hordhaca guud ee silsilada taariikhda ururada diiniga … · sidii ay ku bilowdeen ama silsiladda...

SIDII AY KU BILOWDEEN ama SILSILADDA TAARIIKHEED EE URURADA DIINIGA AH EE SOOMAALIYA Daabacaaddii hore Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

Daabacaaddii 1-aad= Wadanka.com, Daabacaadda 2-aad = SomaliSwisstv.com , Re-Edited by Mohamed Saadaq

HORDHACA GUUD EE SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Bogga SomaliSwisstv.com wuxuu soo bandhigayaa Silsilad qoraallo ah oo ka

hadlaysa ururada Islaamiga ah ee Soomaliya sida ay ku bilowdeen,

ujeedooyinkooda, waxa ay kala aaminsan yihiin, meelaha ay ku kala xiran

yihiin iyo damacooda kursiga hogaaminta Soomaliya. Akhristayaasha waxan

ka filaynaa inay iyagu kala dhex baxaan khatarta iyo faa'idada ay

Soomalida u wadaan ururadaas Islaamiga ah.

Cilmi Baaris, xog uruurin iyo wareysiyo badan oo uu sameeyay Bogga

wadanka.com ka dib ayaa lagu diyaariyay isla markaana lagu daabacay

qoraalladaan, waxaana lala sugayay waqtigooda. Ujeedada guud ee hadda loo

soo bandhigayo Qoraalladaan waa in Shacabka Soomaaliyeed uu ogaado, isla

markaana umaddu aysan ku kadsoomin ururada islaamiga ah qaarkood iyo

ujeedooyinka marin habaabinta ah ee ay aaminsan yihiin, waana muhiim in

qof kasta oo Soomaali ah uu miisaan rasmi ah saaro. Qoraaladeena waxan

ugu hormarin doonaa ururka ugu khatarta badan ee Al-Shabaab waxanan

cinwaan uga dhignay Silsilada Qoraalada Al-Shabaab Iyo Halka Ay Kasoo

Bilowdeen.

QEYBTA 1-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA Inta aanan u guda galin maqaaladeena waxan u hambalyaynaynaa Sh. C/raxman

Janaqow iyo saaxiibadiis Sh. Bashir Axmed-Salaad iyo Sh. Max'ud Abu-

Shayba oo noqday raggii ugu horeeyay oo si bareer ah u radiya kana diga

Al-Shabaab iyo khatarta ay soo wadaan. Waxaase ragaas laga rabay inay

qirtaan in ururkoodii Al-Itixaad ama Al-Ictisaam ay ahaayeen kuwii dhalay

Shabaabka ay maanta ka qaylinayaan. Maqaalada soo socda ayanan ku cadeyn

doonaa sida ay Al-Itixaadku u dhaleen Al-Shabaab.

Diinta Islaamka iyo Soomalida Keebaa Horeeyay?

Diinta Islaamku waqtigii ay soo gaartay dhulka Somalida waxa ka taagan

dood maadaama Soomalidu aysan waxba qori jirin, mana la helayo qoraal

Carabi ah oo cadaynaya waqtigii ay soo gaartay. Waxaase jira cadaymo iyo

taariikh hore oo sheegaysa in waqti hore ay soo gaartay diinta Islaamku

ama la oran karo jiritaanka Soomaaliduba wuxuu la bilwday imaatinkii

diinta Islaamka, oo Soomalida maanta jirtaa waa mirihii ka dhashay

Carabtii dalka timid iyo Afrikaankii madoobaa oo loogu yimid.

Waxa kaloo la ogsoon yahay in aysan diintu kusoo gaarin Somaliya hab

dagaal ah ee ay ku timid nabad, mana jirto khilaafo Islaami ah oo ka

talin jirtay Somaliya marka laga reebo khilaafadii ugu dambaysay ee

Cismaaniyiinta oo wakiilkoodii Cumaan uu ka talin jiray xeebaha Somaliya.

Waxana xarun u ahayd wakiilkaas jasiiradda Zanzibaar ee xeebaha

Tanzaniya. Waxa jirta laba aragtiyood ee qeexaysa qaabkii Islaamku kusoo

gaaray Somaliya.

1. Midi waa waqtigii uu Nabi Max’ed NNK joogay Makka intii uusan u

hijroon Madina. Markii lagu dhibay Makka ayuu asxaabtiisa qaarkeed usoo

diray dhulka Xabasha oo Harar ay ka mid ahayd. Waxana halkaas soo gaaray

Asxaab uu hogaaminayo nabiga ina adeerkiis Jacfar Bin Abii Daalib.

Asxaabtaas oo mudo joogtay dhulkaas waxay Islaamiyeen dadkii halkaas



daganaa, waxana dhici karta inay halkaas naga soo gaartay diintu iyadoo

nabad ah.

2. Mida labaad waa in dadka Soomalida ah iyo diinta Islaamkuba ay isku

mar soo galeen dhulka Somalida ee maanta la yaqaano. Waxana la sheegaa in

dhulkaan ay daganaayeen dadka loo yaqaan Bantu ee u eg dadka Afrikaanka

ah. Somalida oo asalkeedi Carab ka timidna ay ku milmeen dadkaas. Inta

badan dadka Bantu-ga ah waxaa loo durkiyay dhanka Koonfurta ilaa la

gaarsiiyay xuduuda Kenya. Midabka dadka Somalida ah oo ka duwan kan

Afrikaankana wuxu u muuqdaa intiisa badan isku dar Carab iyo Afrikaan mid

ay iska dhaleen.

Ku Dhaqanka Diinta Islaamka Ee Soomaliya

Sida aan soo sheegnay khaliifa Islaam oo ku xukuntay shareecada Islaamka

dhulka Somaliya ma aysan jirin. Cadaynta ugu wayn arinkaasna waa xijaabka

dumarka Muslimiinta oo ku haray dhamaan dhulkii ay xukumi jireen

khaliifooyinka Islaamka ee markii dambe gumaysigu uu gacanta ku dhigay.

Dhulka Soomalida lagama aqoon dumar xijaabta intii ka horaysay sanadihii

todobaatameeyadii. Maadaama noocaas ay kusoo gaartay diinta Islaamka

Somaliya, waxa hormuud u noqday fidinta diinta dariiqooyin Suufiya ah oo

saddex magac kala lahaa, haba kala xoog badnaadaane.

1. Dariiqada ugu waynayd waxay ahayd Qaadiriya oo laba garab usii kala

qaybsanayd. Uwaysiya oo ku abtirsata Sh Uweys Al-Qaadiri. Iyo Sayliciya

oo ku abtirsata Sh. C/raxman A-Saylici.

2. Dariiqada labaad waa Axmadiya oo ku abtirsata ama uu bilaabay Sh. Cali

Maye oo reer Marka ah.

3.Dariiqada saddexaadna waa Saalixiya oo la sheego inay Somaliya kasoo

gashay magaalada Basra ee dalka Ciraaq.

Waxa la sheegaa dariiqooyin yar yar oo kale oo aan wax kasoo qaad lahayn.

Inkastoo dariiqooyinkaas ay diinta fidiyeen isla markaana ay difaaceen,

hadana waxay lahaayeen habacsanaan wayn oo khalkhal galisay cibaadada iyo

ku dhaqanka diinta Islaamka. Waxa ka buuxay khuraafaad iyo bidcooyin fara

badan. Tusaale ahaan Dariiqooyinku waxay aamin sanaayeen in qabuuraha

dadka dhintay ee Saalixiinta ah la baryi karo ama loosii maro baryada

Rabi, oo Rabi kaligiis aan la baryi karin haddii aadan soo marin

Awliyada. Culumada dariiqooyinka qaarkood waxay tusaale ka dhigan jireen

in madaxweynaha dalka aadan u gali karin ilaa aad sii marto wasiiradiisa

iyo lataliyayaashisa. Waana arin khatar ah oo qofka gaarsiin kara Shirki

lagu cadaabo abidkiis, haddii uusan ka toobad keenin. Waxa kale oo si

wayn ay ugu dhaqmi jireen dariiqooyinku bidcooyin ay cibaado ka dhigteen

oo Nabi Max’ed iyo Asxaabtiisii gadaashood la keenay.

Waxay kaloo si buuxda u qaateen dariiqooyinku fikradda ah in la kala

saaro Diinta iyo dowladda. Fikradaan oo ay dajiyeen shucuubta

Kirishtaanka ah markii ay u adkaysan waayeen khiyaanada iyo cadaalad

darada Kaniisada Kirishtaanku ay ku dhaqi jirtay shacabkeeda. Mana la

sheegin inta aan ka warqabo culumada Suufiyada oo ku wacdiyay dadka in



kitaabka Quraanku uu yahay dastuur dalka iyo dadka in lagu dhaqo ay

waajib tahay.

Dhaqanka noocaas ahi wuxu keenay in Diinta Islaamku ay ka noqoto Somaliya

mid ku ekaata Masaajida iyo qabuuraha oo kaliya, oo aan u soo gudbin

guryaha, iskoolada, jaamacadaha iyo xarumaha dowladda. Sidoo kale

bulshada dabaqadaheeda marka la fiiriyo diinta waxa lagu yaqaanay

odayaasha waawayn oo kaliya, mana aysan jirin dhalinyaro iyo dumar ku

dhaqma diinta. Culumadda Dariiqooyinku waxay ka waliimaysan jirteen

guryaha tujaarta iyo madaxda, mana aysan ku wacdin jiray in guryahaas

lagu dhaqo diinta oo la xijaabo dumarka guryahaas jooga. Kaliya waxay ka

cuni jireen bariis, hilib, bun, iyo cambuulo. Cabitaana caano, shah iyo

qaxwe ayaa u ahaa.

Dhanka dhalinyarada Xerta ah iyo kuwa ka baxa iskoolada Carabiga ee

dariiqooyinka marka ay shaqooyin ka helaan dowladda, ama qaarkood loo

diro waxbarasho dibadaha ah sida Ruusha iyo Talyaaniga, waxay soo noqon

jireen iyagoo diintii ka faanaya. Kuwa ka soo laabta Ruushka qamrada ay

soo bartaan waxa u wehlin jiray inay noqdaan Shuuciyo oo diinta oo dhanba

inkira. Kuwa kasoo laabta Talyaanigana qamro iyo dhilaysi ayay ku

caanbixi jireen.Hadiiba ay jiraan dhalinyaro wadaado ah oo ku dhaqma

diinta Islaamka, waa lala yaabi jiray. Halhayska Somaliduna wuxu ahaa 40

jir ayaa lagu toobad keena oo masaajida lagu galaa. Dumarka Somalida waxa

ceeb ku ahayd gabar timada daboolata, waxana la oran jiray gabadhii

timaha dadata “malagu guursaday”

QEYBTA 2-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA

Baraarugii Diinta Islaamka Ee SoomaliyaIyadoo noloshu ay sidaas tahay,

markii la qaatay xornimada kadib waxa bilowday socdaalo waxbarasho oo

ardaydu ay ku aadaan wadamada Muslimiinta ah gaar ahaan wadanka Masar oo

Somaliya xiriir fiican lalahaa xiligii xornimo raadinta.

Sidoo kale wadamada Sucuudiga iyo Suudaan waxa aaday arday fara badan

waxbarasho nooc walba lehna u raadsaday. Taasi waxay keentay in waxbadan

la fahmo iyo in kutub badan oo aan horay u oolin Somaliya lasoo galiyo.

Cilmigii iyo cibaadadiiba kor ayay u kaceen. Culumadii kasoo noqotay

dibada waxay camireen masaajidii firaaqada ahaan jirtay, waxayna kasoo

buuxiyeen dhalinyaro iyo dumar farabadan.

Odayaashii Dariiqooyinka Suufiyadana waaga ayaa ku baryay oo waxay u

muuqdeen niman saldanadoodii diinta lala qaybsaday, waxayna bilaabeen

qaylo dhaan iyo dacaayad ay uga hortagayaan dhalinyarada dibadaha kasoo

laabatay.

Waxayna shacabkii iyo dowladiiba u sheegeen in diin cusub dalka lasoo

galiyay, laakin taasi ma hakin xowligii baraaruga dhalinyada ee diinta

Islaamka.Culumada dibada kasoo laabatay hal cilad oo ilaa iyo maanta xal

loo waayay ayay dalka soo galiyeen, waana ciladda aan darteed buugan u

qorayo. Waa cilada ururada Diinta.



Waa cilad abuurtay kooxaysi xisbiyo diimeed iyo tartan ku dhisan xukun

raadis, oo urur walba uu u xusul duubayo inuu isagu noqdo ururka diinta

Islaamka ku xukumaya dalka.

Haddii ururka kale uu uga hormaro kursiga xukunka Soomaliyana waxa

muuqata inaysan ururada kale ogolaan doonin, xataa haddii ururka kursiga

fuulay uu kitaabka Quraanka wax ku xukumayo. Waxaana tusaale la taaban

karo u ah arinkaas ururka Al-Islaax oo ka carooday lixdii bilood ee

golaha Maxaakimtu ay koonfurta Soomaliya maamulayeen kana qoray qoraalo

ay uga soo horjeedaan Maxaakimta maadaama rag ururkooda aan ahayn ay

gacanta ku hayeen hogaanka sare ee Maxaakimta. Halkasna waxa kasoo baxay

in ujeedada dhabta ah ee ururada Islaamiga ah ay tahay kursi ee aysan

raadinayn ku dhaqanka shareecada Islaamka. F

aahfaahinta hoose ayaan kusoo bandhigi doonaa cadaymaha arinkan.Ururkii

Ugu Horeeyay Somaliya: Jameeca Islaamiya. Wadaadkii ugu horeeyay ee

Soomalidu ay wada taqaano, oo bilaabay baraarujinta qaladaadkii ay diinta

ku wadeen dariiqooyinka Suufiyadu wuxu ahaa Sh. Nuur Cali Colow oo

casharo ka bilaabay gobolka Mudug, magaalada Gaalkacyo.

Halkaas oo ahayd meesha ugu adag ee dariiqooyinku ay saldhigyo waawayn ku

leeyihiin. Sh. Nuur wuxu si aad ah awooda u saaray ka digidda Shirkiga oo

ah in Ilaahay wax lala wadaajiyo inta uu abuuray. Wuxu cadaymo muuqda ka

keenay quraanka aayado faro badan oo Rabi uu uga digay dadka inay cid aan

isaga ahayn, baryaan, magan galaan, irsiq waydiistaan, ilmo waydiistaan,

gargaar waydiistaan, ka cabsadaan, wax ka rajeeyaan. Culumadii Mudug oo

ka carootay dacwada noocaas ah, waxay weerar ku qaadeen Sh. Nuur Cali

Colow iyo ardaydiisii, waxayna u bixiyeen magacyo ay ka mid ahaayeen

Bidco iyo Wahaabiyo. Ugu dambayntii Sh. Nuur waxa laga soo ceyriyay

Mudug, wuxuna yimid Muqdisho oo uu ka bilaabay dacwadiisii.

Waxana ku liibaanay dacwadaas kumanaan qof oo ka haray baryadii iyo magan

galkii Awliyada iyo qabuuraha. Sh. Nuur ha lahaado qaladad diini ah,

laakin wuxu ka nabad galay ciladda aan kor kusoo sheegnay oo ah

kooxaysiga iyo ururada diinta. Ma uusan abuurin urur, mana uusan ka mid

noqon urur horay u jiray inta aan ka warqabo.

Xiliga uu dacwadaan bilaabay Sh. Nuur waa xiligii dowladda Rayidka ee

dhamaadkii lixdameeyadii.Wadaadka labaad ee qayb wayn ka qaatay

baraarujinta umadda Soomaliyeed gaar ahaan dhalinyada wuxu ahaa Sh.

Max’ed Macalim, oo wax kusoo bartay jaamacadda Azhar ee magalada Qaahira,

Masar. Wuxuna tafsiirka Quraanka ka bilaabay masaajidka Maqaamka ama Sh.

C/qadir ee ku yaala xaafada Xamar Weyne, dhamaadkii lixdameeyadii.

Isagoo maraya dhamaadka tafsiirkisa aya waxa dalka ka dhacay afgambigii

ciidamada waxana dhashay Kacaankii 21 Octobar 1969. Sannadkii 1970 ayuu

mar labaad kor kasoo bilaabay tafsiirka Quraanka waxana ku soo xirmay

dhalinyaro faro badan oo la oran karo waxay noqdeen culumada mustaqbalka

dacwada Somaliya, qaar badan oo ka mid ahna ay hada ka dhex muuqdaan

Midowga Maxaakimta Soomaliyeed oo xusul duubka ugu jira kursiga

dowladnimada Soomaliya.

Sh. Max’ed Macalim wuxu la yimid Somaliya fikradda siyaasiga ah ee ururka

Al-Ikhwaan Al-Muslimiin inkastoo uusan ka dhisin Somaliya urur-



siyaasadeed leh xubno gooni ka ah dadka intiisa kale hadana waxa laga soo

xigtay inuu xubin buuxda ka yahay ururka Ikhwaan Muslimiinka Dowliga ah

ee laga xukumo Masar isla markaana ah urur qarsoon oo aan laga ogolayn

dalka Masar. Wuxuna si muuqata u taageeri jiray urur diimeedkaas, wuxuna

ka sheekayn jiray qaab dhismeedka ururka Ikhwaanka iyo dacwadooda kursi

doonka ah.

Taasi waxay keentay in qaar ka mid ah dhalinyaradii dhagaysan jirtay

casharka Sh. Max’ed Macalim ay xadaan Shiikha fikradii uu keenay ayna ku

dhiiradaan inay dhisaan urur-diimeed u dhisan qaabka Ikhwaanka Masar.

Sida aan sheegnay Sh. Max’ed wuxu ka dabqaadan jiray dacwadda Ikhwaanka

Masar oo ujeedadoodu ay ahayd qabashada kursiga madaxtinimada Masar, si

ay u gaaraan kursigaasna manhajka Ikhwaanku wuxu ku salaysnaa inaan

shacabka loo sheegin waxyaabaha ay dhibsanayaan loona daayo khuraafaadka

iyo bidacda qaarkeed si aysan uga didin dacwadda ku salaysan gaaritaanka

kursiga siyaasadda.

Qodobka ugu wayn ee uu u dajiyay aasaasihii ururka Ikhwaanka Xasan Al-

Banaan (Rabi ha u naxariistee )ayaa ahaa “Waa inaan ku wada shaqaynaa

inta aan isku raacsanahay, isla markaana aan iskugu cudur daarnaa inta

aan isku qilaafsanahay” Qaacidadan ayaa ah mid ku dhisan siyaasad isla

markaana kasoo horjeeda qodobada aasaasiga ah ee diinta Islaamka. Waayo

ma dhici karto in diinta Islaamka loogu cudur daaro qof qalad ka galaya

diinta, ee waa in loo nasteexeeya loona sheega qaladka uu diinta ka

galay, haddii uu diidana waa in laga goostaa wadashaqaynta diinta

Islaamka.

Laakin ururada diintu waxay ku dhaqmaan maanta qaacidadaas oo way u cudur

daaraan, wayna la shaqeeyaan qof walba oo diinta Islaamka qalad ka

galaya.

Sidaas daraadeed dadka ku xiran casharadda Sh. Max’ed Macalim 90% waxay

ahaayeen dariiqooyinkii oo sidooda u wata shirkiyaadkii iyo khuraafaadkii

Suufiyadda. Ninkii ugu horeeyay ee aasaasa urur-diineed Somali ah wuxu

ahaa wadaad ka tirsan dariiqadda Qaadiriyo faraceeda Sayliciyadda una

dhashay beesha Leelkase, magaciisana lagu sheegay Sh. C/kariin. Magaca uu

u bixiyay ururkaasna wuxu ahaa Jameeca Islaamiya. Waxa intaas u dheeraa

Sh. C/karin wuxu ahaa nin cuna Tubaakadda, wuxuna xubnihii ururkiisa ku

kulmin jiray guri uu ka daganaa xaafadda Xamar-Jajab qaybteeda Buur-

Karoole. Halkaas oo ay ku xadrayn jireen. Waqtigani waa bilowgii

todobaatameyadii, Kacaanka Okboobarna uu ku socdo xowli lixaad leh.

Ururka cusub ee Sh. C/karin waxa ka mid ahaa wiil uu adeer u ahaa oo la

yiraahdo C/qadir Sh. Max’ud iyo wadaad kale oo la yirahdo Xasan

Indhaceel.


