hasan rÂmİ paŞa osmanlı donanması akdeniz filosu başamirali · 2017. 9. 2. · kadar...

HASAN RÂMİ PAŞAOsmanlı Donanması Akdeniz Filosu Başamirali

H AT I R AT

BÜYÜK FACİA - BÜYÜK DRAM

‹STANBUL, 2011

Tarihçi Kitabevi Sahibi ve Genel Yay›n YönetmeniNecip Azako¤lu

Editör: Hadiye Y›lmaz

Sayfa tasar›m: Güler K›z›lelma

Sayfa tasar›m: Kolektif Atölye

Birinci bask›: Haziran 2011, ‹stanbul

Boyutlar: 13.5 x 21 cm

Sayfa say›s›: 264

Bask› ve cilt: Kitap Matbaac›l›k Sanayi ve Ticaret Ltd. fiti.

Davutpafla Caddesi No: 123 Kat: 1

Topkap› / ZEYT‹NBURNU-‹STANBUL

+90 (212) 482 99 10

ISBN: 978-605-61533-7-2

© Yay›n haklar› Tarihçi Kitabevi'ne aittir.

Bu eserin bütün haklar› sakl›d›r. Yay›nevinden yaz›l› izin al›nmadan k›smen veya tamamen al›nt› yap›lamaz, hiçbir flekilde kopya edilemez, ço¤alt›lamaz ve yay›mlanamaz.

Tarihçi Kitabeviwww.tarihcikitabevi.com

Moda Caddesi No: 104/A Moda / KADIKÖY-‹STANBUL

Tel: 0216 418 68 86GSM: 0530 370 74 11E-posta: [email protected]

H AT I R AT1897 Osmanl›-Yunan Savafl›’nda

Bahrisefid Filosu Umum Kumandan› olan Hasan Râmi Pafla’n›ny›llarca çürümeye b›rak›lm›fl olan donanman›n periflan ve

ifl göremez durumu hakk›ndaki an›lar›

G ü n ü m ü z Türkçesine çevire n :

C a h i t Ka y ra

‹Ç‹NDEK‹LER

ÇEV‹RMEN‹N ÖNSÖZÜ 11

Arz-› Maksat 21B‹R‹NC‹ BAB: 23

‹stanbul Haliç’inden hareket- Köprüden geçiflte kazanlar›npatlay›fl›- Marmara’da f›rt›na- Lapseki’ye var›fl- Z›rhl›Hamidiye Firkateyni’nin baz› halleri.

‹K‹NC‹ BAB: 27Lapseki’de kalmam›z›n nedeni- Lapseki’den hareket

etmemizin nedeni- Nâra Liman›’na var›fl- Askerin temizli¤i.

ÜÇÜNCÜ BAB: 33Dersaadet’ten hareketimizden Nâra’ya var›fl›m›za kadardonanmada görülen önemli noksanlar- Subaylar ileefrad›n görev bölüflümü- Çeflitli emirler- Bahriye ‹flaretKomisyonu’nun kurulmas›.

DÖRDÜNCÜ BAB: 41Bo¤az’da torpido istimbotlar› ile gerekli keflif ve teftifllerinyap›lmas›- Fen Heyeti’nin tecrübe mazbatas›.

BEfi‹NC‹ BAB: 49Deniz torpidobotlar› ve savafl görevleri- Torpidolar›n görevlerine mahsus bir risale yaz›lmas› ve bas›lmas›-Seyyar torpido at›lmas›, haz›rlanmas› ve regülelerhakk›nda talimat- Torpido istimbotlar›nda görülenkusurlar.

ALTINCI BAB: 69Savafl ilan›ndan önceki savafl giriflimleri- Yunan DenizKuvvetleri’nin incelenerek donanmay› Yunan DenizKuvvetleri’ne karfl› savafla götürmek konusunda teknikdüflünceler- ‹zmir, Selanik vs. önemli limanlar›n donanmay› bat›rmak için planlar› yap›l›fl›- Torpido istimbotlar› arac›l›¤› ile bu limanlar› düflmansald›r›s›ndan koruma planlar›- Savafl teknolojisi veyeniden deniz iflaretleri komisyonlar› kurulmas›- Mevcudubulunmayan deniz savafllar› teknolojisi risalesininbas›lmas› ve süvarilere da¤›t›lmas›.

YED‹NC‹ BAB: 81Savafl ilan›ndan önce atefl denemesi- Atefl denemesindekiüzüntülü olaylar- Atefl denemesindeki olaylara iliflkinaraflt›rmalar- Deniz imalatç›lar›n›n bilgilerinin yetersizli¤iyüzünden k›zaklar›n hasara u¤ramas›- Top k›zaklar›ndaki hasarlar› araflt›rmak üzere NezaretMakam›’ndan yap›m memuru Ali Pafla ile Kenan Bey’ingönderilifli- Ali Pafla ile Kenan Bey’in topçuluk fenni noktai nazar›ndan yerleri ve bilgileri.

SEK‹Z‹NC‹ BAB: 97Savafl ilan› haberi- ‹lk önlemler- Bahriye Nezareti’ndekiflisel duygusall›klar ve kar›fl›kl›klar.

