အခနး(၁)

ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ဘာလ

၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ဘယလေရာဂါမးက ေခၚပါသလ။

ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ခႏၶာကယထမာ၊ ေသြးထမာ ဂလးက႔(စ) ေခၚ အခဓာတေတြ ရသငတာထက ပၿပး ကာလၾကာရညစြာ မားျပားၿပး ၊ ျဖစေပၚလာတ ေရာဂါအစအေ၀းက ေခၚပါတယ။

အဒလ ေသြးခဓာတေတြ မားျပားေနျခငးဟာ ခႏၶာကယအတြငး ေသြးခဓာတက ထနးသမးေပးေသာ အငဆလင ေခၚ ေဟာမနးဓာတ လလေလာကေလာက မထတေပးႏင၍ေသာလညးေကာငး၊ အငဆလငထြကေပမယ အငဆလငေဟာမနးရ႕ အာနသငက ဆန႔ကငေသာ အေၾကာငးအခကမား ျဖစေပၚေနတအတြကေၾကာင လညးေကာငး၊ ေသြးအတြငး အခဓာတေတြက ရသငတပမာဏမာ ထနးမထားႏငေတာဘ၊ တစကမတမတ မားျပားလာၿပး၊ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစေပၚလာရပါတယ။

ေသြးအတြငး ဂလးက႔စေခၚ အခဓာတေတြ ကာလၾကာရညစြာ မားျပားလြနးေနတအတြက ၊ ခႏၶာကယအတြငးရ ေသြးေၾကာမားက ထခကပကစးေစကာ၊ ဥးေႏာက၊ အာရေၾကာ၊ ႏလး၊ ေကာကကပအစရေသာ ကယအဂၤါမား ထခက ပကစးကာ၊ ဆးခေသြးခဆတ ေရာဂါအစအေ၀း ျဖစေပၚလာရပါတယ။

ဒေနရာမာ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ေရာဂါတစခ (Disease) တညးမဟတဘ၊ ေရာဂါအမား စေ၀းပါ၀ငေနတ ေရာဂါစ (Syndrome) တစခ ျဖစတယဆတာက အထးေဖာျပလပါတယ။

၂။ ဆးခေရာဂါႏင ေသြးခေရာဂါဆတာ အတတ ပါပလား

ဆးခန႔ ေသြးခေရာဂါအတတပ။ တစခစ မဟတပါဘး။ အဓကကေတာ ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြမားေနလ႔ပါ။ ခႏၶာကယထမာ အငဆလင ေဟာမနးဓာတ လလေလာကေလာက မထတႏင၍ေသာလညးေကာငး၊ အငဆလငထြကေပမ အငဆလငအာနသငနညး၍ေသာလညးေကာငး၊ ေသြးထမာ သၾကားဓာတမားလာၿပး ေသြးခ 180mg/dl ထကမားလင ဆးထမာလညး အခဓာတမားလာပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးခလ႔ ဆးခရတာပါ။

ဆးခတာက လက ဒကၡသပမေပးပါဘး။ ေသြးခတာကသာ လက အဓက ဒကၡေပးတာပါ။ အဓကကဖ႔ လတာက ေသြးခတာကပါ ေသြးထက အခဓာတကလာရင ဆးထက အခဓာတပါ ကလာမာပါ။

၃။ အရငတနးက ဆးခေရာဂါလ႔ ေခၚခတာက အခအခါမာ ဘာေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ေျပာငးလၿပး ေခၚရပါသလ။

အငဆလငေဟာမနးက ဝမးဗကတြငးရ အစာအမ၏ အေနာကဘကမာရတ ပနကရယအကတကေန ထတေပးေနတာပါ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရသေတြမာ ၄ငး ပနကရယ အကတက အငဆလင

ထတလပမႈနညးလာလ႔ ဒါမမဟတ ထတလပမႈလး၀မရတာ ဒါမမဟတ ထတလပတ အငဆလငအာနသငနညးပါးေနတ ေသြးထမာ စပမားလာပါေတာတယ။ သၾကားဓာတမားေနေသာ ေသြးမားေကာကကပထက ျဖတစးေသာအခါ ဆးထမာ သၾကားဓာတမားပါလာကာ ဆးခတယဆၿပး ျဖစလာတာပါ။ အဂၤလပလ ဆးခေရာဂါက Diabetes Mellitus လ႔ေခၚပါတယ။ Diabetes Mellitus လ႔ေခၚပါတယ။ Diabetes Mellitus လ႔ေခၚတ ေရာဂါက အစဥအဆက "ဆးခေရာဂါ" လ႔ ဘာသာျပန ေခၚဆခၾကပါတယ။ ဒါေပမယ ေသြးတြငးသၾကားဓာတမားေနျခငးေၾကာငသာ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါမားျဖစေပၚလာႏငတာေၾကာင ေသြးချခငးက ဆးချခငးထက ပအေရးႀကးပါတယ။ ဒေန႔ေခတမာ ေရးမကလညး မပကေစဘ ပမ၍လညး ဆေလာမနကနရေအာင "ဆးခေသြးခေရာဂါ" လ႔ ေျပာငးလေခၚဆလာၾကပါတယ။

၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ေခၚမယအစား၊ ေသြးခဆးခလ႔ေခၚရငေကာ ပမေကာငးဘးလား။

ဆးခေသြးခေရာဂါဟ ေျပာေျပာ၊ ေသြးခဆးခေရာဂါဟဆဆ အတတပင ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ "ဆးခ" ေရာဂါဆတာ လေတြသၿပးသားအေခၚအေဝၚပါ။ အဒ ေဝါဟာရေနာကကေန ေသြးခထပထညၿပး၊ ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ေခၚရင လေတြစတထ ရႈ႔ပေထြးမႈပနညးမယလ႔ ယဆပါတယ။ ေရာဂါအသစတစခလ႔ မထငဘ၊ အတတပလ ႔ လကခမယလ႔ ယဆပါတယ။

၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ကမၻာေပၚမာ ဘယတနးကစၿပးေတာ ေပၚလာပါသလ။

ကမၻာစာေပတြင ဆးခေသြးခေရာဂါ၏ လကၡဏာက အေစာဆးစတငေရးသားေဖာျပခေသာ ဘစ ၁၅၅၀ ခႏစမာ မတတမးတငထားခတ အးဗားေပစာမား (Ebers Papyrus) မာ ဥးဆးရာေဖြေတြ႕ရချခငး ျဖစပါတယ။ ဘစ ၃၀၀၀ ခႏစ၊ ကမၻာစာေပမာ ဆးခေသြးခေရာဂါ၏ လကၡဏာက အေစာဆးေရးသားေဖာျပမႈက ဘစ ၁၅၅၀ (ခရစမေပၚမ ၁၅၅၀)ခႏစက မတတမးတငထားခတ အးဗားေပစာမား (Ebers Papyrus)က ဥးဆးရာေဖြေတြ႕ရႏငပါတယ။ ဘစ ၃၀၀၀ခႏစမာ အဂစ၌ အပခပမငး လပခသ ဖာရေဇာဆာ (Pharaoh Zosser) ဘရငရ႕ ဝနႀကးတစပါးျဖစသ ေဆးလညးကကာ၊ ဗသကာ အလပလညး လပခတ ဘနးေတာႀကးတစပါးရ႕ ေရးသားေဖာျပခကမာ ဆးအသြားလြနျခငး (Polyuria) က ေရးသားေဖာျပထားတာက အေစာဆးေတြ႕ရခရပါတယ။ ၄ငးေနာက ေအဒ (၁၃၀ မ ၂၀၁) ခႏစအတြငး ဂရသမားေတာႏစဥးျဖစသ ေရာမမ ေဂလန (Galen) ႏင ကတပါဒးစးယား (Cappadocia)ေဒသမ အေရးတးယပစ (Arateus) တ႔ႏစဥးက ဤေရာဂါအေၾကာငးက အေသးစတ ေရးသားေဖာျပထားခၾကပါတယ။ အေရးတးယပစရ႕ ေဆးပညာမတတမးမား အနညးငယသာ ရာေဖြေတြ႕ရခေပမယ၊ အဒေဆးကမးဟာ ေရးေဟာငးစာေပမားထမ အေကာငးဆး ေဆးကမးမားအျဖစ ရာေဖြေတြ႕ရခရပါတယ။ ဒါေၾကာင အေရးတးယပစက မားစြာခးကးဂဏျပထကပါတယ။ အေရးတးယပစရ႕ ေဆးကမးတစခ ျဖစတ ေရတလကငငးႏင နာတာရညျဖစေသာေရာဂါမား (Acute and Chronic Diseases) ေဆးကမးမာ ဆးခေရာဂါ (Diabetes)ဆတ ေဝါဟာရက ဥးဆး ေဖာျပထားခတာက ေတြ႕ရရပါတယ။ Diabetes ဆတ

ဂရေဝါဟာရဟာ ေရျပြန (Siphon)လ႔ အဓပၸာယရပါတယ။ ဒေရာဂါ၏ လကၡဏာတစချဖစတ ဆးမားလြနးျခငးက ေရျပြနမ ေရမား ဒလေဟာစးဆငးျခငးႏင ခငးႏႈငးေဖာျပထားချခငး ျဖစပါတယ။

ခရစႏစ ၁၆၇၄ ခႏစတြင ေအာကစဖ႔ဒ တကသလ၏ ဖေလာဆဖပါေမာကၡ ေသာမတစ၀လ (Thomas Willis) ဟာ သမားေတာတစဥးလညး ျဖစကာ၊ ခႏၶာေဗဒပညာရငတစဥးလညး ျဖစပါတယ။ သဟာ ဆးခေရာဂါရငရ႕ ဆးက လာျဖင တ႔ထျခငးျဖင ခေနေၾကာငး ရာေဖြေတြ႕ရခပါတယ။ အမနတကယမာ ဆးခေနျခငးရ႕ ဒေတြ႕ရခကဟာ ယခငက ေတြ႕ရၿပးသားအခကက ျပနလညရာေဖြေတြ႕ရျခငးသာလင ျဖစပါတယ။ ဘစ ၄ ရာစမာ အႏၵယႏငငမ သမားေတာတစဥးျဖစသ သရဒၶ၏ ေရးေဟာငးဟႏၵစာတမးတစေစာငတြင ဆးခေရာဂါလနာရ႕ ဆးဟာ ပားရညအရသာရတယလ႔ ေဖာျပထားခပါတယ။

၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါ အမးအစား ဘယႏစခရပါသလ။

အဓကအားျဖင ဆးခေသြးခေရာဂါက ေလးမး ခြျခားထားႏငပါတယ။

၁။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါ

၂။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ

၃။ ခႏၶာကယတြငး အျခားေရာဂါအေၾကာငးအခကမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါ

၄။ ကယ၀နေဆာငစဥ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါတ႔ ျဖစပါတယ။

၇။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ဘာကဆလပါသလ။

ဒအမးအစားဟာ ခႏၶာကယမ အငဆလင ထတလပမႈမရသျဖင ျဖစပြားလာတ ေရာဂါျဖစပါတယ။ အသကရငသနဖ ႔ အငဆလငဓာတက အျပငကေန အျမ အစားထးရမာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးအစား(၁) က ခႏၶာကယျပငပမ အငဆလငမခေနတ ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ေခၚခပါတယ။ ဒအမးအစားမာ အငဆလငမမရရင အသကမရငႏ.ငပါဘး။

၈။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ဘာကဆလပါသလ။

အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ပနကရယကေန အငဆလင ေဟာမနးထြကေတာ ထြကတယ။ ဒါေပမယ ရသငရထကတ ပမာဏထကနညးေနတယ။ သ႔မဟတ ေနာကတစခက အငဆလငရ႕ အာနသငက ဆန႔ကငတ အေၾကာငးအခကေတြ (Insulin resistance) ခႏၶာကယထမာ ေပၚလာလ႔ အငဆလင အာနသငနညးသြားၿပး ေသြးထမာ သၾကားဓာတမားလာရျခငးလညး ျဖစႏငပါတယ။ ဒါက ခႏၶာကယျပငပမ အငဆလငမခရန မလတ ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔လညး ေခၚခပါတယ။

၉။ အမးအစား (၁)ႏင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘယလခြျခားႏငပါသလ။

အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ အသက (၃၀)ေအာက လငယလရြယေတြမာ အျဖစမားတယ။ ေယဘယအားျဖင ငယငယရြယရြယ လေတြမာ စျဖစၾကၿပး ဆးခေသြးခလနာအားလးရ႕ (၅% မ ၁၀%)ထ ျဖစပြားေနတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ဥေရာပႏငငေတြမာ ပမျဖစတာမားပါတယ။

အမးအစား(၂) ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ အသကအလတပငး (၃၀ႏငအထက) အသကႀကးပငးသေတြမာ ပျဖစတတပါတယ။ ဆးခေသြးခလနာအားလးရ႕ (၉၀% မ ၉၅%)ထ ျဖစပြားေနတာ ေတြ႕ရပါတယ။

၁၀။ ငယရြယသေတြမာျဖစတငး အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါလ ႔ ဆႏငပါသလား။

ေယဘယအားျဖင အမးအစား (၁)ႏင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြက ေရာဂါစျဖစရာ အသကအပငးအျခားအရ ခြျခားတတပါတယ။ အသက ၃၀ ေအာကမာ စျဖစရင အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါန႔ အသက ၃၀ အထကမာျဖစရင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ဆေသာျငားလညး ဒအသကအပငးအျခားက ေယဘယသေဘာေဆာင၍ ေျပာျခငးသာျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ငယရြယသေတြမာ ေရာဂါျဖစတငး ပထမတစခက အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါ မဟတပါ။ ဒါေပမ ျခြငးခကႏစခ ရႏငပါတယ။

အသက (၂၅)ႏစေအာကမာ စျဖစမယ။ မးရးစဥဆက (၃)ဆကထက မနညးလညးျဖစမယ။ ေရာဂါျဖစေစတ ဗဇ (Gene) ကလညး အတအကသတမတႏငရင (MODY) ေခၚ Maturity Onset Diabetes of the Young ေခၚ ဆးခေသြးခအမးအစားလညး ျဖစႏငပါတယ။ ဒဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြက ကယခႏၶာ အ၀မလြနတတၾကပါဘး။

ေနာကျခြငးခကတစခကေတာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ လငယလရြယေတြမာ အခနေစာၿပး ျဖစတတပါေသးတယ။ အဒါက Young Type 2 Diabetes Mellitus လ႔ေခၚပါတယ။ လေနမႈ စနစေျပာငးလလာလ႔ လငယလရြယေတြမာ အ၀လြနကမႈေတြ ပျဖစလာပါတယ။ အ၀လြနကမႈန႔ ဆကစပေနတ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက လငယလရြယေတြမာ ပၿပးေတြ႕လာရပါတယ။

၁၁။ အသကႀကးတသေတြမာ ျဖစတငး အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါလ ႔ သတမတႏငပါသလား။

လငယေတြမာ ျဖစတငး အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ မဆႏငသလ၊ လႀကးေတြမာျဖစတငးလညး အမးအစား (၂)ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ရာႏႈနးျပည မေျပာႏငပါဘး။ ျခြငးခကေတြလညး ရပါေသးတယ။

အသက (၃၀)ေကာမ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာေသာလညး အဒေရာဂါရငဟာ ပနလြနးမယ၊ ေရာဂါစျဖစတာကေန ၂ ႏစအတြငး ေသြးခထနးေဆး ေသာကေဆးေတြန႔ ေသြးခမထနးႏငေတာဘး။ အငဆလငေဟာမနးက ထးမသာ အသကရငႏငမယဆရင၊ အသကအရြယႀကးမျဖစလာတ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ ဆႏငပါမယ။ LADA သ႔မဟတ Late Auto Immune Diabetes of Adult လ႔ေခၚပါတယ။ ဒါေပမယ ဒအမးအစားက အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါန႔ ႏႈငးယဥရငေတာ ျဖစတႏႈနးထား အလြနနညးပါးလမမယ။

၁၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ဘာေၾကာင ေၾကာကစရာေကာငးပါသလ။

ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ အလြနေၾကာကစရာေကာငးပါတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ... ယေန႔ကာလမာ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ဆငးရခမးသာမေရြး၊ ေတာေရာၿမ႕ပါမကန ေနရာအႏ႔မာ ျဖစပြားေနပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစပြားႏႈနးဟာ ကမၻာႏငအ၀မး ေန႔စဥတရပရပန႔ တးတကမားျပားေနပါတယ။

ခႏၶာကယထမာရတ ကယအဂၤါအစတအပငးအားလးနးပါးက ထခကပကစးေစျခငးေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြက သကတရြယတေတြထက (၁၀)ႏစမ (၁၂) ႏစအထ ပၿပး အသကတႏငပါတယ။ အရြယမေရာကမလညး ေစာၿပး ေသဆးႏငပါတ။ မေသဆးခငမာလညး လစဥမမျဖစၿပး၊ ရငလကန႔ ေသေနသကသ႔ ျဖစႏငပါတယ။

ယေန႔ေခတကာလမာ ေဆးကသမႈစရတအမားဆးေသာ ေရာဂါေတြထမာ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ထပဆးက ပါ၀ငေနပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါန႔ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါေတြကပါ ကသရမႈေၾကာင တစဥးခငး ေသာကသးရတ ေဆး၀ါးေတြလညး မားပါတယ။ တစသကလးလညး အဒေဆးေတြ မဝသြားဖ႔ လအပပါတယ။ ေကာငး၊ အလပအကငေတြကလညး ပကကြကမႈေတြ မားလာပါတယ။ ေဝဒနာေတြက ျပစဖ ႔ မသားစေတြလညး ၀ငးၿပးပါၾကရပါတယ။ သတ႔ေတြလညး အလပအကင ပကႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင ေရာဂါရငတစဥး သာမက၊ သ႔မသားစ၊ သ႔လမႈအသငးအဝနးန႔ ႏငငေတာအထပါ ဝနထပဝနပးေတြ မားလာေစပါတယ။

အခနး (၂)

ဆးခေသြးခေရာဂါ ဘာေၾကာငျဖစတာလ

၁။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါ ဘာေၾကာင ျဖစရပါသလ။

ဒအမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါအမးအစားဟာ autoimmune ေရာဂါတစချဖစပါတယ။ ဒ autoimmune ေရာဂါဆတာက လတစဥးရ႕ ကယခႏၶာအတြငးရ အစတအပငးမားက တကခကပကစးေစတ ပဋလႈ႔ေဆာပစၥညးမား မမခႏၶာကယက ထတေပးၿပး၊ သကဆငရာ ခႏၶာကယ အစတအပငးေတြက ပကစးေစျခငးေၾကာင ျဖစပါတယ။ ဒအမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါအမးအစားဟာ ပနကရယအကတမာရတ ဘတာဆလက ကယတြငးက ျပနလညတကခကဖကဆးျခငးေၾကာင ျဖစလာပါတယ။ ဘတာဆလဆတာ ပနကရယအကတကေန အငဆလငေဟာမနးဓာတက ထတေပးတ အဓကကတ ကလာပစညးေတြ ျဖစပါတယ။ အဒဘတာဆလက တကခကပကဆးေစမယ ပဋလႈ႔ေဆာပစၥညးေတြက ဗငးရပစပးေတြေၾကာင ျဖစႏငပါတယ။ ဥပမာ- ေကာကစာကး (Coxsackie)၊ ပါးခတေရာငေရာဂါပး၊ အကစတနးဘား (Epstein- Barr) စတေရာဂါပးေတြက ဘတာဆလက သြားေရာက ဖကဆးလ႔လညး ျဖစႏငပါတယ။ ဒအမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါအမးအစားဟာ autoimmune ေရာဂါတစချဖစေၾကာငးက ေရာဂါရငရ႕ ေသြးတြငးမ ကယတြငးျဖစပဋပစၥညး autoantibodies မားရာေဖြေတြ႕ရျခငးေၾကာင သရႏငပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါအမးအစားက

autoimmune ေရာဂါမားျဖစတ လညပငးႀကးေရာဂါ (thyroid disease) အသမေရာငရမးသည ေရာဂါ (coeliac disease)၊ ခႏၶာကယတြငး အကဒနယ (adrenal) အကတမ ေဟာမနး အထြကနညးသညေရာဂါတစမး (addison disease)၊ ေသြးအားနညးသညေရာဂါတစမး (pernicious anaemia) ႏင ခရသငးအေရျပားေရာဂါ (vitiligo) တ႔ႏင တြ၍ ျဖစတတပါတယ။

အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေပၚလာျခငးမာလညး ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားႏင ေရာဂါရင၏ ဗဇဆငရာ အေၾကာငးအခက ႏစခလးေပၚ မတညပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ မးရးဗဇအေၾကာငးအခကေၾကာင သာမနလထက ၃၀% ျဖစႏငေျခ ပမားလာပါတယ။ ေရာဂါျဖစေစမယ ဗဇအား မးရးဆကချခငးတြင ပစမးစျဖစႏငပါတယ။ လသားတစေယာက၏ ဗဇအမးေပါငး ၂၀ ေကာအထ ပါ၀ငႏငပါတယလ႔ ဆထားပါတယ။

ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားကလညး အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေစရန ဗဇပါသအား ေရာဂါလကၡဏာမား ေပၚေပါကလာေအာင အဓကလႈ႔ေဆာေပးပါတယ။ ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားတြင အေရးႀကးသညအခကမာ ဗငးရပစေရာဂါမးလညး ပါ၀ငပါတယ။ ၄ငးတ႔မာ ပါးခတေရာငေရာဂါ (Mumps)ႏင ေကာစကး (Coxsackie)၊ ခခအားကဆငးသညေရာဂါ (Retrovirus)၊ ဂကသးေရာဂါ (Rubella)၊ အကစတနးဘား (Epstein Barr virus) ႏင cytomegalovirus တ႔ပါ၀ငၾကပါတယ။

အာဟာရဆငရာ အေၾကာငးအခကမားအေနႏငလညး အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါတ႔ ဆကစပမႈရႏငပါတယ။ ေမြးကငးစကေလးမာ ႏြားကထြကတ ႏြားႏ႔၊ ႏ႔မႈန႔ေတြ တကေကၽြးမရင အဒထက ပဋပစၥညးလႈ႔ေဆာတ အနတဂင (Bovine Serum Antigen) တစမးေပၚလာတယ။ အဒ ပဋပစၥညးလႈ႕ေဆာတ အနတဂငကေနၿပးေတာ ေမြးကငးစ ကေလးရ႕ ပနကရယအကတက ထခကမႈေတြ ျဖစေစတယ။ ေနာကဆးေတာ ပနကရယ အကတက ပဋပစၥညးရ႕ ဖကဆးမႈက ခလကရေတာ အကတေလး ပကစးသြားႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရငျဖစလာေစရန တြနးအားေပးႏငတယလ႔ ယဆေတြ႕ရရပါတယ။ ငယရြယစဥကေလးဘ၀တြင ႏြားမရေသာႏ႔မႈန႔မား သးစြသည ကေလးသငယမားဟာ မခငႏ႔တကေကၽြးသည ကေလးသငယမားထက အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါ ပျဖစတတေၾကာငး ေတြ႕ရရပါတယ။ မးၿမက ကကတင ယမးစမးစးထားေသာ ဓာတပစၥညးတစမး (Nitrosamine) မားန႔ ေကာဖတ႔သညလညး အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစေစႏငတာကလညး ေတြ႕ရရပါတယ။ စတဖစးျခငးေၾကာငလညး ဗဇပါလာသည ကေလးမားမာ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါလကၡဏာမား ပျဖစေပၚလာေစႏငတယလ႔ ေတြ႕ရပါတယ။

၂။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ ဘာေၾကာင ျဖစရပါသလ။

ဒအမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေစျခငး အေၾကာငးအရငးမားကေတာ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါထက ပရႈပေထြးပါတယ။ အဓကအားျဖင အငဆလငထြကႏႈနးနညးလာတာေရာ၊ အငဆလငေဟာမနးရ႕ အာနသငမားေလာနညးလာတာေရာစတ အေၾကာငးမားေၾကာင အမးအစား (၂)

ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစေစႏငပါတယ။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာျခငးမာလညး ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားႏင ေရာဂါရင၏ ဗဇဆငရာ အေၾကာငးအခကႏစခစလး ပါ၀ငပတသကေနပါတယ။ မးရးဗဇန႔ ဆကစပမႈဟာ ဒအမးအစားမာ ပၿပးခငခငမာမာ ေတြ႕ရတတပါတယ။ မးရးဗဇေတြႏင ဆကစပမႈသာဓကမားကေတာ အခငးတ အျမႊာညအစက ႏစေယာကမာ တစေယာကက ဒအမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစခလ႔ရရင ဗဇန႔ ဆကစပမႈေၾကာင ေနာကတစေယာကမာ ျဖစဖ႔ႏႈနးထားဟာ ၉၅%ကေန ရာႏႈနးျပညထရတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ဆလတာက အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ကနးေသေပါကနးပါးျဖစမယလ႔ ေျပာခငတာပါ။

ယခအခနထ မညသညမးရးဗဇေၾကာင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစတယလ႔ မယဆႏငေသာလညး မးရးဗဇအမးေပါငး ၂၀၀ ေကာက သေတသနျပေလလာလကရၿပး၊ မးရးဗဇ (၃)ခႏင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ ဆကစပမႈအမားဆးရေၾကာငး ေတြ႕ရထားပါတယ။ သ႔ရာတြင အမးအစား(၂) ဆးခေသြးခေရာဂါအတြက မးရးဗဇပါလာလငကစား၊ ေရာဂါလကၡဏာျပၿပး ေရာဂါျဖစလာဖ႔ရန ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားက လႈ႕ေဆာေပးသညဟ ေတြ႕ရထားပါတယ။ ေရာဂါျဖစလာေစရန ဗဇ၏အကးသကေရာကမႈမာ ၂၀%သာ ပါ၀ငသညဟ ခန႔မနးတြကခကႏငပါတယ။

ပတ၀နးကငဆငရာ အေၾကာငးအခကမားအေနန႔ကေတာ အလြနအကၽြစားေသာကျခငး (Over eating)၊ အ၀လြနကျခငး (Obesity)န႔ ခႏၶာကယလႈပရားမႈနညးပါးျခငး (under activity) တ႔ႏင အဓက ဆကစပေနတယလ႔ ေတြ႕ရရပါတယ။ ဆလတာက လႈပရားမႈနညးေလေလ၊ ၀တလေတြပမားေလေလ၊ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစဖ႔မားေလေလပါပ။

သကလတပငး ဆးခေရာဂါရငေတြက ေလလာထားခကအရ ေရာဂါရငေတြဟာ ဆးခေရာဂါမရတ တျခားေမြးခငးေမာငႏမမားႏင ႏႈငးယဥၾကညရင အစားပစားေၾကာငး၊ ခႏၶာကယလႈပရားမႈ ပနညးပါးေၾကာငး ေတြ႕ရရပါတယ။ သ႔ရာတြင သကလတပငး ဆးခေသြးခေရာဂါရတလမားဟာ အ၀လြနၾကသည ဆေသာလညး အ၀လြနသေတြရ႕ အနညးစဟာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါကပ ျဖစေစပါတယ။ ၀တာတစခတညးန႔ေတာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ မျဖစႏငပါဘး။ အ၀လြနကၿပး အငဆလင၏အာနသငက ဆန႔ကငျခငး (insulin resistance) ျဖစလာႏငေသာလညး အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာမႈမာ မးရးဗဇရမႈလညး လအပပါတယ။

မးရးဗဇပါသမားမာ အငဆလငအာနသင ဆန႔ကငျခငး (insulin resistance)၊ ပနကရယ၏ ဘတာဆလ အလပမလပျခငး ( cells failure) မား ပျဖစလာကာ ဆးခေသြးခ၏ ေရာဂါလကၡဏာမား ေပၚေပါက လာရပါတယ။ ၀လြနးျခငးကတငးတာသည ကယခႏၶာအခးအစား ကနးညႊနး BMI (30kg/mm2) ေကာသမားသည အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစရန ၁၀ဆ ပမ အလားအလာမားပါတယ။

အစားအစာႏင ပတသကၿပးေတာ စစေပါငးစြမးအငဓာတ (Total Calorie) ပါ၀ငမႈသာမက အစားအစာမား၏ ဖြ႕စညးမႈ (Constituent) ႏင အစားအစာစားေသာကမႈပစ (Style of eating) မားကလညး အေရးႀကးပါတယ။ ခေသာ အစားအစာမား အထးသျဖင မြမးမထားေသာ ကာဗလဟကဒရတ ကစဓာတမား (Refined carbohydrate)၊ သၾကားႏင ဂလးက႔စပါေသာ အစားအစာမား မၾကာခဏ စားသးသမားသည ခႏၶာကယအတြငး ပနကရယအၾကတမ အငဆလင ထတလပမႈ ပမလအပပါတယ။ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင အငဆလငထြကမႈနညးပါးခလင၊ ထလမားသည အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစရန အလားအလာပမားလာပါတယ။ အဆမားေသာ အစားအစာမားက စားသးသမားဟာ ေသြးတြငး FFA ေခၚ ဖကတးအကဆစ မားျပားလာၿပး၊ အငဆလငက ဆန႔ကငျခငး (Insulin resistance) ပမျဖစလာႏငပါတယ။ တစနညးအားျဖင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခ ပျဖစလာႏငမည အလားအလာပရလာႏငပါတယ။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ အသကအရြယအမငးရငေရာျခငးတ႔န႔လညး ဆငပါတယ။ ဒအမးအစားက အသက(၄၀)ေကာ အသကႀကးပငးေတြမာ ပျဖစဖ႔ အလားအလာမားတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ဒါေၾကာင လနာတစေယာကမာ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေပၚတငး သရ႕ဘးဘြားေတြမာ ရသလား။ သ႔ရ႕ ညအစက ေမာငႏမအရငးအခာေတြမာ ရသလား။ ေသေသခာခာ ေမးရပါမယ။ သရ႕ မဘအစဥအဆက ဘးေဘးေတြမာ၊ ညအစကေမာငႏမေတြပါ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစတယဆရငေတာ ဒလနာဟာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစဖ႔ ပမားပါတယ။ ၃။ ေဆြမးရငးခာမားထတြင အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရလင မမတြငေရာဂါ ျဖစႏႈနး ဘယလရႏငပါသလ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေစတ အေၾကာငးအခကမားထမ ဗဇက ၃၀% ပါတယလ႔ ေဖာျပခၿပး ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ေဆြမးရငးခာမားထတြင ၄ငးအမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရလင မမမာလညး ေရာဂါျဖစပြားႏႈနး သာမနထက ပမားေစပါတယ။ ဆလတာက အေဖမာ အမးအစား(၁) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလင သား၊သမးမာ ၄ငးေရာဂါျဖစႏႈနး ၉% ပမားလာပါတယ။ အေမမာ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစခရငေတာ သား၊သမးမာ ၄ငးေရာဂါျဖစႏႈနး ၃% ပေရာဂါ ျဖစႏငပါတယ။ မဘႏစပါးစလးမာ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရခရငေတာ သားသမးေတြမာ ၃၀% ထ ျဖစလာႏငပါတယ။ ၄။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရသရ႕ ေဆြမးေမြးခငးမားမာ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငေျခကလညး ေျပာျပေပးပါ။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါကလညး ဗဇေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငပါတယ။ ဒေရာဂါျဖစဖ႔ ဗဇက ၂၀% လႊမးမးမႈရတယလ႔ တြကခကထားပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးန႔ ဗဇခငးတႏငတ ေမြးခငးမားမာလညး ဒေရာဂါပျဖစႏငမႈဟာ