Labadan nin ee dambe C/qadir Sh. Max'ud iyo Xasan Indha-Ceel) ayaa u

adkaysan waayay in amiirka Jameecadoodu uu cuno tubaakadda waxayna go’aan

ku gaareen inay iyagu qabtaan hogaanka Jameecadda ayna ka saaraan ururka

wadaadka Tubaako-Cunka ah, sidii ayayna ku dhaqaaqeen, waxayna dib u



habayn wayn ku sameeyeen ururkii cusbaa oo ay u bixiyeen magaca Al-Ahal

oo ujeedadiisu ay ahayd in looga dhuunto taliskii shuuciyadda oo aad u la

dagaalayay magaca diinta Islaamka, waxana loogu tala galay in marka

xubnaha ururku ay is waraysanayaan ay yiraahdaan “ka waran Ahelkii” oo

loo fahmayo reerkaagi, laakin u jeedadu ay tahay ka waran ururkeenii Al-

Ahal. Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu noqday amiirkii Jameecada oo wuxu ku

fariistay kursigii adeerkiis Sh. C/karin.

Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo soo dhigtay dugsiyadii Talyaaniga una

shaqaynayay xiligaas wakaalada xooga korontoda wuxu muujiyay hogaamin loo

bogay, wuxuna si wayn iskugu duba riday ururkii Al-Ahal. Wuxu ka

ugaarsaday casharkii Sh. Max’ed Macalim wuxuna ururkiisa kusoo daray inta

badan dhalinyaradii dhagaysan jirtay casharkaas. Sidoo kale wuxu xooga

saaray dugsiyadii Kacaanku uu furay, wuxuna ardaydii iskooladaas ee uu ku

daray ururkiisa kusoo xiray casharka Sh. Max’ed Macalim oo aan isagu ka

warqabin ururkaas iyo dhaqdhaqaaqa uu wado. Waqtiga quraacda iskoolada

waxa ardayda ugu soo celiya casharkii xalay ee Sh. Max’ed wiil ka tirsan

ururka Al-Ahal oo iskoolka dhigtay.

Ururka Al-Ahal waxa shardi u ahaa inaan lagu soo darin nin da’ wayn iyo

nin cilmi diineed leh toona, sababtuna waxay ahayd waxa hogaanka hayay

dhalinyaro yar yar oo aan cilmi lahayn. Haddii uu ururka kusoo biiro nin

cilmi leh iyo nin da’ wayna waxa iska cad in hogaamintoodu ay khatar gali

lahayd, maadaama amiirka Al-Ahal uusan lahayn cilmi diineed oo sidaas u

sii wayn. Waxa ururka Al-Ahal xiligiisii hora mamnuuc ka ahaa kutubta

culumada qaarkood sida Shiikhul Islaam Ibnu Taymiya iyo ardaygiisa Ibnu-

Qayim Al-Jowsiya iyo kutubta Sh. Max’ed Cabdi Wahaab. Waxaase la ogolaa

kutubta culumada Ikhwaanka sida Sayid Khudub, Xasan Al-Banaa iyo Max’ed

Khudub.

Xubnaha Al-Ahal waxa la fari jiray inay quraanka akhriyaan oo bishii hal

marna ay ku dhameeyaan. Maalinka ugu dambaysa bisha xubnuhu waa inay

soomaan, afurkana waxay ku wada cuni jireen hal guri, marka la afuro ayaa

Amiirka Jameecadu u khudbayn jiray xubnihiisa, khudbada kadibna waxa lagu

soo gabagabayn jiray shirkaas Qasiidooyin xadro ah oo la wada qaado

maadaama la wada ahaa dariiqooyinkii Suufiyada iyo Ikhwaankii oo isku jir

ah sida aan kor kusoo sheegay.

1975 Sh. Max’ed Macalim waa la xiray oo wuxu galay ololihii balaarnaa ee

Kacaanku uu ku dabargoynayay dhaqdhaqaaqyada Islaamiga ah, waana sanadkii

la toogtay culumadii diiday xeerkii qoyska ee Kacaanku uu soo bandhigay.

Booskii Sh. Max’ed Macalim waxa la fariisiyay oo tafsiir Quraan ka

bilaabay Sh. Aadan Sh. C/lahi. Masaajidka Arbaca-Rukun waxa laga xiray Sh

Nuur Cali Colow oo isagu ka madaxbanaana ururka Al-Ahal sidan kor kusoo

sheegnay. Dacwadiisuna ay ahayd la dagaalanka shirkiyaadka iyo

quraafaadka. Ardaydiisuna inta badan way ka madax banaanaayeen xiligaas

ururka Al-Ahal waxana ka mid ahaa ardaydiisa Abshir Bacadle, C/raxman-

Goobe, iyo C/lahi Afweyne. Booskii Sh. Nuur Cali Calow ee Arbaca-Rukun

waxa dowladu u ugolaatay nin la yiraahdo Sh. Iimaankeey oo casharo ka

bilaabay, isna hoostiisaa laga shaqaystay oo waxa casharkiisa kusoo celin

jiray wiil ka tirsan ururka oo la yiraahdo Muriidi Xaaji Suufi. Madaxdii

ururka Al-Ahal iyo culumadii waawaynayd waxay noqdeen wax la xiray iyo

wax dalka ka baxsaday.



Amiirkii Al-Ahal Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu u baxsaday Kenya kadibna

Sucuudi ayuu kasii aaday. Howshii ururka waxa la wareegay dhalinyaro

iskooley ah oo dardar tii hore kasii badan bilaabay. Xamar waxa madax

looga dhigay ururka nin la yiraahdo Cismaan Cabdulle Rooble. Casharka Sh.

Aadan Sh. C/lahi sidii kii Sh. Max’ed Macalim ayaa loosoo camiraa

dhalinyaradana loogu soo xiraa. Waxa casharka Sh. Aadan markuu dhamaado

kusoo celiya wiil ka tirsan ururka xubnaha ururkuna waa u camiraan.

Dadka howsha wada waa dhalin yaro cusub sirdoonka NSS-tuna wali ma baran

dhalinyaradaan. Garkii waa la wada xiirtay, intii uu ku yaalay, inta

kalana wali umaba soo bixin gar. Maadaama dhalinyaro iskooley ah ay

hogaankii dacwada qabteen, ardayda qaarkeed waxay galeen macalimiinta BB-

da qaarna shaqadoodii qaran ayay macalimiin noqdeen, waxaana loo kala

badalay gobolada dalka oo dhan. Taasina waxay keentay inay gobolada dalka

oo dhan gaarsiiyaan ururkii Al-Ahal kuna soo daraan ururka dhalinyaro

badan oo gobolada dalka kala daganaa. Wixii jaamacado galay ama

shaqooyinka dowladda helayna meeshoodii ayay kasii faafiyeen dacwadii iyo

balaarintii ururkii Al-Ahal.

Inta badan ardaydaas waxay yaqaaneen cilmi-dhagood oo tafsiirka Sh.

Max’ed Macalim ayay dhagaysan jireen, kooda bartay kitaabka Arbiciinka

wuxu ahaa Shiikh wayn oo dadka wacdiya. Tusaale ahaan magaalada

Baledweyne waxa loo badalay arday ahaa kalkaaliye caafimaad oo la

yiraahdo Aadan Xaaji Xuseen oo ka tirsanaa ururka Al-Ahal. Aadan wuxu

dhagaysan jiray tafsiirka Sh. Max’ed Macalim wuxuna aqrin karay kitaabka

Arbiciinka. Markii uu tagay Baladweyne wuxu ka noqday Shiikh yeesha arday

badan wuxuna halkaas kasoo saaray rag badan oo loo yaqaan culumada

Hiiraan, qaarkoodna ay maanta yihiin Iimaamo Masaajid, waxana ka mid ahaa

ragaas Sh. C/raxman Sh. Cumar, C/raxmaan Barre, Col. C/samad, Xasan

Kaafi, C/raxmaan Cawaale, C/qadir Baledweyne, C/laahi Hiiraan iyo

C/qaadir Gabeyre. Ragaan iyaga ah oo arday ahaa qudhooda waxa loo sii

kala badalay gobolada dalka oo ay noqdeen iyaguna markooda culumo. Sida

C/raxman Barre oo loo badalay Garoowe, Xasan Kaafi oo aaday Burco,

C/raxman Sh. Cumar iyo C/samad Buula Burte.

La Soco Qaybta 4aad

QEYBTA 4-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA Dacwadii baraaruga sidaas ayay ku faaftay carabka culumo Arbiciinka

taqaan, maadaama culumadii waaweynayd Kacaanku u xirxiray. Waxaana

halkaas laga dheehan karaa dacwo u dhexaysa faa’ido iyo khasaare.

Faa’idadu waa in dhalinyaradii ay ku mashquuleen diinta Islaamka,

gabdhihiina la xijaabay, lagana fogaaday fisqigii sida shaleemooyinkii

iyo heesihii. Khasaaruhuna waa in dhalinyaradaas Arbiciinka wax ku

wacdiya ay isku arkeen culumo waawayn oo ka talin kara mustaqbalka Dalka

iyo Diinta. Waana mida keentay in dhalinyaradaas ay ku dhaqaaqaan

talaabooyin keenay in dhiiga Soomalida Muslimiinta ah ay farahooda

lagalaan.

Culumada aan kor kusoo sheegayna waa kuwa soo saari doona Al-Shabaabka

maanta laga wada qayliyay, ee u fiirsada sida sheekadu iskugu xiran

tahay. Waxaan gaari doonaa (Haddii Rabi idmo) marka magaca Al-Ahal lagu



badalo Al-Itixaad in la furi doono Xafiiska Jihaadka oo noqon doona

xafiiska rasmiga ah ee soo saaray xubnaha Al-Shabaab maanta loo yaqaan.

Hordhaca xafiiskaasna waqtiga aan hada marayno ayuu bilowday. Xiligaan

1977 waxa ururka Al-Ahal uu go’aan ku gaaray in xubnihiisa qaar uu ku

daro ciidamada qalabka sida si ay ugu soo tababartaan xirfadaha ciidanka

oo bari ay ugu anfacaan ururka marka uu gaaro xili uu dagaal gali karo

ama afgambi uu dalka ku qabsan karo. Xubnihii lagu daray ciidankana waxa

ka mid ahaa C/raxman Sh. Cumar, C/samad iyo Xasan Mahdi oo reer

Baledweyne ah iyo rag kale. Waxa ragaas uga horeeyay ciidanka Sh. Xasan

Daahir Aweys oo isagu iskiis u galay ciidanka kana mid noqday ururka Al-

Ahal isagoo askari ah, mase hubo inuu isagu keenay fikradda ah in lagu

biro ciidamada, waxaas muuqata inuu ku dhiiri galiyay in lagu biro

ciidamada. La soco wax qabadka saraakiishaan marka la gaaro xiliga

dagaalka dhamaadka sideetameeyada.

Culayskii Kacaanku aad ayuu ugu batay culumadii da’da yarayd ee waday

dacwada baraaruga. Wuxu Kacaanku adeegsaday culumadii Dariiqooyinka

Suufiyada oo uu u dhiibay xilalkii wasaarada garsoorka iyo arimaha Diinta

waxayna culumadaas dacaayad aad u xoog badan ku fureen dhalinyaradii

dacwada waday xiligaas oo aan lahayn awood dhanka aqoonta naxwaha

Carabiga, culumadii ka difaaci lahaydna xabsiga ayaa la dhigay. Ragga

weerarka ahaa ee dariiqooyinka Suufiyada waxa hormood u ahaa Sh. Max’ed

Guuleed oo gaaray heer uu xirxiro masaajida qaarkood, sida masaajidkii

Dumarka ee uu sameeyay Sh. Max’ed Macalim intii aan la xirin ee uu u

shaqayn jiray wasaarada Garsoorka iyo Arimaha Diinta. Dumarkii laga xiray

masaajidka Dumarka waxay dantu ku qasabtay in guryahooda loogu aqriyo

casharada Diinta, mararka qaarkoodna iyaga dhexdooda ayaa la isku diri

jiray oo wax isku aqrin jiray maadaama ragga lagu daba jiray.

Ururkii Ka Dhisnaa Waqooyiga Waxdatu Al-Shabaab.

Halkaas urur ee Al-Ahal ayaa ka jiray Koonfurta Somaliya, waanan usoo

noqon doonaa Al-Ahal iyo sida uu u xuub-siiban doono. Waxan wax yar ka

iftiimin doonaa urur ka dhisnaa Waqooyiga oo la oran jiray Waxdatu Al-

Shabaab. Ururkan isaga ah uma nidaamsanayn sida midka ka dhisan Koonfurta

ee Al-Ahal, dhaqdhaqaaqiisuna ma badnayn. Waxayse wadaageen labada urur

fikirka Al-Ikhwaan Al-Muslimiin oo waxay labaduba ka biyo cabi jireen

dalka Masar. Dhalinyarada Waxdadu waxay lee yihiin Maktabad waxayna

akharistaan kutubta Ikhwaanka Masar. Raggii ka yimid Koonfurta oo

shaqooyinka loogu soo badalay Waqooyiga waxay dhex galeen dhalinyaradii

Waxdada waxayna isku dayeen inay ururkoodi Al-Ahal kusoo daraan, waxayse

kala kulmeen xooga yar oo iska caabin ah, maadaama urur dhisan ay yihiin,

sida caadiga ahna urur kuma biiro urur kale inay midoobaan maahee.

Dhalinyaradii Waxdada kuwoodii ugu firfircoonaa waxa lagu casumay

Muqdisho si madaxdii Al-Ahal loogu geeyo oo looga soo dhaadhiciyo inay

kusoo biiraan Koonfurta. Dhalinta dacwada ka waday Waqooyiga waxa ka mid

ahaa C/qadir Xaji Maxud, Xasan C/salan, Ismacil, C/raxman Garweyne,

Max’ed Yusuf iyo Mustafa Xaaji Haaruun. Madaxdii Al-Ahal ee Muqdisho

waxay ku guulaysteen inay kusoo daraan ururkooda inta badan dhalinyaradii

Waqooyiga marka laga reebo Sh. Mustafa Xaaji oo isagu diiday inuu ku

biiro Al-Ahal. Sidaasna waxa ku burburay ururkii Waxdatu Al-Shabaab

maadaama intii badnay ay ku biireen Al-Ahal.



Sidaas wadanka oo dhan wuxu ku yeeshay hal urur oo ah Al-Ahal uuna u

madax yahay Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo markaan masaafuris ku jooga Makka,

Sacuudiga.


Sixitaan Qoraaladii Hore

Inta aanan u galin qaybta afaraad waxan rabaa inaan wax yar ka saxo

qaladaad ku jiray qoraaladii hore.

Ururka ugu horeeyay Soomaliya magaciisu ma ahayn Jamaaca Islaamiya ee

wuxu ahaa Al-Nahda waxana ku jiray ururkaas inta badan culumo waawayn oo

qaybta 5aad aan ku sheegi doono. Marka uu fashilmo Al-Ahal ayuu u xuub-

siiban doonaa Jamaaca Islaamiya.

Sh. Max'ed Macalim kama uusan mid ahay Ikhwaanka Dowliga ah ee wuxu

ka mid ahaa ururka aan kor ku sheegnay ee Al-Nahda oo ay ku midoobeen

culumo waawayn, dhalinyaraduna way ku yarayd ururkaas. Wuxuuse burburay

markii uu dhashay Kacaankii 21ka Oktoobar. Ka dibna dhalinyaradii ayaa

furtay ururka Al-Ahal.

Qeyta 5aad Urur Labaad Oo Samaysmay: Al-Islaax

1977 dagaalkii Itoobiya iyo Soomaliya oo socda, amiirkii Al-Ahalna uu

qaxooti ku yahay Sucuudiga ayaa waxa u yimid rag fikir ahaan ay ka

midaysnaayeen fikradda Ikhwaanka. Ragaas oo dhigan jiray jaamacadihii

Sucuudiga si gooni ahna iskugu xirnaa ayaa waxa ka mid ahaa Dr. Cali-

Dheere oo hada madax ka ah Jaamacadda Muqdisho iyo Dr. Max’ed Yusuf

waxayna u soo bandhigeen Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo amiirka Al-Ahal ah

inay midoobaan soona nooleeyaan ururkii burburay ee Al-Nahda ee ay ka mid

ahaayeen Sh. Max’ed Macalim Xasan, Sh. Max’ed Garyare, Sh. C/qani iyo

culumo kale ayna qaataan magacaas Al-Nahda. Sh. C/qadir waa ku gacan-

seyray codsigaas, wuxuna cilad uga dhigay diidmadiisa in culumadaas

qaarkood ay qaaliyaal u yihiin dowladda sidaas darteedna aan waxba lagu

darsan karin. Fikradda Takfiirka oo uu qaadan doono mardhow ayaa kasoo

dhadhamaysa jawaabta Sh. C/qadir, wuxuna iyaga usoo bandhigay inay kusoo

biiraan ururkiisa, iyaguna waxay u sheegeen in ururka Al-Ahal laga soo

buuxiyo dhalinyaro yar yar oo aan aqoon iyo da’ toona u saaxiib ahayn

aysana ku biiri karin, waxayna u sheegeen in haddii guul laga rabo

ururkaan la hoos geeyo midkii culumadda. Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo aan

raali ka ahayn in ururkiisa lagu soo daro qof isaga ka da’ wayn iska daa

inuu ku biiro urur kale oo culumo ay hogaaminaysee ayaa albaabka ka

xirtay dalabki uga yimid ragaas.

Iyadoo xiisadaas ay taagan tahay, ayaa hadana waxa loosoo bandhigay Sh.

C/qadir in ururka Al-Ahal uu ka qayb qaato dhaqaale loo aruurinayo dadka

dagan Soomali-Galbeed ee uu saameeyay dagaalka Itoobiya iyo Soomaliya,

laakin Sh. C/qadir waa diiday in ururkiisu uu faraha la galo arimaha

dagaalkaas dhan walba.

Markii labadaas dhacdo ay dheceen ayaa rag uu hor kacayo Dr. Cali-Dheere

waxay u tageen Sh. Max’ed Gar-Yare waxayna halkaas ku dhisteen urur loo



bixiyay Al-Islaax oo Amiir looga dhigay Sh. Max’ed Gar-Yare. Labada urur

Al-Ahal iyo Al-Islaax waa isku fikir oo labaduba waxay aaminsan yihiin

fikradda Al-Ikhwaan Al-Muslimiin oo Masar ayay ka biyo cabaan labaduba,

qilaafka kaliya ee u dhexeeya waa inta aan kor kusoo sheegnay. Waqtiga la

aasaasay Al-Islaax waa 1978.

Burburkii Al-Ahal Oo Soo Dhawaaday.

Madaama hogaanka Al-Ahal ay hayaan dhalinyaro cilmigoodu yar yahay

xubnaha ururkana ay mar walba u kordhayso cilmi iyo da’ waxa soo baxayay

mar walba su’aalo la is waydiinayay iyo amardiido dhalinyarada dhexdeeda

ah. Waxa la joogaa Sucuudiga, waxaana is qabtay markaan dhalinyaro u bogi

waayay qaabka hogaaminta amiirkooda iyo Sh. C/qadir oo amiirkii ururka

ah, waxana ka mid ahaa ragas ku dhaga adayga amiirkooda Yuusuf Food-

Cadde, C/salam Cismaan C/salaam iyo Max’ed Turki. Wuxuna go’aan ku gaaray

Sh. C/qaadir inuu ka saaro ragaas ururkiisa isagoo aan waliba u sheegin

inuu ka saaray ururka. Wuxu kaloo amar ku bixiyay Sh. C/qaadir in ragaas

aan loo sheegin in laga saaray ururka, isla markaana aan loo sheegin

shirarka iyo dhaqdhaqaaqyada ururka oo laga gaabsado warkooda. Iyadoo

xaalku uu sidaas yahay ragiina laga goostay xiriirka oo ay layaaban

yihiin meel laga soo galay, ayaa waxa Xamar ka yimid nin la yiraahdo Sh.

C/salam Sh. Ibraahim (Rabi ha u naxariistee) waxana loo sheegay amarka

kasoo baxay amiirka iyo ragga laga saaray ururka. Arinkii ayaa la

xumaaday Sh C/salaam wuxuna codsaday in dhalinyarada oo dhan loo balamiyo

maadaama uu ka yimid dalkii si uu warbixin u siiyo. Raggii laga saaray

ururkana isagaa ugu yeeray goobta lagu balamay. Markii uu warbixinta

dhiibay ayuu shirkii ka dhex sheegay in ragaan laga saaray ururka aanana

loo sheegin, ficilkaasna uusan ahayn wax wanaagsan. Mudo yar kadibna wuxu

dib ugu laabtay Muqdisho iyadoo xaalka dhalinyaradii Sucuudiga joogtay uu

aad u kacsan yahay oo qaarkood ay ka bexeen ururkii kuna biireen ururkii

cusbaa ee Al-Islaax.

