PHYLUM CNIDARIA

สตวในกลมนจดเปนแพลงกตอนทมขนาดใหญทสด และเปนผลาทมความสามารถสง ใชหนวดและเขมพษ (Nematocyst) ชวยในการปองกนตวและจบอาหาร โดยเขมพษถกสรางขนจากเซลล Cnidocyte เซลลนจะสรางถงเปนกระเปาะกลมร ภายในมเสนใยเลกๆขดอยคลายเสนดายและมฝาปดไว มหนามเลกๆกระตนใหฝาปดเปดได

การปดเปดเกดจากการกระตนของเหยอท าใหแรงดนออสโมซสในกระเปาะท าใหของเหลวเขาสภายในเซลล กระตนใหเสนใยทขดอยในนมาโทซสตถกขบออกจากเซลล

ไนดาเรยนจะมเนอเยอเพยงสองชน ชนนอกคอเอพเดอรมส และชนในคอแกสโตรเดอรมส และระหวางเนอเยอสองชนเปนชนวนและเนอเยอเกยวพน สตวในไฟลมไนดาเรยถกแบงเปนหลายกลม เชน ดอกไมทะเล (Sea anemone) ปะการง (Coral) แมงกะพรน (Jelly fish) และไฮดรา (Hydra) โดยมราวๆ 9,000 ชนด

ไนดาเรยนสวนใหญกระจายอยในทะเลมาตงแตอดต มบางชนดพบในน าจด มทงทด ารงชวตแบบอสระและอาศยรวมกนเปนกลม ซงเกดจากการสบพนธแบบไมอาศยเพศ ตวเตมวยมปากทลอมรอบดวยหนวดทปลายดานหนง ทอทางเดนอาหารมชองเปดทางเดยว มรปรางไดสองแบบ คอแบบเมดซา (Medusa) และโพลป (Polyp) พวกทไมเคลอนทจะมรปรางแบบโพลป ปากอยดานบน พวกทเคลอนทไดจะวายน าไดอสระ ปากอยดานลาง

เมดซามลกษณะคลายรมทดานบนโคง (Exumbrella) ดานลางเวา (Subumbrella) หนวดและอวยวะรบความรสกตางๆอยบรเวณขอบรม ปากอยตรงปากของสวนยน ตรงกลางดานลางของรม (Manubrium) น าเขาสโพรงอาหารซงอยบรเวณตรงกลาง รปรางเมดซาแบงออกเปนสองแบบ ดงน

ไฮโดรเมดซา • Hydromedusae

เปนเมดซาของพวกไฮดรอยท มแผนเยอบางๆยนจากขอบรมเขาดานใน เรยกวาวลม ในสวนยนนมเสนใยทมกลามเนอเจรญด ใชส าหรบหดตวเปนจงหวะชวยในการเคลอนท ปกตไฮโดรเมดซามขนาดเลก และพบในไฮดรอยททมวงชวตแบบสลบเปนสวนใหญ

ไซโฟเมดซา • Scyphomedusae

เปนเมดซาของไซโฟซวทไมมวลม ทางเดนอาหารมกแตกออกเปน 4 แฉก และจากกระเพาะมทอตามแนวรศมแลนไปยงทอวงแหวนทเวยนอยรอบขอบรม

สตวพวกนจะมโครงรางทเรยกวา Hydrostatic skeleton ซงท าใหรางกายนมนมและเนอเยอล าตวดานในเปนโพรง เรยกวา ชองแกสโตรวาสควลาร (Gastrovascular) เปนเหมอนทอทางเดนอาหาร ระหวางเนอเยอสองชนมระบบประสาทแบบรางแห (Nerve net) เซลลรบความรสกจะกระจายทวไป

ในไฟลมนจะประกอบไปดวยทงหมด 4 คลาส ไดแก

Anthozoa

Cubozoa

Scyphozoa

Hydrozoa

Class

Anthozoa

สตวในกลมนมมากกวา 6,000 ชนด ลกษณะทวไปมองดเหมอนดอกไม จงเรยกวาดอกไมทะเล (Sea anemones) นอกจากนนกมปะการง (Coral) และกลปงหา (Gorgonia = Seafan) วงชวตไมมระยะเมดซา อยในทะเลทงหมด และแพรกระจายทวไปทงในเขตน าลก และน าตน มรปราง แบบโพลป ขนาดของล าตวแตกตางกนมาก ไนดาเรยนทใหญทสดอยในคลาสน (เนองจากสงมชวตในกลมนมกสบพนธแบบแตกหนอ และเมอแตกหนอแลวไมเคลอนยายไปไหน จะอยรวมกนเปนกลมทคอย ๆ ใหญขน เรอย ๆ จนเกดเปนแนวปะการง (Coral reef))

Anthozoa แบบตางๆ

วงชวตของ Anthozoa

โครงสรางภายในของ Anthozoa

ชนมโซเกลยประกอบไปดวยเซลลมเซนไคม ถดจากปากกา ประกอบดวยคอหอยและแผนล าไส ซงเจรญมาจากผนงดานนอกของล าตวยนเขาไปภายในชองทางเดนอาหารแผนล าไสนมหนาทชวยในการยอยอาหารและดดซมอาหาร

