Id-dinjita’ tal-]addiem b]ala persuna ma]luqa xbieha ta’ Alla u msej]a biex tie]u sehem fil-pjan ta’ Alla g]al dinja [dida titlob li, l-ewwel u qabel kollox, jit]arsu d-drittijiet tieg]u b]ala ]addiem. Dawn id-drittijiet, li jo]or[u min-natura tax-xog]ol, “huma parti mill-kuntest aktar wiesa’ tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem b]ala persuna” (Laborem Ex, para. 16)Ikun xi jkun ix-xog]ol, ladarba l-bniedem jibqa’ l-g]an a]]ari tax-xog]ol, il-]addiem ma g]andu qatt, f’isem ix-xog]ol, il-produzzjoni jew il-qlieg], ikun im`a]]ad minn dawn id-drittijiet.

Id-dritt ewlieni li ji[i qabel kull dritt ie]or huwa li wie]ed ikollu x-xog]ol, li jisib fejn ja]dem, li jsib impieg li g]alih ikun kapaci.“Il-qg]ad g]al min hu kapa`i ja]dem hu dejjem deni u meta jil]aq `ertu livell, huwa veru di\astru so`jali. Il-qg]ad ikidd ]afna meta jolqot li\-\g]a\ag] li wara li jtemmu l-istudji ma jsibux xog]ol. Ikidd ukoll lill-missirijiet tal-familji li jridu jmantnu lil familja tag]hom:. (Lab. Ex. )Hu dmir ta’ l-istat li jo]loq ix-xog]ol fil-pajji\ . Hu dmir ukoll ta’ l-istat li jg]in finanzjarjament lil dawk il-persuni li jkunux jistg]u isibu xog]ol.

F’dinja fejn ix-xog]ol qed isir dejjem aktar spe`jalizzat, il-]addiem g]andu d-dritt g]al sistema xierqa ta’ tag]lim u ta’ ta]ri[. Dan it-tag]lim u dan it-ta]ri[ irid jag]ti lill-]addiem dik it-t]ejjija professjonali li ming]ajrha ma jkunx jista’ jsib postu jew i\ommu fid-dinja komplikata tax-xog]ol. Din it-t]ejjija trid tg]inu jil]aq il-maturita’ s]i]a tieg]u. (Lab. Ex)

Is-salarju jew paga hija me]tie[a ferm. G]alhekk il-]addiem g]andu jit]allas xieraq g]ax bil-paga jrid jg]ix hu u l-familja tieg]u. Il-paga g]andha tkun skond il-qag]da finanzjarja tal-pajji\, skond il-qlieg] tal-intrapri\a u skond il-b\onnijiet tal-familja. Qlieg] li g]andu jkun bi\\ejjed g]all-familja bla ma l-mara jkollha b\onn to]ro[ ta]dem biex ila]]qu mal-]ajja.Il-familja g]andha ting]ata wkoll g]ajnuniet o]ra b]al ma huma children’s allowances, u sussidji familjari o]ra.

Id-dritt g]al ]in tax-xog]ol limitat u g]al mistrie] xieraqIl-]addiem g]andu d-dritt li jkollu ]inijiet tax-xog]ol stabbiliti bil-li[ijiet internazzjonali (40 sieg]a f’[img]a) li jkollu [ranet ta’ mistrie] biex hekk ikun jista’ jie]u ]sieb il-familja u jqatta’ ]in mag]ha. Il-mistrie] hu importanti wkoll biex jer[a’ jie]u sa]]tu u jkun tajjeb biex ja]dem u hekk ix-xog]ol isir a]jar u b’anqas periklu.

Id-dritt g]al ambjent tax-xog]ol li j]ares is-sa]]a tal-]addiemIl-]addiem g]andu d-dritt li jkollu post tax-xog]ol nadif bi\\ejjed, ]ieles minn arja mni[[sa u minn sitwazzjonijiet li jqeg]dulu fil-periklu s-sa]]a fi\ika, il-]ajja nnifisha jew l-integritaÏ morali.