သာမနထက ပမားႏငပါတယ။ ေမြးခငးမားမာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငႏႈနးဟာ ေရာဂါရငေမြးခငး မညသညအသကအရြယမ စတငၿပး ေရာဂါစျဖစလဆတ အခကေပၚမာ မတညပါတယ။ ဆလသညမာ အသကအရြယငယငယမာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခစျဖစရင ဗဇပါ၀ငမႈက ပမအေရးပါတယလ႔ ယဆပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥး၏ ၂၅-၄၄ ၾကားေရာဂါစျဖစရင ေမြးခငးမားမာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏႈနးက ၅၃% ရပါတယ။ အသကႀကးမ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာရငေတာ ဗဇပါ၀ငမႈက ရေသာလညး အဓကေတာ အသကႀကးျခငး (Aging) က ပမအေရးပါလာပါတယလ႔ ယဆႏငပါတယ။ ၅။ အျခားဘယလအေၾကာငးေတြေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငပါေသးလ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါမားအျပင ကယခႏၶာအတြငး အျခားအေၾကာငးခကမားေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာႏငပါတယ။ အျခားအေၾကာငးရငးေတြကေတာ အသညးေရာဂါပါ။ (ဥပမာ- အသညးၾကြပေရာဂါ Cirrhosis of the liver) ဘာေၾကာငလဆေတာ အသညးဟာ ခႏၶာကယထက သၾကားဓာတက ထနးခပတ အခနးက႑မာ ပါ၀ငေနလ႔ပါပ။ ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြနညးေအာင၊ မားေအာင အသညးကလပေပးပါတယ။ ေသြးထကပေနတ သၾကားဓာတေတြက အသညးမာ သေလာငေပးတယ။ အသညးမာ ေရာဂါျဖစတအခါ အသညးက သၾကားဓာတေတြက ထနးေပးတႏႈနး မမနဘ ျဖစသြားတတတယ။ သေလာငထားတ ႏႈနးကသြားရငပျဖစျဖစ၊ ပထြကလာရငပျဖစျဖစ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာႏငပါတယ။ ပနကရယအကတမ ေရာငရမးျခငး(Pancreatitis)၊ ကငဆာျဖစ၍ ျဖတထတပစရျခငး (Pancreatectomy) တ႔ေၾကာငလညး အမးအစား (၂)ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစေပၚေစႏငပါတယ။ ေဆး၀ါးတစခ႕ေၾကာငလညး ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငတယ။ လေတြအမားဆးသတ ပရကနဆလး (Prednisolone)၊ ဒကဆာမသာဇနး (Dexamethasone)ဆတ ေကာတကစတးရြကေတြ၊ ဒေဟာမနးေတြက အလြနအကၽြသးစြတ လမးေတြကရငလညး ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာတတပါတယ။ (Thiazides) ဆးေဆးေတြက အေၾကာငးအရငးတစခေၾကာင သးစြတာ လြနကသြားရင ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစတာေတြ႕ရပါတယ။ အဒေဆးေတြက ရပႏငရငလညး ေရာဂါေပာကသြားတ အေနအထားမာ ရပါတယ။ ေနာကထပ အေၾကာငးအရငးကေတာ အငဆလင ေဟာမနးဓာတက ဆန႔ကငေနတ ေဟာမနး ကယခႏၶာထမာ ရေနတ လမးတြင ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငတယ။ အဒလမးမာ အငဆလငေဟာမနးဓာတက ဆန႔ကငေနတ ေဟာမနး ကယခႏၶာထမာ ရေနတ လမးတြင ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငတယ။ အဒလမးမာ အငဆလငေဟာမနးကတစဖက၊ အငဆလင အာနသငက ဆန႔ကငတ ေဟာမနးကတစဖက၊ တစခရ႕အာနသငက တစျခားတစခက မေ၀ေအာင လပေပးၾကတယ။ အငဆလငဓာတက နညးေနတယ။ ဒါမမဟတ အငဆလင အာနသငက ဆန႔ကငတ ေဟာမနးေတြထတတေရာဂါ (ဥပမာ- ႀကးထြားလြနးတေရာဂါ Acromegaly)

ကယထ၊ဥးေႏာကထက ပကထရ (Pituitary) လ႔ေခၚတ အကတကေန ႀကးထြားမႈေဟာမနးထြကတယ။ အဒေဟာမနးဓာတေတြ မားရငလညး ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငပါတယ။ ေနာကတစခကေတာ ေမြးရာပါ တခ႕ေရာဂါေတြက ဆးခန႔တြၿပး ပါလာတတပါတယ။ ဒါကေတာ အေသးစတမေျပာေတာပါဘး။ သပၿပးရႈပေထြးသြားပါမယ။ ဒါေတြက ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစရျခငး အျခားအေၾကာငးအရငးေတြပါပ။ ၆။ ကယ၀နေဆာငစဥျဖစပြားေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ဘာက ဆလပါသလ။ ကယ၀နေဆာငစဥ ျဖစပြားတ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ၂ မးရပါတယ။ (၁) နဂကတညးက ဆးခေသြးခေရာဂါရတ အမးသမးတစဥးအေနန႔ ကယ၀နေဆာငျခငး (Pregestational diabetes mellitus) ႏင (၂) နဂကတညးက ဆးခေသြးခေရာဂါမရဘ၊ ကယ၀နေဆာငခနမ ပထမဥးဆး ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာျခငး (Gestational diabetes mellitus)တ႔ ျဖစပါတယ။ အဒႏစမးဟာ ဘာကြာသလဆရင ကယ၀နမေဆာငခငကတညးက ရတ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကေလးေမြးၿပးေနာက ဆကၿပး ျဖစသြားႏငပါတယ။ ကယ၀နေဆာငခနကမ ပထမဥးဆးျဖစတ ဆးခေသြးခေရာဂါကေတာ ကေလးေမြးဖြားၿပးတာန႔ အမားစေသာ ကယ၀နေဆာငမခငေတြဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါေပာကသြားတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ေနာကထပ ကယ၀နေဆာငခနမာ ဆးခေသြးခေရာဂါ ထပျဖစလာႏငပါတယ။ ဒအမးသမးဟာ ေနာကထပ ကယ၀နေဆာငသညျဖစေစ၊ ကယ၀နမေဆာငသညျဖစေစ၊ သမဟာ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါစြၿပး ျဖစသြားႏငပါတယ။ ၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကးစကျပန ႔ပြားႏငပါသလား ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကးစကေရာဂါ မဟတပါဘး။ ကးစကေရာဂါဆတာ ေရမသန႔တာ၊ အစားအေသာကမသန႔တာ၊ ခႏၶာကယလက မသန႔ရငးတာ ပးမႊားေတြေၾကာင ျဖစတာပါ။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကးစကတာေၾကာင ျဖစတာ မဟတဘ လ႔ဘ၀ေနထငမႈပစ မမနကနမႈ၊ အစားအေသာကပစ မမနကနမႈေတြေၾကာင ျဖစတာပါ။ ဒါေပမ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကးစကေရာဂါလပ ေၾကာကစရာေကာငးပါတယ။ ၁၉၉၉ ခႏစမာ လေပါငး (၁၃၅) သနး ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစရာက ၂၀၂၅ ခႏစမာ သနးေပါငး ၃၀၀ ရမယလ႔ ခန႔မနးထားပါတယ။ ေနာကလာမယ အႏစ ၁၅ အတြငးမာ ၂ ဆေကာ တးပြားလာမယလ႔ ခန႔မနးထားပါတယ။ ၈။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ဘယလလေတြမာ ျဖစႏငပါသလ။ အခ႕ေသာသေတြက သာမနထက ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငေျခပမားပါတယ။ High Risk လ႔ေခၚပါတယ။ သတ႔ကေတာ --- (၁) မသားစရငးခာထမာ ဆးခရျခငး၊ ဥပမာ- အေဖ၊ အေမ၊ ညအစက ေမာငႏမရငးမားမ သားသမးမာ ျဖစႏငေျခမား၊ ညအစကေမာငႏမမား ပျဖစႏငေျခရပါတယ။ (၂) ကယအေလးခနမားလြနးျခငး၊ အထးသျဖင (Central obesity) ၀မးတြငးအဆမားလြနးျခငး။

(၃) အသက ၄၅ ႏစအထကရျခငး (၄) ေသြးတးေရာဂါရတလေတြမာဆရင ၄ဆျဖစဖ႔ ပမားတယ။ (၅) ကယကာယလႈပရားမႈ နညးေသာသမား။ (၆) အခလြနကစြာ စားသးေသာသမား။ (၇) ေသြးထမာ အဆဓာတမားသမား။ (၈) ယခင ကယ၀နေဆာငစဥမာ ကေလး (၉)ေပါငႏငအထက ေမြးဖးသမား၊ ကေလးေမြးၿပး ၅ ႏစအၾကာမာ သတ႔က အမးအစား (၂) ျဖစဖ႔ ၃၀% အခြငအလမးပမားပါတယ။ (၉) ဆးခေသြးခ ပအျဖစမားေသာ လမးအပစ၀ငမား (ဥပမာ- အႏၵယလမးမား) (၁၀) သားဥအမတြင အရညၾကညမားတညသညေရာဂါမား (Polycystic Ovary Disease) ျဖဖစပြားဖးသည အမးသမးမား။ (၁၁) ဆးခေသြးခေရာဂါ အစပးအဆငရခသညဟ သတမတခရသမား (Pre-diabetes) ၉။ ကနဥးအဆင ဆးခေသြးခေရာဂါရသမားဆတာ ဘာကဆလပါသလ။ ေသြးခပမာဏက အစားအစာစားၿပး စစတာ 200mg/dl ေကာေနတယဆရင ဆးခလ႔ သတမတႏငပါတယ။ ေသြးခပမာဏက အစားအစာစားၿပး စစတာ 140mg/dl ထကေကာၿပး 200mg/dl ထလညး မေရာကတလမးက IGT (Impaired Glucose Tolerance) လ႔ေခၚပါတယ။ အဒလလေတြဟာ ဆးခမရေသာလညး ဆးခရၿပးသားလေတြလပ ေနာကဆကတြေရာဂါ ျဖစႏငပါတယ။ တခ႕မာ ညပငး အစားမစားဘ မနကပငးေသြးစစတာ 126 mg/dl ထကေကာရင ဆးခေသြးခေရာဂါလ႔ သတမတတယ။ 126 mg/dl ေတာမေကာဘး။ 110 mg/dl န႔ 126 mg/dl ၾကားရရငေတာ IFG (Impaired Fasting Glucose) လ႔ သတမတၿပး လေကာငးလ႔ မယဆေတာပါဘး။ ဒလလမးေတြက ရာေဖြေဖာထတဖ႔မာ အဓက အေရးႀကးပါတယ။ သတ႔က prediabetes (ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစေတာမယသမား)လ႔ ယခအခါ ေခၚဆပါတယ။

အခနး(၃) ဆးခေသြးခေရာဂါဟ သတမတျခငး

၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ေသြးခဓာတ ဘယေလာကရရင ေရာဂါရတယလ ႔ ဆႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရသညဟ ေျပာႏငသည တစခတညးေသာ နညးလမးမာ ေသြးတြငးသၾကားဓာတ (Blood Glucose) စစေဆးၾကညျခငးသာ ျဖစပါတယ။ ေသြးက စစေဆးၾကညတအခါ သာမနထကမားေနသည ေသြးတြငး သၾကားဓာတ (Hyperglycemia) ရမသာ ဆးခေသြးခေရာဂါရေၾကာငး တကစြာ ေျပာႏငပါတယ။ ေသြးတြငးသၾကားဓာတစမးသပရာတြင - (၁၀) နာရခန႔ အစာမစားဘေနၿပးမ ေသြးစစျခငး၊ (fasting blood glucose) = 126mg/dl

- အစာစားၿပး (၂)နာရၾကာ ေသြးစစျခငး (Post prandial blood glucose) = 200mg/dl -သတမတခနအတအကမရဘ ေသြးစစျခငး (Random blood glucose) = 200mg/dl ဟ အမးမးရပါတယ။ ေသြးတြငးသၾကားဓာတပမာဏ အေျဖကၾကညၿပးမသာ အတညျပလ႔ရႏငပါတယ။အစာမစားမ စစေဆးေသာ ေသြးတြငးသၾကားဓာတ 6.7mmol/L (126mg/dl) ထကေကာလငလညးေကာငး၊ အစာစားၿပး (၂)နာရအၾကာတြင 10 mmol/L (200 mg/dl) ထကေကာလငလညးေကာငး၊ ေသြးတြငးသၾကားဓာတပမာဏမာ သသသာသာမမားေသာလညး ဆးခေသြးခေရာဂါဟ သတမတႏငပါတယ။ ၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဆးစစတာတစခတညးန ႔ ေရာဂါသတမတလ ႔ ရႏငပါသလား။ ပထမဆးအေနျဖင စမးသပရနလြယကေသာ ဆးအခဓာတ စစေဆးျခငးက ျပလပတတပါတယ။ ဆးထမာ အခဓာတပါတငး ဆးခေသြးခေရာဂါရတယဆၿပးေတာ မေျပာႏငပါဘး။ ဥပမာ- ေကာကကပေရာဂါရသ၊ အစာအမလမးေၾကာငး ခြစတကသခဖးသအခ႕မာ ေသြးတြငးသၾကားဓာတ မမားေသာလညး ဆးထတြင သၾကားဓာတ ျပေနတတပါတယ။ တခ႕ေဆးေတြ ဥပမာ-အကစပရင (Aspirin)၊ စဗစ (Cevit)ေၾကာငလညး ဆးထမာ သၾကားဓာတမပါတငး ဆးခေသြးခေရာဂါမရဘးဟ မေျပာႏငပါ။ ဥပမာ- ဆးခေသြးခေရာဂါခစားရတာ ၾကာလာေသာအခါ ေကာကကပမား ထခကပကစးလာႏငျပး၊ ဆးထမာ အခဓာတ မျပေတာေၾကာငး ေတြ႕ရတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငတယလ႔ မမကယက သသယျဖစလာရင၊ ဆးခေသြးခေရာဂါ ရ/မရ သလရင၊ ဆးစစရသကသကျဖင မလေလာကဘ ေသြးတြငးသၾကားဓာတ စစေဆးၾကညဖ႔ လပါတယ။ ၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါရတ လတစေယာကဟာ ဘယလေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပတတပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ပထမဆး အဓက သတထားႏငမယအခကကေတာ ဆးမားလာျခငးပ ျဖစပါတယ။ ညဘကမာ ဆးမၾကာခဏထသြားရျခငး၊ ဆးသြားသည ပမာဏမားလာျခငး၊ စသညလကၡဏာမားဟာ ဆးခေရာဂါရ႕ လကၡဏာတစချဖစပါတယ။ အာေျခာကၿပး ေရမၾကာခဏ ငတမယ။ ဒါေၾကာင ေရမၾကာခဏေသာကတတမယ။ အစာက နဂကထက ပစားေပမယ ပနလာမယ။ ေမာပနးႏြမးနယေနတတပါတယ။ တစခသတထားမႏငတာက ဆးသြားတ အဂၤါတစ၀က ယားယေနတတမယ။ မမဆးက ပရြကဆတေတြ အေနတတတာပါ။ အနာေပါကလြယၿပး အနာေတာ မကကလြယတတပါဘး။ အခ႕ေသာသမားဟာ သသာေလာကေသာ လကၡဏာမရဘ ဆးခေသြးခေရာဂါရေနတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ေရာဂါရ/မရေသခာရန ေသြးတြငးသၾကားဓာတက စစေဆးၾကညမသာ သႏငမာ ျဖစပါတယ။

၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါလကၡဏာမား မရဘ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငပါသလား။ ျဖစႏငပါတယ။ တစခ႕က ဆးခေသြးခေရာဂါရမနး မသၾကဘး။ ဆးခေသြးခေရာဂါလကၡဏာေတြန႔ ကၽြနေတာဆလာျပသေတြထက ၅၀ ရာခငႏႈနးေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါ လနာေတြဟာ ေရာဂါရမနးမသဘ ေရာဂါျဖစေနတတပါတယ။ ၅ ႏစမ ၇ ႏစအထ ဆးခေသြးခေရာဂါလကၡဏာေတြက မသဘန႔ ေနတတပါတယ။ အဒလ လမးေတြမာ ဆးခေသြးချဖစေနၿပလ႔ သတအခနေတြ ဆးခေသြးခရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြရေန၊ ျဖစေနတတပါတယ။ ဒါေၾကာင အခနမလြနခင ေရာဂါက ရာေဖြေဖာထတေပးဖ႔ အထးလအပပါတယ။ ၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါရတ လတစေယာကဟာ ဘယလနညးန ႔ ဆရာ၀န၊ ဆရာမေတြဆက ေရာကလာႏငပါသလ။ ဆးခေရာဂါရတလတစေယာကဟာ ပစမးစ၊ အေၾကာငးအရာမးစန႔ ဆရာ၀န၊ ဆရာမေတြဆက ေရာကလာႏငပါတယ။ အမတမထင ေသြးစစမသျဖင ေသြးအခဓာတမားလ႔ ေရာကလာႏငပါတယ။ တခ႕ကေတာ မဘေဆြမးေတြထမာ ဆးခေသြးခေရာဂါရလ႔ မမကယက စးရမၿပး ေရာကလာႏငပါတယ။ တခ႕ကေတာ မမကယက သသယရလ႔ ေဆးရ၊ ေဆးခနးေတြမာ လာေရာကစစေဆးတတပါတယ။ ေရာဂါအရမးဆၿပး၊ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါမားျဖစလ႔ ေဆးရ၊ ဆရာ၀နေတြဆက ေနာကကစြာ ကသရနေရာကလာၾကေသာ လနာမားလညး ရပါတယ။ ေျခေထာကအနာမကကလ႔ ျဖတပစခါနးမ ေရာကလာတ လနာေတြကလညး ေတြ႕ခရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါအေၾကာငး အခဆလင ျမနမာႏငင၏ ျပညသေတာေတာမားမားမာ သရေနၾကပါၿပ။ ဒါေၾကာင အခနမလြနခင ဆးခေသြးခေရာဂါက ကသဖ႔ ဆရာ၀န၊ဆရာမေတြဆကတငပငဖ႔ ေရာဂါရာေဖြၾကညဖ႔ အထးလအပပါတယ။ ၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါရမရ ဘယလစမးသပစစေဆးႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရမရ စစေဆးၾကညလလင နးစပရာ ေဆးခနးတစခသ႔သြားၿပး ေသြးအခဓာတ၊ ဆးအခဓာတ စစေဆးၾကညသငပါတယ။ မမဘာသာ ေသြးခတငးစက ၀ယယၿပး စစေဆးႏင ေသာလညး ဆရာ၀န၊ဆရာမမားႏင ကယေရာဂါအေျခအေန၊ ဆးခေရာဂါရမရ တငပင ေဆြးေႏြး ၾကညသငပါတယ။ သ႔မသာလင မမကနးမာေရးအေျခအေန၊ မမ၏ေရာဂါ အတငးအတာက သရႏငၿပး သငေလာေသာ ကသမႈက ခယႏငမညျဖစပါတယ။ ၇။ ဘယလလနာမးေတြ ေဆးရတကဖ ႔ လပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာၿပဆရင သသျခငးပ ဆရာ၀နန႔ ေသခာျပသၿပး ကသရပါမယ။ ေရတကာလအတြငးျဖစတ ေနာကဆကတြေရာဂါမား (Acute complication)န႔ ေရရညကာလအတြငးျဖစတတတ ေနာကဆကတြေရာဂါမား (Chronic complication) စေသာေနာကဆကတြေရာဂါမား ျဖစလာၿပဆရငေတာ ေဆးရကတကၿပး ကသဖ႔လအပပါတယ။

အထးသျဖင ေကာကကပထခကပကစးေရာဂါ၊ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ၊ ဥးေႏာကေသြးေၾကာပတေရာဂါတ႔ျဖစရငေတာ အေရးေပၚေဆးကသမႈ ခယသငပါတယ။ ၈။ ဘယလလနာမးေတြ ေဆးရျပငပမာ ကသမႈခယႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငမားအနက (၁) ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ ေကာငးေနသလနာမား (၂) ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ မေကာငးေသာလညး အသကအႏရာယျဖစေစေလာကေအာငေသြးခဓာတ မမားလြနသမား - မနကအစားမစားမ ေသြးေဖာကျခငး (Fasting Blood Glucose) 250mg/dl မေကာသ - ကပနးေသြးေဖာကျခငး (Random Blood Glucose) 300mg/dl မေကာသ (၃) ဆးခေသြးခ၏ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါမရသမား (၄) ဆးခေသြးခ၏ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါရေသာလညး အသကအႏရာယျဖစေစေလာကေအာင ကယအဂၤါပကစးမႈ မရသမားအေနျဖင ျပငပေဆးခနးမားတြင တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာ၀နမားႏင ျပသၿပး ထေရာကတ ကသမႈ ခယႏငပါတယ။ ၉။ ဘယလလနာမးေတြ ေဆးရတတသငပါသလ။ ေဆးရတကသငေသာလနာမားအေနျဖင (၁) ေသြးခဓာတမားလြနးျခငး - မနကအစားမစားမ ေသြးေဖာကျခငး (Fasting Blood Glucose) 250mg/dl ထက မားေနသ။ - ကပနးေသြးေဖာကျခငး (Random Blood Glucose) 300mg/dl ထကမားေနသ (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ၏ အခနတျဖစေသာ ေနာကဆကတြေရာဂါရသမား ဥပမာ ေသြးခဓာတနညးပါးလြနးျခငး (Hypoglycemia) (၃) ႏလး၊ ေကာကကပကသ႔ ကယအဂၤါမား ျပငးထနစြာ ပကစးေနသမား မညသ႔ပငဆေစကာမ အဓကေတာ မမျပသကသေနေသာဆရာ၀န၏ အဆးအျဖတေပၚတြငသာ မတညပါတယ။ ၁၀။ ဘယလလနာမးေတြ ဆးခေသြးခေရာဂါအထးကဆရာ၀နႏင ျပသသငပါသလ။ ျဖစႏငရင ဆးခေသြးခေရာဂါရေၾကာငး ပထမဆးစသသမားဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါ အထးက ဆရာ၀နႏင ျပသသငပါတယ။ ဒါမသာ မမေရာဂါ အေျခအေနႏင ကယခႏၶာအစတအပငးမား ထခကပကစးေနမႈက ေကာငးစြာစစေဆးခယသငပါတယ။

အခနး (၄) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါမားအေၾကာငး

၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါေတြ ဘာေတြျဖစႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြန႔ ပတသကရင အၾကမးအားျဖင အပစ (၂)စခြၿပး ေျပာဖ႔လအပပါတယ။ အဒါက ေရတကာလအတြငး ျဖစေပၚလာတ ေနာကဆကတြေရာဂါမား (Acute Complications) ေရရညကာလမာ ျဖစေပၚလာတ ေနာကဆကတြေရာဂါမား (Chronic Complications) ဆၿပး အပစ (၂)မးရေနပါတယ။ ေရတကာလမာ ျဖစေပၚလာႏငတ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြဟာ ရကတကာလအတြငးမာ ျဖစေပၚလာႏငၿပး (၄)မး ျဖစႏငပါတယ။ (၁) ဟကပကလငစးမးယား (Hypoglycemia)လ႔ေခၚတ ေသြးထမာ သၾကားဓာတ အလြနအမငး ကဆငးလြနးတေရာဂါ။ (၂) ကတအကဆစလ႔ေခၚတ အကဆစဓာတေတြ ေသြးထမာ မားလာတ (Diabetes Ketoacidosis) DKA ေရာဂါ။ (၃) ကယတြငးမာ (Lactic acid) လကတစအကဆစမားလာတ (Lactic Acidosis) လကတစအကဆစ မားတေရာဂါ။ (၄) ခႏၶာကယထမာ ေသြးခဓာတေတြ မားလာေတာ ေသြးေတြပစခၿပး ေသြးေၾကာေတြပတတေရာဂါ (Hyperosmolar Non Ketotic Coma) (HONK) ဆၿပး (၄)မးျဖစႏငပါတယ။ ေရရညေနာကဆကတြ ေရာဂါအေၾကာငးကေတာ အကဥးခပ ေဆြးေႏြး ေျပာခငပါတယ။ အဓကေရရညမာ ျဖစတေရာဂါေတြကေတာ (၁) ေသြးေၾကာႀကးေတြ ပတတေရာဂါန႔ (၂) ေသြးေၾကာငယေတြ ပတတေရာဂါရယလ႔ ႏစမးရပါတယ။ ေသြးေၾကာႀကးေတြ ပတရငေတာ ေလျဖတျခငး၊ ႏလးေသြးေၾကာပတျခငးႏင ေျခလကေတြကသြားတ ေသြးေၾကာမားပတ၍ ညမညးပပလာျခငးမားျဖစပါတယ။ ေသြးေၾကာငယေတြပတတ ေရာဂါအေနန႔ ေျပာရရင မကစအျမငလႊာကရရတ ေသြးေၾကာငယမားပတျခငး၊ ေကာကကပမာရတ ေသြးေၾကာငယမားပတျခငး၊ အာရေၾကာေတြမာရတ ေသြးေၾကာငယမား ပတျခငး ဆၿပး (၃)မးျဖစႏငပါတယ။ တစျခား ေနာကဆကတြေရာဂါရႏငတာကေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါသညေတြဟာ အနာေရာဂါေတြ လညး ျဖစလြယတတပါတယ။ ၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ DKA က ဘယလ သႏငပါသလ။

Diabetes Ketoacidosis (DKA) ဆတာ ဆးခဆပတကတ ေရာဂါပါပ။ မၾကာခဏဆသလ ေဆးရေတြမာ ေတြ႕ေနရတ ေရာဂါတစခပါ။ ကတအကဆစလ႔ေခၚတ အကဆစဓာတေတြ ေသြးထမားလာတ (Diabetes Ketoacidosis) ဆတ ဒေနာကဆကတြေရာဂါဟာ အေရးေပၚေဆးကသဖ႔လအပတ အေျခအေနတစခပါ။ အသကအႏရာယကလညး ဒကၡေပးႏငတ အေျခအေနတစခပါ။ အမားအားျဖင အမးအစား (၁) ဆးခေရာဂါရငမားန႔ တြၿပးေတြ႕ရတတပါတယ။ ဘာေၾကာငျဖစရတာလညးဆရင အငဆလငန႔ ကသမႈခယေနရတ လနာျဖစေစ၊ ေဆး၀ါးေသာကေဆးေတြန႔ ကသတလနာျဖစေစ၊ ေဆး၀ါးကသမႈက အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ေလာကသြားလ႔ပျဖစျဖစ၊ ရပသြားလ႔ဘျဖစျဖစ၊ အဓက Major stress ေတြ ၀ငလာလ႔ရရင (DKA) ေရာဂါျဖစလာတတပါတယ။ Major Stress ဥပမာအေနန႔ အနာပဆပလေပါကမယ။ ဒါမမဟတ ကယထမာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင နမးနးယားအေအးမၿပး အဆတေတြ ခသြားမယ။ TB ပးက အဆတထမာ အေခါငးႀကးေတြျဖစေအာငထ ေရာဂါစြကပေနမယ။ အသလ infection ေတြ ၀ငလာရငလညး ျဖစသြားႏငပါတယ။ ၿပးေတာ ႏလးေသြးေၾကာပတတယ၊ ဥးေႏာကေသြးေၾကာပတတယ၊ ေလျဖတမႈေတြ ျဖစလာရငလညး (DKA) ျဖစလာႏငပါတယ။ ဒေနာကဆကတြေရာဂါ ျဖစၿပးလ႔ သႏငတ လကၡဏာေတြကေတာ (၁) ေသြးထမာ အခဓာတအလြနမားေနမယ။ (၂) ကတအကဆစေတြ ေသြးထမာ အလြနမားေနမယ။ ပမနက လရ႕ေသြးဆတာ အကဆစေတြမျဖစရပါဘး။ အယကာလငးပ ျဖစရပါမယ။ ကတနးေတြမားလာတအတြကေၾကာင ကယထမာ အကဆစဓာတေတြမားၿပး ကယထမာရတ ဆလေတြရ႕ လပေဆာငမႈေတြက အားလးပကစးယယြငးကဆငးလာတယ။ အဓက အထခကဆးကေတာ ႏလးရ႕ကလာပစညးေတြပါပ။ ေနာကဆကတြျဖစႏငတ လကၡဏာေတြကေတာ ဆးေတြ အရမးအမားႀကးသြားမယ။ ေရလညး အရမးဆာလာမယ။ မစားမေသာကန႔ အျမတမးအနခငၿပး ေမာပနးႏြမးနယေနမယ။ ပနခးၿပး အေရျပာခနးေျခာကမႈေတြ ျဖစလာမယ။ အသကရအရမးျမနလာမယ။ လနာအသကရရာမာ အကစတနးလ႔ေခၚတ အန႔၊လကသညးဆးေဆးေတြ ဖကရင သးတ အကစတနးအန႔မးကရမယ။ တစခ႕လနာေတြကေတာ ဆးသြားတာမားလြနးရင ေသြးေပါငကမယ။ ဗကေအာင၊ ဗကနာၿပး သတေမ၊ သတလစသြားမယ။ ဒလ လကၡဏာေတြျပမယဆရင DKA ဆတေနာကဆကတြေရာဂါရ႕ အေျခအေနေတြပ ျဖစပါတယ။ ၃။ DKA ေၾကာင အသကေသႏငပါသလား။ DKA ေၾကာင အသကေသႏငပါတယ။ အသကအႏရာယက ထခကႏငတ အေရးေပၚကသမႈခယရမယ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါတစခပါ။ ကသေရးအပငးအေနန႔ကေတာ အျပငေဆးခနးမာ ဘယလမ ကသလ႔မသငတ ေရာဂါမးပါ။ လနာက စမးသပစစေဆးမႈေတြလညး အမားႀကးလပါတယ။ ေပးတေဆးေတြကလညး အျပငးအထနအေၾကာေဆးေတြ ထးရမယ။ အေၾကာေဆးပလငးေတြ အမားႀကးေပးရမယဆေတာ ေဆးရတကၿပး ကသရမယ လနာမးပါ။

၄။ DKA က ဘယလ ကာကြယႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ေရာဂါပး၀ငၿပး ဖားေနမယ၊ အရကအလြနအကၽြေသာကမယဆရင DKA ျဖဖစဖ႔ အေျခအေနေတြ ပမားႏငလ႔ သတထားရပါမယ။ ဆးခေရာဂါရငေတြမာ ႏလးေရာဂါ၊ ေသြးတးစေသာ ေရာဂါမားရရငလညး သတထားရပါမယ။ ထခကဒဏရာရမယဆရင stress ေၾကာငလညး DKA ျဖစႏငေျခ မားပါတယ။ ေဆးေတြေသာကမယဆရငလညး တတကၽြမးနားလညတ ဆရာ၀နမားန႔ ေဆြးေႏြးၿပးမ ေသာကသငပါတယ။ ဥပမာ-စတးရြကေဆးမား၊ ဆးေဆးမား။ ေဆးေတြေလာထးတာတ႔၊ ေသာကေဆးေတြရပပစတာမးေတြလပမယဆရင (DKA) ျဖဖစသြားတတပါတယ။ အေရးႀကးဆးကေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြဟာ ေသြးထက အခဓာတက သတမတခကေအာကမာ ထနးထားဖ႔ႏင မမကနးမာေရးက ဂရစကဖ႔ပ ျဖစပါတယ။ ဖားၿပ၊ နာၿပ၊ ေနမေကာငးတာေတာငမ တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာ၀နန႔ ျပသၿပး အငဆလငေတြ၊ ေသာကေဆးေတြက ပမနေသာကေနဖ႔ လအပပါတယ။ ဒါကသပအေရးႀကးပါတယ။ ၅။ ေသြးတြငးအခဓာတနညးလြနးရင ဘယလလကၡဏာေတြ ေပၚလာႏငပါသလ။ ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ ကသြားရင ဥးေႏာကန႔ပတသကၿပး ပထမဆး စျဖစတာေတာ လနာဟာ စဥးစားဆးျဖတတာေတြ ေလးလထငးမႈငးၿပးေတာ မမနမကနတ ဆးျဖတခကမႈေတြ ျဖစေပၚလာႏငတယ။ ေနာကၿပး ထးဆနးတ အျပအမ၊ အမအရာေတြ စၿပးေတာ ျဖစလာႏငပါတယ။ ကတနကယငန႔ အရကမးသမားလ ျဖစလာမယ။ ေခၽြးအရမးထြကလာမယ။ ပမဆာေလာငလာမယ။ အလလေနရငးန႔ ေမာပနးႏးေခြလာမယ။ စးရမေၾကာငၾကမႈေတြ ျဖစေပၚလာတတပါတယ။ ေခါငးကကမယ။ ရငတနလာမယ။ အသားအေရေဖာလာမယ။ ႏႈတခမးတစ၀က ကငလာမယ။ ေနာကဆး မးေ၀မကေစေတြျပာလာၿပး၊ သတလစသြားႏငပါတယ။ ပဆးလာရင ေလျဖတျခငးအေသးစား (Minor Stroke) ေတြ ျဖစေပၚလာႏငပါတယ။ ေလျဖတလက၊ ျပနေကာငးသြားလက၊ မနစပငးအတြငး၊ နာရပငးအတြငး ျဖစသြားႏငပါတယ။ ေနာကဆကတြဆကျဖစႏငတာေတာ အႀကးစားေလျဖတျခငးေတြအထ တစဆငတးၿပး ျဖစႏငပါတယ။ သတလစရာက တကသြားရငေတာ အသကအႏရာယ ရႏငပါတယ။ အျမနဆးကသမႈခယဖ႔ လပါတယ။ တခ႕ဆးခေရာဂါသညေတြဟာ ႏစရညလမား ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြမားေနခတအတြကေၾကာင သတ႔ရ႕ ကယ၊ သတ႔ရ႕ ဥးေႏာက၊ အာရေၾကာေတြက ေသြးထမာ သၾကားဓာတမားေနတာက အေလအကငရေနတတပါတယ။ အဒလ သၾကားဓာတမားေနတ အေျခအေနကေန နညးနညးေလးပကသြားၿပဆတာန႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စၿပးေပၚလာတတပါတယ။ ဆးခေရာဂါသညတခ႕ဟာ ဆးခသကရငလာတာန႔အမ ေစာေစာကေျပာတ ေရာဂါလကၡဏာေတြ စၿပးေပၚလာတတပါတယ။ ဆးခေရာဂါသညတခ႕ဟာ ဆးခသကရငလာတာန႔အမ ေစာေစာကေျပာတ ေရာဂါလကၡဏာေတြက မသေတာဘ၊