สตวในกลมนแบงออกเปน 3 subclass คอ - Alcyonaria (Octocorallia) ประกอบดวย ปากกาทะเล (Sea pen) กลปงหา แสทะเล - Zoantharia (Hexacorallia) ประกอบดวย ดอกไมทะเล ปะการงกอน ปะการงเขากวาง - Ceriantipatharia ประกอบดวย ดอกไมทะเลหลอด (Tube sea anemones) และปะการงหนาม (Thorn corals) ปะการงด า (Black corals)

กลปงหา ปากกาทะเล ปะการง BACK

Class Cubozoa

คอ สตวไมมกระดกสนหลงด ารงชวตในทะเล เปนเมดซาทมลกษณะก ากงระหวางไฮโดรซวกบไซโฟซว ตวถวยคอนขางยาว ซงอาจยาวถง 25 ซม. รปทรงของตวถวยเปนสเหลยมจงถกเรยกวา แมงกะพรนกลอง (Box jellyfish) หรอ แมงกะพรนสาหราย หรอ สาโหรง ไมมส ลอยตวไดด ทมมทงสดานจะมหนวดมานเบรยมสน เขมพษมพษรายแรงสามารถท าใหคนตายไดเชนเดยวกบ physalia ดวยพษรายแรงนจงมอกชอวา ตอทะเล (sea wasps) ซง Class นเดมรวมอยใน Class Scyphozoa

คโบซว จดเปนแมงกะพรนทแบงออกไดเปน 2 อนดบใหญ ๆ โดยดทลกษณะของหนวดทมพษเปนส าคญ ไดแก พวกทมหนวดพษเสนเดยวทขอบเมดซา 4 มม เชน แมงกะพรนอรคนจ (Malo kingi) กบพวกทมหนวดเปนกลมทขอบเมดซา 4 มม มมละ 15 เสน ซงจะเปนหนวดทยาวมาก อาจยาวไดถง 3 เมตร ไดแก Chironex fleckeri มเขมพษประมาณหาพนลานเลมทหนวดแตละเสน ซงมพษรายแรงซมเขาสกระแสเลอดของผทถกตอยได

โดยมากจะพบตามชายฝงของทะเลเขตรอนและเขตอบอน เชน ออสเตรเลยทางตอนเหนอ, ปาปวนวกน, หมเกาะฟลปปนส, หมเกาะฮาวาย ชวงทพบไดมากคอ เดอนตลาคม-เมษายน และหลงชวงพายฝนทจะถกน าทะเลพดพาเขามาจนใกลฝง

แมงกะพรนกลอง (Box jellyfish)

BACK

Hydrozoa ( ไฮโดรซว )

สวนใหญมรปรางเปน Polyp บางชวงเปน Medusa อยรวมกนเปนกลม (Colony) เชน โอบเลย แมงกะพรนน าจด พรมทะเล และไฮดรา

Class Hydrozoa มสตวประมาณ 3,000 ชนด

สมาชกในคลาสไดแก ไฮดรา และชนดอน ๆ ทอยกนเปนโคโลน มชอเรยกรวมวา ไฮดรอยด (hydroid) ลกษณะส าคญคอเปนสตวทอยในทะเล และอยรวมกนเปนโคโลน วงชวตจะประกอบดวยทงพวกทมรปรางแบบโพลป สบพนธโดยไมใชเพศและรปรางแบบเมดซา ทสบพนธแบบใชเพศ ในพวกทพบในน าจด เชน ไฮดรา จะไมมระยะเมดซา ถงแมวามนจะอยกนเปนโคโลน แตขนาดของโคโลนกยงเลกอยเมอเทยบกบแมงกระพรนขนาดใหญ ดอกไมทะเล หรอปะการง สวนมากเปนสตวทะเล ม 2-3 ชนด สตวในคลาสนมรปรางทงแบบโพลป และเมดซา หรอมวงจรชวตทง 2 แบบ ชนของมโซเกลยจะไมมเซลลไนโดไซทหรอมเลกนอย เซลลสบพนธจะเจรญในชนอพเดอรมส

Obelia ( โอบเลย ) แมงกระพรนน าจด

พรมทะเล Chlorohydra viridissima ( ไฮดราสเขยว ) BACK

CLASS SCYPHOZOA

ในคลาสนจดเปนแมงกะพรนสวนใหญ หรอแมงกะพรนแท จะมรปรางเปนแบบเมดซา (Medusa) แตในระยะตวออนจะมรปรางแบบโพลป (Polyp) ในชนมโซเกลยจะประกอบไปดวยเซลลแทรก และมเซลลไนโดไซตอยในชนแกสโตรเดอรมส และเซลลสบพนธถกสรางในชนนดวย

สตวในคลาสนมขนาดเสนผาศนยกลางตงแต 2 – 40 เซนตเมตร ไปจนถง 2 เมตร เชน Lion’s Mane หรอในภาษาไทยทเรยกวา แมงกะพรนขนสงโต โดยเมอแผตวมนออกแลวจะมความกวางไดมากถง 3 เมตร และยาวไดถง 37 เมตร แมงกะพรนสายพนธนพบไดในนานน าแถบอารกตก มหาสมทรแอตแลนตกเหนอ รวมไปถงมหาสมทรแปซฟกเหนอ

จะพบนมาโทซสตมากในบรเวณหนวด และปาก ไมมวลม แตสามารถเคลอนทได อาหารของพวกนไดแกสตวทะเลเชน ปลาทไหลมาตามกระแสน าตดบรเวณหนวดและปาก บางชนดกนแพลงคตอน ภายในกระเพาะอาหารจะแยกออกเปน 4 แฉก

THE END

รายชอสมาชก