á dü+∫ø£ À....dü+bÕ<äø£ es¡Z+

dü\Vü‰ eT+&É*

&܈ˆ &ç. sêC≤¬s&ç¶,q÷´s√düs¡®Hé

&܈ˆ XÊ´eT˝≤+ã,]f…ÆsY¶ Ábıˆˆ |æ&çj·÷Á{Ïø˘‡

&܈ˆ ø£ècÕí¬s&ç¶ , ◊.m+.m

|üÁC≤s√>∑´+Public Health Awareness Magazine

dü+|ü⁄{Ï `2 dü+∫ø£`1 »qe] ` e÷]Ã, 2015 yÓ\ s¡÷. 20/-

&܈ˆ |òüT+{≤ yÓ+ø£Á{≤yé,

m&ç≥sY

&܈ˆ |æ.m Ÿ. Hêsêj·TD

&܈ˆ Áoìyêdt

&܈ˆ uÛÑ≥Tº \øÏåàHêsêj·TD

&܈ˆ »j·Tø£èwüí

&܈ˆ|òüT+{≤ yÓ+ø£Á{≤yé

ñ<äjYT øÏ¢ìø˘,

Vü≤qàø=+&É, es¡+>∑ Ÿ.

ôd Ÿ HÓ+. : 8374041820Email:prajarogyambulletin@gmail.comBlog:prajarogyam.wordpress.com

♦

m+.mdt. (Äs√ú)

3�

s¡#·q\T |ü+|æ+#·e\dæq ∫s¡THêe÷:

ø£ dü dü+e‘·‡s¡ #·+<ë s¡÷. 150/`

k úeT‘· ø£*–q yê]øÏ /

dü+düú\≈£î s¡÷. 200/`

4 dü+ˆˆsê\ #·+<ë s¡÷. 500/`

ª|üÁC≤s√>∑ +μ

� dü+bÕ<äø°j·T+ 4

� uÛ≤s¡‘·<X+˝À Á|üC≤s√>∑ e´edüú m<äTs=ÿ+≥Tqï düyêfió¢ 6

` &܈ˆ lHê<∏é ¬s&ç¶

� ‘Ó\+>±D sêÁcÕºìøÏ Á|üø£{Ï+∫q yÓ’<ä $<Ûëq+ 16

� Åd”Ô\ düeTÁ>∑ Á|ü>∑‹øÏ n&ɶ+øÏ>± ñqï s¡ø£ÔV”≤q‘·

- &܈ˆ Ä\÷] $»j·T\øÏåà 19

� ø£åj·T, #Ûêr yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ä+, e÷qdæø£

∫øÏ‘ê‡\j·÷\ dü+<äs¡Ùq - ªôV≤ ŸÔ yê#Yμ ìy~ø£ 22

� yêj·TT ø±\Twü + eTè‘·T´#Ós¡ À uÛ≤s¡rj·TT\T

COPD - ˇø£ |ü]o\q `Ábıˆˆ &܈ˆ ¬ø. X+ø£sY 24

� HÓ’‹ø£ yÓ’<ä + ` &܈ˆ m.mdt. Á|ükÕ<é 29

� _Ûqï e´edüú\T, $_Ûqï Äs√>∑ |ü]s¡ø£åD≤ e´edüú\T 30

` &܈ˆ y Ó’. sê<Ûëø£èwüíeT÷]Ô

� ìÁ<ä Ò$T Á|üe÷<äø£s¡+ ! ` &܈ˆ lìyêdt 34

� eT<ÛäTyTVü≤+ ø£ ne>±Vü≤q ìj·T+Á‘·D 37

` &܈ˆ dæ.m+.Xs¡à

� ø£esYù|õ : mÁs¡>∑&ɶ e÷qdæø£, #Ódtº, Äj·TTπs«<ä

ÄdüT|üÁ‘·T\ ‘·s¡*+|ü⁄≈£î e´‹πsø£+>± ìs¡düq

|üÁC≤s√>∑´+4 �Public Health Awareness Magazine�

dü+bÕ<äø°j·T+

πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Ç{°e\ Á|üø£{Ï+∫q Á|üC≤s√>∑ e´edüú Á|üD≤[ø£ (eTTkÕsTT<ë) Àì Á|ü<Ûëq n+XÊ*ï

|ü]o*+∫q≥¢sTT‘, πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ jÓTTø£ÿ Á|üC≤s√>∑ $~Û $<ÛëHê\T, yê{Ï uÛÑ$wü ‘·TÔ eTq≈£î düŒwüº+>±

ns¡úeTe⁄‘êsTT.

I. 2.12 - Á|üC≤s√>∑ e´edüúqT ˇø£ |ü]ÁXeT>± uÛ≤$+#ê*. (Health care is an Industry

II. 2.13 - Á|üC≤s√>∑ e´edüú\ ìs¡«Vü≤D˝À Á|üuÛÑT‘«‘·s¡ dü+düú (NGO)\ bÕÁ‘·qT ô|+#·≥+.

III. 4.33 - Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‘·T˝À¢ #ùd yÓ’<ë´ìøÏ eTT+<äT>±H &ÉãT“ #Ó*¢+#ê*. (User Charges)

»ãT“ qj·T+ #j·T&ÜìøÏ m+‘· Ks¡Tà ne⁄‘·T+<√ n+‘· yÓTT‘êÔìï eTT+<äT>±H

#Ó*¢+#ê*.

IV. 4.3.15 - ø£eT÷´ì{Ï ôV≤ ŸÔ ôd+≥s¡T¢, ¬syÓq÷´ eT+&É\+, õ˝≤¢ ÄdüT|üÁ‘·T\˝À ¬s+&ÉT, eT÷&ÉT

<äX\ yÓ’<ë´ìï ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘«‘·s¡ dü+düú\ qT+&ç ø=qT>√\T #j·T&É+.

V. 4.3.31 - Á|üuÛÑT‘·«+ @ yÓ’<ë´ìï ≈£L&Ü ñ∫‘·+>± #j·T<äT. eTT+<äT>± &ÉãT“ #Ó*¢+∫q yê]πø

yÓ’<ä + #kÕÔs¡T.

VI. 5.1 - Á|üC≤s√>∑ e´edüú À nedüs¡yÓTÆq kÕ+πø‹ø£, e÷¬sÿ{Ÿ s¡+>±\‘√ bÕ≥T yÓ’<ä XÊK\˝À

|üì#ùd yês¡+<ä]ì ˇø£#√≥øÏ #s¡TÃ≥.

VII. 5.8. - m&ÉT πøwüHé yTHCŸyÓT+{Ÿ Á|üC≤s√>∑ yÓ’<ä $<Ûëq+ ˝Àì ÁbÕ<∏ä$Tø£, e÷<Ûä $Tø£

<äX\˝À _md”‡ q]‡+>¥ |üP]Ô#dæq qs¡T‡\qT ìj·T$T+∫ yê] ùde\qT ø=qT>√\T

#j·T≥+.

VIII.6.6 - ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ë\qT, n+ãT …Hé‡ düØ«düT\‘√ düVü‰ ≤uÛ≤ù|ø£å Òì Á|üuÛÑT‘«‘·s¡

dü+düú\≈£î n|üŒ–+#·T≥.

- s√>∑ ìsê∆s¡D |üØø£å\T, mø‡πs, m+ÄsY◊ ≤+{Ï |üØø£å\T, uÛÀ»q+ düs¡|òüsê #j·TT≥,

ã≥º\T‘·ø£&É+, >∑<äT\qT XóÁuÛÑ+ #j·T≥+, >∑<äT\≈£î s¡ø£åD @sêŒ≥T` yÓTT<ä\>∑Tqe˙ï

Áô|’y≥T dü+düú\≈£î, e´≈£îÔ\≈£î n|üŒ–+#·T≥.

IX. - ô|’ |üqT\qT |üs¡ y˚øÏå+#·≥+ ≈£L&Ü ˇø£ $uÛ≤>∑+>± Á|üuÛÑT‘˚«‘·s¡ dü+düú\ <ë«sê

ìs¡«Væ≤+#·Tø√yê\ì πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£{Ï+∫q eTTkÕsTT<ë dü÷∫+∫+~.

á n+XÊ\ìï+{Ïì |ü]o*+∫q|ü⁄&ÉT Á|üC≤s√>∑ e´edüú Àì nìï <äX\˝Àq÷, nìï s¡+>±\˝Àq÷,

Á|üuÛÑT‘«‘·s¡ dü+düú\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ù|s¡T‘√ q÷s¡TXÊ‘·+ (m|òt&ç◊) ô|≥Tºã&ÉT\qT ÄVü‰«ì+#·&É+ ø£ì|ædüTÔ+~.

n+‘ø±≈£î+&Ü Çã“&ç eTTã“&ç sêsTTr\T ≈£L&Ü Á|üø£{Ï+#·ã&ܶsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, ôV’≤<äsêu≤<é Àì ø=+&Ü|üPsY

e+{Ï #√≥ Á|ü»\ <ä>∑Zs¡ ø±s√Œπs{Ÿ |ò”E\qT edü÷\T #ùd ÄdüT|üÁ‘·T\≈£î ôd’‘·+ ˇø=ÿø£ÿ]øÏ nsTT<äT

yÓ’<ä + |ü]ÁX¯eT ø±sê<äT. $<ä , yÓ’<ä + m|üŒ{Ïø°

ùdyês¡+>±\T >±H ø=qkÕ>±*.

πø+Á<ä Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üø£{Ï+∫q Á|üC≤s√>∑ e´edüú eTTkÕsTT<ë Á|üD≤[ø£ 2015 - ˇø£ |ü]o\q

|üÁC≤s√>∑´+ 5�Public Health Awareness Magazine�

✤

mø£sê\T πø{≤sTT+∫ ø±s¡T#Íø£>± Á|üuÛÑT‘·« ÄdüTú\qT n|üŒ–+#ês¡T. eT+<äT\ ø£+ô|˙\T, yÓ’<ä $<ä Ç|üŒ{Ïπø

á ø±s√Œπs{Ÿ\ #‹˝À ñHêïsTT. Á|üuÛÑT‘ê«\ $~Û $<ÛëHê\qT, ìs¡íj·÷\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #ùd X≈£îÔ\T>± Ms¡T

‘·j·÷s¡sTT ñHêïs¡T. Á|üu ÛÑT‘·«+ Äj·÷ s¡+>±\≈£î πø{≤sTT+#˚ ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+|ü⁄\qT ≈£L&Ü ‘·eT≈£î

nqT≈£L\+>±, ≤uÛ≤\T e#à $<Ûä+>± bÕ\d” ìs¡íj·÷\˝À e÷s¡TŒ #s¡TŒ\qT á ø±s√Œπs{Ÿ X≈£îÔ\T, ÄdüT|üÁ‘·T\T

#sTT+#·Tø√>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.

Á|üC≤s√>∑ + ø=s¡≈£î kÕ<Ûës¡D yê]¸ø£ ã&Ó®{Ÿ À, õ&ç|æ À πø{≤sTTdüTÔqï yÓTT‘êÔ\T ø±ì, n$ Ks¡TÃ

#düTÔqï rs¡T ø±ì >∑‘· nHø£ dü+e‘·‡sê\T>± |ü]o*+# yê]øÏ <äT'KyT $T>∑T\T‘·T+~. ‘êC≤ Á|üC≤s√>∑

ã&Ó®{Ÿ À ≈£L&Ü 20% ø√‘· $~Û+#ês¡T. q÷{ÏøÏ 80 XÊ‘·+ Á|üC≤s√>∑ e´edüú Áô|’y≥T dü+düú\, e´≈£îÔ\

ÄBÛq+˝ÀøÏ #]b˛sTT ñqï~. 78 XÊ‘·+ Á|ü»\T ‘·eT Äs√>±´\ô|’ #ùd Ks¡Tà ‘·eT CÒãT qT+# #düTÔHêïs¡T.

Hê\T>∑T qT+∫ Äs¡TXÊ‘ ·+ eT+~ Á|ü»\T Çq÷‡ ¬sH é‡ <ë«sê y Ó ’< ä´+ #˚sTT+# ·T≈£î+≥THêïs¡T. Á|üu Û ÑT‘ ·«

ñ<√´>∑T\T, $ÁXÊ+‘· ñ<√´>∑T\T, yê] ≈£î≥T+u≤\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, Á|üuÛÑT‘·« dü+düú\˝À |üì#ùd

ñ<√´>∑T\≈£î Á|ü‘´ø£yÓTÆq XÁdüÔ ∫øÏ‘·‡\ø£jT´ Ks¡Tà Á|üuÛÑT‘·«yT uÛÑ]dü÷Ô edüTÔqï~. Ç+<äT≈£î >±q÷ ø=ìï y\

ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\T ø±s√Œπs{Ÿ Vü‰dæŒ≥ Ÿ‡≈£î #Ó*¢dü÷Ô edüTÔqï~. Á|ü»\+<ä]B πø s¡ø£yÓTÆq ÁbÕD+ ø±<ë?

ˇø£fÒ nsTT‘ yπs«s¡T ù|s¡¢‘√ Á|ü‘´ø£yÓTÆq yÓ’<ä + m+<äT≈£î #j·÷*? Á|ü»\+<ä]øÏ πøs¡ø£yÓTÆq XÊÁd”Ôj·T

|ü<ä∆‹˝À yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä ùde\T n+~+#· Òe÷?

Á|ü|ü+#·+˝Àì 54 <XÊ\˝À Á|üC≤s√>∑ e´edüú Àì nìï n+XÊ\T áHê{Ïø° Á|üuÛÑT‘·« ÄBÛq+˝ÀH

ñHêïsTT. $$<Ûä s¡ø± …’q |ü<∏äø±\T, Çq÷‡¬sHé‡\ <ë«sê, Ä<ëj·÷ìï ã{Ϻ {≤ø‡\T yj·T&É+ <ë«sê ø=ìï

<XÊ\˝À yÓ’<ä +, $<ä , Á|üuÛÑT‘·« Ä<Ûä«s¡ +˝ÀH q&ÉTdüTÔHêïsTT. ñ<ëVü≤s¡DøÏ, Ç+>∑¢+&é, ¬øq&Ü, »s¡à˙, #Ó’Hê,

≈£L´u≤ ≤+{Ï <XÊ\T. á <XÊ\˝À yÓTs¡T¬>’q Äs√>∑ dü÷∫ø£\T ø£ì|ædüTÔHêïsTT. ∫e]øÏ ã+>±¢<XŸ, l\+ø£

< ˚XÊ˝À¢ ≈ £L&Ü eTq< ˚X¯+ ø£Hêï y ÓTs¡T¬> ’q Äs√>∑´ d ü÷∫ø£\T ñqï≥T ¢ Á|ü|ü+# · Äs√>∑´ d ü+d ü ú ˝…ø£ÿ\T

‘Ó*j·T#düTÔHêïsTT. eTq uÛ≤s¡‘·<X+˝À H{Ïø°

1. Á|ü‹ yÓsTT´eT+~˝À 42 eT+~ ◊<äT dü+e‘·‡sê\ ˝À|ü⁄ |æ\¢\T #·ìb˛‘·THêïs¡T.

2. Á|üdü$+# düeTj·T+˝À Çs¡yÓ’ s√E\ ˝À|ü⁄ #·ìb˛‘·Tqï Ád”Ô\T ˇø£ \ø£å Á|üdüyê\≈£î 178 eTs¡D≤\T

(2011-12) dü+uÛÑ$+#êsTT.

3. <ë]Á<ä πsK≈£î ~>∑Teq ìedæ+# yê] dü+K´ 29%

4. nø£åsêdü ‘· 69%

5. eTìwæ dü>∑≥T J$+# ø±\+ 67 dü+e‘·‡sê\T

6. ‘êπ>˙s¡T Òì Á>±e÷\T düTe÷s¡T 50%

7. ◊<äT dü+e‘·‡sê\ |æ\¢\T |üP]Ô {°ø±\T (ã÷düºsY &√dt) ysTT+#·Tø√ì yê] dü+K´ 62%

8. s¡ø£ÔV”≤q‘·‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT ‘·\T¢\T, |æ\¢\T 67%

eTq<X yêdüÔe |ü]dæú‹ Ç~ ø±>±, Á|üuÛÑT‘·«+ s¡÷bı+~düTÔqï ìs¡íj·÷\T á |ü]dæú‹ì eT]+‘·

~>∑C≤πsÃ$>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. Ç+>∑¢+&é, ÁbòÕHé‡, &ÓHêàsYÿ, ≈£L´u≤ <XÊ\˝À H&ÉT neT\T˝À ñqï Á|üC≤s√>∑

e´edüú*ï n<Ûä j·Tq+ #j·T&ÜìøÏ ≈£L&Ü eTq Á|üuÛÑT‘ê«\T kÕVü≤dæ+#·&É+ Ò<äT. ‘êC≤>± Á|üuÛÑT‘·«+ $&ÉT<ä\

#dæq eTTkÕsTT<ë Á|üD≤[ø£ Á|üC≤s√>∑ e´edüúqT ø£ |ü]ÁXeT>± >∑T]Ô+#·≥+ <ës¡TD+. Ç|üŒ{Ïπø ø±s√Œπs≥T

Äs√>∑ |ü]ÁXeT Á|ü»\T n+<äTø√ Òq+‘· $|üØ‘·yÓTÆq KØ<äT˝À ø=qkÕ>∑T‘·T+~. n~ m+‘· >=|üŒ<Ó’Hê,

Ä<ÛäTìø£yÓTÆq<Ó’Hê, n~ me] Ä<Ûä«s¡ +˝À, me] ø√dü+ q&É|üã&ÉT‘·Tqï<äH~ Á|ü<ÛëqyÓTÆq Á|üXï. á |ü]ÁXeT

˝≤uÛ≤ Ò <Û j·T+>± q&çùdÔ πs|ü{Ï s√Eq b˛jT~ ø√{≤¢~ Á|ü»\ ÁbÕD≤\T. Á|üC≤s√>∑ + Á|ü»\ Vü≤≈£îÿ, <X

Á|ü»\ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ.

|üÁC≤s√>∑´+6 �Public Health Awareness Magazine�

eTq Á|üC≤s√>∑´e´ed ü ú˝À ñ+& ˚ d üeTd ü´\T

m≥Te+{ Ïy√, M{ ÏøÏ eTq+ m≥Te+{ Ï d üe÷<ÛëHê\T

ø£*dæø£≥Tº>± ø£qTø√ÿyê˝À, m≥Te+{Ï n&ɶ+≈£î\T ekÕÔjÓ÷,

Ä Á|üj·T‘·ï+˝À e#à n&ɶ+≈£î\qT eTq+ m˝≤ m<äTs=ÿyê˝À

eTq+ #·]Ã+#·Tø√e\dæ ñ+~.

πø Mø£åD+˝À eTq+ Á|üC≤s√>∑ düeTdü \qT ns¡ú+

#˚düTø√yê\+fÒ eTq H˚{Ï Äs√>∑ e´edüúqT |ü_¢ø˘ `

Áô|’y≥T s¡+>±\ ø£\sTTø£>± ns¡ú+ #düTø√yê*. Äs√>∑ s¡+>∑+

ˇø£|ü�&ÉT |üP]Ô>± Á|üuÛÑT‘·« e´edüú>± ñ+&ç, H&ÉT n~Ûø£+>±

Áô|’y≥T s¡+>∑+ #‘·T\˝ÀøÏ e÷]b˛sTTq rs¡TqT eTq+

>∑eTì+#ê*. Á|üu Û ÑT‘ ·«s¡+>∑+ ≈ £î+∫+# · T≈ £îb˛sTT

Áô|’y≥Ts¡+>∑+ ÁbÕ<Ûëq´‘· ô|s¡>∑&É+ Äs√>∑ + n+<äTu≤≥TqT

‘·–Z+∫+~. n+<äTu≤≥T n+fÒ Çø£ÿ&É uÛÖ>√[ø£+>±H˚

ø±≈£î+&Ü Ä]úø£+>± ≈£L&Ü ns¡ú+ #düTø√yê*. KØ<Ó’q

Áô|’y{Ÿ yÓ’<ä + Äs√>∑ + n+<ä]ø° n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘e≥+

$wüj·T+˝À düeTdü \qT eT]+‘· ô|+∫+~. |òü*‘·+>±

kÕe÷qT´ìøÏ Äs√>∑ + KØ<Ó’q<Ó’ n+<äì Á<ëø£å>± e÷]+~.

Public Financing of Health n+fÒ ªªÄs√>∑ s¡+>∑+

ô|≥Tºã&ÉT\˝À πø+Á<ä, sêh Á|üuÛÑT‘ê«\ yê{≤μμ ( á ¬s+&É÷

ø£*dæ Ks¡Tà #düTÔqï~) #ê˝≤ dü«\Œ+. 1% ` 1.2%

Jy√|æ e÷Á‘·yT. Bìe\q ≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·« e´edüú #ê˝≤

ã\V”≤q|ü&ç+~.

eTq+ kÕ«‘ ·+ Á‘ · ´+ ‘ Ó# · T Ã≈ £ îqï ‘ · s ê«‘ ·

Á|üuÛÑT‘·«s¡+>±ìπø m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· Ç#êÃ+. ÁbÕ<∏ä$Tø£

Äs√>∑ πø+Á<ë\≈£î ‘=\T‘· m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘·qT Ç∫ÃHê

ø±ì n$ dü]>±Z |üì#j·T≈£î+&Ü b˛j·÷sTT. yTeTT yÓ’<ä

$<ë ´s ¡ T ú\T>± ñqï|ü�& É T Á| ü»\T m≈ £ î ÿe>±

Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‘·T\πø e#Ãyês¡T. #ê˝≤es¡≈£î dü¬s’q ∫øÏ‘·‡

≈£L&Ü »]π>~. ø±ì, sêqT sêqT Á|üuÛÑT‘·«+ Äs√>∑ s¡+>±ìøÏ

ô|≥Tºã&ÉT\T ‘·–Z+#·&É+ e\q, Äs√>∑ nedüsê\T ≈£L&Ü

ô|s¡>∑&É+ e\q Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑ ùde\T ø°åDÏ+#·&É+ »]–+~.

Ç< düeTj·T+˝À Áô|’y≥Ts¡+>∑+ #ê˝≤ $düÔè‘·+>± ô|]–+~.

ô|]–q Áô|’y≥Ts¡+>∑+, ø=~›>± $T–*q Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+

ùde\T dü¬s’q Á|üD≤[ø£ Òø£ dü~«ìjÓ÷>∑+ #düTø√ Òø£

qwüºb˛‘·THêï+.

nsTT‘ ªªø°\ø£yÓTÆq düeTdü Á|üuÛÑT‘·« ô|≥Tºã&ÉT\T

Äs√>∑ s¡+>∑+˝À ‘·–Zb˛e≥y˚T.μμ Bìì >∑T]+∫ eT∞fl

#·]ÃkÕÔqT.

Äs√>∑ + ø√dü+ #ùd Ks¡TÃ˝À 70% eTq <X

Á|ü»\T ‘·eT CÒãT˝À¢+∫ Ks¡TÃ#düTÔHêïs¡T. 30% e÷Á‘·yT

Á|üuÛÑT‘·«+ <ë«sê ek Ô+~. Ç~ Ç‘·s¡ <XÊ\‘√ b˛*Ã

#·÷ùdÔ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. nyÓT]ø± <ì >∑T]+#Ó’‘ Ç|ü�&ÉT

e÷{≤¢&Üs√ nø£ÿ&É ≈£L&Ü 50% Á|üuÛÑT‘·«+ uÛÑ]k Ô+~.

eTq <ä>∑Zs¡ Ç~ n‹ ‘·≈£îÿe>± 30% nsTT ñ+&É&É+‘√

Á|ü»\ô|’ m≈£îÿe uÛ≤s¡+ |ü&ÉT‘√+~. Çø£ »ãT“\ $wüj·÷ìøÏ

eùdÔ eTq<X+˝À

(i) >∑]“¤DT\, dü+e‘·‡s¡+ ˝À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡D≤\

dü+K´ n~Ûø£+>± ñ+~.

(ii) 1/3 e+‘·T Á|üdüyê\T e÷Á‘·yT ø£ ì|ü⁄DT …’q

/ düT•øÏå‘·T …’q (Á|üdüyê\qT ìs¡«Væ≤+#·≥+˝À •ø£åD bı+~q)

e´øÏÔ <ë«sê »s¡T>∑T‘·THêïsTT.

(iii) ˇø£yÓ’|ü⁄ b˛wüø±Vü‰s¡ ˝À|ü+, ÁøÏeTT\ <ë«sê

yê´|æÔ #Ó+< ˚ yê´<Û äT\T Ç+ø± m≈ £îÿe>±H˚ ñHêïsTT.

$»è+_ÛdüTÔHêïsTT. eTs=ø£yÓ’|ü⁄ s¡ø£ÔV”≤q‘·, &Éj·÷u…{Ïdt

>∑T+&Ó»ãT“\T, n~Ûø£ s¡ø£Ôb˛≥T e+{Ï yê´|æÔ #Ó+<äì yê´<ÛäT\T

(non - communicable diseases) ≈£L&Ü ô|]–b˛j·÷sTT.

Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ≈£L&Ü M{Ïì n~Ûø£+>± #·÷düTÔHêï+.

(iv) Ç{°e˝Ò (Lancet) Á|üeTTK »s¡ï˝Ÿ ≈ £L&Ü

Á|ü#·T]+∫+~. eTq+ "Life expectancy" Jeq Á|üe÷D+

e÷Á‘·+ ô|+#·Tø√>∑*>±+. Ç~ >∑D˙j·T+>± ô|]–+~

nqï~ #Ó|ü�ø√<ä>∑Z $wüj·TyT ø±ì Ç+‘·≈£îeTT+<äT eTq

dü>∑≥T e´øÏÔ Jeq Á|üe÷D+ ‘·≈£îÿe>± ñ+&~ (Ç‘·s¡

<XÊ\‘√ b˛*ùdÔ). ø£qTø£ Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D+ (life

expectancy) m≈£îÿe>± ô|]–q≥T¢ ø£ì|æ+∫Hê Ç‘·s¡

<XÊ\T m|üŒ{Ï qT+&√ eTT+<äT+&É≥+ e\q eTq<X+

m≈£îÿe kÕ~Û+∫q≥T¢>± ø£qã&ÉT‘√+~.

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Á|üC≤s√>∑ e´edüúm<äTs=ÿ+≥Tqï düyêfió¢ &܈ˆ lHê<∏é ¬s&ç¶

Áô|dæ&Ó+{Ÿ, |ü_¢ø˘ ôV≤ ŸÔ bòÂ+&˚wüHé Ä|òt Ç+&çj·÷

|üÁC≤s√>∑´+ 7�Public Health Awareness Magazine�

nsTT‘ Jeq Á|üe÷D+ rdüT≈£î+fÒ eTq+ Ç+ø±

ã+>±¢<XŸ e+{Ï ù|<ä <X+˝À e´øÏÔ ø£Hêï eTq dü>∑≥Te´øÏÔ

Jeq Á|üe÷D+ ‘·≈£îÿe ñ+&É≥+ >∑eTì+#ê*. eTq

dü>∑≥T e´øÏÔ Jeq Á|üe÷D+ ù|<ä <XÊ\ dü>∑≥T ø£Hêï

‘·≈£îÿe ñ+&É≥+ <äTs¡<äèwüºø£s¡+.

Jeq Á|üe÷D+ $&ç∫ô|{Ϻ Äs√>∑ +>± ñqï J$‘êìï

e÷Á‘ ·+ rd ü T≈ £ î+f Ò eTq+ eTØ y Óq Tø £ã&ç

ñHêï+. ø=ìï HêD´yÓTÆq Äs√>∑ dü÷∫ø£\ >∑T]+∫ Ç|ü�&ÉT

#Ó|ü⁄‘êqT.

dü+e‘·‡s¡+ ˝À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡D≤\ dü+K´ 40 `

uÛ≤s¡‘·<X+˝À ñqï|ü�&ÉT, <∏ëjYT˝≤+&é À 12, l\+ø£ À

13, #Ó’Hê˝À 15, Áu…õ Ÿ À 15 ñ+&É≥+ Ä˝À∫+|ü#ùd

$wüj·T+. n˝≤π> 5 dü+ˆˆsê\ À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡D≤\ dü+K´

≈£L&Ü eTq<X+˝À Ç‘·s¡ BRICS <XÊ\‘√ b˛*ùdÔ #ê˝≤

m≈£îÿe. eTq+ m|ü�&É÷ù|<ä <XÊ\‘√H b˛\TÃ≈£î+{≤+.

m+<äTø£+fÒ n_Ûeè~∆ #Ó+~q / #Ó+<äT‘·Tqï <XÊ\‘√

b˛\TÃø√yê\+fÒ eTqyê]øÏ dæ>∑ZqT≈£î+{≤qT. nsTT‘ M{Ï‘√

b˛*ÃHê ≈£L&Ü eTq+ #ê˝≤ yÓqTø£ã& ñHêï+.

yê´~Û ìs√<Ûäø£ {°ø±\T yj·T≥+˝ÀH rdüTø√+&ç.

uÛ≤s¡‘·<X+˝À 66% {°ø±\T ysTT+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+fÒ

l\+ø£ À (Civil war) n+‘·s¡T´<ä∆+ »s¡T>∑T‘·Tqï düeTj·T+˝À

≈£L&Ü 99% ÇeTT´HÓ’CÒwüHé »]–+~.

b˛wüø±Vü‰s¡ À|ü+˝À >∑D≤+ø±\qT |ü]o*+#·+&ç.

eTq<X+˝À b˛wüø±Vü‰s¡ À|ü+ >∑\ |æ\¢\ dü+K´ m+‘√

yÓqTø£ã&ɶ düuŸ düVü‰s¡Hé ÄÁ|òæø£Hé <XÊ\ø£Hêï ‘·≈£îÿe.

eTq<X+˝À 25% |æ\¢\T ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√ |ü⁄&ÉT‘·THêïs¡T.

M]˝À Áã‹øÏq yê]˝À 43% ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√H ô|]–

13 dü+ˆsê\ ej·TdüT e#Ãdü]øÏ 66XÊ‘·+ eT+~øÏ s¡ø£ÔV”≤q‘·

ø£ì|æk Ô+~. l\+ø£, ÄÁ|òæø£Hé <XÊ\T á $wüj·T+˝À

#ê˝≤ yÓTs¡T>∑T.

|ü]X¯óÁu Û Ñ‘ ·≈ £î, b˛wüø±V ü‰s¡ ˝ÀbÕìøÏ \+ ¬ø

ñ+~. πøe\+ s√&ÉT¢ ‘·T&Ée≥+ e\q dü«#·Ã¤ uÛ≤s¡‘Y sê<äT.

eTq<X+˝À yÓTT‘·Ô+ eT*Hê\qT ‘=\–+# |ü<ä∆‹˝À (waste

disposed system) e÷s¡TŒsêyê*. Ç~ »s¡>∑q|ü⁄&ÉT

|ü]XóÁuÛÑ‘· kÕ<Ûä + ø±<äT.

>∑]“¤DT\ Äs√>∑ + $wüj·÷ìøÏ eùdÔ (Maternal

mortality) Á|ü‹ \ø£å >∑sꓤ\≈£î eTq<X+˝À 178 eT+~

‘·\T¢\T (>∑]“¤DT\T) eTs¡DÏdüTÔHêïs¡T. Ç~ #Ó’Hê ø£Hêï 4

¬s≥T¢, l\+ø£ ø£Hêï 6 ¬s≥T¢ m≈£îÿe. Á|ü|ü+#·+˝À ‘·\T¢\

eTs¡D≤˝À¢ uÛ≤s¡‘·<X+ yê{≤ 9%.

eTq <XÊìï ªªb˛*jÓ÷ s¡Væ≤‘· <X+μμ >± Á|ü|ü+#·

Äs√>∑ dü+düú 2014 yÓTT<ä{À¢ >∑T]Ô+∫+~ nì >∑s¡«|ü&ܶ+.

nsTT‘ 2014 ∫es¡≈£î e#Ãdü]øÏ ôdº] …’CÒwüHé eTs¡D≤\T,

|ü+C≤uŸ À ø±≥sêøº ∫øÏ‘·‡ e\q dü+uÛÑ$+∫q n+<Ûä‘·«+

eTq*ï dæ>∑TZ‘√ ‘· …‘·TÔø√˙j·T≈£î+&Ü #kÕsTT.

ø±´+|ü⁄˝À¢ nsTT‘˚ eTq+ ‘ê‘êÿ*ø£+>± #ê˝≤

#düTÔHêï+. #j·T>∑\+. ø±˙, n< |üìrs¡TqT eTq+ s√EyêØ

ìs¡«V ü≤D˝À m|ü�& É÷ n< ˚ kÕ úsTT˝À ø=qkÕ–+# ·˝Òø£

b˛‘·THêï+. Çø£ÿ& ndü\T düeTdü ñqï~. Á|ü|ü+#· Äs√>∑

d ü+d ü ú b˛*j Ó÷ $wüj·T+˝À eTq*ï u Û Òwt n+fÒ

uÛÑTC≤ …>∑πsdüT≈£îHêïyT! eT] eTq s√EyêØ ÇeTT´HÓ’CÒwüHé

$w üj · T+˝À y Óq Tø £ã&ç ñ+& É{≤ì ï @$<Û ä +>±

düeT]∆+#·T≈£î+{≤+? @ <X+‘√q÷ eTq+ b˛\TÃø√ Òì

|ü]dæú‹ ñ+~. b˛*jÓ÷ ìyê]+#·ã&ç+~ ì»yT. nsTT‘

b˛*jÓ÷ô|’ eTq+ n~Ûø£+>± <äèwæºô|≥º&É+˝À $T–*q

ÇeTT´HÓ’CÒwüHé $wüj·T+˝À eTq+ yÓqTø£ã&ç b˛j·÷+.

eTq+ πøe\+ ø±´+|ü⁄\T, Ä|ü‘·‡eTj·÷˝À¢H ø±≈£î+&Ü

nìï düeTj·÷˝À¢H πø kÕúsTT˝À / πø Ø‹˝À ìs¡+‘·s¡+

yÓ’<ä ùde\q+~+#·>∑*π> Äs√>∑ e´edüúqT s¡÷bı+~+#·

>∑\>±*.

‘ ·\T ¢\ eTs¡D≤\qT |ü]o*ùd Ô Ç+< äT˝À 2/3

(eT÷&ç+≥ ¬s+&=+‘·T\T) ñ‘·Ôs¡Á|ü<XŸ, ;Vü‰sY, eTVü‰sêh

sê»kÕúHé eT]j·TT ]kÕ‡ ÁbÕ+‘ê\˝ÀH dü+uÛÑ$+#êsTT.

nk˛‡yéT˝À >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\T \ø£å >∑sꓤ\≈ £î 328

ñ+fÒ, πøs¡fi˝À Ç~ πøe\+ 66 >± qyÓ÷<äT ø±e&É+

<X+˝À ñqï ÁbÕ+rj·T uÒ<Ûë\≈£î n<ä›+|ü&ÉT‘·T+~. n˝≤H

ÁuÛÑ÷DVü≤‘· (Ä&É|æ\¢\T |ü⁄≥º>±H #·+ù|j·T≥+) #Û·rÔdt>∑&é,

eT<Ûä Á|ü<XŸ, πøs¡fi ø£+fÒ 5 qT+∫ 6 ¬s≥T¢ m≈£îÿe.

á s¡ø£+>± eTTK´yÓTÆq >∑D≤+ø±\˝À yÓqTø£ã&çq18

sêÁcÕº\qT eTq+ ªj·÷ø£åHé Á>∑÷|t ùdº{Ÿ‡μ>± e´eVü≤]kÕÔ+.

Ç$ eTTK´+>± <X+ ñ‘·Ôsêq, ‘·÷s¡TŒ ñ‘·Ôsêq e⁄HêïsTT.

50 % <X »HêuÛ≤, 50% »qHê\T, 71% •Xó eTs¡D≤\T

(dü+ˆˆ˝À|ü⁄), 72% 5 dü+ˆˆ\ ˝À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡D≤\T

eT]j·TT 78% >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\T Çø£ÿ& dü+uÛÑ$düTÔHêïsTT.

BìøÏ #ê˝≤ ø±s¡D≤\T ñHêïsTT. á sêÁcÕº\˝À Ç+ø±

|üÁC≤s√>∑´+8 �Public Health Awareness Magazine�

|òüP´&É Ÿ e´edüú ñ+&É≥+, nø£åsêdü ‘· ‘·≈£îÿeø±e≥+,

Ád”Ô\T e´edüú À ã\V”≤qT\T ø±e≥+` Ç˝≤ #ê˝≤ #ê˝≤

ø±s¡D≤\T ñHêïj·Tø£ÿ&É. á sêÁcÕº\˝À Á|üuÛÑT‘ê«\ |üìrs¡T

≈ £L&Ü #Ó|ü�ø√< ä–q~>± ˝Ò< äT. C≤rj·T kÕ úsTT˝À

# ·÷d üT Ôqï|ü�& ÉT eTq+ Ç˝≤+{ Ï d üeTd ü´\ìï+{ Ï˙

m<äTs√ÿe\dæ edüTÔ+~.

»q˙ düTs¡ø£å jÓ÷»q ÁøÏ+<ä á eT<Ûä H ø£ ÄdüŒÁ‹˝À

Á|üdüe+ »]|æ+#·T≈£î+fÒ ãVüQeT‘·T\T Çe«≥+ yÓTT<ä\T

ô|{≤ºs¡T. >∑]“¤DÏì ˇ|æŒ+∫ rdüT≈£îì e∫Ãq Äj·÷≈£î

≈£L&Ü ãVüQeT‘·T\T Çe«&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. |òü*‘·+ m˝≤

ñ+≥T+<√ y∫ #·÷&Ü*. Ç~ NRHM ˝À rdüT≈£îqï

ìs¡íj·T+. 2012`2013˝À >∑D≤+ø±\T |ü]o*ùdÔ ÄdüŒÁ‹˝À

Á|üdüyê\T ô|]>±sTT. nsTT‘ >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\ dü+K´˝À

e÷s¡TŒ sê˝Ò< äT. >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\T πøe\+ ˇø£

Institution˝À ø±qTŒ #sTT≥+ e\q e÷Á‘·yT ‘·>∑Ze⁄.

eTq+ n+~+# ùde\ HêD´‘· À ≈£L&Ü e÷s¡TŒsêyê*.

Ç~ ô|<ä› düeTdü .

Á|üuÛÑT‘·«+ &ÉãT“*∫à s√>∑T\qT ÄdüŒÁ‹øÏ |ü+|æùdÔ

nø£ÿ&É nedüs¡yÓTÆq qs¡T‡\T, yÓ’<äT´\T, ø£ dü+ $<äT´‘·TÔ,

˙s¡T, |ü]XóÁuÛÑ‘·, dü¬s’q eTTs¡T>∑T˙{Ï bÕs¡T<ä\ e´edüú

Òø£b˛‘ eT] @$<Ûä+>± >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\T ‘·>∑TZ‘êsTT.

eTq+ 5 dü+ˆˆ\ À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡D≤\T rdüT≈£î+fÒ Bì˝À

dü+e‘·‡s¡+ À|ü⁄ •Xóe⁄\ eTs¡D≤\T n~Ûø£+. n+<äT˝ÀqT

Ä& É•X¯óe⁄ eTs¡D≤\T m≈ £îÿe. yê{ Ï˝À¢q÷ qeC≤‘ ·

•Xóe⁄\T (n|ü�& |ü⁄{Ϻq neonates) eTs¡DÏ+#·&É+ m≈£îÿe.

y ÓTT< ä{ Ïyês¡+˝À, n+< äT˝Àq÷ y ÓTT< ä{ Ï 48 >∑+≥˝À¢

eTs¡DÏdüTÔqï •Xóe⁄\ dü+K´˝À ô|<ä›>± e÷s¡TŒ sê Ò<äT.

eTq yÓ’<ä dü+düú\˝À ùde\ HêD´‘·≈£î <X+˝À

dü+uÛÑ$düTÔqï >∑]“¤DT\, •Xóe⁄\ eTs¡D≤ Ò ≥TsêsTT.Ç$

n~Ûø£+>± ñ+&É&É+ eTq <äTdæú‹øÏ n<ä›+ |ü&ÉT‘√+~.

{ Ï_ $wüj·÷H˚ï rd üT≈ £î+fÒ Á|ü|ü+# ·+˝À 1/3

(eT÷&Éee+‘·T) {Ï_ s√>∑T\T eTq<X+˝À ñHêïs¡T. Ç|ü⁄&ÉT

eT+<äT\≈£î §+>∑ì yÓTT+&ç {Ï_ s√>∑T\ dü+K´ ô|s¡T>∑T‘√+~.

eT Ò]j·÷ s√>∑T\T dü+U…’ ‘ eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. >∑D≤+ø±\T

πøs¡ø£+>± Òø£b˛e&É+ eTs√ düeTdü . ICMR À Institute

of Medical Statistics yês¡T ˇø£ dü+K´ #·÷|ækÕÔs¡T.

National vector disease control programme yê]ì

n&ç–‘ 790 eTs¡D≤\T n+{≤s¡T. yπs WHO >∑D≤+ø±\T

#·÷ùdÔ á dü+K´ 40,000 ñ+≥T+~. Bìô|’ IMS yês¡T

ˇø£ ì|ü⁄DT\ ø£$T{° yùdÔ ‘·s¡Tyê‘· yês¡T ≈£L&Ü á

dü+K´ 30 qT+&ç 40 y\T ñ+≥T+<äì ‘˝≤Ãs¡T. nsTT‘

á dü+K´ Ç|üŒ{Ïes¡≈£î Á|üuÛÑT‘·« yÓuŸôd’{Ÿ MT<ä sê Ò<äT.