ထထငးသြားတေရာဂါ (Loss of awareness of Hypoglycemia) ၀ငလာရင ကတနကယငျဖစမယ၊ မးမယဆတ ေရာဂါလကၡဏာေတြ လး၀မေပၚတတပါဘး။ ဒါေပမ သၾကားဓာတ အလြနအမငးကေနတတပါတယ။ ဒါေပမ ဒအေျခအေနေတြမာေတာ ေသြးခဓာတကဆငးသြားတ လကၡဏာမျပဘ အစားအေသာကအရမးနညးေနတယ၊ ဒါေၾကာင ပမနအခန စားသငပါတယ။ အရငကေရာဂါလကၡဏာေတြေပၚလာရင ကယက လက သတေပးလကတာပါ။ သတေပးတာကသတာန႔ အခဓာတတစခခ စားလကမၿပဆရင ေသြးခဓာတနညးပါးျခငးက ကာကြယႏငမာပါ။ ၆။ ေသြးခဓာတ ဘယေလာကရရင ေသြးတြငးအခဓာတနညးပါးျခငးလ ႔ သတမတႏငပါသလ။ ေသြးအခဓာတ 3.5 mmol/L (69 mg/dl) ထကနညးလာလင ေသြးတြငးအခဓာတနညးတယလ႔ သတမတႏငပါတယ။ လတငးမာ သတမတစခနတငး ကကညမႈရတတေပမယ တစခ႕လေတြမာ ခၽြငးခကရႏငပါတယ။ ဒါေပမ ဆးခေရာဂါရငေတြအေနန႔ ေသြးအခဓာတ 3.5 mmol/L (69mg/dl)ထက မနညးခငမာက ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးအခဓာတက မမားလြနး၊ မနညးလြနးဘ ထနးႏငေအာင ႀကးစားသငပါတယ။ ၇။ ေသြးခဓာတ နညးပါးလြနးရင ဘာေတြျဖစသြားႏငပါသလ။ ေသြးခဓာတ နညးပါးလြနးရင ပထမတစခအေနန႔ ႏလးန႔ ႏလးၾကြကသားေတြက ထခကႏငပါတယ။ ႏလးခနမမနတာ၊ ႏလးၾကြကသားေတြ ေသဆးသြားတေရာဂါန႔ ႏလးေသြးေၾကာပတတေရာဂါေတြလညး ျဖစသြားႏငပါတယ။ ႏလးအျပင ေနာကထပ မကစရ႕ အျမငလႊာအတြငးမာရတ ေသြးေၾကာမငေတြေပါကၿပး ေသြးထြကလာႏငပါတယ။ မကစအျမငလႊာကြာထြကျခငး (Retinal Detachment) ျဖစႏငပါတယ။ မကစအျမငဆးရးသြားႏငပါတယ။ ေနာကကယရ႕ အပခနဟာ ေသြးထမာ သၾကားဓာတအလြနအမငးကဆငးမႈေၾကာင လကယတြငးရသငတ ကယအပခနေတြဟာ ကဆငးၿပးေတာ တစကယလးေအးစကေနတတပါတယ။ ဒတယအေနန႔ ဥးေႏာကက သၾကားဓာတအလအေလာကမရရင လနာဟာ ဇေ၀ဇ၀ါျဖစလာမယ။ ေၾကာငေတာငေတာင ျဖစလာႏငပါတယ။ အပငကၿပး မနးေနတတပါတယ။ သ႔ကၾကညလကရင သာမနလတစေယာကလ သြကသြကလကလက မေျပာႏငေတာဘး။ ပလးပေထြးေျပာမယ။ စကားေျပာမပသေတာဘး။ အလပအေပၚ အာရစးစကလ႔မရႏငမႈေတြ ျဖစလာႏငပါတယ။ စတေတြ တညၿငမမႈမရေတာဘ ဘာကမ တတကက ေရေရရာရာ စဥးစားလ႔မရတ အေျခအေနမးထ ျဖစသြားႏငပါတယ။ တးလာမယ။ ေျခေထာကေတြေတာငတငးလာမယ။ ဥးေႏာကတြငး လအပတ အခဓာတေတြ ေလာနညးလာမႈေၾကာင သတလစျခငး၊ မးေနာကလာျခငး၊ စကားေျပာရာတြင အခကအခရလာႏငျခငး၊ စတက စစညးထားႏငစြမးရည ကဆငးလာျခငး၊ သတႏင အသမကပေတာျခငး၊ တကျခငး စတာေတြ ျဖစလာႏငပါတယ။ ဥးေႏာကတြငး ေသြးခဓာတကဆငးတေရာဂါလကၡဏာေတြ ေပၚလာၿပဆရင

အခနမကသမႈခယသငပါတယ။ မကသရင ဥးေႏာကပကစးသြားႏငပါတယ။ ေနာကဆး သတလစၿပး အသကအႏရာယက ထခကႏငပါတယ။ ၈။ ေသြးခဓာတနညးပါးလြနးျခငးဟာ ဘာအေၾကာငးေတြေၾကာင ျဖစလာႏငပါသလ။ ပထမဆးအခကကေတာ အငဆလငေဟာမနးေဆး (သ႔မဟတ) ေသြးခထနးေဆး ထးေန၊ ေသာကေနတ ဆးခေ၀ဒနာရငေတြဟာ အခန႔မသငလ႔ဘျဖစျဖစ၊ အစာအခနလြတသြားလ႔ပ ျဖစျဖစ၊ စားသငစားထကတာက အလပမအားလ႔ဘျဖစျဖစ မဆာလ႔ဘျဖစျဖစ ေလာၿပးေတာ စားလကတာမး အလပအရမးပငပနးေနလ႔ပျဖစျဖစ၊ ေဆးေသာကမားသြားလ႔ျဖစျဖစ၊ ေသြးထမာ ေဆးပမာဏမားသြားလ႔႔ပျဖစျဖစ၊ ေသြးထအခဓာတေတြ နညးပါးသြားတတပါတယ။ လပေလလပထမရတ ေလကငခနးေတြ သ႔မဟတ အားစကထတမႈေတြ အျပငးအထနလပမလ႔ရရငလညးပ ေသြးထက သၾကားဓာတေတြက သးစြလကတာမးဆရင သၾကားဓာတေတြ အလြနအမငးကဆငးႏငပါတယ။ တစခါတစေလမာေတာ အသညးမေကာငးတာ၊ ပနကရယ အႀကတကငဆာစသညတ႔ေၾကာငလညး အငဆလငထတတာ မထနးႏငဘ ေသြးခဓာတနညးပါးေစတတပါတယ။ ဒတယအခကအေနန႔ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါန႔ အစာအမခြခထားရတ လနာေတြ ဆရငလညး အစာအမအလမးေၾကာငးေရာဂါရသေတြဟာ အစာမားမ အခဓာတစပယမႈနညးၿပး ေသြးအခဓာတ နညးပါးေနတတပါတယ။ အရကေသာကတပမာဏမားသြားရငလညး ေသြးခဓာတ နညးသြားႏငပါတယ။ ၉။ ေသြးခဓာတနညးပါးလြနးျခငးက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ အဓကကေတာ အစားအေသာကက ပမနစား၊ ေလကငခနးက ပမနလပသငပါတယ။ အစာစားခနက ပမနသတမတထားၿပး သတမတခနအတငးစားႏငေအာင ႀကးစားရပါမယ။ မမကနးမာေအာင ေစာငေရာကဖ႔က မမတစေယာကတညးမာသာ တာ၀နရတာပါ။ ေနာကတစခအေရးႀကးတာက ဆးခေသြးခေရာဂါရငဟာ အရကေသာကျခငးက ေရာငရပါမယ။ အစားအေသာက အခနမနပမနစားမယ။ ေသာကရမယေဆးေတြကလညး ပမနသာ ညႊနၾကားခကအတငး ေသာကမယဆရင ေသြးအခဓာတက ပမနထနးႏငမာ ေသခာပါတယ။ ဒေနရာမာ ေလကငခနးေတြ အျပငးအထနလပမယ၊ အငအားကနခနးတ အလပေတြန႔ အရမးပငပနးေနမယဆရင ေသြးအခဓာတက စစေဆးၾကညၿပး အစာစားသငရင စားရပါမယ။ အငဆလငထးေဆးသးစြေနရေသာ လနာမားအေနန႔ ကယကထးရမယ ပမာဏ၊ ထးရမယအခနက အေလးအနကထားၿပး ဂရစကေစခငပါတယ။ ၁၀။ ေသြးခဓာတ နညးပါးလြနးျခငးက ဘယလ ကသႏငပါသလ။

ေသြးခဓာတနညးပါးလြနးတ လကၡဏာမားေပၚလာလင လနာဟာ သၾကားလးတစလး၊ ဒါမမဟတ ေဖာရညတစမးမးက အျမနဆးစားသးဖ႔ လအပပါတယ။ ဒထကပဆးၿပး သတေမတာတ႔၊ တကတာတ႔ျဖစလာရငေတာ အျမနဆးနးစပရာ ေဆးရ၊ ေဆးခနးသ႔ပ႔ၿပး ထေရာကလငျမနေသာ ကသမႈက ခယႏငဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ သတျပနရၿပး ေနေကာငးလာၿပဆရငေတာ တတကၽြမးနားလညတ ဆရာ၀နန႔ျပသၿပး ေသြးထက သၾကားဓာတကဆငးရတ အေၾကာငးအရငးကရာၿပး သတထားေပးႏငဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ဆရာ၀နအေနန႔လညး ေပးထားတေဆးေတြမားေနတာမးျဖစရင ေဆးေတြက စနစတက ျပနေလာေပးမယ။ စားေသာကမႈပစေတြကလညး လကရအေျခအေနန႔ သငေလာေအာင စားေသာကတတေအာင လနာက အၾကေပးႏငပါတယ။ အေရးႀကးတာက မမအသကက ကာကြယႏငတာက မမကယတငပ ျဖစပါတယ။ ၁၁။ ေသြးတြငး Lactic Acid မားလြနးရင ဘယလလကၡဏာေတြ ျပႏငပါသလ။ Lacticacidosis ဆတာ ကယထမာ Lactic acid ဓာတေတြမားလာတ ေရာဂါတစခပါ။ ဘာေၾကာငမားသလဆရင ဆးခထနးသမးမႈ မေကာငးလ႔ပါပ။ အသကရ အရမးျမနလာမယ၊ အသကရတအခါ သကျပငးႀကးေတြခမယ၊ အသကက ျပငးျပငးရရႈကတပစမးက ျပတတပါတယ။ အနမယ၊ ဗကအရမးနာမယ။သတရတစခက မရတစခက ျဖစေနမယ။ ပပဆးလာရင ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ မားေနတအျပင Lactic acid ဓာတေတြအရမးမားလာၿပး၊ အသကအႏရာယက ထခကလာႏငပါတယ။ ၁၂။ ေသြးတြငး Lactic Acid မားလြနးျခငးေရာဂါ ဘယလျဖစေပၚလာႏငပါသလ။ ေသြးတြငး Lactic Acid မားလြနးျခငးေရာဂါ ၀မးအရမးေလာမယ၊ ေရဓာတဆးရႈးမႈမားမယ။ ႏလးေရာဂါ အရမးဆးလာမယ။ ႏလးကလာပစညးေတြက အမားဆးထခကၿပး ေသြးေပါငေတြကမယ၊ သတလစမယ။ အသညးမေကာငးတေရာဂါရမယ။ ေဆးမားၿပး ေသာကမမယ၊ ဥပမာ- အရကျပန၊ အပေဆး၊ ေနာကၿပးေတာ အတကေေရာဂါရမယ။ စတ အထကပါေရာဂါ အေျခအေနမားဟာ နဂဆးခေရာဂါန႔ တြၿပး ျဖစမယဆရင ေသြးတြငး Lactic Acid က မထနးႏငေတာဘ အလြနအကၽြ မားျပားလာႏငပါတယ။ ၁၃။ ေသြးတြငး Lactic Acid မားလြနးျခငးေရာဂါ မျဖစေအာင ဘယလကာကြယႏငပါသလ Biguanides ေဆး၀ါးအပစထက Metformin and Phenformin ေဆး(၂)မးစလးဟာ Lactic Acidosis ကရႏငပါတယ။ Phenformin ေဆးဟာ ႏငငတကာမာ အႏရာယရ ေဆး၀ါးဆၿပး ပတပငထားတ ေဆးျဖစေနပါတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ျမနမာႏငငမာေတာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ေစးကြကထမာ ဒေဆးေတြ ရေနပါတယ။ ေဆးနာမညက DBI လ႔ေခၚပါတယ။ လနာေတြအေနန႔ ဆရာ၀နရ႕ ညႊနၾကားခကမရဘ အလြယတက ၀ယယၿပး

မမဘာသာသးစြမျပဖ႔ အၾကျပလပါတယ။ အဓကကေတာ ေကာကကပပကေနရင၊ အသညးပကေနရင ဒေဆး Metformin ေသာကဖ႔ လး၀မသငေတာပါဘး။ ၁၄။ HONK ဆတေရာဂါျဖစေပၚလာရင ဘာေတြျဖစႏငပါသလ။ HONK ဆတေရာဂါဟာ ကယတြငးမာ ဓာတေတြမမားပ၊ ေသြးေတြပစခၿပး ေသြးေၾကာေတြ ပတတေရာဂါ (Hyper-osmolar Non Ketotic Koma)ျဖစပါတယ။ ဒေရာဂါဟာ အငဆလငမမခတ အမးအစား (၂) ဆးခေရာဂါသညေတြမာ အဓကျဖစႏငပါတယ။ ဥပမာေျပာရရင ခႏၶာကယထက ေသြးေတြပစလာမယ။ ေနာကဆးမာ ခၿပး၊ ဥးေႏာကေသြးေၾကာမာပတရင ေလျဖတမယ၊ ေျခေထာကေသြးေၾကာမာပတရင ေျခေထာကပပလာမယယေပါ။ ၁၅။ HONK ေရာဂါက ဘယလသႏငပါသလ။ HONK ဆတာ (Hyperosmolar Non Ketotic Coma) ေခၚတ ေရာဂါပါ။ ဒေရာဂါရ႕ အဓကေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ သာမနေရဆာတာထက အလြနအကၽြေရငတမယ။ မးေ၀၊ ေခါငးေနာကတာ အရမးဆးမယ။ အသတရားေတြ ခ႕ယြငးလာမယ။ ေနာက ကယတစျခမးေသတေရာဂါမး ျဖစႏငပါတယ။ ေသြးတြငး သၾကားဓာတေတြ မားလြနးတာမ႔ ေသြးေတြပစခလာၿပး ဥးေႏာကေသြးေၾကာပတႏငပါတယ။ ဗကတြငးက ေသြးေၾကာေတြပတရင အပတတာ၊ အပပတာတ႔ ျဖစႏငပါတယ။ ေျခလကေသြးေၾကာေတြပတရငေတာ ေျခလကေတြ ပပႏငပါတယ။ ၁၆။ HONK ေရာဂါက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ အသကႀကးႀကး၊ စားေဆးန႔ ကသေနတ လနာမးေတြမာ အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင ဆးခထနးသမးမႈက ပကယြငးလာရင ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ သပမားၿပးေတာ HONK ေရာဂါရတတပါတယ။ မမကနးမာေအာင ေစာငေရာကဖ႔က မမတစေယာကတညးမာသာ တာ၀နရတာပါ။ ေသြးအခဓာတက ပမနထနးႏငဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ မနကနတေဆး၀ါးန႔ ေဆး၀ါးပမာဏက အခနမနေသာကသငပါတယ။ အစားအေသာကလညး အမးအစားမနမန၊ အခနမနမန စားသးသငပါတယ။ ၁၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ အျမငမၾကညလငမႈဟာ ဘာေရာဂါေတြေၾကာင ျဖစေပၚလာႏငပါသလ။ အျမငမၾကညလငမႈေတြက ဆးခေရာဂါကယတငကလညး ျဖစေပၚေစႏငပါတယ။ ဒါအျပင အသကႀကးလာလ႔ ျဖစႏငေခမားေသာ ေရတမ၊အတြငးတမေတြေၾကာငလညး ျဖစလာႏငပါတယ။ တစျခား မကစက ေထာကပတ ေသြးေၾကာ ပတတာ၊ ေသြးေၾကာကဥးတာေၾကာငလညး ျဖစႏငပါတယ။ ေသြးအရမးတးတာေၾကာငလညး မကစအျမငမၾကညလငတာကလညး ျဖစႏငပါတယ။ အေရးႀကးတာက မကစဆရာ၀နန႔ (၆)လ တစခါအနညးဆးျပသစစေဆးေနဖ႔ပ ျဖစပါတယ။

၁၈။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ မကစအျမငလႊာထခကတေရာဂါ ျဖစေပၚလာရငး ဘာလကၡဏာေတြ ျပတတပါသလ။ မကစအျမငလႊာထခကစမာဆရင ဘာလကၡဏာမ မျပဘရေနတတပါတယ။ မကစဆရာ၀နန႔ မကစက ပမနစစေဆးၾကညမ အျမငလႊာမာေရာဂါျဖစေနေၾကာငး သႏငပါတယ။ အျမငလႊာထခကမႈ ပမားလာရငေတာ စကၡအျမငက ထခကလာႏငပါတယ။ အျမငလႊာကြာသြားရင သ႔မဟတ မကလးအတြငး ေသြးေၾကာေပါကလ႔ ေသြးထြကရင ျဗနးစားႀကး မကစမျမငဘ ျဖစလာတတပါတယ။ ၁၉။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ မကစအျမငလႊာထခကတေရာဂါက ကာကြယႏငပါသလား။ ေသြးခဓာတက ထနးမယ၊ ေသြးေပါငခနက ထနးမယဆရငေတာ မကစအျမငလႊာ ထခကတေရာဂါက ကာကြယႏငမာ ျဖစပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေရာဂါရတ လနာရငေတြဟာ ဆးခေသြးခလကၡဏာေပၚလာၿပး (၃ ႏစ မ ၅ ႏစအတြငး)၊ မကစအထးကပါရဂႏင စမးသပ စစေဆး ၾကညဖ႔ လပါတယ။ အမးအစာ (၂) ဆးခေရာဂါရငေတြကေတာ ျမနႏငသမျမနေအာင မကစအထးကဆရာ၀နန႔ ျပသသငပါတယ။ ပထမတစခါ မကစဆရာ၀နႏငျပၿပးရင ဘာလကၡဏာပ ရရ/မရရ (၆)လတစခါ မကစက စစေဆးခဖ႔ လအပပါတယ။ ၂၀။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ မကစအျမငလႊာထခ ကတေရာဂါက ေပာကကငးေအာင ကသႏငပါသလား။ ေလဆာကထးန႔ မကစကြယႏငတ အေျခအေနက ေလာခႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေၾကာင မကစအျမငလႊာထၿပးရငေတာ လး၀ေပာကကငးေအာင မကသႏငပါဘး။ အျမငလႊာထစမာ ေလဆာန႔ ကသၿပး ေရာဂါပမဆးေအာင တားထားလ႔ရပါတယ။ ၂၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ မကစအျမငလႊာထခ ကတေရာဂါဟာ ဘယေလာကအထ အေရးႀကး ပါသလ။ မကစအျမငလႊာထခကသြားရင အဆးဆးအေျခအေနက မကမျမင (Blindness) ျဖစလာမယ။ မကမျမငတစေယာကရ႕ ဘ၀ဟာ ခကခၾကမးတမးပါတယ။ ကယတတႏငသမ ကာကြယႏငရ႕သားန႔ မကစအျမငလႊာ ထခကႏငတာက ဂရမစကမမႈေၾကာင မကစကြယသြားရမယဆရင ယႀကးမရႏငပါဘး။ အျမငလႊာ မထခကမ ျမငရမယ။ အျမငလႊာ မထခကေအာင ကာကြယကသႏငမႈရရင ကာကြယကသမႈက ထေရာကစြာ ရယသငပါတယ။ ဒါဆ မကစအျမငလႊာမထခကပါဘးလ႔ ကၽြနေတာေျပာခငပါတယ။

၂၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေကာကကပက ထခကၿပဆရင ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပတတပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစတာ (၇) ႏစအထက ၾကာလၿပဆရင ေကာကကပက ထခကပကစးေစႏငပါတယ။ မးရးထမာ ေကာကကပထခကပကစးတ ေရာဂါရာဇ၀ငရရငလညး ေကာကကပပမထခကပကစးႏငပပါတယ။ ေကာကကပထခကပကစးရျခငးရ႕ အဓကအေၾကာငးအရငးကေတာ ေသြးထမာ အခဓာတေတြ ႏစရညလမား မားေနျခငးေၾကာငပ ျဖစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါမားအနက၊ ေသြးေၾကာငယမား ထခကပကစးျခငးေရာဂါလညးတစခအေနန႔ ပါ၀ငပါတယ။ ေကာကကပ စၿပးပကစးစမာ ေရာဂါလကၡဏာ ဘာမမရဘ ျဖစေနတတပါတယ။ ေကာကကပပကစးမႈအဆင ပတးလာရငေတာ၊ ေဖာတာ ေရာငတာေတြ ျဖစလာႏငပါတယ။ မကလးအမပတလညမာ ေရာငေနမယ၊ ေျခေထာကေတြ ေရာငေနႏငပါတယ။ အစပငးမာေတာ မနကအပယာထမာပ ေရာငေနတာက သတထားမၿပး ေနာကပငးကရင တစေနကနပ ေရာငေနတာက သတထားလာႏငပါတယ။ ေနာကပငးမာ ဆးနညးလာႏငတယ၊ လႈပရားရင ေမာလြယလာႏငပါတယ။ ပဆးလာရင အပေနတအခနမာလညး အေမာေဖာကႏငပါတယ။ အစားအေသာကေတြ ပကမယ၊ ပ႕မယ၊ အနမယ၊ တစကယလး ယားယေနတတပါတယ။ ဒလကၡဏာေတြရရငေတာ ေကာကကပေတာေတာေလး ပကစးေနၿပလ႔ ယဆႏငပါတယ။ ၂၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေကာကကပေရာဂါ ျဖစမျဖစက ဘယလရာေဖြေဖာထတႏငပါသလ။ အဓကေတာ ဆးက စစၾကညဖ႔ လပါတယ။ ေကာကကပထခကပကစးတ ပထမဆး အေစာဆးကာလမာ ဆးအတြငး အယလဗမငအသားဓာတ အဏစတပါ၀ငမႈက စမးသပၾကညလ႔ရပါတယ။ Microalbuminuria လ႔ေခၚပါတယ။ ဆးထ အသားဓာတအနညးဆး ပါ၀ငေနမႈက ရာေဖြေဖာထတျခငးပ ျဖစပါတယ။ ေနာကအဆငမာေတာ အသားဓာတေတြ ဆးထပါ၀ငလာမႈေတြ မားလာပါတယ။ အဒအဆငက သာမနစစေနက ဆးစစျခငး Routine Examination of Urine သ႔မဟတ Urine RE န႔ေဖာထတႏငပါတယ။ တစေန႔တာ သြားတဆးက (၂၄)နာရ ခထားၿပး၊ အသားဓာတပါ၀ငမႈက စစေဆးၾကညအားျဖင (၂၄)နာရအတြငး ဆးထ အသားဓာတပါ၀ငမႈ (24 Hour Urinary Protein)ကလညး ရာေဖြစစေဆးႏငပါတယ။ ေကာကကပပကစးမႈ ပမားလာရငေတာ ေကာကကပရ႕ လပေဆာငမႈစြမးအားေတြ ကလာပါတယ။ အဒအခနမာေတာ ေသြးထမာ Urea န႔ Creatinine ဓာတေတြပါ၀ငတပမာဏက တငးၾကညႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေကာကကပထခကပကစးမႈက အေစာဆး ရာေဖြေဖာထတႏငဖ႔ လပါတယ။ အထကကေျပာတ Microalbuminuria ေခၚဆးတြငး အသားဓာတအနညးဆးပါ၀ငေနမႈက တငးတာျခငးက (၆)လတစခါ အနညးဆး စစေဆးေနဖ႔ လပါတယ။ ကနတ

ဆးန႔ ေသြးစစေဆးျခငးမားကေတာ သကဆငရာ ဆရာ၀နမားရ႕ အဆးအျဖတန႔ လပေဆာငၾကဖ႔ လအပပါတယ။ ၂၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငထခကတ ေကာကကပေရာဂါကာကြယႏငပါသလား။ ကာကြယႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါမာ ေကာကကပပကစးရျခငးရ႕ အေၾကာငးက ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ ႏစကာလၾကာရညစြာ မေကာငးေနျခငးေၾကာင ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးခဓာတက လအပတအတငးအတာထမာ ထနးသမးထားရျခငးက ေကာကကပထခကပကစးမႈက ကာကြယရာလညး ေရာကပါတယ။ အေရးႀကးတ ေနာကအခကကေတာ ေသြးတးေရာဂါရခရင ေသြးတးေရာဂါက ထေရာကစြာ ကသမႈခယျခငးကလညး အေရးႀကးပါတယ။ ဒေနရာမာ ေသြးတးကေဆးမားက မနမနကနကန ေရြးခယသးစြၾကဖ႔ လပါတယ။ အခ႕ေသာ ေသြးတးကေဆးမားက ေသြးတးဓာတက ထနးရသကသကသာ အာနသငရတတပါတယ။ အခ႕ေသာ ေသြးတးကေဆးျဖစတ ACEI အပစန႔ ARB အပစ၀ငေဆးေတြကေတာ ေကာကကပမပကစးရေအာငလညး ကာကြယမႈေပးႏငပါတယ။ ေကာကကပက စၿပး ထခကစမာလညး ျပနလညအေကာငးပကတအတငး ျပနျဖစေအာင စြမးေဆာငႏငၾကပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးတးထနးသမးေရးမာ အခနေတာေတာမားမား အာရစကေဆာငရြကဖ႔ လအပပါတယ။ ေကာကကပမပကစးေရးမာ အကကအခေပာကေဆးေတြက ဆရာ၀နမညႊနၾကားဘ မေသာကဖ႔ အထးလအပပါတယ။ NSAID လ႔ေခၚတ အကကအခေပာကေဆးအပစဟာ ေကာကကပက ထခကေစႏငပါတယ။ ေဆးၿမးတမား မမ၀ၾကဖ႔လညး အထးလအပပါတယ။ ၂၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ထခကတေကာကကပေရာဂါ ဘယလကသလ ႔ရပါသလ။ တတကၽြမးနားလညေသာ သမားေတာမားႏင တငပငကာ မမေသြးခအေျခအေနက ေသြး၊ဆးတ႔က ပမနစစေဆးၿပး လအပသလ ကသမႈခယသငပါတယ။ ေသြးအရမးတးရင ေသြးတးကေဆးက တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာ၀နန႔ တငပငကာ ေသာကသငပါတယ။ ေဆးျမးတမားႏင ကသျခငးထက ထေရာကေသာကသမႈက ခယျခငးအားျဖင ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ထခကေစေသာ ေကာကကပေရာဂါက ကသလ႔ရပါတယ။ ၂၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ထခကတေကာကကပေရာဂါဟာ ဘယေလာကအတငးအတာအထ အေရးႀကးပါသလ။ ေကာကကပထခကပကစးျခငးဟာ အလြနပအေရးႀကးပါတယ။ ေကာကကပရ႕ အဓကတာ၀နက ကယထက မလအပတ အညစအေၾကးေတြက စြန႔ထတပစဖ႔ လအပပါတယ။ ဆးထမာ ခႏၶာကယအတြက အသးကမယ ဓာတပစၥညး မပါသြားေအာငလညး ထနးသမးေပးရပါတယ။ ခႏၶာကယရ႕ ေရန႔ ဓာတဆားဓာတေတြ မမတတရဖ႔ကလညး ေကာကကပေကာငးဖ႔ အထးလအပပါမယ။ ေကာကကပကေန ေသြးအားေကာငးေစမယ ေဟာမနးဓာတတစမးလညး

ထတေပးပါတယ။ အရးပြျခငးမျဖစေအာင ေသြးတြငးထးဓာတ(ကယလစယမ)ဓာတက ထနးသမးေရးမာ အေရးႀကးတ ေဟာမနးဓာတတစခကလညး ထတေပးပါတယ။ ေကာကကပထခကပကစးၿပဆတာန႔ ေရာဂါအတမအနကအလက အထကကေျပာတ လပငနးေဆာငတာေတြ ခ႕ယြငး ပကစးကနပါတယ။ ေဖာမယ၊ေရာငမယ၊ အဆတထေရ၀ငလ႔ အေမာေဖာကမယ၊ ေသြးအားနညးမယ၊ လႈပရားရင အေမာမခႏငဘး၊ တစကယလး ႏးခေနၿပး အားမရသလျဖစမယ၊ အရးပြတေရာဂါေတြလညး ျဖစလာႏငပါတယ။ ေကာကကပထခကပကစးေနတ ေ၀ဒနာရငရ႕ ဘ၀ဟာ မေသေသာလညး လ႔ဘ၀ေနထငမႈ အရညအေသြးေတြ ဘယလမ မေကာငးႏငပါဘး။ လေကာငးေတြန႔ တနးတ လစဥမေအာင မေနႏငပါဘး။ ေကာကကပလး၀ပကစးသြားၿပးဆရငေတာ ေကာကကပအစားထး ခြစတကသမႈခယရင ခယ၊ ဒါမမဟတ ေသြးသန႔တစကန႔ အျမေသြးသန႔စငဖ႔ ခယေနရန လအပပါတယ။ ျခ၍ေျပာရရငေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ေကာကကပထခကပကစးၿပဆရင သာမနထက သကတမးတမယ၊ မေသခငမာလညး လစဥမမ၊ လ႔ဘ၀အရညအေသြးမား စခနမမေနရမယ၊ ေဆးကသမႈစရတစကလညး အလြနပ ေစးႀကးမယ၊ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ေကာကကပလး၀ ထခကပကစးမႈမျဖစဖ႔ အလြနပအေရးႀကးပါတယ။ ၂၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေကာကကပအျပင ဆးလမးေၾကာငးမ ဘာေတြ ျဖစႏငပါေသးသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြဟာ ဆးလမးေၾကာငးထ ပး၀ငတာျဖစၿပး ဆးကငတာေတြမး ခဏခဏျဖစေနတတပါတယ။ ဆးလမးေၾကာငးေရာငတာ၊ ဆးလမးေၾကာငး ပတဆ႔တာမးလညး ျဖစတတပါတယ။ ေကာကကပက ေထာကပတေသြးေၾကာပတၿပးေနာက ေကာကကပပပသြားတာမး၊ ဆးလမးေၾကာငး ပကစးသြားတာမး ျဖစတတပါတယ။ ၂၈။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင အာရေၾကာေတြ ထခကပကစးတေရာဂါ ဘယႏမးရပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြဟာ အာရေၾကာေတြကသြားတ ေသြးေၾကာေလးေတြက ႏစရညလမား အခဓာတ လြနကမႈေၾကာင အာရေၾကာေရာငရမးျခငး ေရာဂါ၊ အာရေၾကာက ထခကတေရာဂါေတြ ျဖစလာႏငပါတယ။ ေနာကတစခကေတာ Autonomic Nerve ေခၚတ အထးအာရေၾကာေတြကလညး ထခကႏငပါတယ။ အထးအာရေၾကာေတြထရင ေသြးေပါငထနးသမးျခငးတ႔၊ မကစသငယအမ အကဥးအကယက ထနးသမးျခငးေတြ၊ ဆးအမက ထနးသမးျခငးေတြ စတ လပေဆာငမႈေတြ ပကစးယယြငးသြားႏငပါတယ။ ၂၉။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ ေျခလကအာရေၾကာေတြ ထခကပကစးမႈ ေရာဂါျဖစခရင ဘယလ လကၡဏာေတြျပႏငပါသလ။ ေျခလကေတြဟာ ပငအပန႔ထးသလ ဆးတတမယ။ ဓားန႔ထးသလ ခစားရမယ။ ထလာမယ၊ ကဥမယ။ ထလ႔ထမနးေတာင မသေတာဘး။ ထမႈသမႈအားနညးလာမယ။ ထတာကဥတာ ေနာကပငးကတအခါမာေတာ ေျခမာဆ ေျခအတႀကး စြပထားတအတငး၊ လကမာဆ

