hulumtimi i nevojave n tregun e pun s, 2013 akbmpms.rks-gov.net/portals/0/librat/shqip-hulumtimi...
TRANSCRIPT
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
2
Editor: Dr.Agim Shahini, Kryetar i AKB-se
Liman Asllani, Koordinator per Prizren
Prof. Dr. Mustaf Pllana,
Botuesi: AleancaKosovareeBizneseve
Dataebotimit: Mars, 2014
©:aleancakosovarebizneseve
Mbështetur nga: Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
3
Përmbajtja Faqe
Hyrje ................................................................................................................................................. 8
Qëllimi i hulumtimit.......................................................................................................................... 9
Metodologjia..................................................................................................................................... 10
Definicionet ...................................................................................................................................... 11
Mostra e anketimit.......................................................................................................................... 13
1 Aspektet e përgjithshme te Ndermarrjes........................................................................................... 14
1.1 Ndërmarrjet sipas llojit te tyre.......................................................................................................... 14
1.2 Ndërmarrjet sipas Nomenklaturës se Veprimtarive Ekonomike (NVE)........................................... 16
1.3 Punësimi ........................................................................................................................................... 17
1.4 Pritjet e punësimit gjatë 12 muajve të ardhshëm.............................................................................. 18
1.5 Suksesi i organizatës gjate 12 muajve te kaluar............................................................................... 19
1.6 Ndarja e punëtoreve sipas profesioneve............................................................................................ 19
2 Vendet e lira te Punës........................................................................................................................ 21
2.1 Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës............................................................................... 21
2.2 Vendet e lira te punës sipas nomenklaturës profesionale............................................................... 22
2.3 Vendet e lira te punës te parashikuara sipas profesioneve ne të ardhmen........................................ 24
2.4 Vështirësitë e gjetjes se punëtorëve ................................................................................................. 26
2.5 Planet e ndërmarrjeve për tejkalimin e problemit të mungesës së punëtorëve................................. 27
3 Kuota e punësimit për te huaj sipas sektorëve ekonomik................................................... 28
3.1 Kuota e punesimitper te huaj sipas 10 veprimtarive me te kerkuara................................ 29
3.2 Kuota e punesimitper te huaj sipas sektoreve ekonomik dhe profesioneve...................... 30
4 Paga mesatare.................................................................................................................................... 35
4.1 Paga mesatare ne Kosove………………………………………………………...……………….. 35
4.2 Pagat sipas veprimtarive ekonomike................................................................................................. 36
4.3 Pagat sipas gjinie............................................................................................................................... 37
4.4 Pagat sipas kualifikimeve.................................................................................................................. 38
4.5 Pagat sipas moshës............................................................................................................................ 38
4.6 Pagat sipas rajonit............................................................................................................................. 39
4.7 Pagat sipas Profesioneve................................................................................................................... 40
5 Kushtet e punës................................................................................................................................. 41
5.1 Regjistrimi i ndërmarrjeve................................................................................................................ 41
5.2 Lloji i kontratave te punëtoreve........................................................................................................ 41
5.2.1 Kontratat e punës sipas përcaktimit kohor........................................................................................ 42
5.3 Lehtësitë / Beneficionet për punëtorë............................................................................................... 43
5.4 Zbatimi i Ligjit te Punës ne ndermarrje............................................................................................. 44
5.5 Pengesat kryesore ne zbatimin e ligjit te punës............................................................................... 45
5.6 Përcaktimi I pagës minimale nga Këshilli Ekonomik Social............................................................... 46
5.6.1 Përcaktimi i pagës minimale ne krijimin e vendeve te reja te punës............................................... 47
6 Nevojat e Trajnimeve....................................................................................................................... 48
6.1 Trajnimet e siguruara gjate 12 muajve te fundit... ........................................................................... 48
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
4
6.2 Lloji kryesor i shkollimit/trainimit.................................................................................................... 48
6.3 Ofruesi i Trajnimeve......................................................................................................................... 48
6.4 Kohëzgjatja e Trajnimit.................................................................................................................... 49
6.5 Përkrahja e Trajnimeve..................................................................................................................... 50
Përfundime........................................................................................................................................ 52
Rekomandime .................................................................................................................................. 55
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
5
Lista e Tabelave dhe Figurave :
A. Tabelat
Përmbajtja Faqe
Tabela 1 Lloji i ndërmarrjeve 14
Tabela 2 Nomenklatura e Veprimtarive Ekonomike (NVE) 16
Tabela 3 Punësimi sipas vitit 17
Tabela 4 Punësimi i pritur 18
Tabela 5 Suksesi i ndërmarrjes gjate 12 muajve te kaluar 19
Tabela 6 Punëtoret sipas klasifikimit profesional 20
Tabela 7 Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës 21
Tabela 8 Vendet e lira te Punës sipas profesioneve 23
Tabela 9 Vendet e lira te punës sipas profesioneve ne 12 muajt e ardhshëm 25
Tabela 10 Vështirësitë e gjetjes se punëtoreve ne te ardhmen 26
Tabela 11 Problemet e mungesës se punëtoreve 27
Tabela 12 Kuota perpunesimin e shtetaseve te huaj 29
Tabela 13 Kuota perpunesimin e shtetaseve te huaj sipas profesioneve me te kerkuara 30
Tabela 14 Kuota perpunesimin e shtetaseve te huaj sipas 10 profesioneve 31
Tabela 15 Pagat sipas Veprimtarive Ekonomike 36
Tabela 16 Pagat sipas rajoneve 39
Tabela 17 Pagat sipas profesioneve 40
Tabela 18 Lloji i Kontratave 41
Tabela 19 Kontratat e punës sipas përcaktimit kohor 42
Tabela 20 Lehtësitë / Benficionet e punëtoreve 43
Tabela 21 Pengesat ne zbatimin e ligjit te punës 45
Tabela 22 Përcaktimi i pagës minimale 46
Tabela 23 Lloji kryesor i shkollimit/trajnimit 48
Tabela 24 Ofruesi i shkollimit/trajnimit 49
Tabela 25 Kohëzgjatja e trajnimit 49
Tabela 26 Përkrahja e trajnimeve 50
Tabela 27 Profesionet deficitare për trajnime dhe kërkesa për përzgjedhjen e Ofruesit 50
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
6
B. Figurat
Përmbajtja Faqe
Figura 1 Lloji i ndërmarrjeve 15
Figura 2 Numri i ndërmarrjeve dhe punëtoreve sipas sektorëve ekonomik 17
Figura 3 Punësimi i pritur për te ardhmen 18
Figura 4 Suksesi i ndërmarrjes për 12 muajt e kaluar 19
Figura 5 Punëtoret sipas profesioneve 20
Figura 6 Punëtoret sipas profesioneve dhe gjinisë 21
Figura 7 Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës 22
Figura 8 Vendet e lira te punës sipas profesioneve 24
Figura 9 Vendet e lira te punës sipas profesioneve ne 12 muajt e ardhshëm 25
Figura 10 Arsyet për mos plotësimin e vendeve te lira te punës 27
Figura 11 Planet e kompanisë për tejkalimin e problemit te mungesës se punëtoreve 28
Figura 12 Kuota përpunësimin e shtetaseve te huaj sipas sektorëve ekonomik 30
Figura 13 Kuota përpunësimin e shtetaseve te huaj sipas 10 profesioneve me te kërkuara 31
Figura 14 Mesatarja mujore e pagave 35
Figura 15 Pagat sipas sektorëve 36
Figura 16 Pagat sipas gjinie 37
Figura 17 Pagat sipas kualifikimeve 38
Figura 18 Pagat sipas moshe 38
Figura 19 Pagat sipas rajoneve 39
Figura 20 Lloji i kontratave te punëtorëve 40
Figura 21 Kontratat sipas përcaktimit kohor 41
Figura 22 Beneficionet për te punësuarit 42
Figura 23 Zbatimi i ligjit te punës ne ndërmarrje 44
Figura 24 Pengesat ne zbatimin e ligjit te punës 44
Figura 25 Përcaktimi i pagës minimale nga KES 45
Figura 26 Përcaktimi i pagës minimale ne krijimin e vendeve te reja te punës 46
Figura 27 Vështirësitë për te gjetur punëtorë të kualifikuar sipas profesioneve 47
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
7
C. Shkurtesa
AKB Aleanca Kosovare e Bizneseve
MPMS
Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale
DPP Departamenti i Punës dhe Punësimit
ShPP Shërbimet Publike të Punësimit
QRP Qendra Rajonale e Punësimit
ZKP Zyrat Komunale të Punësimit
QAP Qendra Aftësimit Profesional
KES Keshilli Ekonomiko Social
NACE NomenclaturegénéraledesactivitéséconomiquesdanslesCommunautésEuropéennes - Klasifikimi i përgjithshëm i Aktiviteteve Ekonomike brenda Komuniteteve Evropiane
KPK Klasifikimi i Profesioneve në Kosovë
PDh Punëdhënës
PM Punëmarrës
BNJ Burime Njerëzore
ZhBN Zhvillimi i Burimeve Njerëzore
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
8
Hyrje
Aleanca Kosovarë e Bizneseve ne vazhdimësi sikurse viteve tjera edhe gjate këtij viti është duke realizuar
hulumtimin e nevojave ne tregun e punës. Ky hulumtim është duke u mbështetur nga Ministria e Punës
dhe Mirëqenies Sociale. Synimi kryesor i këtij Hulumtimi ishte identifikimi i nevojave ne tregun e punës.
Trendët ne tregun e punës dhe dinamikat e aktiviteteve te ndryshme kërkojnë studim te veçantë dhe te
përvitshëm sepse proceset zhvillimore karakterizohen me ndryshime te shpejta.
Tregu i punës ngërthen ne vete shume sfida te cilat duhet te studiohen, dhe hulumtimet e tilla duhet te
jene me interes te veçantë. Zhvillimet ekonomike sidomos tregu i punësështë më shume rëndësi, te cilat
ne një fare forme karakterizohen me zbutjen e problemeve sociale, avancimin e shërbimeve kuantitative
dhe kualitative për punëkërkuesit në Kosovë. Po ashtu krijimin e kushteve dhe mundësive, për punësim
dhe aftësime profesionale komfor nevojave të tregut të punës.
E rëndësishme mbetet ndryshimet e mëdha te cilat ndodhin ne tregun e punës dhe reflektimet e
punëdhënësi dhe punëmarrësit. Kontributi i punëdhënësve çdo here ka qene i jashtëzakonshëm për faktin
e nxjerrës se te dhënave cilësore ne mënyrë qe politik bërja te jete e bazuar ne fakte dhe evidenca.
Kërkesa ne tregun e punës për rritjen e shkathtësive te fuqisë punëtorë gjegjësisht te zhvillimit te kapitalit
njerëzorë te behet ne harmoni me nevojat e tregut te punës prandaj edhe Aleanca Kosovare e Bizneseve
dhe Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale ne bashkëpunim edhe me partner tjerë vendor dhe
organizata ndërkombëtare kanë bërë përpjekje të vazhdueshme qe tregu i punës te jete ne koherencë me
nevojat. Kërkesa për forcën e punës, duhet te adresohet aktoreve tjerë relevant të cilët kane mundësi reale
për ngritjen e njohurive dhe aftësive të tyre
Aleanca Kosovare e Bizneseve ne bashkëpunim me Ministrinë e Punës dhe e Mirëqenies Sociale ka
bashkërenduar aktivitetet për zhvillimin e këtij Hulumtimi duke e ndare këtë studim ne disa pjese, si:
Aspektet e përgjithshme
Kuotapërpunësimin e shtetaseve te huaj
Vendet e lira te punës sipas profesioneve,
Ngritjes se aftësimit profesional,
Pagës mesatare dhe
Kushteve te punësimit.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
9
Qëllimi
Qëllimi i këtij hulumtimi ka qene qe ne vazhdimësi te kemi evidenca nga tregu i punës ne mënyrë qe disenjimi i politikave te punësimit dhe aftësimit profesional te jete ne harmoni me kërkesat e tregut.
Rëndësia e informatave ështëdomosdoshmërishtresursi me i rëndësishëm, kështu që hulumtimi i tregut te
punës dhe studime te tilla do te ndihmojnë te gjithë aktoret e tregut te punës, sidomos marrësit e
vendimeve apo politik-bërësit.
Informatat e tregut te punës jo vetëm për Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale dhe Ministrinë e
Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, por për te gjitha institucionet vendore dhe ndërkombëtare do te
krijojnë një pasqyre reale dhe faktike në dinamiken e zhvillimit te tregut te punës.
Hartimi i politikave te punësimit dhe aftësimit profesional ne tregun e punës pa evidenca apo te dhëna
cilësore dhe pa një studim te mirëfilltë shkencore te tregut te punës, asnjëherë nuk do te arrihen
rezultatet e pritura.
Situata çfarë është në tregun e punës, niveli i formimit profesional dhe shkathtësitë e burimeve njerëzore
(BNJ) në krahasim me nevojat e tregut të punës për MPMS-në dhe për institucionet tjera, do të ishin
informatat kryesore nga të cilat do te duhej te zhvilloheshin politikat e punësimit dhe aftësimit
profesional.