Dhanka Muqdisho wali ma uusan gaarin kacdoonka ka bilowday Sucuudiga

maadaama ragga Soomaliya ay indho xiran yihiin, halka kuwa Sucuudiga

joogay ay u furmeen dhagihii iyo indhihiiba. Dhalinyaradii Soomaliya

dacwadoodii ayay iska wataan, waxayna isku kala qaybiyeen qaybo badan oo

kala ah ardayda, shaqaalaha, macalimiinta, ciidamada. Sirdoonkii dowladdu

daba gal ayuu ku hayaa oo qarsoodi ayaa loo shaqeeyaa. Qaybaha loo

qaybsan yahay lama ogala inay isbartaan oo ardaydu waxay isku haystaan in

ururkaan uu yahay mid ardayda kaligood ay leeyihiin oo qof kale uusan ku

jiri. Shaqaaluhu sidoo kale, macalimiintuna sidoo kale. Waxaase jira gudi

ka kooba siddeed wiil oo dhalinyaro ah oo wada yaqaana dhamaan qaybaha oo

dhan, loomana ogala inay is baraan qaybahaas kala xirxiran. Howsha la

wado dacwo kaliya maaha oo waxaa loo diyaar garoobayaa sidii loo afgambin

lahaa dowladda. Qaybtii ciidamada waa la kordhiyay diyaargarowgooda.

Saraakiishii aan kor kusoo sheegnayna waa bateen, waxana ka mid ahaa

Xasan-Mahdi, C/samad C/lahi, C/raxman Sh. Cumar, C/casiis Guureye

Kaarshe, Xasan Daahir Aweys (C. Asluubta) Aadan Dhaga-Seyn, Saadaq Eenow,

Cali Muuse Ciise iyo rag kale. Wakiilkii amiirka ee Soomaliya Cisman

Cabdule Rooble waa la xiray, waxana lagu badalay wakiil cusub oo la

yiraahdo Xuseen Cali Xaaji.

Iyadoo halkaas xaalku marayo sannadkii 1978-na uu dhamaad ku dhow yahay

ayuu amiirkii ururka Al-Ahal Sh. C/qadir Sh. Max’ud wuxu ku qancay oo



qaatay fikirka Takfiirka. Waxaana ku qanciyay fikradaas macalim Masri ah

oo Jaamacadaha Sucuudiga midood wax ka dhigi jiray. Macalimkaan ayaa ka

mid ahaa xubnihii ururka Ikhwaan Muslimiinka Masar qaybta ku qanacday

fikirka Sayid Qudub ee Takfiirinta umadaha Islaamka ah dowladahooda iyo

shucuubtaba. Wuxuna macalimkaas muddo yar kahor kasoo baxay xabsigii

Jamaal C/naasir madaxweynihii Masar.

Sh. C/qadir Sh. Max’ud markii uu ku qanciyay rag badan oo Sucuudiga la

joogay fikirkii Takfiirka ayuu saddex nin u kala diray Soomaliya, Kenya

iyo Suudaan si ay xubnihii ururka Al-Ahal oo dhan uga soo dhaadhiciyaan

fikradaan Takfiirka ah.

La soco Qaybta 6aad


Qaybta 6aad: Ururkii Al-Ahal Intiisa Badan Oo Takfiir Noqday.

Sida aan kusoo sheegnay qaybta 5aad gudoomiyihii Al-Ahal iyo inta badan

raggii la joogay Sucuudiga waxay qaateen fikradii Takfiirka, wuxuna

saddex nin oo ka tirsan Al-Ahal u kala diray wadamadii ay ku badnaayeen

xubnaha Al-Ahal. Soomaliya wuxu u diray C/qaadir Aw-Muuse oo ganacsade

ahaa. Kenya wuxu udiray Aadan Dheere oo arday ka ahaa Sucuudiga. Suudaana

wuxu u diray Axmed Nuur Carab oo isna arday ka ahaa Sucuudiga. Labada

nin ee loo kala diray Soomaliya iyo Kenya way ku guulaysteen howshii loo

diray oo inta badan xubnihii Al-Ahal waxay si fudud ku qaateen fikradii

Takfiirka. Ninkii loo diray Suudaan waa ku guuldaraystay, maadaama

dhalinyaradii Suudaan joogtay badan kood ay jaamacadaha dhiganayeen oo

yaqaaneen in fikrada Takfiirku ay tahay mid qaldan. Soomaliya iyo Kenya

khidad fiican ayuu u dagay Sh. C/qadir Sh. Max’ud oo fikirka Takfiirka

waxa markii hore lagu shubay dhalinyaradii yaryarayd intii wax

aqrinkartay dib ayaa loo dhigay, si aysan dood iyo su’aalo ukeenin,

waxayna ka warheleen arinka mar dhalinyaradii oo dhan laga dhigay

Takfiir.

Raggii ka tirsanaa Al-Ahal oo diiday inay qaataan Takfiirka waxa ka mid

ahaa Sh. Axmed Daahir Aweys, Sh. C/qaadir Cukaasha, Sh. Xasan Daahir

Aweys, Sh. Max’ud Ciise Max’ud, Axmed Cali Axmed, C/qaadir Jaziira, Cali

Abshir, C/salaam Sh. Ibraahim iyo rag kale oo dhowr ah. Rag uu ka mid

yahay Sh. Max’ed Cabdi Daahir waa galeen Takfiirkii laakin kuma daahin oo

isla markiiba waa kasoo bexeen, isagaana sabab u ahaa intii kasoo baxday.

Dhamaan intii kale xubnihii Al-Ahal waxay galeen Takfiirka. Intii diiday

inay galaana waa laga saaray ururkii, waxaana loo bixiyay Tasliimiyiin oo

ay ula jeedaan (kuwo Muslim ku magacaaba dad gaalo ah) waxana halkaas ka

dhalanaysa in ragga diiday fikirka Takfiirka laftirkooda la gaalaysiiyo.

Sidaas ururkii Al-Ahal wuxu isku badalay kuligiis urur Takfiir ah oo ilaa

hada wali ka jira Soomaliya haba taagdaraadee.

Fikradii Takfiirku si xawli ah ayay ugu faaftay Soomaliya oo dhan marka

laga reebo Waqooyiga oo raggii loo diray ay usuuroobi wayday inay ku

faafiyaan Takfiirkii. Madaxdii hore ee Waxdatu Shabaab waxay ku

guulaysteen inay dib usoo nooleeyaan ururkoodii hore, dhalinyaradiina ay

kasoo saartaan Al-Ahal, xiligaasna waxaa Amiir u ahaa nin la yiraahdo



C/qaadir Xaaji oo loo yaqiinay Garweyne. Halkaas waxa Somaliya ay ku

yeelatay saddex urur, Al-Ahal, Al-Islaax iyo Waxdatu Shabaab.

Maxay Aaminsanaayeen Takfiirku?

Fikradaan Takfiirka oo ah mid soo bilaabatay waqtigii Qaliif Cali Bin-

AbiDaalib, waxa bilaabay rag loo bixiyay Khawaarij oo banaystay dhiiga

Muqlimiinta. Kuwa waqtigaan ka bilowday Soomaliya ma aysan helin fursad

ay kula dagaalamaan Soomalida Muslimiinta ah, laakin waxay ka fogaadeen

masaajidii iyo kawaanadii xoolaha lagu qali jiray. Waxay rumaysnaayeen in

xoolaha aysan iyagu qalin inaysan cunin, maadaama qofka qalay uu gaal

yahay. Waxay kaloo ku dhex faafiyeen dhalinyaradii iyo dumarkii in

wadaadka ka aadaama Masaajidka marka uu leeyahay LAA ILAAHA ILALAAH uu la

mid yahay wiilka kubada marka uu laado yiraahda “LAA ILAAHA ILALAAH,

SIDAAN U LAADAY MA UJEEDEEN” sidaas darteedna aan lagu tukan karin

masaajida. Waxay dumarkii Somalida ka dhaadhiciyeen in aabayaashood ay

gaalo yihiin, sidaas darteedna aysan mehrin karin, waligoodana aysan

ahayn. Sidaasna waxay magaalooyinka ugu guuriyeen gabdho badan oo

aabayaashood ay joogaan guryahooda.

Kutubta ay akhrisan jireen oo ay kala soo dhex bexeen fahamkaas waxa ka

mid ah Tafsiirka Sayid Qudub ee Dilaal Al-Qur’aan, sidoo kale kutubta

Sayid Qudub oo ay ka mid yihiin Macaalim Fi-Dariiq iyo Dariiqu Dacwa Fii-

Dilaalul Qur’aan. Kitaab kale oo uu qoray Mowduudi oo la yiraahdo

Mustalaxaatul Arbac Fil-Qur’aan. Sidaasna waxa Muqdisho iyo hareeraheeda

si aad ah ugu faafay fikradaas musiibada ku noqotay Somaliya ilaa iyo

manta. Raggii diiday inay galaan Takfiirka waxay bilaabeen inay radiyaan

fikirkaas, waxayna soo qaateen kutubtii loo diidi jiray markii hore, oo

ay qoreen Shiikul Islaam Ibnu-Taymiya iyo ardaygiisa Ibn-Qayim Al-

Jowsiya.

Ururkii Afaraad Oo Samaysmay: Al-Jamaaca Al-Islaamiya.

Ragii diiday Takfiirka oo laga saaray Al-Ahal, maadaama ay wali qabaan

fikradii Ikhwaanka oo ahayd raadinta kursiga dowladda waxay dhisteen urur

cusub oo ay ubixiyeen Jamaaca Islaamiya, (kor ayaan kusoo saxay qaladkii

ahaa in Jamaaca Islaamiya ay ugu horaysay ururada, booskoodu waa

waqtigaan) waxayna madax ugu dhigeen Sh. Max’ud Ciise. Ururkan cusub wuxu

helay fursad aad u wayn maadaama Al-Ahal ay dadkii gaalaysiiyeen, waxay

weerar lixaad leh ku qaadeen fikradda Takfiirka waxayna ku guulaysteen

inay inta badan dadka uga digaan khatarta Takfiirka ayna kazoo reebaan

dhalinyaro farabadan.Casharo waawayn ayay bilaabeen xubnihii ururka cusub

ee Jameeca Islaamiya, waxaana hal habeen laba tafsiir ay ka kala

bilaabeen labada masjid ee kala ah, Ceel-Hindi oo uu ka bilaabay Sh.

Max’ud Ciise tafsiirka suuratul Xujuraat, halka Sh. C/qadir Max’ed Aadan

Cukaasha uu ka bilaabay isla suuradaas Masaajika Al-Khadir ee Bakaaraha

ku yaalay. Waxayna ugu talagaleen in dhalinyarada lagu soo celiyo

masaajidda, maadama Takfiirku ay ku tilmaameen masaajida goobo aan lagu

hayn cibaadada Rabi ee ay la mid yihiin degmooyinka Kacaanka.

Ururkii Al-Ahal ee ugu horeeyay wuu burburay wuxuna u kala jajabay afar

urur oo afartuba uu manhajkoodu yahay manhajka Ikhwaanka, waxayna kala

ahaayeen:



1. Takfiir uu hogaamiyo Sh. C/qadir Sh. Max’ud

2. Islaax uu hogaamiyo Sh. Max’ed-Garyare.

3. Waxtadu Shabaab uu hogaamiyo Sh. C/qadir Garweyne

4. iyo Jamaaca Islaamiya uu hogaamiyo Sh. Max’ud Ciise.

Jamaaca Islaamiya waxay ku qaadatay laba sanno inay xadidaan awoodii

Takfiirka, shacabka intiisa badana ay ka dhaadhiciyeen in fikirkaas uu

qaldan yahay oo aan lagu kadsoomin. Sida aan kor kusoo sheegnay Jamaaca

Islaamiya waxay ka faa’idaysatay qaladaadkii Takfiirka, waxayna aqriyeen

kutub aan horay loo ogolayn in la akhriyo, waxayna halkaas ka barteen

Towxiidul Cibaada, oo ah in Rabi kaliya loo kali yeelo Cibaadada oo aan

lala wadaajin baryaha, talasaarashada, rajada, cabsida iyo jaceylkaba

inta uu abuuray, kaligiisna uu muto arimahaas. Waxay halkaas uga hareen

Suufiyadii iyo Xadradii lagu dhex waday ururkii Al-Ahal.

La Soco qaybta 7aad Jamaaca Islaamiya oo xoogaysatay iyo Sh. Max’ed

Macalim oo xabsiga kasoo baxay lana kulmay isbadal fara badan oo dhacay

intii uu xirnaa.


Jamaaca Islaamiya Oo Balaaratay.

Dabayaaqadii 1981 iyagoo xowli ku socda xubnihii ururkii Jamaaca

Islaamiya ayay u bandhigeen ururka inay kusoo biiraan rag wax ka

baranayay Jaamacadda Madiina oo markaas fasax kusoo gaaray Muqdisho. Waxa

ka mid ahaa ragas Sh. C/lahi Diiriye Abtidoon iyo Sh. C/laahi Cali

Xaashi. Waxayna ragas shardi uga dhigeen xubnihii ururka in marka hore si

fiican ay u wada qaataan Manhajka Salafka (oo ah in kitaabka quraanka iyo

sunnada Nabiga NNK loo fahmo looguna dhaqmo sidii ay ugu dhaqmeen

Asxaabtii Nabiga NNK) Waxay ku xireen in lagu daro manhajka Jamaaca

Islaamiya barashada Towxiidul Asmaa Wa Sifaat oo ah in Rabi loo sugo

tilmaamaha iyo magacyada uu isku sheegay oo ay ka mid tahay inuu Rabi

isku sheegay inuu ka koreeyo inta uu abuuray oo dhan, uuna jiro

Carshigiisa korkiisa. Xiligaan isaga ah way diidanaayeen xubnaha Jamaaca

Islaamiya fahamkaas oo waxay aaminsanaayeen in Rabi uu meel walba jooga,

dhulkana uu la joogo adoomihiisa. Laakiin lagama wada hadal mana la aqoon

xiligaas inay qalad tahay manhajka Salafkana aysan ka mid ahayn in

xukaamta Muslimiinta lagu kaco oo lala diriro lana afgambiyo waana

ujeedada dhan ee ururada oo dhan loo dhisay ilaa iyo hadana ay u dhisan

yihiin.

Ururkii Jamaaca Islaamiya waxay qaateen dalabkii Sh. C/lahi Diiriye

Abtidoon, waxaana Muqdisho lasoo galiyay kutub badan oo markii hore aan

la ogolayn in la keeno oo ka hadlayay Culuwiga Rabi iyo cadaymaha kusoo

arooray inuu Rabi ka koreeyo inta uu abuuray. Si fiican ayaana loo

aqristay kutubtaas looguna qancay. Ururkii Jamaaca Islaamiyana wuxu ku

faafay koonfurta Somaliya. Rag badan oo kasoo laabtay Takfiirkii iyo kuwo

xabsiga laga soo dayay ayaa dib usoo galay ururka waana lasoo dhaweeyay.

Sh. Max'ed Macalim Oo Xabsiga Kasoo Baxay



Sanadkii 1982 waxaa xabsiga laga soo daayay Sh. Max’ed Macalim Xasan

wuxuna la kulmay isbadal badan oo ka dambeeyay, maadaama uu xirnaa mudo 7

sanno ah. Wuxu arkay afar urur oo ka dhisan dalka, wuxu kaloo arkay

Manjah aan ahayn kii Ikhwaanka ee uu ku qanacsanaa oo dalka soo galay si

fiicana loo qaatay, manhajkaasoo ah kan Salafka (inkastoo sida aan kor

kusoo sheegnay aan loo qaadan sidii uu ahaa Manhajkaas) Wuxu kaloo arkay

arday badan oo kasoo qalin jabiyay Jaamacadaha dibada intii uu xirnaa, oo

faafinaya manhajkaas Salafka oo qabyada ah. Sh. Max’ed ushiisa ayuu

qaatay wuxuna ka dhex dhacay ardaydiisii hore, oo dhamaantood ku kala

jira afartaas urur ee aan kor kusoo sheegnay. Sh. Max’ed waxaa dood-

cilmiyeed la yeeshay raggii jaamacadaha dibada kasoo baxay waxayna isku

qabteen oo isku mari waayeen Culuwiga Rabi iyo in lagu sheego Rabi inuu

ka koreeyo Carshigiisa, taasoo Sh. Max’ed uu diiday inuu sidaas u qiro.

Doodahaas dheer ka dib waxa carooday rag ka mid ahaa ururkii Jamaaca

Islaamiya oo u arkay in Sh. Max’ed meel looga dhacay ayna la doodeen

wiilal yar yar oo carabiga bartay intii uu Shiikhu xirnaa. Ragaas iyaga

ah waxa ka mid ahaa Sh. Cali-Garabaati (Rabi ha u naxariistee) Max’ed Sh

Cali Cosoble, Max’ed C/qadir, Cali Axmed Xalane, Siid Abaa Cali, Saalim,

C/rashid iyo C/qadir oo isla dhashay. Caradoodiina waxay keentay inay ka

baxaan ururkii Jamaaca Islaamiya ayna dhistaan urur cusub oo ay ubixiyeen

magacii rasmiga ahaa Al-Ikhwaan Al-Muslimiin. Waxa xusid mudan in Sh.

Max’ed Macalim Xasan uusan ka mid noqon ururkaas cusub, inkastoo isaga

dartiis loo dhisay. Xubnihii ururka Jamaaca Islaamiyana waxay u bixiyeen

ururkii cusbaa ee laga agfuray magac dacaayad ah oo ah Aala-Shiikh oo ay

utiirinayaan Shiikh Max’ed Macalim, lakin ururku wuxu la baxay magaca aan

kor kusoo sheegnay ee Ikhwaan Muslimiin. Waxa la marayaa dhamaadkii

sanadkii 1982, waxana samaysmay ururkii 5aad oo Soomali ah.

Sh Xasan Turaabi Oo Dhisay Itixaad Al-Islaami

Jamaaca Islaamiya oo ku hubaysan Towxiidul Cibaada iyo Towxiid Al-Asmaa

Wa Sifaat oo aan kor kusoo sharaxnay, waxay joojiyeen aqrinta kutubada

Ikhwaanka qaarkood sida kutubta Sayid Qudub oo ay uga cabsadeen fikrado

Takfiir inay xambaarsan yihiin. Markay halkaas marayso waxa ka war-helay

ururada ka dhisan Soomaliya wadaadka la yiraahdo Xasan Turaabi oo u

dhashay Suudaan ahna hogaamiyaha Ikhwaanka Suudaan. Sh. Xasan Turaabi

markaas ayuu kasoo goostay Ikhwaanka Dowliga ah ee laga xukumo Masar,

wuxuna go’aan ku gaaray in Muslimiinta Afrika uu isagu hogaamiye u noqdo,

kana soo gooyo Carabta. Dagaalkaas qabaliga ah ayuu lasoo dhex galay

Soomalidii. Wuxuna ogaa in dhamaan ururada ka jira Soomaliya ay ku

dhaqmaan manhajka Ikhwaanka. Sh. Xasan Turaabi oo dhexgal kusameeyay

dowladda Suudaan ayaa wuxu usoo wakiishay Soomaliya nin la oran jiray

Mubaarak oo xafis samafal ku laha 3 Biyano, wuxuna isku keenay afartii

urur ee ugu waawayneyd Takfiir, Islaax, Jamaaca Islaamiya iyo Waxdatu

Shabaab oo waqooyiga ka dhisnayd, wuxuna u sheegay inay midoobaan oo hal

urur samaystaan, haddii ay sidaas yeelaana ay dhaqaale joogta ah ka heli

doonaan Sh. Xasan Turaabi iyo Ikhwaankiisa Suudaan. Ururkii Islaax waxay

shardi ka dhigeen in magacooda lagu midoobo oo iyaga lasoo hoosgalo,

waana lagu diiday. Takfiirku waxay yiraahdeen umaduba waa Gaalee yaan la

midownaa yaanse u midownaa. Waxa dalabkii ogolaaday oo halkaas ku

midoobay labadii urur ee kale Jamaaca Islaamiya iyo Waxdatu Shabaab.

