Upadek Rzeczpospolitej

Patrycja Kokot – klasa IIIb

Upadek ekonomiczny

„Za króla Sasa, jedz, pij i popuszczaj pasa”

Wiek XVIII w Polsce to okres panowania Augusta II i Augusta III Sasów, oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był on szczególnie tragiczny w dziejach Rzeczypospolitej, okresem anarchii i zacofania, gospodarczego i społecznego. Państwo było słabe i biedne. Przekupstwo posłów, zrywanie sejmów i walka z wszelkimi próbami reform doprowadzają w konsekwencji do upadku państwa polskiego. Przyczyny tego procesu sięgają XVII wieku. Do najważniejszych należała słabość ekonomiczna państwa, jego stopniowa decentralizacja, a więc wadliwy ustrój oraz niesprawiedliwe rozłożenie podatków. Upadek gospodarki rolnej, rzemiosła i handlu, brak przemysłu w postaci manufaktur, wyludnienie miast i wsi w wyniku niszczących wojen w II połowie XVII wieku było powodem ogólnego zubożenia.

Upadek sił zbrojnych RP

Skutkiem wymienionych procesów był spadek ilości podatników, który spowodował znaczne zmniejszenie wpływów gotówki do skarbu państwa. Jedyną bogatą warstwą byli możnowładcy, a ci byli wolni niemal całkowicie od świadczeń na rzecz państwa. Polska nie miała źródeł dochodu ani z przemysłu, ani z rozwijającego się na Zachodzie handlu zamorskiego. Wpływy z podatków były mniejsze od spodziewanych. Żołnierze byli opłacani nieregularnie. W 1697 roku długi wobec wojska wyniosły 33 000 000 zł. Obniżał się, więc poziom dyscypliny niepłatnych i często głodnych żołnierzy, upadał też duch moralny armii. Do tego dochodził przestarzały system organizacji i pewne zacofanie wojskowe.

Król Polski w latach 1764–1795. Umożliwił przeprowadzenie, za zgodą Rosji, ograniczonych reform wewnętrznych. Zmiany sprowokowały jednak do zbrojnego wystąpienia część szlachty, przeciwnej także rosyjskiej ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej i prorosyjskiej polityce króla i jego stronników.

Stanisław August Poniatowski

Stanisław August Poniatowski w stroju koronacyjnym, obraz Marcello Bacciarellego

5 sierpnia 1772 roku Rosja, Prusy i Austria zawarły ostateczne porozumienie w sprawie podziału znacznej części ziem Rzeczypospolitej. Jako przyczyny rozbioru podano "całkowity rozkład państwa" i "anarchię".

• Austria zagarnęła południową część województwa krakowskiego i sandomierskiego (po Wisłę), województwo ruskie i część bełskiego, skrawki Wołynia i Podola, łącznie prawie 82 tysiące km2.

• Rosja zajęła ziemie białoruskie i tzw. Inflanty Polskie (93 tysiące km2),

• Prusy natomiast Warmię, Pomorze bez Gdańska i Torunia, część Wielkopolski i Kujaw (ponad 36 tysięcy m2).

Na zwołanym pod presją państw zaborczych w 1773 roku w atmosferze terroru sejmie konfederacyjnym szlachta Rzeczypospolitej ratyfikowała postanowienia pierwszego rozbioru.

Pierwszy rozbiór – 1772 rok

Konstytucja 3 maja miała zapobiec nieuchronnemu upadkowi Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W pracach nad nią udział mieli między innymi Stanisław Małachowski ,Ignacy Potocki ,Hugo Kołłątaj Stanisław Staszic ,Stanisław August Poniatowski oraz Scipione Piattoli. Wprowadzić miała między innymi zniesienie liberum veto, wolnej elekcji oraz przywilejów dla drobnej szlachty. Była ona pierwszą konstytucją w Europie a drugą na świecie. Niestety nie powstrzymała ona kolejnych rozbiorów.

Konstytucja 3 maja 1791

Jan Matejko – „Konstytucja 3 Maja”

11-9-13

Konstytucja 3 maja 1791

Uchwalona 3 Maja, Konstytucja przez Sejm Czteroletni, czyniła z Rzeczypospolitej Polskiej monarchię konstytucyjną. Wprowadziła trójpodział władzy na :

• ustawodawczą,• wykonawczą,• sądowniczą.

Ustawa Zasadnicza pozbawiała wielu przywilejów, najbogatsze warstwy społeczne. Ustawa Zasadnicza zrównała stany. Szlachtę i mieszczan a chłopi otrzymali ochronę państwa.

Stronnictwo hetmańskie zostało zaskoczone i oburzone zawarciem konstytucji 3 maja 1791 . Zawiązało konfederację w Targowicy na Podolu w 1792 roku. Akt konfederacji ogłosili : Ksawery Branicki i Stanisław Szczęsny Potocki i Seweryn Rzewuski. Jego treść została przygotowana w Petersburgu za porozumieniem z carycą Katarzyną II. Targowiczanie oświadczyli kłamliwie , że grozi Polsce wprowadzenie rządów absolutnych i likwidacja przywilejów dla szlachty.