လကအပႀကးစြပထားတအတငး ထေနတတပါတယ။ လမးက ေကာငးေကာငးမေလာကႏငေတာဘး။ ေျခလကေတြ ထေနၿပဆရင ေျခလကေတြမာ ထခကမတာက မသေတာဘး။ အနာေတြျဖစလာရငလညး မကကေတာဘး။ မကကေတာရင အသားေတြ ပပလာမယ။ ေနာကဆး ျဖတပစလကရေတာတာပါပ။ ေယာကားမားဟာ ပနးေသပနးညႈးျဖစႏငတယ။ ႏလးကသြားတ အာရေၾကာေတြ ထထငးကနေတာ ရငဘတေအာငလ႔ ေအာငမနးမသ ျဖစမယ။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါရ႕ အဓကလကၡဏာျဖစတ ရငဘတေအာငတာက မသတာဟာ အသကအႏရာယန႔ အလြနနးစပပါတယ။ ၃၀။ ၀မးတြငးအဂၤါမားက သြားတ အာရေၾကာမား ထခကပကစးခရင ဘာေတြျဖစလာႏငပါသလ။ အစားအေသာကမခရာမာ ခကခမယ၊ နာမယ၊ ဗကကအျမတမး ျပညအငေနမယ၊ ေတာေတာန႔ အစာမေၾကဘး။ မးေ၀ၿပး ေအာအနမယ၊ ေသြးအခဓာတကလညး မထနးႏငေတာဘး။ ၃၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ အာရေၾကာထခကပကစးတေရာဂါက ဘယလ ကသႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါတစချဖစတ အာရေၾကာထခကပကစးတေရာဂါ ျဖစလာၿပဆရငေတာ တတကၽြမးနားလညတ သမားေတာမားန႔ တငပငၿပး ကသမႈက ေစာစးစြာ ခယသငပါတယ။ ၃၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာငျဖစတ အာရေၾကာထခကပကစးတေရာဂါက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါမာ အာရေၾကာေတြ ထခကပကစးတာဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါတစခပါပ။ ေသြးေၾကာအေသးေတြက ထခကလ႔ ျဖစလာရတာပါ။ အာရေၾကာမႀကးေတြမာ သတ႔က ေသြးေထာကပေပးတ ေသြးေၾကာေသးေသးေလးေတြရပါတယ။ အဒေသြးေၾကာေလးေတြ ထခကပကစးလ႔ အာရေၾကာမႀကးေတြ ေသြးေကာငးေကာငးမရဘ၊ အာရေၾကာေတြ လပေဆာငမႈခ႕ယြငးလာတယလ႔ ဆႏငပါတယ။ အဓကကေတာ ေသြးခဓာတ ထနးသမးမႈမေကာငးလ႔ ျဖစလာရတာပါ။ ၃၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင အနာေတြ အျဖစမားကာ ခႏၶာကယတြငး ေရာဂါပးေတြ ၀ငလြယတာ ဘာေၾကာငပါလ။ အဓကကေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြဟာ ေရာဂါမရသေတြထကပၿပး ကယခအားနညးတတ ပါတယ။ ဒါေၾကာင သာမနသေတြထကပၿပး ေရာဂါပး၀ငလြယပါတယ။ ၃၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ဘယေနရာေတြမာ ေရာဂါပး၀ငလြယပါသလ။ အနာေတြ ပျဖစလြယပါသလ။

အဓကျဖစႏငေျခမားတာကေတာ ေျခေထာက၊ ေျခဖ၀ါးေတြဟာ ပၿပးေရာဂါပး ၀ငလြယ၊ အနာျဖစလြယပါတယ။ ေျခလကေတြက ထခကဒဏရာရလြယတ ေနရာေတြျဖစလ႔ ဒဏရာရၿပး ပး၀ငလြယပါတယ။ အဆတန႔ ဆးလမးေၾကာငးမာလညး ေရာဂါပး၀ငလြယတတပါတယ။ ၃၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ေရာဂါပး၀ငလြယတာ၊ အနာေတြ ပျဖစလြယတာေတြက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ အသားမာတကတာက ဖယပစပါ။ ေရာဂါပး၀ငတ အနာေတြျဖစလာၿပဆရငလညး လငျမနထေရာကစြာ ကသမႈ ခယပါ။ ကယအေလးခနက ထနးထားပါ။ ေသြးအခဓာတက ပမနသတမတခကအတြငးရေအာင ထနးထားပါ။ ေသြးအခဓာတ ထနးသမးႏငမ အနာအျမနကကမာ ေသခာပါတယ။ ေသြးလညပတမႈေကာငးေအာင ေလကငခနးလပေပးပါ။ အဓကအားျဖင ေျခေထာကေလကငခနးေတြက လပေပးသငပါတယ။ ၃၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ေရာဂါပး ၀ငလြယတာ၊ အနာေတြ ပျဖစလြယတာေတြက ဘယလကသႏငပါသလ။ ေနာကဆကတြ ျဖစပြားလာတေရာဂါေတြက တတကၽြမးနားလညတ သမားေတာန႔ တငပငကာ ကသမႈခယသငပါတယ။ ေရာဂါပး၀ငရင ထေရာကေသာ ပးသတေဆးမားျဖင ကသမႈခယသငပါတယ။ ေသြးခဓာတထနးထားရငလညး အနာကကလြယပါတယ။ ကာကြယျခငးဟာ ကသျခငးထက ထေရာကမႈရတယဆတာက ဒေနာကဆကတြေရာဂါမာ အဓကေျပာခငပါတယ။ အခနမလြနခငမာ ကသမႈခယသငပါတယ။ ပပလာၿပဆရင ျဖတပစဖ႔ မေၾကာကပါန႔။ မလြနခင ကာကြယမ အသကအႏရာယ မရႏငမာပါ။ ၃၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေျခလကေသြးေၾကာမား ကဥးတေရာဂါ ပျဖစႏငပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေျခလကေသြးေၾကာမား ကဥးတေရာဂါ ပျဖစႏငပါတယ။ ဆးခေ၀ဒနာရငေတြဟာ ေသြးေၾကာထမာ အဆဓာတ အနညကမႈႏႈနးမားတာေၾကာင ေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါ ပျဖစႏငပါတယ။ ၃၈။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေျခလကေသြးေၾကာမား ကဥးတေရာဂါျဖစခရင ဘယလသႏငပါသလ။ ေျခလကေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါ လကၡဏာမားဟာ ေျခလကေသြးေၾကာဟာ တစျဖညးျဖညး ကဥးလာၿပး ေနာကပငးကေတာ ေျခေထာကအဖားပငးေတြအထ ေသြးမေလာကေတာဘး။ လမးေလာကတာမားရင ၾကြကသားေတြနာမယ။ အသးျပတာမားရင နာမယေပါ။ နားလကရင မသကသာဘ ထပၿပးနာေနမယ။ ထခကမရင အနာေတြေပါကမယ။ ေသြးန႔

အာဟာရဓာတမရတအတြက အနာျဖစရငလညး အနာေတြ မကကေတာဘး။ ေနာကဆးျပညတညၿပး ပပလာႏငပါတယ။ ၃၉။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေျခလကေသြးေၾကာမား ကဥးတေရာဂါျဖစခရင ဘယလကသႏငပါသလ။ ဘာေၾကာငျဖစတာလသရင ကသဖ႔လြယကပါတယ။ အဓကကေတာ ေသြးထမာ သၾကားဓာတမားေနလ႔ပါပ။ ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြမမားေအာင ဆးခေရာဂါက ထေရာကစြာကသဖ႔ လအပသလ ေလကငခနး ပမနလပဖ႔ လအပပါတယ။ ေသြးအဆဓာတေလာကေစေသာ ေဆးမားက သကဆငရာ ကၽြမးကငတ ဆရာ၀နန႔ ျပသၿပး ေသာကသးသငပါတယ။ ေနာကဆကတြအေနန႔ ေျခေထာကေတြ လကေတြ ျပညတညၿပး ပပလာရငလညး အခနမေႏာငးခင ထေရာကတ ကသမႈခယသငပါတယ။ ၄၀။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေျခလကေသြးေၾကာမားကဥးတေရာဂါျဖစခရင ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ မလြနမကၽြခငကတညးက ကသဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ကယလမးေလာကဖ႔၊ ကယမတတပရပဖ႔လအပတ ကယေျခေထာကေတြ၊ ကယပစၥညးေတြက ကငႏငဖ႔၊ ပမနထမငးစားႏငဖ႔ လအပတ ကယလကေတြက ကာကြယေစာငေရာကဖ႔ ကယကကယမာပ တာ၀နရပါတယ။ ေလကငခနးပမနလပဖ႔ လအပသလ အစားအေသာကအဆအဆမစားသးမႈ ထနးသမးဖ႔လညး လအပပါတယ။ ေသြးအခဓာတကလညး ထနးသမးပါ။ ၄၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတျခငးေရာဂါ၊ ပျဖစႏငပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတျခငးေရာဂါက ပျဖစေစႏငပါတယ။ ၄၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတခရင ဘယလလကၡဏာေတြ ျဖစလာႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခစစေဆးမႈ မတတမးက ၾကညမယဆရင သတမတခကအတြငး ေသြးခဓာတထနးသမးႏငမႈ မရျခငး။ ကယတစျခမး မလႈပႏငျဖစမယ။ စကားေျပာရင ပါးစပရြ႕သြားမယ စတ လကၡဏာမား ျပႏငပါတယ။ လတတေလာ ေသြးခဓာတ ေဖာကၾကညမယဆရငလညး ေသြးအခဓာတမား လြနစြာမားေနပါလမမယ။ ေသြးေပါငခနေတြလညး မားေနပါလမမယ။ ၄၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတျခငး ေရာဂါမျဖစေအာင ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ ေလျဖတျခငးေရာဂါဟာ ကာကြယႏငတ ေရာဂါတစခပါ။ စတဖစးမႈမားတ ပတ၀နးကငအတြငး ေနထငေသာသမားအဖ႔ မမစတဖစးမႈ နညးႏငသမ နညးေအာင ေနထငသငပါတယ။ အားလပရကေတြမာ ေပာရႊငစြာ အနားယပါ။ အလပလပမယဆရငလညး တကစြာလပပါ။

အလပန႔ ေလကငခနးလပခနက မတစြာထားပါ။ ေသြးေၾကာကဥးႏငေစမယ အဆေတြ၊ အခေတြ စားသးမႈက ေလာခပါ။ လနးဆနးတကၾကြစြာ အျမေနထငပါ။ ၄၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတျခငးေရာဂါက ဘယလကသႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေလျဖတျခငးေရာဂါ ျဖစလာၿပဆရင စတဓာတကေနစရာမလပါဘး။ နားလညတတကၽြမးေသာ သမားေတာမားန႔ ျပသၿပး ကသမႈခယပါ။ ဆးခဓာတက ထနးပါ။ ေသြးတြငးအဆဓာတက ထနးပါ။ ေလကငခနးက ပမနလပေပးပါ။ ညႊနးထားေသာ ေဆး၀ါးမားက တကစြာ ပမနေသာကသးပါ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါ၊ ဘာေၾကာင ပျဖစႏငပါသလ။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါေ၀ဒနာရငန႔ သာမနလမာပါ ေရာဂါျဖစတာျခငး တေပမယ၊ ဆးခေ၀ဒနာရငေတြဟာ ပၿပးေရာဂါျဖစလြယ၊ ေသြးေၾကာကဥးလြယပါတယ။ ဆးခေရာဂါရ႕ ေရာဂါေဗဒေျပာငးလမႈဟာ ေသြးေၾကာေတြက အဆမားစြာ ကဥးေစလ႔ပါပ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ရသမားထတြင ေဆးလပေသာကသမား၊ ေသြးတးေရာဂါရသမားဟာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ ျဖစႏငေခ ပမားပါတယ။ ၄၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါ၊ ဘာေၾကာင ပျဖစႏငပါသလ။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါေ၀ဒနာရငန႔ သာမနလမာပါ ေရာဂါျဖစတာျခငးတေပမယ၊ ဆးခေ၀ဒနာရငေတြဟာ ပၿပးေရာဂါျဖစလြယ၊ ေသြးေၾကာကဥးလြယပါတယ။ ဆးခေရာဂါရ႕ ေရာဂါေဗဒေျပာငးလမႈဟာ ေသြးေေၾကာေတြက အဆမားစြာ ကဥးေစလ႔ပါပ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရသမားထတြင ေဆးလပေသာကသမား၊ ေသြးတးေရာဂါရသမားဟာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ ျဖစႏငေခ ပမားပါတယ။ ၄၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးမာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါျဖစခရင ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပႏငပါသလ။ ရငဘတထ ေအာငလာမယ။ အသကရ မ၀ဘး။ ေနလ႔မေကာငးဘး။ စတဖစးမႈဒဏက မခႏငဘး။ နားလကမ သကသာလာမယ။ ပဆးလာရင နားေတာငမ ရငဘတေအာငတာ မသကသာေတာဘး။ ေခၽြးေစးေတြျပနလာမယ။ လညေခာငး၊ လကေမာငးေတြပါ နာလာမယ။ မးေမာေအာအနလာမယ။ သတလစသြားတတၿပး အသကအႏရာယ ထခကလာႏငပါတယ။ ၄၇။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါက ဘယလရာေဖြေဖာထတႏငပါသလ။ ဒလလကၡဏာေတြျပလ႔ ေဆးခနးသြားျပတာပျဖစျဖစ၊ ေဆးစစၾကညရငပျဖစျဖစ ေသြးေၾကာကဥးတာက သႏငပါတယ။ ECG ဆြရငလညး ေသြးေၾကာကဥးတာက သႏငပါတယ။

မေပၚတတေသာ ေသြးေၾကာကဥးေရာဂါကလညး ေလကငခနးဆတ စတဖစးမႈတစခေပးၿပး ECG စစေဆးမႈျပလပရင သရႏငပါတယ။ ေသြးေၾကာဓာတမနရကၿပးၾကညမယဆရငေတာ ေသြးေၾကာကဥးမႈက အတအက ေဖာျပႏငမာပါ။ ၄၈။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါက ဘယလကသႏငပါသလ။ ပထမဆး ေဆးလပေသာကရင ေဆးလပျဖတပါ။ ေသြးေပါငခနက ထနးပါ။ အဆအစမစားသညက ေလာခပါ။ တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာ၀နမားန႔ ျပသၿပး ေသြးအဆဓာတထနးေဆး (Aspirin, blocker ACE inhibitors) မားက ထေရာကစြာ ေသာကရနလအပပါတယ။ ၄၉။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးတေရာဂါက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါက ကာကြယရနမာ- ေဆးလပမေသာကပါန႔။ ေလကငခနးလပပါ။ (အနညးဆး မနစ ၂၀၊ တစပတ သးႀကမ) ကယအေလးခနက ထနးပါ။ အသးအႏပါေသာ အစားအစာက ပမစားသးပါ။ အဆအဆမ စားသးမႈက ေလာခပါ။ ၅၀။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါေတြ မျဖစရေအာင ဘယလကာကြယရမလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြ ဆငပြားေရာဂါေတြ မျဖစေအာင ကာကြယတအခါမာ ေရတကာလမာ ျဖစပြားတ ေနာကဆကတြေရာဂါထက ေသြးထမာ သၾကားဓာတအလြနအမငးကဆငးသြားတေရာဂါေတြမျဖစေအာင ေဆးက အခနမနမနေသာကရမယ။ ေဆးေသာကၿပးရငလညး အစာစားဖ႔လအပပါတယ။ အစာတြင ကစဓာတပါတ အစာက စားဖ႔လပါတယ။ ေရတကာလမာ ျဖစပြားတ ကနတေနာကဆကတြေရာဂါေတြန႔ ေရရညေနာကဆကတြေရာဂါေတြ မျဖစေအာင ေသြးခေရာဂါက မနမနကနကနန႔ ထနးသမးကသရပါမယ။ ဒါအျပင ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ အေပါငးအပါေရာဂါမားျဖစတ ေသြးတး၊ ေသြးထမာ အဆဓာတေတြမားျပားတေရာဂါ၊ အ၀လြနတေရာဂါ၊ ေနာကၿပးေတာ ေဆးလပ၊ အရကေသာကျခငးေတြကပါ တစၿပငတညး ထနးသမးဖ႔လအပပါတယ။ ကာကြယဖ႔ အေရးႀကးဆးက ၁။ မနကနေသာ အစားအစာ အမးအစားမား၊ ၂။ မနကနေသာ အစားအစာ ပမာဏ၊

၃။ မနကနေသာ အစားအစာ စားေသာကခနစတ (၃)ခကစလးန႔ ကကညမသာ ကာကြယႏငမာပါ။ ဒလ မနကနစြာ စားေသာကေနထငရငး ဆးခေသြးခေရာဂါ မရသညသမားကသ႔ပင သကတမးရညကာ ေ၀ဒနာကငးစငစြာ ေနထငႏငမာျဖစပါတယ။

အခနး (၅) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ကယ၀နေဆာင

၁။ ကယ၀နေဆာင အမးသမးေတြမာျဖစတ ဆးခေသြးခေရာဂါအမးအစား ဘယႏစခရႏငပါသလ။ ကယ၀နေဆာငစဥျဖစပြားတ ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ႏစမးရပါတယ။ (၁) နဂကတညးက ဆးခေသြးခေရာဂါရတ အမးသမးတစဥးအေနန႔ ကယ၀နေဆာငျခငးႏင (၂)နဂက ဆးခေသြးခေရာဂါမရဘ ကယ၀နေဆာငခနမ ပထမဥးဆး ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာျခငးတ႔ ျဖစပါတယ။ အဒႏစမးဟာ ဘာကြာသလဆရင ကယ၀နမေဆာငခငကတညးကရတ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကေလးေမြးၿပးလညး ဆကၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစသြားပါတယ။ ကယ၀နေဆာငစဥမ စတငျဖစပြားတ ဆးခေသြးခေရာဂါမးကေတာ ကေလးေမြးၿပးတာန႔ ဆးခေသြးခေရာဂါေပာကသြားတတပါတယ။ ၂။ ကယ၀နေဆာငစဥ ျဖစပြားတ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘာေၾကာငအေရးႀကးပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရတ ကယ၀နေဆာင မခငေလာငးအဖ႔ ကယ၀နေဆာငစ ပထမ (၃)လအတြငးဟာ အေရးႀကးဆးကာလပလ႔ သတမတႏငပါတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ မခင၀မးထက သေႏၶသားဟာ ကယအဂၤါဖြ႕စညးမႈေတြ စတငျဖစေပၚေနတ ကာလျဖစလ႔ပါ။ ဒအခနမာ မခငရ႕ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ လြနကေနမယဆရင ကေလးရ႕ ခႏၶာကယဖြ႕စညးမႈေတြ ခ႕ယြငးၿပးေတာ အဂၤါမစဘ ကေလးေမြးဖြားလာတတသလ အဂၤါစေသာျငားလညး ကယအဂၤါအစတအပငးေတြဟာ အလပေကာငးေကာငးမလပႏငတ အဂၤါအစတအပငးေတြ ျဖစသြားႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကယ၀နေဆာငမခငမာ ျဖစခလ႔ရရင ကေလးအတြကလညး မေကာငးဘး။ မခငအတြကလညး မေကာငးပါဘး။ ေရရညမာ မခငအဖ႔ ဆးခေသြးခေရာဂါစြၿပး ျဖစလာႏငတအလားအလာရပါတယ။ ၃။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစခရင ဘာေတြျဖစေပၚလာႏငပါသလ။ ကယ၀နေဆာငတအခန ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစရင မခငမာ ဆးကးေတြရသလ ကေလးမာလညးပ ဆးကးျဖစႏငပါတယ။ ဘာျဖစတတသလဆရင ကယ၀နပကကျခငး၊ ကေလးမာ ကယအေလးခန လြနကျခငး၊ဆးခေသြးခေရာဂါသညမခငက ေမြးဖြားလာတ ကေလးငယဟာ ၉ ေပါငန႔အထက ထြားထြားႀကးျဖစေနမယ။ အသလ ထြားေသာျငားလညး ကယကသာထြားေနေပမ ခႏၶာကယအတြငးက ကယအဂၤါအစတအပငးေတြက မရငတတတာ ေတြ႕ရပါတယ။ အထးသျဖင ဒကေလးေတြရ႕ အဆတဟာ သာမနမခငတစေယာကကေမြးတ ကေလးေတြေလာက သနမာမႈမရဘ ျဖစေနတတပါတယ။ အဆတပြျခငး၊ အသကရလမးေၾကာငးေတြ ပမနအလပမလပျခငး၊ ျဖစႏငသလ ဒကေလးဟာ အဆတန႔ ပတသကတ ေရာဂါေတြန႔ ဒကၡေရာကသြားႏငပါတယ။ ဒါက အဆတႏင ႏလးေတြ ပမနမရတ

ကေလးေတြမာ ျဖစျခငးျဖစပါတယ။ ေနာကတစခက ကေလးခႏၶာကယ အရမးႀကးထြားေနၿပး ေမြးရးေမြးစဥ မေမြးႏငတအတြက ညပႏငဆြရမယ၊ ေလန႔စပရမယ၊ ဗကခြေမြးရတာေတြရပါတယ။အဒအခါကေတာ ညပန႔ဆြတအတြကေခါငးပငးထခကမႈေတြ၊ ေလစပေမြးတအတြက ထခကမႈေတြ၊ ဗကခြေမြးရတအတြကလညး မခငေရာ၊ ကေလးပါ ဒဏေတြရၿပး အႏရာယျဖစႏငပါတယ။ ဒါေတြဟာ မေကာငးတဆးကးေတြပါပ။ တစခနတညးမာပ မခငအေနန႔ ဘာျဖစသလဆေတာ ညပဆြ၊ ေလစပ၊ ဗကခြေမြးရတအတြက အဒါေတြရ႕ ေနာကဆကတြဆးကးေတြျဖစတ ေမြးလမးေၾကာငးထခကဒဏရာေတြ ရႏငပါတယ။ ၄။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚတ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘယလ ေရာဂါရာေဖြသတမတႏငပါသလ။ ကယ၀နလာအပတအခနမာ နဂက ဆးခေသြးခေရာဂါရမရက ဆရာ၀နမားမ စစေဆးေမးျမနးၾကညဖ႔ လပါမယ။ လနာကလညး မမမာ ေရာဂါရလင ရေၾကာငး ေျပာျပဖ႔ လအပပါမယ။ မသားစအတြငး၊ ေဆြမးမားထအတြငး ဆးခေသြးခေရာဂါရသမား ရ/မရက ေမးျမနးၾကညဖ႔လပါမယ။ အခ႕အမးသမးမားဟာ ကယ၀နေဆာငစဥကာလမာ ဆးခေသြးခေရာဂါပျဖစႏငေျခရပါတယ။ အမးသမးေတြကေတာ (၁)အ၀လြနကသမား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါအျဖစမားေသာ လမးစ၀ငမား (အႏၵယမးႏြယ၊ အေမရကနတငးရငးသား၊ အာဖရကတက လမညးမးစမား၊ လကတငအေမရကမ ဟစစပနးနစလမးစမား) (၃) မသားစအတြငး အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစဖးသမား ရေနျခငး။ (၄) ယခငကယ၀နေဆာငစဥ၌ ေသြးခဓာတမားဖးျခငး။ (၅) ကယ၀နေဆာငခစဥက အေလးခန (၉)ေပါငထကမားေသာ ကေလးေမြးဖြားဖးျခငး အထကေဖာျပပါ အမးသမးမားဟာ ပမသတထားသငၿပး၊ ေရာဂါရာေဖြေဖာထတၾကညဖ႔ လအပပါတယ။ ေရာဂါရာေဖြစစေဆးၾကညဖ႔ လအပပါတယ။ ေရာဂါရာေဖြေဖာထတဖ႔ အဓကနညးလမးကေတာ - ေသြးျပနေၾကာမ ေသြးေဖာကထတၿပး ေသြးအတြငး ဂလးကစဓာတက စစေဆးၾကညျခငး ျဖစပါတယ။ ကယ၀နေဆာငစဥမ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါက သတမတဖ႔ စနစမားစြာ ရေပမယ၊ ကမၻာကနးမာေရးအဖြ႕ရ႕ ေရာဂါသတမတျခငးကေတာ အလြယကဆးန႔ အရငးဆးျဖစပါတယ။ ညစာမစားဘ မနကေစာေစာ ေသြးေဖာကၾကညလင ေသြးအတြငး ဂလးက႔စ 126mg/dl ထကမားေနျခငး၊ ဒါမမဟတ ဂလးက႔စ ၇၅ ဂရမက ေသာကၿပးေနာက၊ ႏစနာရအၾကာတြင ေသြးစစၾကညရာ၌ 150mg/dl ထကမားေနျခငး ရပါက၊ ကယ၀နေဆာငစဥမ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါ ရ/မရ သတမတႏငဖ႔၊ ဆးအတြငး ဂလးက႔စ ပါ၊မပါ စစေဆးၾကညျခငးက ယၾကညစတခလ႔မရတ စစေဆးမႈျဖစပါတယ။ တခ႕ေသာ ကယ၀နေဆာငအမးသမးေတြက ဆးခေသြးခေရာဂါမရလငကစား၊ ဆးထမာ ဂလးက႔စဓာတအခ႕ ပါ၀ငေနတတပါတယ။ ေကာကကပမ ေသြးတြငးဂလးက႕စက ထနးႏငတ အငအားေလာနညးသြားတာေၾကာငျဖစပါတယ။ ဒအမးသမးမားက ဆးခေသြးခေရာဂါရတယလ႔

မသတမတႏငပါဘး။ ဒါေၾကာင ကယ၀နေဆာင အမးသမးမားက ေရာဂါသတမတခငတယဆရင ေသြးအတြငး ဂလးက႔စက ေဖာကၿပး စစေဆးၾကညဖ႔လပါတယ။ ၅။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ မခငက ဘယလထခကႏငပါသလ။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါရသ အမးသမးေတြဟာ ေနာငလာမယ ၅ ႏစအတြငး အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစရန ၅၀ % ပမၿပး အလားအလာမားပါတယ။ ဒါေၾကာင ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါရသ အမးသမးတငးအား ကေလးေမြးဖြားၿပးေနာက ၆ ပတအၾကာ ေသြးခဓာတအေျခအေနက အျမတမး ျပနလည စစေဆးၾကညရန လအပပါတယ။ ၆။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚလာေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ကေလးကေရာ ဘယလထခကႏငပါသလ။ မခငရ႕ ေသြးတြငး ဂလးက႔စဓာတန႔ မးတြငးကေလးေသေပာကမႈႏႈနးဆကစပမႈ ရေနပါတယ။ မခငက ေသြးတြငးဂလးက႔စဓာတမားေနရင အခငးကတစဆင ကေလးထေရာကသြားၿပး၊ ကေလးရသငတာထက ပႀကးထြားေအာင လႈ႕ေဆာေပးပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒလ ကယ၀နေဆာငအမးသမးမားဟာ သာမနကေလးထက ႀကးထြားေသာ ကေလးက ေမြးဖြားေလရပါတယ။ ကေလးႀကးထြားလြနးရင ေမြးဖြားရတာ အခကအခေတြ႕ရ၍၊ ဗကခြေမြးဖြားရေသာႏႈနးမား တကလာပါတယ။ နဂထက ဆးခေသြးခေရာဂါရတ အမးသမးမား ကယ၀နေဆာငခရင၊ ကယ၀နရၿပး ၆ ပတအတြငး မခငရ႕ေသြးထမာ ဂလးက႔စဓာတမားေနတာက၊ ကေလးငယမာ ကယလကအဂၤါ မျပညစမႈမား ျဖစေပၚလာေစပါတယ။ ကေလးငယရ႕ႏလး၊ ေကာကကပႏင ေကာရးမား ျဖစေပၚႀကးထြားမႈမားမာ ခ႕ယြငးမႈေတြျဖစေပၚလာေစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရတ မခငေတြရ႕ ကေလးငယမားဟာ ေသြးနဥမားလြနးျခငးေရာဂါ၊ အသား၀ါသည ေရာဂါႏင ေသြးတြငး ကယလစယမ နညး၍ တကသညေရာဂါမား ျဖစႏငပါတယ။ ၇။ ကယ၀နေဆာငစဥမာျဖစေပၚေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘယလကသႏငပါသလ။ ကယ၀နေဆာငစဥ ပထမ ၃လအတြငးမာ မခငတငးဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါမရခရငလညးပ ခႏၶာကယထမာ သၾကားဓာတေတြ မမားေအာင ဂရစကကသမႈခယဖ႔လအပပါတယ။ နဂကတညးက ဆးခေသြးခေရာဂါရေနသတစေယာက ဆရငေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျမငတကေနတအခနမးမာ ကေလးလး၀မယသငပါဘး။ တကယလ႔ ကေလးယခရငလညး ကယအဂၤါမစတ ကေလးေတြ ေမြးဖြားလာႏငတယဆတာ သတျပဖ႔လအပပါတယ။ ဘာပျဖစျဖစ ကယ၀နေဆာငၿပး ကေလးယေတာမယဆရင သၾကားဓာတက လေကာငးနးနး ထနးထားဖ႔လတယ။ ကယ၀နရၿပဆရငလညး ပထမ(၃)လအတြငး ေသြးခဓာတက နညးေအာင၊ လေကာငးအတငး ပမနျဖစေအာင ကၽြမးကငသေတြန႔ ညႏႈငးၿပး ထနးသမးေစာငေရာကဖ႔ လအပပါတယ။ အသလ

မလပရင အဂၤါမစတ ကေလးေတြ ေမြးဖြားလာႏငပါတယ။ သးလေကာၿပးေနာက ေမြးဖြားၿပးသြားတအခနထလညး ေသြးခဓာတေတြက ဆကထနးထားဖ႔ လအပပါတယ။ ကယ၀နေဆာငစဥ ျဖစပြားတ ဆးခေသြးခေရာဂါက ေသာကေဆးမားန႔ ကသလ႔မရပါဘး။ အငဆလငလအပတ လေတြထမာ ကယ၀နမေဆာငခငကတညးက ျဖစတ ဆးခေသြးခေရာဂါ၊ ကယ၀နေဆာငမစၿပး ျဖစတ ဆးခေသြးခေရာဂါ ၂ မးရပါတယ။ ၂ မးလး ကယ၀နရလာၿပဆတာန႔ ခႏၶာကယထမာရတ ေသြးခဓာတက ထနးဖ႔ အစားအေသာကန႔ပ ထနးလ႔ရပါတယ။ ကယ၀နေဆာငမခငမာ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစၿပဆရင အရငကပ ျဖစခသညျဖစေစ၊ အခမ စျဖစသညျဖစေစ၊ ေသာကေဆးက လး၀မေပးပါဘး။ အဒါန႔ပတသကၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါသည ကယ၀နေဆာငျဖစတအခါ ေရာဂါန႔ ပတသကၿပး ေသာကေဆးေတြန႔ ကေနတဟာက သေတသနလပေနတာေတာ ရပါတယ။ ကယ၀နေဆာငမခငေတြမာ အစားအေသာကန႔ ထနးလ႔မရရင အငဆလငက ထးရပါမယ။ ၈။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ေနာကထပ ကယ၀နေတြမာ ထပျဖစႏငပါသလား။ ေမြးဖြားၿပးရင ေပာကသြားႏငပါသလား။ သ ႔မဟတ ဆကၿပး ျဖစႏငပါသလား။ ကယ၀နေဆာငခနကမ ပထမဥးဆးျဖစတ ဆးခေသြးခေရာဂါကေတာ ကေလးေမြးဖြားၿပးတာန႔ အမားစေသာ ကယ၀နေဆာငမခငေတြဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါေပာကသြားတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ေနာကထပ ကယ၀နေဆာငခနမာလညးပ ခနက အမးသမးဟာ ႏစႀကမသးႀကမ ျဖစၿပးရငေတာ ကယ၀နေဆာငသညျဖစေစ၊ ကယ၀နမေဆာငသညျဖစေစ သမဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါ စြၿပး ျဖစသြားတတပါတယ။ ၉။ ကယ၀နေဆာငစဥမာ ျဖစေပၚေသာ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာရင ကေလးက ဘယလေမြးဖြားႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငဟာ ကေလးေမြးဖြားဖ႔ဆရင ကယ၀နစေဆာငခနမ ကေလးေမြးဖြားဖ႔ မနကအထ ေသြးခႏႈနးက ထနးသမးဖ႔လအပပါတယ။ လအပလင လအပသလ ခြေမြးဖ႔ လအပပါတယ။ ဒါေၾကာင ေဆးရမာ သတမတေသာ ရကခနးအတငး ကယ၀နအပတာတ႔ ေမြးဖြားတာတ႔ လအပပါတယ။ တတကၽြမးနားလညတ သမားေတာမားန႔ တငပငၿပး၊ ကယ၀နေဆာငကေလးေမြးရင အႏရာယမရႏငပါဘး။

