Bibliographie :
• Chantraine, P. (1953), Grammaire homérique (Paris) [morphologie].
• Chantraine, P. (19582), Grammaire homérique (Paris) [phonétique].
• Dunbar, H. (1880), A Complete Concordance to the Odyssey and Hymns of Homer
(Oxford, réimpr. Darmstadt 1962).
• Horrocks, G. (1997), « Homer’s Dialect », in Morris, I. & Powell, B. (éd.), A New
Companion to Homer (Mnem. Suppl. 163, Leiden) : 193-217.
• Horrocks, G. (2007), « The Language of Homer », in Christidis, A.-F. (éd.), A
History of Ancient Greek from the Beginnings to Late Antiquity (Cambridge) : 475-481
[une version résumée de Horrocks 1997].
• Latacz, J. (2000), « Formelhaftigkeit und Mündlichkeit », in Latacz, J. (éd.),
Homers Ilias. Gesamtkommentar. Prolegomena (München & Leipzig) : 39-59.
• Parry, M. (1928), L’épithète traditionnelle dans Homère. Essai sur un problème de style
homérique (Paris 1928).
• Prendergast, G.L. (1875), A Complete Concordance of the Iliad of Homer (London,
réimpr. Darmstadt 1962).
• Snell, B. (éd.) (1955-2010), Lexikon des frühgriechischen Epos (Göttingen) [le
dictionnaire indispensable pour l’étude du vocabulaire homérique].
• Visser, E. (1987), Homerische Versifikationstechnik (Frankfurt a.M.).
• Wachter, R. (2000) « Grammatik der homerischen Sprache », in Latacz, J. (éd.),
Homers Ilias. Gesamtkommentar. Prolegomena (München & Leipzig) : 61-108.
• Wolf, F. (1795), Prolegomena ad Homerum (Halle).
Histoire de la langue grecque : la langue homérique 2
Langue formulaire
Il. 8.855-856
ς δ τ ν οραν στρα φαεινν μφ σελνην
φανετ ριπρεπα … « De même que, lorsque dans le ciel paraissent les étoiles, bien visibles autour de la lune
brillante, (…) »
Od. 6.74
« (…) la jeune fille sortit de la chambre les vêtements brillants (…) »
Il. 6.29
[Pendant les combats, Ulysse est en fâcheuse posture.]
Il. 11.456-471 456 ς επν Σκοιο δαφρονος βριμον γχος
457 ξω τε χρος λκε κα σπδος μφαλοσσης·
458 αμα δ ο σπασθντος νσσυτο, κδε δ θυμν.
459 Τρες δ μεγθυμοι πως δον αμ δυσος
460 κεκλμενοι καθ μιλον π ατ πντες βησαν.
461 ατρ γ ξοπσω νεχζετο, αε δ ταρους.
462 τρς μν πειτ σεν σον κεφαλ χδε φωτς, 463 τρς δ εν χοντος ρηι φλος Μενλαος.
464 αψα δ ρ Ααντα προσεφνεεν γγς ντα·
465 Ααν διογενς Τελαμνιε κορανε λαν
466 μφ μ δυσσος ταλασφρονος κετ τ
467 τ κλη ς ε βιατο μονον ντα
468 Τρες ποτμξαντες ν κρατερ σμν.
469 λλ ομεν καθ μιλον· λεξμεναι γρ μεινον.
470 δεδω μ τι πθσιν ν Τρεσσι μονωθες
471 σθλς ν, μεγλη δ ποθ Δαναοσι γνηται.
Orthographe Il. 7.238 οδ π δεξι, οδ π ριστερ νωμσαι βν « je sais mouvoir mon bouclier à droite et à gauche » ΣT Il. 7.238 : ν τος παλαιος γγραπτο ΒΟΝ περ οκ νησαν ο διορθωτα. « Dans les (versions) anciennes, on écrivait BON, ce dont les correcteurs n’étaient pas conscients. »
Histoire de la langue grecque : la langue homérique 3
Il. 1.80 : κρεσσων γρ βασιλες δικτασις : a) – – | – – | – | – | – | – – || Od.11.288 : τν πντες μνοντο περικτται οδ τι Νηλες b) – | – – | – |– | – | – – || Il. 7.214 : τν δ κα ργεοι μν γθεον εσορωντες a) – – | – – | ? | – | – | – – ||
τν πντες μνντο περικτται οδ τι Νηλες b) – | – – | – |– | – ?|– – ||
τν δ κα ργεοι μν γθεον εσορντες Mycénien te-o-jo θεοο = θεο
e-re-pa-te-ja-pi = *λεφαντεαφι βηφι wa-na-ka = ναξ (ναξ) e-ke-si = γχεσι (dat. pl. de γχος) ta-ra-nu = θρνυς pa-ka-na = φσγανα (cf. φσγανον) Thessalien Il. 1.245 : ς φτο Πηλεδης, ποτ δ σκπτρον βλε γα
Tmèse Il. 6.496 ντροπαλιζομνη, θαλερν κατ δκρυ χουσα Od. 4.556 τν δ δον ν νσ θαλερν κατ δκρυ χοντα Od. 10.201 κλαον δ λιγως, θαλερν κατ δκρυ χοντες Od. 10.409 οκτρ λοφυρομνους, θαλερν κατ δκρυ χοντας etc.