DOKUZUNCU BAB: 107Bahriye Nezareti’nde telafl- ‹ftira haz›r. Fakat yalanc›n›nmumu yats›ya kadar yanar.

ONUNCU BAB: 121Tezvirat politikas›- Padiflah ile görüflme- Mehmet Pafla’n›nDonkiflotlu¤u.

ON B‹R‹NC‹ BAB: 135Top denemesi- A¤›r sonuçlar- Ac› gerçekler.

ON ‹K‹NC‹ BAB:… [Orijinal metinde bu flekilde] 169

ON ÜÇÜNCÜ BAB: 199Kuru teselliler- Ufak bir karfl›laflt›rma- Ben ne yazard›m?

ON DÖRDÜNCÜ BAB: 223Yunan Savafl›’ndan naz›rl›¤›m zaman›na kadar yaflananlara geçici bir kuflbak›fl›: Hüsnü ve Celal Paflalar-Sahte Potemkin olay›- Büyük telafl, asker mi sivil mi idim?-Baz› icraatlar- Bahriye Naz›rl›¤›’na atanm›fl olmam›nmuhtemel nedenleri.

ON BEfi‹NC‹ BAB: 247Düflünce ve duygu yaflam›m- Hesaplar›mda zimmet

iftiralar›- Benim evlat ve ayâlim gemilerdir…

D‹Z‹N 253

Bilindi¤i gibi II. Abdülhamit 1876'daAbdülaziz'in tahttan indirilmesinderol alan Osmanl› Bahriyesi'ni çal›fla-maz hale getirmeyi kendi güvenli¤iiçin gerekli görmüfltür.Bunu gerçeklefltirebilmek için denizgüçlerinin bafl›na Bahriye Naz›r› ola-rak itimat etti¤i kiflileri getirmifltir.Bu makam›, yani Bahriye Naz›rl›¤›'n›1882'den 1897'ye kadar 15 y›l bo-yunca iflgal eden Bozcaadal› Hüse-

yin Hüsnü Pafla, Osmanl› Bahriyesi'nin bu hale getirilmesin-de as›l sorumlu olarak görülmektedir. Bu ba¤lamda II. Ab-dülamit'in:"Bende öyle denizciler vard›r ki, bir gemiyi oldu¤u gibi yu-tabilirler" dedi¤i rivayet edilmifltir.Hasan Râmi Pafla (1842-1923) bu dönemde 1897 Yunan Sa-vafl› s›ras›nda Akdeniz Filosu'nun kumandanl›¤›n›n›, HüseyinHüsnü Pafla öldüktensonra da üç y›l BahriyeNaz›rl›¤› yapm›flt›r.1908 II. Meflrutiyet ‹n-k›lab›'ndan sonra hak-l›, haks›z a¤›r suçlama-larla karfl›laflm›fl ve do-nanman›n periflanl›¤›n-dan sorumlu tutularaksürgüne gönderilmifltir.Ayn› y›llarda "HasanHarami Pafla" ad›ylaan›larak mizah gazete-lerinde alçalt›c› karika-türlere konu olmufltur.

Hasan Râmi Pafla.

ÇEV‹RMEN‹N ÖNSÖZÜ

1897 y›l›nda, Osmanl›lar ile yüzy›l bafl›nda ku-rulan Yunanistan Krall›¤› aras›nda bir savafl ol-mufltur. Karada düflman› yenen Osmanl›lar›n Bah-riyesi deniz savafllar›nda güç durumda kalm›flt›r.Asl›nda bir deniz savafl› olmam›flt›r. Haliç'teki sür-gün yerinden bin bir sorunla kalk›p Çanakkale'yekadar gidebilen Osmanl› Donanmas› Bo¤az'› ge-çip aç›k denize ç›kmaya ve orada bekleyen YunanBahriyesi ile savaflmaya cesaret edememifltir. Buciddi ve ibretle ö¤renilmesi gereken felaketi, o za-man›n Osmanl› Akdeniz Filosu Genel Kumandan›Hasan Râmi Pafla, an›lar›nda ayr›nt›l› bir flekildeaç›klamaktad›r.

Akdeniz Bo¤az›, Osmanl› tarihinde birkaç kezsavafl alan› olmak durumda kalm›flt›r. S›ras›yla Ve-nedikliler, ‹ngilizler, Yunanl›lar ve ‹talyanlar Ça-nakkale Bo¤az›'n› Osmanl› Donanmas›'na kapat-m›fllar ve bunlardan baz›lar› Bo¤az'› geçerek ‹stan-bul önüne kadar gelmifllerdir. 1897 Facias›'n› anla-mak bak›m›ndan yararl› olaca¤› düflüncesiyle buolaylara k›saca yer vermeyi gerekli gördük.