Laakiin Waxdatu Shabaab waxay shardi ka dhigeen in lasoo celiyo kutubtii



Sayid Qudub haddii la rabo inay la midoobaan Jamaaca Islaamiya. Waa laga

aqbalay dalabkaas, iyagana waxa shardi looga dhigay in madax looga dhigo

ururka cusub nin aaminsan manhajka Culuwiga. Halkaasna waxa lagu dhisay

urur cusub oo wata laba manjah oo iskasoo horjeeda Ikhwaani iyo Salafi,

waxana loogu magac daray ururkaas Al-Itixaad Al-Islaami ama ururka

Itixaad sida Soomalidu u taqaan. Waxa madax looga dhigay Sh. Cali Warsame

oo reer Burco ah kana soo baxay Jaamacada Imaam ee Sucuudiga, aaminsana

Culuwiga Rabi, wuxuna Sh. Cali Warsame wax yar ka hor kasoo baxay ururka

Al-Islaax oo muddo kooban uu ku jiray. Inkastoo dhismaha ururkan cusub ay

ka dambeeyeen Turaabiyiintu hadana waa laga qariyay midowga iyo magaca

cusub ee lala baxay, waxana sidaas loo yeelay cabsi laga qabo inay kusoo

qoraan wargaysyada Suudaan iyagoo ku faanaya labada urur ee ay ku

mideeyeen Somaliya, markaasna dowladda Kacaanku ay ogaato arinkaas oo

olale kela ay ku qaadu xubnaha ururkaas oo la xabsiga lagu guro mar kale.

Sanadka la dhisay Itixaadka waa 1983.

La soco qaybta 8aad. Sh. Max’ed Macalim oo rag kala soo haray ururka

cusub ee Itixaad.


Qaybta 8aad. Itixaadka Oo Ka Dheereeyay Ururadii Kale.

Sida aan kor kusoo sheegnay ururka Itixaad nus wuxu ka ahaa Ikhwaan oo

wuxu qabay in xukunka lagu qabsado dagaal iyo afgambi ama laga qaybgalo

baarlamaanka dowladda. Maadaama dowladii markaas jirtay ay ahayd Shuuciyo

hal xisbi ku dhisan ma aysan helayn fursad ay uga qayb qaataan baarlamaan

iyo doorashooyin, sidaas darteedna waxay door bideen in dagaal iyo xoog

lagu qaybsado kursiga talada dalka. Nuska kale wuxu ka ahaa Salafi oo

waxay qabeen in dadka la baro Towxiidka lagana soo reebo shirkiyaadka iyo

quraafaadka, arinkaasna si muuqata ayay ugu guulaysteen oo dad badan ayaa

Rabi sababtood uga soo reebay quraafaadkii ay ku jireen. Hadaan tusaale

yar ka keeno labada manhaj ee isku dhafan ee Itixaadku qaatay, waxa

manhajka waxbarashada laga dhigay kutubta culumada soo socota: Sayid

Qudub, Max’ed Qudub, Mowduudi, Abul Xasan A-Nadawi, Fatxi Takan, C/qadir

Cowda, Siciid Ramadaan Buudhi oo kuligood ah manhajka Ikhwaanku ku taagan

yahay. Kutubta manhajka kale ee Salafiga waxa qoray Ibnu-Taymiya, Ibnu-

Qayim Al-Jawsiya iyo Sh. Max’d C/wahaab. Waxayna ragga qaarkiis qabaan in

Itixaadku uu maalinkaas si buuxda uga laabtay manhajkii Salafiga ee uu

sheegan jiray. Itixaadku waxay isku yaqaanaan iyagu inay yihiin

Salafiyo, oo ma ogola in lagu magacaabo Ikhwaan Muslimiin inkastoo ay nus

ka yihiin. Laakiin ururada kale ee tartanku kala dhexeeyo iyo shacabka

Soomaliyed waxay Itixaadka ku magacaabaan inay yihiin Wahaabiyo, oo loola

jeedo u tiirin loo tiirinayo Sh. Max’ed CabdiWahaab oo u dhashay

Sucuudiga ahaana ninkii ka sifeeyay dhulkaas shirkiga iyo quraafaadka.

Markii ay isku darsameen Jamaaca Islaamiyo iyo Waxdatu Shabaab oo

waqooyiga ka dhisnayna ayna la bexeen Itixaad Islaami, waxa arinkii soo

faragaliyay Sh. Max’ed Macalim Xasan oo la kulmay rag u dhashay Waqooyiga

oo ku biiray ururka cusub, wuxuna u sheegay Shiikhu in culumadii

Waqooyigu ay afka u galeen Wahaabiyo ayna ka tageen manhajkii Ikhwaanka,

taasina waxay keentay in ragaas iyo intii kale ee ay heli kareen ay ka

bexeen Itixaadkii ayna dib u dhisteen ururkoodii hore ee Waxdatu Shabaab.



Ururadii Somalidu mar kale ayay noqdeen 5 urur oo labadii isku darsantay

ayaa koox kale ay ka go’day.

Shantii urur waxa ugu orod dheeraaday Itixaadka, waxana kaalinta labaad

galay Islaaxa. Saddexdii urur ee kale Waxdatu Shabaab waxay ku

koobnaayeen Waqooyiga oo tartan xoog leh uu kala dhexeeyay Itixaadka oo

awood ku lahaa. Ururkii Takfiirku waa iska shiiqay, waxayna ku koobmeen

inay dumarka ka furaan ragooda iyagoo u sheegaya in ragoodu ay gaalo

yihiin aysana ku xirmin, iyo inay ka digaan masaajidda iyo hilbaha

kawaanada lagu qalo. Ururkii Ikhwaan Muslimiin ama Aala-Shiikh sida

Somalidu u taqaano awoodoodu ma faafin ilaa laga soo gaaro wixi ka

dambeeyay dagaaladii sokeeye ee dalka ka dhacay. Waxana sabab u noqotay

faafid la’aantooda Sh. Max’ed Macalim oo dartiis loo dhisay ururkaas oo

diiday inuu ku biiro.

Fagaarihii dagaalka waxa iskugu soo haray markaan Itixaad iyo Islaax

waxana dhex maray loolan iyo dagaal aad u xoogan oo la mid ah midkii dhex

maray jabhadihii qabaa’isha, laakin ururadaan diiniga ah hub ma aysan

haysan waqtigaas. Ururba ururka kale ayuu ka faafiyay wixii ceeb iyo

cilad uu lahaa, waxayna isku tilmaameen inay u kala shaqeeyaan wadamada

Sucuudiga iyo Masar. Ardada dhigata iskoolada iyo jaamacadaha inta aanan

la barin waajibaadka Rabi ku leeyahay, urur walba wuxu baraa ururka kale

iyo khatartiisa wuxuna u sheegaa ardayda inay iska ilaaliyaan ururkaas

kasoo horjeeda. Naceybku wuxu gaaray heer gabdhaha la isku diido oo

haddii wiil urur ka tirsan uu doono gabar uu dhalay oday ururka kale ka

tirsan, waa loosoo diidi jiray. Haddii nin ka tirsan labada urur midkood

uu ka baxo ururkii waxa ururka kale uu geed dheer iyo mid gaabanba u

fuuli jiray inuu soo xera gashto ninka ka baxay ururka kale, haddii uu ku

guulaystana waxay u noqon jiray farxad iyo rayn-rayn, halka ururkii kale

uu ka murugoon jiray ninka ka raacay ururka kale.

Taasi waa ururada dhexdooda, markaanse fiirino halka urur dhexdiisa waxa

ka dhexeeyay dagaal awoodeed iyo mid dhaqaale, waana sababta keenaysay in

ragga qaarkood ay ka caroodaan ururkaan oo ka baxaan isla markiina ay

galaan ururkii kasoo horjeeday. Haddii waxbarasho dibadeed ay soo baxdo

waa lagu dagaali jiray, waxana heli jiray ardayda la qaraabada ah ragga

madaxda ka ah ururkaas. Tusaalooyin kooban ayaan ku keeni doonaa qoraalka

qaybta 9aad haddii Rabi idmo.

Xaga qaabka lagu gaarayo kursiga way ku kala duwanaayeen labada urur oo

ururka Islaax wuxu xooga saaray dhanka doorashoyinka iyo baarlamaanada in

la galo, inkastoo ay sugan tahay in xubnaha ururkaas ay ka qayb qaateen

kacdoonkii dhiiga badan uu ku daatay sannadkii 1989 oo ka dhacay

masaajidka Sh. Cali Suufi. Laakin ururka Itixaad wuxu rumaysnaa inaan

dowlad Islaami ah la dhalin karin ilaa dhiig badan loo daadiyo Jihaadna

la galo, laakin waxaysan is waydiin yaa lala jihaadayaa yaase jihaadaya.

Dowladdii Kacaanka Oo Mar Kale Xirxirtay Xubnihii Ururada.

Bartamihii 1986 ayay dowladii Kacaanku heshay qaab dhismeedka ururka

Itixaad iyo dhamaan xubnaha ku jira, waxayna ku dhacday arintaasi kadib

markii ciidanka Guul-Wadayaashu ay usoo galeen guri uu cashar ku

aqrinayay wiil Itixaad ah, casharkaasoo uu siinayay dumarka xaafada.

Wiilkii ayaa la diriray Guulwadayaashi damcay inay qabtaan wuxuna midi ku



dhuftay mid ka mid ah ciidankii, halkii ayaana lagu qabtay oo lagu xiray.

Ciidankii nabad-sugidda ayaa ka hadliyay wiilkii wuxuna sheegay dhamaan

magacyada xubnihii ururka iyo qaab-dhismeedka ururka. Taasina waxay

keentay olole balaaran oo lagu qaaday culumadii dalka oo dhan guud ahaan,

gaar ahaana kuwii Itixaadka. Waxay noqdeen wax la qabtay iyo wax baxsaday

oo dalka dibada uga baxay. Culumadii baxsatay ee ururka Itixaad waxa ka

mid ahaa amiirkii ururka Sh. Cali Warsame,Sh. Max’ed Cabdi Daahir, Sh.

C/qadir-Gacamey, Sh Max’ud Ciise iyo Sh. C/qadir Cukaasha. Waxa kaloo

baxsaday rag aan Itixaadka ahayn oo uu ka mid ahaa Sh. Max’ed Axmed

Rooble Boqolsoon. Sh. Boqolsoon mudo gaaban ayuu galay ururka Islaax,

kumase raagin oo wuu ka cararay markuu arkay dhaqanka ururada Islaamiga

ah.

Raggii la xiray qaarkood waxa lagu xukumay dil toogasho ah sida Sh. Xasan

Daahir Aweys, iyo Sh. C/casis Faarax oo lagu dilay dagaalkii Bari ku dhex

maray Itixaad iyo SSDF (Rabi ha u naxariistee) qaarkoodna waxa lagu

xukumay xabsi daa’in, halka qaar kale lasoo daaday qabiilka ay u dhasheen

awgiis. Iyadoo lagu fulin rabo dil toogasho ah raggii la xukumay ayaa

waxa arinka soo fara galiyay boqor Fahad-kii Sucuudiga wuxuna ka codsaday

madaxweyne Max’ed Siyaad Barre inuu cafiyo culumadaas, sidaas ayayna uga

soo bexeen xabsigii. Waxa wax lala yaabo ah in ragaas xabsiga laga soo

daayay qaarkiis ay wali aaminsan yihiin in boqor Fahad iyo Max’ed Siyaad

ay ahaayeen gaalo, diinta Islaamka ka baxay. Ururkii Islaax xubihiisa

qaar baa la xirxiray sida Sh. Nuur-Baaruud. Waxa kaloo jira culumo aan ka

tirsanayn wax urur ah oo u shaqayn jiray Hay’adda Iftaha Sucuudiga oo

iyagana la xiray, laakin dhamaantood waa la soo daayay mudo ka dib.

La soco Qaybta 9aad: Dagaaladii Khaliijka 1990, kuwii Soomaliya 1991 iyo

burburkii ururka Itixaadka.


Qaybta 9aad. Qilaafaadka Urur Walba Dhexdiisa Ka Jiray.

Ururka Al-Itixaad Al-Islaami.

Waxan kor kusoo sheegay in ururada dhexdooda uu ka dhexeeyay qilaaf,

tartan iyo dacaayad aad u xoogan oo mararka qaarkood ku dhawaata inay

cadowgooda isku gacan galiyaan. Markaana waxan fiirin doonaa qilaafka ka

jira urur walba dhexdiisa.

Aan ku horayno ururka Itixaad oo ahaa ururka ugu waynaa Somaliya.

Ururkaan xubnihiisa waxa ku jiray rag badan oo jaamacado uga soo baxay

Sucuudiga, xiligaas isaga ahna waxa jiray hay’ad Sucuudigu maal galiyo oo

la yiraahdo Daarul Iftaa ama (Iftaha) hay’adaan waxay mushaar joogto ah

siin jirtay ardayda kasoo baxda Sucuudiga qaarkood oo dacwada ka wada

dalalkooda.

Somaliya waxay ku lahayd xafiis wayn oo arimahaas qabta. Waxa dhacday in

hay’adaas ay dalbatay in shaqaalihii ay mushaarka siin jirtay laga soo

xulo rag toban gaaraya oo loo diro Suudaan oo siminaar dacwo ah ay uga

qayb galaan. Markii lasoo xulay raggii dhamaantood waxay noqdeen qabiilka

Daaroodka ah oo hal nin oo ka mid ah uma uusan dhalan qabaa’isha kale ee

Soomaliyeed, gaar ahaan Hawiye iyo Isaaq.



Qabiilkii Isaaqu wuu iska samray oo dood kama keenin arinkaas, laakin

xubno ka mid ah beesha Hawiye ayaa dood iyo dacwo ka keentay arinkaas.

Raggii Hawiye ee buuqay ugu dambayntiina ka baxay ururka Itixaad waxa ka

mid ahaa Sh. C/raxmaan Abtiyoow, Sh. C/salam Xasan Gacal (Rabi ha u

naxariisto) Sh. Siciid-Gurey (Rabi ha u naxariisto) iyo rag kale. Waxayna

dacwo kusoo oogeen Sh. C/lahi Cali Xaashi iyo Sh. C/qadir Gacamey.

Eedayntii ahayd in hal qabiil lasoo xulay waxa u wehliyay labadaas shiikh

oo lagu maxkamadeeyay in markii la tagay Suudaan ay kusoo dareen ururka

rag aanan soo buuxin shuruudihii ka mid noqoshada ururka, waxana ka mid

ahaa ragaas Sh. Xasan Turki oo markaas muddo yar ka hor kasoo baxay

ururka Islaax. Maxkamadiina waxa lagu dhameeyay xaal mustuur, laakin

ragga aan kor kusoo sheegay ma qancin oo way iskaga bexeen ururka,

waxayna u arkeen sadbursi inuu ka dhex socdo Itixaadka dhexdiisa.

Isla waqtigaas mudo yar ka dib waxa la galay doorasho Shuurada Itixaad,

waxana Muqdisho raggii kasoo baxay ugu batay mar kale beesha Daarood.

Sidii lagu yaqaanay beesha Isaaq waa iska samreen, waxaase dood iyo dacwo

kale keenay xubno ka tirsan beesha Hawiye oo ay hormuud ka yihiin Sh.

Cali-Wajiis iyo Sh. Xasan Calasow. Qilaaf kale oo kii hore ka wayn ayaa

hadana ka dhex dhashay ururkii Itixaadka. Inkastoo la heshiiyay hadana

boogtii ma biskoon oo ugu dambayntii labada Shiikh ee kore waa ka bexeen

ururkii Itixaad inkastoo ay kala dambeeyeen.

Waxa xigay sanadkii 1988 in dagaalo xoog leh ay ka dheceen gobolada

waqooyi, dagaaladaso u dhexeeyay jabhaddii SNM iyo dowladdii xiligaas

jirtay. Waatii dadka waqooyigu ay wada qexeen oo diyaarado lagu duqeeyay,

magaalooyinkiina ay burbureen. Dhalinyaro ka tirsan beesha Isaaq ayaa soo

jeediyay in la bilaabo Jihaadkii lagu balamay oo "dowladaan gaalada ah

laga celiyo shacabka Muslimiinta ah" waa sida ay hadalka u dhigeene.

Lakin waa lagu diiday arinkaas waxana go’aan ay ku gaareen xubnihii

Shuurada Itixaadku in dagaalka u dhexeeya dowladda iyo jabhadaha uu fitno

yahay oo aan la dhex galin, banaan kana laga joogo.

Dhalinyaradii Isaaq iyagoo u arka go’aankaas inuu qalad yahay hadana way

u hogaansameen amarka ururkooda oo ma aysan galin dagaalkii Waqooyiga.

Waxaan u tagi doonaa sannadka 1991 in balankaas la jabiyay oo raggii

diiday in la galo dagaalka 1988 ay iyagu saxiixeen kaligood dagaalkii

1991 dhex maray Itixaadka iyo jabhaddii USC, iyagoo aan fasax waydiisan

Shuurada Itixaadka.

Bartamihii sannadkii 1990 markii ay taagdaraysay dowladdii Kacaanku

jabhadihiina ay dagaal kulul ka wadaan gobolada, wuxu madaxweyne Siyaad

Barre sheegay inuu wadanka ku dabaalayo nidaamka dimuqraadiga uuna

ogolaanayo in la furto xisbiyo siyaasaded. Shir degdeg ah oo Shuurada

Itixaadku ay iskugu timid waxay go’aan ku gaareen inay markaan banaanka

keenaan sirtii u qarsoonayd mudada dheer oo ay sheegaan inay yihiin xisbi

siyaasi ah oo Diini ah, ayna ka qaybgali doonaan doorashooyinka

dimuqraadiga ah ee dowladdu ay ku dhawaaqday.

Ururku wuxu diyaariyay nidaamkiisa siyaasiga ah, waxana la guda galay in

la xulo xubnaha loo sharixi doono doorashooyinka dowladu ay qaban doonto.

Bishii September 1990 Sh. Max’ed Cabdi Daahir oo daganaa London,

Ingiriiska ayaa BBC siiyay waraysi uu ku cadeeyay arimaha kore. Laakin



nasiib daro saddex bilood kadib waxa Muqdisho ka qarxay dagaalkii USC iyo

dowladda.

Qaybta soo socota ayan ku faahfaahin doonaa dagaaladaas iyo sidii

Itixaadku uga qaby qaatay, waxanse qaybtaan kusoo gabagabaynayaa ururo

cusub oo samaysmay waqtigaan. Ragii Hawiye ka carooday safarkii Suudaan

ee aan kor kusoo sheegnay Sh. C/raxmaan Abtiyoow, Sh. Sh. Siciid-Gurey

(Rabi ha u naxariisto) iyo rag kale, oo ka baxay Itixaadka waxay

samaysteen urur cusub oo ay u bixiyeen Ansaar A-Sunah. Sidoo kale rag u

dhashay beesha Isaaq oo ka carooday in dagaalkii 1988 la diiday, lana

galay kii 1991 sidaan u tagi doono waa iskaga bexeen Itixaadka waxayna

dib ugu laabteen ururkii ka dhisnaa Waqooyiga ee Waxdatu Shabaab.

Waxa kaloo iyana kala jabay ururkii Ikhwaan Muslimiin (Aala-Shiikh) oo

noqday laba garab oo ay kala hogaamiyaan Jaangoow iyo Xuseen Koofile.

Halkaas waxa ku samaysmay 7 urur oo Diini ah.


Qaybta 10aad. Burburkii Itixaadka:

Waxan kusoo jirnay sababihii keenay burburka Itixaad iyo cidii ka

mas’uulka ahayd burburkaas. Ururka waxa u qornaa sharci iyo balan uu kala

galay in la raaco, waxa ka mid ahaa sharcigaas inaan ururka lagu soo dari

karin qof uusan soo ogolaan golaha shuurada ururka. Qofka lagu soo darayo

ururka waa inuusan balwad lahayn, diinta ku dhaqmaa, mudo lagu soo

tarbiyeeyo gacanta xubnaha ururka qaarkood, si ay usoo ogaadaan

ciladihiisa, sida inuu qabyaalad ku dhaqmo iyo in kale. Sharciyadaas

qaarkood waa la jabiyay oo waxa lagu soo daray ururka rag aan kasoo

gudbin shuraadaha kore oo dhan. Tusaale ahaan wadaad la yiraahdo Sh.