Kështu që përmes Shërbimeve Publike te Punësimit (SHPP-ve) do të zhvilloheshin në vazhdimësi cilësitë
e shërbimeve qe ofrojnë zyrat e punësimit për punëkërkuesit, do te avancoheshin këshillimet për punësim,
këshillimet për trajnim, këshillimet për orientim profesional, këshillimet për orientim në karrierë,
vetëpunësim etj.
Prandaj qëllimi i këtij hulumtimi është mbledhja e informatave te duhura mbi:
Gjendjen aktuale në tregun e punës.
Nevojat aktuale për Resurset Njerëzore (RNJ),
Sfidat dhe vështirësitë në procesin e Zhvillimit të Resurseve Njerëzore (ZhRNJ)
Planet për ZhRNJ tek ndërmarrjet
Drejtimin e aktiviteteve të ShPP-ve sipas kërkesave të tregut të punës
Orientimi i aktiviteteve të QAP-ve bazuar në kërkesat e tregut të punës
Distribuimin e këtyre informatave tek partnerët.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
10
Metodologjia
Procesi i hulumtimit është zhvilluar përmes metodës së anketimit me pyetësor. Procesi i anketimit është
zhvilluar duke i kontaktuar drejtpërdrejt personat përgjegjës të ndërmarrjeve të përzgjedhura, dhe
intervista është zhvilluar sy me sy.
Pyetjet e pyetësori janë përgatitur ashtu që të mundësojë realizimin e qëllimeve të synuara dhe janë
sinkronizuar njëra me tjetrën.
Pyetësori është ndare ne disa pjese kryesore siç janë:
A. Pyetje te përgjithshme për ndërmarrjen
B. Kuota për punësimit e shtetaseve te huaj
C. Rekrutimi i Personelit
D. Studimi i Pagës mesatare
E. Kushtet e punës për punëtorë
F. Nevojat për trajnime
Pyetjet kane qene te standardizuara, te cilat janë sinkronizuar sipas karakterit te tyre, e qe janë:
Subjektet Ekonomike sipas NACE
(NomenclaturegénéraledesactivitéséconomiquesdanslesCommunautésEuropéennes - Klasifikimi i
përgjithshëm i Aktiviteteve Ekonomike brenda Komuniteteve Evropiane).
Përcaktimi i Kuotës për punësimin e shtetaseve te huaj ne Kosove sipas veprimtarive ekonomike
dhe sipas nomenklaturës profesionale.
Punëtoret sipas profesioneve bazuar në KPK (Klasifikimi i Profesioneve në Kosovë bazuar në
nomenklaturën e profesioneve sipas sistemit 2 digit dhe 6 digit, )
Vendet e lira te punës sipas profesioneve bazuar në KPK
Parashikimet e Vendeve te lira te punës sipas profesioneve ne të ardhmen
Vështirësitë e gjetjes se punëtorëve sipas profesioneve
Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës nga Punëdhënësit
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
11
Nevojat e Trajnimeve për rekrutimin e punëtorëve
Nevojat për Trajnime te stafit ekzistues
Nevojat për trajnime qe janë identifikuar nga subjektet te cilat kane dhënë përgjigje pozitive.
Pagën Mesatare ne shkalle vendi
Pagën mesatare sipas sektorëve te aktiviteteve
Pagën mesatare sipas kualifikimeve
Pagën mesatare sipas rajoneve
Kushtet e punës
Kontratat e punës se punëtoreve
Përcaktimin e pagës minimale nga KES
Beneficionet për punëtorë
Etj.
Definicionet
Analiza gjatë këtij Hulumtimi tek Vendet e lira te punës dhe tek ofertat e aftësimit Professional është
fokusuar në 10 profesionet më të kërkuara për nga numri i tyre (top 10), sepse është e pamundur te
përfshihen te gjitha profesionet, ndërsa “tjera profesione” nënkupton profesionet te cilat janë të
shpërndara me numër më të vogël të kërkesave. Ndërsa Kuota për punësimin e shtetaseve te huaj përveç
top 10 pozitave me te kërkuara eshët pasqyruar edhe lista për te gjitha profilet e kërkuara.
Nomenklatura e Veprimtaritë Ekonomike (NVE) janë të orientuar në klasifikimin standard ndërkombëtar
të aktiviteteve ekonomike, NACE (Rev. I), por ende jo plotësisht i përshtatshëm:
o (A) bujqësi / pylltari
o (B) peshkim
o (C) minierë
o (D) prodhimtari
o (E) rrymë / Gaz / ujë
o (F) ndërtim
o (G) tregti
o (H) hotelieri / gastronomi
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
12
o ( I ) transport / komunikim
o (J / K) financa / patundshmëri etj.
o (M) arsimim
o (N) / mbrojtje sociale
o (O) shërbimet (OJQ)-të / organizatat
Sektorët Ekonomik
Sektori primar ( A-B)
Sektori sekondar (C-F),
Sektori terciar(G-O,Q).
Klasat Profesionale
1. Ligjvënësit, zyrtarët e lartë dhe menaxherët
2. Profesionistët
3. Teknikët dhe profesionistët e ngjashëm
4. Nëpunësit
5. Punëtorët e shërbimeve dhe punëtorët e shitjes në dyqan dhe treg
6. Punëtorët e kualifikuar të bujqësisë dhe peshkimit
7. Zejtarët dhe punëtorët e ngjashëm
8. Operatorët dhe montuesit e pajisjeve dhe makinave
9. Profesionet elementare
10. Forcat e armatosura
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
13
Mostra
Kriteret për përzgjedhjen e mostrës kanë qenë:
Numri i të punësuarve (5 e mbi te punësuar),
Veprimtaritë ekonomike të ndërmarrjeve sipas NACE dhe
Shpërndarja regjionale.
Hulumtimi i nevojave ne tregun e punës është zhvilluar ne 2100 biznese, ndërsa përgjigjen e kemi marrë
nga 1480 biznese ose 70.5%.
Në anketim janë përfshirë të gjitha regjionet e Kosovës duke marrë për bazë numrin e ndërmarrjeve të
regjistruara dhe të cilat kanë 5 e mbi te punësuar.
Intervistimi i respodenteve, kontrollimi logjik, futja ne data bazë e shënimeve, analiza e te dhënave dhe
editimi janë zhvilluar në periudhën kohore Dhjetor 2013 deri Mars 2014.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
14
1. Aspektet e përgjithshme për ndërmarrjet
Përgjegjshmëria e ndërmarrjeve-Ne hulumtimin e nevojave ne tregun e punësne fokus te studimit kane
qene 2100 ndërmarrje, dhe norma e përgjigjeve konsiderohet mjaft e lartë, duke pasur parasysh se
janëpërgjigjur 1480 ndërmarrje ose 70.4% prej tyre.
Periudha e regjistrimit te ndërmarrjevekanë qene kryesisht ato ndërmarrje te cilat janë regjistruar ne
dekadën e fundit, ose thëne ndryshe pas vitit 2000 e këndejjanëafërsisht me shume se 70% e
ndërmarrjeve.
Ekzistenca e ndërmarrjeve ne treg është e rëndësishmepasiqe ky element dëshmon se tregu i Kosovës ka
dëshmuar stabilitet dhe qëndrueshmëri. Edhe pse ndërmarrjet tona kane kaluar neper njëtranzicion
ekonomik ato përsëri me lehtësi kane përballuar sfidat e kohës.
1.1. Ndërmarrjet sipas llojit te tyre
Me shume se 87% e bizneseve te hulumtuara janë kryesisht ndërmarrje te sektorit privat dhe ne baze te
kësaj, analiza jone është fokusuar tek ato ndërmarrje pa përjashtuar edhe bizneset familjare ku
pjesëmarrja e tyre është 9.8%, si dhe ndërmarrjet e sektorit qeveritar dhe publik me 1.7%, pastaj
organizata jo-profitabile dhe degët e kompanive te huaja marrin pjese me 0.3% përkatësisht 1.0.
Ne bazë te këtij rezultati ndërmarrjet private ne tregun e punësdëshmojnëprezencën maksimale dhe me te
rëndësishme te studimit tone, me njëpërqindje te theksuar edhe bizneset familjare.
Tabela 1. Lloji i ndërmarrjeve
Nr. Përshkrimi Gjithsejte Përqindja (%)
1 Biznes Familjar 145 9.8%
2 Ndërmarrje private 1291 87.2%
3 Ndërmarrje e sektorit qeveritar/publik 25 1.7%
4 Degë e ndonjë sipërmarrjeje/kompanie të huaj 15 1.0%
5 Organizatë jo-profitabile 4 0.3%
Gjithsejte 1480 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
15
Ndërmarrjet private gjate këtij hulumtimi kane qene synim i yni, pasiqe ato do te pasqyrojnë dinamiken
me te madhe ne tregun e punës dhe orientimin për hapjen e me shume vendeve te punës. Identifikimi dhe
krijimi i vendeve te lira te punës si dhe identifikimi i nevojave për aftësim dhe riaftësim profesional do te
azhurnohet nga sektori me dominant i këtij studimi.
Ne 1480 ndërmarrje te anketuara, me 87% ne sektorin privat, me çdo kusht do te posedojmë informacion
kuantitativ dhe kualitativ ne mes te kërkesës dhe ofertës ne tregun e punës.
Analiza e këtij hulumtimi ka nxjerre ne sipërfaqe nevojat ma imediate dhe me te rëndësishme ne
koherencë me ndryshimet e tregut te punës.
Aktivitetet e Zyrave te Punësimit dhe Qendrave te Aftësimit Profesional do te duhej te bashkërendohen ne
baze te performances me te mire profesionale dhe shkencore.
Aleanca Kosovare e Bizneseve ne bashkepunim me Departamentit e Punës dhe Punësimit te MPMS-se
kanë arritur te realizojnë dhe ta zhvillojnë hulumtimin, i cili do te pasqyroje kërkesat e tregut te punës si
dhe nevojat për zhvillim te shkathtësive dhe resurseve humane.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
16
1.2. Ndërmarrjet sipas Nomenklaturës se Veprimtarive Ekonomike (NVE)
Tabela 2. Nomenklatura e Veprimtarive Ekonomike te ndërmarrjeve NACE Përshkrimi Ndërmarrje Përqindja
(%) Punëtor Femra Meshkuj
A Bujqësi, gjueti dhe pylltari 80 5.4% 326 52 274
C Miniera dhe gurthyes 13 0.9% 357 14 343
D Prodhimtari 244 16.5% 4670 611 4059
E Furnizim me gaz, rryme dhe ujë 29 2.0% 1190 75 1115
F Ndërtimtari 230 15.5% 3457 57 3400
G Tregti me shumice e pakice,riparim i mj.motorike 363 24.5% 5320 848 4472
H Hotele dhe restorante 170 11.5% 1134 345 789
I Transport, deponim dhe komunikacion 78 5.3% 780 138 642
J Ndërmjetësim financiar 24 1.6% 283 145 138
K Patundshmëri, qiradhënie dhe aktivitete biznesi 30 2.0% 346 56 290
L Administrate dhe mbrojtje publike 7 0.5% 123 45 78
M Arsim 27 1.8% 405 110 295
N Shëndetësi dhe pune sociale 30 2.0% 534 235 299
O Shërbime tjera komunitare, sociale dhe personale 155 10.5% 1037 301 736
Gjithsejte 1480 100% 19962 3032 16930
Shume e rëndësishme ne ketë Hulumtim ka qene edhe ndarja e ndërmarrjeve sipas veprimtarive
ekonomike duke përpjesëtuar proporcionalisht me numrin e po te këtyre ndërmarrjeve siç janë te
regjistruara dhe siç e ushtrojnë veprimtarinë e tyre sipas regjioneve. Poashtu tregues mjaft i
rëndësishëmështë edhe ndarja e te punësuarave sipas gjinisë ne sektorët ekonomik.
Ndërmarrjet te cilat si veprimtari e kanë “Tregti me shumice e pakice, riparim i mjeteve motorike”,
dominojnë me 24.5% kundrejt sektorëve tjerë te ndërmarrjeve, me pas “Prodhimtari” me 16.5%, duke
pasuar nga “Ndërtimtari” me 15.5 % si dhe kështu me radhë për te gjithë sektorët tjerë.
Numri me i vogël i te punësuaraveështë prezantuar tek sektori i Administrate dhe mbrojtje publike me
0.5% si dhe sektori i minierave me 0.9%.
Veprimtaritë ekonomike te cilat ushtrojnë ndërmarrjet paraqesin një disproporcion ne raport me numrin e
ndërmarrjeve te përzgjedhura ne hulumtim dhe numrin e punëtoreve te cilën e kane treguar këta sektor te
aktivitetit.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
17
Ne baze te pyetjeve te parashtruara rreth sektorëve te aktivitetit te secilës ndërmarrje, gjetjet tregojnë se
janë identifikuar gjithsejte 19962 punëtore, ku prej tyre femra janë 3032 te punësuar ose përafërsisht 15%.
Numri me i madhe i te punësuaraveështë gjetur ne “Tregti me shumice e pakice, riparim i mjeteve
motorike”, me 5320 te punësuar, pastaj me se shumti punëtorë kemi ne “Prodhimtari” me 4670 te
punësuar, “Ndërtimtaria” me 3457 te punësuar, duka vazhduar kështu me radhe për secilin aktivitet te
secilës ndërmarrje (shih. fig.2).