11

Akdeniz Bo¤az›'ndaki ilk deniz savafl›, Gelibo-lu önünde bir Venedik Donanmas›'n›n Çal› Bey'inkumandas›ndaki hafif filoyu yenmesi ile gerçek-leflmifltir. Y›l 1416'd›r. ‹kinci olay, Constantinop-le'un (‹stanbul) Fatih Sultan Mehmet taraf›ndan1453'te muhasaras› s›ras›nda dört büyük kalyonunkente yiyecek ve cephane tafl›mak için giriflti¤i ha-rekettir. Bu dört kalyon Osmanl› Donanmas› ilesavaflarak limana girmeyi baflarm›flt›r. Üçüncüolay, ayn› dönemde (1464) Venedik Donanma-s›'n›n Bo¤az'a girip Gelibolu önünden geriye çe-kilmesi olay›d›r. Daha sonra yine bir Venedik filo-su Çanakkale Bo¤az›'n› Osmanl› gemilerine kapat-m›flt›r. Ancak bu dönem Venedik Devleti'nin cid-di kar›fl›kl›klar ve bunal›mlar içinde bulundu¤u vebu nedenle etkinli¤inin önemli ölçüde azald›¤› y›l-lara rastlamaktad›r.

Bu tarihten sonra Rumeli'de ve Adriyatik k›y›la-r›nda topraklar›n› geniflletmeye çal›flan Osmanl›larile Venedikliler aras›ndaki deniz savafllar› (Os-manl› Bahriyesi'nin güçlenmifl olmas› nedeni ile)Çanakkale Bo¤az› önünde de¤il aç›k denizlerdeolmufltur. Bunlar Yanya ve Girit savafllar›d›r(1645). Ancak Osmanl› yönetimi de bu tarihlerde-ki Saray entrikalar›n›n içinde bo¤ulmufltur. Bu ne-denle Venedik Donanmas›, Bo¤az d›fl›ndaki etkin-li¤ini bir ölçüde sürdürebilmifltir. Bununla birlikte1667 y›l›nda Venedik, donanmalar›n›n yenilmesi

12

HASAN RÂMİ PAŞA - HATIRAT / BÜYÜK FACİA - BÜYÜK DRAM

ile sona eren deniz savafllar›ndan sonra Bo¤az'›kapatmak plan›ndan vazgeçmek zorunda kalm›fl-t›r. Bu tarihten sonra, XIX. yüzy›l bafl›na kadar Ak-deniz Bo¤az› konusunun bir sorun olmad›¤› göz-lenmektedir.

XIX. yüzy›l bafl›nda dünya siyasetinde önemligeliflmeler olmaya bafllam›flt›r. Napoleon BonapartAvrupa'dan baflka Asya'y› de içine alan bir fetihlerkampanyas›na giriflmifltir. Karfl›s›nda ‹ngilizler veRuslar vard›r. Devrin padiflah› III. Selim, Fransa veBonapart yanl›s›d›r. Osmanl›lar, 1806'da Karade-niz Bo¤az›'n› [‹stanbul] Ruslara kapatm›fllard›r. Ay-n› y›l ‹ngilizler güçlü bir donanma ile ÇanakkaleBo¤az›'na gelmifllerdir. Osmanl›lar›n Bo¤az'› savu-nacak deniz güçleri yok denecek kadar zay›ft›r.K›sa bir deniz savafl›ndan sonra Osmanl› Donan-mas› tamam›yla yok olmufl, ‹ngiliz Donanmas› ka-radaki Osmanl› kuvvetlerinin de aymazl›¤›ndanyararlanarak (bir k›s›m askerler yerlerini b›rakarakCuma namaz›na gitmifllerdi) Marmara'ya girmifl ve‹stanbul önüne gelmifltir. Ancak burada birkaçgün kald›ktan sonra bir sonuç alamay›nca geriyegidip Bo¤az'dan d›flar› ç›km›fl ve ayr›lm›flt›r. Bu biranlamda ‹ngiliz Donanmas›'n›n da yenilmesi nite-li¤inde bir olay olarak tarihe geçmifltir. Ancak busavafltan al›nacak bir ders olmal›yd›. Büyük bir ih-male u¤ram›fl olan Osmanl› Donanmas› eski, do-nan›ms›z, yeni silahlardan yoksun gemilerden ve

13

ÇEVİRMENİN ÖNSÖZÜ

talimsiz kara askerlerinden olufluyordu ve askerlikdisiplininden yoksundu. Bu durumdan ders al›n-mad›¤›n› ya da kiflisel nedenlerle büyük felaketle-re haz›rl›k yapacak olan bir ihmalin Osmanl›'yanelere mal oldu¤unu biliyoruz. 1897'de üç Yunansavafl gemisi önünde Bo¤az'dan ç›kamayan peri-flan büyük Osmanl› Donanmas›'n›n düfltü¤ü du-rum, Râmi Pafla'n›n hat›rat›ndaki ayr›nt›larda ac›k-l› bir kan›t olarak yaflamaktad›r.