Max’ed Xaaji Yusuf oo mudo kooban madax ka noqday maamulkii Itixaadka ee

gobolka Gedo sanadkii 1996-97 markii la soo bandhigay xaafada Huriwaa

maamulkii xaafadaas way diideen in lagu soo daro ururka iyagoo ku

eedeeyay ku dhaqanka qabyaaladda. Mudo kadib Sh. Max’ed wuxu aaday

Sucuudiga, waxaana looga soo daray ururka magaalada Maka iyadoo xubnihii

ururka ee joogay magaaladaas aysan ogolaansho waydiisan golaha Shuurada.

Arinkaasna wuxu keenay cuqdad iyo cabasho kala dhexgashay qabaa’ishii

ururka ka wada tirsanayd.

Arinka kale ee ka qayb qaatay burburkii Itixaad waxa ka mid ahaa in

madaxda Itixaadku ay u ogolaadeen xubnihii Itixaadka ee u dhashay dhulka

Ogadeenya inay ka madaxbanaanaadaan ururka maamulkiisa oo go’aamadooda ay

gooni u gaari karaan, marka laga reebo dhanka dhaqaalaha, taasina waxay

keentay in gobolkaas si shuruud la’aan ah loogu soo daro dadka dagaanka

ururka Itixaad. Waxa lasoo sheegaa in qofkii tukada la oran jiray, ma

ogoshahay in shareecada Islaamka la isku xukumo, haddii uu haa yiraahdana

horay looga qaadi jiray beecada ururka lagu galo.

Shirkii shuurada Itixaadka 1991 ee Jabuuti, Itixaadkii Waqooyiga ayaa soo

dalbaday in iyagana la siiyo madaxbanaani kooban oo gaar ah, maadaama

koonfurta wali dagaalo kasocdaan, waqooyiguna xoogaa xasiloon yahay,

waase laga diiday. Waxay ku doodeen in Itixaadka Ogadeenya loo ogolaaday

dalabkoodii ahaa madaxbanaanida gudaha, lakin way ku guulaysan waayeen in

madaxdii Itixaadka ay ka helaan dalabkooda. Arimahaan oo dhan waxay ka



mid yihiin arimihii keenay kala taga iyo burburka Itixaadka, oo rag badan

ayaa u arkay in meesha ay ka jirto sadbursi iyo nin jeclaysi.

Diyaargarowgii dagaalada ee ururka Itixaadka:

Markii ay taagdaraysay dowladii Somaliya ayna bateen dagaaladii

jabhadaha, waqooyi ay si wayn uga dagaalayso SNM, gobolada dhexana ay USC

dagaal ka bilowday ururka Itixaad wuxu dardar galiyay xafiiskii Jihaadka.

Waxa xusid mudan sidaan kor kusoo sheegnay in dhalintii waqooyiga laga

diiday inay ka dagaalamaan dhulkooda oo dowladda kasoo horjeestaan.

Markii madaxda ururku ay arkeen in jabhuhu ay kusoo socdaan Muqdisho,

waxay go'aan aan loo dhamayn ku gaareen in la diyaariyo ciidamo ka qayb

qaata dagaalada lagu doonayo kursiga hogaaminta Somaliya. Magaalada

Muqdisho dhexdeeda waxa laga furay guryo lagu baro dhalinyarada qoryaha

fudfudud iyo xeeladaha dagaalka. Waxa kale oo la diray rag ciidamada ku

jiray Itixaadna ahaa si ay usoo sahmiyaan gobol xoog lagu qabsado oo loo

raro dhamaan xubnaha Itixaadka, xaasaskooda iyo caruurtooda kadibna

halkaas laga dhigto xarun la difaacdo, lagana soo faafo markaas kadib

ilaa Somaliya oo dhan ay ka qabsadaan. Raggii sahanka loo diray oo aan ka

xasuusto Xasan-Mahdi iyo C/casiis Guureeye waxay jawaab kusoo celiyeen

saddex gobol oo ay u arkeen inay muhiim yihiin oo kala ah Jubada Hoose,

Hiiraan iyo Bari. Gobolka Bari waxay galiyeen kaalinta koowaad, waxayna

sabab uga dhigeen halka uu dhaco oo ah dhul buuraley ah, togog biyo

maraan leh, xeeb dheer leh, dhulka carabtana daris la ah oo ay ka heli

karaan gurmad nooc walba ah.

Waa la isku qilaafay in laga guuro Muqdisho oo la qabsado gobol, waxana

raggii diiday ay sabab ka dhigteen inaysan u haboonayn ururka Itixaad

inuu ka qayb qaato dagaalada Somalida dhexdeeda ah oo u muuqda kuwo qaab

qabiil ku socda, waxayna talo kusoo jeediyeen in lagu joogo go'aankii

1988 oo ahaa inaan la dhex galin dagaalka ka dhex socda dowladda iyo SNM.

Intii ay socotay doodaas waxa si lama filaan ah Muqdisho uga qarxay

dagaalkii USC iyo dowladda, waxayna xubnihii ururka Itixaad noqdeen kuwo

kala qaxay oo nin walba uu aaday halka reerkiisu uu aaday.

Kala bar xubnihii Itixaadku waxay u qexeen Kismaayo, halka barka kalana

ay ku hareen Muqdisho. Intii uusan Siyaad Barre kasoo bixin Muqdisho waxa

laga bilaabay Kismaayo diyaargarow ciidan, waxaana goob tababar laga

dhigay guri ku yiilay xaafada Calanleey oo uu lahaa nin lagu magacaabo

Col. Max'ud Rashid (Kabsha) (Rabi ha u naxariistee) oo u dhashay beesha

Wabeeneeye, Majeerteen. Gurigaan oo ahaa dugsi quraan ayaa loo badalay

mucaskar ciidan. Col. Max'ud Kabsha oo ka tirsanaa ururka Itixaad wuxu ka

mid ahaa saraakiishii Majeerteen ee iskudayday afgambigii dhicisoobay ee

9kii April 1978, wuxuna ahaa sarkaalkii ka hadlay idaacada war-laliska ee

Dayniile kuna dhawaaqay inay la wareegeen xukunkii dalka. Col. Max'ud

wuxu u hibeeyay gurigiisa in lagu tababaro dhalinyarada Itixaadka, waxana

howsha tababarka dhalinyradaas loo dhiibay laba nin oo u dhashay beesha

Isaaq kana soo laabtay Jihaadka Afgaanistaan mudadaas. Waxay kala

ahaayeen Aadan Ducaale oo aanan ogayn halka uu ku dambeeyay iyo Ibraahim

X. Jaamac Meecaad (Ibraahim-Afgaan) oo waqtigaan ah gudoomiyaha magaalada

Kismaayo ee maamulka Al-Shabaab kuna howlgala magaca ah Sh. Abuubakar Al-

Zaylici. Labaduba waxay ka tirsanaayeen Itixaadka xiligaas.



Iyadoo dugsigaas lagu tababaro dhalinyaradii Itixaadka ayaa Max'ed Siyad

Barre uu yimid Kismaayo inkastoo uusan joogin mudo badan, waxana

magaalada soo camiray dad kasoo barakacay USC-da Muqdisho qabsatay.

Dhalinyaradii Itixaadka oo kusoo badatay Kismaayo iyo dhalinyaro cusub oo

markaas lagu soo daray ayaa buux-dhaafiyay dugsigii tababarka, waxayna

Itixaadku u wareegeen xero ciidan oo la yiraahdo Guul-Wade oo ku tiilay

Kismaayo. Waxa xusid mudan in magaalada ay joogaan xiligaan dhamaan

madaxdii dowladii dhacday ee u dhashay beesha Daarood. Waxa dagaalku

markaan isku rogay mid qabiil maadaama USC ay Muqdisho ku nabadgalisay

dhamaan xubnihii Hawiye ee ka tirsanaa dowladdii Siyaad Barre. Hogaanka

dagaalka labada beelood waxa kala hogaaminayay waqtigaan Gen. Neero oo

Abgaal ahaa iyo Gen. Moorgan oo Majeerteen ah. Waxana la isku ceyrsanayaa

inta u dhaxaysa Kismaayo iyo Afgooye oo marba qolo ceyro lagu geeyaa

dhinaca kale.

Odayaashii Itixaad ee beesha Daarood waxay olole u galeen in dagaalkan ay

ka dhigaan Jihaad, waxayna xoogooda iskugu geeyeen sidii ay uga

sharciyaysan lahaayeen hogaanka sare ee Itixaadka. Waxay Kismaayo keeneen

oo Muqdisho uga yeereen amiirkii Itixaadka ee xiligaas Sh. Cali Warsame

oo Isaaq u dhashay, waxay usoo bandhigeen awoodooda, waxayna ka codsadeen

inuu u saxiixo inay gali karaan dagaalka haddii USC ay Kismaayo usoo

dhawaato mar kale. Sh. Cali Warsame oo ku farxay awooda ciidanka

Itixaadka ayaa qalinka ugu duugay codsigoodii, wuxuna dib ugu laabtay

Muqdisho isaga iyo raggii la socday oo aan ka xasuusto Macalim Max'ud oo

beesha Mareexaan u dhashay. Ogolaanshaha Sh. Cali Warsame wuxu dardar

galiyay ciidankii Itixaadka waxayna damceen inay ku faafaan magaalada

Kismaayo oo dhan oo tartiib ku qabsadaan, meelihii ay isku dayeen waxa ka

mid ahaa idaacada Kismaayo, waxaase u diiday Gen. Aadan Gabyow, wax

dagaal ahna halkaas kama uusan dhicin. Raga waday ololaha xooga leh waxa

ka mid ahaa C/lahi Raabi, Max'ud Ciise Siciid Abu-Muxsin, (Rabi ha u

naxariistee) Xuseen Cabdule Codweyn, Sh. Daahir Cabdi (Indhabuur)C/raxman

Max'ed Jibriil, Dalmar Guureeye Kaarshe, C/lahi Cali Xaashi.

Ciidamadii Daarood oo ay wataan Gen. Moorgan iyo Gen. Gabyow waxay si

fiican usoo riixeen kuwii USC ilaa ay soo dhaafsiiyeen Afgooye oo ay

qabsadeen xaruntii Carbiska oo Muqdisho u jirtay 20km. Markuu dagaalku

halkaas marayo ayay odayaashii Hawiye ku qasbeen inuu dagaalka hogaamiyo

Gen. Caydiid oo wixii intaas ka horeeyay ka caraysnaa Cali Mahdi oo USC

ay u magacaabeen madaxweyne. Rogaal celintii Hawiye oo uu hogaaminayo

Gen. Caydid waxay gaareen duleedka Kismaayo halka lagu magacaabo buundada

Araare. Ciidamadii Itixaadka ee uu tababaray Ibraahim Afgaan safkii hore

ee dagaalka ayay soo galeen, waxayna difaac ka galeen buundada, halka

ciidankii Moorgan iyo Gabyowna la geeyay dhanka bidixda oo difaac adag ay

ka galeen. Isku daygii ugu horeeyay ee USC-da Gen. Caydiid ay u

dhaqaaqeen waa lasoo jabshay, wuxuna ogaaday in ciidankii uu la diriray

ciidan aan ahayn ay difaaca hore soo galeen, dib ayuuna usoo gurtay

dhanka Jilib. Isagoo diyaar garow adag ku jira ayaa xubnihii Itixaadka ee

Muqdisho waxay soo direen shan nin oo afar ka mid ah ay yihiin Itaxaad,

midka haray oo ah Sh. C/lahi Lakari-na kama uusan tirsanayn Itixaadka.

Afarta kale waxay ahaayeen Sh. Xasan Daahir Aweys, iyo walaalkiis Dr.

Max’ed Daahir Aweys (Rabi ha u naxariistee)Sh. Xasan Calasow iyo Sh.

C/lahi Axmed Sahal (Rabi ha u naxariistee)

La soco qaybta dambe, kulankii dhex maray ragaas iyo Gen. Caydiid.




Qaybt 11aad: Dagaalkii Dhex Maray Itixaadka iyo Jan. Caydiid

Raggii shanta ahaa ee laga soo diray Muqdisho, una dhashay beesha Hawiye,

waxay ka kala ahaayeen Sh. Xasan Daahir Aweys iyo Dr. Max’ed Daahir

Aweys (Rabi ha u naxariisto) oo isla dhashay iyo Sh. C/lahi Axmed Sahal

(Rabi ha u naxariisto) waxay ahaayeen Habargidir, Sh. Xasan Calasow,

Abgaal iyo Sh. C/lahi Lakari oo Murursade ahaa.

Waxay la kulmeen Jan. Caydid waxayna u sheegeen in wadaado ay saaxiibo

yihiin ay ku sugan yihiin Kismaayo ayna ugu yimaadeen in maleeshiyaadka

USC ay ka hor istaagaan inay dhibaateeyaan wadaadadaas. Jan. Caydid wuxu

u sheegay raggii shanta ahaa in wadaadada saaxiibadood ah ay mar hore

dagaalka soo galeen, safka horana ay ku jiraan, uuna kala kulmay iska

caabin xoog leh dhankooda.

Waxay ka codsadeen Caydiid inuu siiyo 48 saacadood si ay dagaalka uga

saaraan ragaas. Caydid wuxu u sheegay inuu siinayo 24 saac oo ay ku

dheertahay 48 saac. Saddex nin oo ka mid ah shantoodii ayaa aaday dhanka

Kismaayo. Waxana looga tagay Jan. Caydiid inay lasii joogaan Sh. C/lahi

Lakari iyo Dr. Max’ed Daahir Aweys.

Saddexda nin ee soo aaday buundada Araare waxay ahaayeen Itixaad, waxayna

halkaas kula kulmeen wiilashii dhalinyarada ahaa oo cimaamado gaduudan

xiran iyo horjoogayaashii watay oo ay ka mid ahaayeen Xasan-Mahdi oo ay

isku hayb yihiin Jan. Caydid iyo Ibraahim-Afgaan.

Waxay u sheegeen inay usii gudbayaan Kismaayo, waxayna kula balameen

inaysan weerar qaadin iyagana aan lasoo weerari doonin. Saddexdii nin Sh.

Xasan Daahir, Sh. Xasan Calasow iyo Sh. C/lahi Axmed Sahal waxay usoo

gudbeen Kismaayo waxayna halkaas kula kulmeen rag ay ka mid ahaayeen Sh.

Daahir Cabdi (Indha-buur) C/raxman Max’ed Jibriil, Xuseen Cabdule

Codweyn, Sh. C/lahi-Raabi, Dalmar Guureeye, Max’ud Ciise Sicid (Rabi ha u

naxariisto) Cali-Muuse Siciid.

Niqaash dheer iyo caqli calin kadib raggii dagaalka waday waa diideen

inay ka baxaan dagaalka marka laga reebo Cali-Muuse Sicid oo ku raacay

ragga yimid inay ka baxaan dagaalka u dhexeeya qabaa’isha Soomaliyed. Sh.

Xasan Daahir ayaa ka codsaday ragga dagaalka hogaaminayay bal inay usoo

bandhigaan saadka dagaalka ee ay haystaan, markii ay tuseena wuxu yiri

“hubkaan waa maalin-dagaal, hadaad u badataana saddex maalmood ayaa isku

celcelin kartaan” ee ka baxa dagaalka.

Waa laga diiday. Sh. Xasan Daahir hadana wuxu soo bandhigay dalab kale oo

ah, “maadaama aad diideen inad ka baxdaan dagaalka, saraakiil sar sarana

aysan idinla joogin, ka warama hadaan anigu idinku soo biiro oo dagaalka

hogaamiyo, si aan saanadaan yar u beekhaamiyo. Taladiisii waa u guuxeen

waana ka aqbaleen inuu hogaamiyo dagaalka, lakin Sh. Xasan Calasow ayaa

ku qabsaday arinkii Sh. Xasan Daahir, wuxuna ku yiri “Shiikh ii sheeg

meesha ay diinta uga taalo nin ergo ah oo lasoo diray, dadkana kala

badbaadinaya inuu isagu dhan kasoo jeesto oo dadkii uu kala badbaadinayay

uu qaarkood ka diriro. Sh. Xasna Daahir markas ayuu baraarugay kana

laabtay go’aankisi, waxayna dib ugu laabteen Jan. caydid oo u sheegeen



inay xal usoo waayeen arinkii. Mudo yar kadib Jan. Caydid wuxu qaaday

weerarkiisi ragiina Muqdisho ayay u laabteen. Ciidankii Jan. Caydid waxay

la kulmeen iska caabin aad u adag, rag badana waa laga laayay, waxaana

maalinkaas ay nolol ku qaban rabeen wadaadada Itixaadku fanaanad Xaliima

Qaliif Magool oo ka mid ahayd ciidanka Jan. Caydiid.

Dib ayuu usoo gurtay Jan. Caydid, difaacna wuu galiyay ciidankiisii,

wuxuna dirsaday sahan usoo fiiriya sida difaacyadu kala yihiin. Wuxu soo

ogaaday in dhanka kale ee buundada ay difaac iga jiraan ciidan uu wato

Jan. Moorgan, wuxuna go’aansaday inuu difaac yar uga tago dhanka

wadaadada uuna weerar ku qaado dhanka Moorgan.

Qorshahaas waa u shaqeeyay Jan. Caydid wuxuna si fudud ku jiiray

ciidankii Moorgan, wuxuna gadaal uga yimid wadaadadii Itixaadka oo ku

mashquulsan difaacii hortooda fadhiyay. Halkaas ayaa lagu jabiyay

dhalinyaradii Itixaadka, waxana goobtaas ku geeriyooday dhalinyaro yar

yar oo da’doodu labaatan sano aysan dhaafin, halka madaxdii dagaal

galisay ay kuligood badbaadeen oo Raaskamboni ay nabad ku tageen, qaarna

ay Nairobi usii gudbeen. Dhalinyaradii ku dhaawacantay dagaalka iyo intii

badbaaday waxa la dajiyay Raaskamboni, waxana laba mucaskar oo hor leh

laga kala furay Dhoobley iyo Buula-Xaawo.

Dagaalka noocaas ku dhacay waa lagu kala jabay, burburkii Itixaadka

ayuuna dhamaystiray. Raggii waawaynaa ee ururka ee dibada iyo gudaha

dalka kala joogayna way ku kala qaybsameen. Tusaale ahaan Dr. Cusmaan

Macalim Max’ud iyo Dr. Axmed Daahir Aweys waxay noqdeen labadii qof ee

ugu horeeyay ee muxaadaro radis ah ka duubay dagaalkaas iyo qaabka loo

galay, waxayna isla markiiba ka bexeen ururkii Itixaad. Raggii Muqdisho

iyo meelaha kala joogay waa ka xumaadeen dagaalkaas, waana diideen inay

jihad u aqoonsadaan, laakin kama aysan bixin ururka, waxana ka mid ahaa

ragaas Sh. C/qadir Cukaash, Sh. Max’ed Cabdi Daahir, Sh. C/lahi Diriye

Abtidood, iyo rag kale. Waxayna sabab uga dhigeen in shuuradii Itixaadku

aysan ogolaan dagaalkaas, rag gaar ahna ay galiyeen dhalinyarada

dagaalka.

Waxayna iskugu yeereen shir degdeg ah golaha shuuradu inuu iskugu yimaado

Jabuuti, si loo maxkamadeeyo raggii dagaalka galiyay dhalinyarada.

Raggii dagaalka abuulay ee aan kor kusoo sheegay waxa wehliyay rag

dibadaha jiray oo taageeray dagaalkaas, dhaqaale iyo niyadbana ku ayiday,

waxana ka mid ahaa ragaas Dr. Axmed Xaji C/raxman, Sh. C/qadir Max’ed

Cabdule (Garre) Sh. C/waaxid Xaashi, Sh. C/qadir Nur Farax (Gacamey)

C/casis Faarax Max’ed (Rabi ha u naxariistee)Sh. Jaamac C/salaam, C/casis

Guureeye, Max’ed-Rashid Cismaan, C/wahab Isxaaq iyo rag kale.

La soco qormadeena soo socota, sidii loogu raray dhalinyarada gobolka

Bari iyo shirkii shuurada Itixaadka ee Jabuuti.


Qaybt 12aad: Ciidankii Itixaadka Oo U Guuray Boosaaso.

Inta aanan bilaabin qaybta 12aad waxan rabaa inaan halkan ku saxo

qoraalkii hore. Dr. Cisman Macalim Max’ud iyo Dr. Axmed Daahir Aweys kama



aysan bixin ururka markii uu dhacay dagaalka Araare, mana aysan ka duubin

muxaaradaro dadweynuhu dhagaysaan. Muxaadaradu waxay dhacday dagaalkii

Bari kadib, oo qoraalada soo socda ayay noogu imaan doontaa Insha Allah.