Ndërmarrjet si aktivitet kane treguar aktivitetin kryesor dhe dy aktivitete tjera sekondare dhe terciare te
cilat ato ushtrojnë ne tregun e punës. Mirëponë fokus i kemi pas sipas aktivitetit primar.
1.3. Punësimi
Ne pyetjen se sa persona keni te
punësuarpërfshire edhe veten gjate kësaj
periudhe kohore, po ashtu duke krahasuar se sa
persona apo te punësuar keni pas ne vitin e
kaluar. Gjetjet janë pozitive dhe treguesit kane treguar rezultate te rritjes. Pra ne baze te këtij rezultati,
analiza jone dëshmon se punësimi është rritur për 2.75%.
Ne ketë vit (2013) numri i punëtoreve te angazhuar është 19962 persona, ndërsa vitin e kaluar (2012) janë
deklaruar nga te njëjtat ndërmarrje se kane pasur 19427 punëtore. Krahasimi i këtyre dy viteve dëshmohet
për një trend ne ngritje te punësimit.
Tabela 3. Punësimi sipas vitit ne ndërmarrje
Viti 2012 2013 Rritja
Punëtor 19427 19962 2.75%
A C D E F G H I J K L M N O
Ndërmarrje 80 13 244 29 230 363 170 78 24 30 7 27 30 155
Punëtor 326 357 4670 1190 3457 5320 1134 780 283 346 123 405 534 1037
Fig. 2: Nr. Ndermarrjeve dhe punetoreve sipas NVE
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
18
Viti 2013 është karakterizuar me një ngritje te lehte ne punësim për ndërmarrjet kosovare.
E rëndësishme mbetet se Kosova gjate vitit 2013 nuk ka treguar trendë negative te rënies se zhvillimit
ekonomik, por përkundrazi shume vende te reja pune janë hapur. Sigurisht investimet kapitale te cilat i
ka bere Qeveria ne infrastrukture dhe sektorë tjerë, shihet qartë se trendët e punësimit janë pozitive.
1.4. Pritjet e punësimit gjatë 12 muajve të ardhshëm
Pritjet e punësimit gjate 12 muajve te
ardhshëm pak a shume mbesin
konstante, kështu qëkëto parashikime te
punëdhënësve ne aspektin e punësimit
zbërthen ne vete se çfarë ndryshime
pritet te ndodh ne tregun e punës.
Ne baze te kësaj pyetje, respodentet tanë gjegjësisht 905 punëdhënës janë shprehur se 61% punësimi do te
mbetet i njëjte pra nuk
do te ndryshoj, ndërsa
455 ndërmarrje janë
deklaruar se do te
rritet për 31% dhe
vetëm 120 ndërmarrje
janë te zvogëlohet për
8%.
Optimizmi i
punëdhënësve për rritje te punësimit tregohet tek 1/3 e respodenteve edhe ne baze te këtyre përqindjeve
pritjet për rritje te punësimitjanë inkurajuese.
Tab.4. Punësimi i pritur gjate 12 muajve te ardhshëm
Nr. Përshkrimi Ndërmarrjet Përqindja 1 Rritet 455 31% 2 Zvogëlohet 120 8% 3 Mbetet i njëjtë 905 61%
Gjithsejte 1480 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
19
1.5. Suksesi i ndërmarrjes gjate 12 muajve te kaluar
E rëndësishme gjate këtij hulumtimi
ka qene edhe trendi i shitjeve te
ndërmarrjes te cilat janë bere gjate
12 muajve te kaluar.
Shumica e ndërmarrjeve kane
dëshmuar për një situate te njëjte
apo 61% prej tyre mendojnë se suksesi i ndërmarrjes gjate 12 muajve te kaluara ka mbete i njëjte. Kurse
26% e ndërmarrjeve janë shprehur se gjate 12 muajve te kaluar ne tregun e punës është shënuar progres
dhe një rritje e
theksuar.
Mirëpo 13% e
ndërmarrjeve janë
shprehur për një
situate krejt tjetër dhe
se ata kane dëshmuar
për një zvogëlim apo
rënie ne tregun e
punës.
Kështu që kjo tregon
se ne përgjithësi kemi
pas një situate stabile pa ndonjë krize te theksuar me një përqindje modeste te rritjes apo një situate te
gjendjes konstante për 12 muajt e vitit te kaluar.
1.6. Ndarja e punëtoreve sipas profesioneve
Hulumtimi i nevojave ne tregun e punës pasqyron shpërndarjen e punëtoreve sipas nomenklaturës
profesionale ku paraprijnë “Profesionet elementare” me 23%, duke pasuar nga “zejtaret dhe punëtoret e
ngjashëm” me 18% si dhe “nëpunësit” me 16%, e kështu me radhe (shih.tab. 6)
Tab.5. Suksesi i ndërmarrjes gjate 12 muajve te kaluar Nr. Përshkrimi Ndërmarrjet Përqindja 1 Rritet 384 26% 2 Zvogëlohet 196 13% 3 Mbetet i njëjtë 900 61%
Gjithsejte 1480 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
20
Tabela 6. Punëtoret sipas klasifikimit profesional
ISCO Përshkrimi Gjithsejte Përqindja (%)
Femra Meshkuj
1 Menaxherët e lartë 1294 6% 106 1188
2 Profesionistët 2390 12% 385 2005
3 Teknikët dhe Bashkëpunëtoret Profesional 1259 6% 270 989
4 Nëpunësit 3205 16% 880 2325
5 Punëtoret e Shërbimeve dhe e shitjes në dyqane dhe treg 1884 9% 498 1386
6 Punëtoret e kualifikuar Bujqësore dhe të Peshkimit 358 2% 37 321
7 Zejtarët dhe Punëtorët e ngjashëm 3580 18% 98 3482
8 Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave 1497 7% 83 1414
9 Profesionet Elementare 4495 23% 675 3820
Gjithsejte 19962 100% 3032 16930
Hulumtimin e bene te rëndësishëm fakti se pasqyrimi i te dhënave ne baze te profesioneve dëshmon se
cilat profesione dominojnë ne ekonominë kosovare, realisht se ku është i koncentruar punësimi ne cilin
profesion.
Po ashtu rëndësia e kësaj shpërndarje profesionale është pasqyrimi i te dhënave edhe sipas gjinisë ku
paraqitet një argument edhe me shume ne cilësinë e te dhënave.
Ne fakt punësimi me i madhe te këto ndërmarrje është sipas gjinisë mashkullore (85%), kurse punësimi i
femrave është ne një përqindje tjetër vetëm me 15%. Ne te gjithë profesionet dominant është punësimi i
meshkujve (shih fig.6)
6%
12%
6%
16%
9%
2%
18%
7%
23%
Menaxherët e lartë
Profesionistët
Teknikët dhe Bashkëpunëtoret Profesional
Nëpunësit
Punëtoret e Shërbimeve dhe e shitjes në dyqane dhe treg
Punëtoret e kualifikuar Bujqësore dhe të Peshkimit
Zejtarët dhe Punëtorët e ngjashëm
Opëratoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave
Profesionet Elementare
Fig.5: Puntoret e ndermarrjeve sipas profesioneve
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
21
2. Vendet e lira te punës
2.1. Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës
Vendet e lira te Punës edhe me tutje mbesin si çështje shume e rëndësishme prandaj Punëdhënësit për
plotësimin e vendeve te lira te punës ende përdorin forma te ndryshme.
Sesi plotësohen vendet e lira te punës edhe gjate kësaj periudhe kohore mbetet te shihet nga gjetjet e këtij
hulumtimi. Edhe pse çdo here e me shume është duke u ngritur vetëdija dhe kultura e punës ku
përzgjedhja behet përmes formave me te avancuara siç janë shpalljet apo shërbimet publike te punësimit.
Punësim mbetet ende sfide, pasiqe papunësia e cila është mjaft e larte shpeshherë përjashton edhe
mundësin për format profesionale te plotësimit te vendeve te lira te punës.
Kryesisht - Ne baze te rezultateve numri me i madhe i te punësuarve behet “Përmes shpalljeve”, me
37.8% , kurse përmes “Përmes te afërmeve apo miqve”, me 30.4% duke u pasuar nga “Shërbimet Publike
Tabela 7. Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës
Nr. Metodat Kryesisht Metoda e Dytë Gjithsejte Përqindja (%)
1 Përmes shpalljeve 644 73 717 37.8% 2 Përmes institucioneve të shkollimit/aftësimit 46 27 73 3.8% 3 Përmes shërbimeve publike të punësimit 252 181 433 22.8% 4 Përmes të afërmve apo miqve 352 225 577 30.4% 5 Përmes avancimit të punësimit në ndërmarrje 42 57 99 5.2%
Gjithsejte 1336 563 1899 100.0%
0 1000 2000 3000 4000 5000
Menaxherët e lartë
Profesionistët
Teknikët dhe Bashkëpunëtoret Profesional
Nëpunësit
Punëtoret e Shërbimeve dhe e shitjes në…
Punëtoret e kualifikuar Bujqësore dhe të…
Zejtarët dhe Punëtorët e ngjashëm
Opëratoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe…
Profesionet Elementare
Fig.6: Stafi i ndermarrjeve sipas ndarjes profesionale dhe gjinisë
Femra
Meshkuj
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
22
te Punësimit”, me 22.8%, si dhe përmes institucioneve te shkollimit dhe përmes et avancimit te punësimit
ne ndërmarrje me 3.8% përkatësisht 5.2% (shih tab.7).
Plotësimi i vendeve te lira te punës ne baze te kësaj analize dëshmon se rezultatet janë relativisht te mira
edhe pse akoma sfiduese mbetet plotësimi i vendeve et lira te punës “Përmes të afërmve apo miqve” e
cila kategori është mjaft karakteristikë, ndoshta kjo ndërlidhet me natyrën e bizneseve tona ku shumica
janë ndërmarrje te vogla me ma pak se 10 te punësuar (1-9).
E rëndësishme mbetet se punëdhënësit për plotësimin e vendeve te lira zgjedhin shpalljet dhe se kjo
përqindje prej vitit ne vite është duke u rritur po ashtu edhe shërbimet publike te punësimit rezultojnë me
një përqindje mjaft te larte te pjesëmarrjes.
Metoda e dyte – Punëdhënësit deklarohen se metode te dyte te plotësimit te vendeve te lira punësimit
behet përmes te afërmeve dhe miqve si dhe përmes shërbimet publike te punësimit (shih fig 7).
Arsyeje kryesore tek metoda e dyte për plotësimin e vendeve te lira te punës si mundësi te dyte te
përzgjidhen shërbimet publike te punësimit, pasiqekëto zyre kane një numër te konsiderueshëm te te
papunëve te regjistruar te shume profileve dhe përfundimisht zgjidhja behet përmes këtyre shërbimeve.
644
46
252
352
42
73
27
181
225
57
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Përmes shpalljeve
Përmes institucioneve të shkollimit/aftësimit
Përmes shërbimeve publike të punësimit
Përmes të afërmve apo miqve
Përmes avans. të punët. që punojnë në ndërm.
Fig: 7. Mënyrat e plotësimit te vendeve te lira te punës
Kryesisht
Metoda e Dytë
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
23
2.2. Vendet e lira te punës sipas nomenklaturës profesionale
Ne kuadër te këtij hulumtimi janë identifikuar një numër i konsiderueshëm i kërkesave nga punëdhënësit
për vendet te lira te punës qe përafërsisht janë 280 vende te lira te punës. Këtu janë prezantuar 10
profesionet me te kërkuara, ndërsa profesionet tjera nënkuptojnë profesionet me numër me te vogël.
Tabela 8. Vendet e lira te Punës sipas profesioneve
Kodi Përshkrimi Gjithsejte Përqindja
7212.03 Saldues/ salduese 25 8.93%
7131.01 Punues i çatisë/ punuese e çatisë 20 7.14%
7231.02 Automekanik/ automekanike 20 7.14%
2142.02 Inxhiner/inxhinere e ndërtimtarisë 18 6.43%
8283.04 Montues/ montuese e pajisjeve kompjuterike 17 6.07%
3471.01 Disajner/ disajnere për tekstil dhe veshje 15 5.36%
8163.03 Operator / operatore e pajisjeve për nxemje 15 5.36%
2419.09 Menaxher i projektit/menaxhere e projektit 12 4.29%
2143.12 Elektroinxhinier/elektroinxhiniere ‐hulumtues 10 3.57%
7433.03 Rrobaqepës / rrobaqepëse 9 3.21%
Tjera profesione 119 42.50%
Gjithsejte 280 100%
Vendet e lira te punës janë kërkesat e punëdhënësve te cilat i kemi listuar sipas vlerave maksimale dmth
kemi nxjerre ato kërkesa për vende te lira te punës te cilat kane pasqyruar numrin me te madhe (10 vende
te lira te punës me te kërkuara). Kështu që këto vende janë gjetur brenda kësaj periudhe kohore derisa
është zhvilluar hulumtimi.
Realisht siç shihet edhe ne figure kërkesat me te mëdha për vende te reja pune vijnë “saldues” me 8.93%
duke u pasuar nga “Punues i çatisë” me 7.14%, pastaj “Automekanik/ automekanike” me 7.14% dhe
“inxhinier i ndërtimtarisë” me 6.43% e kështu me radhe.