ICMR ø£ Á|üuÛÑT‘·« dü+ùdú nsTTq|üŒ{ÏøÏ Ç~ »s¡>∑ Ò<äT.

eTqøÏ|ü�&ÉT m+<äs¡T eT Ò]j·÷ s√>∑T\THêïs√, mìï

eTs¡D≤\T eT Ò]j·÷ ø±s¡D+>± »s¡T>∑T‘·THêïjÓ÷ ‘Ó*j·Tì

|ü]dæú‘·T\˝À eTq+ m≥Te+{Ï ùde\T n+~+#·>∑\+?

Áb Á>±eTT dü]>± |üì#düTÔ+<√ Ò<√ m˝≤ uÒØE ydüTø√>∑\+?

<√eT\T e+{Ï yêVü≤ø±\ <ë«sê yê´|æÔ#Ó+< &Ó+>∑÷´,

∫¬øHé>∑Tìj·÷, »|ü dt mHÓ‡|òü …’{Ïdt, Çe˙ï #ê˝≤ m≈£îÿe>±

e⁄HêïsTT|ü⁄&ÉT. yê´|æÔ #Ó+<äì yê´<ÛäT\ (>∑T+&Ó »ãT“\T

yÓTTˆˆ) >∑T]+∫ Ç|üŒ{Ïπø ø=+<äs¡T e´≈£îÔ\T e÷{≤¢&Üs¡T.

eT<Û äTy ˚TV ü≤yê´~ Û s√>∑T\T Ç|ü⁄& ÉT d üTe÷s¡T 66

$T*j·THé\T ñHêïs¡T. 2030øÏ á dü+K´ 101 $T*j·THé\T

#s¡T‘·T+<äì n+#·Hê. Ç~ Ç+ø± m≈£îÿe ñ+&Ée#·Ãì,

>∑D≤+ø±\T dü]ø±eì ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïs¡T.

n~Ûø£ s¡ø£Ôb˛≥T, bı>±≈£î ø±s¡D+>± dü+uÛÑ$+#

eTs¡D≤\ dü+K´ (active smoking) <ë«sê 130 qT+&ç

240 $T*j·THé\T>± n+#·Hê. (Passive smoking) bı>±≈£î

qeT\&É+ e\q ø£*π> eTs¡D≤\qT ø£*|æ‘ á dü+K´

eT]+‘· n~Ûø£+ ne⁄‘·T+~. á dü+K´ ≈£L&Ü 2030

Hê{ÏøÏ ¬s+&ÉT ¬s≥T¢ ne⁄‘·T+<äì n+#·Hê. Ç|üŒ{Ïπø Á|ü‹

dü+e‘·‡s¡+ bı>±≈£î ø±s¡D+>± dü+uÛÑ$düTÔqï eTs¡D≤\

dü+K´ ø£ $T*j·THé ñ+~. >∑T+&Ó »ãT“\ e\¢ eTs¡D≤\T

64 @fifl ej·TdüT˝Àù| (#ê˝≤ ‘·≈£îÿe ej·TdüT˝ÀH) u≤>±

m≈£îÿe dü+uÛÑ$düTÔHêïsTT. 80 @fi¢≈£î >∑T+&Ó »ãT“, 82

@fifl≈£î |üø£åyê‘·+ e∫à #·ìb˛‘ n~ yπs dü+>∑‹. (n|ü�&ÉT

≈£L&Ü b˛≈£L&É<äT e÷eT÷\T>±). ø±ì, ˇø£ e´øÏÔ 40

qT+&ç 50`55 dü+ˆsê\ ej·TdüT˝ÀH >∑T+&Ó»ãT“, |üø£åyê‘·+

e+{Ï ìyê]+|ü<ä>∑Z ø±s¡D≤\‘√ eTs¡DÏdüTÔ+fÒ n~ Ä

e´øÏÔøÏ, ≈£î≥T+u≤ìøÏ, <XÊìøÏ ≈£L&Ü <äTs¡›X‚.

eTq<X+˝À yÓTT<ä{ÏkÕ] >∑T+&Ó »ãT“ e#à dü>∑≥T

ej·TdüT 55 dü+e‘·‡sê\T. Ç~ bÕXÊÑ· <XÊ\‘√ b˛*ùdÔ

10 d ü+ˆˆ ‘ ·≈ £îÿe. eTq+ >∑T+& Ó»ãT“\ ø±s¡D+>±

ñ|üj·TTø£ÔeTjT´ J$‘· ø±\+ m+‘· qwüºb˛j·÷eTqï~

|üÁC≤s√>∑´+ 9�Public Health Awareness Magazine�

@fifl˝À …ø£ÿø£&ç‘ eTq<X+ qwüºb˛‘·Tqï~ düTe÷s¡T 9.2

$T*j·THé dü+e‘·‡sê\T>± ‘*+~ (2000 dü+ˆˆ˝À). Ç~

#Ó’Hê ø£Hêï m≈£îÿe. 2030øÏ Ç~ düTe÷s¡T 80 $T*j·THé

dü+e‘·‡sê\≈£î #s¡T‘·T+<äì n+#·Hê. nyÓT]ø±‘√ b˛*ùdÔ

2000 dü+ˆˆ˝À Ç~ 570% m≈£îÿe. 2030 Hê{ÏøÏ Ç~

900% m≈£îÿe>± dü+uÛÑ$düTÔ+~.

‘·eTqT ‘êeTT 21e X‘êã›+≈£î Ä]úø£+>± dü÷|üsY

|üesY>± dü+uÀ~Û+#·T≈£î+≥Tqï @ <XeT÷ ‘·eT <X eT<Ûä

ej·TdüTÿ\≈£î Ç+‘·{Ï n|òü÷‘·+ dü+uÛÑ$+#·{≤ìï |ü�ø√ Ò<äT.

nB, á yê´<ÛäT\qT ìyê]+#·>∑*– ñ+&û ìwæÿèj·T>±

ñ+&É Ò<äT. eTq Äs√>∑ e´edüú |üìrs¡T y>±ìï ô|+#ê*‡

ñ+~.

#ÓHÓ’ï˝À ø£|ü�&ÉT 2.3%>± ñqï &Éj·÷u…{Ïdt s√>∑T\

ìwüŒ‹Ô rÁe+>± ô|]– 18`20%øÏ Ç{°e\ <ë{Ï+~.

Ç{°e\ q>∑sê\˝À »]|æq düπs«˝À ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡+˝À

n‘ ·´~ Ûø£+>± & Éj·÷u…{ Ïd t s√>∑T\T ñqï≥T ¢ ‘˚*+~.

‘Ó\T>∑Tyê]~ r|æ eTqdüT. ø±˙ m≈£îÿee&É+ <äTs¡<äèwüº+.

e÷qd æø£ Äs√>∑´ d üeTd ü´\T ≈ £L&Ü rÁe+>±

ñ+&É≥+ Çã“+~ ô|&ÉT‘√+~. Ä‘·àVü≤‘· \T ô|s¡T>∑T‘·THêïsTT.

e÷qdæø£ yê´<ÛäT\T n~Ûø£+>± ñHêïsTT. ø±ì e÷qdæø£

s¡+>∑+˝À ì|ü⁄DT\ ø=s¡‘· rÁe+>± ñ+~.

< äTs¡< äèwüºeXÊ‘ ·TÔ s√& ÉT¶ Á|üe÷<ë\T ˇø£ Äs√>∑´

düeTdü >± >∑T]Ô+#·s¡T m≈£îÿe eT+~. nsTT‘ 49 dü+ˆˆ\

˝À|ü⁄ ø√˝ÀŒ‘·Tqï ÁbÕD≤\ dü+K´qT rdüT≈£î+fÒ düeTdü

rÁe‘· ns¡ú+ ne⁄‘·T+~. 25dü+ˆˆ\ À|ü⁄ n‘· ~Ûø£ eTs¡D≤\T

s√& ÉT¶ Á|üe÷<ë\‘√H˚ d ü+u Û Ñ$d üTÔHêïsTT. Ç+‘ ·eT+~

j·TTø£Ôej·TdüTÿ\T ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·T+fÒ, Ç+‘· yÓ’ø£\´+

á Á|üe÷<ë\ ø±s¡D+>± dü+uÛÑ$düTÔ+fÒ Ç~ Äs√>∑ düeTdü

ø±ø£ eTπs$T{Ï? BìøÏ eTq+ |ü]cÕÿs¡+ ø£qTø√ÿyê*.

Çø£ÿ&É eTq+ ndüe÷q‘·qT >∑T]Ô+#·>∑\>±*. düeTdü

n+<ä]ø° πø s¡ø£+>± Ò<äT. |æ\¢\T, >∑]“¤DT\ eTs¡D≤\T

rdüT≈£îHêï— b˛wüø±Vü‰s¡ À|ü+, ÇeTT´HÓ’CÒwüHé, >∑T+&Ó»ãT“\T

rdüT≈£îHêï Ç$ Ä]úø£+>±, nø£åsêdü ‘·|üs¡+>± yÓqTø£ã&çq

yê]˝ÀH n~Ûø£+>± ñHêïsTT. $T>∑‘ê nìï $wüj·÷\T

(n+fÒ Ä]úø£ yÓqTø£u≤≥T‘·q+, nø£åsêdü ‘·, q>∑s¡+˝À

Òø£ |ü …¢\˝À ìyêdü+ e+{Ï$) dü]#dæq|üŒ{ÏøÏ ≈£î\+øÏ,

Äs√>∑ düeTdü \≈£î dü+ã+<Ûä+ ñ+{À+~. md”º\˝À md”‡\

ø£Hêï, md”‡\˝À ˇ_dæ\ ø£Hêï, ˇ_dæ\˝À ˇdæ\ø£Hêï

n~Ûø£+>± Äs√>∑ düeTdü \T ñHêïsTT. ø=ìï ø£eT÷´ì{°\˝À

≈£L&Ü á e´‘ê´dü+ ñ+~. ñ<눈 Ç‘·s¡ $wüj·÷\qT

uÒ …Hé‡ (dü]) #dæHê eTTdæ¢+ ø£eT÷´ì{° À Äs√>∑ düeTdü \T

n~Ûø£+>± ñHêïsTT.

n+fÒ Äs√>∑ +>∑T]+∫ e÷{≤¢&ÉT‘·Tqï|ü�&ÉT <ëìøÏ

nHø£ ø√D≤\T, nHø£ ø±s¡D≤\T ñqï≥T¢ Á>∑Væ≤+#ê*.

ˇø£ Äs√>∑ e´edüúH rdüT≈£î+fÒ e÷qeeqs¡T\T, Ç‘·s¡

eqs¡T\T, eT+<äT\, {°ø±\ n+<äTu≤≥T, kÕ+πø‹ø£‘·

n+<äTu≤≥T, Ä]úø£ πø{≤sTT+|ü⁄\T, düe÷#ês¡ e´edüú,

Á|üuÛÑT‘·« |üìrs¡T, Ç˝≤ nHø£ $wüj·÷\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ

rdüTø√yê*.

Äs√>∑ + πøe\+ ˇø£ÿ Äs√>∑ s¡+>∑+ Á|üD≤[ø£\T,

$<ÛëHê\T, |ü]dæú‘·T\ô|’H˚ ø±≈£î+&Ü Ç‘·s¡ s¡+>±\˝À

|ü]dæú‘·T\ô|’ ≈£L&Ü Ä<Ûë]‘·yÓTÆ ñ+≥T+~.

eT+∫˙s¡T, eTTs¡T>∑T˙{ Ï bÕs¡T< ä\ e´ed ü ú ,

|ü]XóÁuÛÑ‘·, ÄVü‰s¡ s¡+>∑+, |üsê´es¡D+, kÕe÷õø£ düTdæús¡‘·,

n_Ûeè~∆, nHø£ e´øÏÔ>∑‘· $wüj·÷\T ` n\yê≥T¢ e+{Ï

yê{Ïô|’ eTq Äs√>∑ + Ä<Ûë]‘·+. ø=ìï e´øÏÔ>∑‘· $wüj·÷\T>±

ø£ì|æ+∫Hê e´≈ £î Ô\ #˚‘ ·T\˝À ñ+& Ée⁄. d üe÷»+˝À

|ü]dæú‘·T\T M{Ïì XÊdædü÷Ô ñ+{≤sTT.

e´øÏÔ jÓTTø£ÿ Ä<ëj·T+, $<ä , |üì düe÷»+˝À n‘·ì

>ös¡e+, Ád”Ôj·÷ Òø£ |ü⁄s¡Twüß&Ü nH $wüj·T+, n‘·ìøÏ

düe÷»+ qT+&ç \_ÛdüTÔqï düVü‰j·T+, yÓTT<ä …’q$ Ç+<äT≈£î

ñ<ëVü≤s¡D\T. M≥ìï+{Ï Á|üuÛ≤e+ Äs√>∑ +ô|’ ñ+≥T+~.

M{Ï |ü]dæú‹øÏ ≈£L&Ü düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\< eTTK´ u≤<Ûä ‘·.

e´≈£îÔ\T ø°\ø£yT ø±˙, yê]øÏ dü+ã+~Û+∫q $wüj·÷\qT

ìs¡ísTT+# düeTj·T+˝À yê]ì <ä÷s¡+ ô|&ÉT‘·THêïs¡T.

BìøÏ y ÓqTø£ ã˝y ÓT Æq sê»ø °j·T, Ä] úø£ ø±s¡D≤\T

ñHêïj·Tì Á>∑Væ≤+#ê*. Òø£b˛‘ eTq+ πøe\+ ªªyÓ’<äT´\T

Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓfió‘·THêïsê Ò<ëμμ nH ˇø£ ∫qï

$wüj·T+ <ä>∑Zπs Ä˝À∫dü÷Ô ñ+&çb˛‘ê+. |üP]Ô e´edüúqT,

d üeTd ü´q÷ # ·÷& É≈ £î+&Ü ˇπø $wüj·÷ìøÏ |ü]$T‘ ·y ÓT Æ

ñ+&çb˛‘ê+. á <äèwæºø√D+ e÷sê*. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À

ns¡T ®qT& ÉT n+{≤& ÉT. πøe\+ |üøÏå ø£+{ Ïô|’H˚ < äèwæ º

ñ+&Ü\ì, ì»yT @ø±Á>∑‘·≈£î ø£ $wüj·T+ô|’ <äèwæº ì\|ü&É+

nedüs¡+. n+‘·{Ï @ø±Á>∑‘· ø£\ ns¡T®qTìøÏ ≈£L&Ü lø£èwüßí&ÉT

|üÁC≤s√>∑´+10 �Public Health Awareness Magazine�

‘·q $X«s¡÷|ü+ #·÷ù|≥|üŒ{ÏøÏ @+ #Ój·÷´˝À ns¡ú+ ø± Ò<äT.

n+fÒ eTq≈£î ¬s+&É÷ ø±yê*. eTq+ Á|ü‹ düeTdü qT

$&ç$&ç>± |ü]wüÿ]dü÷ÔH $XÊ\yÓTÆq <äèw溑√ yÓTT‘·Ô+ düeTdü qT

nìï ø√D≤\ qT+N ns¡ú+ #düT≈£î+≥T+&Ü* ≈£L&Ü.

|ü_¢ø ôV≤ ŸÔH rdüT≈£î+fÒ Á|ü‹ e´øÏÔ Äs√>∑ + ≈£L&Ü

eTq<X+˝À Ks¡Tà #düTÔqï~ l\+ø£ ø£Hêï ¬s+&ÉT ¬s≥T¢

‘·≈£îÿe, #Ó’Hê ø£Hêï Hê\T>∑T ¬s≥T¢ ‘·≈£îÿe, <∏ëjYT˝≤+&é

ø£Hêï 6 ¬s≥T¢ ‘·≈£îÿe. á ‘·≈£îÿe Ks¡Tà Á|üuÛÑT‘·«+ #j·T&ÉyT

nìï düeTdü \ yÓqTø£ eT÷\+>± eTq+ Á>∑Væ≤+#ê*.

yÓTTqï{Ï |üÁ‹ø£ À #·~$ ñ+{≤s¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ 2014`15

Ä]úø£ dü+e‘·‡sêìøÏ Äs√>∑ s¡+>∑+ πø{≤sTT+|ü⁄ 20%

‘·–Z+∫+~. ôV≤#Y◊$ s√>∑T\≈£î πø{≤sTT+# yÓTT‘êÔìï 30%

‘·–Z+∫+~. ndü Ò Ò<äj·÷´ n+≥T+fÒ ñqï u&Ó®{Ÿ qT+∫

‘·–Z+#ês¡T. m+<äTø° ø√‘· n+fÒ Mfiófl (n~Ûø±s¡T\T) Ks¡TÃ

ô|≥º Òø£b˛‘·THêïs¡T. #ê˝≤eT+~ &ÉãT“\T ‹|æŒ |ü+|ædüTÔHêïs¡T.

ø=ìï ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘· sêÁcÕº\T eTTK´+>± &ÉãT“qT yÓqøÏÿ

|ü+ù|düTÔHêïsTT. b˛˙ m+<äTøÏ ≤ #düTÔHêïs¡T? m+<äT≈£î

Ks¡Tà #j·T Òø£b˛j·÷s¡T? nì Ä˝À∫ùdÔ ns¡ú+ ne⁄‘·T+~.

eTq <ä>∑Zs¡ ø£ dü¬s’q |üìeTT≥Tº, e÷qe eqs¡T, edü‘·T\T

ø£\ düJe+>± ø=qkÕ>∑T‘·Tqï Äs√>∑ e´edüú ñqï|ü�&ÉT

ø£<ë &ÉãT“\T Ks¡TÃ #j·T>∑*π>~! Ç~ #ê˝≤ cyclical

(e\j·T+) $yê<ä+˝≤ ñ+~. |üì #ùd+<äT≈£î ≈£î<äs¡<äT

ø£qTø£ &ÉãT“\T Ks¡TÃ #j·T Òs¡T. &ÉãT“\T Ks¡TÃ ø±efÒ¢<äT

ø£qTø£ πø{≤sTT+|ü⁄\T ‘·–Z<ë›+.

Ç<Ó ≤ ñ+<ä+fÒ, ªª|æ\¢yê&ÉT s√>∑+‘√ ã\V”≤qT&Ó’

Äø£* #·∫Ãb˛sTT ‹q Òø£b˛‘·THêï&ÉT. ø£qTø£ n‘·ìøÏ ÄVü‰s¡+

ô|≥º&É+ Äù|<ë›+ nì |üdüTÔ ô|{Ϻq≥T¢ ñ+~.μμ

ø£qTø£ eTq+ n~ Ûø£ πø{≤sTT+|ü⁄\T K∫Ñ ·+>±

e#Ã≥≥T¢ b˛sê&Ü*. nsTT‘ nì dü]>±Z $ìjÓ÷–+#·ã&≥T¢

≈£L&Ü #·÷&Ü*. yê{Ïì yê&ÉT≈£îH≥≥T¢>± eTq+ Äs√>∑

e´edüúqT |ü{Ïwüº+ #Ój·÷´*. eTq+ m+<äT≈£î ø£èwæ #dæ

eT]+‘· eT+~ Äs√>∑ ì|ü⁄DT\qT ‘·j·÷s¡T #j·T Òø£

b˛‘·THêï+? m+<äT≈£î eT+<äT\T ñ∫‘·+>± n+~+#· Òø£

b˛‘ ·THêï+? m+< äT≈ £î |üØø£å\T ñ∫‘ ·+>± #˚j·T˝Òø£

b˛‘·THêï+? Çe ï Ä˝À∫+#·<ä–q $wüj·÷ Ò. uÛ≤s¡‘·<X+˝À

Á|ü»\T ‘·eT CÒãT\Tï+∫ 75% Äs√>±´ìøÏ Ks¡TÃô|&ÉT‘·T+fÒ,

l\+ø£ À 50% e÷Á‘·yT CÒãT qT+∫ Ks¡Tà ne⁄‘√+~.

düTe÷s¡T 60 $T*j·THé Á|ü»\T Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+

Äs√>∑ düeTdü \ ø±s¡D+>± ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ HÓ≥ºã&ÉT‘·THêïs¡T.

Ç~ Á|ü|ü+#· u≤´+ø n+#·Hê. BìøÏ ø±s¡D+ Äs√>∑

ùde\T KØ<Ó’q$>± nsTTb˛e≥yT. ÄdüŒÁ‹˝À #] ∫øÏ‘·‡

bı+<äT‘·Tqï yê]˝À 40% n|ü� #ùdÔH ‘·eT Äs√>∑

ùde\T bı+<ä>∑\T>∑T‘·THêïs¡T. 28% |ü …¢ Á|ü»\T, 20%

|ü≥ºD≤˝À¢ Á|ü»\ e<ä› Äs√>∑ + ø√dü+ Ks¡Tà #ùd+<äT≈£î

ì<ÛäT\T ÒH Òe⁄. CÒãT˝À+∫ ô|fÒº Ks¡Tà z|æ ùde\≈£î,

eT+<äT\≈£î n~Ûø£+>± b˛‘·T+~. Á|üdüTÔ‘·+ ñqï Çq÷‡¬sHé‡

|ü<∏äø± ÒM z|æ ùde\qT ø£esY #Ój·T´e⁄. ãj·T≥ ø=H

eT+<äT\≈£î Çq÷‡¬sHé‡ ñ+&É<äT. n+fÒ Á|ü»\ nedüsê\≈£î

nqT>∑TD+>± Çq÷‡¬sHé‡ Òe⁄. eTq |ü_¢ø ôV≤ ŸÔ bòÂ+&wüHé À

ø=+‘·eT+~ düuÛÑT´\T sêJyé Äs√>∑ l, ‘·$TfiHê&ÉT˝À

Çq÷‡¬sHé‡ d”ÿeTT, ÄsYmdt_yÓ’ e+{Ï |ü<∏äø±\qT n<Ûäj·Tq+

#kÕs¡T. ø=+‘·eT+~ Á|ü»\T ˝≤uÛÑ+ bı+<äT‘·Tqï e÷≥

yêdüÔeyT nsTTHê ìC≤ìøÏ Ks¡Tà ô|]–+~. m+<äTø£+fÒ

Çq÷‡¬sHé‡ n+~düTÔqï &ÉãT“ |ü]$T‘·+. ø£yÓ’|ü⁄ Çq÷‡¬sHé‡

ø£\yê]øÏ ùde\ KØ<äT m≈£îÿe. ‘·s¡Tyê‘· $õ{Ÿ‡≈£î m≥Te+{Ï

ø£eπsõ Ò<äT. n+fÒ, á d”ÿeTT\ e\q Ä]úø£ (düVü‰j·T+)

s¡ø£åD \_ÛdüTÔ+<äqï e÷≥ e{Ϻ<.

eT+<äT\T ≈£L&Ü ñ∫‘·+>± \_Û+#·&É+ sêqT ‘·>∑TZ‘·÷

e∫Ã+~. 86`87 dü+ˆˆ˝À n~Ûø£XÊ‘·+ z|æ, eT+<äT\T

ñ∫‘·+>± \_Û+#$. 31% z|æ s√>∑T\≈£î ñ∫‘·+>±

eT+< äT\T \_ Û+#˚$. ø±˙ 2004˝À Ç~ 5%øÏ

|ü&çb˛sTT+~. eT+<äT\ KØ<äT ≈£L&Ü ô|]–+~. eT+<äT\T

ø=q&É+ ô|<ä› düeTdü >± e÷]+~. ø£qTø£ Á|üdüTÔ‘· |ü<∏äø±\T

Ç≥T eT+<äT\T, n≥T |üØø£å\T` ¬s+&ç+{Ï n+<äTu≤≥T˝À

Ò≈£î+&Ü #kÕsTT. eTq Äs√>∑ s¡+>∑+˝À ø°\ø£e÷s¡TŒ\T

m˝≤ »]>±jÓ÷ ˇø£kÕ] |ü]o*<ë›+.

12e Á|üD≤[ø£˝À Äs√>±´ìøÏ πø{≤sTT+|ü ⁄

ô|+# ·T‘êeTHêïs¡T. ø£$T{° y ˚d æq|ü⁄& ÉT y ˚TeTT ø£˙d ü+

2.5XÊ‘·yÓTÆHê ô|+#·eTHêï+. ø±˙ 1.87% e÷Á‘·y˚T

M\e⁄‘·T+<äì n+‘ ô|+#ês¡T. Rural Health Mission≈£î

Urban Health MissionqT CÀ&ç+∫ Natural Health

Mission ‘·j·÷s¡T #kÕÔ+ nHêïs¡T.

ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘·«+ e∫Ã+~. <ëìe\q @yÓTÆHê e÷s¡TŒ

e∫Ã+<ë? m\ø£åHé‡ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· yT+ ø=‘·Ô C≤rj·T

|üÁC≤s√>∑´+ 11�Public Health Awareness Magazine�

Äs√>∑ |ü<∏äø±ìï (NHP) ‘·j·÷s¡T #düTÔHêïeTHêïs¡T.

n~ Ç+ø± ‘·j·÷s¡e⁄‘√+~. n~ ãj·T≥≈£î e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘·

eTq+ m˝≤ ñ+≥T+<√ # ·]Ã+#ê*. ÁbÕ<∏ ä$Tø£

Äs√>∑´πø+Á<ë\qT ã˝Àù|‘ ·+ #Ój·÷´\ì Äs√>∑´XÊK

n+{À+~. πø_HÓ{Ÿ, Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nqTeT‹ bı+~q

‘·s¡Tyê‘· >±ì m˝≤ ñ+≥T+<√ eTq≈£î ‘Ó©<äT. National

Health Assurance Programme n+≥THêïs¡T

Á|ü<ÛëqeT+Á‹ >±s¡T. ø±˙ <ëì ns¡ú+ @+{À Ç+ø± me]ø°

‘Ó*j·T< äT. n~ ãj·T≥|ü&ܶ πø ‘Ó\Td üT Ô+~. <ëì˝À

assurance @+{Ï nì. ˇø£s¡ø£+>± Ç+‘·≈£îeTT+<äTqï

Äs√>∑ eT+Á‹, Vü≤s¡es¡∆Hé >±s¡T n+<ä]ø° Çq÷‡¬sHé‡ nHêïs¡T.

ø=Hêïfió¢ nyÓT]ø± yÓ[¢e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· uÛ≤s¡‘·<X+˝À

'Obama care' qT Á|üyXô|&É‘ê+ nHêïs¡T. ø±˙ Çø£ÿ&ç

|ü]d æ ú‹ y ˚s¡T. Çq÷‡ ¬sH é‡ |ü<∏ äø£+ Ç˝≤ q& ÉTd üTÔ+~.

<Û äqe+‘ ·T\T ù|< ä\≈ £î d ü_‡& Ó ’CŸ #˚j·T≥+ »s¡>±*.

nHês√>∑ + ø£\ ø=~›eT+~øÏ Äs√>∑ e+‘·T …’q m≈£îÿe

eT+~ yê] Ks¡TÃ uÛÑ]dü÷Ô Äs√>∑ Ks¡TÃ dü_‡&Ó’CŸ #j·TfyT

Çq÷‡¬sHé‡ nsTT‘ Ç~ e÷s¡T‘·÷ ñ+≥T+~. Äs√>∑

e+‘·T\≈£î nHês√>∑ + sêe#·TÃ. s√>∑+ ‘·–Z πs|ü⁄ ø=+<äs¡T

Äs√>∑ e+‘·T\T ø±e#·TÃ. eTq <ä>∑Zs¡ 93% »HêuÛ≤ ˇø£

dü+düú e+{Ï <ëì ÁøÏ+<ä |üì#j·T≥+ Ò<äT. eT] M]

qT+&ç eTq+ "Pay role tax" qT m˝≤ J‘·+ qT+&ç

Çq÷‡¬sHé‡≈£î sêã≥º>∑\+?

Ç+‘ ·eT+~ Á|ü»\T ˇø£ nd ü+| ò üT{ Ï‘ ·s¡+>∑+>±

ñqï|ü�&ÉT social consumers scheme >±˙, social

transformation scheme >±˙ |üì#j·T<äT. nyÓT]ø±˝ÀH

nø£ÿ&ç Çq÷‡¬sHé‡ d”ÿeTT e\q #ê˝≤ düeTdü \THêïsTT.

ˇu≤e÷ d”ÿyéT ny ÓT]ø±≈ £î m+‘√ ø=+‘ · y ˚T\T #˚d æ

ñ+&Ée#·TÃ. ø±˙ n~ eTq <XÊìøÏ dü]|ü&É<äì Á>∑Væ≤+#ê*.

eTq<X+˝À m≥Te+{Ï Çq÷‡¬sHé‡ |ü<ä∆‹ ô|{≤º\q+fÒ

ìC≤ìøÏ Çq÷‡¬sHé‡ d”ÿeTT‡ Çø£ÿ&É |üì#j·Te⁄. eTq+

Çø£ÿ&É #ê˝≤ _ÛqïyÓTÆq Çq÷‡¬sHé‡ |ü<ä∆‹ì rdüT≈£îsêyê*.

n+< äT˝À n‘ ·´~ Ûø£ XÊ‘ ·+ Á|üu Û ÑT‘ ·«+ qT+&ç ì<Û äT\T

ñ+&Ü*. Organised sectors (dü+|òüT{Ï‘·s¡+>∑+) ˝À

ñqïyê]øÏ m+bÕ ¢jYT Ábıy Ó ’&é Çq÷‡ ¬sH é‡ ñ|üj Ó÷>∑

|ü&ÉT‘·T+~. me¬s’‘ Áô|’y{Ÿ Çq÷‡¬sHé‡ ø=qTø√ÿyê\qT

≈£î+≥THêïs√ yêfiflì ø=qTø√ÿìe«+&ç. nsTT‘ Á|ü|ü+#·+˝À

@ <XeT÷ dü_‡&Ó’CŸ¶ ôV≤ ŸÔ πøsY Ò≈£î+&Ü n+<ä]ø° Äs√>∑ +

kÕ~Û+#· Ò<äì Á>∑Væ≤+#ê*. Çø£ÿ&É Á|ü<ÛëqeT+Á‹, Ç+ø√{Ï

nHêïs¡T. ˙s¡T, bÕ]Xó<ä∆ +, ÄVü‰s¡+, yêj·TTø±\Twü +`

M≥ìï+{Ï MT<ë b˛sê≥+ #kÕÔ+. meT¬s® ‡ì Áô|’yf…ÆCŸ

#kÕÔ+ nì. m≥Te+{Ï |ü<∏äø±\T ‘ÓkÕÔs√ eTq+ #·÷&Ü*.

n˝≤π> ned üs¡y ÓT Æq eT+< äT\qT Á|üu Û ÑT‘ ·«+ ñ∫‘ ·+>±

n+~+#˚≥≥T ¢ # ·÷kÕÔ+ nHêïs¡T. Ç~ y ˚T+ bÕ ¢ì+>¥

ø£MTwüHé À Ç∫Ãq ø£ dü÷#·q. 2011`12 12e Á|üD≤[ø£ À

Bì >∑T]+∫ ø=+‘· Á|üj·T‘·ï+ »]–+~. ø±˙ neT\T

»s¡>∑ Ò<äT. ø=‘·Ô Á|üuÛÑT‘·«+ e#êÃø£ 50 eT+<äT\T ÇkÕÔ+

n+≥THêïs¡T. ned üs¡y ÓT Æq eT+< äT\T d üTe÷s¡T 348

ñ+fÒ 50 e÷Á‘·yT Ç∫à Ėb˛‘ m˝≤ n+fÒ ªªyT+

Ks¡TÃ uÛÑ]+#· Ò+μμ nHêïs¡T. ø±˙, HqT $qï~ @$T≥+fÒ

á |ü]$T‹ ñ+&Éø£b˛e#·Ãì. 100 eT+<äT\‘√ National

list of essential medicines (NLEM) nì ô|&É‘ês¡T.

‘·s¡Tyê‘· Ç$ ô|s¡>∑e#·Tà ∫es¡≈£î ø=‘·Ô msTTyéT‡ e+{Ï

dü+düú\T ô|&É‘êeT+≥THêïs¡T. nsTT‘ á dü+düú\≈£î e÷qe

eqs¡T\T ‘˚e& É+ m˝≤>√ # ·÷&Ü*. msTTyéT‡ ô|{ Ï º

|æôV≤#Ydæ\qT, ôdø£+&ÉØ Äs√>∑ e´edüú\qT ìs¡¢ø£å + #kÕÔ+

n+fÒ eT∞¢ @MT kÕ~Û+#· Ò+. Ç~ Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ >∑Ts¡TÔ#j·÷*.

@~ @yÓTÆHê Hwüq Ÿ ôV≤ ŸÔ $TwüHé ñ+&ç ≈£L&Ü eTq+

172e kÕúq+˝À ñHêï+. 191 <XÊ\˝À Äs√>∑ +ô|’

Ks¡Tà #j·T&É+˝À 2014 Á|ü|ü+#· dæú‹ >∑D≤+ø±\T rdüT≈£î+fÒ

Äs√>∑ ì|ü⁄DT\ ø=s¡‘· rÁe+>± ñ+~. 74% qs¡T‡\T,

43% yÓ’<äT´\T, 95% ìsêàD≤\T, |üìeTT≥T¢ eTÚ*ø£

edü‘·T\T (Infrastrcture)- ø£eT÷´ì{° ôV≤ ŸÔôd+≥sY (CHC)

˝À 33%, ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ë\T (PHC) ˝À 24%,

Äs√>∑´ πø+Á<ë\T (Sub Centres) ˝À 20% ø=s¡‘ ·

ñ+~. HqT eTÚ*ø£edü‘·T\T (Infrastrucure) >∑T]+∫

e÷Á‘·+ e÷{≤¢&ÉT‘·THêïqT. |üìrs¡T >∑T]+∫ ø±<äT. #ê˝≤

Äs√>∑´ πø+Á<ë\T ñ+& û ˝ÒqfÒ¢ ñHêïsTT. Ç˝≤+{ Ï

|ü]dæú‘·T\˝À Äs√>±´ìï m˝≤ n+~+#·>∑\+? ôV≤ ŸÔ πøsY

HêD´‘ ·qT ìsê ∆]+#˚+< äT≈ £î London School of

Infrastructure of Health care yês¡T ø£ ‘*ø£ |ü<ä∆‹

ô|{≤ºs¡T. á Äs¡T $wüj·÷\qT k˛ÿs¡T #kÕÔs¡T. 1. 24

>∑+≥\ ùde\T, 2. uÛÑe+‘·T\T, 3. |üìeTT≥T¢, 4. eT+<äT\T,

5. Ç|ü�&ÉT ñqï øÏ¢ìø£ Ÿ kÕº|òt, 6. >∑‘· 5 dü+e‘·‡sê\˝À

yês¡T bı+~q •ø£åD.

|üÁC≤s√>∑´+12 �Public Health Awareness Magazine�

eTq<X+ k ÿsY 52% e∫Ã+~. Low performance

states (‘·≈£îÿe |üìrs¡T >∑\ sêÁcÕº\T) 48% k˛ÿs¡T,

high performance states (m≈£îÿe |üì rs¡T >∑\

sêÁcÕº\T) 57XÊ‘·+ k ÿs¡T kÕ~Û+#êsTT. ÇB eTq |æôV≤#Ydæ\

|üìrs¡T. yπs <XÊ\‘√ b˛*ùdÔ eTq+ #ê˝≤ #ê˝≤ yÓqTø£ã&ç

ñHêïeTT. meT¬s® ‡ πøsY |ü]dæú‹øÏ eùdÔ 46,000 eT+~

Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ bÕeTTø±≥T≈£î eTs¡DÏdüTÔ+fÒ, 108 e#êÃø£

≈£L&Ü düTe÷s¡T 1,10,000 eT+~ Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+

düø±\+˝À n+ãT …Hé‡ <=s¡ø£ø£ eTs¡DÏdüTÔHêïs¡T. (ìC≤ìøÏ

108 e#êÃø£ ø=+‘· yÓTs¡Tπ>). ll nHêïs¡T. ªª@ <X+

@–Hê @eTTqï~ >∑s¡«ø±s¡D+μμ nì. eTq+ nHê*‡

ek˛ Ô+~. @< ˚X¯+‘√ b˛*ùd Ô @eTTqï~ >∑s¡«ø±s¡D+.

ø£eT÷´ìπøwüHé #·÷dæHê, bÕeTTø±≥T eTs¡D≤\T #·÷dæHê

eTq+ yÓqTø£ã& ñHêï+. 2020 øÏ eTqøÏ 4 \ø£å\

&Üø£ºs¡¢ ø=s¡‘·, 15.2 \ø£å\ qs¡T‡\ ø=s¡‘· ñ+≥T+~.

Ç|ü�& eTq≈£î 64 \ø£å\ Ç‘·s¡ Äs√>∑ ì|ü⁄DT\ (Allied

heath professionals &Üø£ºs¡T¢ ø±≈£î+&Ü $T–*qyês¡T)

ø=s¡‘· ñ+~. eTq+ WHO Á|üe÷D≤*ï rdüT≈£î+fÒ

Bìì eTq+ ˇø£ Crisis (dü+øå√uÛÑ+) >±q÷ #·÷&=#·TÃ.

nsTT‘ Bìì ø£ neø±X+>± eT\T#·Tø√yê …. eTq<X+˝À

m+‘√eT+~ j·TTe≈£î\T ìs¡T<√´>∑T …’ ñHêïs¡T. M]+<ä]ì

qs¡T‡\T>±, Ç‘·s¡ Äs√>∑ ì|ü⁄DT\T>± ‘·j·÷s¡T#j·Te#·TÃ.

Ç≥T Äs√>∑ s¡+>∑+ yÓTs¡T>∑e⁄‘·T+~. ñ<√´>±\T sêe≥+

e\q mø±qMT u≤>∑T|ü&ÉT‘·T+~. ø±˙ Ç~ ‘Ó*d” eTq+

#j·T&É+ Ò<äT m+<äT≈£î? Äs√>∑ s¡+>∑+˝À πø{≤sTT+|ü⁄\T

ô|+#·&É+ Ò<äT m+<äT≈£î? b˛˙ ì»+>± eTq≈£î m≈£îÿe

yÓ’<äT´\ nedüs¡+ ñ<ë? |æôV≤#Ydæ\˝À #ê˝≤ |üqT\T

yÓ’<´‘·s¡ dæã“+~ #j·T>∑\s¡T. |òæJwæj·THé ø±ì Front

line health workers #ê˝≤ #Ój·T´>∑\s¡T. eTq≈£î Ç|ü�&ÉT

f…ø±ï\J #ê˝≤ ô|]–+~. Bì düVü‰j·T+‘√ PHC ˝À

Ç‘·s¡ dæã“+~ <ë«sê #ê˝≤ es¡≈£L |üqT\T #sTT+#·>∑\+.

nsTT‘˚ ø=ìï#√≥¢ &Üø£ ºs¡ ¢ ned üs¡+ ‘ ·|üŒ< äT. eTq+

PHC\qT, düuŸôd+≥s¡¢ ÄdüT|üÁ‘·T\qT ã˝Àù|‘·+ #ùdÔ

90% Äs√>∑ düeTdü \qT á kÕúsTT˝ÀH dü]#j·Te#·TÃ.

Ç~ ì»+. 1998˝À <äøÏåD ÄÁ|òæø±˝À qs¡T‡\≈£î •ø£åD

Çe«>± yês¡T 68% &Éj·÷u…{Ïdt, 82% s¡ø£Ôb˛≥T s√>∑T\≈£î,

84% ÄkÕÔà s√>∑T\≈£î #·ø£ÿ>± ∫øÏ‘·‡ n+~+#·>∑*>±s¡T.

UK À qs¡T‡\T q&ç|æq s¡ø£Ôb˛≥T øÏ¢ìø‡ yÓ’<äT´\T q&ç|æq

yê{Ïø£Hêï u≤>± q&Ée≥+ >∑eTì+#ê*‡q $wüj·T+. HqT

yÓ’<äT´*ï rdæyj·T≥+ Ò<äT. qs¡T‡\T ˇø£ |ü<ä∆‹ Á|üø±s¡+

|üì#kÕÔs¡T. s√>∑T\qT empathic>± #·÷düT≈£î+{≤s¡T. eTqøÏ

kÕº+&ÉsY¶ ¬>’&é …’Hé‡ nedüs¡+. Front line health workers

ø=ìï ∫qï ∫qï |üqT\T #·÷düT≈£î+fÒ, yÓ’<äT´\T Ç‘·s¡

ø°\ø£yÓTÆq $wüj·÷\ô|’ <äèwæº ô|≥º>∑\s¡T. ø£eT÷´ì{° kÕúsTT

es¡ÿsY‡øÏ ≈£L&Ü •ø£åD ÇùdÔ s¡ø£Ôb˛≥T, &Éj·÷u…{Ïdt e+{Ï

yê{ÏøÏ ∫øÏ‘·‡ #j·T>∑\s¡T. WHO Ç≥Te+{Ï Á|üjÓ÷>±\T

#dæ+~. eTq+ Ç˝≤+{Ï$ Á|üj·T‹ï+#ê*. |ü_¢ø ôV≤ ŸÔ

bòÂ+&wüHé À e÷‘√ 50 eT+~ Ç+»˙sY‡ |üì #düTÔHêïs¡T.

M]øÏ |ü_¢ø ôV≤ ŸÔ ‘√ @+ |üì? M]ì f…ø±ï\J ‘·j·÷s¡T

#j·TeTHêï+. ø±˙ Ç+‘·s¡≈£L @MT #Ój·T´ Ò<äT. nsTT‘

Ç{°e\ ˇø£s¡T ˇø£ Ä+Á&ÜsTT&é {≤u…¢{ŸqT n+~+#ês¡T.