Konfederacja Targowicka

Stanisław Szczęsny Potocki inicjator spisku targowickiego

Wojna polsko-rosyjska 1792 roku zwana także Wojną w obronie Konstytucji 3 maja

Niedługo po zawarciu konstytucji 19 maja 1792 roku, wkroczyła do Polski 100 tysięczna armia Rosji , Polska wystawiła 70 tysięcy żołnierzy. Mimo posiadania przez nas wybitnych wodzów, wykształconych w Szkole Rycerskiej takich jak : Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko ; ponosiliśmy coraz większe straty zadawane przez Rosję i Prusy . Widząc narastającą przewagę wroga Stanisław August Poniatowski przyłączył się do Targowiczan co należy uznać za zdradę narodową ze względu na sam fakt że był on współautorem konstytucji.

Wojciech Kossak- "Po bitwie pod Zieleńcami"

Akces Stanisława Augusta Poniatowskiego do konfederacji targowickiej

Pod pretekstem dokonywania akcji antyrewolucyjnej Prusy i Rosja podpisały 23 stycznia 1793 roku w Petersburgu traktat rozbiorowy.

• Rosja zagarnęła 250 tysięcy km2 (ziemie białoruskie i ukraińskie),

• Prusy zaś 58 tysięcy km2 (ziemie rdzennie polskie: Wielkopolska, Kujawy, część Mazowsza, Toruń i Gdańsk).

Okrojona Rzeczpospolita miała odtąd liczyć niewiele ponad 200 tysięcy km2. Zaborcy domagali się zatwierdzenia rozbioru przez sejm. Na zwołanym sejmie do Grodna sejmie powołano do życia nową konfederację i 23 września 1793 roku ratyfikowano rozbiór.

Drugi rozbiór – 1792 rok

Walki powstańcze

Kościuszko wyruszył na Warszawę (miał zaledwie 6 tys. żołnierzy w tym 2 tys. kosynierów), ale nie dotarł do stolicy, ponieważ już 4 IV 1794 r. w bitwie pod Racławicami rozgromił garnizon rosyjski. Szczególną zasługę w zwycięstwie odznaczyli się kosynierzy. Zwycięstwo to miało ogromne znaczenie moralne. Na wieść o nim 17 IV w Warszawie wybuchło powstanie. W ciągu 2 dni garnizon rosyjski został wyparty z miasta.

Wybuch powstania

Rosjanie spodziewali się wybuchu powstania w Warszawie, dlatego tam skoncentrowali większość sił. Tymczasem 24 marca 1794 r. Kościuszko korzystając z opuszczenia Krakowa przez garnizony rosyjskie, złożył uroczyście na rynku krakowskim przysięgę na wierność Rzeczpospolitej i przyjął tytuł Najwyższego Naczelnika Sił Zbrojnych Narodowych, a następnie ogłosił akt powstańczy.

Kazimierz Wojniakowski „Tadeusz Kościuszko”

Powstanie Kościuszkowskie

Franciszek Smuglewicz - "Przysięga Kościuszki na rynku krakowskim”

Kościuszko pod Racławicami

Jan Matejko - „Bitwa pod Racławicami"

Uniwersał w Połańcu

Po bitwie pod Racławicami, na znak uznania dla kosynierów, Kościuszko nosił sukmanę chłopską zamiast munduru.

7 maja 1794 r. w obozie pod Połańcem wydał uniwersał w sprawie chłopskiej:

• Znosił poddaństwo osobiste chłopów

• Gwarantował chłopom nieusuwalność z ziemi;

• Zawieszał pańszczyznę na czas powstania

Upadek powstania

Sytuacja militarna powstańców pogorszyła się jednak 10 maja , kiedy do wojny przyłączyły się Prusy. Polacy ponosili szereg porażek: pod Szczekocinami, na Litwie powstanie dogasało, a na czele rosyjskiej armii stanął nowy dowódca Aleksander Suworow.

Dodatkowo 10 października po klęsce pod Maciejowicami, do niewoli dostał się Tadeusz Kościuszko. Nowym naczelnikiem został Tomasz Wawrzecki, który jednak nie zapobiegł zajęciu Warszawy przez Rosjan. 4 listopada oddziały Suworowa dokonały „rzezi Pragi”, a 16 listopada armia powstańcza skapitulowała.

Kościuszko został wywieziony do Petersburga, gdzie był więziony do 1799 r.

Upadek powstania kościuszkowskiego (1794) przesądził sprawę ostatecznego podziału ziem polskich. 24 października 1795 roku trzy mocarstwa podpisały porozumienie porozbiorowe.