Osmanl› Akdeniz Filosu Genel Kumandan› Râ-mi Pafla'n›n anlatt›¤› facian›n özeti fludur:

Donanmaya özel ilgi duyan Abdülaziz, saltanat›s›ras›nda ‹ngiltere'de ve Haliç'te yapt›rd›¤› savafl ge-mileriyle büyükçe bir armada oluflturmufltu. Bu dö-nem, yani XIX. yüzy›l›n›n üçüncü çeyre¤i, özellikleK›r›m Savafl›'ndan sonra buharl› ve z›rhl› savafl ge-milerine (Steam navy) geçilen bir dönemdir. Abdü-laziz'in armadas› da bu ilk kez denenmeye bafllan-m›fl olan buharl› gemilerdendir. Bunlar›n baz›lar›n-da yelken tak›mlar› bile vard›r. Bununla birlikteAziziye, Osmaniye, Mesudiye gibi adlar verilen bugemiler zamanlar›na göre büyük tonajl› gemilerdir.Ancak Abdülaziz'in oluflturdu¤u donanman›n gemi-ci kadrosu haz›rlanm›fl de¤ildir. Bu donanma kurul-du¤u zamanda da bir savafl etkinli¤i göstermemifl-tir. II. Abdülhamit, Abdülaziz'in tahtan indirilmesiolay›nda donanman›n yer alm›fl olmas›ndan tedir-gin oldu¤u için gemicili¤e ilgi göstermemifl, dahas›

14


1876'da var olan donanmay› Haliç'e çektirip yirmiy›la yak›n bir süre bir anlamda sürgün etmifltir. (Râ-mi Pafla bu konuda aç›klad›¤› bilgiler aras›nda h›r-s›zl›klara da ayr›ca yer vermektedir). Bu dönemdeBat›'da savafl gemisi tekni¤inde ciddi geliflmeler ol-mufltur. Sonuçta Haliç'e çekilen, bak›m ve tamirleridahi yap›lmayan bu gemiler zaman içinde savaflgüçlerini yitirmifllerdir. Bunlara ek olarak subay veer savaflç› kadrosu da tamam›yla bir tarafa b›rak›l-m›flt›r. Bu dönemde Bahriye Naz›rlar›n›n hepsi bukonudaki sorumsuzlu¤a tümüyle kat›lm›fllard›r.An›lar›n sahibi Hasan Râmi Pafla da kendi ölçüsün-de bu sorumlular aras›nda olmal›d›r. 1897 YunanSavafl› ç›kt›¤›nda Kara Ordusu baflar›l› olurken do-nanmaya da görev verilmesi düflünülmüfl ve Ha-liç'te yatan eski stil ve ayr›ca eskimifl çürümüfl ge-milerin Çanakkale'ye gönderilerek ‹stanbul'u koru-mas› ve bunun için Yunan Donanmas› ile savaflma-s› istenilmifltir. Osmanl› yöneticilerinin ise Padiflah'abunun olanaks›z oldu¤unu aç›kça söyleyecek me-deni cesaretleri yoktur.

Haliç'te yatan gemiler biraz haz›rl›ktan sonrayola ç›kar›lm›fl, halk k›y›larda birikip bu heybetliteknelerin gidiflini alk›fllam›flt›r. Ama gemiler f›rt›-na yüzünden Ayastefanos (Yeflilköy) aç›klar›nakadar ancak gidebilmifltir. Bir tanesi rüzgâra kap›-l›p ‹mral› Adas›'nda karaya oturmufltur. Bundansonra büyük zahmetlerle Çanakkale'ye varan ge-

15


milerin savafl edecek güçleri olmad›¤› aç›kça mey-dana ç›k›nca, orada demir at›p bir anlamda düfl-mandan saklanmaya çal›flmalar› zorunlu olmufltur.Râmi Pafla'n›n an›lar›nda, Bo¤az d›fl›ndaki Yunangemilerinin içeri girerek Osmanl› gemilerini bat›r-malar›ndan korktuklar› anlat›lmaktad›r. Çünkü ge-milerin hareket kabiliyetleri yoktur, toplar› ifle ya-rar durumda de¤ildir. Çanakkale'ye gönderilen buarmadan›n içindeki baz› gemiler donan›ml› de¤il-dir. Silah›, topu tüfe¤i yoktur. Bu durumun kötü-lü¤ü Hasan Râmi Pafla'n›n an›lar›nda bütün aç›kl›-¤› ile anlat›lmaktad›r:

"Hamidiye Firkateyni'nin dab l-b o t o m l a r › n adolmufl olan üç yüz ton suyu dört yüz gemicigece gündüz çal›flmak suretiyle kovalarla yir-mi günde boflaltabilmifl ve makinadan gelenpis sular›n a¤›r kokular› hizmette kullan›langemicilerin bir haylisinin tifo gibi müthifl has-tal›klarla hastalanmas› sonucunu vermifl isede yap›lan tedaviler ve al›nan sa¤l›k önlemle-ri ile hastal›klar›n yay›lmas› önlenmifl ve herbiri iki yüz k›yye (Okka=1.3 kilo) olmak üze-re yüz yirmi f›ç› çimento ile ayn› miktardakum kar›flt›r›larak su gelen yerler olabildi¤in-ce kapat›labilmifltir.(…)