Ne baze te ofertës për këto vende pune te cilat i kane deklaruar punëdhënësit vijmë ne përfundim se këto
profile identifikohen ne sektorët e ndërtimtarisë dhe infrastrukturës. Sektori i ndërtimtarisë është ne
progres te zhvillimit ekonomik dhe shume i rëndësishëm për ekonominë kosovare.
Rrobaqepës është po ashtu një profil i kërkuar ne fushën e tekstilit dhe ne top listën e profileve me te
kërkuara renditet e 9-ta. ne liste.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
24
Inxhinieret jo vetëm te ndërtimtarisë por edhe te elektrikës dhe arkitekturës janë ne listën e me te
kërkuarave.
Informata e Tregut te Punës1 qe përgatit Departamenti i Punës dhe Punësimit mesatarisht janë mbi 300
vende te lira te punës te identifikuara ne secilin muaj nga këshilltaret për punësim nga te gjitha zyrat e
punësimit ne te gjithë Kosovën, qe është ne përputhje edhe me hulumtimin e tregut te punës te realizuar
brenda një periudhe te caktuar mujore.
Hulumtimi pasqyron nevojën qe kane treguar punëdhënësit për profesione te cilat me vështirësi gjinden
ne tregun e punës, mirëpo nëse do te ekzistonte një bashkëpunim edhe me i madhe ndërmjet zyrave te
punësimit dhe punëdhënëseve sigurisht se oferta për pune do te plotësohej me shpejte.
Mirëpo është interesant fakti se zyrat e punësimit kane ne evidencat e tyre numër te madhe te
punëkërkuesve te regjistruar te përcaktuar qarte sipas profileve, mirëpo si duket disniveli profesional
është evident për mospërputhje ne mes ofertës dhe kërkesës.
2.3. Vendet e lira te punës te parashikuara sipas profesioneve ne të ardhmen
Ne tregun e punës është e rëndësishme te dihet se cilat janë parashikimet dhe se çka tregon analiza ne
baze te pyetjeve dhe se çka mendojnë punëdhënësit për te ardhmen rreth vendeve te punës. Gjetjet
tregojnë se 350 vende te lira te punës janë te domosdoshme sipas profileve te ndryshme.
1Informata e TreguttePunës, 12/13 ITP, Departamenti I PunësdhePunësimit/MPMS
8,9%
7,1%
7,1%
6,4%
6,1%
5,4%
5,4%
4,3%
3,6%
3,2%
0,0% 1,0% 2,0% 3,0% 4,0% 5,0% 6,0% 7,0% 8,0% 9,0% 10,0%
Saldues/ salduese
Punues i çatisë/ punuese e çatisë
Automekanik/ automekanike
Montues/ montuese e pajisjeve kompjuterike
Inxhiner/inxhinere e ndërtimtarisë
Disajner/ disajnere për tekstil dhe veshje
Operator / operatore e pajisjeve për nxemje
Menaxher i projektit/menaxhere e projektit
Elektroinxhinier/elektroinxhiniere ‐hulumtues
Rrobaqepës / rrobaqepëse
Fig. 8. vendet e lira te punes sipas profesioneve
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
25
Numri me i madhe i vendeve te lira te punës për profesione te kërkuara ne te ardhmen, shumica prej tyre
u referohen si “zdrukthëtar i mobileve “ me 10.9% duke u pasuar nga “Mjek, këshilltar/mjeke, këshilltare
për sigurimet shëndetësore” me 10.0%, pastaj “Udhëheqës i grupit të mekanikëve / mekanikeve dhe
montueseve/montueseve të makinerisë industriale dhe makinerisë tjetër” me 8.3%, “Analist financiare”,
7.7%e kështu me radhe.
Tabela. 9: Vendet e lira te punës sipas profesioneve
Kodi Përshkrimi Gjithsejte Përqindja
7422.05 Zdrukthëtar / zdrukthëtare e mobilieve 38 10.9%
2229.06 Mjek, këshilltar/mjeke, këshilltare për sigurimet shëndetësore 35 10.0%
7233.01 Udhëheqës i grupit të mekanikëve/mekanikeve dhe montueseve/montueseve të makinerisë industriale dhe makinerisë tjetër
29 8.3%
2411.04 Analist financiar/analistë financiare 27 7.7%
3411.01 Agjent/ agjente e bursave 25 7.1%
3119.03 Teknik/teknike e teknologjisë së tekstilit 20 5.7%
2149.01 Inxhinier/inxhiniere e drurit 19 5.4%
2411.08 Financierët/financieret, revizori/revizoristja llogaritari/llogaritësja 13 3.7%
7241.16 Riparues / riparuese e pajisjeve elektrike 12 3.4%
7233.13 Mirëmbajtësi/mirëmbajtësja e pajisjeve pneumatike dhe hidraulike 11 3.1%
Tjera profesione 121 34.6%
Gjithsejte 350 100%
Zyrat e Punësimit ne Departamentin e Punës dhe Punësimit te MPMS-se sipas regjistrimeve posedojnë
një numër mjaft te madhe te punëkërkuesve te cilët janë edhe te profilizuar sipas profesioneve. Mirëpo
mire do te ishte sikur bashkëpunim ndërmjet punëdhënësve dhe zyrave te punësimit te rritet ne mënyre qe
nëse gjinden punëkërkues te cilët mund te përshtaten me këto profile atëherë edhe ti krijohet mundësia e
10,9%
10,0%
8,3%
7,7%
7,1%
5,7%
5,4%
3,7%
3,4%
3,1%
0,0% 2,0% 4,0% 6,0% 8,0% 10,0% 12,0%
Zdrukthëtar / zdrukthëtare e mobilieve
Mjek, këshilltar/mjeke, këshilltare për sigurimet shëndetësore
Udhëheqës i grupit të mekanikëve / mekanikeve dhe…
Analist financiar/analistë financiare
Agjent/ agjente e bursave
Teknik/teknike e teknologjisë së tekstilit
Inxhinier/inxhiniere e drurit
Revizori/revizoristja llogaritari/llogaristja
Riparues / riparuese e pajisjeve elektrike
Mirëmbajtësi/mirëmbajtësja e pajsijeve pneumatike dhe…
Fig.9. vendet e lira te punes sipas profesioneve ne 12 muajt e ardheshem
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
26
ndërmjetësimit ne punësim.
Mirëpo kur shikohen metodat për plotësimin e vendeve te punës, ku njëra prej këtyre metodave qe
zbatohet me se shumti është përmes te afërmeve dhe miqve. Ku mundësit për një punësim te shpejte ose
për një përputhje te ofertës dhe kërkesës vështirësohet mjaft.
E rëndësishme mbetet se sipas informatave, zyrat e punësimit çdo dite janë ne kontakt me punëdhënësit
duke kërkuar vende te lira te punës për një ndërmjetësim ne punësim për punëkërkuesit.
Ne baze te analizës sonë janë identifikuar shume profesione tjera dhe ma specifike, te cilat kane dale si
rezultat i këtij hulumtimi, mirëpo këto kërkesa te punëdhënësve mbetet te koordinohen me zyrat e
punësimit dhe ti bashkërendojnë ofertën dhe kërkesën.
2.4. Vështirësitë për gjetje te punëtorëve
Vështirësitë për gjetje te punëtoreve janë mjaft te theksuara, kështu që ne pyetjen tone se a keni vështirësi
ne plotësimin e vendeve te lira te punës, prej 1480 subjekteve ekonomike 893 ndërmarrje shprehen se
nuk kane vështirësi dhe vetëm 587 prej tyre deklarohen se kane vështirësi për plotësimin e vendeve te
punës.
Mirëpo secila ndërmarrje ka arsyet e veta, mirëpo cilat janë arsyet qe deklarojnë punëdhënësit për
vështirësitë e gjetjes se punëtoreve për plotësimin e vendeve te lira. Ne analizën tone janë renditur një
mori arsyesh (shih tab. 10)
Fig.10: Arsyet për mosplotësim te vendeve te punës
Nr. Përshkrimi Gjithsejte Jo Po
1 Përgjithësisht, numrit të vogël të punëkërkuesve 68 38 30
2 Mosinteresimit të njerëzve për këtë vend pune 90 39 51
3 Pagat e ofruara janë shumë të ulëta 85 55 30
4 Kushte jotërheqëse të punës 48 35 13
5 Mungesa e mundësive për karrierë 55 22 33
6 Kandidatëve u mungon përvoja e nevojshme e punës 75 15 60
7 Kandidatët kanë qëndrime, motivim të ulët 45 17 28
8 Kandidatët kanë kualifikime/aftësi të ulëta 65 12 53
9 Kandidatët kanë nivel të ulët arsimor 56 8 48
Gjithsejtë 587 241 346
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
27
Rezultati del se 90 ndërmarrje tregojnë se vështirësi mbetet “Mosinteresimi i njerëzve për këtë vend
pune”, ndërsa 39 prej tyre deklarojnë se kjo nuk është ndonjë arsye e cila vështirëson plotësimin e
vendeve te lira te punës.
Vështirësi tjetër e cila paraqitet mjaft sfiduese është “Pagat e ofruara janë shumë të ulëta”, ku 85
ndërmarrje kane paraqitur këtë vështirësi ndërsa 30 prej tyre qe janë përgjigjur kane thënë se kjo
vështirësi nuk ekziston për plotësimin e vendeve te lira te punës.
Arsye tjetër është motivimi, pagat e ulëta qe ofrohen dëshmojnë si vështirësi te theksuar për plotësimin e
vendeve te lira te punës. Realisht ne diagram janë paraqitur një mori arsye te cilat tregojnë se vështirësitë
janë evidente ne realizimin dhe plotësimin e vendeve te lira te punës.
Konsiderojmë se duhet pasur kujdes me këto kërkesa ne tregun e punës te punëdhënësve qe ti
rekomandohet te gjithë aktoreve relevant se vështirësitë te cilat paraqiten janë mjaft sfiduese dhe arsyet te
cilët tregojnë ata duhet krijuar parakushtet qe këto te minimizohen ne tregun e punës.
2.5. Planet e ndërmarrjeve për tejkalimin e problemit të mungesës së punëtorëve
Tab. 11. Planet e ndërmarrjeve për tejkalimin e mungese se punëtoreve
NR Përshkrimi Jo (%) Po (%) Pa
përgjigje (%)
1 Rritja e pagave për ta bërë më tërheqës vendin e punës 23.6% 27.64% 48.72%
2 Trajnim i mëtejmë I fuqisë punëtore të ndërmarrjes për të plotësuar vendet e lira 30.4% 39.19% 30.41%
3 Ridefeinimi i vendeve ekzistuese të punës 17.0% 26.69% 56.28%
4 Shfrytëzimi i teknologjisë si zëvendësim të fuqisë punëtore 12.5% 19.53% 67.97%
5 Pasurimi i kanaleve të rekrutimit 30.4% 21.62% 47.97%
6 Aplikimi për ndonjë skemë qeveritare të punësimit ose aftësimit 57.4% 15.68% 26.89%
48
39
45
35
22
15
17
12
8
30
51
30
13
33
60
28
53
48
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Përgjithësisht, numrit të vogël të punëkërkuesve
Mosinteresimit të njerëzve për këtë vend pune
Pagat e ofruara janë shumë të ulëta
Kushte jotërheqëse të punës
Mungesa e mundësive për karrierë
Kandidatëve u mungon përvoja e nevojshme e punës
Kandidatët kanë qëndrime, motivim të ulët
Kandidatët kanë kualifikime/aftësi të ulëta
Kandidatët kanë nivel të ulët arsimor
Fig.10: Arsyet per mos‐plotesimin e vendeve te lira te punës
Jo
Po
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
28
Ndërmarrjet ne fakt duhet te krijojnë një strategji te tejkalimit te problemit për mungese te punëtoreve. Si
zakonisht nder problemet kryesore është “Trajnim i mëtejmë I fuqisë punëtore të ndërmarrjes për të
plotësuar vendet e lira”, ku 39% kane evidentuar këtë problem. Pastaj , ku “ rritja e pagave për te bere me
tërheqës vendin e punës” është evidente te 27.64% e respodenteve ndërsa 23.6% e ndërmarrjeve
konsiderojnë se nuk është problem kurse 48.72% nuk dhanë ndonjë përgjigje.
“Aplikimi për ndonjë skemë qeveritare të punësimit ose aftësimit” për të të plotësuar vendet e lira ku
15.68% e ndërmarrjeve e pohojnë dhe 57.4% e ndërmarrjeve tjera kundërshtojnë një plan te tillë si
zgjidhje për tejkalimin mungese se punëtoreve për vende pune, kurse pa përgjigje mbesin 26.89% e
ndërmarrjeve.
Ri-definimi i vendeve ekzistuese te punës po ashtu është ne mundësi për tejkalimin e këtyre problemeve,
ku 26.69% e ndërmarrjeve e pohojnë ketë fakt, ndërsa 17.0% nuk pajtohen dhe se shohin si zgjidhe
përmes këtij aktiviteti, kurse 56.28% nuk përgjigjen. (ndërsa për planet tjera mund te shihni figurën 11).
3. Kuotapërpunësimineshtetasevetëhuaj
Ne vitin 2009, Kuvendi i Kosovës me qellim të vendosjes dhe aplikimit të dispozitave ligjore për dhënien
e lejeve për punë dhe punësimin e shtetasve të huaj në Republikën e Kosovës ka miratuar Ligjin për
dhënien e lejes për pune dhe punësimin e shtetaseve te huaj ne Republikën e Kosovës (me Nr.03/L-136,
datë: 10.07.2009).