Kabixitaankoda Itixaadkuna wuxu ahaa 1994. Lakin waxa jiray qilaaf

manhaji ah oo soo bilowday mar hore lakin si fiican usoo shaac baxay 1990

markii uu dhacay dagaalkii Khaliijka. Dr. Cisman Macalim iyo culumo kale

waxay dood ka keeneen Beycada laga qaado qofka lagu soo darayo ururka,

waxayna sheegeen in Beycada noocaan ah uu lee yahay Amiirka dhulka

gacantiisa uu ku jiro oo dadka amaankooda sugi kara. Madaxdii Itixaadkuna

waxay ku adkaysteen inay u banaan tahay inay Beyco ka qaadaan dadka.

Markii uu dhacay dagaalkii Khaliijka, waxa is qilaafay culumadii

waawayneyd ee Caalamka Islaamka iyo dhalinyaradii yaryarayd ee ururada ku

jiray. Xamaasad iyo kacdoon ayay bilaabeen dhalinyaradii, culumadii

waawaynaydna waxay ka digeen in la degdego oo dagaalo dhiig ku daataan la

galo, waxa ka mid ahaa culumadaas Sh. Max’ed Nasirudin Albaani, Sh.

C/casis Bin Baas, Sh. Max’ed Salax Cusaymiin iyo rag kale.

Maadaama culumadaas ay ahaayeen ragga hormuudka u ah dacwada Salafka,

waxay saamayn ku yeesheen ururkii Itixaad oo sheegan jiray inay ku

dhaqmaan Manhajka Salafka. Culumo badan oo ka mid ah Itixaadka ayaa soo

jeedshay in culumadaas taladooda la yeelo iyagana la waydiiyo talaabo

kasta oo la qaadayo, laakin raggii kale ee kursiga siyaasada hadafkoodu

uu ahaa way ku gacan-seyreen taladaas, taasina waxay keentay inay hoos u

dhacdo wada shaqayntii xubnaha ururka ilaa marka dambe lagu kala tago

meesha.

Aan halkaan kasii wado, xiligii dagaalada Itixaadka ee 1991. Markii

ciidankii jabay degeen Raaskamboni iyo Dhoobley waxa dhaawicii loo qaaday

Boosaaso inta doono laga saaray Raaskambooni, ciidankiina si meelgaar ah

ayay u degeen Raaskamboni. Waxa la isku dayay in ciidanka markab wayn

lagu qaado oo Boosaaso la geeyo, lakin way suuroobi wayday. Waxa loosoo

raray Dhoobley oo mucaskar cusub laga furay. Xubnihii Itixaadka ee

Boosaaso joogay waxa soo martay fursad dahabi ah oo odayaashii beesha

gobolkaas ayaa u dhiibay dekadii Boosaaso inay maamulaan, maadaama

jabhaddii SSDF ay maamuli wayday dekada, kuna sigteen inay dhexdoda ka

dagaalamaan. Odayaashii Boosaaso joogay ayaa u yeertay ciidankii kusoo

jabay dagaalkii Araare, laakin waxa arinkaas is hortaagay raggii joogay

Jubada Hoose iyo Nairobi oo damacsanaa inay ciidanka dib ugu celiyaan

Kismaayo oo mar kale ay qabsadeen ciidankii Jan. Moorgan iyo Jan. Gabyow.

Waxay u sheegeen dhalinyaradii dagaalantay inay u diyargaroban in dib

loogu laabto Kismaayo, lakin horjoogayashi ciidanka ayaa diiday inay

galaan dagaal dambe oo qabaa’isha dhexdeeda ah. Waxay u yeereen Sh. Xasan

Daahir Aweys oo joogay Sucuudiga, waxana loosoo saaray dal-ku-gal Kenya

ah, kadibna Nairobi ayuu yimid. Waxana loogu yeeray inuu ciidanka ka

dhaadhiciyo inay dib ugu laabtaan Kismaayo.

Intii uusan imaan Sh. Xasan Daahir, waxay odayaashii Itixaadku u direen

Kismaayo rag xul ah si qabaa’isha joogtay Kismaayo ay uga soo

dhaadhiciyaan in wadaadadii Itixaadka dib loogu soo celiyo Kismaayo si ay

wax uga difaacaan, arinkaasna way soo dhaweeyeen odayaashii iyo

saraakiishii joogtay Kismaayo. Raggii loo diray Kismaayo waxa ka mid ahaa

Sh. C/waaxid Xaashi, Sh. C/wahaab Isxaaq, Xuseen Cabdule Codweyn,

C/raxman Jabriil, Xasan Ashkir, Max’ed-Rashid Cismaan iyo rag kale oo

dhowr ah.



Sidoo kale, odayaasha Itixaadka qaarkoodi joogay Nairobi waxay qado u

sameeyeen siyaasiyiintii joogtay Nairobi ee beelaha Harti iyo Absame si

ay uga dhaadhiciyaan in ciidanka Itixaad ee jooga Dhoobley loo raro

Kismaayo. Guriga qadada lagu sameeyay oo uu lahaa Max’ed Qaasim waxa ka

mid ahaa raggii yimid Col. C/lahi Yusuf Axmed wuxuna diiday inuu yeelo

qorshihii Itixaadka ee ahaa inay magaalada Kismaayo wax ka difaacaan

hadii USC soo weerarto mar kale, wuxuna Col. C/lahi shaki ka muujiyay

inay daacad ka yihiin arinkaas, wuxun sheegay inay wataan qorshe afgambi

ah oo ay rabaan inay ku qabsadaan Kismaayo, shirkaasna wuxu ku dhamaaday

guul daro.

Markii uu soo gaaray Sh. Xasan Daahir Nairobi waxay dhoobley isku raacaan

Sh. C/qadir Cukaasha iyo Sh. Aadan Garweyne (Rabi ha u naxariistee) Waxay

ku kulmeen Dhoobley gudigii ka yimid Kismaayo oo doonayay inay raraan

ciidankii joogay Dhoobley. Sh. Xasan Daahir wuxu bilaabay inuu cod ka

qaado horjoogayaasha ciidanka, culumada iyo xubnaha Shuurada wixi ka

joogay Dhoobley, wuxuna kala dooran galiyay in Kismaayo la aado iyo in

Boosaaso la aado, natiijadiina waxay noqotay in Boosaaso la aado oo

codkii ayaa u batay. Raggii watay qorshaha Kismaayo ayaa ka codsaday Sh.

Xasan in 10% uu u reebo ciidanka Dhoobley, wuuna ka yeelay. Ciidankii

waxa loo raray gobolka Bari, waxana la dhex marsiiyay dhulka Somaliyed ee

Itoobiya ay haysato. Dowladda Meles Zanawi oo xiligaas dhalatay waxa

warqad fasax ah kasoo qaaday Itixaadkii dhulka Ogadenya oo xafiis

siyaasadeed ku lahaa markaas Itoobiya. Sidaas ayaana ciidankii oo

hubkooda wata gawaari dagaalna saaran ay u dhex mareen Godey iyo

magaaloyin kale oo waawayn, waxayna nabad ku gaareen Boosaaso. Ciidankan

waxa watay Sh. Max’ud Ciise Sicid oo ku dhiman doona dagaalka Bari (Rabi

ha u naxariistee)

Ciidankii yaraa ee lagu reebay Dhoobley, waxa madax looga dhigay Xasan

Ashkir, waxana isla markiiba la dardar galiyay balaarinta ciidankaas oo

mudo laba bilood ah waxa qoriga BKM (Dabajeexa) looga safay ciidan dhan

200. Ciidankas oo si fiican loo hubeeyay ayaa markii la diyaariyay in loo

raro Kismaayo, waxa nasiibdaro ku dagaalamay Kismaayo labadii beelood ee

ciidanka Itixaadku ka koobnaa Harti iyo Absame, waxana Kismaayo laga soo

saaray beeshii Absame. Maadaama ciidanka Itixadka ee la diyaariyay 90% ay

ahaayeen Absame way suuroobi wayday in Kismaayo la geeyo, sidaasna waxa

ku fashilmay qorshihii ku laabashada Itixaadka ee Kismaayo.

La soco qaybta dambe shirkii shuurada Itixaadka iyo dagaalkii Bari


Qaybta 13aad Shirkii Shuurada Itixaadka Ee Jabuuti 1991.

Markii lagu jabay dagaalkii Araare, uuna halkaas ka dhashay qilaaf ku

dhawaaday in ururka lagu kala tago, raggii diidanaa dagaalka waxay

codsadeen in shirweyne la iskugu yimaado magaalada Jabuuti maadaama

Somaliya ay ka jireen xiligaas dagaalo sokeeya, meel la wada tagi karana

aysan jirin. Xubnihii golaha Shuurada intoodii badnayd way yimaadeen

Jabuuti waxaana laga dooday sababta loo galay dagaalka ka dhex socda

beelaha Soomaliyeed gaar ahaan Hawiye oo uu hogaaminayo Jan. Caydiid iyo

Daarood oo ay hogaaminayeen Jan. Moorgan iyo Jan. Gabyow. Raggii dagaalka



galiyay dhalinyarada waxay ku doodeen inay saxsanaayeen dagaal Jihaad

ahna ay galeen, maadaama magaalada Kismaayo ay Islaantay, mana aha in

nalala xisaabtamo ee waxan mudanahay in nala taageero naloona mahad

celiyo. Ragaas waxa ka mid ahaa Xuseen Cabdulle Codweyn, C/lahi Raabi,

Max’ud Ciise Sicid, C/raxman Jibriil, Sh. Daahir Cabdi, iyo rag kale.

Waxa arinkaas ku taageeray oo difaacay rag intooda badan ka maqnaa goobta

dagaalka xiligaas oo aan qoraaladeenii hore kusoo sheegnay.

Xubnihii Shuurada ee ku doodayay in dagaalkaas uu ahaa qalad iyo fidno la

dhex galay waxa ka mid ahaa Sh. C/lahi Diiriye Abtidoon, Sh. C/qadir

Cukaasha iyo rag kale, waxayna ku doodeen in go’aanka dagaalkaas aysan

ansixin Shuurada ururka, isla markaana la jabiyay go’aankii Shuurada lagu

gaaray sanadkii 1988kii -markii dhalinyarada Waqooyi ah dalbadeen inay

galaan dagaalka dowladda iyo SNM u dhexeeyay- oo ahaa inaan la dhex galin

dagaalada u dhexeeya dowladda iyo qabaa’isha Soomaliyeed, waxayna

sheegeen in markaan aysan jirin dowlad oo dagaalku uu kasii fool xumaaday

uuna u dhexeeyay qabaa’il Soomaliyeed. Ragga diidanaa dagaalka waxay

xuseen in rag qalinka ku duugay 1988-kii inaan la dhex galin dagaalada

sokeeye ay hada hormuud ka ahaayeen dagaalkii Araare. Waxay kaloo uga

jawaabeen hadalkii ahaa in “magaalada Kismaayo ay Islaantay” in markeedii

horaba ay magaalada iyo dadka daganiba Islaam ahaayeen, waqti ay

gaaloobeena aysan jirin, waxayna sheegeen in hadalada noocan oo kale ah

ay horseedi karaan fikrad Takfiir oo mar kale dib ugu soo noqota

Soomaliya.

Dood dheer oo socotay mudo ka badan laba isbuuc kadib, waxa go’aan lagu

gaaray in la ganaaxo raggii dagaalka galiyay dhalinyarada oo jagooyinka

ka hayay golaha Shuurada, golaha Fulinta iyo ciidamada ururka, waxana

lagu ganaaxay in muddo laba sanno ah aysan wax xil ah ka qaban karin

jagooyinka ururka dhexdiisa ah. Laakiin go’aanka ganaaxaas wuxu noqday

mid waradaha lagu qoray oo kaliya, mana dhaqan galin go’aankaas oo isla

raggii la ganaaxay ayaa howshoodii dagaal-galinta horay usii watay,

waxayna mucaskaro cusub ka fureen isla markiiba magaalooyinka Boosaaso,

Marka-Cadeey, Dhoobley, Raaskambooni Buula-Xaawo iyo Halooyo (SOMALI-

GALBEED)

Qorshihii Dagaalka Bari

Inta badan ciidamadii Itixaadka waxa la iskugu geeyay Boosaaso kadib

markii Itixaadkii joogay halkaas ay beesha degaanku u dhiibtay maamulka

dekada Boosaaso oo qabaa’ishu ay ku heshiin waayeen. Raggii loo dhiibay

maamulka dekada aya waxa galay damac ah inay gebi ahaanba la wareegaan

maamulka goboblada waqooyi Bari. Waxay olole balaaran u galeen in dhamaan

xubnaha Itixaad meel walba oo ay dalka ka joogaan ay soo dagaan Boosaaso

si ay awood ugu yeeshaan halkaas. Sida aan qoraalkii hore kusoo sheegnay

ciidamadii Dhoobley iyo Raaskambooni waxa loosoo raray Boosaaso.

Fikrada ah in xoog lagu qabsado gobolada Bari waxa la yimid C/casiis

Faarax Lagu-Jire (Rabi ha u naxariistee) oo ku dhiman doona dagaalkan.

Naqshadda dowladan wuxu Sh. C/casis Faarax ku dajiyay wadanka Sucuudiga

wuxuna diyaariyay dowlad dhamaystiran oo leh madaxweyne, gole baarlamaan

iyo wasiiro isagoo aan kala tashan ama aan hor keenin Shuuradii ururka

ayuuna go’aankaas gaaray. Rag ka tirsan ururka ayaa Sucuudiga kula dooday

oo xasuusiyay in howshaan ay u baahan tahay in Shuuradu ay ka doodo



go’aana ka gaarto, lakin horay ayuu uga socday wuxuna yimid Boosaaso.

Markii uu Boosaaso yimid ayuu wuxu u yeertay rag dibadaha ku kala maqnaa

oo uu u arkayay inuusan uga maarmin dowladda uu dhisayo. Wuxu Canada uga

yeertay Sh. Max’ud Food-Cadde iyo Sh. Aadan Max’ed Ciise, Ingiriiskana

Sh. Max’ed Sh. Cismaan halka Zaambiya uu uga yeertay Sh. Jaamac C/salaam.

Kadib wuxu u soo bandhigay shaxda dowladiisa wuxuna madaxweyne u

magacaabay C/casiis Guureeye.

Qorshahaan oo wajigiisii hore uu hirgalay inkastoo isbadalo yar yar lagu

sameeyay, ayaa wajigi labad la guda galay, waxana gudaha Somaliya looga

yeeray qaar ka mid ah madaxdii ururka si ogolaansho looga helo. Shir

qarsoodi ah ayaa lagu qabtay tuulada Bacaadweyn, Mudug waxana looga

yeeray shirkas oo kasoo qayb galay Amiirkii Itixaadka xiligaas Sh. Cali

Warsame. Shirkaas oo lagu go’aamiyay in xoog lagu qabto gobolada Waqooyi

Bari waxa goobjoog ka ahaa xubno Carab ah oo ka tirsanaa ururka Al-

Qaacida oo muddo yar ka hor la dhisay walina aan aduun waynaha laga

baran. Shirkan oo markii hore loo qorsheeyay inuu ka dhaco Halooyo,

(SOMALI-GALBEED) ayaa loosoo wareejiyay Bacaadweyn. Go’aankii la gaaray

ee ahaa in xoog lagu qabto gobolada Bari waxa ka horyimid oo diiday Sh.

C/qadir Gacamey iyo C/casis Guureeye, laakin cod aqlabiyad ah ayaa lagu

ogolaysiiyay oo lagu marsiiyay go’aankii. Diidmada labadaas wadaad waxay

sababtay in laga qarsado go’aanada howl galka dagaalka, laguna tilmaamo

niman qabiiliistayaal ah. Madaxtinimadii C/casis Guureeye loo wadayna dib

ayaa looga laabtay.

Markii laga saxiixay Sh. Cali Warsame go’aanka dagaalka Bari ayuu Shiikhu

u yeeray mucaskarkii Marka inuu usoo guuro Boosaaso laakin raggii Marka

joogay way diideen inay yimaadaan oo waxa ka hor istaagay Sh. C/lahi

Diiriye Abtidoon oo safar degdeg ah ku yimid Marka iyadoo ciidankaas

lasoo rari rabo. Wuxuuna xasuusiyay ciidankii joogay Marka in shirkii

Jabuuti go’aan lagu gaaray inaan la qaadin talaabo aysan ogolaan golaha

Shuuradu. Colaadii Sh. Abtidoon looga qaaday talaabadaas uu ku

horjoogsaday ciidanka Marka ilaa iyo maanta way taagan tahay, waxana loo

arkaa inuu yahay nin dhabar jabiyay guushii Al-Itixaad ay wadanka ku

qabsan lahaayeen. Waxayna madaxdii Itixaadka qaarkood ku direen dhowr mar

madaxda wadamada Imaaraadka iyo Qadar oo labaduba sharcigii ka qaaday Sh.

Abtidoon kana musaafuriyay wadamadooda.

Intii uu socday shirka Bacaadweyn ayaa waxa loo yeeray Sh. Xasan Daahir

Aweys oo markaas ku sugnaa magaalada Buula-Xaawo inuu yimaado Bacaadweyn,

laakin intii uu jidka kusoo jiray ayaa go’aanka la gaaray, markii uu

yimidna waxa loo dhiibay hogaanka mucaskarkii Bari oo markaas laga qaaday

ninkii hayay oo ahaa Faarax Xasan Faarax (Rabi ha u naxariistee) oo ku

dhiman doona dagaalka maalmo kadib bilaaban doona. Sh. Cali Warsame

markii uu amray Sh. Xasan Daahir inuu hogamiyo dagaalka wuxu dib ugu

laabtay magaalada Burco, Sh. Xasan Daahirna wuu aqbalay inuu hogaamiyo

dagaalka, waxana la guda galay diyaar garowga dagaalka iyo weerar lagu

qaado dadka dega gobolada Waqooyi Bari.

La soco dagaalka Bari, balan qaadka beenoobay ee Al-Qaacida iyo qasaaraha

ka dhashay dagaalkaas.




QAYBTII 14AAD DAGAALKII DHEX MARAY ITIXAAD IYO SSDF

Inta aanan u guda galin dagaalka Bari, waxan jeclahay inan hordhac ahaan

u sheego aasaaskii Al-Qaacida oo taariikhda ururada Somaliya meelo kooban

kasoo gali doona, sida aan ku faahfaahin doono qoraaladeena soo socda

haddii Rabi idmo. Munaasabada hordhaca Al-Qaacida waxa keenay laba

sababood, midi waa waqtiga la aasaasay Al-Qaacida oo ku beegan mudada

aanu hada marayno, midina waa saamaynta ay ku lahaayeen dagaalka Bari.

Markii uu dhamaaday Jihaadkii Afganistaan dhamaadkii 1991 lagana xoreeyay

Midowgii Soofiyeeti dhulka Afganistaan, waxa dhexdooda ka dagaalamay

mujaahidiintii Afgaan, taasina waxay keentay in Mujaahdiintii Carabtu ay

ka soo baxaan halkaas ayna dib ugu soo laabtaan wadamadoodii. Sida aan ku

faahfaahin doono cinwaanka soo socda ee Al-Qaacida: Siday ku soo

bilaabatay iyo saamaynteeda Soomaaliya, hogaamiyihii Mujaahidiinta

Carabta xiligii la joogay Afganistan Usama Bin-Ladin ayaa go’aan ku

gaaray inuu sameeyo ururkan uuna ku faafiyo wadamada Muslimiinta ah oo

dhan isagoo adeegsanaya Mujaahidintii wadamadas ka kala yimid ee ka

dagaalamay Afganistaan.

Markii uu aasaasay Usama ururkisa Al-Qacida ayna ka shakiday dowladda

Sucuudigu dhaqdhaqaaqiisa waxay howl musaafuris ah ugu dirtay dalka

Suudaan oo shirkadda reerkisa Bin-Ladin ay howl dhisme ah ka waday.

Halkaas ayuu Usama kula kulmay xubno ka tirsan ururka Al-Itixaad, wuxuna

ka codsaday inay kusoo biiraan ururkiisa cusub. Xubnahas ayaa ka diiday

inay ku biiraan ururka Al-Qaacida, waxayna warsadeen in wadashaqayn guud

ay dhexmarto iyagoo aanan ku biirin. Usama Bin-Ladin wuxu u sheegay

xubnihii ka diiday inay ku biiraan inuu Somaliya kasoo gali doono

dariishadda haddii ay u diideen inuu ka galo albaabka, wuuna ka dhabeeyay

hanjabaadaas, sida aan ku faahfaahin doono maqaalada soo socda.