16


fiöyle ki, bu geminin dümeni istenilen hassasl›-¤a sahip de¤ildi. Bir rüzgâr oldu¤u zaman ge-mi daima orsa etmekte yani rüzgâr›n esti¤i ta-rafa kaçmakta olup bunu önlemek için düme-ni aksi tarafa kullanmak gerekiyor ise de rüz-gâr biraz fliddetle esmeye bafllay›nca dümentamam›yla alabandaya bas›lsa bile yine gemiüzerinde etkisi görülmedi¤inden orsa yapa ya-pa tabii olarak yolundan ç›kmaktad›r. Gemi-nin kurtulufl arac› olan dümen konusundakibu önemli eksikli¤in ne derecede büyük vahimtehlikelere neden olaca¤› kuflkusuzdur. Gemi demirini 'griva friflka' etmek için yap›l-m›fl olan donan›m yanl›fl oldu¤undan bir li-mandan demir al›narak hareket edilince de-miri griva friflkaya vurabilmek için befl on da-kika yeterken saatler sarf edilmek gerekiyor-du. Buna örnek olarak top denemesine gidi-lirken demirin griva friflka ameliyesinin tamon iki saat sürmesi örnek olarak gösterilebilir.Lapseki'ye vard›¤›nda redif askerlerin seyir vehareket görevlerindeki bilgisizli¤i ve deneyim-sizli¤i sonucu olarak Aziziye Firkateyni'nindemiri denize düflmüfl oldu¤undan ç›karmakiçin ad› geçen gemi oraya gönderilmifl ve biriki gün çal›fl›ld›ktan sonra ç›kar›labilmifltir."

17


Savafl bitmifl, eski gemiler zor bela geriye geti-rilmifl ve s›ra ile kadrodan ç›kar›larak hurda mu-amelesi görmüfllerdir. Bunlardan biri olan 1873do¤umlu Mesudiye daha sonra ‹talya'ya gönderi-lerek yenilenmifl, I. Dünya Savafl› s›ras›nda, bir es-ki zaman firkateyni olarak art›k Dredtnotlar›n do-laflt›¤› denizlerde görev yapmak üzere Çanakka-le'ye gönderilmifl ve burada bir ‹ngiliz denizalt›s›-n›n att›¤› torpille batarak yüzlerce gemiciyi de ölü-me sürüklemifltir.

Tarihin önlerine serdi¤i bu kadar olaydan son-ra 1897'de karfl›lafl›lan bu aymazl›k etkisini oradada b›rakmam›fl, (önemsiz baz› takviyelerle birlik-te) Osmanl› Devleti ‹talyan Savafl›'na ve BalkanSavafl›'na etkinli¤i olmayan bir deniz gücü ile gir-mifltir. Gerek 1897'de Osmanl›lar›n Ege Deni-zi'ndeki adalar›n› kaybetmifl olmas›nda ve gerekseBalkan Savafl› sonras›nda Rumeli'deki Osmanl›topraklar›n›n büyük ölçüde yitirilmesinde Abdüla-ziz'in denizcilik politikas›n›n terk edilmifl olmas›-n›n rolü büyüktür.

O günlerin sorumlular› aras›nda yer alan HasanRâmi Pafla bu an›lar›nda, Türk Donanmas›'n›n otarihlerdeki ac›kl› durumunu en gerçekçi flekildeanlatmaktad›r.

A¤ustos 2010Cahit Kayra

18


ZORUNLU AÇIKLAMA

Bahriye eski Naz›r› Hasan Râmi Pafla'n›n an›lar›oldukça çetrefil bir Osmanl›ca ile yaz›lm›flt›r. Bun-dan daha önemlisi yazar çok uzun ve devrik tüm-celer kullanm›flt›r. Çeviri s›ras›nda gerek kullan›landilin gerekse gramerin bir ölçüde de¤ifltirilmeme-si ve böylece zaman›n sesinin ve havas›n›n korun-mas› ye¤ görülmüfltür. Ç.

19

Arz'› Maksat:

HATIRAT

Vatan›n resmi siyasi hayat›na, sorumlu olan veolmas› gereken Naz›rlar Heyeti'ne 14 Kânunuev-vel sene 322 [14 Aral›k 1906] tarihinde girdim. An-cak memleketin yazg›s›na otuz y›ld›r egemen olanzillet, miskinlik ve kar›fl›kl›k yüzünden AkdenizFilosu Kumandanl›¤›'na atanma tarihim olan 1313[1897] y›l›ndan beri Mabeyn ile görüflmeye baflla-m›fl ve o tarihten itibaren baflkâtiplik ve flifre kita-b› arac›l›¤› ile ald›¤›m iradelere, arîzalarla karfl›l›kvermifl ve resen de mâruzatta bulunmufl idim. Fa-kat bütün bu mâruzat›m, mahv ve periflan edilenDeniz Kuvvetlerimizin ›slah›na, jurnallere önemverilmemesine, hafiyelik edenlerin cezaland›r›lma-s›na, Bahriye Naz›r› müteveffa Hüsnü Pafla'n›nya¤mac›l›¤›na bir son verilmesine, zavall› ve mü-barek vatana merhamet edilmesine iliflkindir.