Ç~ 331 |üØø£å\T #j·T>∑\<äT. ôV≤#Y◊$, eT Ò]j·÷,

s¡ø£Ô+, eT÷Á‘·+ |üØø£å\T, wüß>∑sY, Çdæõ e+{Ïe˙ï #j·Te#·TÃ.

k˛˝≤sY u≤´ø Ä|t bÕ´q Ÿ‘√ Ç~ |üì#düTÔ+~. Ç˝≤+{Ï$

4000 j·T÷ì≥T¢ »eT÷àø±oàsY À ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. British

NHS yês¡T ¬s+&ÉT yêsê\ ÁøÏ‘·+ e÷ Ä|ò”dt≈£î e∫Ã,

\+&ÉHé e∫à á n|æ¢πøwüHé‡ì yê]øÏ Hs¡ŒeTì ø√sês¡T.

Ç~ yês¡T nø£ÿ& É PHC \˝À ñ|üj Ó÷–+# ·&ÜìøÏ

#·÷düTÔHêïs¡T. Ç~ eTq PHC \˝À yê&ç‘ nìï |üØø£å\T

düT\Te⁄ ø±e&ÉyT ø±<äT ` ø°\ø£yÓTÆq ]b˛s¡Tº\qT õ˝≤¢,

sêh, C≤rj·TkÕúsTT n~Ûø±s¡T\T ‘êeTT ñqï #√{Ï qT+#

|ü]o*+∫ dü\Vü‰\T n+~+#·e#·TÃ. eTq+ f…ø±ï\Jì

dü]>± $ìjÓ÷–+#·T ø√yê*. Á|ü‹ ∫qï $wüj·÷ìøÏ yÓ’<äT´ì

ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü& É≈ £î+&Ü eTq≈ £îqï ôV≤˝Ÿ Ô esYÿ b ò˛sY‡qT

düÁø£eT+>± $ìjÓ÷–+#·Tø√ >∑\>±*.

Universal Health Coverage - ªªn+< ä]ø °

n+<äTu≤≥T˝À Äs√>∑ +μμ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. WHO

Á|üø±s¡+ UHC n+fÒ n+< ä]ø ° Äs√>∑´ ùde\T

n+<äTu≤≥T˝Àñ+&É&É+. n+<äTu≤≥T˝À n+fÒ Äs√>∑ +

Ä] úø£+>± u Û≤s¡+ ø±≈ £L& É< äqï e÷≥. Çø£ÿ& É ùde\T

HêD´y ÓT Æq$ nsTT ñ+&Ü*. Ä] úø£u Û≤s¡+ ø±≈ £L& É< äT.

n+<ä]ø° m+<äT≈£î, ø=+<ä]ì e÷Á‘·yT \ø£å +>± m+<äT≈£î

rdüTø√≈£L&É<äT? nì Á|ü•ï+#·e#·TÃ. ªª&ÉãT“qï yêfiófl

ø=qTø√ÿe#·TÃ. ø±e\dæq #√{ÏøÏ yÓfi‘ês¡T. eTTUÒwt n+u≤˙øÏ

|üÁC≤s√>∑´+ 13�Public Health Awareness Magazine�

m+<äT≈£î UHS? ndü\T n‘·ìøÏ nedüs¡+ @$T{Ï? eTq+

ù|<ä Á|ü»\qT e÷Á‘·yT \ø£å +>± ô|≥Tº≈£î+<ë+μμ n+{≤s¡T.

sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T. eTT+<äT>± ‘Ó\TdüTø√e\dæq~ `

nHês√>∑ + ù|<ä\πø |ü]$T‘·+ ø±<äì. ù|<ä]ø£+ kÕúsTTøÏ

ô|’qTqï yês¡T ≈£L&Ü Äs√>∑ düeTdü \≈£î >∑T]ø±e#·TÃ.

n+<äTπø Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ‘·eT Äs√>∑ +ô|’ Ks¡TÃ ø±s¡D+>±

60 $T*j·THé Á|ü»\T ù|<ä]ø£+˝ÀøÏ HÓ≥ºã&ÉT‘·THêïs¡T.

ø£qTø£ eTq+ eT<Ûä ‘·s¡>∑‹ì ≈£L&Ü \ø£å +>± ô|≥Tºø√yê*.

eTTUÒwt n+u≤˙øÏ <ë]˝À j·÷øχ&Ó+{Ÿ nsTT‘, n‘·ìì

Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‹øÏ rdüT≈£îsêyê*‡ sêe#·TÃ. n|ü�&ÉT n‘·ì

<ä>∑Zs¡ &ÉãT“\T edü÷\T #kÕÔsê? Bìø£+fÒ n‘·ì e<ä›

{≤ø‡ dü]>± ø£{Ϻ+#·T≈£î+fÒ dü]b˛‘·T+~. Äj·TqøÏ Çyê«*‡q

ùde\qT Äj·Tq≈£î Çe«+&ç. Ò<äT Ò<äj·÷´ HqT ªÁ;#Y

ø±´+&ûμ πø b˛‘êqT n+fÒ b˛˙j·T+&ç. ø±˙ e∫Ãq Á|ü‹

bÂs¡TìøÏ ø£ dü ùde\T n+~+#·&É+ Á|üuÛÑT‘·« u≤<Ûä ‘·.

eTs=ø£ $wüj·T+` á ùde\T n+<ä]ø° ø±q|ü⁄&ÉT Çø£ÿ&É

HêD´‘· >∑T]+∫ <Ûäì≈£î\T |ü{Ϻ+#·Tø√s¡T. Á|üC≤ Á|ü‹ì<ÛäT\T,

ã÷´s√Áø±≥T¢, _õHÓdt yÓTHé n+<äs¡÷ Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‹øÏ

edüTÔqï|ü⁄& nø£ÿ&ç ùde\ HêD´‘· >∑T]+∫ yê]øÏ ne>∑‘·+

ne⁄‘·T+~. HêD´‘·qT >∑T]+∫ yês¡T Á|ü•ï+#~ ≈£L&Ü

n|ü⁄& ˚. ø£qTø£ UHS n+< ä]ø ° ñ+&Ü*. |ü]$T‘ ·+

ø±≈£L&É<äT. <ëìì yês¡T $ìjÓ÷–+#·T≈£î+{≤sê, Ò<ë

nqï~ yêfifl Çwüº+. Ç~ UHS Principle (dü÷Á‘·+).

n+<äTu≤f…Æq Ks¡TÃ˝À me]ø° uÛ≤s¡+ ø±≈£î+&Ü HêD´yÓTÆq

yÓ’<ä ùde\T Çe«&É+.

WHO yês¡T Bìì ˇø£ πsU≤ ∫Á‘·+>± #·÷bÕs¡T.

Ç+< äT˝À 3 eTTK´y ÓT Æq $wüj·÷\T ñHêïsTT.

(1) Depth of Coverage- mìï ùde\T Ç+<äT˝ÀøÏ ekÕÔsTT.

ˇø£ÿ ÁbÕ<∏ä$Tø£ ùde ÒHê, e÷<Ûä $Tø£, f…]¸j·TØ ùde\T

≈£L&ÜHê ?

(2) me]øÏ, m+‘·eT+~øÏ Ç$ n+~düTÔHêïs¡T.

(3) M{Ϭø’ m+‘· Ks¡Tà / Ä]úø£ uÛ≤s¡+ eTq CÒãT˝À+∫

|ü&ÉT‘√+~. n~ 70XÊ‘·e÷, 30XÊ‘·e÷ Òø£ 50 XÊ‘·e÷?

m+‘ ·ø±\+ á ùde\T q& É|ü{≤ìøÏ Ä] ∆ø£+>±

M˝Ö‘·T+<äqïB ø°\ø£yT. ø£ Á|üø£ÿ sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T

y ˚TeTT 80% Á|ü»\≈£î ˝Òø£ n‘ ·´~ Ûø£ XÊ‘ ·+ Á|ü»\ πø

ùde\+~kÕÔ+ n+{≤s¡T. eTs√Á|üø£ÿ yÓ’<äT´\øÏ nìïs¡ø±\

ùde\T Ç+<äT˝ÀøÏ eùdÔ u≤e⁄Díì|ædüTÔ+~. ªªHqT Hê ø±´q‡sY

ù|wü+{Ÿ‡≈£î ñqï ∫øÏ‘·‡˝À ñ‘·ÔeTyÓTÆq~ Çyê«\qT≈£î+{≤qT.

nìï+{ Ïø£Hêï # ·ø£ÿ{ Ï q÷´s√d üs¡ ®Ø ∫øÏ‘ ·‡ #Ój·÷´\ì

nqT≈£î+{≤qT. eTs=ø£Á|üø£ÿ mø£Hê$Tdtº\T (Ä]∆ø£ ì|ü⁄DT\T)

ªªã&Ó®{Ÿ ô|+#·≈£î+&Ü Çe˙ï kÕ<Ûä + ø±e⁄. u&Ó®{Ÿ Ç˝≤

ô|+#ùdÔ m˝≤?μμ n+{≤s¡T. á n_ÛÁbÕj·÷\˙ï eTTK´yÓTÆq$,

ø°\ø£yÓTÆq$. M≥ìï+{Ï u≤´ …Hé‡ #düT≈£î+≥÷ sêyê*.

eTq+ yÓTT<ä≥ ∫qï>± yÓTT<ä\Tô|{≤º*. yÓTT‘·Ô+ ≈£L´uŸì

ˇπøkÕ] ì+ù|j·T˝ÒeTT. n˝≤ @ < ˚X¯+ #˚j·T˝Ò< äT

(yÓTT<ä{À¢H). nsTT‘ n+<ä]ø° eTq+ @+ ùde\+~<ë›+,

Á|ü‘´ø£+>± ù|<ä\≈£î, nìïs¡ø±\T>± ã\V”≤qT …’q Á|ü»\≈£î

@ ùde\T Ç+‘ ·ø£+fÒ n~ Ûø£+>± n+~e«>∑\+. Á|ü‹

πø≥–Ø˝Àq÷ ùde\qT yÓT\¢yÓT\¢>± m˝≤ $düÔ]+|ü#j·T>∑\+.

Á|ü»\T Äs√>∑ +ô|’ Ks¡TÑ√H ~yêfi≤ rj·T≈£î+&Ü yê]

CÒãT\≈£î ∫\T¢|ü&É≈£î+&Ü m˝≤ ø±bÕ&É>∑\+. M{Ï >∑T]+∫

Ä˝À∫+#·≈£î+&Ü eTq+ ‘=+<äs¡bÕ≥T‘√ ns¡ú+ Òì, m≈£îÿe

ø±\+ ì\Teì Çq÷‡¬sHé‡ d”ÿyéT\qT yÓTT<ä\Tô|fÒºùdÔ n$

ñ|üjÓ÷>∑|ü&Ée⁄ dü]ø£<ë qwüºb˛‘ê+ ≈£L&Ü. bÕ¢ì+>¥ ø£MTwüHé

eTeTà*ï 2011˝À UHS >∑T]+∫ ˇø£ ]b˛s¡T ºqT

n+~+#·eTì ø√]+~. yTeTT ÁbÕ<∏ä$Tø£, e÷<Ûä $Tø£ ùde\‘√

bÕ≥T ø=ìï ø°\ø£yÓTÆq f…]¸j·TØ (‘·èrj·T kÕúsTT) ùde\qT

≈£L&Ü ñ∫‘·+>± n+~+#ê\ì, á bÕ πøJì Á|ü‹ bÂs¡TìøÏ

n+~+#ê\ì ‘Ó*bÕ+. ˝Òì |ü]d æ ú‹˝À ˇø£ e´øÏÔ

bÕeTTø±≥T≈£î >∑T¬s’ n‘·ìøÏ yÓ+{Ï Ò≥sY‡ nedüs¡yÓTÆ‘ á

ùdeqT ñ∫‘·+>± Çe« ÒeTì ‘·|ü�ø√>∑\+. n˝≤H ˇø£

>∑]“¤DÏ >∑s¡“¤dü+∫øÏ >±j·TyÓTÆ‘ Ç~ ‘·èrj·T kÕúsTT ∫øÏ‘·‡

ø£qTø£ ñ∫‘·+>± \_Û+#·<äì ‘*à ÄyÓT ÁbÕD≤\qT >±*øÏ

e~ Òj·T Ò+. ø£qTø£ nìï kÕúsTT\˝À ∫øÏ‘·‡qT Á|üuÛÑT‘·«+

n+~+#ê*‡ ñ+~.

HqT ªñ∫‘·+μ nì m+<äT≈£î nHê*‡ e∫Ã+<ä+fÒ

Jy√\˝À ◊m+m| ò t eT]j·TT Á|ü|ü+# · u≤´+≈ £î ø=ìï

Structural reforms (dü+kÕú>∑‘· e÷s¡TŒ\qT) Á|üyXô|{≤ºsTT.

j·T÷»sY #êØ®\T edü÷\T #j·TeTì ‹Ô&ç #kÕsTT. nø£ÿ&É

yês¡T #·÷|æq ªeconomic logicμ (Ä]úø£ |üs¡yÓTÆq ø±s¡D+)

@$T≥+fÒ MTs¡T s√– <ä>∑Zs¡ &ÉãT“ rdüTø√ø£b˛‘ yêfiófl

nqedüs¡yÓTÆq ùde\T ≈£L&Ü $ìjÓ÷–+#·T≈£î+{≤s¡ì,

Ç~ ùde\ nqedüs¡ $ìjÓ÷>∑+ ne⁄‘·T+<äì. ø£qTø£

|üÁC≤s√>∑´+14 �Public Health Awareness Magazine�

ø=+‘· &ÉãT“ edü÷\T #ùdÔH eT+∫<äì, n|ü�& ùde\T

düÁø£eT+>± $ìjÓ÷>∑|ü&ÉT‘êj·Tì yê<äq. n<<√ ù|<äyê&ÉT

düs¡<ëøÏ ÄdüŒÁ‹øÏ yÓfi‚¢≥≥T¢ |üì e÷qTø=ì. Ç~ drastic

e÷s¡TŒ. eTq<X+ ≈£L&Ü n+^ø£]+∫+~. msTTyéT‡˝À

yT+ e´‹πsøÏ+∫Hê e÷ &Ó’¬sø£ºsY >±s¡T Ä s√E j·T÷»sY

#êØ®\T edü÷\T yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. nsTT‘ Ç{°e\ »]|æq

nìï |ü]XÀ<Ûäq\˝À j·T÷»sY #êØ®\T qcÕºìï ø£\T>∑CÒkÕÔj·Tì

‘*+~. yÓTT<ä{Ï $wüj·T+, á #êØ®\ e\¢ e#à &ÉãT“

#ê˝≤ ‘·≈£îÿe. m+<äT≈£L ñ|üjÓ÷>∑|ü&É<äT. ¬s+&Ée~, á

#êØ®\T edü÷\T <ä>∑Zs¡ ø=‘·Ô ã÷´s√Áø£d” yÓTT<ä Ö‘·T+~.

eTq+ nHø£ øö+≥s¡T¢ ‘Ós¡∫ &ÉãT“\T edü÷\T #Ój·÷´*.

mes¡T ù|<ä, mes¡T ø±<äT nH $wüj·÷ìï ìs¡ísTT+#ê*‡

ed ü T Ô+~. Bìe\q ìC≤ìøÏ Á|ü»\T y Ó ’< ä ´ ùde\T

$ìjÓ÷–+#·Tø√≈£î+&Ü e⁄+& |ü]dæú‹ @s¡Œ&ç+~. ÄÁ|òæø±

<XÊ\˝Àì Á|ü» Ò ø±≈£î+&Ü ø=ìï Ç‘·s¡ <XÊ\˝À ≈£L&Ü

yÓ’<ä + n+<äTu≤≥T j·T÷»sY #êØ®\ e\q ‘·–Zq≥T¢ ‘*+~.

M≥ìï+{Ï |òü*‘·yT 2013˝À GINKIM, Á|ü|ü+#·u≤´+≈£î

Áô|dæ&Ó+{Ÿ es¡ Ÿ¶ ôV≤ ŸÔ nôd+;¢ À Ò∫ ì\ã&ç j·T÷»sY

#êØ®\ edü÷\T nHê´j·TyT ø±<äT, ìs¡T|üjÓ÷>∑+ ≈£L&Ü.

20dü+ˆˆsê\ ‘·s¡Tyê‘· HqT #düTÔqï Confession (Ç~

‘·|ü� nì ˇ|ü�ø√e&É+). ø±˙ Ç|üŒ{Ïø° eTq<X+˝À

ø=+< äs¡T Hêj·T≈ £î\T, ã÷´s√Áø±≥T ¢ j·T÷»sY #êØ®\T

nedüs¡eTì qeTTà‘ês¡T. ø±˙ yT+ ñ∫‘·ùde\T ñ+&Ü\ì

‘Ó*bÕ+. ˇø£ Integrated Health Service ñ+&Ü\ì,

Áô|’y{Ÿ ôdø±ºsY ùde\qT ≈£L&Ü Ç+<äT˝À $ìjÓ÷–+#ê\ì

‘Ó*bÕ+. ì»yT, eTq+ Á|üuÛÑT‘·«s¡+>±ìï ã\|üs¡#ê*.

ø±˙ eTq+ ˇø£ Mixed system ˝À J$d üTÔHêïeTì

Á>∑Væ≤+#ê*. eTq+ 1947 ≈£î b˛ Ò+ ø£<ë. Ç|ü⁄&ÉT Áô|’y{Ÿ

ôdø±ºsY ñìøÏì eTq+ ø±<äq Ò+. ø±˙ yê] ùde\qT

düÁø£eT+>± $ìjÓ÷–+#·Tø√yê*. n< düeTj·T+˝À yê]ì

yês¡+~+# ùde\≈£î u≤<ÛäT´\qT #ùd |ü<ä∆‹ accountability

ø°\ø£+. yT+ integrated health care nHêï+. n+fÒ

@$T{Ï? ÁbÕ<∏ä$Tø£, e÷<Ûä $Tø£, ‘·èrj·T (n‘·T´qï‘·kÕúsTT)

ùde\qT eTq+ πø ‘ê{ÏMT<äøÏ ‘yê*. ÁbÕ<∏ä$Tø£kÕúsTT˝À

y Ó ’< äT´& ÉT ˇø£ (π>{Ÿø °|üsY) ø±|ü˝≤<ës¡T& ÉT e+{ Ïyê& ÉT.

eTT+<äT>± düeTdü \qT >∑T]Ô+∫, n$ rÁe+ ø±≈£î+&Ü

ø±bÕ& ôd’ì≈£î&ÉT. ákÕúsTT˝À |üì»]–‘ ~«rj·T, ‘·èrj·T

kÕúsTT Ks¡TÃ ‘·>∑TZ‘·T+~. n+fÒ _|æ, wüß>∑sY, ˇu…dæ{Ï

e+{Ï$ eTT+<äT>±H ∫øÏ‘·‡ #dæq|ü⁄&ÉT n$ rÁe‘·s¡+

nsTT >∑T+& Ó »ãT“\T, |üø£åyê‘ ·+ e+{ Ï yê´<Û äT\T>±

|ü]D$T+#·e⁄. Çø£ÿ&É ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT yÓ’<äT´ìøÏ Á|ür

j·T÷ì{Ÿø° &ÉãT“\T $&ç>± Çyê«˝≤, Òø£ ˇø£ yÓTT‘·Ô+˝≤

Çyê«˝≤ nì. $õ{ŸøÏ &ÉãT“\T ÇùdÔ yÓ’<äT´&ÉT s√>∑T\qT

m≈£îÿe $õ{Ÿ‡øÏ |æ*# neø±X+ ñ+~. n< capitation

|ü<ä∆‹ nsTT‘ Ç≥Te+{Ï düeTdü ñ+&É<äT. á |ü<ä∆‹

NHS ˝À ñ+~.

Ç~ y ˚T+, ì|ü⁄DT\ ø£$T{°>± Ç∫Ãq d ü\V ü‰.

j·T÷ìes¡‡ Ÿ ø£eπsCŸ øÏ ø£ C≤rj·T kÕúsTT ø£$T{ŸyÓT+{Ÿ

ñ+&Ü*. Ç~ 2012˝À y ÓTT< ä\T ô|{ Ï º 2022≈ £î

|üP]Ô#Ój·÷´*. eTq+ ø£ dü+ 2%qT+∫ 5% õ&ç|æ ì

Äs√>±´ìøÏ πø{≤sTT+#·&ÜìøÏ eTT+<äT≈£îsêyê*.eTq+

UHS to qT+∫ ˇø£ s√&ée÷´|t ‘·j·÷s¡T#düTø√yê*.

ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ + eTq yÓTT<ä{Ï ÁbÕ<Ûëq´‘· ø±yê*.

BìøÏ Ä]∆ø£ eqs¡T, e÷qe eqs¡T\qT düeT≈£Ls¡TÃø√yê*.

nìï Çq÷‡¬sHé‡ |ü<ä∆‘·T\ô|’ ø£ düMTø£å ìs¡«Væ≤+∫ yê{Ïì

UHS ˝ÀøÏ Ç+{ÏÁπ>{Ÿ #j·÷*. nedüs¡yÓTÆq eT+<äT\T

ñ∫‘·+>± n+~+#ê*. ø£ u≤<Ûä ‘êj·TT‘·yÓTÆq, |üì ‘·q+

>∑\ #·ø£ÿì n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê>∑+ m+‘Ó’Hê ø°\ø£+. eTq<ä>∑Zs¡

ìj·T+Á‘·D e´edüú #ê˝≤ ã\V”≤q+. j·TTmdt ˝À ≈£L&Ü

eTqø£+fÒ yÓTs¡T¬>’q ìj·T+Á‘·D e´edüú ñ+~. Ç~ $<ä ,

yÓ’<ä s¡+>±\T ¬s+&ç+{Ïø° ø°\ø£+.

eTq+ e´edüúqT Á|ü•ï+#· Òø£b˛‘·THêï+. düe÷»+

‘·eT Äs√>∑ ùde\ $wüj·T+˝À uÛ≤>∑kÕ«$T ø± Òø£b˛‘√+~.

Áu…õ Ÿ À Á|ü‹ |ü …¢≈£î, õ˝≤¢≈£î ˇø£ ôV≤ ŸÔ øöì‡ Ÿ ñ+~.

nø£ ÿ& É Á| ü»\+< äs¡÷ ‘ ·eT Äs√> ∑´ Á| üD≤[ø£qT

s¡÷bı+~+#·Tø√e&É+˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT Ö‘ês¡T. Á|ür dü+e‘·‡s¡+

Hwüq Ÿ ôV≤ ŸÔ nôd+;¢ ìs¡«Væ≤+#·ã&ÉT‘·T+~. nø£ÿ&É $<ë´

dü+düú\T, ôV≤ ŸÔ øöì‡ Ÿ‡, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T, Ç‘·s¡

ì|ü⁄DT\T ø£\TkÕÔs¡T. ‘êeTT kÕ~Û+∫q~, kÕ~Û+#ê*‡q~,

eTT+< äT nqTd ü]+∫q |ü< ä ∆‘ ·T\, Á|üD≤[ø£\ ˝ÀbÕ\T

Ç≥Te+{ Ï$ nH˚ø£+ # ·s¡Ã≈ £î ekÕÔsTT. Ç$ ‘ ·s¡Tyê‘ ·

dü+e‘·‡s¡+ Á|üD≤[ø£≈£î u≤≥qT ykÕÔsTT. <∏ëjYT˝≤+&é,

Áu…» Ÿ e+{Ï <XÊ\˝À Á|ü»\ uÛ≤>∑kÕ«eT´+ #ê˝≤ #·Ts¡T≈£î>±

|üÁC≤s√>∑´+ 15�Public Health Awareness Magazine�

ñ+≥T+~. Ç~ »]–‘ >±ì eTq≈£î ø£ u≤<Ûä ‘êj·TT‘·yÓTÆq

e´edüú @s¡Œ&É<äT. eTq uÛÑ$wü ‘·TÔ Bìô|’H Ä<Ûë]‘·+ ø£<ë.

e÷qe eqs¡T\T y>∑e+‘·+>± ô|+#·Tø√yê\ì dü÷∫+#ê+.

õ˝≤¢kÕúsTT˝À ÄdüŒÁ‘·T\qT n_Ûeè~∆ |üs¡#ê\ì ‘Ó*bÕ+.

@ @ sêÁcÕº\˝À (HêsYÔ À ø=ìï e÷Á‘·+) yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ

\ dü+K´ ‘·≈£îÿe ñ+<√ yê{Ïì yÓT&çø£ Ÿ ø± ÒJ Vü‰dæŒ≥ Ÿ‡

>± eT\T#·Tø=ì yê&ÉTø√eTì dü÷#·q #kÕ+. q]‡+>¥

ø± ÒJ\T ≈£L&Ü Ç˝≤ n_Ûeè~∆ #j·Te#·TÃ. 3 @fifl _md”‡

ø£eT÷´ì{° ôV≤ ŸÔ ø√s¡T‡qT yÓTT<ä\Tô|{≤º\H dü÷#·q #kÕ+.

Bìì ◊m+m e´‹πsøÏ+#·e#·TÃ. Á|ü|ü+#·eT+‘·{≤ Ç|ü�&ÉT

eT<Ûä kÕúsTT ôV≤ ŸÔ es¡ÿsY‡ ñHêïs¡T. yêfiófl yÓ’<äT´\T ø±s¡T.

ø±˙ Äs√>∑ e´edüú≈£î yê] nedüs¡+ ñ+~. eTq+ M]ì

n+^ø£]+# ·&ÜìøÏ d æ< ä ∆+>± ñ+&Ü*. nsTT‘˚ M]

u≤<Ûä ‘·\qT K∫Ñ·+>± &çô|ò’Hé #j·÷*‡ ñ+~. yÓ’<äT´\T

Ç‘·s¡ dæã“+~ jÓTTø£ÿ ì|ü⁄D‘· ô|+#+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq

#·s¡ \T rdüTø√yê*.

dü¬s’q cadre management strategy- (ø±´&ÉsYqT

ìs¡«Væ≤+#+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq Á|üD≤[ø£) eTq<ä>∑Zs¡ rÁe+>±

˝À|ædüTÔ+~. n~ &Üø£ºsY‡ $wüj·T+˝À ø±˙j·T+&ç, qs¡T‡\

$wüj·T+˝À ø±˙j·T+&ç Ç< |ü]dæú‹.

eTT–+|ü⁄ : UHC e\q ˝≤uÛ≤\T @$T{Ï n+fÒ

yÓTT<ä≥ ªªÄ]úø£+>± s¡ø£åD \_ÛdüTÔ+~. ôV≤ ŸÔ áø±«*{°

e∫à ndüe÷q‘·\T ‘=\>∑T‘êsTT. düÁø£eT+>± |üì#j·T>∑\

bÕs¡< äs¡Ùø£y ÓT Æq, u≤<Û ä´‘ · >∑T¬sÔ]–q Äs√>∑´ e´ed ü ú

@s¡Œ&ÉT‘·T+~. nsTT‘ eTq≈£î eT+∫ ìj·T+Á‘·D e´edüú

ñqï|ü�&ÉT Ç~ kÕ<Ûä +. j·TT|æ À dü>∑≥T e´øÏÔ Jeq

Á|üe÷D+ uÛ≤s¡‘· dü>∑≥T ø£Hêï ‘·≈£îÿe. nø£ÿ&É >∑‘· 10

dü+e‘·‡sê\˝À Ç<ä›s¡T yÓT&çø£ Ÿ Ä|ò”düsY‡ Vü≤‘· #j·Tã&ܶs¡T.

3e Ä|ò”düsY nqTe÷HêdüŒ<ä |ü]dæú‹˝À C…’\T˝À eTs¡DÏ+#ês¡T.

ø±s¡D+ nø£ÿ&É eT+<äT\qT Procure (düMTø£]+#·&É+)

#j·T&É+˝À »]–q scandel. ÇB eTq<X+˝À ñqï

n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+ |ü]dæú‹. Bìì eTq+ yÓTs¡T>∑T|üsêÃ*.

eTq+ ù|<ä]ø±ìï ìs¡÷à*+#ê*. ñ<√´–‘·qT ô|+#ê*.

eTq+ á s¡ø£+>± dü]>± πø{≤sTT+|ü⁄\T »]|æq|ü⁄&ÉT

n~ mø±qMTì ã\|üs¡TdüTÔ+~.

kÕe÷õø£ Äs√>∑ + nHø£ $wüj·÷\ô|’ Ä<Ûë]‘·+:

Ä]∆ø£ düeTdü \T, ˙s¡T, bÕ]Xó<Ûä +, e´ekÕj·T+,

ÄVü‰s¡ |ü]ÁXeT, $<ä , Á>±MTD n_Ûeè~∆, ø£eT÷´ìπøwüHé

eT]j·TT s¡yêD≤ e´edüú, |üsê´es¡D+, yÓTTˆ nHø£+ düe÷»+

Äs√>±´ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #kÕÔsTT. bı>±≈£î, eT<ä +, õ+ø

|òü⁄&é e+{Ï yê{Ï $ìjÓ÷>∑+ ‘·–Z+#ê\+fÒ M{Ïô|’ n~Ûø£

yÓTT‘·Ô+˝À {≤ø‡ yj·T&É+ ˇø£ eT+∫ |ü<ä∆‹.

Äs√>±´ìøÏ nHø£ kÕe÷õø£ n+XÊ\T |ü⁄Hê<äT\T

ykÕÔsTT. ø£ÿ UHC kÕ~ÛùdÔ dü]b˛<äT. düe÷C≤ìøÏ Äs√>±´ìï

>±´s¡+{° #Ój·÷´\+fÒ Social Determinants of Health

(Äs√>±´ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #ùd kÕe÷õø£ n+XÊ\T) s¡T,

bÕ]Xó<Ûä +, ÄVü‰s¡s¡+>∑+, yê‘êes¡D+, kÕe÷õø£ dæús¡‘·«+,

$<ä´, ñ<√´>∑+, J‘·+ C…+&ÉsY e+{Ï$ nH˚ø£ eTq+

eTs¡∫b˛≈£L&É<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î, XÊìfÒwüHé Òì< m+‘·

eT+∫ ÄVü‰s¡+ ô|{ϺHê, m+‘· #·ø£ÿ>± ÇeT÷´HÓ’CÒwüHé

Ç∫ÃHê $πs#·Hê\T, Ç‘·s¡ n+≥Tyê´<ÛäT\T sê≈£î+&Ü Ä|ü Ò+.

ªªM≥ìï+{Ï düeT‘·T\´+ kÕ~Û+#·≥+ ø°\ø£+.μμ n+<äTπø

Á|ü<ÛëqeT+Á‘·T\≈£î, eTTK´eT+Á‘·T\≈£î, eT+Á‘·T\≈£î >∑{Ϻ>±

#ÓbÕŒ*‡q<$T≥+fÒ ªªnj·÷´ MTs¡T Äs√>∑ e´edüúqT πøe\+

yÓ’<ä ∫øÏ‘ê‡ $<Ûëq+>± e÷s¡Ãø£+&ç. n~ ≈£L&Ü #ê˝≤

eTTK´+. yê{Ï À¢ ≈£L&Ü #ê˝≤ ˝À≥TbÕ≥T¢ ñHêïsTT.

yê{Ïì Xó~∆ #j·÷*‡q nedüs¡+ m+‘Ó’Hê ñ+~. ø±˙,

$T–*q eT+Á‘·T\‘√ ≈£L&Ü MTs¡T dü+Á|ü~+∫ yêfifløÏ

≈ £L&Ü Äs√>∑´+ nH˚~ ˇø£ d ü$Twæ º ø£èwæ‘√H˚ kÕ<Û ä´+

ne ⁄‘ · T+< äì ‘Ó*j·T#˚j·T+&ç. yê]øÏ #ÓbÕŒ*.

Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. XÊK\T $&ç$&ç>± me]øÏ yês¡T |üì#ùdÔ

ø=ìï ø£<ëìøÏ eTs=ø£{Ï e´‹πsø£ $<ÛëHê\T ≈£L&Ü e#Ã

neø±X+ ñ+~. ø£qTø£ dü$Twæº ø£èwæ nedüs¡+.

eT+∫ Äs√>±´ìøÏ nH˚ø£ |ü⁄Hê< äT\T ñHêïsTT.

düe÷»+˝À e÷s¡TŒ sêì< Äs√>∑ + kÕ<Ûä + ø±<äT. n˝≤+{Ï

e÷s¡TŒ≈ £î á # ·sêÃy ˚~ø£ <√V ü≤< ä+ #˚d üTÔ+< äì H˚qT

qeTTà‘·THêïqT. n+<äTø£ì á #·sêÃy~ø£ ìs¡«Væ≤düTÔqï

yê]øÏ, qqTï ÄVü‰«ì+∫q yê]øÏ HqT qeTdüÿ]düTÔHêïqT.

(Á|üC≤s√>∑´e´edüú m<äTs=ÿ+≥Tqï düyêfi¯ófl `

Á|ü‘ê´e÷ïj·T+ n+X+ô|’ $»j·Tyê&É À 28.12.14q

Á|üC≤s√>∑ + |üÁ‹ø£ ìs¡«Væ≤+∫q #·sêÃy~ø£ À &܈ˆ lHê<∏é¬s&ç¶

>±] ÁbÕs¡+uÛÀ|üHê´dü+.)

nqTyê<ä+ : &܈ˆ lìyêdt ✤

|üÁC≤s√>∑´+16 �Public Health Awareness Magazine�

@Á|æ˝Ÿ 6e ‘˚B (2015) Hê{Ï Ä+Á<ÛäCÀ´‹˝ÀeTTK´eT+Á‹ ¬ødæÄsY Á|üø£{Ï+∫q yÓ’<ä´ $<Ûëq+˝Àì

eTTU≤´+XÊ\T :

1. 20 qT+&ç 25 y\ »HêuÛ≤≈£î ø£ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑

πø+Á<ä+ (PHC) (30 |ü&Éø£\T)

2. Á|ü‹ ìjÓ÷»ø£es¡Z+˝À 100 Á>±e÷\≈£î ø£ @]j·÷

ÄdüT|üÁ‹ (100 |ü&Éø£\T)

3. Á|ü‹ õ˝≤¢øÏ ˇø£ dü÷|üsY ôdŒcÕ*{° ÄdüT|üÁ‹

4. Á|ü‘´ø£ ¬s$q÷´ õ˝≤¢ ø±≈£î+&Ü ªÄs√>∑ õ˝≤¢\Tμ

@sêŒ≥T.

5. Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä + yÓTT‘êÔìï πø >=&ÉT>∑T øÏ+~øÏ ‘e≥+.

6. õ˝≤¢ ø£ …ø£ºs¡¢≈£î u≤<Ûä ‘·\T n|üŒ–+#·≥+.

7. ñkÕàìj·÷, >±+BÛ, ˝À|òüsY ÄdüT|üÁ‘·T\qT 2000

|ü&Éø£\≈£î ô|+#·≥+.

8. es¡+>∑ Ÿ m+.õ.myéT ÄdüT|üÁ‹ì dü÷|üsY ôdŒcÕ*{°

ÄdüT|üÁ‹>± n_Ûeè~∆ #j·T≥+.

ô|’ n+XÊ\˙ï #·<äe{≤ìøÏ u≤>±H ñHêïj·Tì|ædüTÔ+~.

ø±˙ Ä#·s¡D˝À á ÁøÏ+~ $<ÛëHê\T bÕ{ÏùdÔH nqT≈£îqï

\ø£å + HÓs¡ys¡T‘·T+~.

1. Á|ü‹ 20 y\ eT+~øÏ ø£ ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ä+

ñ+&Ü\Hêïs¡T. ø±˙, Bì |üs¡ yø£åD #·÷ùd<Óes¡T?

me]˙ u≤<ÛäT´\ì #j·÷\H $wüj·T+˝À düŒwüº‘·

Ò<äT. m+<äTø£+fÒ á |æôV≤#Ydæ eTq Äs√>∑ $<ÛëHêìπø

>∑T+&Óø±j·T ˝≤+{Ï~.

2. n+‘·sê®rj·T Á|üe÷D≤\T, eTq Á>±MTD Á|ü»\ yÓ’<ä

nedüsê\ <äècÕº Á|ü‹ 1000 eT+~øÏ ø£ yÓ’<äT´&ÉT,

ˇø£ _md”‡ q]‡+>¥ Ò<ë _md”‡ yÓ’<ä $<Ûëq+

ø√s¡T‡ #dæq qs¡T‡ >±˙, Á|üC≤s√>∑ + ø√s¡T‡ #·~$q

yês¡T >±˙ ñ+&Ü*. yÓ’<ä |üs¡yÓTÆq nìï n+XÊ\≈£î

M]H |üP]Ô u≤<ÛäT´\T>± #j·÷*.

4. ªnìï n+XÊ\Tμ n+fÒ ` X ¯óÁu Û Ñy ÓT Æq Á‘ê>∑T˙s ¡T,

eTTs ¡T>∑T˙{ Ï bÕs ¡T< ä\ kÂø£s ¡´eTT, ªd ü«# ·Ã¤u Û≤s ¡‘ Y

neT\T˝À uÛ≤>∑+>± |ü]düsê\ |ü]XóÁuÛÑ‘·‘√ bÕ≥T

e´s¡∆ |ü<ësêú\ ìs¡÷à\q ìs¡«Vü≤D (Solid waste

management) e+{Ïe˙ï M] u≤<Ûä ‘· Ò.

5. n˝≤π> ‘·*¢, |æ\¢\ Äs√>∑ + >∑T]+∫ Á|ü‘´ø£ ÁX<ä∆

eVæ≤+∫, yê]øÏ ø±e\dæq, eTTK´+>± >∑]“¤D° Ád”Ô\≈£î

b˛wüø±Vü‰sêìï n+~+#·≥+.

6. Á|ü‹ Ç+{ÏøÏ eTs¡T>∑T<=&ç¶ kÂø£s¡ + ø£*Œ+#·≥+.

7. n+≥Tyê´<ÛäT\T Á|üã*q|ü⁄&ÉT ‘·ø£åDyT düŒ+~+∫

Á|ü‘´ø£ @sêŒ≥T¢ #j·T≥+ Ò<ë |ü]dæú‹ rÁe‘·qT

ã{Ϻ @]j·÷ ÄdüT|üÁ‹øÏ ‘·s¡*+#·≥+.

8. Á>±eT Á|ü»\+< ä] Äs√>∑´ $esê\‘√ ≈ £L&çq

]ø±s¡T¶\qT ‘·j·÷s¡T#dæ, uÛÑÁ<ä|üs¡#·≥+ / ìs¡«Væ≤+#·≥+.

9. nìï <äX\˝Àq÷ Á>±eTdüTú\ düVü≤ø±s¡+ rdüTø=+≥÷

yê]ì ≈£L&Ü uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT #j·T≥+, yê] dü\Vü‰

dü÷#·q\qT |ü]>∑DÏ+∫ ‘·<äqT>∑TD+>± Á|üD≤[ø£\T

s¡∫+#·≥+.

10. yÓ’<äT´\T, Ç‘·s¡ dæã“+~ ‘·|üŒìdü]>± nìïyfi˝≤

Á>±eT+˝ÀH dæús¡ìyêdüeTT+&ç, Á>±eT Á|ü»\ Äs√>∑

düeTdü \qT #·ø£ÿ~<ä›≥+.

11. wüß>∑sY, _dæ, ÄdüÔe÷ e+{Ï Bs¡Èø±*ø£ yê´<ÛäT\≈£î

yÓ’<ä + #j·T≥+. dü¬s’q ]ø±s¡T¶\T n+<äTu≤≥T˝À

ñ+# ·≥+. ned üsêìï ã{ Ï º ]b˛s ¡T º\‘√ d üV ü‰

n+ãT …H釽À ]|òüs¡ Ÿ ÄdüT|üÁ‹øÏ |ü+|ü≥+.

12. m\Áø±ºìø |ü]ø£sê\ <ë«sê s√– düeTÁ>∑ Äs√>∑

dæú‹ì n+#·Hê yj·T≥+ e+{Ïe˙ï yÓ’<äT´\T, ‘·~‘·s¡

‘Ó\+>±D sêÁcÕºìøÏ Á|üø£{Ï+∫q

yÓ’<ä $<Ûëq+` Á|ü»\ Äø±+ø£å\T

123456789012345678901234567812345678901234567890123456781234567890123456789012345678123456789012345678901234567812345678901234567890123456781234567890123456789012345678

` &܈ˆ |òüT+{≤ yÓ+ø£Á{≤yé

123456789012345678901234567123456789012345678901234567123456789012345678901234567123456789012345678901234567123456789012345678901234567123456789012345678901234567

|üÁC≤s√>∑´+ 17�Public Health Awareness Magazine�

dæã“+~ u≤<Ûä ‘·\ øÏ+<äπø ekÕÔsTT. M]øÏ ‘√&ÉT

Á>±eT düs¡Œ+∫ ≈£L&Ü »yêãT<ëØ ne⁄‘ê&ÉT. n+fÒ

Á>±eTkÕ úsTT˝À Äs√>∑´ e´ed ü ú m+‘ · |ü{ Ïw ü º+>±

ñ+fÒ eTq y Ó ’< ä´ $<Ûëq+ n+‘ · u≤>∑Tqï≥T ¢.

»yêãT<ëØ‘·q+‘√ bÕ≥T, $~Û ìs¡«Vü≤D˝À ìs¡¢ø£å +

eVæ≤+∫q dü+<äsꓤ\˝À •ø£å\T |ü{Ïwüº+>± neT\T

#dæq|ü⁄&ÉT Á|üø£{Ï+∫q $<ÛëHê\≈£î kÕs¡∆ø£‘·, Á|ü»\≈£î

yT\T ø£\T>∑T‘êsTT. Bìe\q Á|ü‹ ∫qï düeTdü ≈£î

|ü …¢ »q+ Áô|’y≥T ÄdüT|üÁ‘·T\ ø√dü+ |ü{≤ï\≈£î

|üs¡T>∑T …‘Ô nedüs¡eTT+&É<äT. eTTK´+>± @]j·÷

ÄdüT|üÁ‹ Ò<ë ø±s√Œπs≥T ÄdüT|üÁ‹˝À Á>±MTD yÓ’<äT´ì

dü÷#·q yTs¡πø s√–ì nqTeT‹+#ê*.

