2. Những đóng góp của Marx và Angghen

2.3 Lý luận giá trị thặng dư

I. SỰ CHUYỂN HÓA CỦA TIỀN THÀNH TƯ BẢN

II. SỰ SẢN XUẤT RA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

I. SỰ CHUYỂN HÓA CỦA TIỀN THÀNH TƯ BẢN

1. Công thức chung của tư bản

Công thức lưu thông của hàng hóa giản đơn

H - T – H

(Bán 1 thứ hàng này lấy tiền mua 1 thứ hàng khác)

Công thức lưu thông của tư bản

T- H - T’

(Đem tiền mua hàng rồi đem hàng bán lấy tiền)

2. Mâu thuẫn của công thức chung

Gi¸ b¸n cao h¬n gi¸ trÞ

Trong l ưu th«ng

trao ®æi ngang gi¸ hay kh«ng ngang

gi¸ còng kh«ng

t¹o ra ® îc T

Gi¸ mua thÊp h¬n gi¸ trÞ

Chuyªn mua rÎ b¸n ®¾t

TiÒn ®ư îc cÊt tr÷trong kÐt s¾t

H ®i vµo tiªu dïng

Trao đổi ngang giá

Ngoài lưu thông

Trao đổi ngang giá

Làm thay đổi hình thái giá trị từ T sang H và từ H thành T

Tổng giá trị nằm trong tay mỗi bên không thay đổi

Trao đổi không ngang giá

Nếu bán hàng > giá trị: Lời nhận được khi bán bằng mất nhận được khi mua.

Nếu mua hàng <giá trị: Lời nhận được khi là người mua bằng mất khi là người bán

Chuyên mua rẻ, bán đắt (cá biệt): Tổng giá trị trước trao đổi = Tổng giá trị sau trao đổi, chỉ có phần giá trị trong tay mỗi bên là thay đổi.

Ngoài lưu thông

Xét nhân tố tiền: Tiền cất trữ không tự lớn lên được.

Xét nhân tố hàng: Nếu là TLSX thì giá trị của nó được bảo toàn và di chuyển vào sản phẩm không làm tăng thêm giá trị.

Kết luận: TB không xuất hiện từ lưu thông và đồng thời không thể xuất hiện ngoài lưu thông. Đó chính là mâu thuẫn

trong công thức chung của TB

§Ó tháa m·n c¸c yªu cÇu ®ã th×: Gi¸ trÞ

Gi¸ trÞ

T - H1 .......................

H2 - T’

L ưu th«ng Ngoµi l ưu th«ng L ưu th«ng

GT míi cña H2 =

GT H1 + GT

T’ = T + T

HH Søc lao ®éng

II. SỰ SẢN XUẤT RA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ 1. Sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra giá trị sử

dụng và quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư

2. Khái niệm tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả biến

3. Tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng dư

4. Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư và giá trị thặng dư siêu ngạch

5. Sản xuất ra giá trị thặng dư – quy luật kinh tế tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản

1. Sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra giá trị sử dụng và quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t ư­­b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra

gi¸ trÞ th¨ng d ư

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t ư­­b¶n chñ nghÜa lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra

gi¸ trÞ th¨ng d ư

S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông nh ưng gi¸ trÞ sö

dông chØ lµ phư ¬ng tiÖn

S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông nh ưng gi¸ trÞ sö

dông chØ lµ phư ¬ng tiÖn

Môc ®Ých lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d ư

Môc ®Ých lµ gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d ư

a. Quá trình sản xuất ra giá trị sử dụng trong chủ nghĩa tư bản

Lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt, trong ®ã cã sù kÕt hîp t ư liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng.

- §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông trong CNTB:

+ TLSX vµ SL§ tËp trung vµo trong tay nhµ tư b¶n.

+ C«ng nh©n lµm viÖc d íi sù kiÓm so¸t cña nhµ TB.

+ S¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña nhµ tư b¶n.

b. Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư Gi̧ trÞ 1 kg sî i Chi phÝ s¶n xuÊt (2kg sî i)

TiÒn mua b«ng (1 kg): 5$ Gi¸ trÞ cña b«ng chuyÓn dÞch vµo: 10$TiÒn hao mßn m̧ y mãc: 2$ Gi¸ trÞ cña m̧ y mãc chuyÓn dÞch vµo: 4$TiÒn mua søc lao ®éng: 3$ Gi¸ trÞ mí i do lao ®éng t¹o ra: 3$Tæng céng: 10 $ Tæng céng: 17$

Gi¸ trÞ thÆng dư lµ mét bé phËn

cña gi¸ trÞ míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng nh©n lµm

thuª t¹o ra vµ bÞ nhµ t ư b¶n chiÕm

kh«ng

2. Khái niệm tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả biến

a. Khái niệm tư bản

Tư b¶n lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng dư .

T ư b¶n lµ mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi vµ mang tÝnh lÞch sö

b. Tư­­b¶n bÊt biÕn vµ t ư b¶n kh¶ biÕn. c1: g.trÞ mm, tb,

nx c (GT TLSX)

c2: g.trÞ nguyªn, nhiªn vËt liÖu

T v (Lư ¬ng CN)

- T ư b¶n bÊt biÕn: xÐt C.+ XÐt c1+ XÐt c2 §iÓm chung: gi¸ trÞ kh«ng thay

®æi vÒ lưîng trong qu¸ trÝnh SX. ===> Tư b¶n bÊt biÕn (c).