Bu ifadelerim, daima numara ve tarih alt›ndayap›lan yaz›l› vesikalara dayanmakta olup, ilgilimakamlarca saklanm›fl ve özellikle kaydedilmiflolmal›d›r.

21

Benim özgürlük düflüncelerime, kemaliyet [er-demlilik] ve yücelik sevgilisi oldu¤uma, bu konu-daki gerçek ve do¤ru düflüncelerime en büyükdelil, bütün Osmanl› erdemli Bahriyecilerinin gö-zünde Bahriye Nezareti'ne y›llardan beri aday ol-du¤um halde bu makama bir türlü getirilmemek-li¤im ve sonunda Bahriye'de baflkald›rmalar›n, ka-r›fl›kl›klar›n sürüp gitmesi üzerine Nezaret'e ancakiki y›l önce atanm›fl olabilmekli¤im ve hat›ralar›-m›n bafl›nda da aç›klad›¤›m gibi Mabeyn-i Hümâ-yun'a [Padiflah'›n Özel Kalem Müdürlü¤ü] ve flura-da burada her zaman toplanan özel vekiller komi-telerine asla al›nmamam ve Padiflah'›n huzurunaise ömrümde topu topu bir kez, o da Bahriye Na-z›rl›¤›'na atand›¤›m zaman kabul edilmekli¤imdir.

Hal ve hakikat böyle iken flimdi ihtiyar ve göre-vine âfl›k bir asker ve müflir [mareflal] rütbesindebir kimse oldu¤um halde, baz› rezil mayal› insan-lar›n ancak iki üç yüz nüsha fazla sürmek içinaleyhimde yay›nlad›klar› çocukça veya canilik de-nilebilecek davran›fllarla tecavüzlerinden zamanzaman üzülmemek elde de¤ildir. Düflünülmüyorki, bu iddialar benim kiflili¤imi oldu¤u kadar or d u-yu ve donanmay› da ilgilendirmektedir. Birbiri pe-fline yay›nlamay› tasarlad›¤›m hat›rat›n gerçekleriaç›klayaca¤›n› umuyorum. Do¤rusu Allah'tand›r.

22


– YED‹NC‹ BAB –

Savafl ilan›ndan önce atefl denemesi- Atefl denemesindeki üzüntülü olaylar-

Atefl denemesindeki olaylara iliflkin araflt›rmalar- Deniz imalatç›lar›n›n bilgilerinin

yetersizli¤i yüzünden k›zaklar›n hasara u¤ramas›- Top k›zaklar›ndaki hasarlar› araflt›rmak üzere

Nezaret makam›ndan yap›m memuru Ali Pafla ile Kenan Bey'in gönderilifli-

Ali Pafla ile Kenan Bey'in topçuluk fenni noktai nazar›ndan yerleri ve bilgileri.

Nisan'›n ikinci günü bütün donanma ile ad› ge-çen denemenin yap›lmas› maksad›yla Nâra Lima-n›'ndan hareket edildi. Fen Heyeti'nin karar› ile flunot gere¤ince deneme yap›lacakt›:

Mesudiye Firkateyni, Aziziye Firkateyni, Pe-lenk-i Derya torpidogeçeri. Bunlara ba¤l› olarak(maiyetinde) Siham ile fiihap torpido istimbotubulunacakt›r.

81

Osmaniye Firkateyni, Hamidiye Firkateyni,Necm-i fievket korveti. Bu f›rkaya (filoya) ba¤l›olarak Tîr-i Zafer ile Burhanettin torpido istimbo-tu bulunacakt›r.

Kal'a-y› Sultaniye'den ç›karken donanma pruvahatt› üzerinde ç›kacakt›. Böylece pruva hatt› koru-narak Mesudiye'den atefl iflareti verildi¤i anda hergemi aç›¤a do¤ru ikisi bofl biri birinci ota gülle at-mak üzere her toptan üçer at›m at›lacakt›r. Bun-dan sonra öteki borda toplar›n›n da denenmesiiçin seyir yönü de¤ifltirilecektir. Deneme s›ras›ndabir kaza olmad›¤› takdirde önceki atefl talimininbitti¤i zaman her topun gaye yüksekli¤i ile bir gül-le daha at›lacakt›r. Her top atan gemi mizana di-re¤ine k›rm›z› sancak çekecek ve atefl sonunda bubayra¤› arya edecek ki, bu da "atefl kes" demekolacakt›r. Bir sakatl›k ya da engeli ortaya ç›kan hergemi gerisinde bulunana "Ben atefl kestim sentoplar›n› denemeye baflla" iflaretini vermek içinderhal atefl talimi sanca¤›n› çekecektir. (77) numa-ras› çekildi¤i takdirde sancak taraf›na manevralaryap›lacakt›r. Bunun alt›na k›rm›z› çekilir ise iske-leye manevra yap›lacakt›r.

Kal'a-y› Sultaniye'den ç›k›ld›ktan sonra Kumka-le önlerinde z›rhl› Aziziye Firkateyn-i Hümâyu-nu'nun donanmay› takip ederken hareketini dur-durdu¤u görülmekle iflaret edilerek kaptandan so-rularak makinas›nda ar›za meydana geldi¤ini ce-

82


vaplayarak bildirdi. Bir süre sonra ar›za giderile-rek Bozcaada önlerinde Donanma-y› Hümâyun'akat›ld›.