• Prusy zajęły wschodnie Mazowsze z Warszawą i tereny litewskie po Niemen (łącznie 48 tysięcy km2),

• Austria Małopolskę, część Podlasia i Mazowsza (47 tysięcy km2);

• Rosja - terytoria na wschód od Niemna i Bugu - (120 tysięcy km2).

W listopadzie 1795 roku abdykował Stanisław August Poniatowski. W 1796 roku ostatecznie rozgraniczono ziemie polskie, a w 1797 roku trzy mocarstwa rozbiorowe uzgodniły, ze państwo polskie i imię Polski nigdy już nie zostanie wskrzeszone.

Trzeci rozbiór – rok 1795

Przyczyny upadku RzeczypospolitejWewnętrzne:

• długoletnie powstrzymywanie się od reform anachronicznego ustroju,

• próba radykalnej reformy państwa; ze względu na ogólną słabość zakończona jego upadkiem,

• liczne zdrady i przedkładanie własnych korzyści nad państwowymi

• słabość gospodarcza i militarna;

Zewnętrzne: • gwałtowny wzrost znaczenia sąsiadów Rzeczypospolitej w XVIII

wieku (Rosja, Prusy i Austria to ówczesne mocarstwa europejskie),

• brak wartościowych sojuszy (osamotnienie Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej).

Rejtan – Upadek Polski – obraz Jana Matejki z 1866 przedstawiający protest Tadeusza Reytana. Tematem obrazu jest scena, która rozegrała się 21 kwietnia 1773 w trzecim decydującym dniu obrad sejmu rozbiorowego na zamku w Warszawie, na mocy którego Prusy, Rosja i Austria dokonały podziału części ziem polskich. Centralną postacią obrazu jest poseł ziemi nowogródzkiej, Tadeusz Rejtan, w geście rozpaczy próbujący zapobiec haniebnemu wydarzeniu, jakim jest rozbiór Ojczyzny. Leżącemu pod drzwiami Rejtanowi Adam Łodzia Poniński uniesioną ręką pokazuje żołnierzy rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej.

Rejtan – Upadek Polski

Podsumowanie

Okres rozbiorów był jednym z najtragiczniejszych czasów w dziejach rzeczpospolitej. Polska zniknęła z mapy świata na 123 lata, a jej ludność została poddana represjom. Jednak dzięki silnej świadomości obywatelskiej zachowali tożsamość narodową.

Źródła:

• http://pl.wikipedia.org/wiki/Rozbiory_Polski

• http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Rejtan_Upadek_Polski_Matejko.jpg&filetimestamp=20080223112640

• http://pl.wikipedia.org/wiki/I_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://pl.wikipedia.org/wiki/II_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://pl.wikipedia.org/wiki/III_rozbi%C3%B3r_Polski

• http://wladcy.myslenice.net.pl/Polska/zalaczniki/II%20Rozbior%20Polski.htm

• http://portalwiedzy.onet.pl/69946,,,,rozbiory_polski,haslo.html

• http://www.historycy.org/index.php?showtopic=4172

• http://www.sciaga.pl/tekst/58017-59-upadek_rzeczpospolitej_szlacheckiej

• http://www.historycy.org/index.php?showtopic=7143

• http://www.bryk.pl/teksty/gimnazjum/historia/xviii_wiek/3814-upadek_i_rzeczpospolitej.html

• http://portalwiedzy.onet.pl/69946,,,,rozbiory_polski,haslo.html

• Podręcznik „Śladami przeszłości 3” – Upadek RP

Źródła:

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/95/Uniwersa%C5%82_Po%C5%82aniecki.jpeg

• http://historia123.prv.pl/index_pliki/image004.jpg

• http://www.wawel.net/images/malar/orlowski/Bitwa_pod_Raclawicami.jpeg

• http://foto.poland.gov.pl/cache/imgs/_w800/gallery/image/KosciuszkoNaRynkuKrakowskim.jpg

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/Akt_powstania_ko%C5%9Bciuszkowskiego_24_marca_1794.PNG

• http://28.media.tumblr.com/tumblr_liumsijFim1qfrw84o1_500.png

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Akces_Stanis%C5%82awa_Augusta_do_konfederacji_targowickiej.PNG/166px-Akces_Stanis%C5%82awa_Augusta_do_konfederacji_targowickiej.PNG

• http://batckivchina.uaforums.net/uploaded-images/batckivchina/138_Wojciech_Kossak_po_bitwie_pod_ZieleC584cami_2.jpg

• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Stanis%C5%82aw_Szcz%C4%99sny_Potocki.jpg

• http://lca.pl/image.php?id=1087&size=1

• http://www.free-photos.biz/images/consumer_products/clothes/stanisa_aw_august_poniatowski_coronation_robes1.jpg

• http://static3.depositphotos.com/1000335/126/i/950/depositphotos_1264348-Poland-Flag-old-isolated-on-white-backg.jpg