Markay ku adkaysteen xubnihii Itixaadku inaysan ku biiri doonin Al-

Qaacida lakin uu sidooda kale u caawiyo, wuxu Usama u diray howl lugooyo

ah, wuxuna u balan qaaday haddii ay Jihaad ka bilaabaan gudaha Soomaaliya

inuu usoo diri doono lacag iyo ciidan fara badan oo caawiya, balantaas oo

uu uga baxay markii Itixaadku ay dagaalka Bari bilaabeen iyagoo fulinaya

balankii ay lasoo galeen Usama Bin-Ladin. Wuxu usoo diray rag fara-ku-

tiris ah oo howsha loo soo diray ay ahayd inay si hoose ula heshiiyaan

isla markaana ugu soo daraan Al-Qaacida qaar ka tirsan Itixaad.

Munaasabada aan u keenay Al-Qaacida waa intaas, faahfaahinta saamaynta

Al-Qaacida ee Somaliya la soco qoraalada soo socda.

Aan usoo laabano dagaalkii Bari, odayaashii Itixaadka ee ku shiray

Bacaadweyn, intii tagtay mooyee intii hartay waxay go’aamiyeen waqtiga

dagaalka la qaadayo iyo meelaha laga bilaabayo. Waxay amreen Sh. Xasan

Daahir Aweys oo hogaaminayay dagaalkaas inuu bilaabo dagaalka.

Intii uusan bilaabin dagaalka, Amiirkii Itixaadka Sh. Cali Warsame oo

kasoo laabtay Bacaadweyn soona saxiixay dagaalkas, aya waxa Burco ku

qabsaday raggii ka joogay Itixaadka waxayna xasuusiyeen inuu jabiyay

heshiiskii Jabuuti ay ku gaareen golaha shuuradu oo ahaa inaan dagaal la

qaadi Karin ilaa golaha Shuuradu uu ogolaado. Sh. Cali Warsame halkaas

ayuu ku baraarugay wuxuna lasoo hadlay Sh. Xasan Daahir oo isku



diyaarinaya dagaalka, wuxuna u amray inuusan qaadin dagaal oo uu ka

laabto go’aankii uu amray. Sh. Xasan Daahir oo ay gadaal ka riixayaan

raggii markii horaba watay qorshaha dagaalka ayaa dhagaha ka furaystay

fariinta Amiirkisa, wuxuna horay usii waday qorshihii dagaalka.

Si dhib yar oo uusan ku daadan dhiig ayay kula wareegeen Itixaadku

maamulka Boosaaso, Qardho, Garoowe iyo degmooyin kale. Markii ay arkeen

odayaashii iyo siyaasiyiintii beesha Majeerteen in la qabsaday ayay shir

iskugu yimaadeen magaalada Garoowe, waxana ka war helay shirkaas

ciidamadii Itixaadka oo isla markiiba soo xirxiray odayaashii shirka u

fadhiyay oo tiradoodu ay gaaraysay 30 oday. Ragga lasoo xiray waxa ka mid

ahaa Jan. Max’ed Abshir Haamaan iyo Col. C/lahi Yusuf Axmed, waxana la

dhigay xabsiga Garoowe.

Waxa laga dooday sidii laga yeeli lahaa, waxana Itixaadkii goobtaas

joogay ay u kala qaybsameen 3 qaybood, qayb tiri hala dilo odayasha

qaarkood sida Col. C/lahi Yusuf iyo qayb tiri yaan la dilin ee xabsiga ha

lagu hayo iyo qaybta 3aad oo tiri halasii daayo odayaasha. Qaybtan dambe

oo ay horkacayeen Sh. C/qadir Gacamey, Xuseen Cabdule Codweyn iyo C/casis

Guureeye ayaa ku guulaysatay inay kasoo daayaan odayaasha dhalinyaradii

ay u xirnaayeen.

Markii lasoo daayay Col. C/lahi Yusuf ayuu xabsigii laga soo daayay ku

xiray saddexdii wadaad ee soo daysay isaga, wuxuna isla markiiba amray in

lala dagaalamo Hawiyaha kusoo duulay dhulka Majeerteen, wuxuna shacabkii

Garoowe u sheegay in ninka dagaalka hogaaminaya uu yahay Xasan Daahir

Aweys oo la qaraabo ah Jan. Caydiid uuna soo dirsaday Jan. Caydid inuu u

qabto gobolada Waqooyi Bari. Go’aanka Itixaadku uu ku gaaray in

dagaalkaas uu hogaamiyo Sh. Xasan Daahir Aweys way ka qoomameeyeen, waayo

shacabkii Majeerteen waxay si buuxda ugu qanceen doodii Col. C/lahi Yusuf

waxayna rumaysteen in ciidamada qabsaday ay yihiin Hawiye uu soo diray

Jan. Caydiid.

Col. C/lahi Yusuf wuxu kaalmo dhaqaale iyo mid ciidanba ka helay intii uu

socday dagaalku dowladaha Itoobiya iyo Maraykan oo ka walwalsanaa in

Islaamiyiin ay qabsadaan Somaliya. Magaalada Garoowe waxa lagu laayay

wixi sheeganayay magac wadaad, Itixaad ha ahaadaan ama yaysan ahaan,

dagaalka haku jiraan ama yaysan ku jirin. Dadkii la dilay waxa ka mid

ahaa wadaad curyaan ah oo la oran jiray Siciid-Cagoole oo gurigiisa loogu

tagay laguna dilay halkaas. Wadaadadii Itixaadka ee joogay Garoowe waxay

noqdeen wax cararay oo baxsaday iyo wax iyagoo cararaya la laayay iyo wax

magaalada dhexdeeda lagu dilay. Dumarkii xijaabnaa guryahay kasoo bixi

waayeen, masaajidii ay maamuli jireen Itixaadkana albaabada ayaa loo

laabay.

Itixaadkii Garoowe sidaas ayaa lagu jabshay, intii badbaadayna waxan u

carareen Boosaaso. Saddexdii wadaad ee soo daayay odayaasha ee la xiray,

waxa ku hagoogtay odayaashii lasoo daayay qaarkood, inkastoo Col. C/lahi

Yusuf uu rabay in iyagana la dilo, laakin waa laga sii daayay. Sh.

C/qadir Gacamey isla markiba waxa la saaray diyaarad gaysay Nairobi.

Raggii dagaalka go’aankiisa lahaa waxay noqdeen wax la laayay sida

taliyihii mucaskarka Kismaayo Col. Max’ud Cise Siciid (Abu Muxsin)

madixii Itixaadka gobolada Bari Sh. C/casis Faarax Max’ed (Lagu-Jire)

Col. Farax Xasan Farax (Waji-Xun) iyo rag fara badan oo aanan halkan



kusoo koobi karin, iyo rag u dhoofay wadanka dibadiisa sida Sh. Max’ed

Idiris, Sh. C/lahi Cali Xashi, Sh. Daahir Cabdi (Indha-buur) Saddexdan

wadaad ee dambe waxay ku jireen raggii usoo baxsaday Boosaaso oo isla

markiba uga soo gudbay Jabuuti iyo wadamada Carabta. Dhalinyaradii

wadaadada ahaa oo qaarkood ay Quraanka korka ka hayeen ee halkaas lagu

laayay waxa lagu qiyaasay 1000 nin.

La soco qaybta dambe, Boosaaso iyo sida looga baxay. Buuraha Saliid iyo

dagaaladii Sanaag. Heshiiskii Itixaad iyo SSDF. Kala diridii ciidamada

iyo xiritaanki Mucaskarka.


Qaybta 15aad Dagaaladii Bari Iyo Gabagabadoodii.

Col. C/lahi Yusuf oo ku hubaysan taageerada dadweynaha Harti iyo hub iyo

dhaqaale uga yimid Itoobiya iyo Maraykan ayaa u dhaqaaqay dhanka Qardho

iyo Boosaaso kadib markii uu ku jabiyay ciidamadii Itixaadka magaalada

Garoowe. Col. C/lahi Yusuf wuxu daba joogaa ciidamo Itixaad ah oo uu

hogaaminayo Col. Xasan Daahir Aweys oo beesha Habargidir u dhashay,

taasina waxay dhabarjab wayn ku noqotay qorshihii Itixaadka ee ahaa inay

maamulaan dhulka Waqooyi-Bari. Ciidamadii Itixaadku dib ayay uga gurteen

magaaloyinka Qardho iyo Boosaaso waxayna aadeed degmada Qow oo ay u

bixiyeen magac cusub oo ah Nasru-Diin, halkasna waxay dajiyeen

mucaskarkii Boosaaso. Col. C/lahi kama harin ee halkii ayuu ku weeraray,

isagoo laga hagayo diyaaradaha Maraykanka oo dul heehaabayay degaankaas.

Ciidamadii Itixaadku markii ay u adkaysan waayeen weerarada is daba jooga

ah ee SSDF ayay dib ugu gurteen buuraha Saliid ee gobolka Sanaag,

halkaasoo ah goob muhiim u ah dagaalada oo isku darsatay buuro iyo waadi

biyo mareen ah. Goobtii ayay difaac adag ka galeen inta ay kasoo

gaarayeen gurmadyo uga kala yimid Laascaanood oo uu hogaamiyay Col.

C/nasir-Fareey iyo mid ka yimid Halooyo, Soomali-Galbeed, waxayna ku

guulaysteen inay jabiyaan dhowr weerar oo ciidankii Col. C/lahi Yusuf ay

soo qaadeen, ilaa markii dambe ay dantu ku qasabtay inuu dib ugu gurto

Boosaaso oo uu ka daayo weerarka ciidamadii Itixaadka. Col. C/lahi Yusuf

wuxu albaabada u laabay dhamaan masaajidii ay gacanta ku hayeen Itixaadka

ee ku yiilay Boosaaso, Qardho iyo Garoowe. Wadaadadii intooda badana way

ka qexeen goboladaas.

Mar kale ayaa shuuradii Itixaadku ay shir degdeg ah ku qaateen Jabuuti

sannadkii 1992. Rag badan ayaa ka maqnaa shirkaan waxase timid intii

imaan kartay. Waxay ka doodeen qaladka dhacay mar labaad iyo cidda

mas’uulka ka aha. Dood dheer kadib waxa mar kale lasoo saaray go’aamadii

shirkii 1991 oo kale, inaan mar kale la jabin heshiisyada ururka. Talaabo

dambe oo aysan ogolaan Shuuradana inaan la qaadi Karin. Go’aanka ugu wayn

ee shirkan kasoo baxay laakiin aan dhaqan galin wuxu ahaa in xilkii

gudoomiyanimada laga qaaday Sh. Cali Warsame maadaama uu isagu ogolaaday

dagaalka Bari, waxana lagu badalay Sh. Max’ed Cabdi Daahir oo xiligaas ku

sugnaa London, UK oo uu daganaa. Magacaabista Sh. Max’ed waxa si buuxda

uga soo horjeestay raggii taageersanaa dagaalka, maadaama Sh. Max’ed uu

kasoo horjeeday dagaalka. Dood dheer oo la isku mari waayay kadib Sh.

Max’ed Cabdi Daahir wuxu go’aan ku gaaray inuu ka tanaasulay isagu

magacaabiska xubnaha shirka joogay ay u magacaabeen, halkaasna waxa ku

dhamaaday is-mari waagii qodobkaasi uu keenay. Sh. Cali Warsame ayaa dib



loogu celiyay jagadiisii muddo 6 bilood ah sidaas ayuuna ku dhamaaday

shirkaas.

Sida aan qoraaladeenii hore kusoo saxay Dr. Cismaan Macalim Max’ud iyo

Dr. Axmed Daahir Aweys ayaa noqday raggii ugu horeeyay oo si muuqata u

radiyay dagaaladaas, waxayna muxaadaro ay u qabteen ardayda jaamacada

Madiina oo fasax ku aadaysay dalkii u sheegeen in dhiiga Muslimiinta ee

lagu daadiyay gobolada Waqooyi Bari aysan meelna ka waafaqsanayn diinta

Islaamka, ragii sameeyayna laga doonayo inay cadayn u keenaan arinkaas.

Mudo kadib dagaalkii Bari, ayay rag odayaal ah oo ka tirsanaa ururka

Itixaad go’aansadeen inay heshiis la galaan SSDF iyo Col. C/lahi Yusuf,

waxana labada dhinac u furmay wada hadal. Raggii bilaabay wadahadalkaas

waxa ka mid ahaa Sh. C/qadir Gacamey, C/waaxid Xaashi, iyo C/lahi Cali

Xaashi. Wada hadalkan oo lagu guulaystay waxa kasoo baxay go’aamo ay ka

mid ahaayeen.

1. In la kala diro ciidamada Itixaadka lana xiro mucaskarka Saliid ku

yaala.

2. In ciidamada Itixaadka loo kala celiyo wiil walba gobolkii iyo

qabiilkii uu u dhashay.

3. In wiilasha u dhashay gobolada Bari iyo Nugaal aan laga aargoosan

doonin haddii ay dib ugu soo laabtaan dageenadooda.La soco qaybta 16aad


Fulintii heshiiska, gaar ahaan qodobka ugu horeeya ayaa adkaaday sidii

loo fulin lahaa, waayo kala diridda mucaskarka ma sahlanayn maadaama

ciidamada joogay halkaas ay si aad ah isku dhex galeen, dagaalo badan soo

wada galeen, si wayna ay ugu kalsoonaayeen madaxdooda, gaar ahaan Sh.

Xasan Daahir oo hogaamiye u ahaa. Dhalinyarada dagaalkaas gashay oo ka

tirsanaa mucaskarka la kala dirayay waxa ka mid ahaa Aadan Xaashi Ceyrow

(Rabi ha u naxariistee) oo gantaal Maraykan uu ku dilay degmada Dhuusa-

Mareeb 1dii May 2008, Ibraahim Xaji Jaamac Meecaad oo hada madax ka ah

maamulka Al-Shabaab ee magaalada Kismaayo kuna jooga magaca ah Abuubar

Al-Zaylici. Iyo Mahad Warsame Mahad-Karatee oo ku sugan Muqdisho kana

tirsan madaxda Al-Shabaab.

Raggii howsha kala diridda ah ku dhaqaaqay oo qubaro ku ahaa kicinta iyo

dajinta dhalinyarada ayaa alifay qorshe ay ku kala furfurayaan

mucaskarkaas, waxayna ka bilaabeen sidii ay Sh. Xasan Daahir uga dhoofin

lahaayeen gobolka Sanaag. Way ku guulaysteen waxana Sh. Xasan Daahir

looga yeeray magaalada Burco oo xiligaas ay ku sugnaayeen wadaado ay ka

mid ahaayeen Shariif Cabdi-Nuur (kama uusan tirsanayna Itixaadka)

C/waaxid Xaashi, Max’ed Qaasim (kama uusan tirsanayna Itixaadka) Max’ed

Rashiid Cismaan, C/wahaab Isxaaq, C/lahi Cali Xaashi iyo Sh. C/qadir

Gacamey. Waxana Sh. Xasan Daahir loo sheegay inuu degdeg kusoo gaaro

Burco si loogu diro Muqdisho oo uu uga hortago rag halkaas jooga oo

doonaya inay ka goostaan ururka Itixaadka. Laakin ragaas waxay sheegeen

inay Muqdisho u yimaadeen inay ka hortagaan dagaal ka dhaca Muqdisho oo

uu galo mucaskarkii ku yiilay Marka, si aysan Muqdisho uga dhicin wixi ka

dhacay Boosaaso iyo Garoowe. Xiligaas isaga ah waa 1993 waxana Muqdisho



joogay ciidamadii soddonka kun ahaa ee uu horkacayay Maraykanku,

qabaa’isha Muqdishana ay caleemo qoyan kusoo dhaweeyeen. Wadaadada yimid

Muqdisho xiligaas waxa ka mid ahaa Sh. C/lahi Diriye Abtidoon, Sh.

C/qaadir Sh. Max’ed Cukaasha, C/raxman Barre, Sh. Axmed Daahir Aweys,

C/lahi Ciise Cilmi iyo Axmed-Caadil, waxayna ku guulaysteen inay ka

hortagaan dagaal ka dhaca Muqdisho. Ciidamadii Itixaadka ee mucaskarka

Marka intiisii badnayd waxay aadeen gobolka Gedo, intii hartayna waxay

soo galeen Muqdisho oo qaarkood ay ka qayb qaateen dagaalka ka dhex

bilaaban doona Jan. Caydid iyo ciidamada Maraykanka oo xiligiisa aan

faahfaahin doono.

Sh. Xasan Daahir sidii ayaa loogu soo diray Muqdisho. Kadibna waxa la

fuliyay qodobadii kale ee heshiiska oo ciidamadii Itixaadka ee Mucaskarka

Saliid wiil walba waxa loo sheegay inuu aado degaankii uu u dhashay,

sidaasna waxa lagu xiray mucaskarkii galay dagaalka Bari. Halkaasna waxa

ku dhamaaday dagaalkii Itixaadka iyo SSDF oo ilaa iyo maanta si nabad ah

ugu wada nool goboladaas oo ay ka socoto waxbarasho dhan walba ah diin

iyo maadi labadaba.

Qaladaadkii Ay Galeen Itixaadku Intii Uu Dagaalku Socday.

1. Qaladka ugu wayn oo dhabar jabka ku riday Itixaadka waa magacaabidii

Sh. Xasan Daahir Aweys loo magacaabay inuu hogaamiyo dagaalka, waayo

xiligaas waxa gobolka Gedo qabsaday USC iyo Jan. Caydiid oo ay isku hayb

qabiil yihiin Col. Xasan Daahir, taasina waxay keentay inay cidiyaha ku

diriraan dadweynihii gobolada Waqooyi-Bari maadaama goboladaas ay

ahaayeen meesha kaliya oo waqtigaas aan gacanta ugu jirin Jan. Caydiid

iyo USC-diisa, waxana jirtay cabsi ah marka uu Gedo ka saaro Max’ed

Siyaad inuu Jan. Caydiid soo weerari doono gobolada Waqooyi-Bari. Haddii

dagaalka Bari uu hogaamin lahaa nin u dhashay beesha Daarood waxa hubaal

ah in Col. C/lahi Yusuf uusan heleen teegarada uu ka helay dadweynaha

gobolada Waqooyi-Bari.

2. Marka ciidamada Itixaadku ay qabtaan qof ka tirsan ciidamada SSDF way

dili jireen, taasoo kasoo horjeeda dhaqanka iyo sharciga dagaalka

Muslimiinta dhexdooda ah, waayo ma banaana in qof Muslim ah oo dagaal

lagu qabtay la dilo, ama xoolihiisa la qaato, ama dumarka iyo caruurta

Muslimiinta la qafaasho. Dilka noocaas ah ee maxaabiista SSDF lagu dilay

waxay cadayn u tahay in loo arkayay inay gaalo yihiin sidaas darteedna

dhiigoodu uu xalaal yahay.

3. Intii ay daganaayeen Itixaadku waadiga Saliid ee gobolka Sanaag waxa

usoo guuray halkaas dumar fara badan oo ka kala yimid Garoowe, Boosaaso

iyo Laas-Qoray. Dumarkaas iyaga ah oo kasoo tagay aabayaashood waxa Wali

u noqday oo mehrin jiray Sh. Xasan Daahir Aweys oo isku arkayay markaas

inuu yahay Amiirka Muslimiinta, wuxuna ku mehrin jiray Wilaayo Xaakim

Muslimiin inuu haysto oo kale. Haddii aysan sidaas ahayn dhanka kale ayaa

kasii daran oo markas waxa lagu mehrin jiray gabdhahaas sidii in

aabayaashood ay gaalo yihiin oo wilaayadooda aysan gacanta ugu jirin.

4. Ciidamadii Itixaadku waxay isku dayeen inay kacsadaan warshadii

Kaluunka Laas-Qoray iyagoo aan wax ogolaansho ah ka haysan ganacsatadii

iska lahayd warshadda, lakin uma suurto galin inay u kacdo oo



xirfadlayaashii isku dayay inay kicyaan waxay u baahdeen qalab aan

markaas oolin gudaha Somaliya.

La soco qaybta 17aad dagaalkii UNISOM iyo Jan. Caydid Iyo Mowqofkii

Itixaadka.