Á|üdüTÔ‘·eTTqï yÓ’<ä $<ÛëHêìï ø=qkÕ–dü÷ÔH ø=ìï

e÷s¡TŒ\T #j·÷*.

1. ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ä+˝À q\T>∑Ts¡T &Üø£ºs¡T¢+&Ü*.

n+<äT˝À ˇø£ Á|üdü÷‹ ì|ü⁄DTsê\T ‘·|üŒìdü].

2. e+‘·T\yêØ>± 24 >∑+≥\T &Üø£ºs¡T¢ n+<äTu≤≥T˝À

ñ+&Ü*.

3. bòÕ´$T© &Üø£ºs¡T ø√s¡T‡ #dæq yÓ’<äT´ …’‘ eTØ eT+∫~.

4. dæCÒ]j·THé, mô|+&çôdø£ºMT, Á|üdüeeTTe+{Ï kÕ<Ûës¡D

πødüT\≈£î á kÕúsTT˝ÀH ∫øÏ‘·‡ »s¡>±*.

5. q\T>∑Ts¡T yÓ’<äT´\˝À ø£ dü+ ø£ÿ¬s’Hê MD, bòÕ´$T©

yÓT&çdæHé ø√s¡T‡ #dæ nìïs¡ø±\ »ãT“\≈£î yÓ’<ä +

#j·T>∑*–qyê¬s’ ñ+&Ü*. Bìe\¢ <ë<ë|ü⁄ 60%

»ãT“\≈£î yÓ’<ä + á kÕúsTT˝ÀH˚ »]–b˛‘·T+~.

nedüs¡yÓTÆ‘H @]j·÷ ÄdüT|üÁ‹øÏ |ü+bÕ*. Ç~

n‘· +‘· ñ‘·ÔeTyÓTÆq |ü<ä∆‹.

6. Á>±eT Á|ü»\ Äs√>±´ìøÏ dü+ã+~Û+∫ nìïs¡ø± …’q

πø+Á<ä, sêh Á|üuÛÑT‘·« |ü<∏äø±\qT düÁø£eT+>± neT\T

#˚j·÷*. yê{Ï Á|üjÓ÷»Hê\T Á|ü»\≈£î n+<˚ ≤

#·÷&Ü*. ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À yÓ’<ä $<Ûëq+ Á|ü»\T,

n~Ûø±s¡T\ düVü≤ø±s¡+‘√ ô|’ $<Ûä+>± neT\T »]–‘

(neT\T #j·T>∑*–‘) eTq <X+ ≈£L&Ü Á|ü|ü+#·

< ˚XÊ\ d ü s ¡d üq y Ó T T< ä{ Ï |ü~ kÕ úHê˝À ¢

ñ+&É>∑\<äT.

@]j·÷ ÄdüT|üÁ‹ :

100 |ü&Éø£\T >∑\ á ÄdüT|üÁ‘·T\˝À nìï s¡ø±\

ôdŒwü*düTº yÓ’<äT´\T ñ+&Ü*.

1. m+.&ç. »qs¡ Ÿ yÓT&çdæHé

2. m+.&ç Ád”Ô yÓ’<ä ì|ü⁄DTsê\T

3. m+.mdt. XÁdüÔ ∫øÏ‘·‡\T (düs¡®Ø)

4. eT‘·TÔ Ç#Ã yÓ’<äT´\T

5. |æ\¢\ yÓ’<äT´\T

6. ø£+{Ï yÓ’<äT´\T

7. meTTø£\ yÓ’<äT´\T

8. <ä+‘· yÓ’<äT´\T

9. >=+‘·T, #Ó$, eTT≈£îÿ, ôdŒwü*düTº

yê]øÏ düVü‰j·T≈£î\T>± m+__mdt yÓ’<äT´\T, Ç‘·s¡

ì|ü⁄DT\T, Ä<ÛäTìø£ |ü]ø£sê\T, eT+<äT\T, dü¬s’q uÛÑeHê\T,

eT+∫ ˙{Ïedü‹, |ü]XóÁuÛÑyÓTÆq, ÄVü‰¢<äø£s¡ |ü]düsê\T,

‘·~‘·s¡ kÂø£sê´\T ø£*– ñ+&Ü*.

ÁbÕ<∏ä$Tø£ kÕúsTT˝À düTe÷s¡T 60 düeTdü \≈£î ∫øÏ‘·‡

\_ÛùdÔ á kÕúsTTø=#à dü]øÏ <ë<ë|ü⁄ 90%, 95% s√>±\≈£î

∫øÏ‘·‡ »]–b˛yê*. ns¡T<Ó’q n‘· edüs¡ πødüT\T e÷Á‘·yT

õ˝≤¢ πø+Á<ëìøÏ yÓfi≤fl*. n˝≤ #˚ùdÔ dü÷|üsYôdŒcÕ*{°

ÄdüT|üÁ‘·T\ô|’ uÛ≤s¡+ ‘∑>∑Z≥y˚T ø±≈£î+&Ü nø£ÿ&ç yÓ’<ä

ì|ü⁄DT\T yÓ’<ä +‘√ bÕ≥T |ü]XÀ<ÛäHê s¡+>∑+ô|’ <äèwæº kÕ]+#

neø±X ¯+, ‘ ·<ë«sê ÁbÕD≤+‘ ·ø£ s√>∑T\≈ £î y ÓTs ¡T¬> ’q

ùde\+~+# neø±X+ ø£\T>∑T‘·T+~.

ndü\T dü÷|üsYôdŒcÕ*{° nH |ü<ä+ Á|ü|ü+#· À mø£ÿ&Ü

yê&És¡T. ø±ø£b˛‘ ô|’q #Ó|æŒq 8 $uÛ≤>±\˝À eT]+‘·

HÓ’|ü⁄D´‘· >∑&ç+∫q yê]ì, <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q eT]ìï

ø√s¡T‡\T #dæq yê]ì dü÷|üsYôdŒwü*düTº\T Ò<ë dü÷|üsY

ôdŒcÕ*{° n+{≤s¡T. nsTT‘, @<Ó’Hê <ës¡TDyÓTÆq s√&ÉT¶

Á|üe÷<ä+ Ò<ë eTØ nyê+‘·s¡+ m<äT¬s’q|ü⁄&ÉT @ ÁbÕ+‘·+

qT+& Ó ’Hê s√–ì á d ü÷|üsYôdŒcÕ*{° Äd üT|üÁ‹øÏ

‘ ·s ¡*+# ·>∑*–q|ü⁄& ˚ ÁbÕD≤\qT ø±bÕ& É>∑*–q &Üø£ ºs ¡ ¢

HÓ ’|ü⁄D≤´\T ãj·T≥|ü& ˚~. n˝≤ »]–‘˚ n≥Te+{ Ï

ñqï‘ · ùde\T Ä|ü< ä˝À ñqïyê]øÏ me] ¬ø ’Hê

n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ekÕÔsTT.

|üÁC≤s√>∑´+18 �Public Health Awareness Magazine�

õ˝≤¢ ÄdüT|üÁ‘·T\T :

Çø£ÿ&É n<ÛäTHê‘·q yÓ’<ä |ü]ø£sê\T, dü÷|üsY ôdŒcÕ*{°

yÓ’<ä ùde\T, ‘·«]‘·>∑‹q s√>∑ìsê∆s¡D |üØø£å\T e+{Ï

dü<äTbÕj·÷\T ø£*– ñ+&Ü*. ô|’q #Ó|æŒq 5%`10%

n‘· edüs¡ πødüT\T e÷Á‘·yT á kÕúsTTøÏ rdüTø=ìsêyê*.

nM, øÏ+~kÕúsTT qT+&ç ¬s|òüsY #dæq, dü÷∫+∫q πødüT\T

‘·|üŒ, s√>∑T\T ‘·eT+‘· ‘êeTT ‹qï>± Á|ü‹ ∫qï düeTdü ≈£î

ákÕ úsTT Äd üT|üÁ‹øÏ e#˚à M\T ˝Ò≈ £î+&Ü #˚j·÷*.

Á|ü|ü+#·kÕúsTT ÄdüT|üÁ‹ ù|s¡T>±+∫q &Ûç©¢ Àì (AIIMS)

msTTyéT‡ e+{Ï ÄdüT|üÁ‘·T\˝À m+‘·{Ï øÏ¢wüyÓTÆq πødüT¬ø’Hê

n‘ ·´+‘· ì|ü⁄DT˝… ’q y Ó ’< äT´\ |üs ¡´y ˚ø£ åD˝À ìs ¡«Væ≤+∫

$»j·÷\T kÕ~ÛdüTÔHêïs¡T. s√>∑T\≈£î yÓTs¡T¬>’q J$‘ê\qT

n+~düTÔHêïs¡T. Çe˙ï $»j·Te+‘·+>±, düeTs¡∆e+‘·+>±

neT\T »s¡>±\+fÒ eTTK´+>± ø±e*‡+~ ì<ÛäT\T. M{Ïì

m˝≤ düeT≈£Ls¡TÃø√yê\+fÒ `

1. Á|üuÛÑT‘·« |üqTï\ <ë«sê

2. u&Ó®{Ÿ À ø£ dü+10% yÓ’<ä s¡+>±ìøÏ πø{≤sTT+#·≥+

<ë«sê

3. Ä<ëj·÷ìï ã{Ϻ yÓ’<ä |üqTï yj·÷*.

4. á ì<ÛäT\˙ï Á|üuÛÑT‘·« ÄBÛq+˝À ñ+&ç, ÁbÕ<Ûëq´‘·

Áø£e÷ìï ã{Ϻ πø{≤sTT+|ü⁄\T »s¡>±*.

5. Äs√>±´ìï HêXq+ #ùd dæ>∑¬s≥T¢, eT<ä + e+{Ï

yê{Ïô|’ |üqTï <ë«sê e#à Ä<ëj·÷ìï Á|üC≤s√>±´ìøÏ

yê&Ü*. eTTK´+>± ÁbÕ<∏ä$Tø£ Äs√>∑ πø+Á<ë\≈£î

m≈£îÿe ì<ÛäT\T yê&ç‘˚, ‘·≈£îÿe Ks¡TÑ√ Äs√>∑

düeTdü \≈£î yÓTs¡T¬>’q |òü*‘ê\T bı+<äe#·TÃ.

6. Ç<ä+‘ê düe´+>± »s¡>±\+fÒ ì<ÛäT\˙ï ≈£L´u≤,

Ç+>∑¢+&ÉT e+{Ï <XÊ\˝À e÷~]>± Á|üuÛÑT‘·« ÄBÛq+˝À

ñ+&ç, n+<ä]ø° ñ∫‘· yÓ’<ä +, HêD´yÓTÆq ùde\T

n+~+#·>∑\>±*. n|ü�& n+<ä]ø° düeTHê´j·T+,

XÊÁd”Ôj·T yÓ’<ä + \_ÛdüTÔ+~.

7. n˝À¢|ü‹ y Ó ’< ä´ $<Ûëq+‘√ bÕ≥T, ôVA$Tj Ó÷,

Äj·TTπs«<ä, j·TTHêì yÓ’<ä $<ÛëHê\T ≈£L&Ü bÕ{Ï+#ê*.

Çe˙ï düÁø£eT+>± neT\T»s¡>±\+fÒ

1. u&Ó®{Ÿ À yÓ’<ä s¡+>±ìøÏ #ê*qìï πø{≤sTT+|ü⁄\T.

2. ì<ÛäT\ dü~«ìjÓ÷>∑+

3. yÓ’<ä dæã“+~, Ç‘·s¡ n~Ûø±s¡T\˝À ∫‘·ÔXó~∆, n+øÏ‘·

uÛ≤e+, ìC≤sTTr.

4. nìï XÊK\ eT<Ûä düeTq«j·T+

5. \+#·>=+&ç‘·Hêìï s¡÷|ü⁄e÷|ü≥+

6. kÕ«s¡∆sê»ø°j·T CÀø±´ìï ìyê]+#·≥+.

7. Á|üC≤ uÛ≤>∑kÕ«eT´+, düVü≤ø±s¡+, Á|ü»\øÏ ne>±Vü≤qqT

s¡÷bı+~+#·≥+.

ô|’e˙ï kÕ~Û+#·>∑*–q Hê&ÉT eTq<X+ Äs√>∑

uÛ≤s¡‘êeì nsTT rs¡T‘·T+~. n˝≤ »s¡>∑{≤ìøÏ eTqe+‘·T

u≤<Ûä ‘· ìs¡«]Ô+∫, dü‘·Œ¤*‘ê\¬ø’ ÄX‘√ m<äTs¡T #·÷<ë›+.

~X |ü⁄düÔø£ πø+Á<ä+

∫ø£ÿ&É|ü*¢, ôV’≤<äsêu≤<é

qy√<äj·T ãTø˘Vü≤Ödt

Äs¡ düe÷CŸ m<äTs¡T, ø±∫>∑÷&É #Ís¡kÕÔ

ôV’≤<äsêu≤<é

yÓT Æ Ár ãTø˘Vü≤Ödt

»©˝ŸM~Û, ø±s¡˝Ÿe÷sYÿ‡s√&é

$»j·Tyê&É

eTDÏ ãTø˘kÕº˝Ÿ

dü+&˚e÷¬sÿ{Ÿ, Á≥+ø˘s√&é,

HÓ\÷¢s¡T

ª|üÁC≤s√>∑ +μ <=s¡T≈£î #√≥T

¬s&é ãTø‡

kÕsTT yTqsY, mdt.ÄsY.q>∑sY 'X' s√&é,

ôV’≤<äsêu≤<é

✤

|üÁC≤s√>∑´+ 19�Public Health Awareness Magazine�

Á|ü|ü+# ·yê´|ü Ô+>±, eTTK´+>±, < äøÏ åD≤d æj·÷

<XÊ\˝Àì Ád””Ô\˝À s¡ø£Ô·V”≤q‘· n‹ ô|<ä› Á|üC≤s√>∑ düeTdü >±

ñ+~. Á|ü|ü+#·+˝À b˛wüø±Vü‰s¡ À|ü+‘√ J$düTÔqïyê]˝À

dü>∑+eT+~øÏ ô|’>± uÛ≤s¡‘·<X+˝ÀH ñHêïs¡T. uÛ≤s¡‘· <X+˝À

52 XÊ‘·+ eT+~ Ád”Ô\≈£î s¡ø£ÔV”≤q‘· ñqï≥T¢ n<Ûäj·THê\T

‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. BìøÏ <ë]Á<ä + ˇø£ Á|ü<Ûëq ø±s¡D+

ø±>±, |ü⁄{Ϻq|üŒ{Ï qT+&ç Áã‘·Tø£+‘ê yês¡T Äìï #√{≤¢

m<äTs=ÿH $eø£å≈£î yê] Äs√>∑ kÕúsTT Á|ürø£. n_Ûeè~∆

#Ó+<äT‘·Tqï <XÊ\˝À eTVæ≤fi\≈£î ÁbÕ<Ûëq´+ Ò<äT. eTVæ≤fi\

Äs√>±´ìï nHø£ Je|üs¡yÓTqÆ, kÕe÷õø£, Ä]úø£, kÕ+düÿè‹ø£

|üs¡yÓTqÆ n+XÊ\T Á|üuÛ≤$‘·+ #kÕÔsTT.

Ád””Ô\˝À s¡ø£Ô·V”≤q‘· yê]øÏ, yê] ≈£î≥T+u≤\≈£î, <X

Ä]∆ø£ Á|ü>∑‹øÏ, ñ‘·Œ‹ÔXøÏÔøÏ qwüº<ëj·Tø£+.

me]øÏ s¡ø£ÔV”≤q‘· Á|üe÷<ä+ m≈£îÿe?

C≤rj·T ≈£î≥T+ã Äs√>∑ düπs«˝À 70-80 XÊ‘·+

|æ\¢\≈£î, 70 XÊ‘·+ >∑]“¤DT\≈£î, 24 XÊ‘·+ ô|<ä› ej·TdüT

Ád”Ô\≈£î s¡ø£ÔV”≤q‘· ñ+<äì yÓ\¢&ÉsTT+~. H|ü<∏ë´\‘√ ì$T‘·Ô+

Ò≈£î+&Ü ∫qï |æ\¢\+<ä]ø° ÇqTeTT ˝À|ü+ e\q ø£*π>

s¡ø£ÔV”≤q‘· Á|üe÷<ä+ m≈£îÿe.

XÊØs¡ø£+>±, e÷qdæø£+>±, kÕ+|òæTø£+>± y>∑+>±

m~π> øöe÷s ¡< äX ¯˝À u≤\\≈ £î m≈ £îÿe b˛w üø±V ü‰s ¡+

nedüs¡eTe⁄‘·T+~, s¡ø£ÔV”≤q‘· e#à Á|üe÷<ä+ ô|s¡T>∑T‘·T+~.

u≤\Ts¡ ø£+fÒ u≤*ø£\≈£î á Á|üe÷<ä+ |ü~ ¬s≥T¢ m≈£îÿe.

n_Ûeè~∆#Ó+<äT‘·Tqï <XÊ\˝À øöe÷s¡u≤*ø£\≈£î s¡T‘·TÁkÕe+

ø±s¡D+>±H ø±ø£ 15, 16 dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT˝ÀH,

n+fÒ, yês¡T Ç+ø± m<äT>∑T‘·Tqï ej·TdüT˝ÀH >∑s¡“¤e‘·T\e&É+

e\q s¡ø£ÔV”≤q‘· Á|üe÷<ä+ eT]+‘· m≈£îÿe. n˝≤Œ<ëj·T

esêZ\ u≤*ø£\≈£î á Á|üe÷<ä+ Ç+ø± m≈£îÿe.

s¡ø£ÔV”≤q‘·≈£î ø±s¡D≤\T

<ë]Á<ä +, Äs√>∑ eqs¡T\ \uÛÑ ‘· À ndüe÷q‘·,

‘·≈£îÿe ÄVü‰s¡+, ‘·≈£îÿe b˛wüø±\T ñqï ÄVü‰s¡+, eT Ò]j·÷,

Ç‘·s¡ ÇHÓŒ¤ø£qT¢, ∫qï ej·TdüT˝À >∑s¡“¤+¤, Á|üdüe+, e´e~Û

Ò≈£î+&Ü |æ\¢*ï ø£¡q&É+, m≈£îÿe eT+~ |æ\¢*ï ø£q&É+,

»qHê+>±\ ÇHÓŒ¤ø£qT¢, #·<äTe⁄ Òø£b˛e&É+, J$‘·|ü⁄ nìï

<äX˝À¢q÷ Ç+{À¢q÷, düe÷»+ ˝Àq÷ m<äTs=ÿH |ü\T

s ¡ø±\ $eø£ å\T, V æ≤+d ü á |ü]d æ ∆‹øÏ ø±s ¡D≤\T>±

uÛ≤$+#·ã&ÉT‘·÷+~. n+‘ø±ø£ ‹H n\yê≥T¢ düÁø£eT+>±

Òø£b˛e&É+, nv±„q+, uÛ≤s¡‘·<X+ ≤+{Ï $_Ûqï dü+düÿè‘·T\T

>∑\ < ˚X ¯+˝À Ád” Ô\≈ £î e´‹πsø£+>± e⁄qï kÕe÷õø£

d ü+Á|ü<ëj·÷\T, $XÊ«kÕ\ e\q u≤*ø£\T, Ád” Ô\˝À

s¡ø£ÔV”≤q‘· #ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+~.

>∑s¡“¤e‹øÏ s¡ø£ÔV”≤q‘· sêe&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T

1.>∑s¡“¤+ düeTj·T+˝À n<äq|ü⁄ ÇqTeTT nedüs¡|ü&É&É+

2. ÇqTeTT ñqï ÄVü‰sêìï dü]|ü&Ü rdüTø√ø£b˛e&É+

3.ÇqTeTT s¡ø£Ô+˝ÀøÏ düÁø£eT+>± #s¡ø£b˛e&É+ 4.ÇqTeTTqT

m≈ £î ÿe>± ø√˝ÀŒe& É+,5.ÇqTeTTqT m≈ £î ÿe>±

ñ|üjÓ÷–+#·&É+ 6.øöe÷s¡ <äX˝À >∑s¡“¤+

$eø£å, Væ≤+dü

nìï J$‘· <äX˝À¢q÷ ÁdÔ”\T nqTuÛÑ$düTÔqï $eø£å,

Væ≤+dü yê] b˛wüø±Vü‰s¡kÕúsTTì ~>∑C≤]à s¡ø£ÔV”≤q‘·≈£î

<√Vü≤<ä+ #düTÔÔHêïsTT.$<ä , Äs√>∑ + Ä]úø£ Á|ü>∑‹øÏ, kÕ+|òæTø£

Ä_Ûeè~∆øÏ eTTK´yÓTÆq n+XÊ\T.á n+XÊ\T ñ‘·Œ‹Ôì,

Ä<ëj·T |ü+|æD°ì yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&É+ e\q ù|<ä\T ≤uÛÑ+

bı+< äT‘ês ¡T.ø±ì Á|ü|ü+# ·+˝Àì #ê˝≤ ÁbÕ+‘ê˝À¢

düe÷»+˝Àì düuÛÑT´\+<ä]ø° n_Ûeè~∆ |òü ≤\T düe÷q+>±

n+<ä&É+ Ò<äT.#ê˝≤es¡≈£î Ád”Ô\T $<ä , yÓ’<ä s¡+>±\

ãj·T≥≈£î HÓ{Ϻyj·Tã&çHês¡T.<ëì |üs¡ ekÕq+>± yês¡T

kÕe÷õø£+>±, Ä] úø£+>± qw ü ºb˛‘ ·Tqï d üeT÷V ü‰\T>±

ñHêïs¡T. <ë]Á<ä +, ‘·≈£îÿe kÕ+|òæTø£ kÕúsTT, |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô

$<ÛäT\T yê]ì Äs√>∑ |üs¡yÓTÆq Á|üe÷<ë˝À¢ ô|&ÉT‘·THêïsTT.

Bìe·\q nqedüs¡yÓTÆq eT]j·TT ìyê]+#·>∑*–q u≤<ÛäqT,

eTs¡D≤*ï nqTuÛÑ$düTÔHêïs¡T. Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± eTVæ≤fi\≈£î

|ü⁄s¡Twüß\ø£+fÒ ‘·≈£îÿe düe÷#ês¡+ n+<äT‘√+~. ìs¡íj·÷\˝À

‘·≈£îÿe uÛ≤>∑kÕ«eT´+, eqs¡T\≈£î ‘·≈£îÿe Á|üyX+ ñHêïsTT.

Åd”Ô\ düeTÁ>∑ Á|ü>∑‹øÏ n&ɶ+øÏ>± ñqï s¡ø£ÔV”≤q‘·&܈ˆ Ä\÷] $»j·T\øÏåà

d”ìj·TsY ¬>’qø±\õdtº

|üÁC≤s√>∑´+20 �Public Health Awareness Magazine�

Bì‘√ ‘·s¡#·T>± ≈£î≥T+ã+˝À yê]øÏ <ä≈£îÿ‘·Tqï ‘·≈£îÿe

Ä] úø£ $\Te ø±s ¡D+>± yês ¡T kÕe÷õø£ y Ó ’ø£˝≤´ìï

nqTu Û Ñ$d üT ÔHêïs ¡T. | ò ü*‘ ·+>± yês=ø£ $w üe\j·T+˝À

∫≈£îÿ≈£î+≥THêïs¡T. <ëì Á|ü<Ûëq |üs¡ ekÕHê\T ‘·≈£îÿe

Äs√>∑´+, ‘ ·≈ £îÿe # ·< äTe⁄, ‘ ·≈ £îÿe ÄV ü‰s ¡+, ‘ ·≈ £îÿe

ej·TdüT˝À, ‘·≈£îÿe e´e~Û À ‘·s¡#·T>± >∑sꓤ\T sêe&É+`

Çe˙ï Ád”Ô\˝À s¡ø£ÔV”≤q‘· n~Ûø£+ ø±e&ÜìøÏ <√Vü≤<ä+

#düTÔHêïsTT.

n<Ûä j·THê\T ` ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄

C≤rj·T ≈£î≥T+ã Äs√>∑ düπs« -2 Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À

»]|æq ø£ düπs«˝À 37XÊ‘·+ ø£+fÒ m≈£îÿe eT+~ Ád”ÔÔ\T

‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√ ñHêïs¡ì, düqï>± ñqïyê]˝À 52

XÊ‘·+eT+~øÏ, e÷eT÷\T ãs¡Te⁄ ñqïyê]˝À 50

XÊ‘·+eT+~øÏ, m≈£îÿe ãs¡Te⁄ ñqïyê]˝À41 XÊ‘·+ eT+~øÏ

s¡ø£ÔV”≤q‘· ñ+<äì yÓ\¢&ÉsTT+~. uÛ≤s¡rj·T Ád”Ô\˝À eT÷&Ée

e+‘·TeT+~øÏ ô|’>± ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√ ñHêïs¡ì, Ç~

yê]˝À Bs¡Èø±*ø£ XøÏÔ eT]j·TT dü÷ø£åàb˛wüø±\ ÀbÕìøÏ

n<ä›+|ü&ÉT‘·÷+<äì n<Ûä j·THê\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT. ‘·≈£îÿe

ãs¡Te⁄≈£î, yê] kÕ+|òæTø£, Ä]úø£ kÕ∆sTTøÏ Á|ü‘· ø£å dü+ã+<Ûä+

ñ+<äì— Ä]∆ø£ eqs¡T˝À¢q÷, Ä<ëj·÷˝À¢q÷ yê]øÏ <äπøÿ

yê{≤ ‘·≈£îÿe>± ñ+&É&ÉyT BìøÏ Á|ü<Ûëq ø±s¡DeTì ‘*+~.

e÷eT÷\T Òø£ m≈£îÿe ãs¡Te⁄ ñ+&É&É+ s¡ø£åD n+X+

nsTTq|üŒ{ÏøÏ M]˝À 10 XÊ‘·+ ø£+fÒ m≈£îÿeeT+~øÏ

ˇø£ yÓ÷düÔs¡T Òø£ rÁeyÓTÆq s¡ø£ÔV”≤q‘· ñ+~. Ç+<äT≈£î

ÄVü‰s¡+˝À ˝À|ü+, Òø£ Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\T e⁄+&çe⁄+{≤

j·Tì dü÷∫dü÷Ô+~. Ç‘·s¡ ø±s¡D≤\˝À VüQø˘esYà Òø£

ø=+øÏ |ü⁄s¡T>∑T ÇHÓŒ¤ùdºwüHé, eT Ò]j·÷, Ç‘·s¡ rÁeyÓTÆq

ÇHÓŒ¤ø£qT¢, ÇqTeTT JeÁøÏj·TqT Á|üuÛ≤$‘·+#ùd dü÷ø£åàb˛wüø±\

˝À|ü+, ÇqTeTTqT ‘·–q+‘·>± rdüTø√ìe«ì ÄVü‰s¡|ü⁄

n\yê≥T¢ yÓTT<ä …’q$ ñ+{≤j·Tì uÛ≤$+#·ã&ÉT‘·÷+~.

|ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\T |ü≥ºD°ø£s¡D, ô|]–q Ä]úø±_Ûeè~∆ |òü*‘·+>±

m≈£îÿee⁄‘·Tqï Äs√>∑ ndüe÷q‘·\qT Á|ü‹_+_dü÷Ô ù|<ä

Ád”Ô\≈£î m≈£îÿe s¡ø£Ô·V”≤q‘· ñ+≥T+<äì |ü]XÀ<Ûä≈£î\T

uÛ≤$+∫q<ëìøÏ $s¡T<ä∆+>± kÕ+|òæTø£ esêZ\T, ìyêdüÁbÕ+‘·+,

dü+|üqï Òø£ ù|<ä, dü÷∆\ø±j·TT\T Òø£ |”\>± ñqïyês¡T,

|ü≥ºD Òø£ Á>±e÷\T nH ‘&Ü Ò≈£î+&Ü düs¡«yê´|üÔ+>±

Ád”Ô\˝À s¡ø£ÔV”≤q‘· m≈£îÿe>± ñ+<äì, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À 2001˝À

»]|æq n<Ûä j·THê\T yÓ\¢&ç+#êsTT. @yÓTÆHê e´‘ê´kÕ\T

ñqï|üŒ{ÏøÏ n$ dü«\ŒyTqì ìs¡÷|ædü÷Ô n‘· +‘· dü+|üqï

Ád”Ô\˝À 40XÊ‘·+eT+~øÏ, |ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\˝À 60

XÊ‘·+eT+~øÏ, Á>±MTD ù|<ä Ád”Ô\˝À 52 XÊ‘·+eT+~øÏ

s¡ø£Ô·V”≤q‘· ñ+<äì— |ü≥ºD, Á>±MTD ÁbÕ+‘·+˝Àì ù|<ä

Ád”Ô\+<ä]øÏ s¡ø£Ô·V”≤q‘· ñ+<äì, Á>±MTD ù|<ä Ád”Ô\ø£+fÒ

|ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\˝À m≈£îÿe XÊ‘·+eT+~øÏ s¡ø£Ô·V”≤q‘·

ñ+<äì ‘*+~.Ç~ y>∑+>± »s¡T>∑T‘·Tqï |ü≥ºD°ø£s¡D

|òü*‘·+>± ô|s¡T>∑T‘·Tqï ù|<ä]ø£|ü⁄ $düÔè‹˙, >±&ÛÉ‘·q÷

Á|ü‹_+_dü÷Ô+~. øÏøÏÿ]dæq »q+, ìyêdüjÓ÷>∑ + ø±ì

|üP]>∑T&çôd\T, $|üØ‘·yÓTÆq ø±\Twü +, n+≥Tyê´<ÛäT\

u≤]q|ü&É&É+, ù|<ä]ø£|ü⁄ Á|ü‘· ø£å Á|üuÛ≤e+ e\q ‘·≈£îÿe

Ä<ëj·÷\T, ‘·≈£îÿe eqs¡T\T, ‘·≈£îÿe ø=qT>√\T XøÏÔ,

Äs√>∑ ùde*ï ‘·≈£îÿe>± ñ|üjÓ÷–+#·Tø√>∑\>∑&É+, ‘·≈£îÿe

$<ä , ‘·≈£îÿe ÄVü‰s¡+ ...n˙ï Ád”Ô\ s¡ø£Ô|ü⁄kÕúsTTô|’, Äs√>∑

kÕúsTTô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·THêïsTT.

Ç+{≤ ãj·T≥ |üì #dæ dü+bÕ~+#·T≈£îH neø±XÊ\T,

‘·eT dü«+‘· eqs¡T\ì ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îH˚ neø±X¯+

‘·≈£îÿe>± ñ+&É&É+, ≈£î≥T+ã+˝À Ä]úø£ n~Ûø±s¡+

‘·–Zb˛e&É+ |ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\˝À s¡ø£ÔV”≤q‘· m≈£îÿe>±

ñ+&É&ÜìøÏ ø£ ø±s¡D+. bÕ]Xó<ä∆ À|ü+ e\q ø£*π>

ÇHÓŒ¤ø£qT¢, »qHê+>∑ ÇHÓŒ¤ø£qT¢, …’+–ø£ yê´<ÛäT\T |ü≥ºD

ù|<ä Ád”Ô\˝À m≈£îÿe. ãj·T≥ ‹]π> ùd«#·Ã¤, ìs¡íj·÷\˝À

uÛ≤>∑kÕ«eT´+, Ä]úø£ eqs¡T\ô|’ ìj·T+Á‘·D, Äj·÷ Ád”Ô\T

Äs√>∑ ùde*ï bı+<ä&É+, m+|æø£ #˚düTø√e&É+ MT<ä

Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘êsTT. Çe˙ï |ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\˝À s¡ø£ÔV”≤q‘·

m≈£îÿe>± ñ+&É&ÜìøÏ <√Vü≤<ä+ #düTÔHêïsTT.

s¡ø£åDì#˚à n+XÊ\T

eTTdæ¢yéT Ád”Ô\≈£î, eT<ä + ‘êπ>yê]øÏ, |ü|ü⁄Œ*ï m≈£îÿe>±

‹Hyê]øÏ, |ü≥ºD ,ñqï‘· kÕ+|òæTø£, Ä]úø£ kÕúsTTøÏ #Ó+~q

Ád”Ô\≈£î, ø£ dü+ ôV’≤dü÷ÿ Ÿ #·<äTe⁄ ñqïyê]øÏ s¡ø£ÔV”≤q‘·

‘·≈£îÿe>± ñ+<äì n<Ûä´j·THê\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.

ÄXÃs¡ ø£s¡+>±, eT<ë´ìï ‘êπ>, düqï>±, ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√

ñ+&˚ Á>±MTD ù|<ä Ád”Ô\T, ù|<ä ø=+&ÉC≤‹ Ád”Ô\˝À

s¡ø£ÔV”≤q‘· ‘·≈£îÿe>± ñqï≥T¢ n<Ûä j·THê\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïsTT.

◊‘ eT<ä + Ç˝≤+{Ï Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü&ÜìøÏ ø±s¡D≤ Ò$T{H

<ëìï n<Ûä j·THê\T ìsê∆]+#· Òø££b˛j·÷sTT.

|üÁC≤s√>∑´+ 21�Public Health Awareness Magazine�

ô|’>± eT<ë´ìøÏ ñqï kÕ+|òæTø£, Ä]úø£, kÕ+düÿè‹ø£,

Äs√>∑ |üs¡yÓTÆq Á|ü‹≈£L\ Á|üuÛ≤yê\ e\q <ëìì kÕqT≈£L\

n+X+>± |ü]>∑DÏ+#· ÒeTT.

s¡ø£ÔV”≤q‘· |üs¡ ekÕHê\T

#ê˝≤ n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï <XÊ˝À¢ dü>∑+ eT+~

|æ\¢\T, øöe÷s¡T\T b˛wüø±\ ˝À|ü+ eT]j·TT ‘·s¡#·T>±

k πø ÇHÓŒ¤ø£q¢ e\¢ m<ä>∑e\dæq+‘·>± m<ä>∑ Òø£ b˛‘·THêïs¡T.

s¡ø£ÔV”≤q‘· Á|üdüTÔ‘· Äs√>±´Hïø±ø£ uÛÑ$wü ‘·TÔ À yê] Hs¡TÃ≈£îH

XøÏÔ, Á>∑Vü≤D kÕeTs¡∆ +, bÕsƒ¡XÊ\ #·<äTe⁄˝À Á|üv„ MT<ä

Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~.n+‘ø±ø£ ‹H n\yê≥T¢ düÁø£eT+>±

˝Òø£b˛e& É+, nv±„q+, u Û≤s ¡‘ · < ˚X ¯+˝≤+{ Ï $_ Ûqï

dü+düÿè‘·T\T>∑\ <X+˝À Ád”Ô\≈£î e´‹πsø£+>±e⁄qï kÕe÷õø£

dü+Á|ü<ëj·÷\T, $XÊ«kÕ\ e\q u≤*ø£\T, Ád”Ô\˝À s¡ø£ÔV”≤q‘·

#ê˝≤ m≈£îÿe>± ñ+~. øöe÷s¡ u≤*ø£\T »HêuÛ≤˝À ø£

ø°\ø£yÓTÆq uÛ≤>∑+. yês¡T Á|üdüTÔ‘· ‘·sêìø° ‘·s¡Tyê‘· ‘·sêìø°

eT<Ûä yês¡~Û ≤+{Ïyês¡T. s¡ø£Ô·V”≤q‘· øöe÷s¡ u≤*ø£ Òï

ø±<äT yê]øÏ |ü⁄fÒº _&ɶ\ô|’ ≈£L&Ü Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~.

>∑s¡“¤ÁkÕyê\T, HÓ\\T ì+&É≈£î+&ÜH _&ɶ |ü⁄≥º&É+, >∑s¡“¤+

˝À|ü Ò _&ɶ #·ìb˛sTT |ü⁄≥º&É+, |ü⁄≥º>±H _&ɶ #·ìb˛e&É+,

yÓ’ø£ ≤´\‘√ |ü⁄≥º&É+, ‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄‘√ |ü⁄≥º&É+, ãs¡Te⁄

‘·≈£îÿe‘√ |ü⁄{Ϻq_&ɶ ÇHÓŒ¤ø£q¢≈£î >∑Ts¡sTT yês¡+ ˝Àb˛,

Òø£ HÓ\ ˝Àb˛, Òø£ yÓTT<ä{Ï »qà~Hêìï #·÷&É≈£î+&ÜH

#·ìb˛e&É+ Òø£ M≥ìï{Ï ‘·|æŒ+#·T≈£îì Áã‹øÏq|üŒ{ÏøÏ,

yê] XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ m<äT>∑T<ä\ düÁø£eT+>± Òø£b˛e&É+

yÓTT<ä …’q |üs¡ ekÕHê\T+{≤sTT.

Á|ü‹ q\T>∑Ts¡T u≤*ø£\˝À ø£s¡T 15 e »qà~HêìøÏ

eTT+< $yêVü≤+ #düT≈£î+≥THêïs¡T. eT÷&Ée e+‘·T qT+&ç

¬s+&Éee+‘·T es¡≈£î 20 dü+e‘·‡sê\ Àù| ‘·\T¢\e⁄‘·THêïs¡T.

Á|ü|ü+#· »HêuÛ≤˝À 52XÊ‘·+ eTVæ≤fi\T ñ+&Ü*‡ e⁄+&É>±,

yê]øÏ Je|üs¡+>± ñ+& ˝≤uÛ≤ìï á düe÷»|ü⁄ <Íwüº +

qwüº|üs¡#·&É+ e\q, 100 $T*j·Tq¢ eT+~ n&Éyêfiófl

á uÛÑ÷$TMT<ä qT+&ç n<äèX´eTj·÷´s¡T.

uÛ≤s¡‘·<X+ ˝≤+{Ï n_Ûeè~∆ #Ó+<äT‘·Tqï <XÊ˝À¢

ø=+‘ ·es ¡≈ £î •X ¯ó eTs ¡D≤\ πs≥T ‘ ·–Zq|üŒ{ ÏøÏ Ç+ø±

e÷‘·èeTs¡D≤\ πs≥T ÄyÓ÷~+#· Òq+‘· m≈£îÿe>± ñ+~.

Á|ü‹ ø£ ì$TcÕìøÏ ø£ eTVæ≤fi >∑s¡“¤+, Á|üdüe+ ø±s¡D+>±

#·ìb˛‘√+~. #·ìb˛‘·Tqï Á|ü‹ ø£ÿ eTVæ≤fi≈£î 10 eT+~

eTVæ≤fi\T ‘·è{Ï À eTs¡D≤ìï ‘·|æŒ+#·T≈£î+≥THêïs¡T, 30

eT+~ eTVæ≤fi\T Bs¡Èø±*ø£ nHês√>±´\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

á $cÕ<ë\≈£î eT÷\ø±s¡DyÓTÆq Ä+XÊ\˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq~

s¡ø£ÔV”≤q‘·.

|ü]cÕÿs¡+

ˇø£ eTVæ≤fi b˛wüø±Vü‰s¡ eT]j·TT Äs√>∑ kÕúsTT πøe\+

ÄyÓT dü+πøåe÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫q e´eVü‰s¡+ ø±<äT. n~

ÄyÓT ñ‘·Œ‹Ô XøÏÔ MT<ä eT]j·TT ÄyÓT |æ\¢\MT<ä Á|üuÛ≤e+

#·÷ù| $wüj·T+. ø£qTø£ Ç~ yÓTT‘·Ô+ <XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q

n+X+. <X Ä]úø£ e´edüúøÏ dü+ã+~Û+∫q n+X+.

Ç|üŒ{Ï es¡≈£î neT\T˝À ñqï ◊s¡Hé dü|æ¢yÓT+fÒwüHé

ø±s¡ Áø£e÷\T nHø£ ø±s¡D≤\e\¢ dü‘·Œ¤*‘ê\ìe«&É+ Ò<äT.

øöe÷s¡ u≤*ø£\T |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô <äX≈£î #πs≥|üŒ{ÏøÏ s¡ø£ÔV”≤q‘·

Ò≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ, yê] b˛wüø±Vü‰s¡ eT]j·TT Äs√>∑

kÕ úsTT d ü+‘ ·è|æ Ôø£s ¡+>± ñ+& É&ÜìøÏ ø=‘ · Ô, d üè»Hê‘ ·àø£

eP´Vü‰\qT s¡÷bı+~+#·Tø√e&É+ nedüs¡+. Ç$ |ü≥ºD,

Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\˝À ìedæ+# nìï Ä]úø£ esêZ\ Ád”Ô\≈£î,

eTTK´+>±,uÛ≤s¡‘· Á|üC≤˙ø£+˝À y>∑+>± düe÷»|ü⁄ n+#·T˝À¢øÏ

HÓ{Ϻyj·Tã&ÉT‘·Tqï |ü≥ºD ù|<ä Ád”Ô\≈£î ≤uÛÑ+ ø£*–+#˝≤

ñ+&Ü*.