Ne vitin 2010, Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale ka nxjerre udhëzimin administrativ për
punësimin e shtetasve te huaj ne Republikën e Kosovës (prej datës 08.03. 2010), kur dhe ka hy ne fuqi, ka
Rritja e pagave përta bërë më
tërheqës vendin epunës
Trajnim i mëtejmëI fuqisë punëtoretë ndërmarrjes për
të plotësuarvendet e lira
Ridefeinimi ivendeve
ekzistuese tëpunës
Shfrytëzimi iteknologjisë sizëvendësim tëfuqisë punëtore
Pasurimi ikanaleve tërekrutimit
Aplikimi përndonjë skemëqeveritare tëpunësimit ose
aftësimit
Jo (%) 23,6% 30,4% 17,0% 12,5% 30,4% 57,4%
Po (%) 27,64% 39,19% 26,69% 19,53% 21,62% 15,68%
Pa pergjigjie (%) 48,72% 30,41% 56,28% 67,97% 47,97% 26,89%
Fig.11. Planet e ndermarrjeve per tejkalimin e problemit te mungeses se punetoreve per vende te punes
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
29
filluar zbatimi i këtij ligji i cili ka rregulluar marrëdhënien e punës për shtetasit e huaj te cilët kane
dëshiruar te punojnë ne Republikën e Kosovës.
Ne Kosove edhe para se ky ligj te zbatohet kane punuar një numër i konsiderueshëm i te huajve neper
organizata te ndryshme punuese, mirëpo pas kësaj date te gjithë shtetasit e huaj janë obliguar te pajisen
me leje pune. Këto vende te pune janë legalizuar, përmes zyrave te punësimit te cilat kane luajtur një rol
te rëndësishëm ne evidentimin e një numri mjaft te madhe te te punësuarave si shtetas te huaj.
Mirëpo nxjerrja e ligjit për te huaj nga Kuvendi i Kosovës ka shfuqizuar ligjin për dhënien e lejes për
pune dhe punësimin e shtetaseve te huaj ne Republikën e Kosovës me Nr. 03/L-136 / datë: 10.07.2009
dhe ne këtë mënyre tani kemi ne fuqi Ligjin për të Huajt Nr. 04/L – 219 (i shpallur në Gazetën Zyrtare).
Ky ligj e rregullon pajisjen e shtetaseve te huaj me leje pune dhe e obligon Ministrinë e Punës dhe
Mirëqenies Sociale (MPMS) te përgatisë Kuotën vjetore për punësimin e shtetaseve te huaj ne Republikën
e Kosovës. MPMS pas përgatitjes se Kuotës për punësim me rekomandim te Këshillit Ekonomiko Social
(KES) e miraton dhe ekzekuton sipas ligjit.
Këshilli Ekonomiko Social dhe MPMS kane marre vendim qe Kuota e Punësimit te përgatitet nga
Aleanca Kosovare e Biznesit meqenëse e njëjta është duke e bere Hulumtimin e nevojave ne Tregun e
Punës.
3.1. Kuotaepunësimitpërtehuajsipassektorëveekonomik
Tabela 12 Kuota për punësimin e shtetaseve te huaj sipas sektorëve ekonomike
Gjithsejte 1457
Edukimi/Arsimi 123
Bujqësi, gjueti dhe pylltari 10
Hotele dhe Restorante 122
Miniera dhe gurthyes 52
Ndërmjetësime financiare 100
Ndërtimtari 399
Prodhimtari 135
Shëndetësi 105
Shërbime tjera komunitare, sociale dhe personale. 30
Transporti dhe komunikacioni 348
Tregtia me shumice e pakice, riparim i mjeteve motorike etj. 33
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
30
Dy sektorët me me se shumti kërkesa për punësimin e shtetaseve te huaj janë ndërtimtaria me 399 dhe
transporti/komunikacioni me 348 kërkesa, duke u pasuar nga sektorët tjerë si prodhimtaria me 135
kërkesa dhe arsimi me 123 kërkesa. Sektorët tjerë kane numër me te vogël te kërkesave (shih tab.12).
Investimet ne sektorin e ndërtimtarisë dhe te transportit/komunikacionit kane treguar edhe rritjen me te madhe te kërkesave për punësim.
3.2. Kuotaepunësimitpërtehuajsipas10profesionevemetekërkuara
Tabela 13 Kuota për punësimin e shtetaseve te huaj sipas 10 profesioneve me te kërkuara
Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave 279
Ingjinier i ndërtimtarisë, elektroteknikes, gjeodezisë, mekanikes etj. 107
Mësimdhënësit (profesorët e shkencave, gjuhëve ) 100
Kuzhinier 60
Menaxher i prodhimit, logjistikes, planifikimit, logjistikes, shitjes, operimeve, etj. 55
Menaxher i ndërtimit, infrastrukturës etj. 51
Profesionistët e shkencave biologjike, dhe shëndetësore 33
Doktor Embriolog, ORL, kardiolog specialist, kardiokirurg invaziv, vaskular. kirurg etj. 30
Montues skelash, vinçi 25
Ekspert i elektrikes 22
123
10122
52
100
399135
105
30
34833
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
Edukimi/Arsimi
Bujqësi, gjueti dhe pylltari
Hotele dhe Restorante
Miniera dhe gurthyes
Ndërmjetësime financiare
Ndërtimtari
Prodhimtari
Shëndetësi
Shërbime tjera komunitare, sociale dhe personale.
Transporti dhe komunikacioni
Tregtia me shumice e pakice, riparim i mjeteve motorike etj.
Fig.12. Kuota e punesimit per shtetasit e huaj sipas sektoreve ekonomik
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
31
Numri me i madhe i kërkesave vjen tek profesioni i operatoreve/montuesve te pajisjeve dhe makinave me 279 kërkesa, pasuar nga inxhinieret e ndërtimtarisë, elektroteknikes, mekanikes me 107, pastaj mësimdhënësit me 100 kërkesa etj. Profesionet tjera janë me pak te kërkuara por si do qofte edhe ato mbesin ne top 10 profesionet me te kërkuara ne tregun e punës.
3.3. Kuotaepunësimitpërtehuajsipassektorëveekonomikdheprofesioneve Kjo kuote për secilin profesion ne secilin sektor do te shërbej si kuote përfundimtare dhe do te vleje për te gjitha kërkesat qe vijnë për punësimin e shtetaseve te huaj te cilët kane si qellim punësimin ne Kosove.
Tabela 14 Kuota për punësimin e shtetaseve te huaj sipas profesioneve
Gjithsejte 1457
Edukimi/Arsimi 123
Drejtor i edukimit/arsimit 10
Drejtor i administratës /financave,auditimit,logjistikes, etj. 8
Menaxher i arsimit/edukimit 5
Mësimdhënësit (profesorët e shkencave, gjuhëve ) 100
Bujqësi, gjueti dhe pylltari 10
Agronom 10
Hotele dhe Restorante 122
Instrumentalist muzikor 5
Kuzhinier 60
Masazher 20
279
107
100
60
55
51
33
30
25
22
0 50 100 150 200 250 300
Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave
Ingjinier i ndërtimtarisë, elektroteknikes, gjeodezisë,…
Mësimdhënësit (profesoret e shkencave, gjuheve )
Kuzhinier
Menaxher i prodhimit, logjistikes, planifikimit, logjistikes,…
Menaxher i ndërtimit,
Profesionistët e shkencës biologjike dhe shëndetësore
Doktor Embriolog, ORL, kardiolog specialist, kardiokirurg…
Montues skelash, vinçi
Ekspert i elektrikes
Fig 13: Kuota për punësimin e shtetaseve te huaj sipas 10 profesioneve me te kerkuara
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
32
Menagjer i Hotelit 12
Menaxher i logjistikes, planifikimit,logjistikes,shitjes, operimeve,auditimit, financave etj. 10
Soliste - Këngëtarë 15
Miniera dhe gurthyes 52
Projektues 5
Drejtor i financave, auditimit, logjistikes, depos etj. 4
Ingjinier i elektro-teknikes, gjeodezisë, ndërtimtarisë, mekanikes etj. 6
Laborante- Kontrollore e Kualitetit 4
Mbikëqyrës e te hyrave dhe financave, cilësisë, ushqimit, pajisjeve elektronike etj 5
Menaxher i logjistikes, planifikimit, prodhimit, logjistikes, shitjes, operimeve, auditimit, financave etj. 11
Profesionist I shkencave ingjinierike, etj. 5
Specialist i prodhimit 7
Udhëheqës i minierës 5
Ndërmjetësime financiare 100
Administrator i biznesit 3
Agjente financiare 10
Analist kredie 5
Auditor I Certifikuar 3
Drejtor i financave, auditimit, logjistikes, depos etj. 19
Financier 5
Ekspert për kartela bankare 4
Menaxher i financave, logjistikes, planifikimit, shitjes, operimeve, auditimit, etj. 6
Mirëmbajtës i pajisjeve ICT 10
Programer zhvillues softuerik i cash-machine 14
Roje specializuara ne transportimin e parave te gatshme 10
Zyrtar për shërbime Bankare 11
Ndërtimtari 399
Arkitekt 15
Dizajner 8
Menaxher I projektit 7
Ekspert i gjeoteknikes 10
Farkatar 8
Ingjinier i ndërtimtarisë, elektroteknikes, gjeodezisë, mekanikes etj. 107
Instalues i kallëpeve dhe përforcimit 12
Kontrollor i ndërtimtarisë 6
Laborante- Kontrollorë e Kualitetit 5
Mbikëqyrës e te hyrave dhe financave, cilësisë, ushqimit, pajisjeve elektronike etj 13
Menaxher i ndërtimit, infrastrukturës etj. 51
Mirëmbajtës i repartit te prodhimit 7
Mjeshtër i makinave te renda 10
Monter i Ashensorëve 4
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
33
Montues skelash, vinçi 25
Përpunues çeliku 9
Profesionist i shkencave te ndërtimtarisë etj. 16
Saldues 10
Ekspert i elektrikes 22
Shofer i makinave te renda 16
Ekspert i sinjalistikes 6
Teknik, makinave, cilësisë, sigurisë, mjedisit, etj. 18
Topograf 14
Prodhimtari 135
Dizajner i produkteve 7
Drejtor i reparteve te prodhimit etj. 5
Ekspert i prodhimit te çorapeve 2
Ekspert i tapicerisë se mobileve 13
Ekspert për kamina 3
Ekspert i makinerisë industriale 7
Menaxher i prodhimit, logjistikes, planifikimit, logjistikes, shitjes, operimeve, etj. 55
Mjeshtër i garniturave 17
Kuzhinier i ëmbëlsirave 7
Profesionist I shkencave ingjinierike dhe industriale 4
Teknik makinave, cilësisë, sigurisë, mjedisit, sanitarise, etj. 3
Teknolog 5
Veshje e stofit te mobileve 4
Zdrukthëtari 3
Shëndetësi 105
Doktor Embriolog, ORL, kardiolog specialist, kardiokirurg invaziv, vaskular. kirurg etj. 30
Fizioterapeut 5
Infermier ne kardiologji, sallën operative etj. 4
Masazher 15
Profesionistët e shkencës biologjike dhe shëndetësore 33
Specialist radiolog onkolog, gjinekologjisë, kirurgjisë, kardiologjisë, urologjisë etj. 10
Teknik i shëndetësisë, cilësisë, sigurisë, mjedisit, sanitarise, etj. 8
Shërbime tjera komunitare, sociale dhe personale. 30
Frizer (parukier) 20
Hulumtues profesional nga fusha sociale 10
Transporti dhe komunikacioni 348
Aviomekanik 7
Automekanik 8
Ingjinier i elektro-teknikes, mekanikes etj. 20
Mbikëqyrës pajisjeve elektronike, teknologjikë etj 5
Menaxher i logjistikes, planifikimit, prodhimit, logjistikes, shitjes, operimeve, auditimit, financave etj. 5
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
34
Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave 6
Profesionist i shkencave ingjinierike, ICT etj. 5
Programer zhvillues i programeve softuerikë 9
Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave 279
Specialist transporti 4
Tregtia me shumice e pakice, riparim I mjeteve motorike etj. 33
Menaxher i shitjes, logjistikes, planifikimit, operimeve, etj. 10
Shitës dhe riparues i arit dhe argjendit 5
Tregtar 18
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
35
4. Paga mesatare
4.1. Paga mesatare ne Kosovë
Rritja e pagave është bere një element qe diskutohet çdo dite dhe
studimi i pagës mesatare ne Kosovë ne kuadër te këtij hulumtimi
ka qene një sfide. Duke pasur parasysh se pagat e determinojnë
edhe punën si veprim qe ndërlidhe punëdhënësin dhe
punëmarrësin ne aspektin e marrëdhënies se punës.
Studimi ynë ka ne fokus trendin e rritjes se pagave, për arsye se
shpesh here kjo rritje është bere vetëm pas presionit te sindikatave
te punëtoreve dhe jo si rezultat i rritjes se nevojshme për shkak te
rritjes se çmimeve te tregut.
Hulumtimi i cili është realizuar për nevojat e tregut te punës ne te gjithë territorin e Kosovës ka mbuluar
1480 ndërmarrje, respektivisht punëdhënës që përfaqësojnë rreth 19962 te punësuar.