အခနး (၆) ဆးခေသြးခေရာဂါမျဖစေအာင ကာကြယျခငး

၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယလ ႔ရပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယလ႔မရဘးလားဆေတာ အတငးအတာတစခအထ ကာကြယလ႔ရပါတယ။ အမားစျဖစတာ Type 1န႔ Type 2 အမးအစား၊ ဒအမးအစားႏစခမာ Type 1 ဟာ

ျဖစပြားႏႈနးနညးတယ။ ဖြ႕ၿဖးၿပး ႏငငေတြမာ လ ၁၀၀ မာ ၁၀% ေလာကပရတယ။ ဆးခ ေသြးခေရာဂါျဖစပြားမႈ အားလးရ႕ ၁၀% ဟာ Type 1 အမးအစားျဖစၿပးေတာ ၉၀% ဟာ Type 2 အမးအစား ျဖစပါတယ။ ဒါေပမယ ဖြ႕ၿဖးဆႏငငေတြမာကေတာ Type 1 အမးအစားဟာ ဖြ႕ၿဖးၿပးႏငငေတြရ႕ ျဖစႏႈနးထက ပနညးတယ။ အမားဆးျဖစတာက အငဆလငက မခစရာမလတ Type 2 အမးအစားက အမားစျဖစေနပါတယ။ အထးသျဖင လနာအမးအစားအမားစဟာ Type 2 အမးအစား ျဖစေနတာ ေတြ႕ရပါတယ။ ၉၅% ထကပမားေနတာကလညး ေတြ႕ရပါတယ။ အဒေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယလ႔ရပါသလားဆတ အေမးက ေျဖရင ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယလ႔ရတအတြက ကၽြနေတာတ႔ လပငနးေဆာငတာ တခ႕က လပေနတာေတြရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယလ႔ရပါတယ။ သေတသနျပခကေတြက အေသးစတမေျပာခငေပမ ေနာကဆးေတြ႕ရခကအေနန႔ပ ေျပာရရင အငဆလငမမခတ အမးအစား ၂ မာလညး ဆးခေသြးခေရာဂါက လေကာငးနးပါး ေသာကေဆးေတြန႔ ထနးသမးႏငလ႔ရရင ေသြးေၾကာငယမားထတ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြ၊ မကစအျမင ထခကျခငး၊ ေကာကကပထခကျခငး၊အာရေၾကာမား ထခကျခငးဆတ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြက အတငးအတာတစခအထ ကာကြယေပးႏငတယဆၿပး ရာေဖြေတြ႕ရခပါတယ။ ၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကနဥးအဆငရသမား Prediabetes က ဘယလရာေဖြေဖာထတလ ႔ ရပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကနဥးအဆငရသမားက ရာေဖြေဖာထတထားဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ကယအေလးခနရသငသညထက ပေနသမား၊ အ၀လြနသမား၊ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငေျခ အေၾကာငးအခကတစခကထက ပရေနသမားက စစေဆးၾကညဖ႔ လအပပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ပျဖစႏငတအခက မရသမားအတြကေတာ အသက ၄၅ ႏစေကာသတငး ေသြးခဓာတ စစေဆးၾကညဖ႔လပါတယ။ စမးသပစစေဆးၾကညႏငတ နညးလမးမားကေတာ ည ၁၀ နာရေနာကပငး ေရမလြ၍ အစာမစားဘ မနကေစာေစာ ေသြးေဖာကၾကညျခငး၊ ဒါမမဟတ ဂလးက႔စ ၇၅ ဂရမက ေရန႔ ေသာကၿပးေနာက၊ ၂နာရအၾကာတြင ေသြးေဖာကၾကညျခငး စသညတ႔ ျဖစပါတယ။ ေသြးေဖာကစစေဆးျခငးက ေကာငးတယဆရင အနညးဆး (၃)ႏစတစခါ ျပနစစဖ႔လတယလ႔ ေဆးပညာရငေတြက ေျပာထားၾကပါတယ။ ေသြးေဖာကစစေဆးလကလ႔ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကနဥးအဆငရသမားက ေတြ႕ရခလင ထပၿပး ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါျဖစႏငတ အျခားအေၾကာငးအခကမား (Cardiovascular Risk Factor)ကပါ ရာေဖြေဖာထတထားရန လအပပါတယ။ ၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေတာမယသေတြက ဆးခေသြးခေရာဂါ မျဖစေအာင ကာကြယလ ႔ရပါသလား။ Prediabetes (ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေတာမယသမား)မာ အမားစဟာ ၁၀ ႏစအတြငး အမးအစား ၂ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစလာႏငပါတယ။ ဒါေပမ မလြမေသြျဖစမယေတာ မဟတပါဘး။ ဒလျဖစလာမာက

ကာကြယႏငေအာင သ႔မဟတ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာမယအခနက ေနာကကသြားေအာင အစားအေသာကဆငျခငျခငး၊ ေလကငခနးမနမနလပျခငး၊ ကယအေလးခန အ၀မလြနေအာင ထနးသမးျခငးတ႔ႏင ကာကြယႏငပါတယ။ အခ႕ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကစားေဆးမားက မနမနကနကန သးစြက ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငသမားက မျဖစလာႏငေအာင ကာကြယေပးႏငတယဆၿပး အေထာကအထားမား ရပါတယ။ ၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘယလကာကြယႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငမႈက အတတႏငဆး ကာကြယႏငရန အစားေလာစားပါ။ (Eat Less) (ခလြနး၊ ငလြနး၊ အဆမားလြနးေသာ အစာမားေရာငသင သ႔မဟတ ေလာစားသငပါသည) ေရဆာလင ေရကသာေသာကပါ။ (Drink Water, if thirsty) (ေရဆာလင အခရညမားေသာက၍ ေရငတမေျဖသငပါ။) ပမနေလကငခနး ျပလပပါ။ (တစေန႔လင မနစ ၃၀ မ တစပါတလင ၁၅၀ အနညးဆး ကယလက ေလကငခနး ျပလပပါ။) အ၀မလြနေအာင ကယအေလးခနက ထနးသမးထားပါ။ ျပးပါ။ (Smile) (စတဖစးမႈ Stress မားအနညးဆးျဖစေအာင ကငၾကေနထငၾကပါ။) ၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယရန ကယလကလႈပရားမႈက မညသ ႔လပေဆာငသငပါသလ။ ကယလကလႈပရားမႈဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါမျဖစခင ကာကြယေရးမာေရာ၊ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစၿပးသမားက ေရာဂါထနးသမးေရးမာပါ မားစြာ အေရးပါပါတယ။ ကယလကလႈပရား ေလကငခနးလပေပးျခငးျဖင ကယလကမား ေပါပါးၿပး ေနထငေကာငးပါတယ။ ကယခႏၶာထတြင စပေနေသာ စြမးအငဓာတမားက ကယလကလႈပရားေလကငခနးလပရာတြင အသးျပလကရသျဖင မမကယခႏၶာအတြငး အဆစျခငး၊ အ၀လြနျခငးမားက သကသာေစႏငပါသည။ ေလကငခနး ပမနလပသမားတ႔တြင ႏလးန႔ ေသြးေၾကာမားရ႕ ကနးမာေရးကလညး ပမေကာငးမြနေစပါတယ။ တစေန႔လင မနစ ၃၀ အနညးဆး၊ တစပတလင ၅ ရကအနညးဆး၊ တစနညးအားျဖင တစပတလင ၁၅၀နာရ အနညးဆး ပမနလပေပးျခငးအားျဖင ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယႏငပါတယ။ ျပလပသငေသာ ေလကငခနးအမးအစားမားမာ မမအသကအရြယႏင မမကနးမာေရးအေျခအေန စသညတ႔က လကေလာညေထြေသာ ေလကငခနး အမးအစားျဖစသငပါတယ။ အဓကအားျဖင ကယခႏၶာလႈပရားမႈ အသငအတငျပငးထနေသာ ေလကငခနးအမးအစားျဖစရင သငေတာပါတယ။ ဥပမာ-ေလေကာငးေလသန႔ရမႈမားေစၿပး ၾကြကသားအားလး ပါ၀ငလႈပရားႏငေသာ

ေအရးဗစေလကငခနးမားဟာ အထးသငေတာပါတယ။ လမးအျမနေလာကျခငးန႔ စကဘးနငးျခငး၊ ေရကးျခငးမားလညး သငေတာသလ ျပလပႏငပါတယ။ လတစဥးခငးအတြက အမားဆးရသငေသာ ႏလးခနႏႈနးရ႕ ၅၀% မ ၇၀% အထ ႏလးခနႏႈနးျမနလာ ၀% ဖ႔လအပပါတယ။ ၂၂၀ မ မမအသကအရြယက ႏႈတၿပး ကနကနးဂဏနးရ႕ ၅၀% ႏင ၇၀% က တြကၾကညျခငးျဖင မမရရသငတ ႏလးခနႏႈနးက တြကခကၾကညႏငပါတယ။ ဥပမာ- အသက ၄၀ရသ တစဥးအေနႏင ၂၂၀ မ မမအသက ၄၀ က ႏႈတလင ၁၈၀ ရရကာ ယငးရ႕ ၅၀% က ၉၀၊ ယငးရ႕ ၇၀%က ၁၂၆ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ထသအတြက ေလကငခနးလပၿပးေနာက ရရသငတ ႏလးခနႏႈနးအေရအတြကမာ ၉၀ မ ၁၂၆ အတြငးရရန လအပပါတယ။ ဒါမသာ ထအတြက လေလာကေသာ ျပငးထနမႈရတ ေလကငခနးျဖစပါမယ။ ဒလေလကငခနးမးမသာလင ႏလး၊ ေသြးေၾကာကဥးေရာဂါမားႏင ဆးခ ေသြးခေရာဂါကာကြယႏငမာ ျဖစပါတယ။ ၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယရန အစားအေသာကက မညသ႔စားသးသငပါသလ။ အစားအေသာကက မနကနစြာ စားေသာကျခငးကလညး ဆးခေသြးခေရာဂါက ကာကြယရန အေရးႀကးတ အပငးမာ ပါပါတယ။ အဓကအားျဖင ခလြနး၊ ငနလြနး၊ အဆမားလြနးေသာ အစားအစာမားက ေရာငသငပါတယ။ ခလြနးေသာ အစားအစာမားကစားသးျခငးျဖင ေသြးတြငး ဂလးက႔စ ရတတရကထးၿပး မားလာႏငကာ အငဆလငထတေပးေသာ ပနကရယ အကတအတြက ၀နထပ၀နပးျဖစေစလာႏငပါတယ။ ယငးသ႔ ေသြးတြင ဂလးက႔စ ရတတရက မားလာျခငးေၾကာင ပနကရယအကတမ အငဆလငေဟာမနး အလအေလာက မထတေပးႏငျခငးက Glucose intoxicity လ႔ေခၚပါတယ။ ဒလျဖစျခငးေၾကာင ေသြးတြငးမားျပားေနေသာ ဂလးက႔စဓာတက ပမနလ ျပနေရာကေအာင မခေပးႏငဘ ေသြးခေရာဂါ စြျဖစသြားႏငပါတယ။ ဒါအျပင အခစားလြနးျခငးေၾကာင ကယလရစြမးအငဓာတမားစြာ စျပေစႏငၿပး အ၀လြနျခငးက ျဖစေစပါတယ။ အ၀လြနျခငးေၾကာငပင အငဆလင အာနသငက ဆန႔ကငေစေသာ အေၾကာငးအခကျဖစလာေစကာ ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစေစပါတယ။ အငနမားလြနးေသာ အစားအစာမားစားသးလင ေသြးတးေရာဂါမားက ျဖစေစပါတယ။ ေသြးတးေရာဂါရသရ႕ ၄၀% သည ဆးခေသြးခေရာဂါက တြၿပး ျဖစလာႏငပါတယ။ ဒါအျပင ေသြးတးေရာဂါတြငကေသာ အခ႕ေသာ ေဆး၀ါးမားကပင ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစလာေစႏငပါတယ။ အဆမားလြနးေသာ အစားအစာမား စားသးျခငးျဖင အ၀လြနကမႈက ျဖစေစႏငပါတယ။ တစဖန အ၀လြနကျခငးေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါက ပမျဖစေစႏငပါတယ။ ေသြးတြငး အဆဓာတမားျခငး ေၾကာငလညး ပနကရယအကတအတြက အငဆလငက ကဆငးေစကာ ေသြးတြငးအဆအဆပသငျခငး (Lipotoxity) က ျဖစေစႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင ကယခႏၶာအတြငးရ အငဆလငအာနသငက ကဆငးေစကာ insulin resistance က ျဖစေစၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစလာေစပါတယ။

ခလြနး၊ငနလြနး၊ အဆမားလြနးေသာ အစားအစာမားက ေရာငၾကဥရသာမက မမစားသးေသာ အစားအစာမားတြင အမငဓာတမားေသာ အစားအစာ (dietary fibre) မားမားစားသးေပးရန လအပပါတယ။ ၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါကကာကြယရန ကယအေလးခနက ဘယေလာကအထ ထနးသမးသငပါသလ။ ကယအေလးခနရသငသညထက ပေနျခငး ဒါမမဟတ အ၀လြနကျခငးဟာ ကနးမာေရးက ထခကေစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ၊ ေသြးတးေရာဂါႏင ႏလးေရာဂါမား ျဖစႏငပါတယ။ အခ႕ေသာ ကငဆာမားကလညး ကယအေလးခနမားေနျခငးေၾကာင ပမျဖစပြားႏငပါတယ။ အ၀မလြနေအာင ေစာငၾကည ထနးသမးၾကရန အေရးႀကးပါတယ။ အ၀လြနျခငးတငးတာနညး တစချဖစသည ကယခႏၶာ သပသညးျခငး အညႊနးကနး (Body mass index- BMI)က ၁၀-၅၀ အတြငး ထနးသမးသငပါတယ။ ၂၀ ေအာကေလာလင ပနလြနးၿပး ၂၅ အထကေရာကလင အ၀လြနသညဟ ေယဘယအားျဖင မတယႏငပါသည။ BMI က ေအာကပါအတငးတြကခကႏငပါတယ။ ခႏၶာကယသပသညးဆအညႊနးကနး= ကယအေလးခန (kg)/ အရပ (m2) ဆးခေသြးခေရာဂါ၊ ႏလး၊ ေသြးတးေရာဂါမားႏင ပမဆကႏြယမႈရသည အ၀လြနတငးတာသည ကနးဂဏနးတစခမာ ခါးပတလညအတငးအတာ (waist circumstance) ပငျဖစပါတယ။ အမးသားတစဥးအေနျဖင 85 cm ႏင အမးသမးတစဥးအေနႏင 90 cm ထကမမားသငပါ။ ခါးပတလညအတငးအတာက ၀မးတြငးအဆမားစေနျခငးက တငးတာသညနညး ျဖစပါတယ။ ေျခလကမားတြင အဆစေနျခငးထက ၀မးတြငးအဆစေနျခငးက ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ပမဆကႏြယေနပါတယ။ အသကအရြယအလက၊ အရပအေမာငးမား၊ ရသငရထကသည ကယအေလးခန ျပသသည အညြနးကနးဇယားမားတြင မမရသငေသာ ကယအေလးခနမားက ၾကညၿပး ခငခနႏငပါတယ။ ၈။ ေဆး၀ါးမားကေရာ ႀကတငကာကြယႏငပါသလား။ ကမၻာႏငအ၀နး ဆးခေသြးခေရာဂါဆငရာ သေတသနျပခကမားအရ အခ႕ေသာ ေဆး၀ါးမားသည ဆးခေသြးခေရာဂါမျဖစေစရန အတငးအတာတစခအထ ကာကြယေပးထားသညဟ ေတြ႕ရထားပါတယ။ သ႔ရာတြင ေဆး၀ါးအသးျပၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါကာကြယျခငးက မေသာကသးမ ထညသြငးစဥးစားရန အခကအခ႕ ရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါကာကြယရန ေဆးမားသည ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငေျခရသမားတြငသာ သးစြႏငပါတယ။ ကာကြယေဆးက ေရရညစြၿပး အစဥတစကေသာကရန လအပပါတယ။ မညသညေဆး၀ါးမဆ ဆးကး (side effect) ရႏငပါတယ။

ေဆး၀ါးသးစြျခငးေၾကာင ကနကစရတလညး ရႏငတယ။ ေဆး၀ါးမားက တတကၽြမးနားလညသည ဆရာ၀နမားမ ေပးမသာလင သးစြသငပါတယ။ မမသေဘာဆႏၵန႔ မမဘာသာ ေသာကသးျခငး လး၀မျပသငပါဘး။ ေဆး၀ါးမားသးစြၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါကာကြယျခငးက ၃၀% အထသာ ကာကြယမႈေပးႏငပါတယ။ ယေန႔အထ သေတသနျပခသည ေဆး၀ါးမားမာ Metformin, Acarbose, Rosiglitazone, Xenical ေဆးမားျဖစပါတယ။ Xenical ေဆးက ကယအေလးခနမားသမား၊ အ၀လြနေနသမားက အဆကေစရန ေသာကသးေသာ ေဆး၀ါးျဖစပါတယ။ ကနေဆး၀ါးမားကေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါကသေရးတြင သးစြေနေသာ ေဆး၀ါးမားျဖစပါတယ။ ထ႔ေၾကာင ေဆး၀ါးမားက သးစြရာတြင တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာ၀နမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငၿပး ေဆး၀ါးမားအေၾကာငးက နားလညထားေနဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ယေန႔လကခထားသည အယအဆမားအရ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကာကြယေရးအတြက ကနးမာေရးန႔ ညညြတေသာ လမႈဘ၀ေနထငမႈဟနမားျဖင ေနထငႏငရန အၾကေပးျခငးက အဓက ျဖစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ျဖစႏငေျခမားသမားတြင ကနးမာေရးန႔ ညညြတေသာ လမႈဘ၀ေနထငမႈဟနမား ျဖစေသာ ကယအေလးခနက ေလာနညးေအာင ထနးသမးျခငး၊ အစားအေသာကက ဆငျခငစားေသာကျခငး။ သြကလကတကၾကြစြာ ေနထငျခငး။ ကယလကလႈပရားေလကငခနး မနမနျပလပျခငးမားက

တကလကနာေသာျငားလညး ေကနပဖြယမရမသာလင ေဆး၀ါးမားက ေသာကသးၿပး ကာကြယမႈ ျပလပျခငး ျပလပသငသညဟ ေဆးပညာရငမားက အၾကျပထားပါတယ။

အဓကေျပာခငတာကေတာ... လမႈဘ၀ေနထငမႈဟနမားျဖင ဆးခေသြးခေရာဂါက ၅၇% ျဖင ကာကြယႏငပါတယ။ ေဆး၀ါးမားန႔ ကာကြယရင ၃၀%သာ ကာကြယႏငပါတယ။ ဘယအခကက ဥးစားေပးသငတာက သသာရနသာ ကြျပားျခားနားခကက ေျပာျပျခငးသာ ျဖစပါတယ။ ၉။ စတဖစးမႈ (Stress) ႏင ဆးခေသြးခေရာဂါ မညသ ႔ ဆကစပေနပါသလ။ စတဖစးမႈ (Stress) မာ ယေန႔ေခတတြင အျဖစမားလာေသာကးစကမဟတေသာ ေရာဂါမားႏင ဆကစပေနပါတယ။ စတဖစးမႈ (stress) မားသမားတြင ဆးခေသြးခေရာဂါပျဖစေၾကာငး သေတသနျပခကမားအရ သရရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ ကနဥးအဆငရသမားသညါ ျပငးထနစြာ စတဖစးမႈမားရလင ဆးခေသြးခ ေရာဂါရငအျဖစ ေျပာငးလသြားသညဟ ေတြ႕ရရပါတယ။ စတဖစးမႈမားဆရာမာ ပစမးစျဖင ျဖစေပၚေစႏငပါတယ။

- ပထမအခကကေတာ ကယခႏၶာတြငး ျပငးထနေသာေရာဂါပး၀ငျခငး (severe infection)- ဥပမာအားျဖင ျပငးထနေသာ အဆတတဘေရာဂါျဖစျခငး၊ အဆတအေအးမၿပး နမးနးယားေရာဂါျဖစျခငး၊ အနာပဆပျဖစျခငး။ - ေနာကတစခကေတာ အႀကးစားခြစတကသမႈျပလပျခငး၊ (Major Surgery Procedure) ဥပမာ- သားအမထတပစလကရျခငး၊ သညးေျခအတေရာငရမးၿပး ျဖတထတပစရျခငး - တတယအမးအစားမားကေတာ ကယခႏၶာတြငး ျပငးထနေသာ ေရာဂါမားျဖစျခငး၊ (Major Medical Condition) ဥပမာ- ႏလးေသြးေၾကာပတျခငး၊ ဥးေႏာကေသြးေၾကာပတျခငး၊ ေလျဖတျခငး။ - ေနာကဆးအခကကေတာ ေသာကအႀကးအကယခစားရၿပး စတဖစးမႈျဖစျခငး။ ယငးကသ႔ေသာ စတဖစးမႈမား တစခမဟတ တစခခစားၾကရင ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အျခားကးစကမဟတေသာေရာဂါက ပမျဖစပြားေစပါတယ။ ၁၀။ ဆးခေသြးခေရာဂါက တငးရငေဆးန႔ ကသလ ႔ ရပါသလား။ ေဆးပညာကင၀တအရ လနာမားဟာ မမႀကကႏစသကရာကထးက မမေရြးခယပငခြငရပါတယ။ မမ ေနေကာငးေရးအတြက အေနာကတငးေဆးန႔ဘကက တငးရငးေဆးန႔ဘကက ကသမႈခယရတာက မမအသကန႔ ကယခႏၶာက ရငးၿပးကရတယဆတာ သတခပသငပါတယ။ ေရာဂါသကသာရင၊ ေရာဂါေပာကရင မမအတြက အကးရမည ျဖစသလ အမနတကယ အာနသငမရ၊ အစြမးမထကေသာ ေဆးမားက လြမားကာ ေသာကမလင မမသာဆးကးခစားရမည ျဖစပါတယ။ အေနာကတငးေဆးမားသည သေတသနအထပထပ၊ အဆငဆငျပလပၿပး လမားတြင သးစြကသရာတြင ေဘးအႏရာယ မရေစရနသာမက သကဆငရာ ေရာဂါမားက ေပာကကငးသကသာေစႏငသညဟ သကေသသာဓကမားရမသာ ကသမႈခယသငပါတယ။ ၁၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဆရာ၀နႏင မျပဘ ရပကြကထက GP ေတြန႔ ျပလ ႔မရဘးလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ျဖစခါစ (သ႔မဟတ) သသခငးမာ ထေရာကစြာႏင စနစတက ကသမႈခယလကမယဆရင ေၾကာကမကဖြယေကာငးတ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြက ကာကြယၿပးသား ျဖစပါလမမယ။ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါအေၾကာငးက တကယတတကၽြမးနားလညတဆရာ၀နန႔ ကသမႈခယဖ႔ လအပပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ဆရာ၀နမားကသမႈခယၿပး ေရာဂါအေျခအေနေကာငးလာရငေတာ မမနးစပရာဆရာ၀နန႔ ကသမႈဆကလကခယႏငပါတယ။ သ႔ရာတြင ဆးခေသြးခေရာဂါက ဆရာ၀နမားျဖင မမတြင ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါမား ရမရက တစႏစလင ၂-၃ ႀကမ စစေဆးၿပး ကသမႈက ခယသငပါတယ။ ၾကားကာလမားတြငေတာ နးစပရာဆရာ၀နမားႏင ကသမႈခယသငပါတယ။ ၁၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါက ေပာကကငးေအာင ကသလ ႔ရပါသလား

အမးအစား(၁)ႏင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ယေန႔အခနအထ ေပာကကငးေအာင မကသႏငေသးပါဘး။ ဒါေပမ စနစတက ကသမႈ ခယလကမယဆရင ေနာကဆကတြေရာဂါေတြ ထပမျဖစေအာင ကာကြယလ႔ရပါတယ။

အခနး (၇) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အစားအေသာကအေနအထင

၁။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ဘာစားႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြအတြက အထးျပလပထားတ အစားအစာဆတာ မရပါဘး။ ဆးခေသြးခေရာဂါရသတစေယာကက ေရာဂါရေပမ သာမနကနးမာတ လတစေယာကလပ ခတအစားအစာကလြၿပး စားလ႔ရပါတယ။ ဒါက ႏငငတကာရ႕ သတမတခကပါ။ ဆးခဆန၊ ဆးခေပါငမန႔ဆတာ လး၀မရပါဘး။ ထမငးဟငးက မသားစ စားတအတငး ပမနစားလ႔ရပါတယ။ သးျခားခြစားစရာမလပါဘး။ ထမငးပစားစား၊ ခပါတပစားစား ပမာဏက အရမးအေရးႀကးပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရလ႔ ကစဓာတ (ဥပမာ-ဆန၊ဂ)လး၀ေရာငရမယလ႔ မဆလပါဘး။ အရမး၀တ ဆးခသမားေတာငမ တစေန႔က ထမငး လကဖကရညအခပနးကနလး (၃)လးေလာက စားလ႔ရပါတယ။ ကစဓာတက လး၀ေရာငလကရင ကတးစစ (Ketosis) ဆတ ကယထမာ (Ketone Body)ေတြမားလာပါတယ။ ေနာကဆး(Acidosis)လ႔ေခၚတ ကယထမာ အကဆစေတြမားလာၿပး အသကရ ျမနလာမယ၊ သတလစၿပး အသကဆးရႈးရတအထ ျဖစတတပါတယ။ စားသးႏငေသာ ဆနႏင ျပလပထားတ အစားအစာမား (ဥပမာ- ထမငး၊ မန႔ဟငးခါး၊ နနးႀကးသတ)၊ ဂႏင ျပလပထားတ အစားအစာမား (ဥပမာ- ဂေခါကဆြ၊ ခကပါတ၊ေပါငမန႔)၊ အသားဓာတပါတ အစားအစာမား (ဥပမာ- ငါးအမးမး၊ ပဇြန(ေခါငးမပါ)၊ အမသား (အဆမပါ)၊ ၀ကသား (အသားသကသက)၊ ၾကကသား (အေရခြမပါ)ႏင ပအမးမးတ႔က စားသးႏငပါတယ။ ဟငးသးဟငးရြကမားက ႀကကသေလာက စားသးႏငပါတယ။ ဟငးသးဟငးရြကမားႏင သစသးမားကေတာ မေရာေႏာမရႈပေထြးေစခငပါဘး။ ၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ဘာအစားအစာေတြ ေရာငရမလ။ ဆးခသမားေတြအေနန႔ ခတသစသး၊ ခတအရည၊ ခတမန႔ေတြက အဓကေရာငရမာ ျဖစပါတယ။ ခတ သစသးေတြကေတာ ပနးသး၊ လေမၼာသး၊ ငကေပာသး၊ဖးၾကမးငကေပာသး၊ သစေတာသး၊ သရကသး၊ ကၽြေကာသး၊ စပစသး၊ နာနတသး၊ ဖရသး၊ ဒးရငးသးစတ ရာသေပၚသစသးေတြက ေသြးခတကေနစဥကာလမာ ယာယေရာငရမာ ျဖစၿပး ေနာကပငး ေသြးခထနးလ႔ ရလာတ အခါမာေတာ အနညးငယ ျပနစားလ႔ ရပါတယ။ ခတ အရညေတြကေတာ ေကာဖ၊ လကဖကရည၊ ေကြကာ၊ ဒငးယကေကာဖ၊ ဒငးယကလကဖကရည၊ ဒငးယကေကြကာ၊ ေဟာလစ၊ အဗာတငး၊ မငလ၊ အေအးပလငး၊ အခရညသဗးမား၊ ၾကရညစတ အခရညအမးမးတ႔ကေတာ အျမတမးေရာငရမာ ျဖစပါတယ။ ဒါေပမ သၾကားအစား ဆးခသၾကားက

အသးျပၿပးေတာ ေသာကသးႏငပါတယ။ ဥပမာ- သပရာရည၊ ေကာဖ (ရးရးေကာဖမႈန႔/အခေျခာကႏပရည + ကာေနးရငး ေကာဖမတႏ႔မႈန႔ + ဆးခသၾကား)။ ခတ မန႔ေတြကေတာ ကတမန႔၊ ဘစကြတမန႔၊ မန႔ၾကြပ၊ ဗမာမန႔ေတြျဖစတ ေရႊၾကည၊ နႏြငးမကငး၊ ဘနးမန႔၊ ထးမန႔၊ လမန႔၊ ပမန႔၊ မန႔ကၽြသ၊ ထနးလက၊ ၾကသကာ၊ ေကာကေကာ စသညတ႔အျပင ခေသာ တရတမန႔၊ ကလားမန႔ စတာေတြကလညး ေရာငၾကဥရမာျဖစပါတယ။ ၃။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ဘယလဆနမးစားလ ႔ ရပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြဟာ မသားစ ပမနစားေနကဆနအတငး စားလ႔ရပါတယ။ ဆနၾကမး ေျပာငးစားစရာ မလဘး။ ေရင႕ခကစားစရာလညး မလဘး။ ဆးခေသြးခေရာဂါအတြက အထးသငေတာသည ဆနဟ၍ မရေၾကာငး သတျပေစခငပါတယ။ ဆးခဆနေျပာငးစားစရာလညး မလပါဘး။ ၄။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးက ဘယလခကစားလ ႔ရပါမလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ မသားစခကေနကအတငး ခကၿပးေတာ ဆကလကစားႏငပါတယ။ ေရခနးလညး စားလ႔ရပါတယ။ လနာရ႕ ဓေလစရကႏင ကကညမယ တစသကတာ လကနာကငသးႏငမယ သဘာ၀ကတ အစားအစာ စားသးမႈက ပမ အေရးႀကးပါတယ။ ေရင႕ ခကစားလကရင ဆနထမာ ပါတ ဓာတတစမးျဖစတ ဗကတာမင ဘ၀မး B1 ခ႕တၿပးေတာ ေျခလကထကငတာေတြ ျဖစလာႏငပါတယ။ ၅။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ေရခနးခကတာ စားႏငပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ေရခနးခကတာကလညး စားႏငပါတယ။ ၆။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးရညက ႏစခါ၊ သးခါ င႕ခကၿပး စားရမလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးရညက ႏစခါ၊သးခါ င႕ခကၿပး စားစရာမလပါဘး။ ေရက (၂)ခါ၊ (၃)ခါ င႔ၿပးေတာ အန႔အရသာ ဘာမ မရတထမငးက စားေနရမယဆရင ေရရညစားသးႏငမာမဟတပါဘး။ ဒါေၾကာင မသားစ ပမနခကေနကအတငး စားလ႔ရပါတယ။ ၇။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးက ဘယေလာကစားႏငပါသလ။ အၾကမးဖငးအားျဖင ဆးခေသြးခသမားေတြအတြက တစခါစားရင အမမာ ေသာကတေကာဖခြကန႔ အျပညတစခြက၊ ပနးကနျပားန႔ ျပငလကရင ထမငးလလ ျပငထားတ ပနးကနတစပနးကန ရပါတယ။ ဆလတာက ဆးခေသြးခေရာဂါရတ အ၀လြနတ လတစေယာကေတာင တစေန႔က ထမငး