Ád”Ô\ b˛wüø±Vü‰s¡ kÕúsTTì yÓTs¡T>∑T|üs¡#·&É+, yê]øÏ

eqs¡T\T \_Û+#˝≤ #Ój·T´&É+ s¡ø£Ô·V”≤q‘·qT ‘·–Z+#·&É+˝À

Á|üeTTKbÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT. ÄVü‰s¡+, ÇqTeTT, bò *ø@dæ&é

d ü|æ ¢y ÓT+{Ÿ‡ s ¡ø£ Ô ·V”≤q‘ ·, ‘ ·≈ £îÿe ãs ¡Te⁄ d üeTd ü´qT

‘·–ZkÕÔsTT.m≈£îÿe ãs¡Te⁄ ñqï Ád”Ô\˝À 10 XÊ‘·+øÏ ô|’>±

ˇø£ yÓ÷düÔs¡T qT+&ç rÁeyÓTÆq s¡ø£ÔV”≤q‘· ñ+&É&É+ Ä+<√fiq

ø£*–+# $wüj·T+. ø=+øÏ|ü⁄s¡T>∑T ÇHÓŒ¤ùdºwüHéì ìs¡÷à*+#·&É+,

eT˝Ò]j·÷ì n]ø£≥º& É+, d ü÷ø£ å àb˛w üø±\ ˝ÀbÕìï

düe]+#·&É+ s¡ø£ÔV”≤q‘·qT ‘·–Z+#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT.

≈£î≥T+ã Ä<ëj·÷\T, Ád”\ $<ë´kÕúsTT ô|s¡>∑&É+ ì\ø£&É>±

s¡ø£ÔV”≤q‘·qT ìyê]+#·&ÜìøÏ düVü‰j·T|ü&ÉT‘·T+~. Á|üC≤s√>∑ +

ô|’q yÓ∫ÃdüTÔqï ì<ÛäT\T, yê{Ï $~Û $<ÛëHê\ô|’q e÷Á‘·yT

#·]ÃùdÔ dü]b˛<äT. ù|<ä]ø£+, n$<ä \T ‘=\–b˛e&ÜìøÏ

eTq+ #˚|ü&ÉT‘·Tqï #·s¡ \T` n$ ÇdüTÔqï |òü*‘ê\ô|’

düeTÁ>∑ #·s¡Ã »s¡>±*. @ eTÚ[ø£ düeTdü |ü]cÕÿs¡+ ø±yê˝À

n~ |ü]cÕÿs¡+ ø±≈£î+&Ü $T–*qe˙ï ñ|üXeTq #·s¡ Ò

ne⁄‘êsTT. ✤

|üÁC≤s√>∑´+22 �Public Health Awareness Magazine�

ø£åj·T, #Ûêr yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ä+, e÷qdæø£ ∫øÏ‘ê‡\j·÷\

dü+<äs¡Ùq - ªôV≤ ŸÔ yê#Yμ ìy~ø£

Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä Äs√>∑ e´edüú\qT |ü{Ïwüº|üs¡#·≥+<ë«sêH˚ Á|ü»\+<ä]ø° yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä dü<äTbÕj·÷\qT

ø£*Œ+#·e#·Ãì uÛ≤$düTÔqï ªôV≤˝ŸÔyê#Yμ Ä<Ûä«s¡´+˝À

1.1.2015q 3 Á|üuÛÑT‘·« yÓ’<ä dü+düú\qT |ü]o*+#ês¡T.

q>∑s¡+˝Àì eT÷&ÉT Á|ü<Ûëq Á|üuÛÑT‘ê«düT|üÁ‘·T …’q 1. e÷qdæø£

yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘ê‡\j·T+, 2. ø£åj·T ∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ä+, 3.

#Ûêr yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ë\qT Á|üuÛÑT‘·«+ ôV’≤<äsêu≤<äT

qT+&ç, s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢ $ø±sêu≤<é≈£î ‘·s¡*+#·qTqï<äì

yêsêÔ|üÁ‹ø£\ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îqï H|ü<∏ä +˝À á |ü]o\q

»]–+~. ô|’eT÷&ÉT Vü≤dæŒ≥ Ÿ‡≈£î yÓ[fl nø£ÿ&ç &Üø£ºs¡¢‘√q÷,

ÄsYm+z\‘√q÷, Vü‰dæŒ≥˝Ÿ dü÷|ü]+f…+&Ó+≥¢‘√q÷,

qs¡T‡\÷ $T–*q yê]‘√q÷, s√>∑T\ yês¡T¶\¬ø[fl yê]‘√q÷

»]|æq dü+uÛ≤wüD\, #·s¡Ã\ Ä<Ûës¡+>± s¡÷bı+~+∫+<

á ìy~ø£. Äj·÷ Vü‰dæŒ≥fi¢¢ n~Ûø±]ø£ &Ü≈£î´yÓT+≥T¢,

&܈ˆ \øÏåà<ÛäsY $TÁXÊ (◊mmdt) >±s¡T C≤rj·T e÷qeVü≤≈£îÿ\

ø£MTwüHé≈£î Ç∫Ãq ]eP´ ]b˛s¡Tº BìøÏ ‘√&Ó’q$.

|ü]o\Hê ãè+<ä düuÛÑT´\T :

1. &܈ˆ sêC≤¬s&ç¶, d”ìj·TsY q÷´s√düs¡®Hé

2. Ábıˆˆ mH é. |ü⁄ πs+Á<äÁ|ükÕ< é, j·T÷ìe]‡{° Ä|òt

ôV’≤<äsêu≤<é

3. Ábıˆˆ |ü<äàC≤ cÕ, »s¡ï*»+ Ábıô|òdüsY, ñkÕàìj·÷

j·T÷ìe]‡{°, ôV’≤<äsêu≤<é

4. &܈ˆ &ç. yÓ+ø£fÒX«s¡T¢, Á|üC≤kÕ«eT´ Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD

dü+düú, »+≥q>∑sê\ XÊK, Á|ü<Ûëqø±s¡ <ä]Ù

5. m+. \øÏåà, ªÁd”Ô dü+|òüT≥qμ |üÁ‹ø£ dü+bÕ<ä≈£î\T

6. mHé. ôd’<ësêe⁄, n&É«πø{Ÿ, ôV’≤<äsêu≤<é

7. õ.|æ.m Ÿ. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄, ªÁ|üC≤s√>∑ +μ |üÁ‹ø£

ô|’ eT÷&ÉT Vü‰dæŒ≥fi¢ dü+øÏå|üÔ $esê\T Ç˝≤ e⁄qï$.

e÷qdæø£ yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘ê‡ πø+Á<ä+ Institute of MentalHealth (IMH) :

ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì mÁs¡>∑&ɶ ÁbÕ+‘·+˝À düTe÷s¡T 40

mø£sê\ $d”Ôs¡í+˝À á Vü‰dæŒ≥ Ÿ e⁄+~. Ç~ e÷qdæø£

yê´<ÛäT\ Á|üuÛÑT‘·« ÄdüT|üÁ‹>± Á|üdæ~∆ #Ó+~+~. yêdüÔyêìøÏ

Ç~ 48 mø£sê˝À¢ ñqï|üŒ{Ïø°, n+<äT˝À 2.4 mø£sê\T

GHMC øÏ, 1.5 mø£sê\T HMDA øÏ qs¡‡Ø\ n_Ûeè~∆

ø√dü+ rùddüTø√e&É+ »]–+~.

á ÄdüT|üÁ‹˝À 5 ÇHéù|wü+{Ÿ yês¡T¶\T, ˇø£ W{Ÿ

ù|wü+{Ÿ yês¡T¶ e⁄HêïsTT. ÇHéù|wü+{Ÿ yês¡T¶\T : 1. ø√¢CŸ¶

yês¡T¶, 2. zô|Hé yêsY¶, 3. ÁøÏ$Tq Ÿ yêsY¶ 4. &ç m&çø£åHé

yês¡T¶ 5. bòÕ´$T©yês¡T¶>± ñHêïsTT. 600 |ü&Éø£\ kÕeTs¡∆ +

ñqï á ÄdüT|üÁ‹˝À dü>∑≥Tq 400 eT+~ (ÇHéù|wü+≥T¢>±)

ì‘· + ∫øÏ‘·‡ bı+<äT‘·THêïs¡T. Ç+<äT˝À 250eT+~ ø√¢CŸ¶

yês¡T¶ Àq÷, 150 eT+~ zô|Hé yês¡T¶ Àq÷ ñHêïs¡T.

2013e dü+e‘·‡s¡+˝À 7150 eT+~øÏ ∫øÏ‘·‡ n+~+#·&ÉyT

ø±≈£î+&Ü 32,500 |ü⁄q'∫øÏ‘·‡ πødüT\T qyÓ÷<äT#j·Tã&ç

ñqï$. s√>∑T\˝À m≈£îÿe eT+~ ‘Ó\+>±D, Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ,

ø£sêï≥ø£, eTVü‰sêh sêÁcÕº À¢ì Á>±e÷\ qT+∫ e#Ã

n‘· +‘· ù|<ä]ø£+‘√ <ë]Á<ä πsK≈£î ~>∑Teq e⁄qï yêπs.

zô|Hé yês¡T¶ À s√–øÏ düVü‰j·T+>± ˇø£s¡T ñ+&É{≤ìøÏ

Vü‰dæŒ≥ Ÿ nqTeT‹+#·&ÉyT ø±ø£ yê]øÏ uÛÀ»q edü‹

kÂø£s¡ + ≈£L&Ü ø£*ŒdüTÔqï~. ø√¢CŸ¶ yêsY¶ À »&ç® dü]ºô|ò’

#dæq •ø£å|ü&ɶ U…’B\ dü+s¡ø£åD u≤<Ûä ‘· ≈£L&Ü eVæ≤düTÔqï~.

á IMH ˝À Á|üuÛÑT‘·«+ eT+ps¡T #dæq b˛düTº\T

305 nsTT‘ Á|üdüTÔ‘·+ 201 eT+~ e÷Á‘·yT e⁄Hêïs¡T.

34% n+fÒ 104 b˛düTº\T U≤∞>± ñHêïsTT. Á|üdüTÔ‘·+

Äs¡T j·T÷ì≥¢ À 28 eT+~ &Üø£ºs¡T¢ e÷Á‘·yT e⁄Hêïs¡T.

s√>∑T\ø£es¡düs¡yÓTÆq eT+<äT\T, ÄVü‰s¡eTT, ã≥º\T, Ç‘·s¡

Ä]úø£ nedüsê\qT Á|üuÛÑT‘·«yT #·÷düTÔqï~. Á|üuÛÑT‘·« …ø£ÿ\

Á|üø±s¡+ á Ks¡Tà dü+e‘·‡sêìøÏ düTe÷s¡T>± 2 ø√≥¢

es¡≈£L ñ+≥Tqï~. e÷qdæø£ yê´<ÛäT\ ∫øÏ‘·‡≈£î 1950e

dü+e‘·‡s¡+ es¡≈£î ÄÁXeT $<Ûëq+ ne\+_Û+#yês¡T.

ø±ì ‘·sê«‘· Vü‰dæŒ≥ Ÿ $<ÛëHêìøÏ e÷s¡TŒ #kÕs¡T. 1987

- e÷qdæø£ Äs√>∑ #·≥º+ ôdø£åHé (23, 24, 25) Á|üø±s¡+

e÷qdæø£ s√>∑T\qT ys¡T #j·T≈£î+&Ü $T–*q s√>∑T\‘√

ø£*|æ ∫øÏ‘·‡ #j·÷*.

Á|üuÛÑT‘·« #Ûêr eT]j·TT ø£åj·T ÄdüT|üÁ‹ :

Ç~ ≈£L&Ü ôV’≤<äsêu≤<é Àì mÁs¡>∑&ɶ ÁbÕ+‘·+˝À

e÷qdæø£ ∫øÏ‘ê‡\j·T+≈£î <ä>∑Zs¡ ÀH düTe÷s¡T 65 mø£sê\

$d”Ôs¡í+˝À e⁄+~. Á|üdüTÔ‘·+ 100 eT+~ &Üø£ºs¡T¢ (uÀ<ÛäHêXøÏÔ‘√

≈£L&ç ñqïyês¡T), 60 eT+~ qs¡T‡\T, 100 eT+~ Hê\T>∑e

‘·s¡>∑‹ e⁄<√´>∑T\T e⁄Hêïs¡T. 600 |ü&Éø£\ kÕeTs¡∆ +

|üÁC≤s√>∑´+ 23�Public Health Awareness Magazine�

ñqï|üŒ{Ïø° 200 qT+∫ 300 eT+~ s√>∑T\T ì‘· +

∫øÏ‘·‡ bı+<äT‘·THêïs¡T.

ø£åj·T ÄdüT|üÁ‹ $uÛ≤>∑eTT :

#Ûêr yê´<ÛäT\ Vü‰dæŒ≥ Ÿ Á|üø£ÿH IMH ≈£î <ä>∑Zs¡ ÀH

{Ï._. Vü‰dæŒ≥ Ÿ u≤¢ø ≈£L&Ü e⁄+~. ù|<ä s√>∑T\≈£î ÇHéù|wü+≥T¢

>±q÷, W{Ÿ ù|wü+≥T¢ >±qT ùde\+~+# n‹ eTTK´yÓTÆq

$uÛ≤>∑+ Ç~. ø£åj·T yê´~ÛÁ>∑düTÔ\≈£î yêsê\ qT+&ç HÓ\\

‘ ·s¡ã&ç Bs¡ Èø±\|ü⁄ ∫øÏ‘ ·‡ n+~+# ·e\d æq ned üs¡+

ñ+&É&É+‘√ á ÄdüT|üÁ‹ - eTTK´+>± ‘Ó\+>±D ÁbÕ+‘·

Á|ü»\≈£î m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡+>± e⁄+~.

á eT÷&ÉT ÄdüT|üÁ‘·T\ ÁbÕeTTK´+ - ôV’≤<äsêu≤<é À

e⁄+&Ée\dæq ÄeX´ø£‘· :

1. á eT÷&ÉT ÄdüT|üÁ‘·T\T yÓ’<ä $<ë´s¡Tú\≈£î,

Á|üuÛÑT‘·«, Áô|’y{Ÿ ÄdüT|üÁ‘·T\≈£î #Ó+~q bÕsê yÓT&çø£ Ÿ

kÕº|òt≈£î uÀ<ÛäHê dü+düú\T>± eTTK´bÕÁ‘· ìs¡«Væ≤düTÔHêïsTT.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î, IMH ø£ÿ ôd’øÏj·÷Á{°, q÷´sê\J $<ë´s¡Tú\πø

ø±ø£, »qs¡ Ÿ yÓT&çdæHé, Ç‘·s¡ ôdŒwü …’CÒwüHé $<ë´s¡Tú\≈£î

≈£L&Ü ùde\q+~düTÔqï~. e+<ä\ ø=\B q]‡+>¥ $<ë´s¡Tú\T

á eT÷&ÉT ÄdüT|üÁ‘·T\˝À m+‘√ nqTuÛÑyêìï Á|ü‘· ø£å

nuÛ≤´dü+ <ë«sê bı+<ä>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.

2. á eT÷&ÉT ÄdüT|üÁ‘·T\˝Àq÷ yÓ’<ä + bı+<

s√>∑T\T n‹ ù|<ä ã\V”≤qesêZ\≈£î #Ó+~qyêπs. á

ÄdüT|üÁ‘·T\˝À mH√ï @fió¢>± e÷qe‘ê <äèø£Œ<∏ä+‘√ dæã“+~

n+~düTÔqï yÓ’<ä ùde\T Çø£ÿ&É ñqï kÂø£sê´\‘√ bÕ≥T

sêh+˝Àì nìï ÁbÕ+‘ê\ ù|<ä Á|ü»\≈£î Á|üj·÷DkÂø£s¡ +

‘*ø£>± ñ+~. Ç˝≤+{Ï düeTj·T+˝À Bìï $ø±sêu≤<é≈£î

‘·s¡*+#·&É+ e\¢ Çã“+<äT …<äTs√ÿe\dæ sêe&ÉyT ø±ø£,

e÷qdæø£ s√>∑T\qT ys¡T|üs¡Ãsê<äì #ÓãT‘·Tqï 1987 -

Hê{Ï e÷qdæø£ yê´<ÛäT\ #·{≤ºìï e´‹πsøÏ+∫q≥¢e⁄‘·T+<äì

Á>∑Væ≤+#ê*.

(i) e÷qdæø£ eT]j·TT ø£åj·T yê´~ÛÁ>∑düTÔ\qT »HêyêkÕ\

eT<Ûä ˝À ñ+∫ ∫øÏ‘·‡ #ùdÔ yês¡T ‘·«s¡>± ø√\Tø=H

neø±X+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.

(ii) á s¡ø£|ü⁄ Á|ü‘˚´ø£ yê´<Û äT\≈ £î ø=qkÕ–+|ü⁄>±

Çe«e\dæq ∫øÏ‘·‡ ø£wüºeTe≥y˚T ø±ø£ ∫øÏ‘·‡˝À

n+‘·sêj·T+ ø£*– s√>±\T ‹s¡>∑u…fÒº Á|üe÷<ä+

e⁄+≥T+~.

(iii) s√>∑ ìsê∆s¡D≈£î, dü+j·TTø£Ô ìyês¡D¬ø’ Ç‘·s¡ Vü‰dæŒ≥fifl

d üV ü≤ø±s¡+‘√ |ü]wüÿ]+# ·e\d æq øÏ ¢wü º < äX¯\qT

ìyê]+#·&ÜìøÏ Ç$ q>∑s¡+˝À e⁄+&É≥+ n‘· edüs¡+.

(iv) e÷qdæø£ s√>∑T\qT e÷s¡TeT÷\, @ø±+‘· Á|ü<XÊ\˝À

e⁄+#·&É+ ø£Hêï dæ{° À ñ+#·&É+ e\¢ uÛÑÁ<ä‘ê düeTdü \T

‘·≈£îÿe>± ñ+{≤sTT.

yÓTs¡T¬>’q ùde\ ø√dü+ dæbòÕs¡düT\T :

ô|’ eT÷&ÉT Vü‰dæŒ≥fifl˝Àì eTTKT´\‘√ »]|æq #·s¡Ã\

<ë«sê Á|üdüTÔ‘· ùde\qT yÓTs¡T>∑T|üs¡Ã&ÜìøÏ á ÁøÏ+~

dü÷#·q\T #düTÔHêïeTT.

ÄdüT|üÁ‘·T*ï n|tÁπ>&é #Ój·T´&É+ :

(i) q>∑s¡+ u≤>± $düÔ]+∫q Ø‘ê´ nMTsYù|≥,

düq‘Yq>∑sY, ≈£Lø£{Ÿ|ü*¢, *+>∑+|ü*¢ e+{Ï ÁbÕ+‘ê\˝À

»HêuÛ≤ mH√ï ¬s≥T¢ ô|]–+~. j·÷øχ&Ó+{Ÿ‡, Á{≤e÷,

øÏ¢wüºyÓTÆq q÷´sê\J düeTdü \≈£î yÓ+≥H dü]|ü&çq+‘·>±

ñ‘·ÔeT ùde\+~+#· >∑*–q |ü]dæú‹ Ò<äT.

(ii) ìs¡Tù|<ä s√>∑T\≈£î yÓTs¡T¬>’q yÓ’<ä ùde\+~+#·&É+

ø√dü+ á Vü‰dæŒ≥fi¢ À &Üø£ºs¡¢qT, Ç‘·s¡ dæã“+~ì yÓ+≥H

ìj·T$T+∫ U≤∞\qT uÛÑØÔ #j·÷*. dü÷|ü]+f…+&Ó+≥¢≈£î

s√E≈£î ø£ dü+ s¡÷. 50,000 es¡≈£L eT+<äT\T ø=H

n~ Ûø±s¡+ Çyê«*, Äd üT|üÁ‘ ·T\ eTÚ[ø£ ed ü‘ ·T\qT

yÓTs¡T>∑T|üs¡#ê*. ñ<√´>∑düTÔ\qT ø±+Á{≤≈£îº |ü<ä∆‹˝À ø±ø£

¬s>∑T´\sY |ü<ä∆‹˝À ]Á≈£L{Ÿ #j·÷*.

2. ùde\ $düÔs¡D :

1987 - e÷qdæø£ yê´<ÛäT\ #·≥º+ Á|üø±s¡+ ùde\

$πø+ÁBø£s¡D, $düÔs¡D ≈£L&Ü eTTK´+.

(i) yÓT<äø õ˝≤¢ X+ø£sY|ü*¢ À ˆUø $»j·T+‘·+>±

ìs¡«Væ≤düTÔqï Á>±MTD e÷qdæø£ yÓ’<ä ùde*ï ‘Ó\+>±D˝Àì

Ç‘·s¡ õ˝≤¢\≈£î ≈£L&Ü $düÔ]+#≥≥T¢ #·÷&Ü*.

(ii)$ø±sêu≤<é À yÓTT<ä\Tô|≥º<ä\∫q yÓ’<ä ùde\≈£î,

sêh Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ+≥H n<äq|ü⁄ ã&Ó®{Ÿ πø{≤sTT+∫ ùde*ï

$düÔ]+|ü #Ój·÷´*. <ë+‘√bÕ≥T ôV’≤<äsêu≤<é À mÁs¡>∑&ɶ

ÁbÕ+‘·+˝À ñqï ˆUø, #Ûê‹ ÄdüT|üÁ‘·T˝À¢ì edü‘·T*ï

eT]+‘·>± n_Ûeè~∆ |üs¡#ê*.

ôV ’≤<äsêu≤< é˝Àì á eTTK´yÓTÆq V ü‰d æŒ≥fi¯flqT

$ø±sêu≤<é≈£î ‘·s¡*+#·e<ä› , n~ e÷qdæø£ yê´<ÛäT\#·≥º+

1987≈£î $s¡T<ä∆eTì, Á|ü»\ Á|üjÓ÷»Hê\≈£î e´‹πsø£yÓTÆq

á Ä˝À#·qqT e÷qTø√yê\ì ‘Ó\+>±D sêh Á|üuÛÑT‘ê«ìï

ø√s¡T‘·THêï+. á eT÷& ÉT Á|üu Û ÑT‘·« yÓ ’<ä´ dü+dü ú\q÷

n_ Ûeè~ ∆|üs¡∫ yÓ+≥H˚ n| tÁ π>&é #˚j·Te\d æ+~>±

ø√s¡T‘·THêï+.

ôV’≤<äsêu≤<é` ôV≤ ŸÔyê#Y {°yéT

23.1.2015

|üÁC≤s√>∑´+24 �Public Health Awareness Magazine�

H&ÉT eTq<X+˝À ù|<ä Á|ü»\πø ø±<äT <Ûäì≈£î\≈£î

≈ £L&Ü Äs√>∑´ s¡ø£åD ˝Ò< äT. á $wüj·T+ < ˚X¯+˝Àì

bÕ\ø£esê Z\≈ £î, bÕ]ÁXÊ$Tø£y ˚‘ · Ô\≈ £î, yê´bÕs¡y ˚‘ · Ô\≈ £î

eT]j·TT Ç‘·s¡ <Ûäìø£ esêZ\≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. ìyêdü

jÓ÷>∑ + ø±ì ˇø£ |ü]dæú‹ á <X+˝À ‘· …‘·TÔ‘·T+<äì

yês¡+<ä]ø° ‘Ó\TdüT. n+<äT≈£H yês¡T eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô>±

$<o u≤´+≈£î˝À¢ &ÉãT“\T b π>düT≈£î+≥THêïs¡T. $|ü‘·ÿs¡

|ü]dæú‘·T˝À¢ yês¡T $<XÊ\πø ø±<äT, |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L*ùdÔ

Ç‘·s¡ Á>∑Vü‰\≈£î e\düyÓ[flHê ÄXÃs¡ b˛qø£ÿs¡ Ò<äT. n+<äTø£H

á <X Á|ü»\+<äs¡÷ @ø£yÓTÆ eTq+ Äs√>∑ +>± Áã‹πø+<äT≈£î

ø±yê*‡q |ü]d æ ú‘ ·T\qT @s¡Œs¡T# ·Tø√yê*. n+< äT≈ £î

Á|üC≤Á|ü‹|òüT≥q\T ‘·|üŒe⁄. Ä]úø£, kÕe÷õø£ ø±s¡D≤\T,

e´düHê\T, bÕ]Xó<Ûä ˝ÀbÕ\T, JeqXË’*˝À e÷s¡TŒ\T,

»qT´˝ÀbÕ\T, $$<Ûä s¡ø±\ ÇHéô|òø£åqT¢ eTq Äs√>±´ìï

m˝≤ ø£ã[düTÔHêïjÓ÷ H&ÉT eTq+ #·÷&É>∑\T>∑T‘·THêïeTT.

nsTT‘, ø£+{ÏøÏ ø£q|ü&É≈£î+&Ü #ê|üøÏ+<ä ˙s¡T˝≤ eTq

Äs√>±´ìï ø£ã[düTÔqï yêj·TTø±\Twü +, ˙{Ï ø±\Twü +,

ÄVü‰s¡ ø±\Twü +, Xã∆ ø±\TcÕ´\ CÀ*øÏ eTq+ yÓfifl&É+

Ò<äT.

‹+&ç ˝Ò≈ £î+&Ü s√E\T, HÓ\\ ‘ ·s¡ã&ç eTìwæ

Áã‘·ø£e#·TÃ. fiófl ‘ê>∑≈£î+&Ü ø=+‘·ø±\+ J$+#·e#·TÃ.

ÁbÕD≤<Ûës¡y ÓT Æq >±*ì | ”\Ã≈ £î+&Ü >∑{ Ï º>± |ü≥T ºeTì

3 ì$TcÕ\T ≈£L&Ü Áã‘·ø£ ÒeTT. eTq XØs¡+˝Àì Á|ü‹

ø£D≤ìøÏ ìs¡+‘·s¡+ XøÏÔì n+~+#~ á XÊ«ùd. Ç˝≤+{Ï

>± Ò ÁbÕD≤+‘·ø£yÓTÆ‘ eTq uÛÑ$wü ‘·TÔ @$T{Ï? e÷qyê[

eTqT>∑&É @$T{Ï?eTq Äs√>±´ìï, ÁbÕD≤©ï Vü≤]düTÔqï

á yêj·TTø±\TcÕ´ìøÏ dü+ã+~Û+∫ ø=ìï $wüj·÷\T

á dü+∫ø£ À ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

yêj·TT ø±\Twü + ‘êC≤ n<Ûä j·Tq+

HÓ\ÁøÏ‘·+ C≤rj·T, n+‘·sê®rj·T |üÁ‹ø£ À¢ yÓ\Te&çq

á n<Ûä j·Tq |òü*‘ê\T uÛÑj·T+ø£s¡+>± fiófl >∑>∑Ts=Œ&ç#

$<Û ä+>± ñHêïsTT. á n<Û ä´j·THêìï ny ÓT]ø±˝Àì

j·T÷ìe]‡{° Ä|òt wæø±>√, Vü‰s¡«sY¶ jT Ÿ Àì Ä]úø£y‘·Ô\T

yêj·TT ø±\Twü´+ eTè‘·T´#Ós¡˝À uÛ≤s¡rj ·TT\T

COPD ----- ˇø£ |ü]o\q` Ábıˆˆ &Ü. ¬ø. X¯+ø£sY, MD., DTCD

e÷qMj·T #ê]≥ãT˝Ÿ Á≥dtº øÏ¢ìø, eT+>∑fi–]

dü+j·TTø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+∫ ªmø£Hê$Tø£ Ÿ n+&é bı*{Ïø£ Ÿ

Mø ° ¢μ ˝À Á|ü# ·T]+#ês¡T. á n<Û ä´j·Tq+˝À bÕ˝§Zqï

s√Væ≤D°bÕ+&, C≤Vü≤ï$ Òø£ì, n˙wt düT>∑<ÛäHé, ìø√\dt

πsj·÷Hé, nq+‘Y düT<äs¡ÙHé, yÓTÆUÒ Ÿ Á^Hék ºHé ‘·~‘·s¡T\≈£î

ªÁ|üC≤s√>∑ +μ |üÁ‹ø£ ‘·s¡|ü⁄q <Ûäq´yê<ë\T ‘Ó*j·T#düTÔHêïeTT.

H&ÉT Á|üC≤s√>±´ìï |ü]s¡øÏå+# Á|üÁøÏj·T≈£î Ç≥Te+{Ï ì]›wüºyÓTÆq

n<Ûä j·THê\T m+‘·>±H√ ñ|üø£]kÕÔsTT.

á n<Ûä j·Tq+ ‘*Ãq n+XÊ\T @$T{Ï?

düTe÷s¡T 66 ø√≥¢ eT+~ uÛ≤s¡rj·TT\T uÛ≤s¡‘·

Á|üuÛÑT‘·«+ ìπs›•+∫q Á|üe÷D≤\ ø£Hêï m≈£îÿe>± ø±\Twü +

$&ÉT<ä\e⁄‘·Tqï ÁbÕ+‘ê˝À¢ ìedædüTÔHêïs¡T. |òü*‘·+>±,

Á|ü‹ u Û≤s¡rj·TT& ÉT 3.2 d ü+e‘ ·‡sê\ J$‘ ·ø±˝≤ìï

ø√˝ÀŒ‘·THêïs¡T.

2.yêj·TTø±\Twü´+ e\ ¢ ñ‘êŒ< äø£‘ · ‘ ·>∑Z& É+,

|üì~Hê\T ‘·>∑Z&É+, yÓ’<ä Ks¡TÃ\T ô|s¡>∑&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

|òü*‘·+>± 200 ø√≥¢ J$‘· dü+e‘·‡sê\qT yêj·TTø±\Twü +

$T+π>düTÔqï~.

3. Á|ü|ü+#·+˝À n‘· +‘· ø±\Twü q>∑sê\T 20

ñ+&É>± n+<äT˝À 13 q>∑sê\T uÛ≤s¡‘·<X+˝ÀH ñqï≥T¢

WHO ìy ˚~+∫+~. n˝≤π> Á|ü|ü+# ·+˝ÀH˚ n‘ ·´+‘ ·

ø±\Twü + ñqï q>∑s¡+>± eTq<X sê»<Ûëì ª&Ûç©¢μ ì

WHO ù|s=ÿ+~. Çy n+XÊ\qT H{Ï ‘êC≤ n<Ûä j·Tq+

ìsê∆]+∫+~.

4. Á|ü|ü+#·+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä uÛ≤s¡‘Y ÀH XÊ«düø√X

dü+ã+~Û‘· s√>±\‘√ eTs¡DÏdüTÔqï yê] dü+K´ n‘· ~Ûø£+.

5. bÕ\≈£î\T düTBs¡Èø±\+ <X n_Ûeè~∆ ô|’H <äèwæº

ô|{ Ï º Á|ü»\ Äs√>∑´+ô|’ yêj·TTø±\Twü´+ ø£*–+#˚

<äTÁwüŒuÛ≤yê\qT |ü{Ϻ+#·Tø√ Òø£ b˛e&É+ e Ò¢ H&ÉT á

<äTdæú‹ ‘· …‹Ô+~.

yêj·TTø±\Twü + e\¢ ø£*π> »ãT“ Ò$T{Ï?

yêj·TTø±\Twü + Á|ü<Ûëq+>± XÊ«düø√X yê´<ÛäT …’q

Bs¡Èø±*ø£ nes√<ÛäXÊ«düø√Xyê´~Û (COPD), Áu≤+øÏj·T Ÿ

|üÁC≤s√>∑´+ 25�Public Health Awareness Magazine�

ÄkÕÔà, n\Ø®, }|æ]‹‘ ·TÔ\ ø±´q‡sY\qT ø£*–düTÔ+~.

yêj·TTø±\Twü + m≈£îÿe>± ñqï Á|ü<XÊ˝À¢ >∑T+&Ób˛≥T,

|üø£åyê‘ ·+ πød üT\T m≈ £îÿe>± d ü+u Û Ñ$d üTÔqï≥T ¢ nH˚ø£

n<Ûä j·THê\˝À ‘*+~.

á »ãT“\T m˝≤ ø£\T>∑T‘·THêïsTT?

eTq+ >±* rdüT≈£îqï|ü�&ÉT dü÷øå±à‹ dü÷ø£åà ø±\Twü

ø±s¡ø£ nDTe⁄\T Hs¡T>± }|æ]‹‘·TÔ À¢øÏ Á|üy•kÕÔsTT.

á dü÷øå±à‹dü÷ø£åà nDTe⁄\qT bÕ]º≈£î´ Ò{Ÿ e÷´≥sY (PM)

nì |æ\TkÕÔs¡T. M{Ï ôd’E ‘·π>Z ø=~› (2.5 yÓTÆÁø√Á>±eTT\

ø£Hêï ‘·≈£îÿe>± ñqï|ü�&ÉT) M{Ï‘√ e#à yê´<ÛäT\ eTT|ü�

ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. á nDTe⁄\T Hs¡T>± }|æ]‹‘·TÔ\qT

<Óã“‹j·T´&ÉyT ø±≈£î+&Ü s¡ø£ÔÁ|ükÕs¡+˝À ø£*dæb˛sTT >∑T+&Ó,

yÓT<ä&ÉT, s¡ø£Ô Á|üyêVü≤ e´edüú\qT <Óã“rkÕÔsTT. |òü*‘·+>±,

XÊ«d üø√X¯ yê´<Û äT\‘√ bÕ≥T >∑T+& Ób˛≥T, |üø£åyê‘ ·+

dü+uÛÑ$kÕÔsTT.

yêj·TTø±\TcÕ´ìøÏ ø±s¡D≤ Ò$T{Ï?

ô|Á{À\T, &ûõ Ÿ, u§>∑TZ yÓTT<ä\>∑T •˝≤» Ç+<ÛäHê\T

eT+&çq|ü⁄&ÉT yêj·TT ø±\Twü + dü+uÛÑ$düTÔ+~. Ç+»q¢

bı>∑ qT+&ç yÓ\Te&˚ ø±s¡“HéyÓ÷Hê¬ø’‡&é eTq s¡ø£Ô+˝À

ø£*d æb˛sTT ÁbÕDyêj·TTy Ó ’q Äøχ»H é≈ £î kÕ úqÁu Û Ñ+X¯+

ø£*ZdüTÔ+~. |òü*‘·+>± rÁe s¡T>∑à‘·\T ñ‘·ŒqïeTe⁄‘êsTT.

u§>∑TZ eT]j·TT Ç‘·s¡ Ç+<ÛäHê\qT eT+&ç+# |ü]ÁXeT\

qT+∫yÓ\Te& bı>∑ À dü\Œ¤sY Ĭø’‡&é ñ+≥T+~. Ç~

XÊ«düø√X e´edüúô|’ rÁe Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~. n‘· ~Ûø£

ñc íÁ>∑‘·\ e<ä› yêVü≤Hê˝À¢ eT+& Ç+<ÛäHê\ qT+∫ yÓ\Te&

HÓ’Á{À»H é &Ó’ Ĭø’‡&é n\Ø®, ÄkÕÔà, Áø±ìø˘ Áu≤+¬ø’{°dt

˝≤+{Ï XÊ«düø√X düeTdü \qT ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘·T+~.

nHø£s¡ø±\ ø±´q‡s¡T¢, >∑T+&Ób˛≥T, |üø£åyê‘·+ ≤+{Ï

düeTdü \T yêj·TTø±\Twü +˝À ñ+& dü …’Œ¤{Ÿ\T, HÓ’ÁfÒ{Ÿ\T

nyÓ÷àìj·T+, k˛&çj·T+ ø√¢¬s’&é e\¢ edüTÔHêïsTT. ø£|ü�&ÉT

ø±´q‡sY≈£î Ç<ä$T‘·ÔyÓTÆq ø±s¡D+ Ò<äì uÛ≤$+#yêfifl+.ø±˙

Ç|ü�&ÉT yÓTC≤]{° ø±´q‡s¡¢ ï yêj·TT ø±\Twü + e\¢ ø±˙,

yÓ’s¡ Ÿ ÇHéô|òø£åq¢ e\¢ ø±˙ ekÕÔj·Tì ìs¡÷|æ+#·ã&ç+~.

<Ûäs¡à Ÿ $<äT´‘Y πø+Á<ë˝À¢ u§>∑TZ <äVü≤q ÁøÏj·T˝À

yÓ\Te& bÕ<äs¡dü+, ô|Á{À\T eT]j·TT s¡+>∑T |ü]ÁXeT˝À¢

yê& d”dü+ >∑s¡“¤düú •Xóe⁄\, bÕ\T Á‘êπ> |æ\¢ À¢ Hê&û

eT+& É\e´ed ü úô|’ |üì#˚d æ ãT~∆e÷+<ë´ìï, e÷qd æø£

düeTdü \qT ‘Ó∫Ãô|&ÉT‘·THêïsTT.

Á>±e÷˝À¢ yêj·TTø±\Twü + ñ+<ë?

>∑‘·+˝À yêj·TT ø±\Twü + |ü≥ºD≤\πø |ü]$T‘·+

nì nqT≈£îHyêfifl+. ø±˙ ‘êC≤ n<Ûä j·Tq+ yêj·TT

ø±\Twü´+ |ü˝…¢˝À¢ ≈ £L&Ü ñ+< äì ‘˚*Ã+~. Á>±MTD

ÁbÕ+‘ê\≈£î ÄqTø=ì ñ+& |ü]ÁXeT\ qT+&ç yÓ\Te&

yêj·TTe⁄\T, Çfifl˝À¢ yê& e+≥ #Ós¡≈£î, #Ó‘·ÔqT mø£ÿ&É

ã&ç‘˚ nø£ÿ&É eT+&ç+#·&É+, Á>±e÷˝À¢ $<äT´‘Y ø=s¡‘·

n~Û>∑$T+#+<äT≈£î yê& &ûõ Ÿ, ô|Á{À Ÿ yÓ÷{≤s¡¢ yê&Éø£+

Á>±MTD Á|ü»\qT yêj·TT ø±\TcÕ´ìøÏ >∑T]#düTÔHêïsTT.

COPD (Chronic ObstructivePulmonary Disease) ` ˇø£|ü]o\q

XÊX«‘·+>± ñ+& ˇø£ Bs¡Èø±*ø£ XÊ«düø√Xyê´~Ûì

ªCOPD μ >± |ü]>∑DÏkÕÔs¡T. n< ÄkÕÔà nsTT‘ kÕ<Ûës¡D+>±

e∫Ãb˛‘·÷ ñ+≥T+~.

Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± COPD |ü]dæú‹ @$T{Ï?

329 $T*j·Tq¢ Á|ü»\T Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ COPD

‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·T+{≤s¡T. n+fÒ, Á|ü|ü+#·»HêuÛ≤˝À 5 XÊ‘·eTì

ns¡ú+. eTìwæ eTs¡D≤ìøÏ eT÷&Ée Á|ü<Ûëq ø±s¡D+ COPDH.

Á|ü‹jT{≤ 3 $T*j·Tq¢ (30 \ø£å\) Á|ü»\T COPD ‘√

#·ìb˛‘·THêïs¡T. á dü+K´ ô|s¡T>∑T‘·Tqï< ‘·|üŒ ‘·>∑Z&É+

˝Ò< äT. n+< äT≈ £î ø±s¡D+ j·TTe‘ ·˝À bı>∑ Á‘ê>∑& É+

‘·>∑Zø£b˛e&É+, eTìwæ J$+# ø±\+ ô|s¡>∑&É+. Á|ü»\T

2010 dü+ˆˆ˝À 2.1 Á{Ï*j·Tq¢ nyÓT]ø£Hé &Ü\s¡¢ <ÛäHêìï

á »ãT“ ∫øÏ‘·‡¬ø’ yÓ∫Ã+#ês¡T. COPD Ád”Ô\ø£Hêï |ü⁄s¡Twüß˝À¢

ø=+#Ó+ m≈£îÿe>± edüTÔ+~. bı>∑Á‘êπ> n\yê≥T |ü⁄s¡Twüß˝À¢

m≈£îÿe>± ñ+&É&ÉyT Ç+<äT≈£î ø±s¡D+.

COPD yê´~Û \ø£åD≤\T

Bs¡Èø±*ø£+>± ñ+& <ä>∑TZ, Äj·÷dü+ COPD ˝À

Á|ü<Ûëq \ø£åD≤\T. ø£ dü+e‘·‡s¡ ø±\+˝À 3 HÓ\\bÕ≥T

<ä>∑TZ‘√ bÕ≥T ø£fiËfl|ü&ɶ+ Cough with expectoracion

eT]j·TT Äj·÷dü+ ñ+&ç, á \ø£åD≤\T ¬s+&ÉT dü+e‘·‡sê\≈£î

ô|’>± ñ+fÒ Ä |ü]dæú‹ì ªªÁø±ìø Áu≤+¬ø’{Ïdtμμ nì n+{≤eTT.

Ç~ COPD yê´~ÛøÏ eTT+<äT <äX. á <äX˝À s√– ìs¡¢ø£å +

#ùdÔ (bı>∑ Á‘ê>∑&É+ Ä|üø£b˛e&É+, yêj·TT ø±\TcÕ´ìøÏ

<ä÷s¡+>± ñ+&Éø£b˛e&É+) q÷{ÏøÏ q÷s¡T XÊ‘·+ s√>∑T\T

COPD ÀøÏ Á|üy•kÕÔs¡T. }|æ]‹‘·TÔ\˝Àì ø£DC≤\+˝À

d üqï{ Ï >±* ‹‘ ·TÔ\T (Alveoli) < Óã“‹ì ñ_“b˛sTT

ñ+&É&Üìï ªm+ô|ò’d”e÷μ (Emphysema) nì n+{≤s¡T.

Ç~ COPD˝À ˇø£ uÛ≤>∑yT ø±˙ Á|ü‘´ø£yÓTÆq »ãT“ø±<äT.

|üÁC≤s√>∑´+26 �Public Health Awareness Magazine�

Äj·÷dü+ (Breathlessness) nqï~ COPD ˝À

¬s+&Ée Á|ü<Ûëq \ø£åD+. ‘=\T‘· q&ç∫q|ü⁄&ÉT, |üì#dæq|ü⁄&ÉT

yÓTT<ä\jT´ Äj·÷dü+ Áø£yT|” <Ó’q+~q ~q#·s¡ \≈£î (kÕïq+

#Ój·T´& É+, {≤jYT˝…{Ÿ≈ £î y Ófi ¯fl& É+) ≈ £L&Ü Ä≥+ø£+>±

e÷s¡T‘·T+~. COPD ∫e]<äX¯ À Äj·÷dü+ $ÁXÊ+‹

düeTj·T+˝À (≈£Ls¡TÃqï|ü�&ÉT, |ü&ÉT≈£îqï|ü�&ÉT) ≈£L&Ü

ñ+≥T+~. s√– ô|<ë\‘√ >±* |”\TÃø=ì Áã‘·T≈£î‘ês¡T.