QEYBTA 17-AAD SILSILADA TAARIIKHDA URURADA DIINIGA AH EE SOOMALIYA Admiral Jonathan Howe. Taliyihii ciidanka Maraykana xiligii UNISOM Diidmadii Ugu Horaysay Ee Dagaalka Bari

Sida aan kusoo saxay qoraalka qaybta 12aad, markii uu dhacay dagaalka

Bari waxa markii ugu horaysay taariikhda Itixaad muxaadaro radis ah oo la

duubo ka jeediyay Jaamacadda Madiina labada Shiikh ee la kala yiraahdo

Dr. Cismaan Macalim Max’ud iyo Dr. Axmed Daahir Aweys, waxayna ku

sheegeen muxaadaraas inaysan raali ka ahayn dagaalka Bari, iyo in dhiiga

Muslimiinta si fudud faraha loola galo. Waxay kaloo ku iftiimiyeen

muxaadaraas in dood wayn ay ka taagand Itixaadka dhexdiida intii muddo ah

loogana doodayay Mubaayacada lala galayo xubnaha ururka oo ay sheegeen

inaysan xaq u lahayn madaxda Itixaadku inay Beecada noocaas ah qaadaan,

diintana ay ku qaldan tahay in nin aan madax u ahayn dowladda Muslimiinta

uu Beeco ka qaado xubnaha bulshada. Muxaadaraas waxay dhalisay baraarug

iyo shaki wayn oo galay qaar ka tirsanaa xubnihii ururka, waxana isla

markiiba ka baxay ururka rag dhalinyaro u badan oo dunida daafaheeda kala

joogay. Laakin labadii shiikh ee muxaadarada jeedisay kama aysan bixin

waqtigaas ururka.

Qaybteenii 16aad waxan kusoo sheegay in culumadii u dhalatay gobolada

Waqooyi Bari ee hada loo yaqaan Puntland ay ku guulaysteen inay xiraan

mucaskarkii gobolka Sanaag oo dagaalada ba’an la galay SSDF, waxayna usoo

jeesteen inay xoojiyaan mucaskarkii gobolka Gedo ka furnaa. Ciidamadii

Itixaadka ee mucaskarka la xiray joogay waxa laga dhigay wax goboladoodii

loo diray iyo wax mucaskarka Gedo loo diray. Mucaskarkaas Gedo oo gali

doona dagaalo lagu hoobto oo socday ilaa 1997 qoraalkeena dambe ayaan

kusoo gudbin doonaa, waxanse hada ka hormarin doonaa dagaalkii UNISOM iyo

Jan. Caydiid ku dhex maray Muqdisho iyo kaalintii Itixaadku ay ku

lahaayeen.

Shir Degdeg Ah Oo Shuurada Itixaad Ay Yeelatay Markale.

Markii uu dhamaaday dagaalkii Bari walina uusan bilaaban dagaalkii

Muqdisho ee UNISOM iyo USC ayaa shir kale la iskugu yeeray shuuradii

Itixaadka si looga xisaabtamo dagaalka Bari iyo cidda ka mas’uulka ahayd.

Waxa shirkaas uu ka dhacay dalka Jabuuti mar kale. Dood dheer kadib sidii

shirkii hore oo kale ayaa hadana la isku raacay in dagaalka Bari uu ahaa

qalad, raggii dagaalkaas galayna waa la ganaaxay mar kale. Markii uu

dhamaaday shirkaas ayaa raggii dagaalada galay waxay bilaabeen olale ay

ku doonayaan in la badalo xubnaha shuurada oo hada jira, lana soo doorto

xubno cusub, iyadoo qorshahoodu uu ahaa in dhalinyarada ururku aysan

dooran doonin inta diidan dagaalada oo markaan ay shuurada soo galaan

ragga dagaalada raba oo kaliya, markaasna shuurada laga ogolaado

dagaalada mustaqbalka la gali doono. Laakin raggii dagaalada diidana oo

gartay qorshahaas ayaa is hortaagay in doorasho cusub ay dhacdo, waxayna

soo jeediyeen in doorashada ka hor la dhaqan galiyo qodobadii shirka



shuurada, isla markaana la sameeyo dib-u-heshiisiin ururka dhexdiisa ah,

hal meelna loo wada jeesto. Markii la isku mari waayay arinkaas ayaa rag

odayaal ahi soo jeediyeen in shirweyna lagu qabto Muqdisho, waxana

bartamihii 1993 iskugu yimid Muqdisho inta badan odayaashii ururka

Itixaadka oo tiradoodu gaaraysay dhowr iyo konton oday. Shirkaan oo mudo

socday ayaa waxa kasoo baxay qodobada hoose.

In xilka madaxtinimada Itixaadka laga qaado Sh. Cali Warsame

loona dhiibo Sh. Max’ud Ciise Max’ud.

Iyo in la kala diro mucaskaradii u haray uruka oo ka kala

furnaa Dhoobley iyo Luuq.

Dagaalkii UNISOM iyo USC: Intii ka qayb qaadatay iyo Intii diiday.

Qodobka hore oo kaliya ayaa ka fulay go’aanadaas, waxase soo dhex galay

fulinta qodobka dambe dagaalkii UNISOM iyo Jan. Caydid oo bilowday intii

shirkaas loo fadhiyay. Rag ururka ka mid ah ayaa soo jeediyay qodob

shirweynihii hore lagu heshiiyay oo ahaa “in haddii shacabka iyo gaaladu

ay diriraan laga faa’idaysto fursadaas oo dagaalka lala galo shacabka oo

gaalada lala jabiyo. Waxayna codsadeen in dagaalka ay dhinac ka galaan oo

la diriraan Maraykanka, isla markaana la siiyo hubkii Itixaadka ee la

duugay, laakin intii badnay xubnihii shuuradu waydiideen in la galo

dagaalkan, waxayna ku amreen xubnaha ururka inay ka fogaadaan dagaalkan.

Xubnihii shuurada oo shirayay waxay go’aan ku gaareen inay soo saaraan

bayaan ay ku diidan yihiin joogitaanka ciidamada shisheeya ee dalka,

waxayna eedayn usoo jeediyeen xoogaga xasuuqaya shacabka Somaliyeed.

Bayaankaas oo loo xilsaaray inay soo daabacaan oo qaybiyaan madaxdii

Itixaadka ee gobolka Banaadir oo uu xiligaas madax u ahaa Sh. C/lahi Sh.

Nuur ayna ka mid ahaayeen Max’ed C/qadir, C/qadir Ciro, Max’ud Abu-Shayba

iyo C/qadir Cadow (Rabi ha u naxariistee) ma aysan soo saarin bayaankii,

ilaa hadana lama oga sababta ay u qariyeen bayaankaas.

Go’aanka inaan la galin dagaalka ah oo intii badnayd ay fuliyeen waxa

diiday dhalinyaro uu horkacayay Sh. C/lahi Axmed Sahal (Rabi ha u

naxariistee) oo si toos ah u galay dagaalka. Waxa xusid mudan in rag

hormuud ka ahaa dagaaladii ka dhacay Kismaayo iyo Bari oo lala galay

jabhadaha Soomalida ay diideen inay galaan dagaalkaan. Intaas kaliya kuma

ekaysane waxay dadaal u galeen inay kasoo saaraan dhalinyaradii gashay

dagaalkaas, iyagoo u sheegay inay isku mid yihiin USC iyo UNISOM in loo

kala hiiliyana aysan mudnayn. Raggii olalahaas qaaday waxa ka mid ahaa

Sh. Xasan Daahir Aweys, Sh Max’ed Xaji Yusuf iyo Macalim Max’ud Macalim

Nuur oo isagu BBC ka sheegay inay isku mid yihiin Jan. Caydiid iyo

Admiral Howe oo ahaa ninkii taliyaha u ahaa ciidamadii Maraykanka ee

Muqdisho joogay.Waxa kaloo xusid mudan, markii uu dhamaaday dagaalkii

UNISOM, ciidamadii Maraykankuna ay bilaabeen inay ka baxaan dalka in rag

uu ka mid yahay Sh. Xasan Daahir Aweys ay cajilad muuqaal ah iskaga

duubeen Beebayaashii laga gubay UNISOM iyagoo cajiladaas ku sheegay inay

iyagu ka dambeeyeen jabka loo gaystay ciidamada Maraykanka.

Al-Qaacida Oo Kusoo Biirtay Dagaalka UNISOM.

Markii uu qarxay dagaalka UNISOM iyo USC waxa Muqdisho soo gaaray xubno

ka tirsan ururka Al-Qaacida oo uu soo diray madaxooda Usama Bin-Laadin,



waxayna bareen dhalinyaradii gashay dagaalka sida loo dhigo miinada

dhulka, isla markaana looga hago meel fog. Miinooyinkaas oo horay u

yaalay dalka, lama aqoon sida looga hago meelaha fog, waxayna ku

guulaysteen ragaas iyo dhalintii caawinaysay inay gubaan gawaari badan oo

ciidamada Maraykanku leeyahay. Waxa xiligaan isaga ah dhacay heshiis

qarsoodi ah oo dhex maray wakiilada Usama Bin-Laadin usoo diray Muqdisho

iyo qaar ka mid ah raggii dagaalada ee ururka Al-Itixaad ka tisanaa.

Qoraaladeena dambe ee ka hadli doona Al-Qaacida ayaan ku faahfaahin

doonaa heshiiskan isaga ah.

Talo iyo Tusaale:


NAGA RAALLI NOQDA

Cillad Farsamo darteed mahayno Qeybtaan. Sidaasi darteed SomaliSwiss

waxay isku dayday inaan nuqul kobi kale ka helno Wadanka.com oo isagu

lahaa qoraalka asalka ah hayay, iyaga ayaana ka sugaynaa weli Qeybta 18-

aad ee taxanahaan,


Kala fogaanshihii Itixaad iyo Beesha gobolka Gedo

Qoraalkeenii hore waxa ugu dambaysay Itixaadka oo qabsaday inta badan

gobolka Gedo, dagaalna kula jira jabhadii SNF.

Maleeshiyaadkii Itixaad oo dhan waxay iskaga yimaadeen gobalada dalka oo

dhan. Ciidankii joogay Marka waxa loosoo raray Luuq. Mucaskarkii laga soo

xiray Bari intiisa badana waxa loosoo raray gobolka Gedo. Intii ciidamada

Maraykanku ay Muqdisho joogeen horaantii 1993 ayay shuurada ururka

Itixaad odayaashoodii ay shirweyne ku qabsadeen magaalada Muqdisho waxana

go’aan lagu gaaray in la xirxiro mucaskarada haray oo kala ahaa Marka,

Dhoobley, Balad-Xaawo, iyo Luuq oo ay markaas qabsadeen, sida loo xiray

midkii gobolka Bari.

Go’aankas wax ka hirgalay ma aysan jirin, waxaana meeshiisii kasii socday

qorshihii ragga dagaalada waday. Sidoo kale ajaanib fara badan ayaa ka

kala yimid aduunka oo soo aaday Luuq, kadib markii taageerayaashii

Itixaadku ay aduunka galiyeen in dowlad Islaami ah ay ka dhalatay degmada

Luuq. Waxa ka mid ahaa ajaanibtii u guurtay Luuq nin Maraykan ah oo qabay

gabar Soomali ah magaciisana lagu sheegay Haaruun, ninkaan oo ku

dhaawacmay degmada Buurdhuubo, marna ku sigtay gudaha Itoobiya isagoo la

socday ciidamo gaaraya 80 oo laga soo diray Luuq howlgalna kasoo

fulinayay gudaha xuduuda. Itixaadkii Luuq waxay bilaabeen howlgalo ay ku

weerarayaan gudaha dhulka Somali-Galbeed, waxayna halkaas ka gaysteen

dhib wayn oo ay gaarsiiyeen ciidamadii gumaysiga Itoobiya.

Taliska Tigreega oo xiligaas ku cusbaa maamulka Itoobiya wuxu u bareeri

waayay inuu soo weeraro gudaha Somaliya iyo fariisinka Itixaad ee Luuq,

wuxuna isku dayay inuu la galo Itixaadka heshiis xabad joojin iyo

darisnimo ku dhisan, mase suurto galin heshiiskaas. Waxa xusid mudan inuu

heshiis horay u dhex maray Itixaadka Ogadenya iyo taliska Tigreega

sanadkii 1991, loona ogolaaday Itixaadka inay xafiisyo siyaasadeed ka

furtaan Adis-Ababa iyo magaalooyinka Somalidu dagto, kitaabadoodana ay



siday rabaan ugu aqrin karaan masaajida Itoobiya. Qoraaladeenii hore

ayaan kusoo sheegay in maleeshiyaadkii Itixaadka ee kusoo jabay dagaalkii

Kismaayo ay warqad fasax ah ku dhex mareen gudaha Itoobiya ilaa ay ka

gaareen gobolada waqooyi Bari Somaliya. Qayta 20aad ayaa uga hadli doonaa

Itixaadka Ogadeenya, qaabdhismeedkoodii, cidda ay hoostagi jireen,

waxqabadkoodii iyo faa’ido iyo qasaare midkii ay usoo jiideen shacabka

Soomaliyeed ee ku hoos nool dhulka gumaysigu haysto.

Taliska Meles Zanawi isagoo u adkaysan la’ weerarada Itixaadka Luuq, meel

uu talo ka bilaabana waayay, ayaa waxa u tagay odayaashii SNF oo

xiligaas uu hogaaminayay Jan. Cumar Xaaji Masale, lagana soo saaray

gobolka Gedo, waxayna ka codsadeen inuu siiyo kaalmo Milatari maadaama ay

hal cadow wada lee yihiin. Tigreega oo helay fursad dahabi ah ayaa gacmo

furan kusoo dhaweeyay SNF wuxuna la garab istaagay kaalmo hiil iyo hooba

leh, waxayna SNF u fasaxday in ciidamada Itoobiya ay soo gali karaan

gudaha gobolka Gedo, kana sifayn karaan ururka Itixaad oo ka marooqsaday

taladii gobolka.

Beesha Mareexaan ee SNF waxay xiligaas dadaal ugu jirtay sidii ay uga

qayb qaadan lahayd siyaasada Jabhadaha Somaliyeed oo ku salaysan qabiil

iyo gobolaysi isku dhafan, waxana usoo baxday inaysan qayb ka qaadan

karin siyaasada Somaliya haddii aysan gacanta ugu jirin gobolka ay u

dhasheen. Taasina waxay keentay inay u maraan wado walba oo ay Itixaad

uga saari karaan gobolkooda, haba noqoto inay ciidamo Itoobiyaan ah

keensadaane. Madaxdii ururka Itixaad waxay garan waayeen dareenka noocaas

ah iyo inay wax ka siiyaan maamulka gobolka qabiilka u dhashay, waxayse

taas badalkeeda sameeyeen in degmo walba oo ay qabsadaan ay ka ceyriyeen

odaygii beesha ama gudoomiyihii degmadaas halka ay u dhaafi lahaayeen

iyaguna ay korka ka maamuli lahaayeen.

Waxa dhacday in degmooyinka qaarkood loo dhiibay rag aan u dhalan gobolka

iyagoo hadafkoodu uu yahay inay ka gudbeen nidaamkii qaraaba-kiilka ku

dhisnaa, maamulada gobolada dalkana aan la kala xigin. Waxa xusid mudan

in nidaamka noocaan ah ay waqtigaan ku dhaqmaan ururka Al-Shabaab, waxaa

kaloo xusid mudan in Shabaabka maanta jooga ay hogaamiyaan raggii

Itixaadka ahaa ee ka dagaalamay sagaashamaadkii gobolada Jubadda Hoose,

Gedo iyo Waqooyi Bari. Dhacdooyinkaas waxay keeneen in beesha gobolka

Gedo siday u dhantahay gudaha iyo dibada dalka ay soo dhaweeyaan waddo

kasta oo Itixaadka looga saari karo gobolka Gedo.

Waxaa sii xoogaystay qilaafaadkii u dhexeeyay xubnaha Itixaadka waxana

mar kale lagu eedeeyay raggii dagaalada jeclaa inay ka dambeeyeen

dagaalada gobolka Gedo. Waxa la keenay cadaymo muujinaya in

mucaskaraadkii laga soo raray gobolada Waqooyi Bari la iskugu keenay

gobolka Gedo oo halkaas laga huriyay dagaal kale. Dood dheer iyo

xisaabtan kadibna waxa halkaas kasoo baxay in ragaas aysan isku manhaj

aamin sanayn. Ragga dagaalada diidanaana waxay ku doodeen inaan la

banaysan dhiiga Soomalida Muslimiinta, lana joojiya dagaalada oo la

xirxiro dhamaan mucaskarada hoos taga Itixaadka, dhalin yaradana loo

celiyo waxbarasho iyo in shacabka la baro diintooda. Waxay ka digeen in

haddii lagu sii socdo wadada hada la hayo uu dhiig badan ku daadan doono

gacmaha dhalin yarada Islaamiyiinta ah, xalkuna uu hadhow faraha ka bixi

doono.



Guud ahaan culumada Itixaadku waxay u kala qaybsameen qayb u ololaysa

dagaalada oo markii dambe ku haray ururka Itixaad, kana badalay magacii

oo u bixiyay Al-Ictisaam iyo qayb kasoo horjeesatay dagaalada, xalna u

arkay markii dambe in cilada oo dhan ay tahay aasaaska ururada diiniga ah

ee kursi doonka ah, go’aana ku gaaray inay ka baxaan ururka Itixaad

dhalinyaradana uga digaan ka mid noqoshada ururada siyaasad doonka ah oo

manhajkoodii oo dhan ka dhigay kursi iyo dagaal lagu raadiyo. Ragaas

waxan ka xasuustaa magacyadooda sida hoos ku qoran.

Inta diidanayd dagaalada

Sh. C/lahi Diriye Abtidoon, Sh. Max’ed Cabdi Daahir, Sh. C/lahi Makaawi,

Sh. C/qadir Sh Max. Adan Cukaasha, Sh. C/karim Xasan Xoosh, Dr. Axmed

Daahir Aweys, Dr. Cumar Cali Cabdala (Lugeey) Dr. Cusmaan Macalim Max’ud,

C/raxman Ibraahim Faarax (Barre-Xusuley) Sh. Xasan Calasow, Sh. C/lahi

Cise Cilmi. Inta kore waxay ku jireen Shuurada Itixaad inkastoo ay iskaga

bexeen markii ay ku guulaysan waayeen inay ka joojiyaan ururka dagaalada

sokeeye.

Waxa jira rag kale oo aan shuurada ku jirin oo diidanaa dagaalada oo aan

ka xasuusto. Sh. C/lahi Sh. Xashi Cabdi, Sh. Cumar Shiino, Sh. Max’ud

Muumin Haaruun (Rabi ha u naxariistee) Sh. Axmed Caadil, Sh. Cumar Axmed

Wehliye, Sh. Max’ed Cosoble, Sh. C/qadir Cadow (Rabi ha u naxariistee)

Sh. C/lahi Cilmi Xalane (Rabi ha u naxariistee) Inta u ololayn jirtay

dagaalka xiligaas qaarkoodna ay ilaa iyo maanta wadaan dagaaladii waxa ka

mid ahaa

Sh. Cali Warsame oo ahaa Amiirkii ururka Itixaad, Sh. C/qadir Nuur Faarax

(Gacamey) Sh. Xasan Daahir Aweys, Sh. C/casis Faarax Max’ed (Lagu-Jire)

(Rabi ha u naxariistee) Sh. C/lahi Cali Xaashi, Sh. C/waaxid Xaashi

Xasan, Sh. Cumar Khadiib, Dr. Axmed Xaji C/raxman, Sh. Max’ed Xasan. Inta

kore waxay ku jireen shuurada Itixaadka. Ragga aan ku jiri shuurada oo

taageersanaa dagaalada waxan ka xasuustaa Sh. Max’ed Xaji Yusuf oo ahaa

Amiirkii gobolka Islaamka ee Gedo, iyo kuxigeenkiisa Macalim Max’ud

Macalim Nuur, Sh. Yusuf Aadan, Sh. C/lahi Max’ud Cise, (Rabi ha u

naxariistee) Sh. Max’ed Idiris, Sh. Adan Max’ed Ciise, Sh. Max’ud Axmed

Xasan Foodcade (Rabi ha u naxariistee) Sh. C/raxman Sh. Cumar, Sh. C/lahi

Axmed Sahal, (Rabi ha u naxariistee) Sh. Adam Cabdule Geele (Adan

Garweyne) (Rabi ha u naxariistee) Sh. Max’ed Cabdi Umal iyo rag kale oo

fara badan oo aan ku dhamaystiri doona buuga soo socda mustaqbalka dhow.

Weli waa socdaa naga sug Qeybo kale …………

hordhaca guud ee silsilada taariikhda ururada diiniga … · sidii ay ku bilowdeen ama silsiladda...

Documents