Mesatarja e pagave ne shkalle vendi secilin vit shënon ngritje te lehte, kur kihet parasysh metoda
krahasuese prej vitit ne vit duke treguar trendin pozitiv te rritjes.
Faktor kryesor i kësaj rritje te pagës mesatare vjen si rezultat i progresit ekonomik sidomos vitin e
kaluar ku investimet ne infrastrukturë, rritja e sektorit te ndërtimtarisë, bujqësisë dhe energjetikes kane
qene nder me te lartat gjate viteve te fundit. Kjo ngritje e theksuar vërehet, nëse i krahasojmë vitin 2011
me 2013, ku ajo rrinë shkallen prej me shume se 5.8%.
Paga mesatare ne Kosovë për te punësuarit është arritur prej rreth 346 €.
Nëse krahasojmë ketë mesatare me vitin 2011 atëherë ndryshimi është për 5.82%, çka do te thotë se prej
vitit 2010 sa ishte 292 €, ne vitin 2011 ka qene 327 € ose rritja ka qene përafërsisht 12%, ndërsapër vitin
2013 është 346 euro ose rritja është për 5.8%.
327 €
346 €
2011 2013
Fig.14. Paga mesatare
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
36
4.2. Pagat sipas Veprimtarive Ekonomike
Pagat mesatare sipas veprimtarive ekonomike paraqesin një disproporcion ndërmjet sektorëve te
ndryshëm po ashtu te disa sektorë kemi rritje te theksuar ndërsa ne sektorë tjerë ekonomik rritja është me
e lehte. Paga me e larte mesatare është paguar ne sektorin e ndërmjetësimeve financiare prej 488 euro
gjate vitit 2013 me shume se 27 euro ose 5,9% është rritja ne krahasim me vitin e kaluar. Pastaj vjen
sektori i ndërtimtarisë me 388 euro ose rritja ështëpër 8.4%. pasat sektori i minierave dhe gurthyesve vie
me 377 euro ose 10.6% me shume se vitin ekaluar ( për sektorët tjerë shih me shume ne tab. 15).
Tabela 15. Nomenklatura e Veprimtarive Ekonomike
NACE Përshkrimi 2011 2013 Rritja
A Bujqësi, gjueti dhe pylltari 265 € 298 € 12.5%
C Miniera dhe gurthyes 341 € 377 € 10.6%
D Prodhimtari 313 € 323 € 3.2%
E Furnizim me gaz, rryme dhe ujë 386 € 395 € 2.3%
F Ndërtimtari 358 € 388 € 8.4%
G Tregti me shumice e pakice,riparim i mjeteve motorike 299 € 328 € 9.7%
H Hotele dhe restorante 288 € 291 € 1.0%
I Transport, deponim dhe komunikacion 344 € 353 € 2.6%
J Ndërmjetësim financiar 461 € 488 € 5.9%
K Patundshmëri,qiradhënie dhe aktivitete biznesi 381 € 389 € 2.1%
L Administrate dhe mbrojtje publike 300 € 329 € 9.7%
M Arsim 331 € 370 € 11.8%
N Shëndetësi 351 € 376 € 7.1%
O Shërbime tjera komunitare, sociale dhe personale 313 € 337 € 7.7%
298 €
377 €
323 €
395 €
388 €
328 €
291 €
353 €
488 €
389 €
329 €
370 €
376 €
337 €
0 € 100 € 200 € 300 € 400 € 500 € 600 €
Bujqësi, gjueti dhe pylltari
Miniera dhe gurthyes
Prodhimtari
Furnizim me gaz, rryme dhe ujë
Ndërtimtari
Tregti me shumice e pakice,re100 �� ��dhe
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
37
Pagat e paguara sipas sektorëve ekonomik paraqesin jo vetëm diskrepancen ndërmjet sektorëve mirëpo
paraqesin edhe ndryshime ne pagën mesatare te paguar ne shkalle vendi e cila ishte 346 euro.
Sektorët qe mbesin edhe me tutje nen shkallen mesatare te paguar janë sektori i bujqësisë dhe
administratës, (shih tab.15).
Ne forme krejt te veçante, sa u përket pagave mesatare të paguara nga sektorët e aktivitetit (veprimtaritë
ekonomike), ka një rritje në shumicën e rasteve nëse krahasojmë pagat me periudhën e njëjte te vitit te
kaluar, duke reflektuar trendin pozitiv ne aspektin e përgjithshëm (shih Hulumtimi i nevojave ne tregun e
punës 2011)2.
4.3. Pagat sipas Gjinisë
Gjinia femërorë përsëri mbetet e diskriminuar ne aspektin e
pagës, pra paga mesatare e paguar për gjininë femërorë
mbetet nen pagën mesatare te paguar ne shkalle vendi e cila
është 346 euro. Kurse meshkujt përfitojnë page me larte se
mesatarja kosovare.
Gjinia femërorë për vitin 2013 është paguar me 311 euro, 8
euro me shume se ne vitin 2011. Ndërsa meshkujt kane
përfituar pagën mesatare për vitin 2013 prej 353 euro, ose 21
euro me shume se vitin 3011 sa ishte 332 euro. Rritja te
gjinia mashkullore është bere gati 3 here me shume se rritja te gjinia femërorë.
Kur analizojmë pagën sipas gjinisë dhe kur krahasojmë ketë page me pagën mesatare te vitit te kaluar te
dyja kane përfituar ngritje. Mirëpo duhet cekur se edhe ko rritje vjen si rezultat i progresit ekonomik qe
është realizuar viteve te fundit.
Sa u përket pagave sipas gjinisë paraqitet një dallim në rritje tek punëtorët femra dhe meshkuj, derisa
paga mesatare mujore të paguara punëtorëve meshkuj është rritur me rreth 6.3% në mesataren vjetore që
prej vitit 2011, në të njëjtën kohë paga për femrat e punësuara ka paraqitur një ngritje te theksuar prej
rreth 2.6% (shih Hulumtimin e tregut te punës 2011).
2Hulumtimiinevojave ne tregun e punës 2011, AKB
311 €
353 €
Femra Mashkuj
Fig.16. Pagat mesatare sipas gjinise
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
38
4.4. Pagat sipas niveleve te kualifikimeve
Pagat mesatare te paguara sipas nivelit
kualifikues arsimore janë ne korrelacion te
drejte, punëtorët me nivel më të lartë arsimimi
mbeten të paguar më së miri, te cilët marrin
page mesatare mujore prej rreth 439 €.
Punëtoret me kualifikim te mesëm marrin
page prej 340 €.
Punëtorët me kualifikim më të ulët arrijnë
pagën mesatare mujore prej rreth 272 € (shih.fig. 17).
Ne vazhdimësi punëtorët me arsimim më të lartë kanë arritur page me te larte se mesatarja ne shkalle
vendi e cila është 346 euro. Ndërsa kualifikimi i mesëm është nen-proporcionin e mesatares se paguar ne
Kosove, derisa punëtorët me nivel kualifikimi më të ulët kanë realizuar page mjaft te ndjeshme ne raport
me pagën mesatare.
4.5. Pagat sipas Moshës
Paga mesatare te paguara për grup mosha
ndryshojnë njëra nga tjetra ne mase te vogël
mirëpo perseri shihet një baraspeshë duke
menduar se moshat e rritura paguhen me mire
sesa moshat e reja dhe moshat e vjetra.
Paga e cila është paguar si page mbi-
proporcionale është grup mosha 40-55, si dhe
paga për grup moshën 25-39, (shih fig 18)
Paga mesatare e cila është paguar punëtorëve të moshave 15-24 vjeç me 311 euro dhe grup-moshës 55+
me 287 euro, janë pagat te cilat janë nen proporcionin e pagave mesatare e cila është 346 euro ne shkalle
vendi (shih. fig.18).
272 €340 €
439 €
Fillor I mesëm I lartë
Fig.17: Pagat mesatare sipas nivelit te kualifikimit
311 €349 €
385 €
287 €
15‐24 25‐39 40‐55 55+
Fig.18. Paga mesatare per grupmosha
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
39
4.6. Pagat sipas Rajonit
Pagat mesatare më të larta në
vitin 2013 janë paguar nga rajoni
i Prishtinës (368 €) dhe Ferizajit
(356 €) ndërsa sa i përket
rajoneve tjera pagat shumë më të
ulëta janë paguar në rajonin e
Gjakovës (321 €) dhe Mitrovicës
(299 €).
Zhvillimi i përgjithshëm sa i përket pagave te paguara sipas rajonit ka për synim vënien në dukje një
divergjencë konstante rajonale
në krahasim me rezultatet e më
hershme.
Sikurse në vitin 2011 punëtorët
që punojnë brenda një rajoni
kane treguar rezultate te
ngritjes se pagës mesatare te
paguara ne baza mujore.
Mirëpo rritjen me te madhe ne paga për vitin 2013 e ka realizuar rajoni Ferizajit me 11%, pastaj rajoni i
Mitrovicës me 10%, ( shih. Tab. 16). Ndërsa Gjakova ka rritjen me te ulte prej vetëm 2%.
Tabela 16. Pagat sipas Rajoneve
Rajoni 2011 2013 Ndryshimi
Ferizaj 320 € 356€ 11%
Gjakovë 314 € 321€ 2%
Gjilan 316 € 343€ 8%
Mitrovicë 299 € 329€ 10%
Pejë 321 € 349€ 9%
Prishtinë 343 € 368€ 7%
Prizren 328 € 344€ 5%
356 €
321 €
343 €329 €
349 €
368 €
344 €
Ferizaj Gjakovë Gjilan Mitrovicë Pejë Prishtinë Prizren
Fig. 19. Paga mesatare sipas rajoneve
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
40
4.7. Pagat sipas Profesioneve
Tabela 17. Pagat sipas Profesioneve
ISCO Përshkrimi Paga mesatare (euro)
1 Menaxherët e lartë 426 €
2 Profesionistët 395 €
3 Teknikët dhe Bashkëpunëtoret Profesional 329 €
4 Nëpunësit 326 €
5 Punëtoret e Shërbimeve dhe e shitjes në dyqane dhe treg 321 €
6 Punëtoret e kualifikuar Bujqësore dhe të Peshkimit 277 €
7 Zejtarët dhe Punëtorët e ngjashëm 353 €
8 Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave 338 €
9 Profesionet Elementare 313 €
Pagat sipas nomenklaturës profesionale paraqesin divergjencat ne pagesat mesatare te paguara sipas
përcaktimit profesional.
Pagat mesatare me te larta janë paguar për managjer te larte prej 426 euro, pastaj profesionistet me 395
euro, zejtaret dhe punëtoret e ngjashëm me 353 euro. Derisa paga mesatare e paguar është 346 euro ne
shkalle vendi, shume paga tjera profesionale janë nen proporcionin e pagës mesatare si punëtoret e
bujqësisë, pastaj profesionet elementarë me 313 euro etj., (shih fig. 20).
426 €
395 €
329 €
326 €
321 €
277 €
353 €
338 €
313 €
0 € 50 € 100 € 150 € 200 € 250 € 300 € 350 € 400 € 450 €
Menaxherët e lartë
Profesionistët
Teknikët dhe Bashkëpunëtoret Profesional
Nëpunësit
Punëtoret e Shërbimeve dhe e shitjes në dyqane dhe treg
Punëtoret e kualifikuar Bujqësore dhe të Peshkimit
Zejtarët dhe Punëtorët e ngjashëm
Operatoret dhe Montuesit e pajisjeve dhe makinave
Profesionet Elementare
Fig. 20. Paga mesatare sipas profesioneve (euro)
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
41
5. Kushtet e Punës
5.1. Regjistrimi i ndërmarrjeve
Përzgjedhja e ndërmarrjeveështë bere te ato ndërmarrje te cilat janë te regjistruara dhe te cilët kane numër
fiskal, fokusi ynë ka qene ne ndërmarrje legale te cilat ushtrojnënjë veprimtari te caktuar biznesi. Prandaj
te gjitha ndërmarrjet e hulumtuara kane qene te regjistruara dhe ne harmoni me ligjin për regjistrimin e
bizneseve.
Ndërsa sa i përket te punësuarave ne këtondërmarrjeështë i ndryshëm dhe i karakterizuar ne forma te
ndryshme siçështë llojet e kontratave, kohëzgjatja si dhe kushte tjera te punës.
5.2. Lloji i kontratave te punëtoreve
Tabela.18: Lloji i kontratave
Nr. Përshkrimi Punëtor Përqindja
1 Me shkrim 12658 63.4%
2 Me gojë 1489 7.5%
3 Pa kontratë 4502 22.6%
4 Pa Përgjigje 1313 6.6%
5 Totali 19962 100%
Ekzistojnë disa lloje te kontratave te cilat janë te ndërlidhura mes punëdhënësit dhe punëmarrësit. Gjetjet
ne hulumtimit tone tregojnë ne fakt 63.4 % ose 12658 punëtore kane kontrata te rregullta (me shkrim)
te lidhura ndërmjet punëdhënësit dhe punëmarrësit.
Kurse 7.5 % ose 1489 e punëtoreve kane marrëveshje
me goje për punën e tyre, dhe 22.6 % ose 4502
punëtore nuk kane fare kontrata, ndërsa pa përgjigje
janë 6.6% ose 1313 te punësuar.