သးပနးကနအထ စားလ႔ရပါတယ။ လတစေယာကန႔ တစေယာကဟာ အလပလပမႈႏႈနးအေပၚမတညၿပး ေတာ အာဟာရျဖညတငးရပါတယ။ အလပၾကမးသမားေတြဟာ သာမနလေတြထကပၿပးေတာ အစားစားႏငပါတယ။ အဒလလမးေတြမာ ဆးခေသြးချဖစလ႔ သတ႔က ေလာစားခငးမယဆရင ေသြးခဓာတအရမးေလာနညးၿပး သတလစတာ တကတာလ႔ ျဖစႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင ကယေန႔စဥစားေနက ပမနစားႏႈနးအတငးစားဖ႔ လအပပါတယ။ ၈။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးက ၀ေအာငစားလ ႔ ရပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြ ထမငးက ပမနစားေနၾကအတငး စားလ႔ရပါတယ။ အလြနအကၽြေတာ စားလ႔မရပါဘး။ တစခါစားရင လကဖကရည အခပနးကနလး ေမာကေမာကတစလးစာ တစေန႔သးႀကမစားလ႔ ရပါတယ။ ၉။ ထမငးမစားဘ ခပါတစားရင ဆးခေသြးခေရာဂါအတြက ပေကာငးပါသလား။ ထမငးႏင ခပါတဟာ ကစဓာတခငးအတတပါပ။ ဒါေၾကာငမ႔ ခပါတစားလ႔ ဆးခေသြးခမျဖစဘးဆရင ခပါတအဓကစားတ အႏၵယန႔ ပါကစၥတနမာ ဆးခေသြးခေရာဂါရင တစေယာကမ ရမာ မဟတဘး။ ခပါတစားျခငး၊ မစားျခငးဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါအတြက ေကာငးျခငး မေကာငးျခငးႏင လး၀မသကဆငပါဘး။ ၁၀။ ဂၾကာဇ၊ ပၾကာဇ စားရငေရာ ဆးခေသြးခေရာဂါအတြက ပေကာငးပါသလား။ ဂၾကာဇ၊ ပၾကာဇကလညး ကစဓာတပါပ။ ဒါေၾကာငေရရညမာ စားသးႏငမယ ထမငးကပ ပမနစားဖ႔ သငေလာပါတယ။ ၁၁။ ဟငးသးဟငးရြကေတြ မားမားစားဖ ႔ လပါသလား။ လတဆတၿပး အစမးေရာငရတ ဟငးသးဟငးရြကေတြ မားမားစားဖ႔ လပါတယ။ အဒဟငးသးဟငးရြကေတြမာ Fibre လ႔ေခၚတ အမငဓာတေတြပါတအတြက မားမားစားျခငးအားျဖင အစာ၀သြားတယ။ ဟငးသးဟငးရြကမာ ကစဓာတမပါတ အတြကေၾကာင ဘယေလာကစားစား ဆးခေသြးခေရာဂါသညအတြက ဘာမမျဖစပါဘး။ အစမးေရာငရတ ဟငးသးဟငးရြကေတြဆတာက ကနစြနးရြက၊ ဟငးႏနယရြက၊ မနကညးရြက၊ ဘးသး၊ ေဂၚဖထပ စတာေတြျဖစပါတယ။ ၁၂။ ၾကကဟငးခါးသးစားလ ႔ ရပါသလား။ ၾကကဟငးခါးသးက ဟငးအေနန႔ ခကစားမယဆရင စားလ႔ရပါတယ။ ေပာကကငးေအာင စြစားတယဆရငေတာ သတထားရမယ အခကေတြက အမားႀကးရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါေပာကေအာင ရညရြယခကႏငေတာ မစားသးသငပါဘး။ ေယဘယအားျဖင ခါးတအစားအစာေတြကသာ ေသြးခဓာတက ကဆငးေစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါကထးေတြမာ ေသြးခဓာတကသာကေစျခငး သကသကမဟတပါဘး။

ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါကပါ ကာကြယစ႔ ရညရြယပါတယ။ ၾကကဟငးခါးသးကစားရင ေသြးခဓာတက ကႏငမယဆေပမ ဘယေလာကအတငးအတာအထ ကဆငးေစတယဆတာက မသႏငပါဘး။ ေသြးခဓာတတစခတညးကေစဖ႔ တစခတညးအတြကကေတာ ေသြးခကေဆးကသာ ေသာကသငပါတယ။ ၁၃။ အသားဘယေလာကစားႏငပါသလ တစေန႔တာစားသးတ အာဟာရဓာတရ႕ ၁၀% မ ၁၅% ကေတာ အသားဓာတကရသငပါတယ။ အဒပမာဏက ျမနမာလမးေတြ စားသးေနၾက တစခါစားရင အသားတးႏစတးသးတးစားတာႏင ညမပါတယ။ ဒါေၾကာင မမတ႔ ပမနစားေနကအတငး စားသးႏငပါတယ။ ၁၄။ ဆေရာ စားႏငပါသလား။ ဆစားလ႔ ရပါတယ။ တစေန႔တာ စားသးတ အာဟာရဓာတရ႕ ၃၀% မ ၃၅% အထ အဆဓာတကေန ရသငပါတယ။ စားလ႔ရတ အဆေတြကေတာ ပဆ၊ ႏမးဆ၊ ေနၾကာဆ၊ သလြငေစဆ၊ ငါးမရေသာအဆမား၊ ဟငးသးဟငးရြကဆတ႔ျဖစပါတယ။ စားလ႔မရတအဆေတြကေတာ ျပည၀အဆေတြေပါ။ ျပည၀ႏႈနးမားတအဆဆတာက အေအးခထားလကလ႔ရရင ခသြားတအဆမး အမဆ၊ ၀ကဆ၊ စားအနးဆေတြပါပ။ အဒလခတ အဆေတြက တတႏငသမ နညးနညးပ စားဖ႔၊ တတႏငသမ အဆရ႕ ၁၀%ထက နညးေအာငစားဖ႔ အၾကျပပါတယ။ ၁၅။ အားလးစားလ ႔ ရပါသလား။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငေတြအေနန႔ အခ႕ကလြရင သာမနလတစေယာကစားေနကအတငး အစားအေသာကမားက စားသးႏငပါတယ။ ေရာဂါရငေတြအေနန႔ လး၀ေရာငရမယ အစားအေသာကမားကေတာ.... (၁)ခေသာသစသးမား (ဆးခတကေနစဥကာလအတြငး ယာယေရာငရန) ဥပမာ- သရကသး၊ ဖးၾကမးငကေပာသးႏင အျခားငကေပာသးမား၊ ပနးသး၊ လေမၼာသး၊ သစေတာသး၊ ကၽြေကာသး၊ နာနတသး၊ ဖရသး၊ ဒးရငးသးစေသာ ရာသေပၚသစသးမား၊ (၂)ခေသာအရညမား (အျမတမးေရာငၾကဥရန) ဥပမာ- ေကာဖ၊လကဖကရည၊ ေကြကာအတ၊ Diet ေကာဖ၊ Diet လကဖကရည၊ Diet ေကြကာ၊ ေဟာလစ၊ မငလ၊ အဗာတငး၊ အခရညပလငးမား (၃) ခေသာမန႔မား (ဆးခတကေနစဥကာလအတြငး ယာယေရာငရန) ဥပမာ- ကတမန႔၊ ဘစကစ၊ ကတေျခာက၊ မန႔ၾကြပ၊ ေပါငမန႔၊ ထနးလက၊ ၾကသကာ၊ မလငပါေသာ အစားအစာမား၊ ခငခနၿပး စားသငတအစားအစာေတြကေတာ ဆန၊ ဂႏင ျပလပထားေသာ ကစဓာတပါေသာ အစားအစာမား ဥပမာ- ထမငး၊ဆနျပတ၊မန႔ဟငးခါး၊ ညပေခါကဆြ၊ ျမစြမ၊ ဂန႔လပထားတ ခပါတ၊ ေခါကဆြ၊ ၾကာဆ၊ ပလာတာ၊ အၾကာေကြး၊ ေပါငမန႔၊ နျပား။ ေနာကတစခက ေစးထနးတဥေတြ ဥပမာ- အာလး၊ကနစြနးဥလဟာမးေတြ ျဖစပါတယ။

ႀကကသေလာကစားလ႔ရတ အစားအစာေတြကေတာ ကစဓာတမပါတ လတဆတၿပး အစမးေရာငရတ ဟငးသးဟငးရြကေတြပ ျဖစပါတယ။ ဥပမာ- ကနစြနးရြက၊ ဟငးႏႏြယရြက၊ မနကညးရြက၊ဘးသး၊ ေဂၚဖထပ၊ မနလာရြက စသညတ႔ ျဖစပါသည။ ၁၆။ ပစားလ ႔ ရပါသလား။ ပမာ ပရတငးဓာတလ႔ေခၚတ အသားဓာတပါတအတြကေၾကာင စားလ႔ရပါတယ။ ၁၇။ ၾကကဥ၊ဘဥ စားလ ႔ရပါသလား။ ၾကကဥ၊ဘဥ စားလ႔ေတာ ရပါတယ။ အသငအတငပ စားလ႔ရတယ။ ၾကကဥ၊ ဘဥရ႕ အႏစမာ Cholesterol ဓာတမားတအတြကေၾကာင အလြနအကၽြ မစားသးသငပါဘး။ ၾကကဥအကာကသာ စားသးသငပါတယ။ ဒါေပမ ေကာကကပေရာဂါေ၀ဒနာရငမားႏင အဆဓာတမားေသာ လေတြမာေတာ မစားသးသငပါဘး။ ၁၈။ အငနေလာစားဖ ႔ လပါသလား။ ဆးခသမားတစေယာကအေနန႔ အငနဓာတက အလြနအကၽြ မစားမဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ ျမနမာလမးေတြရ႕ ဓေလအရ ငါးပ၊ ငါးေျခာက၊ ငျပာရည စားသးမႈမားတအတြကေၾကာင တတႏငသမ ေလာစားဖ႔ လအပပါတယ။ ဆားဓာတမပါဘ လး၀စားသးျခငးမဟတဘ သာမနစားသးေနကအတငး စားေသာကၿပး အငနဓာတမားက ထပမမထညမဖ႔ပ အေရးႀကးပါတယ။ အတအကေျပာရရငေတာ တစေန႔လင 6gm ထက ပမစားသးသငပါဘး။ ဥပမာ ဆပါစ႔၊ မန႔ဟငးခါးစားမယ၊ ငျပာရည ထပထညစားတာမး၊ ဟငးေတြက ငနေအာငထပထည စားတာမး၊ အသလ မစားဖ႔ပါပ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ အငနဓာတန႔ မတညတ ေသြးတးမားျဖစေနရင အငနစားလ႔မျဖစပါဘး။ ေသြးတးန႔ဆးခေပါငးျပး ျဖစလ႔ရရင ႏလးႏင ေကာကကပေရာဂါျဖစႏႈနးထား ပၿပး ျဖစႏငတအတြက အငနဓာတကလညး ေလာစားဖ႔ အၾကဥာဏေပးပါတယ။ ၁၉။ အခမႈန ႔ႏင ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ဆငပါသလား။ အခမႈန ႔စားလ ႔ ရပါသလား။ ဟငးခမႈန႔က သၾကားလခတာ မဟတပါဘး။ ဟငးခမႈန႔တခ႕က ေသြးက ခေစၿပး တခ႕က ေသြးတးေစပါတယ။ ဟငးခမႈန႔မာပါတ Monosodium Glutamate က ေသြးတးေစတအတြကေၾကာင ေသြးတးရေသာ လနာမားန႔ ေကာကကပမေကာငးေသာ လနာမား တတႏငသမ ေရာငၾကဥသငပါတယ။ ေသြးတးမရလင အသငအတငေတာ စားသးႏငပါတယ။ (စားသးလင ကနးမာေရးအတြကေတာ အေထာကအကမျပပါ။) ၂၀။ သစသး၀လေတြ စားလ ႔ရပါသလား။ ဘယေလာကစားႏငပါသလ။

ေသြးခထနးသမးမႈ မေကာငးစဥကာလေတြမာ ခေသာ သစသးမား စားသးလ႔ မသငေတာပါ။ ထနးသမးမႈေကာငးလာရငေတာ သငေလာရ စားသးႏငပါတယ။ သစသးေတြ စားသးခနမာလညး ၄ငးအသးက ရရမညအငအား ကယလရဓာတပမာဏကလညး ထညသြငးတြကခကသငပါတယ။ ၂၁။ ေဂၚဖ၊မနလာဥ စားလ ႔ရပါသလား။ ေဂၚဖကေတာ စားလ႔ရပါတယ။ ပနးေဂၚဖအခကေတာ ဟငးသးဟငးရြကလ ခတအရသာ ျဖစပါတယ။ သၾကားလမခပါဘး။ မလာဥကေတာ စားလ႔ရပါတယ။ ဒါေပမ အမားႀကးစားလ႔ေတာ မေကာငးပါဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အခ႕ေသာ ႏငငေတြမာ မနလာဥက အသးျပၿပး သၾကားထတလပေနတာ ေတြ႕ေနရပါတယ။ ၂၂။ ဆးခသၾကားစားလ ႔ရပါသလား။ ဆးခသၾကားစားလ႔ ရပါတယ။ ဆးခသၾကားဆတာက ပမနစားေနက သၾကားကသ႔ ခေသာလညး ကယလရနညးပါးေအာင ေလာခထားေသာ သၾကားဓာတတစမး အကစပါတင (Aspartame) ျဖဖစပါတယ။ ၂၃။ ဆးခသၾကား ဘယေလာကစားႏငပါသလ။ ဆးခသၾကားက အစားအေသာကထတြင အခအရသာရရ စားသးႏငပါတယ။ ၂၄။ ဒငးယကေကာဖေသာကလ ႔ ရပါသလား။ ဒငးယကေကာဖေသာကလ႔ မရပါဘး။ ဒငးယကေကာဖမာလညး ႏ႔မႈန႔အခးအစား၊ သၾကားအခးအစား၊ ေကာဖ အခးအစား ၃း၁ န႔ေရာထားၿပးသားဆေတာ အခဓာတပါတာပါဘ။ ဒငးယကဆတာက ၀တသေတြက ထပၿပးေတာ မ၀ေအာင စားလ႔ရတယလ႔ ဆပါတယ။ ဆးခသမားေတြ စားေသာကလ႔ရတယလ႔ တကရက မဆလပါဘး။ ၂၅။ ႏ႔မႈန ႔စားလ ႔ရပါသလား။ ႏ႔မႈန႔ဟာ အဆထတၿပး အခမပါတ ႏ႔မႈန႔ ဆရငေတာ စားလ႔ရပါတယ။ ၂၆။ ႏြားႏ႔ေသာကလ ႔ ရပါသလား။ ႏြားႏ႔ေသာကလ႔ ရပါတယ။ ဒါေပမ အမမာ ကယတငကၿပး မလငထတထားတႏြားႏ႔၊ ဒါမမဟတ ႏငငျခားကလာတ အဆထတထားတ ႏြားႏ႔ (Skimmed milk) ဆရငေတာ ေသာကလ႔ရပါတယ။ ၂၇။ ႏ႔စမးန ႔ လကဖကရညေသာကလ ႔ ရပါသလား။ ႏ႔စမးမာ သၾကားမပါတာ ကနးေသတယဆရင ေသာကလ႔ရပါတယ။

၂၈။ ဆးခေပါငမန ႔ စားလ ႔ရမလား။ ဆးခေပါငမန႔ ဆၿပးမရပါဘး။ ေပါငမန႔မာ သၾကားအႏစမပါဖ႔ လပါတယ။ ေပါငမန႔အသားႏလြနးရငေတာ ေသြးတြငးအခဓာတက ခကခငးတကလာေစပါတယ။ ဒါေပမ ေပါငမန႔တစခပဟာ ထမငးတစပနးကနႏင ကစဓာတပါ၀ငႏႈနးဟာ တတအတြကေၾကာင ေပါငမန႔စားရင ထမငးေလာစားသငပါတယ။ ၂၉။ ေပါငမန ႔အၾကမးစားလ ႔ ရပါသလား။ ေပါငမန႔ အၾကမးစားလ႔ ရပါတယ။ ေပါငမန႔အႏေကေတာ စားလ႔မရပါဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ေပါငမန႔အႏမာ အရသာရေအာငျပလပထားတအတြကေၾကာင အခဓာတပါေနပါတယ။ ၃၀။ ေဆးလပေသာကလ ႔ ရပါသလား။ ေဆးလပေသာကလ႔ လး၀မရပါဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆရင ေဆးလပေသာကျခငးေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါရတလပျဖစျဖစ၊ ဆးခေသြးခေရာဂါမရတ လပျဖစျဖစ၊ ႏလးေရာဂါ ျဖစေစႏငတအျပင အျခားေရာဂါဆးေတြကလညး ျဖစေစႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရခရင ႏလးေရာဂါျဖစႏႈနး ပမားပါတယ။ ေဆးလပေသာကရင ပဆးပါတယ။ ဒါေၾကာင ေဆးလပက လး၀ေသာကသးဖ႔ မသငေတာပါ။ ၃၁။ အရကေသာကလ ႔ ရပါသလား။ အရကေသာကဖ႔ေတာ လး၀မသငေလာပါဘး။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ အရကထမာေရာ၊ အရကန႔ တြစားတ အျမညးထမာေရာ ကာဗဟကဒရတန႔ ကယလရအငအားဓာတေတြ ပါေနပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခထနးသမးမႈ ပကႏငပါတယ။ ေနာကတစခကေတာ ဆးခေသြးခထနးေဆးေတြေသာကေနတ လနာေတြအေနန႔ အရကေသာကျခငးအားျဖင ေဆးရ႕ အာနသငေရာ အရကရ႕ အာနသငေၾကာငပါ ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ အရမးကသြားတတတအတြက ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ အလြနကဆငးတ ဟကပဂလကစးမးယားေရာဂါ လကၡဏာေတြ ေတြ႕ရတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ျဖစႏငရင ဆးခေသြးခေရာဂါရသမား အရကလး၀မေသာကပါႏင။ လမႈဆကဆေရးေၾကာင မျဖစေမေနအရကေသာကရမယဆရငေတာ Alcohol Limit ထက ပမေသာကပါႏင။ အဒါကေတာ အမးသားမားအတြက တစေန႔လင ၃ ယနစႏင တစပတက ၂၁ ယနစထက မေကာဘ၊ အမးသမးဆလငေတာ ၁၄ ယနစထက မေကာသငပါဘး။ ဒါကေတာ အေနာကတငးက Limit ပါ။ သတ႔ရ႕ Body weight အရေျပာတာေၾကာင အတအက လကယလ႔မရပါ။ ျဖစႏငရင လး၀မေသာကပါန႔လ႔ပ ေျပာခငပါသည။ ၃၂။ ဥပသေစာငလ ႔ရပါသလား။

ဥပသေစာငလ႔ ရပါတယ။ ဒါေပမ ဥပသမေစာငခငမာေတာ မမတ႔ ျပေနကဆရာ၀နန႔ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးသငပါတယ။ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ဥပသေစာငလင မြနးလြမစၿပး အစာေရာငရတအတြကေၾကာင ယခငေသာကေနကေဆးေတြ ေပးေနမႈပစက ျပနလည ျပျပငေပးရမာ ျဖစတအတြကေၾကာင ျဖစပါတယ။ ၃၃။ တရားစခနး၀ငမယဆ ေဆးေတြ ဘယလေသာကရပါမလ။ အေကာငးဆးကေတာ မမျပေနကဆရာ၀နႏင ေဆြးေႏြးတငပငသငပါတယ။ ညေနပငးမ ေသြးခကေဆးမား မေသာကမသာ ေသြးခအလြနအမငးကဆငးျခငးက ေရာငၾကဥႏငမညျဖစပါတယ။ ကနႏလးႏင ေသြးတးကေဆးမားက ပမနအတငး ေသာကသးသငပါတယ။ ၃၄။ တရားထငလ ႔ ရပါသလား။ တရားထငလ႔ ရပါတယ။ ျမနမာလမးမားဟာ တရားထငၿပဆရင တငပလငေခြထငၿပး တရားမတၾကတာ မားပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစေယာကအေနန႔ ေျခေထာကက အခနအၾကာႀကး ေကြးကာ မထငသငပါဘး။ ေျခေထာကက သြားတ ေသြးေၾကာထ ေသြးအေရာကနညးသြားတအတြက ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင တရားထငမယဆရင ထငခေပၚမာ ထငၿပး တရားမတႏငသလ စၾကၤေလာကတာမး၊ ေလာငးၿပးမတတာမး စသညျဖင တျခားမတနညးေတြန႔ တရားမတတာမး ပလပသငပါတယ။ ၃၅။ ေလကင ခနးလပခငးတာ ဘာျဖစလ ႔ပါလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစေစ၊ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါျဖစေစ၊ ေသြးတးေရာဂါျဖစေစ၊ ေရာဂါျဖစႏႈနးမားရတ အဓကအေၾကာငးအရငးကေတာ လႈပရားမႈ နညးလ႔ ျဖစရတာပါ။ ေလကငခနးလပျခငးအားျဖင ၁။ အငဆလငရ႕ အာနသငက ပေကာငးေစျခငး၊ ၂။ အ၀လြနသေတြက ကယအေလးခနေလာခေပးႏငရမမက ကယအေလးခနမတကေအာငလညး ထနးထားႏငျခငး။ ၃။ ေသြးခဆးခ ထနးသမးမႈ ပေကာငးေစျခငး၊ ၄။ ေသြးတြငးအဆကရမမက ေသြးေပါငခနကလညး ပမႏျဖစေစပါတယ။ ၃၆။ ေလကင ခနးလပဖ ႔ လအပပါသလား။ ေလကငခနးလပဖ႔ လအပပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါကထး၏ အဓက အခက ၄ ခကျဖစတ ေလကငခနးပမနလပျခငး၊ စားေသာကမႈက ဆငျခငျခငး၊ ေသြးခကေဆးမား သ႔မဟတ အငဆလငေဟာမနးက အခနမနမနသးစြျခငးႏင သြကလကတကၾကြေသာ လမႈေနဟနႏင ကကညေအာင ေနထငျခငးတ႔ထတြင ေလကငခနး ပမနလပျခငးကလညး အေရးႀကးတ

အခကတစခက ျဖစပါတယ။ ေသာကေဆးျဖင ထနးသညျဖစေစ၊ ထးေဆးျဖင ထနးသညျဖစေစ၊ ေလကငခနးလပျခငးန႔ အစားအေသာကဆငျခငစားေသာကျခငးတ႔ကေတာ လတငးမလြမေသြ လပေဆာငရမာ ျဖစပါတယ။ ေလကငခနးလပျခငးအားျဖငလညး ေသြးအခဓာတက ထနးသမးႏငပါတယ။ ၃၇။ ဘာေလကင ခနးေတြ လပႏငပါသလ။ ကယလပႏငတအတငးအတာထကပ ပမနလပဖ႔လပါတယ။ တစေန႔က မနစ ၂၀ ကေန မနစ ၃၀၊ တစပတက ၅ ရက၊ ပမနေလး လမးေလာကသငပါတယ။ အေၾကာငးအမးမးေၾကာင ပမနေလကငခနး မလပႏငသမားအေနန႔ကေတာ ျဖစႏငလင ဆကကားစးမညအစား လမးေလာကပါ။ ဓာတေလကား သးမညအစား တတႏငသမ ရးရးေလကားက အသးျပပါ။ သ႔ေသာ ႏလးေသြးေၾကာကဥး၊ အရးအဆစေရာဂါရသမားအတြကမ ဆရာ၀နႏင ဥးစြာတငပငသငပါတယ။

အခနး (၈) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ေသြးခထနးေဆးမား

ဆးခေသြးခေရာဂါက ဘယလေဆး၀ါးေတြန ႔ ထနးႏငပါသလ။ ဆးခေသြးခအမးအစားန႔ လနာရ႕ လအပခကေပၚမတညၿပး သးစြတ ေဆး၀ါးအမးမးရပါတယ။ (၁) အငဆလငထးေဆး (insulin) အမးမး (၂) ေသြးခထနးစားေဆးမား (ဥပမာ- Sulphonylurea, Biguanide, alpha Glucosidase inhibitors, etc...) ေသာကေဆးမားန႔ အသးမားတ ေဆးမားကေတာ Sulphonylurea အပစ၀ငေဆးမားႏင Biguanide အပစ၀ငေဆးမား ျဖစပါတယ။ Sulphonylurea အပစ၀ငေဆးမားက ကယခႏၶာ၏ ပနကရယအကတက အငဆလငေဟာမနး ထြကလာေအာင လႈ႕ေဆာေပးပါတယ။ Biguanide အပစ၀ငေဆးမားကေတာ အငဆလငေဟာမနးရ႕ အာနသငဆန႔ကငေစတာက ေလာနညးေစပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ အဓကအားျဖင ကယခႏၶာမ အငဆလငေဟာမနး ထြကတာနညးလငျဖစေစ၊ အငဆလငေဟာမနး၏ အာနသငကဆငးေစလ႔ပျဖစေစ ေရာဂါျဖစလာရျခငးျဖစပါတယ။ အမးအစား ၂ ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ ေရာဂါျဖစေစတ အထကပါအေၾကာငးအခကႏစခစလး ျပျပငေပးရေအာင ၄ငးအပစ၀ငႏစမးစလးက တြေပးရေလရပါတယ။ ျမနမာျပညမာ လသမားတ Sulphonylurea အပစ၀င ေဆးအမးအစားမားကေတာ Diamicron, Repaglinide and minidiab ျဖစၾကပါတယ။ အျခား ေသြးခထနးေဆးမားအနက alpha Glucosidase inhibitors ေဆးမားဟာ စားလကေသာအစားထမာ ကစဓာတက အသမပငးက စပယျခငးက ေႏာငေႏးေစသညအျပင စားၿပးေသြးတြငး ဂလးက႔စဓာတမားျခငးကလညး ကာကြယေစပါတယ။ အျခား Pioglitazone, Rosiglitazone စသညေဆးမားလညး ရပါတယ။ ဒေဆးေတြကေတာ အငဆလငေဟာမနးက

ဆန႔ကငတအေၾကာငးအရငး(insulin resistance)က ေလာနညးေစပါတယ။ Novonorm ဆတ အေရးႀကးေဆးတစမး ကနပါေသးတယ။ ဒေဆးကေတာ အစားစားၿပးတာန႔ အငဆလငက ပထြကေအာင လပေပးျခငးအားျဖင အစားစားၿပး တကလာမယ ေသြးခဓာတက ကဆငးေစပါတယ။ အဓကေျပာခငတာကေတာ ေဆး၀ါးအပစေတြအမားႀကးရတာေၾကာင ေဆး၀ါးတစခခငးရ႕ အာနသင၊ ေဘးထြကဆးကးမားက ေသခာစြာသထားၿပးမသာလင ေသြးခထနးျခငးက အကးရေအာင ေရြးခယေပးႏငမာ ျဖစပါတယ။ ၁။ Sulphonylurea အပစမား၀ငေဆးမားရ႕ ေဘးထြကဆးကးက ေျပာျပေပးပါ။ ကယခႏၶာအတြငးမ အငဆလငေဟာမနးပထြကေအာင လပေပးျခငးေၾကာင ထြကလာတ အငဆလငန႔ လကေလာညေထြေစမယ အစာမရခရင ေသြးခဓာတကဆငးၿပး မးေမာတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒေဆး၀ါးက ကစဓာတပါေသာ အစာတစခခန႔အတ စားသးသငပါတယ။ တခ႕ Sulpha မတညသမားအေနန႔ ဒအပစ၀ငေဆးေတြက ေသာကသးလ႔ မရပါဘး။ ၂။ Biguanide အပစ၀ငေဆး Metformin ရ႕ ေဘးထြကဆးကးက ေျပာျပေပးပါ။ မကေဖာမငေဆးရ႕ ဆးကးမားကေတာ ပ႕အနျခငး၊ အစာမေၾကျခငး၊ ဗကနာျခငးမားႏင ၀မးေလာျခငး၊ မးေမာျခငးတ႔ ျဖစတတပါတယ။ မကေဖာမငေဆးက ေရရညသးစြသမားဟာ အတြငး Vitamin B12 စပယမႈခ႕ယြငးျခငးျဖစေစတအတြက ေရရညမာ ထကဥတာ၊ အာရေၾကာအားနညးျခငးမား ျဖစတတပါတယ။ ျဖစတတတာကပ ေျပာတာပါ၊ အျဖစေတာ မမားပါဘး။ ၃။ ေသြးခထနးေဆးမားႏင အျခားေသြးတးႏလ းေဆးမားန ႔အတေရာ ေသာကလ ႔ရပါသလား။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက အသက ၄၀ ေကာေတြမာ အေတြ႕ရမားတတပါတယ။ ဒေ၀ဒနာရငေတြမာ အ၀လြနေရာဂါ၊ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ၊ ေသြးတးေရာဂါ၊ ေသြးတြငးအဆဓာတမားတ ေရာဂါေတြန႔ တြၿပး ေတြ႕ရတတပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးဟာ ေသြးခထနးေဆး၊ ႏလးေဆး၊ ေသြးတးကေဆးႏင အဆထနးေဆးမားက တစၿပငနကတညး ေသာကေနရတတပါတယ။ ေဆး၀ါးေတြက တြေသာကရေပမယ ဒေဆးေတြဟာ တစခန႔တစခ ဓာတျပျခငး၊ ဆန႔ကငျခငးမား မရပါ။ ဒါေၾကာင ေသြးခထနးေဆး၊ ႏလးေဆး၊ ေသြးတးကေဆးႏင အဆထနးေဆးမားက တစၿပငနကတညး ေသာကႏငပါတယ။ ၄။ ေသာကေဆးေတြက ဘယအခနေသာကရပါမလ။ စားၿပးမလား။ မစားခငလား။ ေယဘယအားျဖင ေဆးေတြရ႕ (action) အာနသငဟာ ေဆးေသာကၿပး နာရ၀ကမ စရတာျဖစပါတယ။ ေသာကေဆးေတြက အစာမစားမ နာရ၀ကအလတြင ေသာကရမာ ျဖစပါတယ။

ဒေနရာမာ မကေဖာမင (Metformin) ေသာကေဆးကလညး အစားမစာခင နာရ၀ကမာ ႀကေသာကရမာ ျဖစပါတယ။ ၅။ မကေဖာမငက အစားစားၿပးမ ေသာကခငးေနၾကတာ ဘာျဖစလ ႔ပါလ။ အချဖစေနတာက ဆရာ၀န၊ ဆရာမမားအပါအ၀င လအမားက အစားစားၿပး နာရ၀ကၾကာမ ေဆးေသာကသငတယဆၿပး လကခထားၾကပါတယ။ မကေဖာမင (Metformin)ေသာကရင အစာအမမာ အစားမရဘ မေသာကသငဘးလ႔ပ စာအပေတြထမာ ေရးထားပါတယ။ အစားစားၿပးမ ေသာကရမယလ႔ မေရးထားပါဘး။ ဘာမမစားဘ ေသာကဖ႔သာ ေရာငရနလအပပါတယ။ အစာမရဘ ေဆးေသာကရင Metformin ရ႕ ေဘးထြကဆးကးမားျဖစတ ပ႕အနျခငး၊ အစာမေၾကျခငး၊ ဗကနာျခငးမား ျဖစႏငပါတယ။ မစားခငေသာကခငးရတ ရညရြယခကကေတာ Metformin ရ႕ အာနသငရရန နာရ၀ကၾကာမရလ႔ အစာမစားမနာရ၀ငႀကေသာကခငးရျခငး ျဖစပါတယ။ ၆။ မကေဖာမငေသာကရင ေကာကကပပကစးတယဆတာ ဟတပါသလား။ မကေဖာမင (Metformin) ေသာကရင ေကာကကပ မပကစးပါဘး။ ဒါေပမ ဒေဆးက နဂအခ ေကာကကပ လး၀မေကာငးတသေတြ (Renel Failure)၊ အသညးမေကာငးတသေတြ (Liver Failure)၊ ႏလး လး၀မေကာငးသ (Heart Failure) (ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ ရသေလာကက မဆလပါ)၊ အဆတ လး၀အလပမလပသ (Respiratory Failure)၊ ရသမားတြငသာ ေသာကသးရန မသငေတာပါ။ ဒလကယခႏၶာအဂၤါပကစးေနသေတြဟာ မကေဖာမင(Metformin) ေသာကရင ေသြးတြငး Lactic Acid မားတ ေရာဂါျဖစလာၿပး အသကအႏရာယ ရႏငပါတယ။ ေနာကတစခကကေတာ Metformin ေသာကၿပး ေကာကကပမပကစးႏငပါ။ ေကာကကပေရာဂါရသမား မေသာကသငပါဘးလ႔လညး သမးကးၿပး မေျပာသငပါဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ေကာကကပေရာဂါဆတာက အမးမးျဖစႏငပါတယ။ ေကာကကပေရာငေရာဂါ၊ ဆးလမးေၾကာငးပး၀ငျခငးန႔ ေကာကကပေကာကတညျခငးစတ ဆးႏင ေကာကကပေရာဂါမား၊ ေကာကကပအလပမလပသမား (Renal Failure) ရသေတြဟာ Metformin မေသာကသငပါဘး။ ၇။ ေနေကာငးေနလ ႔ ဆရာေပးထားတ ေဆးပဆကေသာကေနလ ႔ မရဘးလား။ ေနေကာငးေနလ႔ ဆရာေပးထားတ ေဆးပဆကေသာကေနလ႔ မရဘးေတာ မဟတပါဘး။ တခ႕ေသာ ဆးခေသြးခ ေနာကဆကတြေရာဂါမားဟာ လနာကယတင ေစာစးစြာသရရန မလြယကပါ။ သလာတအခနေရာကရင ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြပါ ျဖစေနတတပါတယ။ လနာ တစဥးခငးအတြက ဆးခေသြးခေရာဂါကထးမားက အေျခအေန၊ အခနအခါ၊ေရာဂါအဆငဆငက လကၿပး အျမတမး ျပျပငေျပာငးလေနဖ႔ လအပေနပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါရငမားဟာ

တတကၽြမးနားလညသ ဆးခေသြးခဆရာ၀နမားႏင အနညးဆးသးလ တစခါ ပမနျပသစစေဆးကသမႈ ခယသငပါတယ။

အခနး (၉) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အငဆလငေဟာမနးေဆး

၁။ အငဆလငထးေဆးအေၾကာငး ေျပာျပပါ။ ဆးခေသြးခေရာဂါကသရာမာ အေရးႀကးတ အငဆလငဆတာဟာ ခႏၶာကယထမာ သဘာ၀အေလာကထြကတ ေဟာမနးပါ။ ကယခႏၶာထက ဆလေတြ အလပလပဖ႔ သၾကားဓာတ လအပပါတယ။ ဆလထက သၾကားဓာတ၀ငဖ႔အတြက အငဆလင လအပပါတယ။ အဒအငဆလငက ကယခႏၶာက အလအေလာကမထတေပးႏငရငေသာလညးေကာငး၊ အငဆလငအာနသငနညးေနရင ေသာလညးေကာငး ေသြးထမာ သၾကားဓာတေတြ မားျပားလာၿပး ဆးခေသြးခေရာဂါဆတာ ျဖစလာရတာပါ။ အငဆလငထးေဆး အမးမးရပါတယ။ ယခငက အငဆလငက ႏြား၊၀ကေတြမ ထတလပခၿပး ေနာကပငးမာ အငဆလငက ဗဇအငဂငနယာ နညးပညာျဖင ထတလပလာၾကပါတယ။ ႏြားႏင၀ကေတြက ရတ အငဆလငေတြဟာ လရ႕ အငဆလငန႔ ဖြ႔စညးပအားျဖင အနညးငယသာ ကြာျခားမႈရပါတယ။ လ၏ကယခႏၶာအတြငး ဓာတျပမႈမားျဖစေစကာ ေဆးမတညျခငး (Allergic Reaction) ဆၿပးလညး ျဖစတတပါတယ။ လရ႕ အငဆလငကေတာ ေဆးမတညျခငး (Allergic Reaction) မရသေလာက နညးပါးပါတယ။ ၂။ အငဆလငဘယႏမးရပါသလ။ ဘာေတြကြာျခားပါသလ။ အၾကမးအားျဖငေတာ ေဆးထးၿပး ခကခငးဆသလ အာနသငရတ အငဆလင အၾကညရည (Short Acting Insulin)န႔ အာနသငျဖညးျဖညးမ ရၿပး တာရညၾကာၾကာခႏငတ အငဆလင (Long Acting Insulin)ဆၿပး ၂ မးရပါတယ။ အာနသငအျမနရတ အငဆလငမနး ဘယလသႏငသလဆရင အငဆလငပလငးက ေထာငၾကညလကရင အရညၾကညေနတယ။ ေရအေရာငတငးပျဖစေနတယ။ ဒါဆ (Soluble insulin) ေပာ၀ငလြယတ အငဆလငလ႔ ေခၚပါတယ။ သရ႕ အာနသငက ထးလကၿပးတာန႔ နာရ၀ကအေတာအတြငးမာ စၿပး အာနသငရတယ။ အဒအာနသငက ဘယေလာကၾကာၾကာခႏငသလ ဆရင ၆ နာရေလာကအထ ၾကာၾကာခပါတယ။ အဒအရညၾကညအငဆလငက အေရျပားေအာကမာလညး ထးလ႔ရတယ။ အသားထလညး ထးလ႔ရပါတယ။ အေရးေပၚလအပလ႔ (Intravenous) ေသြးျပနေၾကာထ ထးသြငးလညး ရပါတယ။ ေရာဂါရငရ႕ ေရာဂါအေျခအေနအရ

ဘယေနရာမာ ထးေပးသငသလဆတာက ဆရာ၀နေတြက ဆးျဖတေပးရပါမယ။ အာနသငအျမနလခငတယဆရင အေၾကာေဆးထးရၿပး အာနသငေႏးေႏးမ လခငရင အေရျပားေအာက၊ ဒါမမဟတ အသားတြငးက ထးေပးရပါမယ။ ေနာကအငဆလငတစမးကေတာ အေပၚကေျပာခတအတငး အာနသငၾကာၾကာခတ အငဆလငအမးအစားပါ။ ဒအငဆလငကေတာ အေနာကရညျဖစၿပး ေထာငၾကညလကလ႔ရရင မႈငးထငးထငးန႔ အေနာကရညျဖစပါတယ။ အငဆလငအေနာကရညေတြက အေရျပားေအာကမာပ ထးလ႔ရပါတယ။ (Soluble Insulin)န႔လညး တြထးလ႔ရပါတယ။ ဒအေနာကရညအငဆလငက အသားထ မထးရပါဘး။ အေၾကာထလညး လး၀ မထးရပါဘး။ ဒအာနသင ၾကာၾကာခႏငတ အငဆလင ကယထမာ ထးလကလ႔ရရင အနညးဆး ၂၄ နာရကေန ၃၆ နာရအထ အာနသငျပပါတယ။ အာနသငစရတာကေတာ အၾကညရညလ နာရ၀ကအတြငးမာ မရဘး။ ၂ နာရၾကာမ စရပါတယ။ အဒအေနာကရညက ထးမယဆရင သတ႔က ထမငးစားၿပး ခကခငးတကလာမယ သၾကားဓာတက ခကခငးထနးမေပးႏငဘး။ ထးၿပး ၂ နာရၾကာမ အာနသငရမယ။ ထမငးက အခစားတယ။ နာရ၀ကအေတာအတြငး ေသြးထမာ သၾကားဓာတတကလာရင သ႔က တစခတညးန႔ကေတာ စားၿပးၿပးခငးတကလာမယ ေသြးခက ထနးလ႔မရပါဘး။ သမားရးက အငဆလငအျပင ေခတေပၚအငဆလငမား ရပါတယ။ Insulin analogue အမးအစားျဖစပါတယ။ ဒအမးအစား အၾကညရညဟာ ေဆးထးၿပးၿပးခငး အာနသငခကခငးစျပပါတယ။ အေနာကရညကျပနေတာ ၂၄ နာရ နးပါးခပါတယ။ ၃။ အငဆလငက အစာမစားခင ဘယေလာကႀကထးရမလ။ ပမနအားျဖင အငဆလငက အစာမစားခင နာရ၀ကေလာက ႀကထးသငပါတယ။ အငဆလငထးၿပး နာရ၀ကၾကာမ လနာက ကစဓာတပါတ အစားအစာက မလြမေသြ စားရပါမယ။ အငဆလငက အစားမစားမ ႀကထးထားမ အစာစားၿပးေနာက တကလာမယ ေသြးခဓာတက ထေရာကစြာ ကာကြယႏငမညျဖစပါတယ။ ၄။ အငဆလငအၾကညန႔ အေနာကဟာ ဘယအခနေတြမာ လအပပါသလ။ အငဆလငအၾကညအမးအစားဟာ အစားစားၿပး ခကခငးဆသလ တကလာမယ ေသြးခဓာတက ထနးသမးဖ႔အတြက အထးသငေလာပါတယ။ ဒါေပမ ေဆးရ႕ အာနသင ခႏၶာကယအတြငးရဖ႔ ၆နာရသာ ခတာေၾကာင ဒအငဆလငအမးအစားန႔ ဆးခေသြးခေရာဂါက ကသရင တစေန႔အနညးဆး ၄ ႀကမ ေဆးထးဖ႔ လအပပါတယ။ ဒါေပမ အငဆလငေဟာမနးက ၾကာရညစြာ အသးျပျခငးကလညး မသငေလာပါဘး။ အငဆလငအေနာကအမးအစားကေတာ အာနသငက ၂ နာရၾကာမ ျပတာေၾကာင အစားစားၿပး တကလာမယ ေသြးခဓာတက မထနးသမးႏငပါဘး။

လရ႕ခႏၶာကယအတြငး အငဆလငထတရာမာ အဆင(၂)ဆင ရပါတယ။ အစားစားၿပးခငးတြင အငဆလငတးထြကၿပး အစားစားၿပး (၂)နာရၾကာလင ျပနကသြားပါတယ။ ဒအဆငက အငဆလင ပထမအဆငထြကျခငးလ႔ ေခၚပါတယ။ ဒတယအဆင အငဆလငထြကျခငးကေတာ အငဆလငေတြ ခႏၶာကယအတြငး ျဖညးျဖညးခငး ထြကလာၿပး အသညးမထြကေသာ ဂလးက႔စဓာတေၾကာင ေသြးခဓာတတကျခငးကလညး ကာကြယေပးပါတယ။ လတစဥးအေနျဖင ဆးခေသြးခေရာဂါက အၾကညတစမးတညး ဒါမမဟတ အေနာကတစမးတညး ေဆးထးလ႔ ေသြးခဓာတမေကာငးႏငပါဘး။ အစားစားၿပး တကလာမယ ေသြးခဓာတက ထနးဖ႔ အငဆလငအၾကညရညလပါမယ။ အသညးအတြငး သေလာငထားေသာ ဂလးက႔စေၾကာင ေသြးခဓာတက အငဆလငႏစမး လမညျဖစပါတယ။ အလြယကဆးနညးလမးကေတာ အငဆလငအၾကညႏင အေနာကရညကေရာၿပး မနကအစာမစားမ တစႀကမ၊ ညေနစာမစားမ တစႀကမ ထးေပးလ႔ ရပါတယ။ ယခအခါ အၾကညရညႏင အေနာကရညက အဆငသငေရာၿပး Pre-mixed insulin မားလညး ေပၚေနပါတယ။ သ႔ရာတြင ေသြးခဓာတထနးသမးမႈေကာငး၊မေကာငးေပၚမတည၍ အငဆလငထးနညးမားက ေျပာငးလျပျပငရမယ။ ၅။ အငဆလငန ႔ ကသမယနညးလမးမားက ေျပာပါ။ အငဆလငက တစေန႔တစႀကမ၊ ႏစႀကမ၊ သးႀကမ၊ ေလးႀကမထးနညးႏင အေရျပားေအာကသ႔ ၂၄နာရစကျဖင ထးသြငးနညးစသျဖင နညးလမးမားစြာ ရပါတယ။ အခ႕အမးအစား (၂)ဆးခေသြးခေရာဂါရငမားဟာ ေသာကေဆးမားႏင ကသရာတြင ႏစကာလၾကာရညလာတအခါ ကယခႏၶာက ပနကရယရ႕ အငဆလငထတႏႈနး ကလာတတတယ။ ဒလလနာမားက ေသာကေဆးမား ေန႔ပငးမာေသာကၿပး ညပငးတြင အငဆလင အနညးငယထးရတတပါတယ။ ဒထးေဆးက အငဆလင အေနာကရည ျဖစသငပါတယ။ အခ႕ေသာသေတြဟာ ေသာကေဆးႏငထးေဆးေပါငးၿပး ကသေပမယ ေသြးခထနးျခငးမေကာငးဘ ျဖစတတပါတယ။ ဒလလေတြက အငဆလငအၾကညန႔ အေနာကက ေပါငး၍ တစေန႔ႏစႀကမ ထးသငပါတယ။ အခ႕သမားဟာ အငဆလင ႏစႀကမထးေပမယ ေသြးခထနးသမးမႈ မေကာငးဘ ရေနတတပါတယ။ အထးသျဖင မနကအပရာထမာ ေသြးခဓာတမားမား ေနတတပါတယ။ ဒလမးက မနကအစားမစားမ အေနာကႏငအၾကညေရာထးေပးၿပး၊ ညေနစာမစားမ အငဆလငအၾကညရည ထးေပးရပါမယ။ ညအပခါနးတြင အငဆလငအေနာကရညက ထးရမယ၊ တစနညးအားျဖင အငဆလငသးႀကမ ထးေပးရပါမယ။ အခ႕လမားဟာ အစားစာၿပးတငးသာမက မနကအပရာထခနမာ ေသြးခဓာတမားေနတတပါတယ။ ဒလမးေတြမာ မနက၊ ေန႔လယ၊ ညစာအစားမစားမ အငဆလငအၾကညရညက သးႀကမထးေပးၿပး ညအပခနမာ အငဆလငအေနာကရညက ထးေပးရပါမယ။ ဒကထးက အငဆလငက ေလးႀကမခြၿပး ထးရတ ကထးျဖစပါတယ။ ေခတသစေဆးပညာ၏ တးတကမႈအရ အငဆလငက အႀကမမားစြာ ခြ၍

ထးမေနေတာဘ အငဆလငပါေသာ စကငယကေလးက ၀မးဗကအနးတြင ထညထားကာ ေဆးထးအပငယကေလးက ၂၄ နာရထးထားၿပး အငဆလငက ခႏၶာကယအတြငး ၂၄ နာရ အဆကမျပတထးေပးေသာ နညးလမးလညး ေပၚလာပါတယ။ ယငးအငဆလငစကရ႕ ေစးျမငမားမႈေၾကာင လတငးအတြက ကယကယျပန႔ျပန႔သးႏငျခငး မရေသးပါဘး။ ၆။ အငဆလငက ကယ ဖာသာ ထးလ ႔ရမလား။ ဒါမမဟတ ဆရာ၀န၊ဆရာမထးေပးမပ ျဖစတာလား။ တကယတကယကေတာ အငဆလငက အစာမစားခင နာရ၀ကအတြငးမာ အခနကကထးရတာမ႔လ႔ ကယစားမယအခနက အစားအစာ အဆငသငျဖစတအခန ကယပသတအတြက လနာကယတင ထးရငထး၊ သ႔မဟတရင လနာန႔အတတေနတ တစေယာကေယာကက ထးေပးတာ အေကာငးဆးပါပ။ ဆရာ၀န၊ဆရာမေတြက အားကးေနလ႔ကေတာ ေဆးခနးမဖြငေသးဘး၊ အငဆလငထးၾကရေတာမယ၊ ဗကက ဆာေနၿပ။ အဒေတာ ဆရာ၀န၊ဆရာမေတြအားကးေနရင သပအဆငမေျပႏငပါဘး။ တတသ နားလညတ ဆရာ၀နကေနၿပးေတာ အငဆလငထးရမယလနာက ထးပထးနညး၊ ေဆးထးတာ မနေအာငသငေပးမယ။ လနာက ကယကယက အားကးထးသငပါတယ။ ၇။ အငဆလငက ဘယလထးရပါသလ။ ေဆးထးနညးန႔ ပတသကလ႔ သတထားရမယအခကကေတာ ေယဘယအားျဖင အငဆလငက အေရျပားေအာကမာ ထးလ႔ရပါတယ။ ဗကေအာကမာရတ အေရျပားေအာကမာလညး ထးလ႔ရပါတယ။ ျဖစႏငရငေတာ မနကထးမယအငဆလငက ေပါငမာထးဖ႔ အၾကျပပါတယ။ လကေမာငးမာေတာ သပထးေလမရပါဘး။ ထးလ႔ေတာရပါတယ။ အငဆလငထးတေနရာမာ အေရးႀကးတာကေတာ ထးတအပသည အေရျပားေအာကမာ ရေနဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ အေရျပားေအာကမာရတ အငဆလငပ ျဖစရပါမယ။ ထးလကတအပသည အေၾကာငးေၾကာငးေၾကာင အေရျပားေအာကက လြနသြားၿပး အေၾကာထ၊ အသားထ ၀ငသြားလ႔ မျဖစပါဘး။ ၈။ အငဆလငထးရင ဆးခေသြးခေရာဂါ ကၽြမးေနၿပဆတာ ဟတပါသလား။ အငဆလငထးရင ဆးခေသြးခေရာဂါ ကၽြမးေနၿပဆတာ မဟတပါဘး။ တစခါတစရမာ ဆးခေသြးခေရာဂါက ေသာကေဆးမားန႔ ထနးလ႔မရေတာဘးဆရင ေသာကေဆးက ခဏေလာက (၄ ပတကေန ၆ ပတအထ) ရပလကတယ။ ၿပးရငထးေဆးေျပာငးေပးလကတယ။ ေသာကေဆးေတြက ပနကရယက အငဆလငထြကေအာင အရမးလႈ႕ေဆာပါတယ။ တခ႕ေသာသမားက အငဆလငထးခငးတာဟာ ပနကရယက အနားေပးခငလ႔ ထးခငးတာပါ။ အငဆလငစထးၿပး တစသကလးထးရမယလ႔ မရညရြယပါဘး။ ေဆးထးၿပး ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးလာတယ။ အငဆလငလအပမႈနညးလာတယဆရငေတာ ေသာကေဆး ျပနေျပာငးေပးရပါတယ။ တစခ႕ကေတာ ဆးခေသြးခေရာဂါ သကတမး ၁၀ ႏစေလာကၾကာလာတ လေတြမာ ပနကရယက လး၀အလပမလပေတာဘး။ (Pancreas Exhaustion) လ႔ေခၚပါတယ။ အငဆလငျပနထးမ ရပါတယ။

ပထမေျပာတလကေတာ ပနကရယက သပပငပနးလ႔ အငဆလငအစားထးေပးရတာပါ။ ဒတယကေတာ အငဆလငလး၀ မထြကေတာလ႔ အငဆလငေပးက ေပးရတာပါ။ ၉။ အငဆလငထးရင မကစကြယတယဆတာ ဟတပါသလား။ ဒေမးခြနးက တခ႕လနာမားက မၾကာခဏေမးတာေတြ႕ရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရငမာ မကစကြယတာဆတာ မကစအျမငလႊာ ခ႕ယြငးပကစးသြားလ႔ ျဖစပါတယ။ မကစအျမငလႊာေရာဂါက ေသြးေၾကာငယမားက ထခကလ႔ ပကစးတ ဆးခ ေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါျဖစပါတယ။ အဓကအားျဖင ေသြးခထနးသမးမႈႏင တကရက သကဆငပါတယ။ အငဆလငကသာ စနစတက ထးၿပး ကသျခငးအားျဖင ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ ပေကာငးႏငပါတယ။ ေသြးခဓာတ ထနးသမးေကာငးျခငးအားျဖင ေသြးေၾကာငယမားထခကလ႔ ပကစးေသာ မကစအျမငလႊာေရာဂါက ကာကြယႏငပါတယ။ ေသြးခဓာတ ထနးသမးမႈ ေကာငးပါက ေရာဂါျဖစခါစမဆလငေတာင ျပနလညေကာငးမြနသြားေအာင ကသေပးႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင အငဆလငထးရင မကစကြယတယဆတာ လး၀မဟတပါဘး။ ၁၀။ အငဆလငထးရင ေကာကကပပကစးတယဆတာ ဟတပါသလား။ အငဆလငထးရင ေကာကကပပကစးတယဆတာလညး မဟတပါဘး။ အငဆလငထးလ႔ ေကာကကပပကစးသြားတ လနာ၊ မကစပကစးသြားတလနာရယလ႔ ဒေန႔အထ ကမၻာေပၚမာ မရေသးပါဘး။ ေကာကကပပကစးျခငးကလညး ေသြးေၾကာငယမား ထခကလ႔ ပကစးတေရာဂါျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးခထနးသမးမႈႏင တကရကသကဆငပါတယ။ အငဆလငထးရင ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးတအျပင ဆးခေသြးခရ႕ ေနာကဆကတြေရာဂါေတြ ကေတာင ကာကြယႏငပါတယ။ အငဆလငေၾကာင ေကာကကပပကစးတာ၊ မကစပကစးတာ လး၀မဟတပါဘး။ ဆးခေသြးခေၾကာင ေကာကကပပကစးသြားတာကပါ ကာကြယႏငပါတယ။ ၁၁။ အငဆလငက ဘယလလနာမးေတြမာ လအပပါသလ။ အငဆလငေဆးထးဖ႔ လအပတသေတြကေတာ ၁။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရငမား၊ ၂။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငမားအနက (က) ေရတကာလတြင ျဖစေပၚလာေသာ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါမားမာ ဥပမာ- - ေသြးတြငးကတနးဓာတမားကာ အကဆစဓာတ လြနကသညေရာဂါ - ေသြးတြငး ကတနးဓာတ မမားဘ၊ ေသြးမားပစခလာကာ သတလစေမေျမာသညေရာဂါ (ဃ) အေရးေပၚ ေရာဂါမား (သ႔) အေျခအေနမား - ဥပမာ - ႏလးေသြးေၾကာပတေရာဂါ - အႀကးစား ခြစတကသမႈခရျခငး။

- အဓက ေရာဂါပး၀ငေရာကျခငး (တဘ၊ အနာပဆပ စသညျဖင) (ဂ) ကယ၀နေဆာငကာလတြင ဆးခေသြးခေရာဂါ ထနးသမးျခငး (ဃ) ေရရညကာလတြင ျဖစေပၚလာေသာ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါမားမာ ဥပမာ- - ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင မကစအျမငလႊာထခကျခငး - ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင ေကာကကပထခကျခငး - ဆးခေသြးခေရာဂါေၾကာင အာရေၾကာမားထခကျခငးစသညသမား ထးရပါမယ။ ၁၂။ ဆရာက အငဆလငထးခငးေနတယ။ အငဆလငအစား ေသာကေဆးန႔ေရာ ကသလ ႔ မရဘးလား။ ဆရာက အငဆလငထးခငးတယဆတာ အဒလဟာ အငဆလငထးဖ႔ လကလအပလ႔ ထးခငးတာပါ။ အငဆလငအစား ေသာကေဆးန႔ ကသလ႔မရပါဘး။ တစခါတစရမာ ဆးခေသြးခေရာဂါက ေသာကေဆးမားန႔ ထနးလ႔မရေတာဘးဆရင ေသာကေဆးက ခဏေလာက (၄ ပတကေန ၆ ပတအထ) ရပလကတယ။ ၿပးရင ထးေဆးေျပာငးေပးလကတယ။ ေသာကေဆးေတြက ပနကရယက အငဆလငထြကေအာင အရမးလႈ႕ေဆာပါယတ။ တခ႕ေသာသမားက အငဆလငထးခငးတာဟာ ပနကရယက အနားေပးခငလ႔ ထးခငးတာပါ။ အငဆလငစထးၿပး တစသကလးထးရမယလ႔ မရညရြယပါဘး။ ေဆးထးၿပး ေသြးခထနးသမးမႈ ေကာငးလာတယ။ အငဆလငလအပမႈ နညးလာတယဆရငေတာ ေသာကေဆးျပနေျပာငးေပးရပါတယ။ ၁၃။ အငဆလငက ေရခေသတာန႔မ ထားရမယဆတာ ဟတပါသလား။ အငဆလငပလငးက ေဖာကၿပး တစလတတ အခနးအပခနမာ ထားဖ႔ လအပပါတယ ။အငဆလငက ေအးတေနရာမာ ထားဖ႔ လအပပါတယ။ ေရခေသတာရရင ေရခေသတာထမာ ထားဖ႔လအပပါတယ။ ေရခေသတာမရရငေတာ အငဆလငေဆးက ေနေရာငျခည တကရကမထးတေနရာမ ထားဖ႔လအပပါတယ။ ျပတငးေပါကနားက စားပြေပၚမာ ခထားမယ။ စားပြေပၚက ေနေရာငျခညကမယ၊ေနေရာငျခညထးေနမယ၊ ၾကြကေလာကေပၚတငထားမယ၊ ေနေရာငျခညထးတာ ခရမယ။ ဒလေနရာမးေတြမာ အငဆလငက မထားမဖ႔ လအပပါတယ။ အလငးေရာငတကရကမကတ ေမာငေနတေနရာမာ ထားေပးရငလညး အာနသငဟာ ေပာကမသြားပါဘး။ အငဆလငေဆးက ေရာငးတသအေနန႔ ျဖစႏငရင ေရာငးမယ အငဆလငေတြက ေရခေသတာထမာ သမးဆညးထားတ အငဆလငကပ ၀ယယသငပါတယ။ (Cold Chain) လ႔ေခၚတ ေရခေသတာထမာ ထားမ ေဆးအာနသင မပကဘန႔ အျပညအ၀ရပါမယ။ အဒါေၾကာငမ႔ ေအာကလမးက၀ငလာတ အငဆလငေတြက အာနသငအျပညအ၀မရပါဘး။ ကနသညေတြအေနန႔ အဆငေျပသလ သယေဆာငလာမာမ႔ အငဆလငအာနသင ပကေနတတပါတယ။ ဒါကေတာ သတထားသငပါတယ။ ၁၄။ အငဆလငထးတ အပက ဘယႏစခါ ျပနသးလ ႔ရပါသလ။

အငဆလငထးတအပက တစေယာကတညးသာ ထးတအတြက အပမတးမခငး ထးေနတာက မေျပာလပါဘး။ တကယတကယ ထတလပတာကေတာ အပတစေခာငးက တစခါသာထးဖ႔ ရညရြယပါတယ။ ေဆးရေဆးခနးေတြမာဆရငေတာ လနာ ၃-၄ ေယာကက ထးမယဆတာ လး၀မျဖစသငပါဘး။ တစေယာကဆကေန ေနာကတစေယာကက ကးစကေရာဂါမား ကးစကသြားႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင တစေယာကက အပတစေခာငးစ ထးရမာပါ။ ၁၅။ အငဆလငက မထးဘ စားလ ႔၊ ရလ ႔ ရပါသလား။ အငဆလငရဆငးေပၚေနပါၿပ။ အေမရကနလႏငငမးမာ အငဆလငရေဆးက သးစြမႈအလြနမား ေနပါၿပ။ အေမရကနႏငငရ႕ အစားအေသာကန႔ ေဆး၀ါးႀကးႀကပေရးအဖြ႕ (FDA)က လနာမားမာ အငဆလငရေဆးက သးစြခြငျပထားပါတယ။ အစဥအလာအရ ေဆးထးလ႔ရတ အငဆလငက ေဆးထးစရာမလဘ ရသြငးျခငးအားျဖင ဆးခေသြးခသမားမားမာ အသးျပႏငလ႔ လနာမားအတြက မားစြာေကနပဖ႔ ေကာငးပါတယ။ ေန႔စဥအသားက အပန႔ထးေနရတဒကၡက ကငးေ၀းသြားႏငပါတယ။ ဒါေပမ ေပၚခါစေဆးဆတအတငး ေစးႀကးၿပး လကလမးမမႏငပါဘးဆေတာ လအမားအတြက မသးစြႏငပါဘး။ ေနာကတစခကေတာ ပါးစပမ ရလကၿပး အသကရလမးေၾကာငးမတစဆင ေသြးထက ေရာကသြားရန လအပတအတြက အသကရလမးေၾကာငးက ပမနျဖစရပါမယ။ ႏစရညလမား ေဆးလပေသာကသမား၊ ပနးနာရငၾကပေရာဂါရသမား၊ အဆပပြအဆပေရာငျဖစေနသဟာ အငဆလငရေဆးက သးစြရနမသငေတာပါ။ အငဆလငက ေသာကေဆးအေနန႔ ေပးႏငေအာင နညးလမးရာေဖြၿပး သေတသနျပေနပါတယ။ ဒါေပမ အစာအမထကေရာကရင အငဆလငက အစာေျခရညမားက ဖကဆးတအဆငက မေကာႏငေသးတအတြက ေသြးထက အငဆလငအာနသငလလေလာကေလာကရႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင အငဆလငေဆးဟာ သေတသနအဆငမာပ ရပါေသးတယ။ ၁၆။ ေသြးခေဖာကတစက ၀ယထားဖ ႔ လပါသလား။ ယခေခတကာလမာ ေသြးခဓာတက လကေမာငးကေသြးျပနေၾကာမ ေသြးစစျခငးန႔ လကထပမ ေသြးေဖာကၿပး ေသြးခဓာတတငးတ စကကေလးမားႏင စစျခငးႏစမးရပါတယ။ ေသြးျပနေၾကာမ ေသြးေဖာကစစေဆးျခငးက အျမတမးစစေဆးေနဖ႔ မသငေတာပါဘး။ ေသြးခေဖာကစက (Glucometer)န႔စစတာကေတာ လြယကလငျမနၿပး၊ အပမား ခဏခဏေဖာကေပမလညး မနာတာေၾကာင မၾကာခဏစစေဆးျခငးမားအတြက မားစြာ အသးျပေနပါတယ။ ယခေခတ ဆးခေသြးခေရာဂါကထးမာ အေရးႀကးတအခကကေတာ မမေသြးခဓာတက မမေဖာကစစကာ မတတမးတငထားျခငး (Self Monitoring of Blood Glucose- SMBG) ဆတာပါပ။ ေခတေပၚကာလ ဆးခေသြးခေရာဂါကထးမာ မရမျဖစလအပခကတစခ ျဖစပါတယ။

လနာမား မမေသြးက မမေဖာကစစၿပး မတတမးတငထားရင အကးေကးဇးမားစြာ ရႏငပါတယ။ မမေသြးခအေျခအေနက မမသရျခငးအားျဖင ေသြးခထနးသမးေရးမာ ပမအေထာကအက ျဖစေစႏငပါတယ။ ေသြးခဓာတမေကာငးရင ေကာငးေအာင ထနးသမးႏငတာ၊ ေကာငးေနရငလညး ဆကထနးထားႏငတာေၾကာင လနာမားအေနန႔ မမေသြးခအေျခအေနက သရႏငပါတယ။ မမကနးမာေရးအတြက မမကယတင တာ၀နယပါ၀ငေဆာငရြကရာလညး ေရာကပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါဆရာ၀နအေနန႔လညး လနာ၏ေသြးခမတတမးက ၾကညၿပးေတာ ေသြးခထနးေဆးက လအပသလ လတးပေလာလပေပးရာမာ အေထာကအကမားစြာရပါတယ။ အထကေဖာျပပါအခကေတြေၾကာင လနာမားက မမရ႕ ေသြးခဓာတက အစဥသရေနႏငရန ေသြးခေဖာကစက (Glucometer)က ေဆာငထားၾကပါလ႔ အၾကျပလပါတယ။ ၁၇။ တစေန႔ဘယႏစခါ ေသြးေဖာကစစရပါမလ။ အၾကမးအားျဖင ေသြးခဓာတသပမားေနတအခနေတြမာ တစေန႔က ေလးႀကမေလာက အနညးဆး ေဖာကစစေဆးၾကညရပါမယ။ မနကစာ၊ ေန႔လယစာ၊ ညေနစာ အစာမစားခင သးႀကမန႔ အပရာ၀ငခါနးတစႀကမ စစေဆးသငပါတယ။ အဒေသြးခဓာတေတြေကာငးေနလကန႔ လနာမာ ဆးခေသြးခေရာဂါရ႕ ေနာကဆကတြဆငပြားေရာဂါေတြ ျဖစေနတာကေရာ၊ HbA1c

လ႔ေခၚတ ေသြးေဖာကစစေဆးခကေကနပဖြယရာ မရဘးဆရင အစားစားၿပး ႏစနာရၾကာမာလညး ေသြးျပနေဖာကစစေဆးၾကညဖ႔ လပါတယ။ ေသြးခဓာတထနးသမးမႈေကာငးသမားမာေတာ မနကအပရာထတစႀကမ၊ ညအပယာမ၀ငခငတစႀကမေဖာက၍ စစေဆးသငပါတယ။ ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးလာတာန႔အမ ေန႔စဥစစေဆးေနရာမ တစပတႏစရကသ႔ ေလာ၍ ေဖာကစစလ႔ရပါတယ။ ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးေနသမားက ႏစပတလငတစႀကမသာ ေဖာကစစတာန႔ လေလာကပါတယ။ မနကေစာေစာေသြးစစေဆးခက (Fasting Blood Glucose - FBG) မနကမစားခင ေဖာကရင လေလာကပါတယ။ မနကေစာေစာေသြးစစေဆးတ (Fasting Blood Glucose - FBG) က ညတစညလး (၁၀ နာရ ၁၂ နာရ) လးလး အစာမစားပေနၿပး ေဖာကရမယလ႔ မဆလပါဘး။ လနာေတြက မနကေသြးေဖာကဖ႔က တစညလး လ႔လ၊ ၀ရယစကအားထတၿပးေတာ ဗကဆာခ၊ ေခၽြးေတြျပနရငလညး မစားရဘ ေနတတၾကပါတယ။ တကယတမးကရင ဒလေနၿပး စစေဆးျခငးဟာ ဆးခေသြးခေ၀ဒနာရငေတြအတြက အလြနကပ အႏရာယမားလြနးပါတယ။ မနကေစာေစာေသြးစစေဆးခက (Fasting Blood Glucose - FBG) မနကမစားခငေဖာကရင လေလာကပါတယ။ ၁၂ နာရလးလး အစာမစားဘ အငတခၿပးေတာ ေဖာကရမယလ႔ မဆလပါဘး။