Atefl tecrübesine baflland›. Saat sekize kadar de-neme sürdü. Sonra ‹mroz önlerinde savafl örgüt-lenmesi manevras› yap›larak Bo¤az'a girme emriverildi. Çünkü toplar›n aral›kl› ve çok a¤›r denen-mesi gemilerin devir dairelerini ve dümen aç›lar›-n› denemeye meydan vermemifl oldu¤undan hiçolmazsa bir iki fenn-i harb-i bahri [deniz savafl›tekni¤i] teflkilat› yap›lmak istenmifl idi. Bütün ge-miler[in] toplanarak bir pruva hatt› oluflturmalar›n›emrettim. Niyetim pruva hatt›ndan borda hatt›nageçmek manevras›n› yapt›rmak idi. Fakat gemile-rin süratlerindeki eksiklik ile dümen devir dairele-rine iliflkin olan gerekli cetvellerin bulunmay›fl› vedümenlerin istenildi¤i gibi hareket etmemeleri vedaha buna benzer eksiklikler ve sak›ncalardan do-lay› ancak bir iki saat içinde bir pruva oluflturula-bilmifl ve bunda da gemiler yerlerini koruyamaya-rak her iki gemi aras›nda dört yüz metre ara bu-lunmas› savafl teknolojisi düzeni gere¤inden ikenbu aral›klar sekiz yüz, bin hatta iki üç bin metre-ye kadar düzensiz bir surette yükselerek bu haldesavafl düzenlemesi yap›lmas› imkâns›z oldu¤u an-lafl›lm›fl ve gemilerin nizami aral›klar›n› bu hattamevkilerini alabilmelerine müsaade için artan sü-rat ile Bo¤az girifline do¤ru yol verilmifltir ki, girifl-

83

YEDİNCİ BAB

ten on mil kadar aç›kta donanma maiyeti ile gö-revli Nüzhet1 Vapuru'nun donanmaya do¤ru gel-di¤i görülmüfl ve çekti¤i iflarette, içinde AlmanVon Hofe Pafla oldu¤u anlafl›lmakla durularak Mü-flarünileyh Hazretleri [kendisi] Mesudiye'ye al›n-d›ktan sonra yine yol verilip Bo¤az'a girilmifltir.Denemedeki gözlemler ve al›nan sonuçlar afla¤›-daki yaz› ile Bahriye Nezareti'ne bildirilmifltir:

Fi 2 Nisan sene 313 [1897 senesi 2 Nisan'›nda]tarih ve otuz bir numaral› yaz›lar› al›nd›. De-niz kuvvetlerimizin kudretini göstermesi veböyle nazik bir zamanda devletin flerefini ko-ruman›n hepimizin kutsal bildi¤i bir görev ol-du¤u bilinmekle ve Donanma-y› Hümâ-yunu'nun gece ve gündüz çal›fl›l›p geliflmesa¤lanarak mümkün oldu¤u kadar süratledüflman karfl›s›na ç›kabilmesi hepimizin iste-¤i ise de telgraf emirleri gere¤ince atefl talimi-ne ç›k›larak afla¤›daki üzücü olaylar olufl-mufltur. Nâra Liman›'na dönüldükten sonraVon Hofe ve Hayri Paflalar ile Süvari Beyler veKomisyon Heyeti [ile] hep birlikte gidilerek hergemi incelendi, gözden geçirildi. OsmaniyeFirkateyn-i Hümâyunu'nun on sekiz tondanon alt›s› tamir ve düzeltilmesi buraca kabil ol-may›p hareketsiz kalm›flt›r. Tabyada bulunan

84


1 Nefle.

alt› fontluk toplar k›zaklar›ndan f›rlay›p bir-kaç› dahi iki buçuk metre bir ara ile aç›¤adüflmüfltür. Bataryadaki Krupp toplar›n›n ço-¤unun hidrolik piston rotlar› k›r›lm›fl ve içkundak astarlar› kâmilen parçalanm›flt›r.Bunlardan sancak taraf›nda bulunan üçün-cü toptan bir c›vata f›rlay›p bir top mermisi gi-bi fliddet ve süratle karfl› alabandaya kadargitmifl ve bunun tahrip edici tesirinden Ce-nab-› Hakk'›n korumas› sonucu kimse hedefolmay›p sancak taraf›ndaki on befl santimet-relik top da k›za¤›ndan bir metre kadar ayr›l-m›flt›r. Hamidiye Firkateyni'nin bataryas›n-daki on befl santimetrelik Krupp toplar› k›zak-lar›n›n Osmaniye Firkateyn-i Hümâyunu'nki-ler gibi hiçbiri sa¤lam kalmam›flt›r. Eski Arms-tronglar›n alabandalardaki pabuçlar› günlüks›radan talimlerde dahi zay›f görüldüklerianlafl›ld›¤›ndan topçu kaptan›n›n bunlar›nkullan›lmas›n› yüklenmemesi sonucu ateflyapmalar›ndan çekinilmifltir. Aziziye Firka-teyn-i Hümâyunu'nun toplar›na gelince, k›ç-taki yirmi dört santimetrelik topun hidrolik si-lindirinin kapa¤› çatlam›fl ve bataryas›ndakiArmstronglar aynen Osmaniye'deki gibi tah-rip edilmifl olup alt› fontluklar›n da milleri ze-delenmifl yani ad› geçen üç geminin silahla-r›ndaki periflanl›k kederli bir harabe görüntü-