Lidhja e kontratave te punës qofte me shkrim ose me
goje ndërmjetpunëdhënësit apo
punëmarrësitdëshmojnënjë gjendje mjaft stabile apo
drejt përmirësimit kur kihet parasysh shkalla e larte e lidhjes se kontratave.
63,4%
7,5%
22,6%
6,6%
Me shkrim Me gojë Pa kontratë Pa Pergjigjie
Fig.21: Lloji i kontratave te punetoreve
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
42
Ndërsa 22.6% e te punësuarave nuk kishin kontrata pune te lidhura mirëpo duhet cekur se kjo kategori ka
rënie kur kihet parasysh se ne hulumtimin e vitit 2011 kjo kategori ishte përafërsisht me 24.0 % e te
punësuarave pa kontrata pune.
Pa përgjigjeje apo 6.6% e te punësuarave nuk kane një status te definuar ne këtë aspekt. Mirëpo disa
ndërmarrje nuk janë përgjigjur ngase ne disa raste ka munguar informacioni rreth nënshkrimit te
kontratave apo hezitimi ne përgjigjeduke pasur parasysh se shume ndërmarrjeve ju mungon organizimi i
brendshëm apo strukturimi i ndërmarrjesështëdis-funksional dhe mungon sektori i resurseve humane qe
do te jepte përgjigje te sakte.
5.2.1. Kontratat e punës sipas përcaktimit kohor
Ne pyetjen tone se kontratat e punës qe i kanë punëtorët tuaj, çfarë afati kohore kane ato zakonisht,
ndërmarrjet kane dhëne ketë përgjigje.
Kontratat me kohe te
pacaktuarjanë gjetur te 8759
te punësuar apo 43.9 %,
ndërsa kontrata te lidhura
me punëmarrësin me kohe
te caktuar (12-36 mua) janë
afërsisht 4471 te punësuar
ose 22.4%, kurse kontratat
sezonale (me pak se 12 muaj) marrin pjese te 917 te punësuar ose me 4.6%.
Siçështë cekur edhe me larte 22.6 % e te punësuarave nuk kane kontrata fare si dhe pa përgjigjeje apo
6.6% e te punësuarave nuk kane dhënepërgjigje.
Tabela 19. Kontratat e punës sipas përcaktimit kohor
Nr. Përshkrimi Punëtor Përqindja
1 Me kohë të pacaktuar 8759 43.9%
2 Kohë të caktuar (12 ‐ 36 muaj) 4471 22.4%
3 Sezonale (më pak se 12 muaj) 917 4.6%
4 Pa kontrata 4502 22.6%
5 Pa përgjigje 1313 6.6%
Gjithsejte 19962 100%
43,9%
22,4%
4,6%
22,6%
6,6%
Me kohë tëpacaktuar
Kohë të caktuar(12 ‐ 36 muaj)
Sezonale (më pakse 12 muaj)
Pa kontrata Pa pergjigjie
Fig. 22: Kontratat sipas percaktimit kohore
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
43
Realisht, shumica e ndërmarrjeve kane kontrata te ndryshme me punëtoret varësisht prej dinamikes se
punëve dhe zhvillimit te ndërmarrjes. Te gjitha format e kontratave i gjen te pranishme apo te lidhura ne
mes punëdhënësit dhe punëmarrësit.
5.3. Lehtësitë / Benficionet për punëtorë
Shume ndërmarrje ne sektorin privat por edhe ne atë publik krijojnë sadopak kushte përpunëtoret e
organizatave te tyre. Kështu qëështë bere e mundur qe shume ndërmarrje te ofrojnë beneficione apo
lehtësi te konsiderueshme te cilat do te ndikojnë ne jetesën dhe standardin e te punësuarave.
Beneficionet e ndryshme te ofruara përpunëtoret nga ndërmarrjet te cilat përmeskëtyre kushteve kane
krijuar një klime te mire dhe te favorshme jo vetëmpërnjë pune te mire por edhe përnjë motiv me te
madhe për te rritur dinamiken e punës.
Ne baze te analizës se këtij hulumtimi “ushqimi apo pagesa e ushqimit” te 65% ndërmarrjeve
respektohet, ndërsa 13.5% ndërmarrje nuk e ofrojnë ketë shërbim dhe 21.5% ndërmarrje nuk janë
deklaruar apo çështjen e ushqimit e kane te inkorporuar brenda pagës mujore.
Pushimi vjetor me pagese respektohet te 60.3% ndërmarrje ndërsa 12.8% ndërmarrje nuk e respektojnë
dhe 26.8% ndërmarrje nuk deklarohen me këtë çështje.
Pushimi mjekësor me pagës vetëm 48.2% ndërmarrje e realizon te stafi i tyre, kurse 20.5% ndërmarrje
nuk e aprovojnë këtë pushim dhe 31.4% ndërmarrje nuk deklarohen, (shih. Tab. 20).
Tabela.20:Lehtësitë / Benficionet e punëtoreve
Nr. Përshkrimi Po Jo pa pergjigjie
1 Transport apo pagesa e tij 25.9% 42.2% 31.9%
2 Ushqimi apo pagesa e ushqimit 65.0% 13.5% 21.5%
3 Pushim vjetor me pagesë (gjatë kohës së pushimeve) 60.3% 12.8% 26.8%
4 Pushim mjekësor me pagesë 48.2% 20.5% 31.4%
5 Pensioni i pleqërisë 51.8% 18.9% 29.4%
6 Përfundimi i pagesës për shërbim 33.2% 29.7% 37.2%
7 Sigurimi mjekësor 11.8% 47.8% 40.4%
8 Bonuse/shpërblime për performancë të mirë 33.6% 30.2% 36.1%
9 Kurse shkollimi apo trajnimi 17.0% 42.3% 40.7%
10 Siguri në profesion/pajisje apo veshmbathje mbrojtëse 50.8% 12.4% 36.8%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
44
Mirëpo ne baze te kësaj pozita e punëtoreveështë inkurajuese edhe pse përqindja e beneficioneve duhet te
jete me e larte. Kështu që ne baze te kësaj sfidohen mekanizmat e monitorimit dhe vlerësimit te zbatimit
te ligjeve te cilat mbrojnë te drejtat e punëtoreve.
Përfaqësuesit e punëtoreve shpesh here adresojnë dhe ngritin çështje ne te cilënnuk realizohen dhe te cilat
ju takojnë me ligj, kështu qëçështje te tilla duhet te elaborohen tek te gjithë organizmat me ndikim.
5.4. Zbatimi i ligjit te punës ne ndërmarrje
Ne baze te këtij hulumtimi
ndërmarrjet kane theksuar se
ligjin e punës e zbatojnë ne
masën 71.4%. Kurse 22% e
ndërmarrjeve janë deklaruar se
nuk e zbatojnë ligjin e punës dhe
6.6% nuk janë përgjigjur.
Ligji i punës medoemos duhet te
gjej zbatim, edhe ne qofte se ajo
mund te zbatohet vetëmpjesërisht. Edhe pse ky ligj ka qene ne fokus te diskutimeve sidomos për nene te
caktuar, e rëndësishme mbetet plotësim ndryshimet me konsensus te tegjithë partnereve social.Kështuqe
pengesat e shumta qe paraqiten ne zbatimin e ligjit te punës duhet medoemos te gjejnë zgjidhje.
25,9%
65,0%
60,3%
48,2%
51,8%
33,2%
11,8%
33,6%
17,0%
50,8%
42,2%
13,5%
12,8%
20,5%
18,9%
29,7%
47,8%
30,2%
42,3%
12,4%
31,9%
21,5%
26,8%
31,4%
29,4%
37,2%
40,4%
36,1%
40,7%
36,8%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Transport apo pagesa e tijUshqimi apo pagesa e ushqimit
Pushim vjetor me pagesë (gjatë kohës së…Pushim mjekësor me pagesë
Pensioni i pleqërisëPërfundimi i pagesës për shëbim
Sigurimi mjekësorBonuse/shpërblime për performancë të…
Kurse shkollimi apo trajnimiSiguri në profesion/paisje apo…
Fig.23: Beneficionet per te punesuarit Po Jo pa pergjigjie
Po71.4%
Jo22.0%
Pa pergjigje6.6%
Fig.24: Zbatimi i Ligjit te Punes
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
45
5.5. Pengesat kryesore ne zbatimin e ligjit te punës
Punëdhënësit, përcaktimin e pengesave kryesore ne mos zbatimin ligjit te punës e determinojnë ne disa
aspekte pozitive dhe ne disa negative.
Sesi vlerësohen pengesat ne zbatimin e ligjit te punës, ku ne te gjitha ndërmarrjet është një problem mjaft
shqetësues ku 40.8.% e tyre shprehen se kompensimi i pushimit mjekësorëështë pengese dhe vetëm 6.3%
e tyre konsiderojnë se nuk ështëndonjë pengese, ndërsa 52.9% nuk kane dhënepërgjigje.
Tabela.21: Pengesat ne zbatimin e ligjit te punës
Përshkrimi Pa pengesa
Me pengesa
Pa përgjigje
Kohe zgjatja e Pushimit te lehonisë 5.3% 32.6% 62.1%
Kompensimi i pushimitmjekësore 6.3% 40.8% 52.9%
Kontrata e punës 7.4% 33.7% 58.9%
Mos zbatimi i ligjit ne gjitha ndërmarrjet 9.3% 22.4% 68.3%
Mungesa e nen akteve dhe rregulloreve te ligjit te punës 3.2% 18.7% 78.1%
Pagesa shtese 2.2% 20.1% 77.8%
Përcaktimi i Orarit te Punës 7.4% 22.1% 70.5%
Pushimi vjetore 4.3% 32.6% 63.1%
5,3%
6,3%
7,4%
9,3%
3,2%
2,2%
7,4%
4,3%
32,6%
40,8%
33,7%
22,4%
18,7%
20,1%
22,1%
32,6%
62,1%
52,9%
58,9%
68,3%
78,1%
77,8%
70,5%
63,1%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Kohe zgjatja e Pushimit te lehonies
Kompensimi i pushimt mjekesore
Kontrata e punes
Mos zbatimi i ligjit ne gjitha nderrmarrjet
Mungesa e nenakteve dhe rregulloreve te…
Pagesa shtese
Percaktimi i Orarit te Punes
Pushimi vjetore
Fig. 25: Pengesat ne zbatimin e ligjit te punes
Pa Pengesa Me Pengesa Pa pergjigjie
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
47
shume e arsyeshëm për ndarjen sipas grup moshave. Pikërishtvërejtje e punëdhënësve ka qene ky
faktpërcaktimi i pagësminimalë ne dy kategori.
Ndarja ne grup mosha konsiderohet si diskriminuese. Paga duhet ti lihet tregut te lire sepse ne këtë
forme llogaritet si ndërhyrje ne raportin punëdhënës- punëmarrës, realisht ekonomia e tregut te lire
determinon me se miri këtë çështje.
Po ashtu përcaktimi i pagës minimale nuk inkurajon punësimin formal, përkundrazi kur kihet parasysh se
shumica e ndërmarrjeve te regjistruara dhe qe ushtrojnë veprimtari ekonomike ne Kosove janë ndërmarrje
te vogla dhe përcaktimi i pragut te pagës minimale nga KES-i mund te rrit informalitetin.
5.6.1. Përcaktimi i pagës minimale ne krijimin e vendeve te reja te punës
Krijimi i vendeve te punës dhe ndikimi qe mund te ketëpërcaktimi i pagës minimale ne fakt tek 70% e
ndërmarrjeve konsiderohet se s’do te këtë efekt dhe se nuk do te ndikoj direkt ne krijimin e vendeve te
punës. Ndoshta ne shume raste punëdhënësit për një kategorie te caktuar te punëtoreve siçjanë te
punësuarit me kualifikime elementare me lehtësi do te zgjidhnin çështjen e tyre duke u bazuar ne pagën
minimale.
Mirëpo 14% e
ndërmarrjeve
konsiderojnë se
përcaktimi i pagës
minimale do te këtë
efekt dhe ky
përcaktim do te
ndikoj negativisht
dhe do te abuzohet
me vende te lira te
punës. Përcaktimi i
pagës minimale sipas
moshe e komplikon
edhe me shume situatën duke shfaqur tek te punësuarit një pakënaqësi dhe shqetësim mjaft te ndjeshëm.
Kështu që përgjigje nuk kane dhanë përafërsisht 16% e punëdhënëseve, se cili do te jete efekti i
përcaktimit te pagës minimale ne krijimin e vendeve te punës.
70%Ska ndikim
14%Me ndikim
16%Pa pergjigjie
Fig.27: Percaktimi i pages minimale ne krijimin e vendevete reja te punes
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
48
Përcaktimi i pagës minimale ështëpërcaktuar me kritere por te cilat do te duhej te modifikohen çdo fillim
viti.
Paga minimale për investitorët e huaj ndoshta do te inkurajohej, sepse është një vendim i cili për ta do te
tregonte anën formale te zgjidhur ose juridikisht pasqyron minimumin e pagës te cilën ne rast investimi
do te merrej parasysh.
6. Nevojat për trajnime
6.1. Trajnimet gjate 12 muajve te fundit
Trajnimet e te punësuarave kane njërëndësi te madhe duke pasur parasysh se rritja e shkathtësive te
punësuarave duhet te zhvillohen ne hap me trendët dhe zhvillimet ekonomike. Kështu që ndërmarrjet
kane treguar se gjate 12 muajve te fundit i kane aktivizuar afërsisht 1009te punësuarave trajnime.