á |ü]dæú‘·T\T s√–ì rÁe Ä+<√fiq\≈£î >∑T]#kÕÔsTT.

s√– ≈£î≥T+u≤ìøÏ, düe÷C≤ìøÏ ãs¡TyÓ’b˛‘ês¡T.

COPD ∫e] <äX˝À }|æ]‹‘·TÔ\T s¡ø±Ôìï Xó~∆

#Ój·T´ Òì |ü]dæú‹ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. |òü*‘·+>± >∑T+&Ó ≈£î&çuÛ≤>∑+ô|’

(Right verticle of Heart) e‹Ô&ç ô|s¡T>∑T‘·T+~. s√–øÏ

ø±fifl yê|ü⁄, ø± Òj·T|ü⁄ yê|ü⁄, yÓT&É À dæs¡\T ñã“&É+

yÓTTˆˆ\ø£åD≤\T @s¡Œ&ÉT‘êsTT. á |ü]dæú‹ì yÓ’<ä uÛ≤wü À

ªªø±sY |ü §àH Ÿμμ (Cor polmonale) nì n+{≤s¡T. COPD

‘√ bÕ≥T Ç‘ ·s¡ Bs¡ Èø±*ø£ yê´<Û äT\T (ôV ’≤|üsYf…q¸H é,

eT<ÛäTyTVü≤+, >∑T+&Ó»ãT“\T, msTT&é‡ yÓTTˆˆ) ñ+fÒ Ä

s√– u≤<Ûä es¡íD≤r‘·+. ø=+‘·eT+~ COPD s√>∑T˝À¢

ªÄkÕÔàμ ≈£L&Ü ø£*dæ ñ+≥T+~.

COPD ` ø±s¡D≤\T

1. bı>∑ Á‘ê>∑&É+ (Smoking) : Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±

COPD e#Ã+<äT≈£î Á|ü<Ûëq ø±s¡D+>± bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\≈£î

d ü+ã+~ Û+∫q bı>∑ Á‘ê>∑& É+. ;&ç, # ·T≥º, d æ>∑ ¬s{Ÿ,

e÷]C≤«Hê, dæ>±sY, {Ï |ü+|ü⁄ bı>∑ (water pipe smoke)

yÓTTˆˆq$ m≈£îÿe yÓ÷‘ê<äT˝À, m≈£îÿe ø±\+ Á‘êπ>yê]øÏ

COPD e#à neø±XÊ\T m≈£îÿe. nìïs¡ø±\ bı>±≈£î

ñ‘·Œ‘·TÔ\ bı>∑ düe÷q+>±H Vü‰ì ø£*–düTÔ+~. bı>∑ Á‘êπ>

e´≈ £î Ô\ # ·T≥÷ º ñ+& ˚ e´≈ £î Ô\≈ £î (Passive smokers)

≈£L&Ü bı>∑ <äTwüŒ¤*‘ê\T ø=+‘·yTs¡≈£î ñ+{≤sTT. bı>∑

Á‘êπ> Ád”Ô\≈£î |ü⁄s¡Twüß\ø£Hêï eTT+< COPD edüTÔ+~.

>∑]“¤D° Ád”Ô\T bı>∑ Á‘ê–‘ |ü⁄≥ºuÀjT _&ɶ≈£î ≈£L&Ü COPD

e#Ã neø±X+ ñ+~.

2. yêj·TTø±\Twü + (Air pollution) : Ç+<äT≈£î

dü+ã+~Û+∫q ø=ìï n+XÊ\T Ç|üŒ{Ïπø ‘Ó*j·T#j·T&É+

»]–+~. u§>∑TZ\T, ø£f…º\T, |æ&Éø£\ MT<ä Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>±

3 $T*j·Tq¢ Á>±MTD Ád”Ô\T e+≥#düTÔHêïs¡T. Ç+<äT˝À

80 XÊ‘·+ Ád”Ô\T uÛ≤s¡‘Y, #Ó’Hê, düuŸdüVü≤sêHé ÄÁ|òæø±˝ÀH

ñ+≥THêïs¡T. M]‘√bÕ≥T |ü≥ºD≤\T, q>∑sê˝À¢ ìedædüTÔqï

Á|ü»\T ìs¡+‘·sêj·T+>± yêj·TT ø±\TcÕ´ìøÏ >∑Ts¡e⁄‘·THêïs¡T.

3. eè‹ÔØ‘ê´ ø£*π> yêj·TTø±\Twü + (Occupational

Air polution) : eè‹Ô Ø‘ê´ |üì#ùd Á|ü<XÊ˝À¢ yÓ\Te&

<äTeTTà, s¡kÕj·THê\T, yêj·TTe⁄\T, ø±]à≈£î\≈£î, ø£s¡≈£î\≈£î

yêj·TT ø±\TcÕ´ìï ø£\T>∑#düTÔHêïsTT. u§>∑TZ, ã+>±s¡+,

#H‘·, s¡+>∑T, ø±«Ø ÇdüTø£ yÓTTˆˆ |ü]ÁXeT˝À¢ |üì#ùd

ø±]à≈£î\T yêj·TT ø±\TcÕ´ìøÏ <ä>∑Zs¡e⁄‘·THêïs¡T. ø±&çàj·TyéT,

◊k˛ôd’H{Ÿ s¡kÕj·THê\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü]ÁXeT˝À¢,

yÓ*¶+>¥ |ü]ÁXeT˝À¢ |üì#ùd ø±]à≈£î\≈£î COPD eTT|ü�

m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. H&ÉT e´ekÕj·T+ #ùdyês¡T ≈£L&Ü

<äTeTTà, <Ûä÷[\ yêj·TTø±\TcÕ´ìøÏ <ä>∑Zs¡e⁄‘·THêïs¡T.

4. »qT´|üs¡yÓTÆq n+XÊ\T (Genetical factors):

COPD e#Ã+<äT≈£î »qT´|üs¡yÓTÆq n+XÊ\T ø=~›yTs¡≈£î

ñHêïsTT. ªªÄ˝≤Œ¤ 1 j·÷+{° Á{≤|æ‡H é (Alpha 1

antitrypsion) nqã& m+C…’yéT Á|ü‹ yÓsTT´eT+~˝À 3`4

es¡≈£î ñ+{≤s¡T. Ms¡T bı>∑ Á‘ê–‘ ‘·«]‘·>∑‹q COPD

u≤]q|ü&É‘ês¡T.

5. Ç‘·s¡ n+XÊ\T (Other factors) : |ü⁄≥Tºø£‘√

‘·≈£îÿe ãs¡Te⁄ ñqï |æ\¢\T (Low birth weight children)

eT]j·TT ÄkÕÔà, ôV≤#Y◊$, ø£åj·T yê´~Û‘√ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqïyês¡T

COPD øÏ ‘·«s¡>± <ä>∑Zs¡e⁄‘ês¡T. ù|<ä]ø£+ ≈£L&Ü COPD

øÏ <ä>∑Zs¡#düTÔ+~. ù|<ä\T yêj·TTø±\TcÕ´ìøÏ, bÂwæºø±Vü‰s¡

˝ÀbÕ\≈£î m≈£îÿe>± >∑T] ne«&ÉyT Ç+<äT≈£î ø±s¡D+.

u≤ø°º]j·T Ÿ / yÓ’s¡ Ÿ ÇHéô|òø£åqT¢ k˛øÏq|ü⁄&ÉT, m≈£îÿe yêj·TT

ø±\TcÕ´ìøÏ >∑T] nsTTq|ü⁄&ÉT, #·*>±*øÏ <ä>∑Zs¡sTTq|ü⁄&ÉT

COPD \ø£åD≤\T ñ<Ûäè‘·eTe⁄‘êsTT.

COPD ìsê∆s¡D m˝≤?

ÄkÕÔà ˝≤>±H yê´~Û \ø£åD≤\qT ã{Ϻ COPD ì

<ë<ë|ü⁄>± ìsê∆]+#·e#·TÃ. s√– Bs¡Èø±\+ bÕ≥T bı>∑

‘ê>∑T‘ ·Tqï≥T ¢ ‘Ó*j·T#˚d æqf…Æ¢‘˚ yê´~ Û ìsê ∆s¡D Ç+ø±

‘*ø£e⁄‘·T+~. COPD ìsê∆s¡D˝À ôd’s√yÓTÁ{°, mø‡ πs

#Ódtº Á|ü<ÛëqyÓTÆq |üØø£å\T. Ç‘·s¡ s¡ø£Ô |üØø£å\T, CT kÕÿHé,

<ÛäeTqT\ s¡ø£Ô+˝Àì yêj·TTe⁄\qT $X‚¢wæ+#·&É+ (ABGA -

Arterial blood gas analysis) yê´~Û ìsê∆s¡D˝À ns¡T<äT>±

nedüs¡+ ne⁄‘êsTT.

COPD ì |üP]Ô>± qj·T+ #Ój·T´e#êÃ?

yê´~ Û ìyês¡DÒ ‘ ·|üŒ, yê´~ Ûì |üP]Ô>± qj·T+

#Ój·T´ ÒeTT. n+<äT≈£î ø±s¡D+ Bs¡Èø±*ø£+>± bı>∑ Á‘ê>∑&É+

|üÁC≤s√>∑´+ 27�Public Health Awareness Magazine�

e\¢ Ò<ë yêj·TT ø±\Twü + e\¢ }|æ]‹‘·TÔ À¢ XÊ«düø√X

Hêfi≤\T (Bronchi), XÊ«düø√XHê[ø£\T (Bronchioles),

düqï{Ï >±*‹‘·TÔ\T (Alveoli) XÊX«‘·+>± <Óã“‹q&ÉyT.

nsTT‘˚, eT+< äT\‘√ yê´~ Û \ø£åD≤\qT ø=+‘ ·y ˚Ts¡≈ £î

ìj·T+Á‹+# ·e# ·TÃ. ÄkÕÔà ˝≤>±H˚ COPD ˝À ≈ £L&Ü

XÊ«d ü ø √X ¯Hêfi≤ì ï yê ´ø √∫+|ü#˚ ùd eT+< ä T\T

(Bronchodilators) Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· eVæ≤kÕÔsTT. ÄkÕÔà À ≤>±H

á eT+< äT*ï H√{ Ï<ë«sê | ”\TÃø=ì yê& É& É+ <ë«sê

(Inhalers / Rotahalers) eT+< äT\ < äTwüŒ ¤*‘ê\qT

ìyê]+#·e#·TÃ. bı>∑ Á‘ê>∑&É+ Ä|ü&É+ <ë«sê, Äøχ»HéqT

n+~+#·&É+ <ë«sê COPD |ü⁄s√>∑‹ì Ä|üe#·TÃ. eTs¡D≤ìï

‘·–Z+#·e#·TÃ. bı>∑Á‘ê>∑&É+ @ <äX˝À Ä|æHê Á|üjÓ÷»qø£s¡yT.

ÄkÕÔà˝À ªd”ºsêsTT&éμ eT+<äT\T ~yÍ´wü<Ûä+ nsTT‘, COPD

˝À M{Ï Á|üjÓ÷»q+ #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. dü+e‘·‡sêìøÏ ø£kÕ]

ÇHé|òü⁄¢jÓT+C≤ yê´øχHéqT, 5 dü+ˆˆ ≈£î ø£kÕ] q÷´yÓ÷ø√ø£ Ÿ

yê´øχHéqT Çe«&É+ <ë«sê COPD À yÓ’s¡ Ÿ ÇHé|òü⁄¢jÓT+C≤ì,

q÷´yÓ÷ø√ø£ Ÿ q÷´yÓ÷ìj·÷qT ìyê]+#·e#·TÃ. u≤´ø°º]j·T Ÿ

ÇHéô|òø£åqT¢ k˛øÏq|ü⁄&ÉT COPD yê´~Û rÁe‘·s¡eTe⁄‘·T+~.

(Exacerbation of COPD) ø£fiËfl |ü#·Ã>±|ü&ɶ+, »«s¡+ sêe&É+,

<ä>∑TZ eT]j·TT Äj·÷dü+ m≈£îÿe ne«&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

n|ü�& ÉT 5`7 s√E\ es¡≈ £î y Ó ’< äT´\ |üs¡´y ˚ø£åD˝À

j·÷+{°ãj·÷{Ïø eT+<äT\T eT]j·TT d”ºsêsTT&é eT+<äT\T

n<äq+>± yê&Ü*‡ ñ+≥T+~.

COPD ìyês¡D kÕ<Ûä yTHê?

e÷qe dü+ø£\Œ+ ñ+fÒ COPD ì ìyê]+#·&É+

nkÕ<Ûä yTMT ø±<äT. nsTT‘ <Xyê´|üÔ+>±, $X«yê´|üÔ+>±

Á|üuÛÑT‘ê«\T ì]›wüºyÓTÆq #·s¡ \T #|ü{≤º*. e´øÏÔ>∑‘·yÓTÆq

#·s¡ \T ≈£L&Ü nedüs¡+.

bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\T, neTàø±\T eT]j·TT yê&Éø±\ô|’

ìj·T+Á‘·D :

bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\qT Á|ü|ü+#·<XÊ\˙ï Äô|j·÷´*.

Ç~ n+‘· ‘*ø£sTTq $wüj·T+ ø±<äT. á À>± Á|üuÛÑT‘ê«\T

bı>±≈ £î ¬s’‘ ·T\≈ £î m˝≤+{ Ï Áb˛‘ê‡V ü≤+ Çe«≈ £L& É< äT.

bı>±πø‘ ·s¡ |ü+≥\qT Áb˛‘ ·‡V æ≤+#ê*. $# ·Ã\$&ç>±

nq~Ûø±]ø£+>± \uÛÑ eTe⁄‘·Tqï bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\ô|’ ìùw<Ûä+

$~Û+#ê*. ÇB, n+‘· ‘*ø£sTTq $wüj·T+ ø±<äT. n+<äTe\¢

\u Û Ñ´eTe⁄‘ ·Tqï bı>±≈ £î ñ‘ ·Œ‘ ·TÔ\ô|’ n~ Ûø£ |üqTï\qT

$~ Û+#ê*. á |üqTï\T nìï sêÁcÕ º˝À¢ d üe÷q+>±

ñ+&Ü*. Ò<ä+fÒ, bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\ nÁø£eT düs¡|òüsêqT

Ä|ü ÒeTT. 2013`14 dü+e‘·‡s¡+˝À sê»kÕúHé bı>±≈£î

ñ‘·Œ‘·TÔ\ô|’ yê´{Ÿ 50 XÊ‘·+ qT+∫ 65 XÊ‘êìøÏ ô|+#·>±,

»eT÷àø±oàsY À 30 qT+∫ 40 XÊ‘êìøÏ ô|+#ês¡T. ø±>±,

Ä+Á<Û äÁ|ü< ˚X Ÿ˝À e÷Á‘ ·+ yê´{Ÿ 20 XÊ‘ ·y ˚T ñ+~.

<Xyê´|üÔ+>± nìï sêÁcÕº À¢ bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\ô|’ yê´{Ÿ

50 XÊ‘·+ ø£ dü+>± ñ+&Ü*. yê´{Ÿ ô|+#·&É+ <ë«sê

e#à Ä<ëj·÷ìï COPD s√>∑T\≈£î, bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\

yê&Éø£+ <ë«sê e#à ø±´q‡sY yê´~ÛÁ>∑düTÔ\≈£î e÷Á‘·yT

ñ|üjÓ÷>∑|ü&≥T¢>± Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|ü‘´ø£ #·s¡ \T rdüTø√yê*.

&܈ˆ ¬ø. lHê<∏é ¬s&ç¶ >±] n<Ûä ø£å‘·q q&ÉTdüTÔqï ªª|ü_¢ø

ôV≤ ŸÔ bòÂ+&wüHé Ä|òt Ç+&çj·÷μμ á n+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫

#düTÔqï ø£èwæ n_Ûq+<ä j·T+.

yÓTT<ä≥>±, Á|üuÛÑT‘ê«\T Á|üuÛÑT‘·« ø±sê´\j·÷˝À¢, |ü_¢ø

Á|ü<XÊ˝À¢ (¬s’ Ò«ùdºwüqT¢, ãkÕº+&é\T, e÷¬sÿ≥T¢, bÕs¡Tÿ\T

yÓTTˆˆ) <Ûä÷eTbÕHêìï ìùw~Û+∫, ìùw<Ûëìï K∫Ñ·+>±

neT\T|üs¡#ê*. ìùw<Û뻄\T bÕ{Ï+#·ìyê]øÏ »]e÷Hê\T

$~Û+#ê*.

øöì‡*+>¥   &û n&çø£åHé πø+Á<ë\ @sêŒ≥T :

ªøöì‡*+>¥μ <ë«sê <Û ä÷eTbÕq+ ø£\T>∑#˚ùd

<äTwüŒ¤*‘ê\qT Á|üuÛÑT‘ê«\T eT]j·TT dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\T

Á|ü»\≈£î, eTTK´+>± j·TTe‘·≈£î $e]+#ê*. COPD

∫e]<äX˝À bı>∑ Á‘ê>∑&É+ Ä|æHê ø=+‘·es¡¬ø’Hê s√–

JeqÁ|üe÷D≤\T yÓTs¡T>∑e⁄‘êsTT. ø=+‘·eT+~ <Ûä÷eTbÕHêìï

m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê Ä|ü Òø£b˛‘ês¡T. yê]˝À ø=ìï eT+<äT\T

(ìø√{ ÏH é, ãTÁb˛|æj·÷H é, yê¬sì¬ø’ ¢H é y ÓTTˆˆ) y Ó ’< äT´\

|üs¡ yø£åD˝À yê&É&É+ <ë«sê á n\yê≥T qT+&ç yê]ì

ãj·T≥|ü&j·Te#·TÃ. Ç+<äT≈£î>±qT Á|üuÛÑT‘ê«\T <Ûä÷eTbÕq+,

eT<ä bÕq+ e´düHê\ qT+&ç s√>∑T\T ãj·T≥|ü&+<äT≈£î

ªªøöì‡*+>¥   &û n&çø£åHéμμ πø+Á<ë\qT Á|üuÛÑT‘·« õ˝≤¢

eT]j·TT uÀ<ÛäHêdüT|üÁ‘·T˝À¢ e÷qdæø£ ∫øÏ‘ê‡ $uÛ≤>±\≈£î

nqTã+<Ûä+>± ªÁ|ü‘´ø£ dæã“+~‘√μ, Á|ü‘´ø£ ì<ÛäT\‘√ @sêŒ≥T

#Ój·÷´*.

eè‹Ô|üs¡yÓT Æq yêj·TTø±\Tw ü´+˝À yÓ ’< ä ´s¡ø £ åD

(occupational health)

yêj·TTø±\Twü + ø£\T>∑CÒùd |ü]ÁXeT˝À¢ |üì#ùd

ø±]à≈£î\≈£î COPD sê≈£î+&Ü j·÷»e÷q´+ ìyês¡D≤

#·s¡ \qT #|ü{≤º*. Ç+<äT≈£î>±qT ø£ bÕ\d” ‘·j·÷s¡T#dæ

|üÁC≤s√>∑´+28 �Public Health Awareness Magazine�

|üì#˚ùd#√≥ yêj·TTø±\Twü´+ e\ ¢ e#˚à nqsê ú\qT

ªøöì‡*+>¥μ <ë«sê ‘Ó*j·T#Ój·÷´*. |ü]ÁXeT˝À¢ ª<äTeTTàμ

ñ‘·Œ‹Ô eT]j·TT yê´|æÔì ‘·–Z+#+<äT≈£î ªyê≥sY ÁùdŒμ eT]j·TT

Ç‘ ·s¡ y ÓT Æì+>¥ |ü< ä ∆‘ ·T\qT j·÷»e÷q´+ #˚|ü{≤º*.

|ü]ÁXeT˝À¢ >±* Á|ükÕs¡+ (Ventilation) |üP]ÔkÕúsTT˝À

ñ+&Ü*. j·÷»e÷q´+ ø±]à≈£î\≈£î COPD eT]j·TT

Ç‘·s¡ Äs√>∑ düeTdü \qT ìsê∆]+#+<äT≈£î Ád”ÿì+>¥ |üØø£å\qT

yÓ’<äT´\ |üs¡ yø£åD˝À @{≤ ¬s+&ÉTkÕs¡T¢ ìs¡«Væ≤+#ê*. @<Ó’Hê

ø±]à≈£î&çøÏ COPD ìsê∆s¡D nsTT‘ yêj·TT ø±\Twü +

Òì Ç‘·s¡ ñ<√´>±ìï ø±]à≈£î&çøÏ j·÷Ce÷q´+ ø£*Œ+#ê*.

yêj·TTø±\Twü ìj·T+Á‘·D

ø=ìï e´øÏÔ>∑‘· #·s¡ \T :

Ç+{Ï À|ü\, Ç+{Ï ãj·T≥ yêj·TTø±\Twü ìyês¡D≈£î

Á|ü»\T ø=ìï #·s¡ \T #|ü{≤º*. yÓTT<ä{ bı>±≈£î ñ‘·Œ‘·TÔ\

yê&Éø±ìï |üP]Ô>± Ä|æyj·÷*. u§>∑TZ\ MT<ä, ø£f…º\ MT<ä,

|æ&Éø£\ MT<ä, øÏs√dæHé <ë«sê e+≥ #j·T&É+ ÄbÕ*.

m Ÿ|æõ yê&Éø£+˝À yÓTs¡T¬>’q >±´dt bısTT´\T, ∫MTï\T

@sêŒ≥T#düTø√yê*. yêVü≤Hê˝À¢ nHé …&Ó&é (Unleaded)

ô|Á{À\T yê&Ü*. yêVü≤Hê\qT ‘·s¡#·÷ ø±\Twü |üØø£å\T

#sTTdü÷Ô, M{Ï qT+&ç yÓ\Te& ø±\Twü kÕúsTTì K∫Ñ·+>±

ìj·T+Á‘·D˝À ñ+#·Tø√yê*. yêVü≤Hê\T nqedüs¡+>±

ãj·T≥≈£î rj·Tsê<äT. kÕ<Ûä yÓTÆq+‘· es¡≈£î Á|üC≤s¡yêD≤

kÂø£sê´\qT ñ|üjÓ÷–+#·Tø√yê*. <ä>∑Z] |üqT\≈£î q&Éø£

Ò<ë ôd’øÏfifl <ë«sê yÓfi≤fl*. ø±s¡TqT Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T

ø£*|æ yê&ÉT≈£îH Á|üj·T‘·ï+ #Ój·÷´*. e´sêú\qT ãj·T≥

‘·>∑T\ô|fÒº n\yê≥T e÷qTø=ì ø±+b˛düTº #Ój·÷´*.

<X+˝À Ç|üŒ{Ïø° á |üìì eTTìdæbÕ*{°\T, q>∑s¡

bÕ\ø£dü+düú Ò ìs¡«]Ô+#· Òø£b˛‘·THêïsTT. #Ó‘·Ô &É+|æ+>¥

j·÷s¡T¶≈ £î ì|ü� ô|≥º≥y ˚T H˚& ÉT yê] Á|ü<Ûëq $~ Û>±

ñ+~. ø±\Twü + m≈£îÿe>± ñqï|ü�&ÉT eTT≈£îÿ\≈£î e÷düTÿ\T

<Ûä]+∫ Á|üj·÷DÏ+#ê*. bÕ¢dæø u≤´>∑T\ yê&Éø£+ Äù|j·÷*.

|ü]düsê˝À¢ yÓTTø£ÿ\T ô|+#ê*. bı≥Tº‘√ ≈£L&çq <ÛëHê´\T,

|ü| ü�–+»\T , ãV üQfi ¯ nd ü+‘ · è| ü Ô ø =e ⁄ «\T

(Polyunsaturated fats) Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü rdüT≈£î+fÒ

}|æ]‹‘·TÔ\ Äs√>±´ìï ø=+‘·es¡≈£î ø±bÕ&ÉTø√e#·TÃ.

H&ÉT yÓTC≤]{° <Xj·TTe‘· ªs¡ø£ÔV”≤q‘·μ (Anemia) ‘√H

n˝≤¢& ÉT‘ ·T+fÒ, Ç≥Te+{ Ï ÄV ü‰sêìï rd üTø√e& É+

m+‘·es¡≈£î kÕ<Ûä +?

Á|üuÛÑT‘·«|üs¡yÓTÆq #·s¡ \T :

yêj·TT ø±\Twü + ‘·–Z+#ê\+fÒ Á|üuÛÑT‘·«|üs¡yÓTÆq

#·s¡ Ò ø°\ø£yÓTÆq$. Á|üuÛÑT‘ê«\T yêVü≤q ø±\Twü ìj·T+Á‘·Dô|’

Á|ü‘˚´ø£ < äèwæ ºô|{≤º*. ìã+<Û äq\T bÕ{ Ï+# ·ì yêV ü≤q

j·T»e÷qT\ô|’ ø=s¡&Ü E*|æ+#ê*. ìj·TeT ìã+<Ûäq\T

bÕ{Ï+#·≈£î+&Ü |ü]ÁXeT\T yÓ<ä» Ò¢ yêj·TT ø±\TcÕ´\qT

Á|üuÛÑT‘ê«\T ‘·ø£åDyT n]ø£{≤º*. bÕ\ø£esêZ\T, dü+ã+~Û‘·

n~Ûø±s¡ esêZ\T bÕ]ÁXÊ$Tø£y‘·Ô\≈£î ‘=‘·TÔ\T>± e÷s¡≈£L&É<äT.

ôV’≤f…ø±ï\Jì ñ|üjÓ÷–+#·Tø=ì eTTìdæbÕ*{°, q>∑s¡

bÕ\ø£dü+düú |ü]~Û À ñ+& #Ó‘·Ô &É+|æ+>¥ j·÷s¡T¶\≈£î

ì|ü� n+{ Ï+# ·≈ £î+&Ü ìØ«s¡´+ #Ój·÷´*. n˝≤π>,

Á|üuÛÑT‘ê«\T ªk˛˝≤sY≈£îøÏ+>¥μ qT n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ ‘yê*.

yêj·TT ø±\Twü´ ìj·T+Á‘ ·D˝À bÕ\ø£esê Z\,

Á|ü‹|üøå±\ rs¡T Ä πøå|üD°j·T+>±, nqTe÷Hêd üŒ< ä+>±

ñ+~. Á|ü|ü+#·+˝ÀH n‘· +‘· ø±\Twü q>∑s¡+>± ‘·j·÷¬s’q

<X sê»<Ûëì &Ûç©¢øÏ dü+ã+~Û+∫ ÄyéT ÄBà H‘·, Ä

sêh eTTK´eT+Á‹ πøÁJyê˝Ÿ >±s¡T Ç+‘ ·es¡≈ £î H√s¡T

yÓT<ä|ü Ò<äT. πø+Á<ä+˝À yÓ÷B >±s¡T dü«#·Ã¤uÛ≤s¡‘Y >∑T]+∫,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<XŸ À u≤ãT >±s¡T s¡T #Ó≥Tº >∑T]+∫ ìs¡+‘·s¡+

|òüTÀwædüTÔHêïs¡T. á ¬s+&ÉT ø±s¡ Áø£e÷\T $»j·Te+‘·+

nyê«\+fÒ kÕe÷õø£ #Ó ’‘ ·q´+, Á|ü»\, Á|üu Û ÑT‘ê«\

uÛ≤>∑kÕ«eT´+ ‘·|üŒìdü]. nsTT‘, |üP]Ô>± bÕ\ø£esêZ\

#Ó|ü�#‘· À¢ ñ+& |ü]ÁXeT\ qT+&ç yÓ\Te& $wü yêj·TTe⁄\

ìj·T+Á‘·D≈£î dü+ã+~Û+∫ Ms¡T e÷{≤¢&ÉT‘·THêïsê? sêh

nôd+;¢ À >±˙, <X #·≥ºdüuÛÑ À¢ ø±˙ yêj·TT ø±\TcÕ´ìøÏ

dü+ã+~Û+∫ Á|ü‹|üø£å Hêj·T≈£î\T H√s¡T yÓT<äT|ü⁄‘·THêïsê?

∫qï $wüj·÷\≈£î ≈£L&Ü kÕe÷õø£ e÷<Ûä e÷\qT ({Ï«≥ºsY,

ù|òdtãTø˘) ñ|üjÓ÷–+#·Tø=+≥Tqï á Hêj·T≈£î\T á

d üeTd ü´≈ £î @y ÓT ÆHê d ü+< ˚X¯+ Ç#êÃsê? Ms¡+< ä]ø °

yêj·TTø±\Twü + ÁyÓ÷–düTÔqï eTè‘·T´ |òüT+{Ïø£\T $q|ü&ɶ+

˝Ò<ë? HÓ\ÁøÏ‘·+ yêj·TT ø±\Twü´+ô|’ yÓ\Te&ɶ ‘êC≤

n<Ûäj·Tq+ >∑T]+∫ M]øÏ ‘Ó*j·T<ë? ‘Ó*j·Tø£b˛‘ M]πø

ø±<äT Ç‘·s¡ Á|üC≤˙ø±ìøÏ yêj·TT ø±\Twü |æXÊ∫ >∑T]+∫

‘Ó*j·T#˚j·÷*‡q u≤<Û ä´‘ · ªÁ|üC≤s√>∑´μ ø±eTT≈ £î\ô|’

ñ+~. Ç|üŒ{Ï qT+&Ó’Hê eTq+<äs¡+ ø£*dæø£≥Tº>± yêj·TT

ø±\TcÕ´ìøÏ e´‹πsø£+>± ñ<ä $T+#·ø£b˛‘, eTq uÛÑ$wü ‘Y

‘·s¡+ eTq*ï ø£å$T+#·<äT. ✤

|üÁC≤s√>∑´+ 29�Public Health Awareness Magazine�

ˇs¡T Òj·T$ jÓTTq]+∫qqs¡es¡! j·TÁ|æj·TeTT ‘·q eTq+ãTqø£>∑T‘ê

H=s¡T\ø£$ ùdj·T ≈£îìøÏjÓT

|üsêj·TDeTT |üs¡eT<Ûäs¡à |ü<ÛäeTT\¬ø\¢Hé

Ç~ eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À #Ó|üŒã&çq $<äTs¡ ‹.ªªÇ‘·s¡T\T

@ |üì#ùdÔ ˙ eTqdüT‡≈£î q#·Ã<√, Ä|üì ˙e⁄ Ç‘·s¡T\

|ü≥¢ #j·T≈£î+&ÉT≥jT nìï+{Ïø£Hêï >=|üŒ <Ûäs¡àeTTμμ nì

uÛ≤eeTT. kÕe÷õø£ J$‘êìøÏ nq«sTT+∫ #Ó|üŒã&çq

>=|üŒ ‹yêø£ +.Ä<ÛäTìø£ yÓ’<ë´ìøÏ ≈£L&Ü |üP]Ô>± q|ü�‘·T+~.

Á|üd üT Ô‘ · |ü]d æ ú‘ ·T˝À¢ Ä<Û äTìø£ y Ó ’< ä´+, kÕe÷qT´&çøÏ

n+<äTu≤≥T˝À Ò<äqï~ ª»qμyÓT]–q dü‘· + á düeTdü ≈£î

ø±s¡D+. |ü\Tø√D≤˝À¢ qT+&ç $X‚¢wæ+#·Tø√yê*. eTT+<äT>±

#·]Ã+#·Tø√e\dæq~ yÓ’<äT´&ÉT ` s√– eT<Ûä dü+ã+<Ûä+.

|üs¡düŒs¡ qeTàø£+‘√ kÕ>±*‡q á dü+ã+<Ûä+ Á|üdüTÔ‘·+

nqTe÷q+, n|üqeTàø±\‘√ kÕ>∑T‘√+~. á düeTdü ≈£î

|ü]cÕÿs¡+ ø√dü+ eT÷˝≤H«wüD #ùdÔ |üs¡düŒs¡ Äs√|üD\

|üs¡«+ yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. ªªyÓ’<ä + ø√dü+ yÓfi‚Ô nqedüs¡|ü⁄

Ks¡Tà #sTTdüTÔHêïs¡ìμμ Á|ü»\+fÒ, ªªÄ e÷Á‘·+ |üØø£å\T

#˚sTT+∫ eT+< ä T\T Áyêj·Tø £b˛‘ ˚ &Üø £ ºs ¡ T πø

‘Ó*j·T<äqT≈£î+≥THêïs¡ìμμ yÓ’<äT´\+≥THêïs¡T. qeTàø£+‘√

ø=qkÕ>±*‡q dü+ã+<Ûä+ eT<Ûä ˝À m|ü�&Ó’‘ nqTe÷q+,

n|üqeTàø£+ #=s¡ã&ܶjÓ÷, Ä |ü]dæú‹ì ªeT÷&√e´øÏÔμ

(•ø£åD Òì yÓ’<äT´&ÉT) kıeTTà #düT≈£î+≥THêï&ÉT. ìkÕ«s¡∆ùde>±

|ü]>∑DÏ+#ê*‡q yÓ’<ë´ìï ô|≥Tºã&ç<ëØ $ø£è‘· b˛ø£&É\

n+≥TC≤&É + e\¢, Á|üuÛÑT‘ê«\T ≈£L&Ü yê´bÕs¡ ùde>±

|ü]>∑DÏdü÷Ô, yÓ’<äT´\≈£î Ä ø√D+˝ÀH dü÷#·q\T #düTÔHêïsTT.

á |ü]d æ ú‘ ·T\T # ·ø£ÿã&Ü\+fÒ Á|ü»\ qeTàø£+‘√,

ne÷j·Tø£‘·«+‘√ Ä≥˝≤&É≥+ e÷Hj·÷*.

eTT+<äT>± s√– $wüj·÷ìø=ùdÔ ne÷j·Tø£‘·«+ e\¢

ø£kÕsTTyê&çì e÷Á‘·yT qyTà |ü]dæú‹ n‘·ì~. @~ ì»yÓ÷,

mes¡T #Óù|Œ~ qe÷à˝À ns¡ú+ ø±<äT. @ {Ï.$. #Ûêq Ÿ

ô|{ϺHê, Äs√>∑ + dü\Vü‰\T. Á|üø£è‹ $ø£è‹ yÓ’<ë´\T!

ne÷j·Tø£‘ê«ìøÏ #Ó’‘·q´yT eT+∫ eT+<äT. nB Äs√>∑

$<ä s¡÷|ü+˝À, nìï eT+<äT\‘√ bÕ≥T yÓ’<äT´&ç <ë«sê

n+<äe\dæq eTTK´yÓTÆq yÓ’<ä +. |òü ≤Hê yÓ’<äT´&ç Vü≤düÔyêdæ

eT+∫<äì, Äj·Tq #sTT |ü&ç‘ s√>±\T e÷j·TyÓTÆb˛‘êj·Tì,

bı+‘ ·q˝Òì $es¡D\‘√ ≈ £L&çq qeTàø±\T e´s¡ ú+.

Äj·TqπøyÓ÷ Vü≤düÔ+ yêdæ. eTqπøyÓ÷ n|ü�\T yê∫.

s√>∑T\T e÷j·Ty ÓT Æb˛‘ ·THêïs¡T. ø±˙ s√>±\T n˝≤H˚

ñ+≥THêïsTT düe÷»+˝À !

á $wüj·T+ >∑eTì+#·+&ç. ø£ yÓ’<äT´&ÉT, dü>∑≥Tq

s√E≈£î m+‘·eT+~ s√>∑T\qT |ü<ä∆‹>± #·÷&É>∑\&ÉT?

s√E≈£î 8 qT+&ç 10 >∑+≥\T |üì#ùdÔ, >∑+≥≈£î Äs¡T>∑Ts¡T

#=|ü�q 50`60 eT+~ì #·÷&Ée#·TÃ. n+‘·ø£Hêï m≈£îÿe

eT+~ì #·÷ùdÔ s√– #Óù|Œ~ ` yÓ’<äT´&ÉT |üP]Ô>± $q≥+

Ò<äì ‘Ó\TdüTø√yê*. düeTdü qT |üP]Ô>± $ì, ne>∑‘·+

#düT≈£îqï yÓ’<äT´& dü¬s’q |ü]cÕÿs¡+ #·÷|ü>∑\&Éì ns¡ú+

#düTø√yê*. ªeT÷&√ e´øÏÔμ Á|üyTj·T+ Ò≈£î+&Ü Hs¡T>±

y Ó ’< äT´ì d ü+Á|ü~+# ·& É+, y Ó ’< äT´ì qT+&ç ned üs¡y ÓT Æq

düe÷#ês¡+ ‘Ó\TdüTø√e&É+ s√– jÓTTø£ÿ $~Û, u≤<Ûä ‘·.

◊‘ <ëH=ïø£ Vü≤≈£îÿ>± uÛ≤$+∫ ‘·s¡∫ ‘·s¡∫ Á|ü•ïùdÔ,

nqTe÷q|ü⁄ |æXÊ∫>± |ü]>∑DÏ+∫, |üP]Ô düe÷#êsêìï

yÓ’<äT´&ÉT n+~+#·ø£b˛jT Á|üe÷<äeTT+~. eT] eT+∫

yÓ’<äT´&çì >∑T]Ô+#·&É+ m˝≤? s√– #Óù|Œ~ |üP]Ô ÁX<ä∆‘√

$ì, $düT>∑T #Ó+<ä≈£î+&Ü |ü]cÕÿs¡+ #·÷|ü>∑*π>yê& eT+∫

yÓ’<äT´&ÉT.

yÓ’<äT´&ÉT ≈£L&Ü s√–ì, s√–˝≤ ø±≈£î+&Ü kı+‘·

≈£î≥T+ã+˝Àì e´øÏÔ>± #·÷&Ü*. ªªHêπø á düeTdü eùdÔ

HHÓ ≤+{Ï ÁX<ä∆‘√ ≈£L&çq yÓ’<ä + ø±yê\ì ø√s¡T≈£î+{≤H√

n< ÁX<ä∆ n+<äs¡T s√>∑T\ |ü≥¢ HqT ø£qãs¡TkÕÔqTμμ nì

Á|ü‹ yÓ’<äT´&ÉT X|ü<∏ä+ rdüTø√yê*. n|ü�&ÉT Ç+‘·ø£Hêï

>=|üŒ yÓ’<ä + Á|ü|ü+#·+˝À eTs=ø£{Ï ñ+&É<äT. ø£ ne÷j·T≈£î&ç

u≤<Ûä\qT kıeTTà #düTø√yê*‡ edüTÔqï+<äT≈£î ∫+‹+#ê*,

HÓ’‹ø£ yÓ’<ä +&܈ˆ m.mdt. Á|ükÕ<é, MBBS, DNB

eT+>∑fi–]

123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123123456789012345678901234567890121234567890123

(‘·s¡TyêsTT 36e ù|J˝À ...)

|üÁC≤s√>∑´+30 �Public Health Awareness Magazine�

ø=~›s√E\ ÁøÏ‘·+ ˇø£ $TÁ‘·T&ÉT nyÓT]ø± qT+&çedü÷Ô ø£ &ç$&ç (dæìe÷ ø±´ôd{Ÿ) rdüTø=∫à sTT#êÃ&ÉT.

ªªÄs√>∑ s¡+>∑+ô|’ ÁX<ä∆ #·÷|ædüTÔqï uÀ{Ïyêfió¢ #·÷&Ée\dæq

∫Á‘·+μμ nHêï&ÉT. Ä dæìe÷ ù|s¡T ªªdæø=ÿ (Sicko)μμ.

nHês√>∑ + nì ns¡ú+. 90 ìeTTcÕ\ bÕ≥T eTq yÓT<äfifl≈£î

yT‘·yùd ns¡T<Ó’q ∫Á‘·+ n~.

Ä dæìe÷ rdæ+~, <äs¡Ùø£‘·«+ eVæ≤+∫+B ªyÓTÆUÒ Ÿ

eT÷sYμ. Vü‰*e⁄&é <äs¡Ù≈£î˝À¢ düTÁ|üdæ<äT›&ÉT. yêeT|üø£å uÛ≤yê\T

ø£\yê&ÉT. k˛wü*düT º e´edü úô|’ kÕqTu Û Ñ÷‹ e⁄qïyê&ÉT.

Ç+‘·≈£îeTT+<äT 2002`2003˝À Äj·Tq rdæq ªªbòÕs¡HéV”≤{Ÿ

9/11μμ >=|üŒ d ü+# ·\q+ d üèwæ º+∫+~. q÷´j·÷s¡Tÿ

q>∑s¡+˝Àì Á|ü|ü+#· yê´bÕs¡ πø+Á<ä+ jÓTTø£ÿ »+≥ ≥esY‡

≈£L\Ãã&çq ‘·sê«‘· n+<äT≈£î Á|ürø±s¡+>± Hê{Ï nyÓT]ø±

n<Ûä ≈£åî&ÉT ªC≤]®ãTwtμ rdüT≈£îqï nHê>∑]ø£, sêø£ådü #·s¡ *ï

‘·÷sêŒs¡ã{Ϻq ∫Á‘·+ n~. ‹s¡T>∑T Òì kÕøå±´<Ûësê\‘√,

>∑D≤+ø±\‘√, nyÓT]ø±˝Àì Ä~Û|ü‘· esêZ\T, ãVüQfiC≤‹

ø£+ô|˙\T, $T*≥Ø Ç+&ÉÁdæºj·T Ÿ ø±+ô|¢ø‡\T m˝≤ ã]‘Ó–+∫

‘·eT kÕ«s¡∆+ ø√dü+ j·TT<ë∆\≈£î dæ<ä∆yÓTÆHêjÓ÷ ø£fi¢≈£î ø£{Ϻq≥T¢

#·÷|æ+#ê&ÉT. <ëìô|’ rÁeyÓTÆq $eTs¡Ù\T, Á|ü‹ $eTs¡Ù\÷

e#êÃsTT. u…~]+|ü⁄\T e#êÃsTT. nsTTHê ‘·qT #·*+#· Ò<äT.