၁၈။ ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးတယဆတာ ဘယေလာကက ဆပါသလ။ ေသြးခထနးသမးေကာငးမေကာငးက ဘာန႔ သတမတႏငသလဆရင ေသြးထမာပါ၀ငတ ဂလးက႔စဓာတ အနညးအမားအေပၚ မတညၿပးေတာ သတမတပါတယ။ အေမရကန ဆးခေသြးခေရာဂါရငအသငးက လမးညႊနမႈအရေျပာရရင မနကအပရာကအထ အစာမစားခငေဖာကရင (90 မ 130mg/dl)၊ ညအပရာမ၀ငခင ေသြးေဖာကရင (120 မ 150mg/dl) အစာစားၿပး ႏစနာရၾကာမေဖာကရင (180mg/dl) ထကမေကာသငဘးလ႔ ညႊနၾကားထားပါတယ။ ေသြးခဓာတေကာငးမေကာငးက ပမတကစြာစစေဆးႏငရန HbA1c

လ႔ေခၚတ ေသြးနဥအတြငးရ ေသြးေရာငျခယဓာတတြင ပးေပါငးပါ၀ငေနေသာ ဂလးက႔စဓာတအား တငးတာခကပ ျဖစပါတယ။ ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ ေကာငးသမားမာ HbA1c (6-8) ၾကားမာ ရသငပါတယ။ ဆးခေသြးခလနာတစဥးခငးက မမေသြးက မမဘာသာေသြးခေဖာကၿပး မတတမးတငထားခကအေပၚမာ ၾကညၿပးမသာလင လနာတစဥးခငး ေသြးခထနးသမးမႈ ေကာငးမေကာငး ေျပာလ႔ရပါတယ။ တစႀကမတညး ေသြးေဖာကထားတ ေသြးခစစေဆးျခငးက ၾကညၿပးေတာ ေသြးခဓာတထနးသမးမႈ ေကာငးမေကာငးလ႔ မေျပာႏငပါ။ တခ႕လနာမားမာ ဆရာ၀နဆမလာမ အစာေတြေရာငတယ။ ေဆးမနမနေသာကတယ။ ေဆးခနးမာ စစၾကညတ အခနကေတာ ေသြးခဓာတကေနတယ။ လနာမားက ဆရာ၀နမားေရ႕မာ မကႏာျပ ေကာငးေအာငလ႔ အတြက ဒလျပမေလရပါတယ။ ဒါေၾကာင ေသြးခထနးသမးေကာငးမေကာငးက အစဥတစကေဖာကၿပး မတတမးတငထားတ ေသြးခမတတမးက ၾကညၿပးမသာ ပမမနကနေအာင ကသႏငမညျဖစပါတယ။ ေသြးခဓာတထနးသမးမႈေကာငးမေကာငး စစေဆးႏငတ စစေဆးခကကေတာ HbA1c ျဖစပါတယ။ ထစစေဆးခကက လြနခတ သးလအတြငးရ ေသြးခဓာတမားရ႕ အေျဖမားက ေျပာႏငပါတယ။ ဆရာ၀နဆလာခါနးကပၿပး ေဆးေသာကျခငး၊ ေဆးမနမနေသာကျခငး၊ အစားအေသာကဆငျခငျခငးမားန႔ မဆငပါဘး။ ဒါေၾကာင လနာရ႕ ေသြးခဓာတထနးသမးမႈက အမနကနဆးန႔ အျဖစႏငဆးန႔ ခန႔မနးႏငပါတယ။ အခေခတကာလမာ ဆးခေသြးခဆငရာ သေတသနျပခကမားအရ လနာမားရ႕ ေသြးခထနးသမးမႈေကာငးမေကာငးက တငးတာရာတအခါ HbA1c က အသးျပရပါတယ။ HbA1c 7% ထကမားသမားတြင ေသြးေၾကာငယမားတြင ျဖစေသာေရာဂါမား ပျဖစတတတာက ေတြ႕ရပါတယ။ ေနာကဆးေပၚေတြ႕ရခကမားအရ HbA1c 6.5% ပတ၀နးကငမာပ ထားသငပါတယ။

အခနး (၁၀) ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အေပါငးအပါေရာဂါမား

၁။ဆးခေသြးခေရာဂါႏင မညသညေရာဂါမားတြျဖစပါသလ။

ဆးခေသြးခေရာဂါက အဓကအားျဖင အမးအစား (၃)မးရပါတယ။ အမးအစား (၁)ဆးခေသြးခေရာဂါႏင အမးအစား (၂)ဆးခေသြးခေရာဂါတ႔ျဖစပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ မမကယခႏၶာအတြငး ပနကရယအကတရ အငဆလငမား ထတလပေပးရာ ဆလမားက ဆန႔ကငတကဖကေပးသည ပဋပစၥညးမား ျဖစေပၚလာတေရာဂါ ျဖစပါတယ။

တစနညးအားျဖင မမအဂၤါအစတအပငးမားက တကခကရန ပဋပစၥညးမား မမဘာသာထတေပးသည ေရာဂါ (autoimmune disease) ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါဟာ အျခားကယတငထတပဋပစၥညးမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာေရာဂါမားန႔အတ တြၿပးျဖစႏငပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါႏငအတ တြျဖစတတေသာေရာဂါမားမာ... Pernicious anaemia ေခၚေသြးအားနညးေရာဂါ လညပငးသကရကေခၚ လညပငးအကတေရာဂါ အသမေရာငရမးသညေရာဂါ (coeliac disease)၊ ခႏၶာကယအတြငး အကဒနယ (adrenal) အကတမ ေဟာမနး အထြကနညးသညေရာဂါတစမး (addison disease) သားဥအမအလပမလပသညေရာဂါ (primary ovarian failure) ခရသငးအေရျပားေရာဂါ (vetiligo)တ႔ ျဖစၾကပါတယ။ အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရၿပဆရင အထကပါေရာဂါရ၊မရ ရာေဖြစစေဆးဖ႔ လအပသလ တစနညးအားျဖင အထကေဖာျပပါ ေရာဂါမားေတြ႔ၿပဆရင အမးအစား (၁) ဆးခေသြးခေရာဂါရမရ ရာေဖြေဖာထတၾကညသငပါတယ။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါကေတာ ကနးမာေရးႏငညညြတေအာင ေနထငမႈဟနမရလ႔ျဖစပါတယ။ ဇ၀ျဖစစဥေရာဂါစ (Metabolic Sydrome) ႏငပါေသာ ေရာဂါမားႏင တြၿပးေတြ႕ရတတပါတယ။ ၄ငးေရာဂါမားကေတာ အ၀လြနျခငး (obesity)၊ ေသြးတးေရာဂါ၊ ေသြးတြငးအဆဓာတမားျခငး စသညေရာဂါမားတ႔ ျဖစပါတယ။ အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါရငတစဥးေတြ႔ၿပဆရင အထကေဖာျပပါေရာဂါမားက ရာေဖြၾကညဖ႔လအပပါတယ။ အျပနအလနအားျဖင အထကေဖာျပပါေရာဂါမားရရငလညး အမးအစား (၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ေဖာထတစစေဆးဖ႔လပါတယ။ ၂။ ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ေသြးတးေရာဂါ ဘယလတြျဖစပါသလ။ ဆးခေသြးခေရာဂါႏင ေသြးတးေရာဂါတ႔ဟာ ကးစကျခငးေၾကာငျဖစတ ေရာဂါမဟတဘ ကနးမာေရးႏင မကကညေသာ လမႈဘ၀ေနဟနမားေၾကာင ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒေရာဂါေတြဟာ လတစဥးထမာ တြၿပးျဖစႏငပါတယ။ ျမနမာႏငင ဆးခေသြးခေရာဂါကာကြယထနးသမးေရးစမခကမားအရ ျမနမာႏငငမာ ေသြးတးေရာဂါရငရ႕ ၄၀%ဟာ ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစႏငပါတယလ႔ သရရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါ၊ ေသြးတးေရာဂါ၊ ေသြးတြငးအဆဓာတမားသညေရာဂါ၊ အ၀လြနျခငးေရာဂါမား စေပါငးၿပး လတစဥးတညးမာ ျဖစေနရင ဇ၀ျဖစစဥေရာဂါစ (Metabolic Syndrome)လ႔ ေျပာပါတယ။

၄ငးလမားက ေသြးေၾကာကဥးေရာဂါႏင ဥးေႏာကေသြးေၾကာကဥးေရာဂါမား ျဖစဖ႔ အလားအလာမားပါတယ။ ေနာကထပသတျပစရာအခကကေတာ ေသြးတးေရာဂါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါျဖစလာႏငသလ ေသြးတးေရာဂါကထးေဆး၀ါးတစခ႕ေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါက ပျဖစေစႏငပါတယ။ ဒါေၾကာင ဆးခေသြးခေရာဂါရငတငးမာ ေသြးတးေရာဂါကရာေဖြရသလ အျပနအလနအားျဖင ေသြးတးေရာဂါရငမားမာလညး ဆးခေသြးခေရာဂါရမရ ေရာဂါစစေဆးၾကညရပါမယ။ ေသြးတးေရာဂါက ကသေတာမယဆရင ဆးခေသြးခေရာဂါ မျဖစေစႏငမယကထးမးက ေရြးခယကသဖ႔ လအပပါတယ။ ၃။ ေသြးတးေရာဂါက ဘယလကရမလ။ ဆးခန႔ ပးတြၿပး ျဖစပြားေနတ ေသြးတးေရာဂါရငေတြက ကသရာတြင ပထမဥးဆးအေနန႔ ေသြးေပါငခနအေပၚေသြး (130-139mmHg) ၊ ေအာကေသြး (80-89mmHg) ရသမားကသာ ေဆး၀ါးႏငမကေသးဘ ကယအေလးခနမမားေစေအာင ေလကငခနးေတြ လပခငးမယ၊ အစားအေသာကအေနအထငက ဆငျခငၿပးေတာ စားခငး၊ ေနခငးမယ၊ အငနေတြေလာစားခငးမယ စတာေတြန႔ အရငဆးႀကးစားကသသငပါတယ။ ဒနညးန႔ သးလေကာတတငေအာင ေသြးေပါငခနဟာ ဒအတငးဆကလကရေနမယဆရင ေသြးတးကေဆးမားက စတငေပးမယ။ လနာတစဥး စလာကတညးက အေပၚေသြး (140mmHg)အထကႏင ေအာကေသြး (90mmHg)ရ႕အထက ျဖစလာလငေတာ အစကတညးက ေသြးတးကေဆးမားက စေပးမယ၊ အေနအထင အစားအေသာကကလညး ဆငျခငမယ။ အေရးႀကးတာကေတာ ဆးခေသြးခဆရာ၀နန႔ အျမတမးမနမန ျပသစစေဆးၿပး ကသမႈခယေနရပါမယ။ ၄။ ေသြးေပါငခနကဘယေလာကထခသငပါသလ။ သာမနလမားမာ အေပၚေသြး (140 mm Hg) ႏင ေအာကေသြး (90 mm Hg) ေကာမ ေသြးတးေရာဂါရတယလ႔ သတမတႏငပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါရသမားဟာ အေပၚေသြး (130 mm Hg) ႏင ေအာကေသြး (80 mm Hg) ေကာရင ေသြးတးေရာဂါရတယလ႔စတငသတမတႏငပါတယ။ ဒါေၾကာငမ႔ ဆးခေသြးခေရာဂါရငးဟာ ေသြးေပါငခနက အေပၚေသြး (130 mm Hg) ႏင ေအာကေသြး (80 mm Hg) ေအာကမာ အၿမတမးနညးေနေအာင ထနးသမးသငပါတယ။ ေသြးတးေရာဂါ ကထနးသမးႏငမ မကစအျမငလႊာေရာဂါ၊ ေကာကကပေရာဂါႏင ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါက ကာကြယႏငပါတယ။ ၅။ အသညးအဆဖ းတယဆတာေရာ ဘာျဖစတာပါလ။ အသညးအတြငးရ ဆလမားအတြငး အဆမားစပေနျခငးက (Fatty liver) အသညးအဆဖးတယလ႔ေခၚပါတယ။ အဓက အားျဖင အရကအလြနအကၽြေသာကသမားတြင အသညးအဆဖးျခငး (Alcoholic Hepatitis) န႔ အရကမေသာကဘန႔ အသညးအဆဖးျခငး (Non-alcoholic Fatty liver Disease) ဆၿပးႏစမးရပါတယ။ ဆးခေသြးခေရာဂါလနာမားတြင ဒတယ

အမးအစားအသညးအဆဖးေရာဂါျဖစဖ႔ မားပါတယ။ (insulin resistance) ဆတ အငဆလငရ႕အာနသငက ဆန႔ကငျခငး ေတြန႔ အဓကသကဆငပါတယ။ အဝလြနျခငးန႔လညး ဆကစပေနပါတယ။ ၆။ အသညးအဆဖ းျခငးက ဘယလသႏငပါသလ။ အသညးအဆဖးတာက လအမားစမားမာေတာ မညသညလကၡဏာမားမျပဘ ရေနတတပါတယ။ အေၾကာငးေၾကာငး ေၾကာင ေဆးစစတအခါ ဝမးဗကက တဗဓာတမန (Ultrasound) ကရကၾကညေတာမသာ သတာမားပါတယ။ ပၿပး တတကကသခငရငေတာ ဝမးဗကအတြငးရအသညးက ကြနျပတာဓာတမန(CT Scan) ျဖင စစေဆးၾကညရင ပေကာငးပါ တယ။ အသညးရ႕ပရပက တဗဓာတမနထကစာရင ကြနပတာဓာတမနမာ ပထငရားစြာ ေတြ႕ရပါတယ။ သ႔ရာတြင အသညး အဆဖးေရာဂါသကသကအတြက ကြနပတာဓာတမနရကခငးေလ မရပါဘး။ အမားစကေတာ တဗဓာတမနန႔ပ ေရာဂါသတမတေလရပါတယ။တခ႕သမားက ဝမးဗကအထကပငးညာဘကနရးေအာကကေအာငတယလ႔ ေျပာေလရပါတယ။ အသညးအဆဖးသကသကန႔ေတာ အသားဝါတာ၊ အစားအေသာကပကတာ၊ ဆးဝါတာေတြျဖစေလမရပါ။ ဆရာဝနမားက ဝမးဗကက ေသခာစြာ စမးသပၾကညရင အသညးပႀကးေနတာက စမးသပေတြ႕ရရပါတယ။ အသညးတြငးကလာပစညးမား အဆစပေနရသကသကတငမ ေနာကတစဆငတြင အသညးတြငးကလာပစညးမား ေရာငးရမးတအဆငက ကးေျပာငးသြားႏင ပါတယ။ ဒအခနမာေတာ ေသြးစစၾကညရင အသညးမထတေသာအငဇငမား (ALT,AST) တကေနပါတယ။ ဒအဆငမာ ထေရာကမနကနေသာကထးမားက မခယပါက အသညးေျခာကေသာ ေရာဂါ (Cirrhosis of Liver) ထ တးတကျဖစသြားႏင ပါတယ။ ဒါေၾကာင အသညးအဆဖးျခငးေရာဂါအား ယခငဆယစႏစမားကသ႔ အႏရယမရႏငဟ လစလရထားလ႔မရပါဘး။ ဆးခေသြးခေရာဂါရတသတငး အဝလြနသတငးတြင အသညးအဆဖးျခငးေရာဂါရ၊ မရက ရာေဖြၾကညသငသကသ႔ ထေရာက မနကနေသာ ကထးမားကလညး ခယသငပါတယ။ ၇။ အသညးအဆဖ းေရာဂါက မညသ ႔ ကသႏငပါသလ။ အေရးႀကးဆးကေတာ တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာဝနမားႏင ျပသၿပး စစေဆးမႈျပလပေသာ ကသမႈခယသငပါတယ။ တကစြာသေတသနျပကာ အာနသငအားစမးသပထားျခငးမရေသာ သစရြကသစဖမားျပတေသာကျခငး၊ ေဆးၿမးတမားျဖင ကသျခငးမားသည ေရတကာလတြင သကသာတယလ႔ထငရႏငေသာလညး ေရရညကာလမာ အကးအာနသငမားက မားစြာ စးရမဖြယ ျဖစႏငပါတယ။ အသညးအဆဖးၿပး အဝလြနေနသမားက ကယအေလးခနက ေလာခရန ႀကးစားသငပါတယ။ အသညးအဆဖးျခငးက အမးအစား(၂) ဆးခေသြးခေရာဂါက ျဖစေစႏငတ အေၾကာငးအရငတစချဖစပါတယ။ အငဆလငေဟာမနး၏အာနသင ဆန႔ကငျခငး (Insulin Resistance) ႏင မားစြာဆကစပေနျခငးေၾကာင အာနသငဆန႔ကင ျခငးက ေလာေစေသာေဆးမားေပးကာ ကသႏငပါတယ။ ဒါေပမယ တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာဝနမားရ႕ ႀကးၾကပမႈ မားစြာ လအပပါတယ။

အသညးအဆဖးျခငးေရာဂါရသတစဥးအား ေရာဂါတးလာျခငးရ၊မရလညး အၿမတမးေစာငၾကညေနသငပါတယ။ ဒါမသာ ျဖစေပၚလာေသာ ေရာဂါအဆင အရ လအပသလ ကထးေျပာငးလ ကသေပးႏငမာ ျဖစပါတယ။ ၈။ အဝလြနတယဆတာ ဘယေလာကက ဆလတာလ။ လတစဥးရ႕ အသကအ႐ြယ၊ အရပအေမာငးရသငတာထက ကယအေလးခနပေနျခငး ျဖစပါတယ။ အဝလြနျခငးႏစမး ရပါတယ။ မမခႏာတစကယလးတြငး အဆမားစပမားျပားျခငးႏင ဝမးဗကဝနးကင အဆစၿပးဝျခငး ဆၿပးႏစမးရပါတယ။ တစနညးအားျဖင အေထြေထြအဝလြနျခငး (general obesity)ႏင ခႏာကယအလယပငး အဝလြနျခငး - ဗက႐ြျခငး (central obesity) ဆၿပး ႏစမးျဖစႏငပါတယ။ အဝလြနျခငးက တငးတာရာမ ကယအေလးခန(ကလ)က အရပအျမင (m2)ျဖင စားျခငးမ BMI (Body Mass Index) က ရပါတယ။ သာမနလတစေယာကဟာ BMI (18.5-24.9)ျဖစၿပး၊ အေလးခန သာမနထကပသမားမာ BMI (25-29.9) ဟသတမတ ၿပး၊ အဝလြနသမားက သးမးသးစားခြျခားသတမတႏငပါတယ။ ၁။ BMI (30-34.9) ၾကားရသက အနညးငယ အဝလြနသ ၂။ BMI (35-39.9) ၾကားရသက အလယအလတတနး အဝလြနသ ၃။ BMI 40 ထကမားသက လြနကစြာ အဝလြနသတ႔ဆၿပး သတမတႏငပါတယ။ ယေန႔ကာလမာ ဝမးဗကအဆစျခငးက ပမအေရးႀကးလာပါတယ။ ဝမးဗကအဆစျခငးဟာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ၊ ဆးခေသြးခေရာဂါတ႔န႔ ဆကစပေနၾကပါတယ။ တစနညးအားျဖင ဗက႐ြသ၊ ဗကပသမားဟာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါႏင ပမဆကစပေနပါတယ။ ဝမးတြငးအဆမားက လြယကစြာတငးလ႔ရပါတယ။ အမးသားအေနန႔ ၄၀ လကမႏင အမးသမးအေန န႔ ၄၅ လကမထက မမားသငပါ။ ၉။ အဝလြနတာက ဘယလကရပါမလ။ အေျခခအားျဖင လတစဥးစားသးတ အစားစာထမာ စြမးအငဓာတ အဓကေပးေသာ ကစဓာတန႔ အဆဓာတမား မားေန ျခငးက အဝလြနကမႈက ျဖစေစႏငပါတယ။ ထ႔အျပင ကယလကလပရားမႈနညးျခငးေၾကာငလညး ကယခႏာတြငး စြမးအငဓာတမားက သးစြမႈနညးကာ ပေနေသာစြမးအငဓာတမားက အဆဓာတမားအျဖစကယမာ ခဏေျပာငးလသမးထား ျခငးေၾကာင အဝလြနလာရျခငး ျဖစပါတယ။ ထေၾကာင အဝမလြနကေစရန ေန႔စဥစားသးေသာ စြမးအငဓာတမားမတေနဖ႔ လပါတယ။ အဝလြနသမား ကယအေလးခနေလာလရင စြမးအငဓာတစားသးမႈက ေလာကာစားသးၿပး စြမးအငဓာတက မားမား သးစြသငပါတယ။ ေျပာရလင အစားေလာစားၿပး ကယခႏာလႈပရားရန လအပပါတယ။ အစားေလာစားရာတြင အဓက အားျဖင ကစဓာတပါေသာ အစားအစာမား (ဆနႏင ဂမရေသာအစားအစာမား) ကေလာၿပး စားသးရန လသကသ႔ အငအားဓာတက မားမားေပးႏငေသာ အဆဓာတမားက အမားဆးေလာစားရန လအပပါတယ။ ဆျပနဟငးမား၊ ဆႏငေၾကာ ထားေသာ အစားအစာမား တတႏငသမစားသးရန ျပတထားေသာဟငးလာမားက ခကစားသငပါတယ။ အစားက ေလာစားသကသ႔ ကယခႏာတြငးစပေနေသာ စြမးအငဓာတမားကလညး မားမားသးစြရန ကလကလႈပရား ေလကငခနးမား ပမနျပလပသငပါတယ။ အစားအစာစားသးမႈကေလာၿပး စပေနေသာ

အငအားဓာတမားက အသးျပျခငးအား ျဖင အငအားဓာတေလာနညးမႈျဖစကာ ကယခႏာအတြငး အဆမားေလာသြားႏငပါတယ။ တစနညးအားျဖင ပနသြားႏငပါ တယ။ အထကပါအစားအေသာကေလကငခနးကထးသကသကန႔ မလေလာကပါက ပနေဆးမားျဖင ကသမႈခယလ႔ရပါတယ။ ပနေဆးမားက တတကၽြမးနားလညေသာဆရာဝနမားႏင တငပငၿပး ေသာကသးသငပါတယ။ မမဘာသာ မမသေဘာန႔ မကသသငပါ။ အဝလြနကသအခ႕မာ အစာအမႏင အလမးေၾကာငးမား ခြစတကသျခငးျဖင ပနေအာငကသလ႔ ရပါတယ။ ယေန႔ေခတကာလေခတစားေနေသာ အဆစပထပျခငး၊ အဆျဖတထတျခငး ကထးမားကေတာ မကစပေဒသာၾကညေကာငး ေအာငသာျဖစၿပး၊ အဓကကေသာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါမ ကာကြယေပးႏငျခငးမရပါ။ ၁၀။ ေသြးတြငးအဆဓာတ ဘယႏမးရပါသလ။ အဆဓာတ(၄)မး ရပါတယ။ total cholesterol, LDL, HDL and triglyceride တ႔ျဖစပါတယ။ ေသြးတြငးအဆမားလာ ျခငးက ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါအတြက အေရးႀကးပါတယ။ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါက ပျဖစေစတအဆက မေကာငးတအဆ (bad cholesterol) လ႔ သတမတၿပး ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါမ အကာအကြယေပးေသာအဆက ေကာငးတအဆ (good cholesterol) လ႔သတမတပါတယ။ အထကပါအဆ (၄)မးအနက total cholesterol, LDL and triglyceride တ႔ဟာ မေကာငးတအဆျဖစပါတယ။ HDL က တစမးတညးသာ ေကာငတအဆျဖစၿပး ႏလးေသြးေၾကာကဥး ျခငးက ကာကြယေပးတ အဆဓာတျဖစပါတယ။ ေသြးထမားမားရေလ ေကာငးေလျဖစပါတယ။ ၁၁။ ေသြးတြငးအဆဓာတမားက ဆးခေသြးခေရာဂါမာ အျဖစမားပါသလား။ ျမနမာျပညမာ ဆးခေသြးခေရာဂါအမားစဟာ Triglyceride ကမားၿပး HDL ကနညးတတပါတယ။ ေသြးတြငးအဆဓာတ မားျခငးက ဆးခေသြးခေရာဂါရငးမားမာ အေတြ႔မားပါတယ။ အမးအစား(၂)ဆးခ ေသြးခေရာဂါရ႕အနညးဆး ၃ပ ၁ပဟာ ေသြးတြငးအဆဓာတမားေနတတပါတယ။ တခ႕ကေတာ LDL န႔ Total cholesterol မားေနတတပါတယ။ အဆဓာတမားတ အတြက ဆးခေသြးခေရာဂါက မနကနတကထးကေရြးဖ႔ အေရးႀကးပါတယ။ အရင ၁၀ စႏစမားက Total cholesterol မားျခငး ႏင LDL မားျခငးကပ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါ ျဖစေစတယလ႔ ယဆၾကပါတယ။ Triglyceride တစခတညး မားျခငးက ေသြးေၾကာကဥးျခငးက မျဖစေစႏငဟ သတမတၾကပါတယ။ ယခအခါမာေတာ Triglyceride တစခတညးမားျခငးကလညး ႏလးေသြးေၾကာကဥးျခငးက ပျဖစေစႏငပါတယလ႔ သတမတၾကပါတယ။ Triglyceride မားတသေတြဟာ HDL ေလာတတပါတယ။ HDL ေလာျခငးက ႏလးေသြးေၾကာကဥး ျခငးက ပျဖစေစႏငပါတယ။ Triglyceride, LDL and Total cholesterol မားျခငး၊ HDL နညးျခငးဆရင ႏလးေသြးေၾကာကဥး ပျဖစႏငတယဆတာ ဆဖြယမရပါဘး။ ၁၂။ ဝတလတငး ေသြးတြငးအဆဓာတေတြ မားေနတတပါသလား။ ဝတလေတာေတာမားမားဟာ ေသြးတြငးအဆဓာတေတြ မားေနတတပါတယ။ ဝတသမားဟာလညး ေသြးတြငးအဆ ဓာတမားျခငးန႔

တြၿပး ေတြ႕ရတတပါတယ။ ေသြးတြငးအဆမားျခငးသကသက ႏလးေသြးေၾကာကဥးျဖစႏငတာက အဝလြနျခငးေရာဂါေပါငးလကေတာ ပမျဖစမားပါတယ။ ၁၃။ အဝဘန႔ေရာ ေသြးတြငးအဆဓာတမားေနတတပါသလား။ ဝတသအမားစမာေသြးတြငးအဆဓာတမားျခငးတြျဖစေနတယဆေသာလညးပနတသေတြမာလညး ေသြးးတြငးအဆဓာတ မားေနတတပါတယ။ ျမနမာႏငငဆးခ ေသြးခကာကြယထနးသမးစမခကရ႕ သေတသနျပခကအရ အမးသားမားရ႕ ၅၅% န႔ အမးသမးမားရ႕ ၄၅% က HDL နညးၿပး တစခနတညးမာပ Triglyceride မားေနတတပါတယ။ လထ၏ ၉၅% ဟာ သာမန ကယခႏၶာအခးအစားပ ျဖစပါတယ။ တနညးအားျဖင အဝလြနေနတလ သပမမားပါဘး။ ဆလတာက ပနတသမားလညး ေသြးတြငးအဆဓာတမားေနသအမားစေတာ ပနတသမားသာ ျဖစပါတယ။ ဒါေၾကာင ပနသညျဖစေစ၊ ဝသညျဖစေစ ေသြးတြငးအဆဓာတက တစႏစတစႀကမ စစထားၾကညသငပါတယ။ ၁၄။ ေသြးတြငးအဆဓာတမားတာ ဘယလကရမလ။ ေသြးတြငးအဆဓာတက စစေဆးၾကညတအခါမာ Total Cholesterol 200mg%, Triglyceride 160mg%, LDL 240mg% ထကမားျခငး၊ HDL 40mg% နညးေနရင ေသြးတြငးအဆဓာတက ကဖ႔လပါတယ။ ကသဖ႔မာ အပငး(၂)ပငး ရပါတယ။ အစားအေသာကအေနအထငဆငျခငျခငးႏင ေဆးဝါးမားႏင ကသျခငးတ႔ ျဖစပါတယ။ အစားအေသာကက မနကနတအစားအေသာကက ေရြးခယစာေသာကဖ ႔ လအပပါတယ။ အဝလြနရငလညး ကယအေလးခနေလာခရပါမယ။ ကယလကေလကငခနးက ပမနလပဖ႔လပါတယ။ အစားအေသာကကေရြးခယရာမာ ျပညဝဆမားျဖစေသာ တရစာၦနမရတအဆမားက ေရာငဖ ႔လအပပါတယ (ျပညဝဆဆတာက အခနးအပခနမာထားၿပး ခေသာ အဆမား ျဖစပါတယ)။ အဓကအားျဖင ပဆ၊ ႏမးဆ၊ ေနၾကာဆ၊ သလြငေစဆ၊ ငါးမရေသာအဆမား၊ ဟငးသးဟငးရြကအဆမား ျဖစပါတယ။ သလြငဆကေတာ ေျမထပငလယေဒသမာ အမားဆးစားသးတအဆ ျဖစပါတယ။ ဒေဒသတြငးရေသာလမားမာ ႏလးေသြးေၾကာကဥးေရာဂါအျဖစနညးျခငးဟာ သလြငဆစားသးျခငးေၾကာင ျဖစပါတယ။ ျမနမာႏငငမာေတာ သလြငဆစားသးျခငးတအကင လးဝမရပါ။ ႏငငျခားကတငသြငးလာေသာ သလြငဆမားရေသာလညး လထအတြငး ကယကယျပန႔ျပန႔သးစြျခငး မရပါ။ ျပညဝဆေလာစားျခငးက Triglyceride ႏင LDL နညးျခငးန႔ဆငပါတယ။ Cholesterol မားေစတအစားအစာ ေနာကတစမးမာ ၾကကဥန႔ ဘဥ ျဖစပါတယ။ တစပတလင ၃လးထက ပမစားသငပါဘး။ ေသြးတြငး Triglyceride မားျခငး ကေတာ အဆအစားမားျခငးအျပင ဆနအစားမားျခငးကလညး ဆငပါတယ။ ျမနမာလမးအေနန႔ အေရ႕ေတာငအာရႏငင မားက ဆနအစားမားေသာ လမးမားျဖစပါတယ။ အခ႕လမားဟာ ထမငးက ဇလ (၁)(၂) လး စားသးသအမားအျပား ရပါတယ။ ဒလေတြမာ ေသြးတြငး Triglyceride မားေနတတပါတယ။ ကယခႏၶာအတြငး ဇဝကမၼျဖစစဥအရ Triglyceride မားေနတတၿပး HDL နညးေနတတပါတယ။ ဒါေၾကာင ထမငးအစားမားေနသမားတြင ထမငးေလာၿပး စားသးသငပါတယ။ အဝလြနသမားအတြက ထမငးက လကဖကရညပနကနလးမားႏငခနၿပး စားသးသငပါတယ။ ေယဘယအားျဖင လကဖကရည ပနကနလးသးလးႏင ညမေသာ ထမငးက စားသးႏငပါတယ။ မဝသမားက ပၿပး စားႏငပါတယ။

ေနာကထပအေရးႀကးသည အခကတစခကမာ ပမနကယလကလႈပရားေလကငခနးလပျခငးကလညး HDL နညးေနသမားက ျပနလညမားလာေစႏငပါတယ။ Total Cholesterol န႔ LDL ကေလာနညးေစႏငပါတယ။ အဝလြနသမားက ကယအေလးခနေလာနညးဖ႔ လအပပါတယ။ ေဆးလပေသာကျခငးႏင အေရာကေသာကျခငးက ျဖတရပါတယ။ အစားအေသာကအေနအထငက ဆငျခငလငကစား ေသြးတြငးအဆမား ေကနပဖြယရာမကခရင အဆကေဆး၊ အဆထနးေဆးမားေသာကရနလအပပါတယ။ ေယဘယအားျဖင LDL မားသမားက statin အပစဝငေဆးမားေသာကသင ပါတယ။ HDL နညးသမားကေတာ nicotic acid ေဆးမားေပးလ႔ ရပါတယ။ ေဆးအေၾကာငးမားက အေသးစတတငျပေဆြးေႏြးဖ႔ မျဖစႏငပါဘး။ အဓကေတာ ေသြးအတြငးအဆဓာတမားေနလင တတကၽြမးနားလညေသာ ဆရာဝနမားႏင ျပသကသသငပါတယ။ ေသြးတြငးအဆကေဆးမားက ကယသေဘာန႔ကယ ေရရညမေသာကသးသငပါဘး။ တစလ၊ ႏစလသာ ေရရညသးစြခရင ေဆးရပၿပးမၾကာခငမာ ေသြးတြငးအဆဓာတမား ျပနမားလာတတပါတယ။