Ne aspektin tjetër studimi ynë ka qene i fokusuar ne 1480 ndërmarrje dhe se këto ndërmarrje kane
dëshmuar se vetëm 5.1% e te gjithë te punësuarave ne këto ndërmarrje kane marre aftësi apo trajnime për
shkathtësi te reja.
6.2. Lloji kryesor i shkollimit/trajnimit
Lloji kryesor i shkollimit dhe trajnimit ka qene i ndare ne trajnim për pune ku 87.2 % kane qene te kësaj
kategorie dhe 12.8% kane qene trajnim/shkollim jo për pune. Vete fakti se përqindja me e madhe e
trajnimit qe ishte për pune dëshmon se ne vazhdimësi punëdhënësi insiston qe aftësitë dhe shkathtësitë
profesionale te vete stafit duhet te ngritën.
Tab. 23. Lloji kryesor i shkollimit/trajnimit Nr. Përshkrimi Gjithsejte Përqindja
1 Trajnim për punë 880 87.2%
2 Trajnim/shkollim jo për punë 129 12.8%
Gjithsejte 1009 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
49
6.3. Ofruesi i Trajnimeve Shkalla me e larte e Ofruar për Trajnime ka qene nga vete ndërmarrjet me 62.8 %, kurse ofruesit privat te
trajnimeve ka qene 6.8% ofruesit publik te trajnimeve kane qene 30.3% për te gjithë te punësuarit.
Tab. 24. Ofruesi i shkollimit/trajnimit Nr. Përshkrimi Gjithsejte Përqindja
1 Ndërmarrja juaj 634 62.8%
2 Institucion /Ofruesi privat i trajnimeve 69 6.8%
3 Institucion / Ofruesi publik i trajnimit 306 30.3%
Gjithsejte 1009 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
50
6.5. Përkrahja e Trajnimit
Trajnimet e te
punësuaravejanëpërkrahur
a kryesisht nga vete
ndërmarrjet ne masën
54.1%, ndërsa shume
trajnime janëpërkrahur
nga vetepunëtoret qe do te
thotë ka qene vete
iniciative me 25.3%. kurse nga donatoret janëmbështetur 17.6% si dhe nga institucionet qeveritare me
3.0%.
E rëndësishme ne këtë rast është financimi nga vete punëtoret qe dëshmojnë një motiv mjaft te larte ne
nxënien e aftësive dhe krijimin e shkathtësive te reja.
6.6. Profesionet deficitare dhe ofrimi i mundësive për trajnime
Punëtor te kualifikuar ose me shkathtësi dhe njohuri adekuate është bere shume vështire për tu gjetur dhe
sipas deklarimeve te punëdhënëseve profesionet me deficitare ne tregun e punës dhe për te cilat do te
kishin nevojë, janë: Automekanik/ automekanike me 34 kërkesa, Administrator/administratore e
sistemit me 24 kërkesa, Disajner/disajnere për tekstil dhe veshje 24 kërkesa, pastajKuzhinier/ kuzhiniere
me 17 kërkesa e kështu me radhe (shih tab 27).
Tabela.27: Profesionet deficitare për trajnime dhe kërkesa për përzgjedhjen e Ofruesit e te
trajnimeve ISCO Përshkrimi Gjithsejte Institucion
Privat Institucion Publik
7231.02 Automekanik/ automekanike 34 22 12
2131.07 Administrator/administratore e sistemit 24 17 7
3471.01 Disajner/ disajnere për tekstil dhe veshje 24 21 3
5122.04 Kuzhinier / kuzhiniere 17 15 2
2143.09 Elektroinxhinier/elektroinxhiniere për rregullim dhe automatizim
14 12 2
Tabela.26: Përkrahja e trajnimeve
Nr. Përshkrimi Te Trajnuarit Përqindja
1 Ndërmarrja 546 54.1%
2 Punëtoret 255 25.3%
3 Institucionet Qeveritare 30 3.0%
4 Donatoret 178 17.6%
4 Totali 1009 100%
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
51
7422.04 Montues / montuese e mobilieve 14 11 3
8334.01 Drejtues / drejtuese e kamionit të rëndë me ngritëse 13 10 3
8123.03 Operatorë/ operatore e makinave për prodhimin e dritareve dhe dyerve prej plastike
13 8 5
7433.03 Rrobaqepës/rrobaqepëse për mbështjellje me tekstil 12 11 1
7223.04 Metalgdhendës/ metalgdhendëse 11 9 2
Tjera profesione 45 23 22
Gjithsejte 221 159 62
Rritja e shkathtësive dhe njohurive, jo vetëm ne aspektin profesional se cilat profesione janë me te
kërkuarat por edhe se nga cili institucion do te kërkonin mbështetjen apo realizimin e trajnimit. Është e
rëndësishme se cili institucion ofron përkrahjen sepse edhe vete cilësia e trajnimeve m‘varet pastaj nga
shume faktorë te cilët janë shume me rendësi.
Arsimi dhe aftësimiprofesionalkërkonvëmendje te veçanta sepse ne disa raste punëdhënësit janë te
pakënaqur me nivelin e cilësisë se arsimit dhe aftësimit profesional.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
52
Përfundime
Ne hulumtimin e nevojave ne tregun e punës kane qene 2100 ndërmarrje ne fokus te studimit, dhe
norma e përgjigjeve konsiderohet mjaft e lartë, duke pasur parasysh se janëpërgjigjur 1480
ndërmarrje ose 70.4% prej tyre.
Hulumtimi i nevojave ne tregun e punës, ka qene i orientuar kryesisht ne ndërmarrje private
afërsisht me një pjesëmarrje prej 87.2% dhe biznes familjare me 9.8%, etj.
Ndërmarrjet te cilat si veprimtari e kanë “Tregti me shumice e pakice, riparim i mjeteve
motorike”, dominojnë me 24.5% kundrejt sektorëve tjerë te ndërmarrjeve, me pas “Prodhimtari”
me 16.5%, duke pasuar nga “Ndërtimtari” me 15.5 % si dhe kështu me radhë për te gjithë sektorët
tjerë. Numri me i vogël i te punësuaraveështë prezantuar tek sektori i Administrate dhe mbrojtje
publike me 0.5% si dhe sektori i minierave me 0.9%.
Punësimi është rritur për 2.75% krahasuar me vitin 2012, sipas deklarimeve te ndërmarrjeve te
anketuara gjate vitit 2013.
Respodentet tanë gjegjësisht 905 punëdhënës janë shprehur se 61% punësimi do te mbetet i njëjte
pra nuk do te ndryshoj, ndërsa 455 ndërmarrje janë deklaruar se do te rritet për 31% dhe vetëm
120 ndërmarrje janë te zvogëlohet për 8%.
Shumica e ndërmarrjeve kane dëshmuar për një situate te njëjte apo 61% prej tyre mendojnë se
suksesi i ndërmarrjes gjate 12 muajve te kaluara ka mbete i njëjte. Kurse 26% e ndërmarrjeve
janë shprehur se gjate 12 muajve te kaluar ne tregun e punës është shënuar progres dhe një rritje e
theksuar.
Ne baze te rezultateve numri me i madhe i te punësuarve behet “Përmes shpalljeve”, me 37.8% ,
kurse përmes “Përmes te afërmeve apo miqve”, me 30.4% duke u pasuar nga “Shërbimet Publike
te Punësimit”, me 22.8%, si dhe përmes institucioneve te shkollimit dhe përmes et avancimit te
punësimit ne ndërmarrje me 3.8% përkatësisht 5.2%.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
53
Numri me i madhe i vendeve te lira te punës për profesione te kërkuara ne te ardhmen, shumica
prej tyre u referohen si “zdrukthëtar i mobileve “ me 10.9% duke u pasuar nga “Mjek,
këshilltar/mjeke, këshilltare për sigurimet shëndetësore” me 10.0%, pastaj “Udhëheqës i grupit
të mekanikëve / mekanikeve dhe montueseve/montueseve të makinerisë industriale dhe
makinerisë tjetër” me 8.3%, “Analist financiare”, 7.7%.
Dy sektorët me me se shumti kërkesa për punësimin e shtetaseve te huaj janë ndërtimtaria me 399
dhe transporti/komunikacioni me 348 kërkesa, duke u pasuar nga sektorët tjerë si prodhimtaria
me 135 kërkesa dhe arsimi me 123 kërkesa. Sektorët tjerë kane numër me te vogël te kërkesave.
Numri me i madhe i kërkesave vjen tek profesioni i operatoreve/montuesve te pajisjeve dhe
makinave me 279 kërkesa, pasuar nga inxhinieret e ndërtimtarisë, elektroteknikes, mekanikes me
107, pastaj mësimdhënësit me 100 kërkesa.
Paga mesatare ne Kosovë për te punësuarit është arritur prej rreth 346 €.
Nëse krahasojmë ketë mesatare me vitin 2011 atëherë ndryshimi është për 5.82%, çka do te thotë
se prej vitit 2010 sa ishte 292 €, ne vitin 2011 ka qene 327 € ose rritja ka qene përafërsisht 12%,
ndërsapër vitin 2013 është 346 euro ose rritja është për 5.8%.
Gjinia femërorë për vitin 2013 është paguar me 311 euro, 8 euro me shume se ne vitin 2011.
Ndërsa meshkujt kane përfituar pagën mesatare për vitin 3013 prej 353 euro, ose 21 euro me
shume se vitin 3011 sa ishte 332 euro. Rritja te gjinia mashkullore është bere gati 3 here me
shume se rritja te gjinia femërorë.
Pagat mesatare te paguara sipas nivelit kualifikues arsimore janë ne korrelacion te drejte,
punëtorët me nivel më të lartë arsimimi mbeten të paguar më së miri, te cilët marrin page
mesatare mujore prej rreth 439 €.Punëtoret me kualifikim te mesëm marrin page prej 340
€.Punëtorët me kualifikim më të ulët arrijnë pagën mesatare mujore prej rreth 272 €.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
54
Ne baze te këtij hulumtimi ndërmarrjet kane theksuar se ligjin e punës e zbatojnë ne masën
71.4%. Kurse 22% e ndërmarrjeve janë deklaruar se nuk e zbatojnë ligjin e punës dhe 6.6% nuk
janë përgjigjur.
Shkalla me e larte e Ofruar për Trajnime ka qene nga vete ndërmarrjet me 62.8 %, kurse ofruesit
privat te trajnimeve ka qene 6.8% ofruesit publik te trajnimeve kane qene 30.3% për te gjithë te
punësuarit.
Trajnimet e te punësuaravejanëpërkrahur kryesisht nga vete ndërmarrjet ne masën 54.1%, ndërsa
shume trajnime janëpërkrahur nga vetepunëtoret qe do te thotë ka qene veteiniciativa me 25.3%.
kurse nga donatoret janëmbështetur 17.6% si dhe nga institucionet qeveritare me 3.0%.
Punëtor te kualifikuar ose me shkathtësi dhe njohur adekuate është bere shume vështire për tu
gjetur dhe sipas deklarimeve te punëdhënëseve profesionet me deficitare ne tregun e punës dhe
për te cilat do te kishin nevojë, janë: Automekanik/ automekanike me 34 kërkesa,
Administrator/administratore e sistemit me 24 kërkesa, Disajner/ disajnere për tekstil dhe veshje
24 kërkesa, pastajKuzhinier/ kuzhiniere me 17 kërkesa e kështu me radhe.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
55
Rekomandime
Rekomandojmë Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale se përmes politikave te punësimit
gjegjësisht masave aktive ne tregun e punës te dizajnohen masat përnjëpërfshirje te përgjithshme
për te gjithë kategoritë e punëkërkuesve. Po ashtu rritja e hyrjeve ne aftësimin profesional ne
proporcion me regjistrimin e te papunëve ne zyrat e punësimit.
Bashkërendimin e aktiviteteve me Ministrinë e Arsimit, Shkencës dhe teknologjisë sidomos ne
harmonizimin e korrikulavë ne baze te kërkesave ne tregun e punës.
Qendrat e Aftësimit Profesional duhet te kenë parasysh profesionet deficitare te cilat gjinden ne
tregun e Punës ne Kosove, dhe përmes këtij Hulumtimi dhe hulumtimeve tjera ti definojnë sa me
mire aktivitetet e veta ne ngritjen e Aftësimit profesional te punëkërkuesve dhe rritjen e
shkathtësive si dhe njohurive te punëkërkuesve.
Roli i bizneseve se bashku me MPMS dhe MASHT eshët i madhe ne identifikimin e nevojave dhe
ne përcaktimin e politikave te punësimit dhe edukimit/trajnimit ne baze te këtyre nevojave.
Bizneset janëshumeterëndësishëm ne këtëtrekëndësh.
Te krijohet një lloj mekanizmi i monitorimit dhe vlerësimit te zbatimit te politikave te punësimit si
dhe politikave arsimore/trajnimit.
Duhet te rritet vetëdija qe deklarimi i vendeve te lira te punës te behet ne zyrat e punësimit dhe jo
përmes formave tjera.
Hulumtimi i Nevojave në Tregun e Punës, 2013 ‐ AKB
56