Äj·Tq rdæq á ªdæø√ÿμ ∫Á‘êìøÏ düu…®≈£îº nyÓT]ø±˝À

Á|üdüTÔ‘·+ e⁄qï yÓ’<ä Äs√>∑ e´edüú. ô|’øÏ m+‘√ n+<ä+>±,

nbÕs¡ HÓ’|ü⁄D´uÛÑ]‘·+>±, Ä<ÛäTìø£+>±, Ä<äs¡Ùe+‘·+>±

ø£ìŒ+# Ä e´edüú jÓTTø£ÿ Nø£{Ï ø√D+. BìøÏ _Ûqï+>±

|ü{ÏwüºyÓTÆq Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝À q&ÉTdüTÔqï ¬øq&Ü, Á_≥Hé,

ÁbòÕHé‡, ≈£L´u≤ <XÊ\ Äs√>∑ e´edüú\ πsU≤ ∫Á‘·+.

ˇø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq yêdüÔe+‘√ ∫Á‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑeT

e⁄‘·T+~. ø£ e´øÏÔøÏ ‘·q #‹ ¬s+&ÉT yfió¢ j·÷øχ&Ó+{Ÿ À

d ü>±ìøÏ ‘Ó–b˛‘êsTT. yê{ Ïì ‹]– n‹øÏ+# ·&ÜìøÏ

nyÓT]ø±˝À Ks¡Tà m˝≤ e⁄+≥T+<√ #·÷|ækÕÔ&ÉT. eT<Ûä y\T

]ù|s¡T≈£î njT´ _\T¢ 60,000 &Ü\s¡T¢. ñ+>∑s¡|ü⁄ y\T

]ù|s¡Tø£jT´ _\T¢ 12,000 &Ü\s¡T¢. Bì ndü+>∑‘·+ m‹Ô

#·÷|ü⁄‘ê&ÉT. $esê˝À¢øÏ b˛≈£î+&Ü, sTTø£ÿ&ç ÄdüŒÁ‘·T˝À¢

#êØ®\T m˝≤, @ yÓ÷‘ê<äT˝À ñ+{≤jÓ÷ dü÷#·qÁbÕj·T+>±

&Éj·÷Á>±yéT‡‘√ düVü‰ #·÷|ækÕÔ&ÉT. nyÓT]ø±˝À yÓ’<ä s¡+>∑+

_Ûqï e´edüú\T, $_Ûqï Äs√>∑ |ü]s¡ø£åD≤ e´edüú\T

n+‘ê Áô|’y≥T ÄdüT|üÁ‘·T\ MT<ä Çq÷‡¬sHé‡ MT<ä, Ä<Ûës¡|ü&ç

e⁄+≥Tqï<äqï $wüj·T+ dü÷ú\+>± n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<.

ø±˙, 5 ø√≥¢ eT+~ kÕ<Ûës¡D, ù|<ä Á|ü»\≈£î ndü\T

Çq÷‡¬sHé‡ e⁄+&É<äqï yêdüÔyêìï, eTs=ø£ 10`15 ø√≥¢

eT+~øÏ bÕøÏåø£ Çq÷‡¬sHé‡ e÷Á‘·yT e⁄+≥T+<äqï ìC≤ìï

…ø£ÿ\‘√ #·÷|ækÕÔ&ÉT.

Çq÷‡¬sHé‡ Òì ≈£î≥T+u≤˝À¢ ˇø£]øÏ @<Ó’Hê »ãT“

#ùdÔ Ä ≈£î≥T+ã+ jÓTTø£ÿ <äTs¡“¤s¡ |ü]dæú‹ yê]‘√ #Ó|æŒkÕÔ&ÉT.

‘·eT <äj·T˙j·T>±<Ûä yês¡T ø£ ï{Ï‘√ #ÓãT‘·T+fÒ eTq≈£î

≈£L&Ü ø£fiófl #ÓeTà–\¢ø£ e÷qe⁄.

65 dü+ˆˆsê\ ej·TdüT‡ <ë{Ïq yê]øÏ Á|üuÛÑT‘·«yT

ªyÓT&çπøsYμ e´edüú øÏ+<ä ñ∫‘· yÓ’<ä + düeT≈£Ls¡TdüTÔ+<ä+{≤s¡T.

ø±ì ªø=ìïμ eT+<äT\ Ks¡Tà e÷Á‘·+ Ä e´≈£îÔ Ò uÛÑ]+#ê*.

n˝≤+{Ï Ks¡Tà |üP&ÉTÃø√e&ÜìøÏ ÄdüT|üÁ‹˝ÀH√, eT+<äT\

<äTø±D+˝ÀH√ bÕ]Xó<ä∆ |üqT\T #düT≈£îH ˇø£ eè<äT›&ç

Bq>±<Ûä ∫Árø£]kÕÔ&ÉT. yÓT&çπøsY dü<äTbÕj·T+ e⁄Hêï, Á|ü‹

eè<äT∆&É÷ dü>∑≥Tq dü+e‘·‡sêìøÏ ¬s+&ÉT y\ &Ü\s¡T¢ ‘·q

CÒãT qT+& Ks¡TÃ #j·Te\dæ ñ+≥T+<äì #ÓãT‘ê&ÉT.

Çø£ Çq÷‡¬sHé‡ ø£+ô|˙\T` n‹ô|<ä› dæ>±à, ã÷¢w” Ÿ¶

˝≤+{Ï eT¬sH√ï yê{Ï uÛ≤>√‘·+, yÓ÷dü+, <ä>±, ˝À‘·T>±

#·]ÃkÕÔ&ÉT. á ø£+ô|˙\T eTT+<äT Çq÷‡¬sHé‡ bÕ\d”

sTT#Ã|ü�& mH√ï $TqVü‰sTT+|ü⁄\T ô|&É‘êsTT. n+fÒ

#ê˝≤ yê´<ÛäT\≈£î ø£eπsCŸ Ò≈£î+&Ü ø±¢E\T e⁄+{≤sTT.

@jT »ãT“\≈£î ø£eπsCŸ e⁄+&É<√ m`≥T`»&é es¡düq

ˇø£ #ê+‘ê&É+‘· *düTº #·÷|ækÕÔ&ÉT. rsê bÕ\d” rdüT≈£îHêïø£

@<Ó’Hê »ãT“≈£î yÓ’<ä + #sTT+#·T≈£îì _\T¢ ø£+ô|˙øÏ |ü+|æùdÔ

mìï Á|üXï˝À, m˝≤+{Ï Á|üXï˝À ydæ, Ä _\T¢ m>=Z≥º&ÜìøÏ

Á|üj·T‹ïkÕÔjÓ÷ m+‘√ Hê≥ø°j·T+>± #·÷|ækÕÔ&ÉT. bÕ\d”

sTT#Ã≥|ü�&ÉT MT≈£î n|üŒ{Ïπø |òü ≤Hê »ãT“ ñ+~, <ëìï

MTs¡T <ë∫ô|{≤ºs¡T. ø£qTø£ MT _\T¢ bÕdt #j·T Ò+ n+{≤s¡T.

ˇø√ÿkÕ] n‹ ∫qï<yÓ÷ #Ó|üŒ&É+ eT]Ãb˛‘ês¡T. ˇø£

eTV æ≤fi ¯‘√ sT÷ $wüj·T+ #Ó|æŒkÕÔ& ÉT. Äy ÓT≈ £î bÕ\d”

rdüTø√yê\Hdü]πø ádtº e⁄+<ä≥. n~ Ád”Ô\≈£î, |ü⁄s¡Twüß\≈£L

≈£L&Ü »qH+Á~j·T+˝À e⁄+& n‹ kÕ<Ûës¡D dü÷ø£åà ÁøÏ$T.

<ëìï mes¡÷ ô|<ä›>± |ü{Ϻ+#·Tø√s¡T. ø±ì ÄyÓT yπs _\T¢

&܈ˆ yÓ’. sê<Ûëø£èwüíeT÷]Ô

|üÁC≤s√>∑´+ 31�Public Health Awareness Magazine�

bÕdt #j·Tø£b˛e&ÜìøÏ á ∫qï $wüj·T+ eTT+<äT>±

#Ó|üŒø£b˛e&É+ ˇø£ ø±s¡D+ øÏ+<ä #·÷|ædüTÔ+~ ø£+ô|˙.

Ç˝≤ <ä>±≈£î >∑T¬s’qyês¡T, ‘·q≈£î ‘Ó*j·TCÒj·TeTì

ˇø£ ãVæ≤s¡+>∑ $»„|æÔ #kÕÔ&ÉT eT÷sY. ˇø£ÿ 24 >∑+≥˝À¢

23 y\ ]b˛s¡Tº\T ekÕÔsTT Äj·Tq e<ä›≈£î !

nyÓT]ø± yÓ’<ä e´edüú À e⁄qï #ê˝≤ ˝§düT>∑T*ï

dü]#j·T&ÜìøÏ #dæq nHø£ Á|üj·T‘êï\qT kÕ«s¡ú|üs¡esêZ\T

m˝≤ eeTTà #XÊjÓ÷ ‘B\ yê]>± #·÷|ækÕÔ&ÉT. 1971

qT+&ç ìø£‡Hé, Ø>∑Hé, Væ≤\¢Ø øÏ¢+≥Hé ≤+{Ï yês¡T s¡ø£s¡ø±\

ø=‘·Ô |ü<∏äø±\qT #·s¡Ã≈£î ô|{≤º&ÉT.

nyÓT]ø£Hé yÓT&çø£ Ÿ nk˛dæjTwüHé ø£yÓ’|ü⁄, eT+<äT\

ø£+ô|˙\T ø£yÓ’|ü⁄, ã&Ü ÄdüŒÁ‘·T\ dü+|òü÷\ eTs=ø£yÓ’|ü⁄

‘·eT Á|üjÓ÷»Hê\≈£î qwüº+ ø£*–+# @ Á|ü‹bÕ<äqHÓ’Hê

ªmÁs¡uÛÑ÷‘·μ eT˙, ªk˛wü …’CŸ¶ yÓT&çdüHéμ n˙ ªn+<ä]ø° Äs√>∑ +μ

nqï~ <äTwüº sêC≤´\ ìHê<äeT˙ ‹{Ϻb˛XÊs¡T.

á ø£+ô|˙\T ø=‘·Ô Á|ü‹bÕ<äq\qT n&ÉT¶ø√e&ÜìøÏ

bÕs¡¢yÓT+≥T düuÛÑT´\≈£î (ø±+Á¬>dt, ôdH{Ÿ) ≤;sTT+>¥ ù|s¡T‘√

m+‘· yÓTT‘·Ô+ Ks¡TÃ#XÊjÓ÷ #·÷ùdÔ eTq≈£î ø£fió¢ #Ó~]b˛‘êsTT.

ôV≤ ŸÔ Çq÷‡¬sHé‡ nk˛dæjTwüHé Ä|òt nyÓT]ø± 15 $T*j·THé

&Ü\s¡T ¢, d æ{ Ï»H é | ò üsY kÂ+&é mø±qMT nH˚ d ü+d ü ú

2 $T*j·THé &Ü\s¡T¢, ÁøÏdæºj·THé ø=j·T©wüHé 1.4 $T*j·THé

&Ü\s¡T¢, Hwüq Ÿ ¬skÕº¬s+{Ÿ‡ nk˛dæjTwüHé 8,50,000

$T*j·THé &Ü\s¡T¢, ]|ü_¢ø£Hé Hwüq Ÿ ø£$T{° 6 \ø£å\

&Ü\s¡T¢, sTT˝≤ kÕ>∑T‘·T+~ ∫{≤º. Ç˝≤ eTT&ÉT|ü⁄\T yÓTøÏÿq

XÊdüqø£s¡Ô\T ôdH{Ÿ #·s¡Ã˝À¢ ‘·eT yêø #ê‘·Tsê´qï+‘ê

ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£]øÏ $T+∫ eTs=ø£s¡T j·T<Ûë‘·<∏ädæú‹ì

d üeT] úd ü÷Ô e÷s¡TŒ\T #˚ùd Ô u Û Ñ÷ø£+|ü+ ed üTÔ+< äqï+‘ ·

uÛÑj·T+ø£s¡+>± yê~+#·&Üìï ø£qTï\≈£î ø£{ϺkÕÔ&ÉT. "That

is Washington at Work" nì e´+>∑ +>± ø±yÓT+{Ÿ

#kÕÔ&ÉT.

@<√ ˇø£ kÕ≈ £î‘√ _\T ¢\T m>=ZfÒº Çq÷‡ ¬sH é‡

ø£+ô|˙\ô|’ nHø£ πødüT\T ø√s¡Tº À¢ edüTÔ+{≤sTT. n˝≤+{Ï

67 ø£+ô|˙\T ô|< ä ›y ÓTT‘êÔ˝À¢ ø£+ô|H˚‡wüH é #Ó*¢+# ·T

≈£î+≥THêïsTT.

eT+<äT\ ø£+ô|˙\T ` *©¢, yÓTsYÿ e¬>’sê ˇø=ÿø£ÿ

ø£+ô|˙ @jT ôdH≥s¡¢≈£î m+‘Ó+‘· eTT≥º #ÓbÕŒjÓ÷ n+¬ø\‘√

düVü‰ #·÷|ækÕÔ&ÉT.

m+‘√ >=|üŒ>± #Ó|ü�≈£îH nyÓT]ø± yÓ’<ä e´edüú `

WHO jÓTTø£ÿ sê´+øÏ+>¥ À ÁbòÕHé‡, Ç≥© yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT

kÕúHê˝À¢ e⁄+fÒ nyÓT]ø± 37e kÕúq+˝À e⁄+≥T+~.

nyÓT]ø±˝À e⁄qï Jeqdüs¡[ e\¢ Ä <X+˝À n‘· ~Ûø£

»HêuÛ≤ e÷qdæø£ Ä+<√fiq≈£î >∑T] ne⁄‘·THêïs¡T. <ëìï

ˇø£ yê´~ Û>± #˚d æ, s¡ø£s¡ø±\ eT+< äT*ï ø£+ô|˙\T

Á|üy ˚X¯ô|& ÉT‘ ·THêïsTT. yê{ ÏøÏ ô|< ä › m‘ ·TÔq Á|üø£≥q\T

(Advertisments) m˝≤ >∑T|æŒdü÷Ô e⁄+{≤jÓ÷ #·÷|ækÕÔ&ÉT.

***á e´edüú≈£î _Ûqï+>± ø=ìï ô|≥Tºã&ç<ëØ <XÊ˝À¢

≈£L&Ü Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝ÀH ªn+<ä]ø° Äs√>∑ +μ (Universal

Health Care) m˝≤ n+~düTÔHêïs√ #·÷&ÉeT+{≤&ÉT.

eTT+<äT ¬øq&Ü <XÊìï #·÷|ækÕÔ&ÉT. Ä <X+˝À

yÓ’<ä s¡+>∑+ |üP]Ô>± C≤rj·T+ #j·Tã&ç+~. nø£ÿ&É ‘·qø=ø£

$TÁ‘·T&ÉT+{≤&ÉT. n‘·ì ù|s¡T KYLE nì #·÷|ækÕÔ&ÉT.

n‘ ·ì kÕj·T+‘√ˇø£ ø±´q‡sY ù|wü+≥TqT nø£ÿ&çøÏ

rdüT≈£îyÓfi‘ê&ÉT. n˝≤ rdüT¬øfifl&ÜìøÏ ‘êqT ø£ >∑eTà‘·TÔ

(Tricky) e÷sêZìï m+#·T≈£îHêïq+{≤&ÉT.

***Ä ù|wü+≥T≈£î SEARS nH˚ ô|<ä› ÄdüT|üÁ‹˝À

nìï |üØø£å\T, yÓ’<ä + |üP]Ô>± ñ∫‘·+>±H \_ÛkÕÔsTT.

Çq÷‡¬sHé‡ ø±–‘ê\ u…&É< Ò<äT. nyÓT]ø±˝Àq÷, u…’{≤

≈£L&Ü ¬øq&Ü yÓ’<ä s¡+>∑+ >∑T]+∫ ø=+<äs¡T ùV≤fiq #j·T&É+

# ·÷XÊ& ÉT. nø£ÿ& É W{Ÿ ù|wü+{Ÿ˝À ô|< ä › ô|< ä › ≈ £L´\T

$düT>∑T|ü⁄{ϺkÕÔj·T˙, ø=ìï Ä|üπswüHé\≈£î 9 qT+∫ 10

HÓ\\ es¡≈£L yÓsTT{Ï+>¥ *düTº e⁄+≥T+<ä #Óù|Œyês¡T.

ø±˙ nø£ÿ&É Á|ü‘· ø£å+>± #·÷ùdÔ z.|æ ˝À 20-25 숈\

ø£+fÒ m≈£îÿe y∫ e⁄+&Éqø£ÿ Ò<äì ù|wü+fÒ¢ #ÓãT‘·THêïs¡T.

nø£ÿ&ç ÄdüŒÁ‹ &Üø£ºs¡T¢, ìsê«Vü≤≈£î\÷ ‘·q‘√ #ÓãT‘ês¡T.

ªªny ÓT]ø± >=|üŒ < ˚X¯+. e÷≈ £î >ös¡e+ ñ+~. ø±ì

yÓ’<ä s¡+>∑+ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ e÷≈£î Ä Á|ü»\ MT<

C≤* ydüTÔ+~μμ n+{≤s¡T. Ä ÄdüŒÁ‹˝À ù|wü+≥¢ qT+&ç

&Üø£ºs¡¢ es¡≈£L n+<äs¡÷ dü+‘√wü+>± e⁄+&É{≤ìï Á|ü‘· ø£å+>±

#·÷|ækÕÔ&ÉT. 'All smileshere' nì ø±yÓT+{Ÿ #kÕÔ&ÉT.

‘·s¡Tyê‘· d”Hé \+&ÉHé≈£î e÷s¡T‘·T+~. yÓTÆUÒ Ÿ eT÷sY

dü«j·T+>± #·÷dæq$, $qïM eTq≈£î #·÷|ædü÷Ô b˛‘ê&ÉT.

Ç+>±¢+&é ¬s+&Ée Á|ü|ü+#· j·TT<ä∆+˝À <Ûä«+dü+ nsTTb˛sTTq

<äèXÊ´\qT #·÷kÕÔ+. n+‘· <äTs¡“¤s¡ |ü]dæú‹ qT+&ç ø√\T≈£î+≥÷

15 E …’ 1948q ÄHê{Ï ÒãsY Á|üuÛÑT‘·«+ yÓ’<ä s¡+>±ìï

|üP]Ô C≤rj·T+ #˚d æ+~. C≤rj·T Äs√>∑´ d üØ«d t

|üÁC≤s√>∑´+32 �Public Health Awareness Magazine�

(mH éôV≤# Ymd t) ÁbÕs¡+_ Û+∫+~. <ëì‘√ ‘ ·q < ˚X¯

Á|ü»\+<ä]øÏ yÓ’<ä ùde\T |üP]Ô>± ñ∫‘·+>± n+~düTÔ+~.

ô|’kÕ Ks¡Tà Ò≈£î+&Ü |ü⁄s¡T&ÉT b˛düT≈£îì |ü+&É+{Ï _&ɶì

m‘·TÔ≈£îì m+‘√ dü+‘√wü+>± ÄdüŒÁ‹ qT+&ç ãj·T≥≈£î

edüTÔqï eTVæ≤fi\qT #·÷|ækÕÔ&ÉT. &Üø£¢s¡T¢ sêùd eT+<äT\

KØ<äT ìj·T+Á‹+#ês¡T. ˇø£ bòÕs¡àd” $+&√ #·÷|ækÕÔ&ÉT.

<ëìô|’q ˇø£ |ü{Ϻø£ mHéôV≤#Ymdt nH eT≈£î≥+ øÏ+<ä

ªª@ eT+<Ó’Hê 6.65 bÂ+&ÉT¢μμ nì sêdæ e⁄+≥T+~. @

eT+<Ó’Hê?nì ÄXÃs¡ +>± n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ªn+‘μ n+{≤&ÉT

ìsê«Vü≤≈£î&ÉT. ø=ìï ì]›wüº πødüT\≈£î |üP]Ô>± ñ∫‘·+.

eTs=ø£ øÏ{Ïø° <ä>∑Zs¡ ªø±´wæj·TsYμ nqï ôd’HéuÀs¡T¶

ñ+≥T+~. n˙ï ñ∫‘·+ nsTT‘ sT÷ ø±´wæj·TsY øö+≥sY

m+<äTø£ì n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. Ä øö+≥sY &ÉãT“ rdüTø√e&ÜìøÏ

ø±<äT. sTTe«&ÜìøÏ ! ªªØ m+ãsY‡yÓT+{Ÿμμ #j·Te\dæq

πødüT˝À¢ nø£ÿ&É ù|wü+≥T≈£î &ÉãT“ #Ó*¢kÕÔs¡T. #·÷&É+&ç

ª∫Á‘·+!μ &ÉãT“ ˝À|ü*øÏ yÓfifle\dæq øö+≥sY À qT+&ç

ãj·T≥≈£î ek Ô+~μμ n+≥÷ Ä d”qT #·÷|ækÕÔ&ÉT.

nø£ÿ&É &Üø£ºs¡T¢ HÓ\ J‘·+ MT<ä |üì#kÕÔs¡T. ø£qTø£

yê] J$‘·+ m˝≤ e⁄+≥T+<yÓ÷ #·÷<ë›+ nì &Üø£ºsY

sTT+{ÏøÏ yÓfi‘ê&ÉT. Ä sTT˝≤¢\T n+<ä+>± r]Ã~~›q

‘·eT sTT\¢+‘ê m+‘√ dü+‘√wü+>± #·÷|ædüTÔ+~. nìï

Ä<ÛäTìø£ dü<äTbÕj·÷\÷ e⁄+{≤sTT. |æ\¢\≈£L yπs«s¡T

>∑<äT\T+{≤sTT. Á|üuÛÑT‘·«yT Ä Ç\T¢ düeT≈£Ls¡TÑ·T+~.

ªªMT J‘·+ m+‘·? 85,000 bÂ+&ÉT¢G ô|q¸Hé kÂø£s¡ +.

d ü+‘√wü+>± e⁄Hêïsê? MT πs # ·÷d üTÔHêïs¡T>±, #ê˝≤

dü+‘√wü+>± e⁄Hêï+μμ n+{≤s¡T. ÇB k˛wü …’CŸ¶ yÓT&çdæHé.

eT] m˝≤>∑÷ Ç+>±¢+&é e#êÃ+. ø£kÕ] Ä k˛wü*C≤ìï

>∑T]+∫ #Ó|æŒq e÷sYÿ‡qT #·÷kı<ë›+ nì eTq*ï \+&ÉHé Àì

ªôV’≤π>{Ÿ dæyÓT≥Øμ (düàXÊq+) rdüT≈£îyÓ[fl nø£ÿ&É ø±sY¢e÷sYÿ‡

düe÷~Ûô|’ ì*Œq Á>±HÓ’{Ÿ •˝≤|òü\ø±ìï #·÷|ækÕÔ&ÉT. Ä

|òü\ø£+ô|’ e÷s¡Tÿ‡ eTVü‰Xj·TT&ç $Á>∑Vü≤+ ‘·\es¡≈£î #ÓøÏÿ

e⁄+≥T+~. |òü\ø£+ô|’ #ÓøÏÿq nø£åsê\T Workers of all

lands Unites - " Karl Marks nì ô|’ uÛ≤>∑+˝Àq÷,

~>∑Teu Û≤>∑+˝À "The Philosopher have only

incompleted the world variously. The point however

in to change it." nH Äj·Tq Á|üU≤´‘· ø=fÒwüHé e⁄+≥T+~.

k˛wü*düTº <XÊ\˝Àì ÁXeT Jeq kÂ+<äsê´ìï`

ø=ìï bÕ‘· øÏ¢|æŒ+>¥‡ #·÷|ædü÷Ô sTTø£ÿ&É ñ‘·Œ‹Ô kÕ<ÛäHê\˙ï

düe÷»|üs¡+ #j·Tã&ܶj·Tì ø±yÓT+{Ÿ $ì|ækÕÔ&ÉT. n+<ä]ø°

ñ∫‘ · y Ó ’< ä´ kÂø£s¡´+ ø£*Œ+∫ - Á|üC≤s√>∑´+ ≈ £L&Ü

düe÷»|üs¡+ nsTT+<äì <Ûä«ì+|ü #kÕÔ&ÉT.

***‘·s¡Tyê‘· d”Hé ÁbòÕHé‡ <XÊìøÏ e÷s¡T‘·T+~. eT÷sY

‘·q‘√ bÕ≥T eTq©ï bòÕ]Hé≈£î rdüT≈£îyÓfi‘ê&ÉT. nø£ÿ&É

Á|ü»\q÷, &Üø£ºs¡¢q÷ Ç+≥s¡÷«´ #kÕÔ&ÉT.

Çø£ÿ&ç Á|ü‘´ø£‘· nedüs¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT bò Hé #ùdÔ &Üø£ºs¡T

30 ì$TcÕ\˝À|ü⁄ Ç+{ÏøÏ e∫à #·÷dæ dü\Vü‰ sTT∫Ã

yÓfi¢&É+ yÓTT‘·Ô+ ∫Árø£]kÕÔ&ÉT. Á|ü‘´ø£+>± House call

Doctor nH e´edüú e⁄+<ä≥. ãVüQXÊ Ç~ eT¬sø£ÿ&Ü

#·÷&É Ò+. yês¡T ‘·eT ôd\e⁄*ï <X<XÊ\T düs¡<ë>± #·÷dæ

sêe&ÜìøÏ $ìjÓ÷–+#·T≈£î+{≤eTì #ÓãT‘ês¡T. ñ<√´>∑T\≈£î

J‘·+ô|’ dü+e‘·‡sêìøÏ 3 HÓ\\ ôd\e⁄ ˇø£ qeTà Òì

n+X+. 70 XÊ‘·+ J‘·+ Á|üuÛÑT‘·«+, 30 XÊ‘·+ j·÷»e÷q´+

uÛÑ]düTÔ+<ä≥.

|üì#ùd eTVæ≤fi\ |æ\¢\qT #·÷&É{≤ìøÏ ªÁ¬øwtμ @sêŒ≥T¢

n<äT“¤‘·+>± e⁄+{≤j·Tì $esê\T #·÷|ækÕÔ&ÉT. >∑+≥≈£î

ˇø£ &Ü\sY #ê]® e⁄+≥T+~. nø£ÿ&É yês¡T _&ɶ*ï eTs=ø£

‘·*¢ ˝≤>±H #·÷düT≈£î+{≤s¡T. yÓ’<ä + Á|üuÛÑT‘·«s¡+>∑+˝À

Á|ü<Ûëq+>± ñ+~. ªªñqï yêfifl <ä>∑Zs¡ edü÷\T ` Òì

yêfifl≈£î |üP]Ô>± ñ∫‘·+μμ nH |ü<ä∆‹ MT<ä q&ÉTdüTÔ+~.

$<ä ñ∫‘·+. ≈£î≥T+ã dü>∑≥T HÓ\dü] Ä<ëj·T+ 8,000

&Ü\s¡T¢.n|ü�\T Òe⁄. n<Ó›\T Òe⁄.

á < ˚X¯+˝À Á|üu Û ÑT‘ê«\T Á|ü»\≈ £î u Û Ñj·T|ü& É‘ê

j·T+{≤&ÉT. Á|üC≤kÕ«eT´+ e]ú\T¢‘√+~. ùd«#·Ã¤>± C…+&Ü˝‘√

}πs–+|ü⁄\T, Á|ü<äs¡Ùq\T »s¡T>∑T‘·÷ e⁄+&É&Üìï #·÷|ækÕÔ&ÉT.

yÓ[¢q #√≥˝≤¢ Á|ü»\T dü+‘√wü+>± e⁄+&É&Üìï #·÷|ækÕÔ&ÉT.

n+<äTπøHyÓ÷ ªªe÷ Á|üuÛÑT‘ê«\≈£î Áô|ò+#Y yêfifl+fÒ

#·#Ã <«wü+μμ nì eTTø±ÔsTTkÕÔ&ÉT !

***

q÷´j·÷sYÿ q>∑s¡+˝À 2001 ôdô|º+ãsY 11q `

es¡ Ÿ¶ ôd+≥sY jÓTTø£ÿ »+≥ ≥esY‡ XÁ‘·T $e÷q <ë&çøÏ

H\eT≥º+ ø±e&É+ n+<ä]ø° ‘Ó*dæ+<. nø£ÿ&É •~∏ ≤\qT

‘=\–+#·&ÜìøÏ, |ü⁄Hê<äT\ ˝À|ü*øÏ yÓfi¢&ÜìøÏ düTe÷s¡T

eT÷&ÉT y\ eT+~ ø±]à≈£î\T 5`6 yêsê\T>± |üì#düTÔHêïs¡T.

yês¡+‘ê mø£ÿ&Óø£ÿ&ç qT+#√ e∫Ãq ù|<ä ø±]à≈£î\T. yêfi¢ì

"Rescue workers" n+{≤s¡T. nø£ÿ&ç ø£\Twæ‘· yê‘êes¡D+

e\¢ yês¡T nHês√>∑ + bÕ\e⁄‘·T+{≤s¡T. m≈£îÿe eT+~øÏ

}|æ]‹‘ ·TÔ\ yê´<Û äT\T, ñã“d ü+ ˝≤+{ Ï$ m≈ £îÿe>±

|üÁC≤s√>∑´+ 33�Public Health Awareness Magazine�

edüTÔ+{≤sTT. yê]øÏ dü¬s’q yÓ’<ä dü<äTbÕj·T+ n+<äTu≤≥T˝À

ñ+&É<äT. yê]˝À ø=~›eT+~ì rdüT≈£îì yÓTÆUÒ Ÿ eT÷sY

≈£L´u≤≈£î ãj·T\T<s¡T‘ê&ÉT. m˝≤>√ >±´+{ÏHêe÷ uÒ

(nyÓT]ø± ìs¡«Væ≤+# n‘· +‘· Á≈£Ls¡yÓTÆq K+&Ü+‘·s¡

C…’\T) #s¡T≈£î+{≤&ÉT. Ä C…’\T ÇqT|ü yÓTwt\ yÓqø£ e⁄+≥Tqï

U…’B\qT <ä÷s¡+ qT+∫ πsU≤e÷Á‘·+>± #·÷|ækÕÔ&ÉT. nø£ÿ&ç

C… ’\TøÏ d ü+ã+~ Û+∫q Äd üŒÁ‹ # ·÷|ækÕÔ& ÉT. ªªy ÓTT‘ · Ô+

nyÓT]ø±˝À ô|’kÕ Ò≈£î+&Ü yÓ’<ä + <=]πø~ sT÷ C…’\T˝À

e÷Á‘·yTμμ nì ø±yÓT+{Ÿ !

≈ £L´u≤ nd ü\T u Û Ñ÷u Û≤>±ìøÏ ‘ ·q ù|wü+{Ÿ‡‘√

#s¡T≈£î+{≤&ÉT. á Á|üj·÷D+ m˝≤ kÕ<Ûä yÓTÆ+B s¡Vü≤dü +>±

e⁄+#ê\≥. ªªe÷ yêfiófl Bìï <äTwüºsê»´+>± #ÓãT‘ês¡T.

á <X H‘· ø±Ák ºqT ˇø£ ìj·T+‘· (Tyrant) n+{≤s¡T.

ø±Ák º Á|üdü+>±\ øÏ¢|æŒ+>¥‡ ø=ìï #·÷|ækÕÔ&ÉT.

Ä <X+ Á|ü‘´ø£‘· Á|ü»\+<ä]ø° ñ∫‘· Äs√>∑ ùde\T

(Free Universal Health Care) yê´~ Û ìs√<ÛëìøÏ

(Preventive Care), m≈£îÿe ÁbÕ<Ûëq´‘· sTTkÕÔs¡T. @B

˝≤uÛÑ+ ø√dü+ e⁄+&É<äT. ùde ø√düyT.

<X+˝À &Üø£ºs¡T¢ ô|<ä› dü+K´˝À e⁄Hêïs¡T. n+‘·ø£Hêï

m≈ £îÿe d ü+K´˝À 3e Á| ü| ü+# · < ˚XÊ\˝À ‘ ·eT

ùde\+~düTÔHêïs¡T. Á|ü|ü+#· Äs√>∑ dü+düú …ø£ÿ\ Á|üø±s¡+

≈£L´u≤ <X+˝À nìï ªe÷qyê_Ûeè~∆ dü÷∫ø£\Tμ dü>∑≥T

J$‘·ø±\+, dü+e‘·‡s¡+ À|ü⁄ |æ\¢\ eTs¡DXÊ‘·+, Á|üdüe

eTs¡D≤\ XÊ‘·+ e¬>’sê #ê˝≤ <XÊ\ ø£+fÒ n‹ ‘·≈£îÿe>±

e⁄HêïsTT.

eT÷sY ‘ ·q ù|wü+{Ÿ‡‘√ V ü≤yêHê˝Àì Äd üŒÁ‹øÏ

yÓfi‘ê&ÉT. eTT+<äT>± nø£ÿ&ç bòÕs¡àd” À eT+<äT\T (nyÓT]ø±‘√

b˛*ùdÔ) m+‘· ø±s¡T #Íø£>± e⁄HêïjÓ÷ #·÷kÕÔ&ÉT. nø£ÿ&É≈£î

yÓfi¢>±H dæã“+~ ‘·eTqT kÕ<äs¡+>± ÄVü‰«ìkÕÔs¡T. nyÓT]ø±˝À

eTT+<äT ˙ Çq÷‡¬sHé‡ ø±s¡T¶ #·÷ô|≥ºeT+{≤s¡T. Çø£ÿ&É

ªª˙ ù|s¡T #Ó|ü�μμ $TqVü‰ eTπsMT n&É>∑s¡T. &Üø£ºs¡¢‘√ eT÷sY

#ÓãT‘ê&ÉT. ªªe÷πøMT ôdŒwü Ÿ>± e<äT›. MT <X Á|ü»\≈£î

MT πsMT #˚kÕÔs√ e÷≈ £î n˝≤π> #˚j·T+&ç. @ Á|ü‘˚´ø£

dü<äTbÕj·÷\T e<äT›μμn+{≤&ÉT. yês¡T m+‘√ ÄbÕ´j·T+>±

ªª@MT eÁØ ø±ø£+&ç. yT+ nìï C≤Á>∑‘·Ô\÷ rdüT≈£î+{≤+.μμ

(We will take care of every thing) n+{≤s¡T. Ä

ÄdüŒÁ‹˝À nìï Ä<Û äTìø£ |ü]ø±\T e⁄HêïsTT. mø ˘‡πs,

m+ÄsY◊, nÁ˝≤ºkÂ+&é, XÊ«düø√X yê´<ÛäT\≈£î dü+ã+~Û+∫q

nìï f…düTº\÷ #XÊs¡T. ù|wü+{Ÿ‡≈£î Ç∫Ãq >∑<äT\T m+‘√

kÂø£s¡ e+‘·+>± nìï Vü≤+>∑T\‘√ e⁄HêïsTT. nqedüs¡yÓTÆq

eT+<äT\T yê&ÉπsyÓ÷! nyÓT]ø± &Üø£ºs¡T¢ sêdæq *düTº À

‘=$Tà~˝À ◊~+{ÏøÏ ‘·–Z+#yês¡T. ÄbÕ´j·T‘· e÷qe‘ê

<äèø£Œ<∏ä+ yê]ì (Human Approach) ø£~*+∫ ydæ+~.

dü+‘√wü+‘√ yês¡T ø£ ïs¡T ø±πsÃXÊs¡T. ø£ eTVæ≤fi uÛÀs¡Tq

@&Ãdæ+~.

eT÷sY n+{≤&ÉT : ªªÇ~ #ê˝≤ ∫qï <X+. @$<ÛäyÓTÆq

eqs¡T\T Òe⁄. nsTTHê MfiË¢+‘· #·ø£ÿ>± yêfifl yÓ’<ä s¡+>±ìï

ìs¡«Væ≤+#·T≈£î+≥THêïs¡T.μμ

ìC≤ìøÏ ø£ <X+ m+‘· dü+|üqïyÓTÆ‘ n+‘· m≈£îÿe>±

‘·q Á|ü»˝ Äs√>±´ìï ø±bÕ&Ü* >∑<ë n+{≤&ÉT.

Universal Health Care Òì <X+ ø£ÿfÒHyÓ÷!

nì ì≥÷ºs¡TkÕÔ&ÉT! ‘·j·÷¬s’q <ëìï ø=qTø=ÿ+≥THêï+.

ªªmø£ÿ&É eT+∫ yÓ’Hé ‘·j·÷¬s’Hê <ëìï ‘êπ>düTÔHêï+!μμ n+≥÷

eTT–kÕÔ&ÉT.

***Vü‰*e⁄&é qT+&ç s={°Hé>± e#à dæìe÷\ ø£+fÒ

|üP]Ô>± _ÛqïyÓTÆq dæìe÷ sTT~. >=|üŒ kÕe÷õø£ Á|üjÓ÷»Hêìï

ø±+øÏå+∫ rdæq kÕVü≤k˛ù|‘·yÓTÆq dæìe÷.

dü+uÛ≤wüD\˙ï nyÓT]ø£Hé ñ#êäs¡D˝À e⁄+&É≥+

e\¢ eTq≈£î ø=+#Ó+ Çã“+~>± e⁄+≥T+~. n+<äT˝Àì

Á|ü‹e÷≥, yêø£ + |üP]Ô>± ns¡ú+ nsTT‘ eT]+‘· eTqdüT≈£î

Vü≤‘·TÔ≈£î+≥T+~. ø±düÔ Ç+ ¢wüß |ü]C≤„q+ e⁄qï HqT ≈£L&Ü

ø=ìï dü+uÛ≤wüD\T bòÕ˝À ø± Òø£b˛j·÷qT. yÓTT‘êÔìï eTq

uÛ≤wü À¢øÏ nqTe~+∫ kÕ<Ûës¡D Á|ü»\≈£î ≈£L&Ü ns¡ú+

njT´≥T¢ &É_“+>¥ #ùdÔ m+‘√ ñ|üjÓ÷>∑+. n+‘· ÁXeT

` ˝≤uÛ≤s¡®H <Û j·T+>± |üì#ùd eTq dæ s¡+>∑+ qT+&ç

Ä•+#·>∑\e÷?

Ç{°e\ MT&çj·÷ dü+#·\q+ düèwæº+∫ eTq<XÊìøÏ

yÓTT<ä{ÏkÕ] ÄkÕÿs¡T¢ ‘Ó∫Ãô|{Ϻq ôdMT uÛ≤s¡rj·T dæìe÷

ªªdü¢yéT&Ü>¥ $T*j·T˙sY.μμ <ëì kÕ+πø‹ø£ $\Te\≈£î yÓ\ø£fÒº

|ü]C≤„q+ Hê≈£î Ò<äT ø±ì, n~ Ç∫Ãq dü+<X+ n‘· +‘·

dü+<Vü‰düŒ<ä+, $yê<ëdüŒ<ä+. nsTTHê <ëìï eTq Á|üuÛÑT‘·«,

Á|ü‹|üø£å Á|üeTTKT\+‘ê #·÷dæ CÒCÒ\T |ü*ø±s¡T. CÒCÒ\T

|ü\ø£ø£b˛sTTHê, eTÚq+>±HÓ’Hê yês¡+‘ê ªªdæø√ÿμμ #·÷ùdÔ

Äs√>∑ s¡+>∑+ô|’ ø±düÔ ≈£qT$|ü� ø£\T>∑T‘·T+<yÓ÷.

n~ ÄXÀ n&çj·÷k˛ !

(ªÁ|üC≤s√>∑ + ` |ü\T <XÊ\ nqTuÛÑyê\Tμ nqï |ü⁄düÔø£+

qT+∫ |ü⁄qs¡TàÁ<äD) ✤

|üÁC≤s√>∑´+34 �Public Health Awareness Magazine�

e÷qe J$‘·+˝À eT÷&Ée e+‘·T ìÁ<ä˝ÀH ˚

dü]b˛‘·T+~. ìÁ<äô|’ s¡ø£s¡ø±\ n_ÛÁbÕj·÷\T, nb˛Vü≤\T

ñHêïsTT. ø=+‘·eT+~ ìÁ<ä nedüs¡yÓTÆq~>±, kÂU≤´ìï

ø£*–+#~>± uÛ≤$ùdÔ, eT]ø=+<äs¡T ìÁ<ä ø±s¡D+>± düeTj·T+

eè<∏ë ne⁄‘·T+<äì, @ |ü Ò≈£î+&Ü k˛eTs¡T\T>± ñ+&

yê] |üì ìÁ<äb˛e&ÉyTq˙ n+≥T+{≤s¡T. ìÁ<äe\¢ m˝≤+{Ï

ñ|üjÓ÷>∑+ ñ+&É<äì yê] uÛ≤eq. á s¡ø£yÓTÆq uÛ≤eq

Á|üdüTÔ‘· X‘ê_› ÀH n~Ûø£+>± ø£ì|ædüTÔqï~. $<ë´e+‘·T˝À¢

≈£L&Ü á s¡ø£yÓTÆq n_ÛÁbÕj·T+ ø£ì|ædüTÔqï~.

