HRAPAVOST POVRŠINA

Hrapavost je skup neravnina koje obrazuju reljef površine.

Hrapavost se posmatra u granicama određenog isečka takve veličine, pri kojoj su eliminisane greške oblika i valovitosti.

1. Geometrijska površina2. Efektivna površina3. Geometrijski profil4. Efektivni profill referentna dužina

Isečak sa karakterističnim povšinama, profilom i referentnom dužinomIsečak sa karakterističnim povšinama, profilom i referentnom dužinom

Površina koja ograničava telo je stvarna površina.

Neravnine: ispupčenja i udubljenja stvarne površine.

Presecanjem ovih površina odabranom ravni dobijaju se odgovarajući profili: stvarni profil, geometrijski profil i efektivni profil.

Presecanjem ovih površina odabranom ravni dobijaju se odgovarajući profili: stvarni profil, geometrijski profil i efektivni profil.

Geometrijska površina je površina definisana crtežom ili postukom obrade pri kojoj se ne uzimaju u obzir hrapavost i greške oblika.

Efektivna površina je približna slika stvarne površine koja se sredstvima merenja može ustanoviti.

Referentna dužina (l) je dužina isečka profila odabranog za određivanje hrapavosti pri čemu je eleiminisan uticaj drugih tipova nepravilnosti.

Srednja linija profila

Srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije (skraćeno – srednje odstupanje profila) Ra, je aritmetička vrednost odstojanja svih tačaka efektivnog profila od srednje linije na referentnoj dužini:

Srednje aritmetičko odstupanje profila od srednje linije (skraćeno – srednje odstupanje profila) Ra, je aritmetička vrednost odstojanja svih tačaka efektivnog profila od srednje linije na referentnoj dužini:

1

n

i

a

yR

n

Površine metalnih proizvoda u pogledu površinske hrapavosti, kao pokazatelja kvaliteta obrade, razvrstane su u 12 klasa, prema graničnoj vrednosti Ra.

Klasa hrapavosti i postupci formiranja površina -Udžbenik, tabela 4.8, strana 61

Kao sekundarni parametar za procenu hrapavosti površina uzima se srednja visina neravnina Rz.

Kvalitet ISO tolerancija

Područje nazivnih mera, mmdo 3 iznad 3 do 18 iznad 18 do 80 iznad 80 do 250 iznad 250

Stepen površinske hrapavosti

IT 5 N4 N4 N5 N5 N6

IT 6 N4 N5 N5 N6 N6

IT 7 N5 N5 N6 N7 N7

IT 8 N6 N6 N7 N7 N8

IT 9 N6 N6 N8 N8 N9

IT 10 - - N8 N9 N9

IT 11 N7 N8 N9 N9 N10

IT 12 N8 N8 N9 N10 N10

IT 13 N9 N9 N9 N12 N11

IT 14 N10 N10 N11 N11 N12

IT 15 N10 N10 N11 N12

IT 16 N11 N11 N12

Vez

a iz

me

đu k

valit

eta

tole

ranc

ija d

uži

nski

h m

era

i n

ajgr

ub

ljih

klas

a h

rap

avo

sti p

rem

a JU

S M

.A1.

02

5

Označavanje kvaliteta površine industrijskih proizvoda vrši se prema JUS M.A0.065.

a. osnovni znakb. zahteva se skidanje materijalac. nije dozvoljeno skidanje materijalad. za označavanje specijalne karakteristike površine

Znaci za obeležavanje kvaliteta obrađenih površinaZnaci za obeležavanje kvaliteta obrađenih površina

KONTROLA KVALITETA OBRAĐENIH POVRŠINA

Postoje dve osnovne metode ocene i merenja površinske hrapavosti: kvalitativna i kvantitativna.

Kvalitativna metoda ocene zasnovana je na poređenju obrađenih obrađenih površina sa etalonom. Poređenje se može obaviti vizuelno, pomoću projektora ili dodirom.

Kvalitet fino obrađenih površina utvrđuje se mikroskopom.Kvalitet fino obrađenih površina utvrđuje se mikroskopom.

Vizuelno poređenje omogućava da se odredi grublja hrapavost površine ako je Ra 1,25 m.

Etaloni za ocenu površinske hrapavosti – od istog materijala kao i delovi koji se kontrolišu, obrađeni na isti način i istog oblika površine.

Etaloni za ocenu površinske hrapavosti – od istog materijala kao i delovi koji se kontrolišu, obrađeni na isti način i istog oblika površine.

Kvantitativna metoda ocene zasnovana je na merenju mikrogeometrije specijalnim priborom: mikroskopom, raznim vrstama profilografa (komparatora za merenje hrapavosti), profilometrom...

Referentne dužine prilkom merenja hrapavosti uzimati u skladu sa JUS M.A1.021, a prema preporukama proizvođača mernog instrumenta.

Referentne dužine prilkom merenja hrapavosti uzimati u skladu sa JUS M.A1.021, a prema preporukama proizvođača mernog instrumenta.

Standardni uređaj za kontrolu hrapavosti: opitna glava, etalon hrapavosti, jedinica pomaka i pojačavač.

Oblik i mere uzoraka: JUS M.A1.040.Oblik i mere uzoraka: JUS M.A1.040.

Metode proveravanja hrapavosti površina

Klasa hrapavosti

Metode proveravanja hrapavosti

Pomoću mernih instrumenata

Pomoću uzoraka Vizuelno, po iskustvuProfilometrom Dvojnim

mikroskopom

1 do 4 isključivo - - -

5 do 8 normalno se primenjuje

može se primeniti

ne daje sigurne rezultate -

9 i 10 izuzetno se primenjuje

normalno se primenjuje

može se primeniti

može se primeniti

iznad 10 treba izbegavatimože se primeniti

preporučuje se isključiva primena

može se primeniti sa sigurnošću

Uređaj za kontrolu hrapavosti - profilometarUređaj za kontrolu hrapavosti - profilometar

Uređaji za kontrolu hrapavosti - profilometriUređaji za kontrolu hrapavosti - profilometri

Šema uređaja za kontrolu hrapavostiŠema uređaja za kontrolu hrapavosti

Šema uređaja za kontrolu hrapavostiŠema uređaja za kontrolu hrapavosti

Šema uređaja za kontrolu hrapavostiŠema uređaja za kontrolu hrapavosti