het plastische brein - vwvj · 2017. 3. 18. · instituut voor toegepaste neurowetenschappen...
TRANSCRIPT
-
Instituut voor toegepaste Neurowetenschappen
Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen
Het plastische brein
Onvermoede mogelijkheden?
Dr. Ben van Cranenburgh Symposium Neurowetenschappen Gent, 17 maart 2017 Geen belangenverstrengeling
-
Plasticiteit 100 jaren geleden!
Ramon y Cajal (1913) William James (1890)
-
Ramon y Cajal over pianospelen
(1897)
Pianospelen is niet weggelegd voor iemand die daar niet speciaal in getraind is. Het verwerven van deze vaardigheid vergt immers vele jaren mentale en fysieke oefening. Om dit ingewikkelde proces volledig te kunnen begrijpen, moeten we aannemen dat er, naast het versterken van bestaande wegen, nieuwe wegen gevormd worden, door vertakking en uitgroei van dendrietbomen en zenuwuiteinden. Dit proces vindt plaats als reactie op oefening, terwijl het stopt, of zelfs omkeert, in hersengebieden die niet gebruikt worden.
Een vooruitziende blik!
-
Plasticiteit: een visuele definitie
Stimulatie! Actie!
Therapeutisch milieu, “Environmental therapy”
-
Therapeutische milieu?
• Stimulatie: sensorisch aanbod
• Actie: aanbod bezigheden
• Struktuur: ruimte, tijd, personen, activiteiten, gedrag, communicatie
• Sociale contacten
• Support
• Geen obstakels en gevaren
-
Actief oefenen induceert neurale veranderingen (Merzenich 87) Belang van motivatie (“wil”) en reinforcement (“bekrachtiging”)
Aapje heeft honger Taakje met 2e en 3e vinger Taakje wordt beloond met stukje banaan Corticale gebiedjes vóór training Corticale gebiedjes vergroot na training
-
Toenemend bewijs
• De Braille-lezende vinger
• De linkerhand van de violist
• Audio-motor koppelingen bij musici
• Effect van vingeroefeningen
• “Luisteren” naar gebarentaal
• Corpus callosum bij duurinspanning
• etc etc
-
Mentaal oefenen vs “werkelijk” oefenen Pascual-Leone 2003
Vingerflexor map
● = echt oef o = ment oef □ = niets
-
Compensatoire plasticiteit (Rauschecker 1995)
-
Toewijzing van schorsgebieden
-
Zien blinden geluiden? (Rauschecker 2003)
-
“Luisteren” naar gebarentaal “Luisteren” naar gebarentaal Luisteren naar gesproken taal (doven) (niet-doven)
Zelfde taak, verschillende hersengebieden! Het individu!
Het brein van de dove
-
Tekening van 5 jarig doof chinees meisje
-
Aleksander Luria:
Pionier van de
neurorevalidatie
-
Bestellen via www.stichtingiton.nl
http://www.stichtingiton.nl
-
Herstel na hersenbeschadiging?
Er zijn (gelukkig!) meerdere opties:
1. Andere gebieden/banen nemen over
2. Ontwaken van shockgebieden
3. Compensatie: zelfde taak op andere manier
4. Aanpassing handeling/omgeving
-
Plasticiteit: herstel na hersenletsel
belendende gebieden en/of
andere hemisfeer NR 134
-
Plasticiteit en degeneratie: strijd tussen
twee mechanismen
5 – 5 systeem 4 – 3 systeem 4 – 5 systeem
“Gezond” systeem “Dement” systeem “Schade beperkt”
Normaal Degeneratie Reactieve synaptogenese
-
Lichaamsbeweging en plasticiteit
(Cotman en Berchtold: Exercise: a behavioral intervention to enhance brain
health and plasticity, 2002)
Logische koppeling tussen beweging en geheugen?
-
Invloed van aerobe training op de hersenen (Kramer en Erickson 2007)
Blauw: toename grijze stof frontaal en temporaal Geel: toename witte stof: corpus callosum anterior
Suggestie: aktieve levensstijl beschermt tegen neurodegeneratieve ziektten
-
Musicus vs niet-musicus: meer en minder
Inzet hersengebieden hangt af van individu
-
Musici: grijze stof (Schlaug 2006)
-
Compensatoire creativiteit (bij frontotemporale degeneratie) (Seeley e.a. 2008)
-
Anne Adams: Bolero (Maurice Ravel) 1994
-
Conclusie
Anatomische en functionele neurale reorganisatie treedt op bij iedere wijziging van neurale activiteit die een zekere relevantie heeft voor het individu • Motorische oefening (tennissen, muziekinstrument) • Sensorische training, bijv.tactiele (Braille) • Sensorische stimulatie (muziek, uitzicht) • Cognitieve activiteit (schaken) • Nociceptieve input (pijn) • Verlies van input (amputatie, zenuwlaesie) • Hersenlaesies (beroerte) • Degeneratieve ziekten (Parkinson, Alzheimer) • Levensstijl (zittend vs actief) • etc
Take it, or leave it!
-
Ons brein als continue bouwplaats
-
Meer informatie?
Cursusdag “Het plastische brein” 24 juni
Diverse andere cursussen: www.stichtingiton.nl
Boek:
Neurorevalidatie: uitgangspunten voor therapie en training na hersenbeschadiging. (Ben van Cranenburgh, 3e druk, BSL, Houten, 2013).
http://www.stichtingiton.nl