Ancien vestige Il. 16.857 = 22.363 : ν πτμον γοωσα λιποσ νδροττα κα βην Digamma a digamma nécessaire
pour éviter le hiatus Il. 24.287
τ σπεσον Δι πατρ, κα εχεο ()οκαδ’ κσθαι
Il. 1.216 χρ μν σφωτερν γε θε ()πος ερσσασθαι
b digamma nécessaire, sinon il y a une infraction aux règles de la métrique
Il. 6.189 εσε λχον το δ’ ο τι πλιν ()οκον δ νοντο
Il. 2.361 ο τοι πβλητον ()πος σσεται ττ κεν επω
c il faut éviter un digamma, sinon l’élision du δ est superflue
Il. 1.19 κπρσαι Πριμοιο πλιν, ε δ’ ()οκαδ’ κσθαι
Il. 15.114 χερσ καταπρηνσσ’, λοφυρμενος δ’ ()πος ηδα
d il faut éviter un digamma, sinon il y a
une infraction aux règles de la métrique
Od. 9.530
δς μ δυσσα πτολιπρθιον ()οκαδ’ κσθαι
Il. 1.361 χειρ τ μιν κατρεξεν ()πος τ’ φατ’ κ τ’ νμαζε
Histoire de la langue grecque : la langue homérique 4
Datif pluriel éolien en –εσσι Il. 9.113 : δροισν τ’ γανοσιν πεσσ τε μειλιχοισι Il. 1.223 : Πηλεδης δ’ ξατις ταρτηρος πεσσιν nomin. sing. nomin. pl. dat. pl.
1e déclin. γορ γορ-α γορ-α-σι
2e déclin. λγος λγ-οι λγ-οι-σι 3e déclin. πος (< *ποδς) πδ-ες >>> par analogie : éol. πδ-εσ-σι
Allongement compensatoire Od. 15.542 : κα νν μοι τν ξενον γων ν δμασι σοσιν Od. 14.389 : λλ Δα ξνιον δεσας ατν τ’ λεαρων
Od. 15.386 : σ γε μουνωθντα παρ’ οεσιν παρ βουσν Il. 11. 470 : δεδω μ τι πθσιν ν Τρεσσι μονωθες Il. 11.715 : γγελος λθε θουσ’ π’ λμπου θωρσσεσθαι Il. 14.309 : νν δ σε ενεκα δερο κατ’ Ολμπου τδ’ κνω Il. 7.265 : κεμενον ν πεδ μλανα τρηχν τε μγαν τε Il. 24.79 : νθορε μελανι πντ πεστονχησε δ λμνη *α > η Il. 23.361 : ς μεμντο δρμους κα ληθεην ποεποι Hérodote 1.34 : ο εδοντι πστη νειρος, ς ο τν ληθεην φαινε
Métathèse de quantité Il. 1.1 : μνιν ειδε θε Πηληδεω χιλος Infinitif a) Il. 4.26 : πς θλεις λιον θεναι πνον δ’ τλεστον b) Il. 4.57 : λλ χρ κα μν θμεναι πνον οκ τλεστον c) Od. 11.315 : σσαν π’ Ολμπ μμασαν θμεν, ατρ π’ σσ Traces éoliennes du traitement des labio-vélaires Od. 9.335 : τσσαρες, ατρ γ πμπτος μετ τοσιν λγμην Od. 16.249 : κ δ Σμης πσυρες τε κα εκοσι φτες ασιν τσσαρες = – ×
πσυρες = ×
G.L. Prendergast, A Complete Concordance to the Iliad of Homer
Histoire de la langue grecque : la langue homérique 6