>∑‘· X‘ê_›‘√ b˛*ùdÔ á X‘êã›+˝À Á|ü»\T ‘·eT≈£î

nedüs¡yÓT Æq <ëìø£+fÒ ˇø£{Ïqïs¡ > ∑+≥\T ‘·≈ £îÿe>±

ìÁ~düTÔqï≥T¢ n<Ûä´j·THê\T ù|s=ÿ+≥THêïsTT. Á|üdüTÔ‘·

y>∑e+‘·yÓTÆq Jeq $<Ûëq+˝À ìÁ<äqT ô|≥Tºã&ç>± ô|{Ϻ

yÓTfió≈£îe>± ñ+≥÷ dü+bÕ<äqô|’ <äèwæº πø+ÁBø£]düTÔHêïs¡T.

n+fÒ ‘·eT ìÁ<ä ø±\+, $ÁXÊ+‹ ø±\+ dü+bÕ<äq>±

e÷s¡T‘·T+<äì ns¡ú+ #düTø√yê*. ‘·eT $ÁXÊ+‹ ø±˝≤ìï

≈£L&Ü dü+bÕ<äq>± e÷s¡TÃø√yê*‡q dæú‹˝ÀøÏ yê]ì mes¡T

HÓ&ÉT‘·THêïs¡T nqï~ eTÚ[ø£yÓTÆq Á|üXï. $sêeT+ Ò≈£î+&Ü

πø ≈£î≥T+ã+˝À Ç<ä›s¡T, eTT>∑TZs¡T |üì#j·÷*‡q <äTdæú‹

m+<äTø=∫Ã+~? 8 >∑+≥\ |üìø±≈£î+&Ü 14`16 >∑+≥\T

|üì#j·÷*‡q |ü]dæú‹ì mes¡T düèwæºdüTÔHêïs¡qï Á|üXï\qT

ø£\T|ü⁄ø=ì á ìÁ<ä Ò$T düeTdü qT Ä˝À∫+#ê*. n|ü�&ÉT

eTq ìÁ<äqT eTq≈£î Ò≈£î+&Ü #düTÔqïyê¬ses√ eTq≈£î

ne>∑‘·+ ne⁄‘·T+~.

‘·≈£îÿe ìÁ<ä‘√ dü]|ü⁄#·Ã≥+ e\¢ m˝≤+{Ï Çã“+<äT\T

ñ+&Éeì, yêsê+‘·|ü⁄ ôd\e⁄s√Eq m≈£îÿe düeTj·T+

ìÁ<äb˛‘ dü]b˛‘·T+<äì ø=+<äs¡T nqT≈£î+≥÷ ñ+{≤s¡T.

yÓTfi¯≈ £îe>± ñ+&É{≤ìøÏ Ms¡T nH ˚ø£ s¡ø±\ |ü<ä∆‘·T\T

ne\+_Ûdü÷Ô ñ+{≤s¡T.

ìÁ<ä nedüs¡y ˚THê? m+‘· ùd|ü⁄ ìÁ<äb˛‘ ˚

dü]b˛‘·T+~? ìÁ<äb˛≈£î+&Ü yÓTfi≈£îe>± ñ+&É&É+ e\¢

ìÁ<ä Ò$T Á|üe÷<äø£s¡+ !

@+ »s¡T>∑T‘·T+~? e+{Ï n+XÊ\qT ‘Ó\TdüTø√yê*‡q

nedüs¡+ Á|ü‹yê]ô|’ ñ+~.

eTq+ ìÁ< äb˛‘ ·Tqï|ü�& ÉT eTq # ·T≥÷ º @+

»s¡T>∑T‘·T+<√ eTq≈£î ‘Ó*j·T<äT. eTq Ç+Á~j·÷\T eTq

#·T≥÷º »s¡T>∑T‘·Tqï e÷s¡TŒ\≈£î düŒ+~+#·&É+ ‘·–Zb˛‘·T+~.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î ìÁ~düTÔqï ‘·*¢ ‘·q |üø£ÿH |ü&ÉT≈£îqï

∫Hêï] ø£<ä*ø£\≈£î yÓ+≥H düŒ+~+∫ ÒdüTÔ+~. ø±˙

#·T≥TºÁ|üø£ÿ\ $ì|æ+# ô|<ä› Xu≤›\≈£î @e÷Á‘·+ düŒ+<äq

ñ+&É<äT.

ìÁ~+# düeTj·T+˝À eTq+ ¬s+&ÉT s¡ø±\ dæú‘·T˝À¢

ñ+{≤eTT. ¬s+& Ée d æ ú‹˝À eTq ø£qT>∑T& ÉT ¢ y ˚>∑+>±

ø£< äT\T‘ ·T+{≤sTT. sêÁ‹ ìÁ~+∫q d üeTj·T+ qT+∫

ñ<äj·T+ yT˝§ÿH es¡≈£L á ¬s+&ÉT dæú‘·T\T Á|ü‹ 90

ì$TcÕ\≈£î ø£kÕ] ø£<äT\T‘·T+{≤sTT. ‘=* 80 ì$TcÕ\T

yÓTT<ä{Ï dæú‹˝À ñ+fÒ, $T–*q 10 ì$TcÕ\T ¬s+&Ée

dæú‹˝À n+fÒ ø£qT>∑T&ÉT¢ ø£~ Ò dæú‹˝À ñ+{≤eTT. á

s¡ø£yÓTÆq dæú‘·T\T |üP]Ô ìÁ<ë düeTj·T+˝À yÓTT‘·Ô+ Hê\T>∑T

qT+∫ ◊<äTkÕs¡T¢ ø£\T>∑T‘êsTT. ìÁ<ä eTT–+|ü⁄q≈£î e#Ã

dü]øÏ ¬s+&Ée dæú‹ düeTj·T+ m≈£îÿe>± ñ+≥T+~.

yÓTfi≈£îe>± ñqï eTq+ sêÁ‹ ìÁ<ä≈£î ñ|üÁø£$T+#

düeTj·T+˝À yÓTT<ä{Ï dæú‹˝À ìÁ~kÕÔ+. Bìì Hê\T>∑T

uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#·e#·TÃ. yÓTT<ä{Ï ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T ìÁ<ä

qT+∫ Bs¡È ìÁ<ä ÀøÏ C≤s¡T≈£îH düeTj·T+. $T–*q ¬s+&ÉT`

n+fÒ eT÷&ÉT, Hê\T>∑T uÛ≤>±\T eTq+ Bs¡È ìÁ<ä À ñqï

düeTj·T+.

ìÁ~+# düeTj·T+˝À yÓT<ä&ÉT˝À »]π> m\ÁøϺø£ Ÿ

j·÷øϺ${°ì eTq+ m\Áø√º mHéôd|òü˝À Á>±yéT (ÇÇõ)

<ë«sê qy Ó÷< äT #˚j·Te# ·TÃ. >∑T+& Ó Äs√>∑´ d æ ú‹ì

‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ rùd Çdæõ e÷~]>±H yÓT<ä&ÉT≈£î ÇÇõ

rj·T&É+ »s¡T>∑T‘·T+~. yÓT<ä&ÉT˝À »]π> j·÷øϺ${° Bs¡È

ìÁ<ä düeTj·T+˝À ‘·≈£îÿe>± ñ+≥T+~.

` &܈ lìyêdt

|üÁC≤s√>∑´+ 35�Public Health Awareness Magazine�

sêÁ‹ ìÁ< ä ‘=* u Û≤>∑+˝À Bs¡ È ìÁ< ä n~ Ûø£+>±

ñ+≥T+~. á düeTj·T+˝À eTq >∑T+&Ó y>∑+, _.|æ.,

}|æ]y>∑+, eTq XØs¡+˝À ndü+ø£*Œ‘·+>± dü+uÛÑ$+#

Ç‘·s¡ #·s¡ \ y>∑+ ≈£L&Ü ‘·>∑TZ‘êsTT. ìÁ<ä À á uÛ≤>∑+

#ê˝≤ eTTK´yÓTÆq~. yÓTT<ä{Ï dæú‹˝À ∫e]<Ó’q á uÛ≤>∑+

qT+∫ ¬s+&Ée dæú‹ ìÁ<ä ÀøÏ #s¡T‘ê+.

¬s+& Ée d æ ú‹ ìÁ< ä˝À eTq ø£qT>∑T& ÉT ¢ y ˚>∑+>±

ø£<äT\T‘êsTT. á dæú‹˝À ô|’q ù|s=ÿqï nìï ø±sê´\

y>∑+ eT∞¢ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eTq ø£+&Ésê\T (&Éj·÷Á|òü+,

ø£qT>∑T&ÉT¢ ‘·|üŒ) ø£<ä*ø£qT ø√˝ÀŒ‘êsTT. á dæú‹˝À düTe÷s¡T

10 qT+&ç 15 ì$TcÕ\T ñ+{≤eTT. ø£\\T n~Ûø£+>±

á ¬s+&Ée dæú‹˝ÀH ekÕÔsTT. eTq ø£+&Ésê\T ø£<ä\e⁄

ø£qTø£ eTq+ ø£\\≈£î nqT>∑TD+>± Á|üe]Ô+#· ÒeTT. ¬s+&Ée

dæú‹ ‘Ó\¢yês¡T C≤eTTq n~Ûø£+>± ñ+≥T+~. ø£qTø£ n|ü�&ÉT

ø£\\T n~Ûø£+>± ø£\T>∑T‘êsTT.

düTe÷s¡T @&Óì$T~ >∑+≥\ ìÁ<ä À Á|ü‹ >∑+≥

qT+∫ >∑+≥qïs¡≈£î ˇø£kÕ] eTq+ ìÁ<ä ¬s+&Ée dæú‹˝À

ñ+{≤eTT. ìÁ<ä qT+∫ yÓTfi≈£îe e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· eTq≈£î

m+‘√ ñ‘ê‡V ü≤ø£s¡+>± nì|æd üT Ô+~. q÷‘ ·H√‘˚ Ô»+

ø£\T>∑T‘·T+~. n˝≤ ø£*–q|ü⁄& eTq≈£î #·ø£ÿ{Ï ìÁ<ä|ü{Ϻq≥T¢

ns¡ú+.

ìÁ<ä düeTj·T+˝À eTq yÓT<ä&ÉT˝À nHø£ e÷s¡TŒ\T

dü+uÛÑ$kÕÔsTT. ø=ìï eTTK´yÓTÆq s¡kÕj·Tq #·s¡ \T, Vü‰s√àq¢

ñ‘·Œ‹Ô, $&ÉT<ä\ ≈£L&Ü ìÁ<ä À »s¡T>∑T‘êsTT. m<äT>∑T<ä\≈£î

nedüs¡yÓTÆq Á>√‘Y Vü‰s√àHé, ø±]ºk˛Hé M{Ï À eTTK´yÓTÆq$.

ìÁ< ä˝À »] π> á s¡kÕj·Tìø£ # ·s¡´\T eTq˝À nH˚ø£

e÷s¡TŒ\qT ø£\T>∑#dæ eTq\qT Á|ü‹ s√E ~q#·s¡ ≈£î

‘·j·÷s¡T#kÕÔsTT. eTq+ ì‘· q÷‘·q+>±, ñ˝≤¢dü+‘√,

#·Ts¡T≈£î<äq+‘√, XøÏÔ‘√ |üì#j·T&ÜìøÏ á e÷s¡TŒ\T m+‘√

nedüs¡+.

düTK ìÁ<ä n\dü≥qT <ä÷s¡+ #dæ, e‹Ô&çì ‘·–Z+∫,

s√>∑ ìs√<Ûäø£ XøÏÔì ÇqTeT&ç+|ü#düTÔ+~. eTq\qT yê´<ÛäT\≈£î

<ä÷s¡+>± ñ+#·T‘·T+~.

eT+∫ ìÁ<äe\¢ XØs¡ es¡Ã¤düT‡˝À e÷s¡TŒ edüTÔ+~.

ìÁ<äã˝≤ìï ÇdüTÔ+~.

ìÁ<ä Ò$T

ìÁ<ä Ò$T C≤„|üø£XøÏÔ, @ø±Á>∑‘·, m<äT>∑T<ä\ô|’ Á|üuÛ≤e+

#·÷|ü⁄‘·T+~. ∫sê≈£î, ø√|ü+ n~Ûø£eTe⁄‘êsTT. @ø±Á>∑‘·

˝À|ü+ e\¢ |üì#˚ùd #√≥, Á|üj·÷D≤\T #˚ùd≥|ü�&ÉT

Á|üe÷<ë\T dü+uÛÑ$kÕÔsTT. ìÁ<ä Ò$T e÷qedü+ã+<Ûë\ô|’

≈ £L&Ü Á|üu Û≤e+ # ·÷|ü⁄‘ ·T+~. ≈ £î≥T+ã ø£\V ü‰\T

n~Ûø£eTe⁄‘êsTT. |æ\¢\ $wüj·T+˝À ìÁ<ä Ò$T yê] #·<äTe⁄ô|’

Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~.

ìÁ<ä Ò$T >∑T]+∫ »+‘·Te⁄\ô|’ #dæq |ü]XÀ<Ûäq˝À¢

Äj·÷ »+‘ ·Te⁄\ JeÁøÏj·T\T < Óã“‹ì, ∫es¡≈ £î

eTs¡DÏ+#·&É+ »s¡T>∑T‘·T+~.

n~Ûø£ s¡ø£Ôb˛≥T, >∑T+&Ó »ãT“\T, Js¡íø√X yê´<ÛäT\T

yÓTT<ä …’q$ ìÁ<ä Ò$T e\¢ dü+uÛÑ$+#·e#·TÃ.

eTq $T>∑‘ê J$‘ ·+ eTq ìÁ< äô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç

ñ+≥T+~. yÓ’C≤„ìø£ Á|ü|ü+#êìøÏ ìÁ<ä Ç+ø± Çø£ $TdüºØjT.

ìÁ<ä >∑T]+∫ eTq≈£î ‘Ó*dæq~ ø=+#ÓyT nsTTHê, ìÁ<ä

K∫Ñ·+>± eTq≈£î mH√ï ˝≤uÛ≤\T #düTÔ+<äH $wüj·T+

e÷Á‘·+ düTdüŒwüº+.

nHø£ XÊØs¡ø£, e÷qdæø£ yê´<ÛäT\ ø±s¡D+>± eTq+

ìÁ<ä Ò$TøÏ >∑Ts¡e⁄‘·T+{≤eTT. nHø£ e÷qdæø£ yê´<ÛäT˝À¢

y ÓTT< ä≥ ø£ì|æ+#˚ \ø£åD+ ìÁ< ä˝Ò$T. ø£qTø£ ìÁ< ä≈ £î

dü+ã+~Û+∫q düeTdü \qT ìs¡¢ø£å + #j·T≈£L&É<äT.

ø=+‘ ·eT+~øÏ ìÁ< ä˝À q& Ée& É+, e÷{≤¢& É≥+,

|üfió¢ ø=s¡ø£&É+, ‘·s¡#·T>± yÓTfi≈£îe sêe&É+, uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq

ø£\\T sêe&É+ yÓTT<ä …’q$ dü+uÛÑ$düTÔ+{≤sTT. eT] ø=+<äs¡T

ìÁ<ä À ‘·s¡#·T>± ø±fió¢ #‘·T\T Ä&çdüTÔ+{≤s¡T. ìÁ<ä ÀH

eT\eT÷Á‘· $düs¡®q\T ≈£L&Ü #düTÔ+{≤s¡T.

ø=+‘·eT+~øÏ |ü>∑{Ï|üP≥ ìÁ<äqT ì\Te]+#·Tø√e&É+

˝Ò<ë ìÁ>∑V æ≤+# ·Tø√e& É+ ø£wü ºeTe⁄‘ ·T+~. ‘ ·eT≈ £î

‘Ó*j·T≈£î+&ÜH ìÁ<ä ÀøÏ C≤s¡T≈£î+{≤s¡T. eT‘·TÔ bÕ˙j·÷\T,

e÷<äø£Á<äyê´\≈£î u≤ìdü\T ø±e&É+ e\¢ ≈£L&Ü ìÁ<ä≈£î

dü+ã+~Û+∫q düeTdü \T ñ‘·ŒqïeTe⁄‘êsTT.

ìÁ<ä À ø=+<ä]øÏ }|æ] Ä&Éø£ ‘·s¡#·T>± yÓTfi≈£îe

edüTÔ+≥T+~. á düeTdü \T ø£ì|æ+∫q|ü⁄&ÉT dü«+‘· yÓ’<ë´ìøÏ

|üPqTø√≈£î+&Ü, yÓ’<ä dü\Vü‰ rdüTø√e&É+ m+‘√ nedüs¡+.

Òì |üø£å+˝À ìÁ<äø√dü+ yê& eT+<äT\ ø±s¡D+>± XÊØs¡ø£

s¡T>∑à‘·\≈£î >∑T¬s’, ÁbÕD≤bÕj·T dæú‹ ≈£L&Ü dü+uÛÑ$+#·e#·TÃ.

Çìï nqsêú\Tqï á ìÁ<ä Ò$T, $ÁXÊ+‹ düeTj·T+

‘ ·≈ £îÿy Ó ’ b˛e& É+ nqï~ e´≈ £î Ô\T ‘ ·eT≈ £î ‘êeTT

|üÁC≤s√>∑´+36 �Public Health Awareness Magazine�

e÷s¡TÃø√e&ÜìøÏ, dü]#düTø√e&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê*‡q

ø±s¡D≤\T ø=ìï ñqï|üŒ{ÏøÏ kÕe÷õø£+>± »s¡>±*‡q

e÷s¡TŒ\T, @s¡Œs¡T#·Tø√yê*‡q neø±XÊ\T ≈£L&Ü ñ+{≤sTT.

nHês√>∑ + nqï~ ˇø£ kÕe÷õø£ s¡T>∑à‘·.

< ˚X¯+˝Àì ˝Ò<ë Á|ü|ü+# ·+˝Àì Á|ü»\+< ä]ø °

πøs¡ø£yÓTÆq ìÁ<ä Ò$T düeTdü ñ+&É<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î

|ü]ÁXeT\˝À |üì#ùd ø±]à≈£î\T, ñ<√´>∑T\qT |ü]o*<ë›+.

>±*, yÓ\T‘·Ts¡T Òì 8 n&ÉT>∑T\ bı&Ée⁄qï πs≈£î\ >∑~˝À

<=]øÏq nsTT<√ Äs√ >∑+≥\ düeTj·T+ $ÁXÊ+‹ rdüTø=H

e´øÏÔ >±&Û ÉìÁ< ä b˛e# ·TÃ. Ä ø±+Á{≤≈£îº ≈ £L©\T #˚ùd

$|üØ‘·yÓTÆq ÁXeTøÏ Ä ìÁ<ä dü]b˛<äT. yês¡T ‹H ÄVü‰s¡+,

yê]≈£î+& Ç‘·s¡ kÂø£sê´\T, n‘·ì XÊØs¡ø£ nHês√>±´\T

yê]ì ø£è+>∑BkÕÔsTT. Ä]úø£ u≤<Ûä\T Çã“+~ ô|&É‘êsTT.

ø£qTø£ düe÷»+˝À $$<Ûä s¡ø±\ e´≈£îÔ\T ` yê] yê]

Ä] úø£, kÕe÷õø£ |ü]d æ ú‘ ·T\ìï+{ Ïì eTq+ ˝…ø£ÿ˝ÀøÏ

rdüTø√yê*. yÓTT‘·Ô+>± XÊØs¡ø£ ÁXeT#ùd yê¬s’Hê, yT<∏√

ÁX¯eT#˚ùd yê¬s’Hê yê] yê] $ÁXÊ+‹ ø±˝≤ìï ìÁ<ë

dæ>∑TZ|ü&Ü*. &ÉãT“ e÷Á‘·yT dü+bÕ~+#ê\qT≈£î+fÒ yÓ<Ûäe

|üqT\T #ê˝≤H˚ ñHêïsTT. @$<Û ä+>±HÓ’‘˚ ‘·*¢Áù|eT˝À

kÕ«sê∆ìï }Væ≤+#· ÒyÓ÷, n<$<Ûä+>± yÓ’<ä eè‹Ô ≈£L&Ü

Ä kÕúsTTì, |ü$Á‘·‘·qT dü+‘·]+#·Tø√yê*. s√– qeTàø±ìï

# ·÷s¡>=H˚ Á|üj·T‘êïìøÏ ns¡ ìeTTwü+ qT+&ç ns¡y Ó ’

ìeTTcÕ\T |ü≥ºe#·TÃ. ø±˙ qeTàø£+ ≈£î~]q|ü⁄&ÉT s√>±\T

≈£î<äTs¡T‘êsTT. ‘·|ü�\T ≈£L&Ü eTìï+#·ã&É‘êsTT. e´øÏÔ>∑‘·

J$‘·+˝Àì ‹Ô&ÉT\T, yÓ’<ä eè‹Ôô|’ Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü≈£î+&Ü

C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. eè‹Ôì |ü$Á‘·+>± uÛ≤$+∫q|ü⁄&ÉT

C… yê &çø£¢πswüqT, ôV≤*‡+ø° &çø£¢πswüqT, e÷qe Vü≤≈£îÿ\

dü+düú\ n»e÷sTTw”\T nedüs¡+ Ò<äT. Á|ü»\ yÓ’<äT´\T>±

eTq≈ £î eTqy ˚T Á|üø£{ Ï+# ·Tø√yê*. ªªs√–ì Hê˝≤>∑H˚

#·÷düT≈£î+{≤qì, nqedüs¡|ü⁄ Ks¡Tà ‘·–ZkÕÔqì, düeTdü qT

s√– ø√D+˝À qT+&ç #·÷kÕÔqì, yÓ’<ä |ü]cÕÿs¡+ ≈£L&Ü

s√– n+^ø±s¡+‘√H neT\T #kÕÔqìμμ Á|ü‹»„ |üPHê*.

HÓ’‹ø£‘· nH~ kÕe÷õø£ <äèø£Œ<∏ä+‘√ #·÷&Ée\dæq e´øÏÔ>∑‘·

n+X+. n~ düe÷C≤ìï Á|üuÛ≤$‘·+ #ùd e´øÏÔ>∑‘· Á|ües¡Ôq.

n+<äTπø HÓ’‹ø£ Á|ües¡Ôqô|’ d”«j·T n»e÷sTTw” nedüs¡+.

düeTj·÷ìï ô|+#·Tø√yê\+fÒ yê]øÏ Ä düeTj·T+ m+<äT≈£î

$T>∑\&É+ Ò<√ ‘Ó\TdüTø√yê*.

ˇø£yÓ’|ü⁄ düe÷»+ n_Ûeè~∆ #Ó+~+<äì— j·T+Á‘ê\T,

f…ø±ï\J ô|]>±j·Tì eTq+ #Ó|üPÔ e⁄Hêï+. eT] Çe˙ï

eTq≈£î $ÁXÊ+‹ìe«≈£î+&Ü eTqTwüß*ï eTs¡eTqTwüß\T>±

#j·T&É+ m˝≤ kÕ<Ûä eTe⁄‘·T+~? eTqTwüß\≈£î <äø±ÿ*‡q

$ÁXÊ+‹ì mHéø±´wt ©e⁄\T>± e÷s¡TÃ≈£î+≥Tqï ø±s√Œπs{Ÿ

ô|≥Tºã&çs¡+>±\ bÕ\d”\ |ü≥¢ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*.

(29e ù|J ‘·s¡TyêsTT ...)

✤

✤

Statement of Ownership and Particulars about

PRAJPRAJPRAJPRAJPRAJAAROGAAROGAAROGAAROGAAROGYYYYYAMAMAMAMAM

Form IV (See Rule 8)

1. Place of Publication : Ranga Reddy Dist.

2. Period of its Publication : Quarterly

3. Printers name : GPL. Narasimha Rao

Nationality : Indian

Address : H.I.G. 2, 9th Phase,

KPHB Colony,

Kukatpally,

Ranga Reddy Dist. -

500 072, Telangana.

4. Publisher's Name &

Address : GPL. Narasimha Rao

5. Editors Name & Address : Dr. Ghanta Venkat rao

6. Name and Address of

information whom the : GPL. Narasimha Rao

news paper

GPL. Narasimha Rao hereby declare that the

particulars given above are true / to the best of

my knowledge and belief.

Sd/-

GPL Narasimha Rao

Publisher, PRAJAAROGYAM

|üÁC≤s√>∑´+ 37�Public Health Awareness Magazine�

Á|üdüTÔ‘·+ Á|ü|ü+#êìï eDÏøÏdüTÔqï Äs√>∑ düeTdü \˝À

eT<ÛäTyTVü‰ì~ Á|ü<∏äeT kÕúq+. eTTK´+>± eTq<X+˝À

Bì yê´|æÔ n&É÷¶ n<äT|üP Ò≈£î+&Ü b˛‘√+~, Ä+<√fiq

ø£*–k Ô+~. nsTT‘ ø±´q‡sY ˝≤+{Ï yÓTT+&ç »ãT“\øÏ

yÓ ’<ä´+ bı+<ä≥eTT ‘ ·|üŒ #˚j·T>∑*–+~ ô|< ä›>± @MT

ñ+&É<äT. ø±˙ eT<ÛäTyTVü≤+ yê´~Û, ‘·<ë«sê dü+uÛÑ$+#

$|ü]D≤e÷\T m+‘· Ä+<√fiqø£*–+∫Hê, yÓqTyÓ+≥H

ø£ì|æ+# ÄXÊøÏs¡D+ @$T≥+fÒ, Ç~ |üP]Ô>± eTq#‹˝À

|üì, n+fÒ dü«j·T+ø£èwæ. n+<äT≈£î 20 dü÷Á‘ê\T Á|ü‹bÕ~+#·

ã&ܶsTT.

1. á yê´~Û @ ej·TdüTyê]¬ø’Hê sêe#·TÃ. ø±ø£b˛‘

e+XbÕs¡+|üs¡ +>± ñqï ≈£î≥T+ã+˝Àì e´≈£îÔ\≈£î e#Ã

neø±XÊ\T m≈£îÿe.

2. n~ Ûø£ ãs¡Te⁄, XÊØs¡ø£ ÁX¯eT˝Òì J$‘ ·+

(Sedantry life), m≈£îÿe>± ‹q≥+, e÷qdæø£ ˇ‹Ô&ç,

o‘·\ bÕ˙j·÷\T n~ Ûø£+>± yê& É≥+ y ÓTT< ä\>∑Tq$

<√Vü≤<ä|ü& n+XÊ\T. >∑s¡“¤<Ûës¡D düeTj·T+˝À yê´~ÛøÏ

>∑T¬s’qyês¡T ‘·sê«‘· ≈£L&Ü Á|üuÛ≤$‘·eTÚ‘ês¡T. ôdºsêsTT&é

eT+<äT\T yê& yê]øÏ ≈£L&É e#à neø±XÊ\T m≈£îÿe.

3. Ç~ ìXÙã›+>± eTq XØs¡+˝ÀøÏ Á|üy•düTÔ+~.

n+fÒ Á|ü‘´ø£+>± \ø£åD≤\+≥÷ @MT ø£ì|æ+#·e⁄. n+<äTπø

e#à neø±XeTT+<äqTø=qïyês¡T bòÕdæº+>¥ ã¢&é wüß>∑sY,

125 mg/dl >±q÷, uÛÀ»q+ ‘·sê«‘· ã¢&é wüß>∑sY `

200 mg/dl ñ+fÒ yê´~Û ñ+<äqï ìsê∆s¡D≈£î sêe#·TÃ.

4. ø£kÕ] yê´~ÛøÏ >∑Ts¡j·÷´ø£ ø£ì|æ+# \ø£åD≤\T

eTTK´+>± n~Ûø£ #·¬øÿs¡ yÓ÷‘ê<äT\Tqïyê]˝À u≤>± <ä|æŒø£,

‘·s¡#·T eT÷Á‘êìøÏ yÓfi≤fl*‡ sêe≥eTT, n\dü≥, ìdü‡‘·TÔe,

Äø£*ô|s¡>∑≥+, ãs¡Te⁄ ‘·>∑Z≥+, XØs¡eT+‘ê eT+≥\T>±

nì|æ+#·≥+, #·÷|ü⁄ eTdüø£u≤s¡≥+ e+{Ï \ø£åD≤\T yê´~Û

ñìøÏì dü÷∫kÕÔsTT. ø±ø£b˛‘ yê´~Û ñqï n+<ä]˝À á

\ø£åD≤\T ñ+{≤j·Tì #Ó|üŒ Ò+. πøe\+ 10% ` 15%

eT+~ s√>∑T\˝À e÷Á‘·yT Ç≥Te+{Ï \ø£åD≤\T ø£ì|æ+#

neø±XÊ\THêïsTT. n+< äT πø $T>∑‘ê 85% ` 90%

eT+~˝À Ç~ ìÁ<ëD+>± ñ+&ç ø£ÿkÕ]>± ‘·{Ϻ Ò|ü⁄‘·T+~.

eT<ÛäTyTVü≤+ ` ˇø£ ne>±Vü≤q ` ìj·T+Á‘·D

5. ô|’ \ø£åD≤\˙ï #·<äe>±H Ç<=ø£ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq

»ãT“ nì uÛÑj·T|ü&Éqedüs¡eTT Ò<äT. nqTe+•ø£+>±

e#à neø±XÊ\Tqï yês¡T ø±ã{Ϻ Äs√>∑ ø£s¡yÓTÆq JeqXË’*,

ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥¢ À e÷s¡TŒ\T, XØs¡ ãs¡Te⁄ n<äT|ü⁄˝À

ñ+#·Tø√e≥eTT, Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü q&Éø£, jÓ÷>± <ë«sê

e÷qdæø£ ˇ‹Ô&çì ‘·–Z+#·Tø√e≥+ e+{Ï yê{Ï <ë«sê

yê´~ÛøÏ <ä÷s¡+>± ñ+&Ée#·Tà Ò<ë yê´~Û Á|üy•+# ø±˝≤ìï

‘·–Z+#·e#·TÃ.

6. á yê ´~ Û ø Ï yê& ˚ e÷Á‘ ·\T , _fi ¯ fl\T

eT÷Á‘·|æ+&Ü\ô|’ @$<ÛäyÓTÆq <äTÁwüŒuÛ≤yêìï #·÷|üe⁄. ø±˙

s¡ø£Ô+˝À #·¬øÿs¡ XÊ‘·+ n~Ûø£+>± ñqïyê]˝À eT÷Á‘·|æ+&Ü\

˝Àì s¡ø£ÔHêfi≤\qT <Óã“rùd neø±XÊ\THêïsTT. n+<äTπø

yê& _fifl\T, yê{Ï yÓ÷‘ê<äT |üP]Ô>± yÓ’<äT´ì dü\Vü‰

yTs¡≈£î ‹H eTT+<äT Ò<ë ‘·sê«‘· ydüTø√yê*‡ ñ+≥T+~.

7. yê´~Û @ <äX˝À ñHêï, eT+<äT\T, ÇqT‡*Hé

s¡÷|ü+˝À Ò<ë jÓ÷>±, yê´j·÷eTeTT, ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥T¢

e+{Ï dü«j·T+ø£èwæ |ü<ä∆‘·T\ <ë«sê ‘·–ZHê ∫øÏ‘·‡ ‘·|üŒìdü].

n|ü�& #·¬øÿs¡ XÊ‘êìï n<äT|ü⁄˝À ñ+#·>∑\T>∑T‘êeTT.

8. á yê´~ÛøÏ K∫Ñ·yÓTÆq yÓ’<ä eT+≥÷ @MT Ò<äT.

n+fÒ >∑T+&Ó dü+ã+<Ûä düeTdü \≈£î u…’bÕdt, ôdº+{Ÿ yj·T&É+

e+{Ï ∫øÏ‘·‡ ≤+{Ï~ ñ+&É<äT. πøe\+ eT+<äT\T, kÕ<Ûës¡D

düT\uÛÑ|ü<ä∆‘·T\ <ë«sê ìj·T+Á‹+#·Tø√e≥yÓTTø£ÿfÒ e÷s¡Z+.

9. #·¬øÿs¡yÓ÷‘ê<äT\T $T+∫q yê]øÏ Ò<ë ‘·«s¡>±

n<äT|ü⁄˝ÀøÏ sêyê*‡q dü+<äsꓤ\˝À s√–øÏ ÇqT‡*HéøÏ

$T+∫q |ü]cÕÿs¡+ eTs=ø£{Ï Ò<äT. ø±ø£b˛‘ Bìì Ç+»ø£åqT

s¡÷|ü+˝À rdüTø√yê*. nsTTHê n‘· +‘· düTs¡øÏå‘· |ü]cÕÿs¡+.

ô|’>± @$<ÛäyÓTÆq <äTÁwüŒuÛ≤yê\T ñ+&Ée⁄.

10. ÇqT‡*Hé yê&Éø£+ yê´~Û kÕúsTTì ã{Ϻ ø=+<ä]øÏ

J$‘ê+‘·+ yê&Ée\dæ ñ+≥T+~.

11. yê´~Û ìyês¡D eTq #‹˝À |üH ø£<ë nì

m{Ϻ |ü]dæú‘·T\˝Àq÷ n\ø£å + #j·T{≤ìøÏ M\T Ò<äT.

‘*>±Zq÷ rdüTø√≈£L&É<äT. ‘·s¡#·T eT÷Á‘·, s¡ø£Ô |üØø£å\

` &܈ˆ dæ.m+.X¯s¡à

|üÁC≤s√>∑´+38 �Public Health Awareness Magazine�

<ë«sê m|üŒ{Ïø£|ü�&ÉT #·¬øÿs¡ XÊ‘êìï >∑eTì+#·T≈£î+≥÷

ñ+&Ü* ‘·|üŒ, Ä.... eT+<äT\T yê&ÉT‘·THêï+ ø£<ë, |òüsê« Ò<äT

nqï uÛÑs√kÕ |üìøÏ sê<äT. ìs¡¢ø£å + #ùdÔ #‘·T˝≤sê Ç‘·s¡

düeTdü \qT ø=ì ‘Ó#·TÃø=qï≥T¢ ne⁄‘·T+~.

12. ÄVü‰s¡|ü⁄ n\yê≥¢ À e÷s¡TŒ\T, ìj·T+Á‘·D

nH dü]øÏ njÓ÷´ Çø£ H√s¡T ø£fÒºdüTø√yê*‡+<Hê? Hê≈£î

q∫Ãq$` eTTK´+>± rdæ |ü<ësêú\T @MT ‹q ÒHê nqï

HÓ’sêX´+ #Ó+<äqø£ÿs¡ Ò<äT. &Ó’{°wæj·THé dü\Vü‰ yTs¡≈£î _ÛqïyÓTÆq

s¡T∫ø£s¡yÓTÆq ÄVü‰sêìøÏ e÷s¡fyT #j·÷*‡q |üì.

13. <Û ä÷eTbÕq+, eT< ä´bÕHê\≈ £î < ä÷s¡+>±

ñ+&É≥eTH~ Ä n\yê≥T ñqïyê]øÏ #·ø£ÿì |ü]cÕÿs¡+.

14. SMBG nH |üØø£å <ë«sê #·¬øÿs¡ XÊ‘êìï

m|üŒ{ Ïø£|ü�& ÉT (ø£˙d üeTT HÓ\øÏ 2/3 kÕs¡T ¢) |üØø£å

#sTT+#·Tø√yê*. n˝≤π> 3`6 HÓ ˆ\øÏ ˇø£kÕ] Hbalc

ì ≈£L&É |üØø£å #sTT+#·Tø√yê*. #·¬øÿs¡ XÊ‘·+ n~Ûø£+>±

ñ+fÒ yÓ’<ä dü\Vü‰ ‘·|üŒìdü].

15. yê´~Û ñqïyês¡T @ ∫qï ‘&Üì >∑eTì+∫Hê

yÓ+≥H yÓ’<äT´ì e<ä›≈£î yÓfi≤fl*. @eTT+~ Ò, n< b˛‘·T+~ Ò

nqï <Û√s¡DÏ ≈£L&É<äT. m+<äTø£+fÒ eTT+< #Ó|ü�≈£îqï≥T¢

Ç~ #·&û #·|ü�&ÉT Ò≈£î+&Ü eTq˝ÀøÏ Á|üy•düTÔ+~. n+<äTπø

eTq+ eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô\T bÕ{Ï+#ê*. Òø£b˛‘ ¬s{ÏH√|ü‹

nH˚ H˚Á‘· dü+ã+<Ûä yê´~Û, qsê\, Js¡íø√X¯ dü+ã+<Ûä

yê´<ÛäT\≈£î ã*ø±yê*‡ ñ+≥T+~. Äs√>∑ e+‘·T\T ≈£L&Ü

dü+e‘·‡sêìøÏ ø£ÿkÕ¬s’Hê nìï |üØø£å\T #sTT+#·Tø√e≥+

eT+∫~. ‘·<ë«sê yê´~Û \ø£åD≤\qT eTT+< |üdæ>∑≥ºe#·TÃ.

16. yê´j·÷eT+ nH~ yê´~Û ìj·T+Á‘·D˝À n<äT“¤‘·

|òü*‘ê\ìdüTÔ+~. >∑T+&Ó dü+ã+<Ûä düeTdü \ qT+&ç <ä÷s¡+

#düTÔ+~. m+<äTø£+fÒ yê´j·÷eT+ <ë«sê ø£+&Ésê\ |üìrs¡T

#·Ts¡T>±Z ñ+&ç XØs¡+˝À >∑÷¢ø√E ì\«\qT Ks¡Tà #ùddü÷Ô

ñ+≥T+~ ø±ã{Ϻ yê´j·÷eT+ <ë«sê >∑T+&Ó »ãT“\qT,

ndü\T »ãT“ì, n~Ûø£ ãs¡Te⁄ì eTq¬ø’ eTqyT @ eT+<äT\T

yê&É≈£î+&Ü n<äT|ü⁄#düTø√e#·TÃ.

17. n< yê´~Û ìj·T+Á‘·D |ü<ä∆‘·T\ì bÕ{Ï+#·ì

yês¡T, n\dü‘·«+ eVæ≤+# yês¡T ø£fió¢, eT÷Á‘·|æ+&Ü\T,

>∑T+&Ó, qsê\ e+{Ï eTTK´ nej·Tyê\ düeTdü´\≈£î

>∑T]ø±e\d æ ñ+≥T+~. Ç+‘ ·ø£+fÒ u Û Ñj·T+ø£s¡y ÓT Æq

|ü]D≤eT+` ÇHÓŒ¤ø£åqT¢. Ç~ kÕ<Ûës¡D #·s¡à dü+ã+<ÛäyÓTÆq~

ø±e#·Tà Ò<ë rÁeyÓTÆq n+‘·s¡Z‘· nej·Tyê\≈£î k˛ø£e#·TÃ.

n< yê´~Û ìj·T+Á‘·D˝À ñqïyê]˝À yê´~Û ìs√<Ûäø£ XøÏÔ

u≤>∑T+&ç, ô|’q #Ó|æŒq eTT|ü� qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e#·TÃ.

18. á yê´~ÛøÏ nqT>∑TD+>± n~Ûø£ s¡ø£Ôb˛≥T,

n~Ûø£ ø= …ÁkÕº Ÿ, ø± Òj·TeTT ñã“≥+ e+{Ï yê´<ÛäT\

|ü≥¢ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*.

19. e÷qdæø£ ‹Ô&çì ‘·–Z+#·Tø√e≥+ ≈£L&Ü ø£

eT+∫ |ü]cÕÿs¡+.

20. n~ Ûø£ y Ó÷‘ê< äT˝À # · ¬øÿs¡ XÊ‘ ·+ m+‘ ·

Á|üe÷<äø£s¡yÓ÷, ø£ìwüºkÕúsTT\T eT]+‘· Á|üe÷<ä+. Bìπø

ôV’≤b ¬>’¢d”$Tj·÷ n+{≤s¡T. BìøÏ #j·Te\dæ+<ä ≤¢ `

m. yfi≈£î Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü eT+<äT\T ydüTø√e≥+,

_. yfi Á|üø±s¡+ $T‘êVü‰s¡+, dæ. yê´j·÷eT+ eTT+<äT

@<Ó’Hê ‹q≥+. yê´~ÛøÏ >∑T¬s’q Á|ü‹e´øÏÔ á |ü]D≤e÷ìøÏ

>∑T]ø±≈£î+&Ü #·÷düTø√e&É+ n‘· edüs¡+. yê´~Û >∑T]+∫q

ne>±Vü≤q, Ä#·s¡D Ò ndü …’q |ü]cÕÿs¡+.

|üÁC≤s√>∑´+Public Health Awareness Magazine

á |üÁ‹ø£ <ë«sê e÷ \øå±´ìï MTeTT+<äT Á|üø£{Ï+#ê+. á |üÁ‹ø£ À Á|üC≤s√>∑ |ü⁄ nìï $wüj·÷\ô|’ #·s¡Ã≈£î

neø±XeTT+&Ü\H ñ<›X´+‘√ s¡#·sTT‘·\ n_ÛÁbÕj·÷\qT j·T<Ûë$~Û>± Á|ü#·T]düTÔHêï+. yê] Ä˝À#·q\‘√,

yê] uÛ≤yê\‘√ dü+bÕ<äø£esêZìøÏ |üP]Ô @ø°uÛ≤e+ e⁄Hêï, Ò≈£îHêï bÕsƒ¡≈£î\ |ü]o\q ø√dü+ n˝≤H Á|ü#·T]+#ê\ì

ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï+. uÛÑ$wü ‘·TÔ À rdüTø=ì sêuÀjT |üÁ‹ø£\ ø√dü+ MT dü÷#·q\qT, dü\Vü‰\qT ÄVü‰«ìdüTÔHêïeTT.

`dü+bÕ<äø£es¡ Z+

✤