Id-dritt g]al kwalita’ ta’ xog]ol adattat g]al min ja]demIl-]addiem g]andu d-dritt li jkollu xog]ol li jkun adattat g]all-]ti[ijiet u g]all-istat tal-]ajja li jg]ix; g]andu jkun adattat ukoll g]as-sess u l-eta’ ta’ dak li jkun.In-nisa wkoll g]andhom igawdu minn kundizzjonijiet u promozzjonijiet daqs l-ir[iel l-aktar jekk ikunu jag]mlu l-istess xog]ol.

Il-]addiem dejjem ji[i qabel ix-xog]ol u l-impri\a. Il-mezzi ta’ produzzjoni g]andhom ji[u nkora[[uti b’kundizzjonijiet stabbiliti kif imiss, bil-parte`ipazzjoni attiva ta’ kul]add fit-tmexxija u l-qlig] , billi anke l-]addiema forsi jkollhom shares u jsiru huma wkoll propjetarji ta’ l-azjenda flimkien mas-sidien.

Huwa dritt tal-]addiem li jwaqqaf asso`jazzjonijiet privati. Fil-qasam tax-xog]ol huwa d-dritt tal-]addiema li jing]aqdu flimkien ]a jwaqqfu unions biex jiddefendu l-interessi ewlenin tag]homIx-xog]ol ta’ dawn l-g]aqdiet huwa biex flimkien mal-management ifittxu l-a]jar interessi tal-]addiema biex itejbulhom il-kundizzjonijiet tax-xog]ol, imma bla ma jqeg]du l-intrapri\a f’xi periklu jew falliment.Il-Unions iridu joqog]du attenti li ma jkollhomx rabtiet jew ikunu su[[etti g]ad-de`izjonijiet ta’ partiti politi`i g]ax dan ifixkilhom milli jaqdu d-dmirijiet tag]hom tajjeb

Metodu li jistg]u ju\aw il-Unions biex jiksbu jew jiddefendu d-drittijiet tal-membri tag]hom huwa l-istrajk jew il-waqfien mix-xog]ol b]ala “ultimatum” lil min hu responsabbli. Il-Knisja tg]allem li l-]addiema g]andu jkollhom id-dritt li jag]mlu strajk ming]ajr ma ji[u kkastigati g]ax ikunu ]adu sehem fih. Je]tie[ imma li jkunu m]arsa dawn il-kundizzjonijiet.

1. L-istrajk g]andu jkun l-a]]ar arma. Qabel irid isir minn kollox biex jipprovaw isibu soluzzjoni madwar mejda.

2. L-istrajk m’g]andux jintu\a g]al skopijiet li ma jkunux [usti; m’g]andux isir abbu\ minnu, b]al meta jsir g]al skopijiet politi`i

IRRIDU |-|IEDA

3. Is-servizzi essenzjali g]all-komunitaÏ `ivili g]andhom dejjem jibqg]u assigurati

4. Waqt l-istrajk, irid jibqa’ jsir kull sforz biex, malajr kemm jista’ jkun jinstabu l-mezzi ta’ trattativi biex jintla]aq il-ftehim

IRRIDU |-|IEDA

Huwa dmir tal-]addiema li :-1.Immorru fil-]in u jag]tu l-[urnata tax-xog]ol

tag]hom kollha mill-a]jar li jistg]u.2.Jib\g]u g]al-propjeta’, materjal, g]odda u

magni tal-kumpanija.3.Ma je]dux sick leave ta xejn ]lief meta veru

jkunu morda4.Jag]mlu ]ilithom kollha biex jipprodu`u l-

a]jar prodott g]all-[id tag]hom u tal-kumpanija.

5.Jitg]allmu aktar biex hekk ikunu jistg]u jimxu ma\-\mien u l-i\vilupp f’dak il-qasam partikolari tax-xog]ol tag]hom.

Huwa dmir tal-]addiema li :-6.Ma jitolbux kundizzjonijiet jew \idiet

esa[erati bil-periklu li jpo[[u l-futur tal-kumpanija u tag]hom fil-periklu, l-aktar meta l-kumpanija u l-pajji\ ikunu g]addejja minn \minijiet diffi`li.