4. Tû suÊt vµ khèi lư îng gi¸ trÞ thÆng d ư.

-­Tû­suÊt­gi¸­trÞ­thÆng­d­ư:­­­­­m

m’ (%) = --------------- x 100% v

­ -­Khèi­l­îng­gi¸­trÞ­thÆng­dư­:­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­m

M = ----------- x V = m’*V v v: T ư b¶n kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ

cña 1 SL§ V: Tæng TB kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ

cña tæng sè SL§

4. Hai phương pháp sản xuất ra giá trị thặng dư và giá trị thặng dư siêu ngạch

a. Sản xuất ra giá trị thặng dư tuyệt đối

b. Sản xuất ra giá trị thặng dư tương đối

c. Giá trị thặng dư siêu ngạch

PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT GIÁ TRỊ THẶNG DƯ

Giá trị thặng dư tuyệt đối Giá trị thặng dư tương đối

* do kéo dài thời gian lao động vượt quá thời gian lao động tất yếu

* do rút ngắn thời gian lao động tất yếu

a.­ Ph­ư¬ng­ ph¸p­ SX­ gi¸­ trÞ­ thÆng­ d­ư­tuyÖt­®èi.

TGL§TY­ =­ 4­ giê­(ko­®æi)

­­­VD­1:­Ngµy­L§­=­8­giê­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­TGL§TD­=­

4­giê­4

===>­m’­=­­------­*­100%­=­100­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­4

­­TGL§TY­­­­ ­­­TGL§TD­­­­­­­­­­­­­­­­­­4­h­­ ­­­­­­­­­4­h

­TGL§TY­=­4­giê­(ko­®æi)

­­­­­VD­2:­Ngµy­L§­=­12­giê­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­TGL§TD­=­8­giê

­­8===>­m’­=­­------­x­100%­=­200­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­4

­­TGL§TY­­­­ ­­­­­­­­­­­­­­­TGL§TD­­­­­­­­­­­­­­­­­­4­h­­ ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­8­hTGL§CT­<­Ngµy­L§­<­Ngµy­tù­nhiªn­

(24­giê)

b. Ph ư¬ng ph¸p SX gi¸ trÞ thÆng dư tư ¬ng ®èi.

Kh«ng ®æi (8 giê) TGL§TY TGL§TD ===> Ph¶i gi¶m TGL§TY ®Ó kÐo dµi t ư¬ng øng TGL§TD

Gi¶m gi¸ trÞ SL§ Gi¶m gi¸ trÞ TLSH

T¨ng NSL§ trong

c¸c ngµnh SX TLSH

T¨ng NSL§ trong c¸c ngµnh liªn

quan

T¨ng NSL§ XH

*Kết luận chung:Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư nói trên được các nhà tư bản sử dụng kết hợp với nhau để nâng cao trình độ bóc lột

công nhân

c. Gi¸­trÞ­thÆng­dư­­siªu­ng¹ch.-­Là phần giá trị thu được do áp dụng công nghệ mới sớm hơn các xí nghiệp khác làm cho giá trị cá biệt cuả nó thấp hơn giá trị thị trường cuả nó

- BiÖn ph¸p ®Ó thu ® îc gi¸ trÞ thÆng dư siªu ng¹ch.- Gi¸ trÞ thÆng dư siªu ng¹ch lµ hiÖn t ưîng t¹m thêi ®èi víi tõng TB c¸ biÖt, nh ng ®èi víi toµn XH t ư b¶n lµ mét hiÖn t ưîng phæ biÕn vµ thư êng xuyªn.- Nh÷ng ®iÓm chung vµ kh¸c biÖt gi÷a gi¸ trÞ thÆng dư siªu ng¹ch vµ gi¸ trÞ thÆng dư tư ¬ng ®èi.===> Gi¸ trÞ thÆng d ư siªu ng¹ch lµ h×nh th¸i biÕn tưíng cña gi¸ trÞ thÆng d ư tư ¬ng ®èi.

*Giá trị thặng dư phản ánh mối quan hệ kinh tế bản chất nhất cuả CNTB – Quan hệ tư bản bóc lột người làm thuê

*Sản xuất giá trị thặng dư tối đa Là mục đích và động cơ thúc đẩy sự hoạt

động cuả nhà tư bản cũng như xã hội tư bản

Vạch rõ phương tiện,thủ đoạn để đạt được mục đích: bóc lột người lao động

5. Sản xuất ra giá trị thặng dư – quy luật tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản

Sản xuất giá trị thặng dư là quy luật kinh tế tuyệt đối của CNTB,ra đời và tồn tại cùng với sự ra đời và tồn tại của CNTB.Nó quyết định các mặt chủ yếu,các quá trình kinh tế của CNTB,là động lực vận động,phát triển cuả CNTB

Đặc điểm cuả sản xuất giá trị thặng dư trong điều kiện hiện nay

*Khối lượng và giá trị thặng dư được tạo ra chủ yếu nhờ tăng năng suất lao động,do áp dụng rộng rãi công nghệ và kĩ thuật hiện đại

*Tỷ suất và khối lượng giá trị thặng dư tăng lên rất nhiều do cơ cấu lao động xã hội ở các nước tư bản phát triển hiện nay có sự biến đổi lớn

*Sự bóc lột cuả các nước tư bản chủ nghĩa phát triển trên phạm vi quốc tế ngày càng được mở rộng dưới nhiều hình thức