85

YEDİNCİ BAB

sü vermifltir. Toplarda görülen, anlatt›¤›m›zolaylardan baflka savafl teknolojisi ve gemile-rin selameti aç›lar›ndan birkaç önemli noktadaha dünkü seyir ve hareketimizdeki dene-melerden ortaya ç›km›flt›r. fiöyle ki, gemilerinen çok sekiz milden fazla bir süratle seyir ede-memeleri ve dümenlerinin Mesudiye Firkatey-ni'nden baflkas›n›n buhar makinesiyle hare-ket ettirilmemeleri nedeniyle savafl teflkilatlan-mas› ve deniz manevras› s›ras›nda yerlerinitutamay›p millerce mesafede kalmalar› vemanilalar›n› ans›z›n stoper edivermeleri gibihasais ve fezail-i harbiye [sa¤lamaya çal›flt›¤›-m›z savafl gerekleri] ile taban tabana z›t ve ço-¤u hallerde son derece tehlikeli sak›ncalar›nvarl›¤› gemilerin baz›lar›n› zor durumda b›-rakm›fl ve hatta avdet için Kumkale ve Seddül-bahir aras›ndaki giriflten geçerken MesudiyeFirkateyni'nin dümeni alabanda iskele ikensanca¤a bas›ld›¤› halde ifllemedi¤i için sahileson derece yaklafl›larak tehlikeli bir durum ol-mufl ve Necm-i fievket korvetinin sürati di¤er-lerinden farkl› derecede az oldu¤u için do-nanmadan iki buçuk saat sonra demir ma-halline gelebilmifl oldu¤u üzülerek görülmüflve gemi süvarilerinin haz›rlamakta olduklar›ayr›nt›l› raporlar›n da bir iki güne kadar tak-dim-i huzur- cenab-› nezaretpenahileri mu-

86


karrer bulunmufl olmakla [Nezaret makam›-na sunulaca¤› kararlaflt›r›lm›fl olmakla] olbapta emrü ferman.

Fi 3 Nisan sene 313 [1897 senesi 3 Nisan'›nda]

Z›rhl› Osmaniye, Aziziye ve Hamidiye Firka-teynlerinin yukar›daki yaz›da anlat›lan hasarlar›Fen Heyeti taraf›ndan muayene edildi¤inde, denizimalat görevlilerimiz taraf›ndan Tersane-i Âmi-re'de yap›lm›fl olanlar›n bu harap hale düfltükleriaç›¤a ç›km›fl ve derin incelemeler, bu görevlilerintopçuluk teknolojisindeki a¤›r cehaletlerini mey-dana ç›karm›fl ve bu üzüntülü olay› gören subay-lar ve Osmanl› askerlerinin de teheyyüc-ü mêyû-sâneye duçar olmufl [büyük ölçüde moralleri bo-zulmufl] bulundu¤undan Mesudiye Firkateyni'ndeFen Heyeti'nin iste¤i üzerine Kumandan Pafla iledonanma kurmay heyetinde görevlendirilen HofePafla ve bütün Süvari Beylerden oluflan bir komis-yon oluflturularak bu olaylar görüflülmüfl ve bukonudaki görüfller, düflünceler sonucu olmak üze-re Atabe-i fiâhane'ye [Padiflah makam›na] afla¤›da-ki istirhamname sunulmufltur.

Cenab› rab-bi Yezdan [Allah] sa¤l›¤›n›z› ve ömrünüzü feravan [daha çok etsin] Amin.

Savafl gemileri süvarileri ile topçu kaptanlar›kullar› taraf›ndan verilerek Bahriye Nezare-

87

YEDİNCİ BAB

ti'ne gönderilen ayr›nt›l› raporlarla maalesefaç›kland›¤› üzere Z›rhl› Hamidiye, Osmaniyeve Aziziye Firkateynlerinin toplar› bu kez ya-p›lan atefl denemesinde iflleyemez hale gelmiflolduklar› gibi makineleri de düzenli çal›flma-y›p ara s›ra birden duruvermekte ve süratleriyetersiz bulunmakta oldu¤undan ve öteki ge-mileri de ayn› flekilde seyir ve hareket ettikle-rinden ve makinelerindeki tehlikeli sak›ncalardikkat çekmekte oldu¤undan ve Yunan DenizKuvvetleri hakk›nda Hariciye Nezareti'ndenBahriye Nezareti'ne gelen ve Akdeniz GenelFilo Kumandanl›¤›'na gönderilen beyanna-menin de nazar› dikkate al›nm›fl olmas›nadayanarak riyaset-i âcizanede [benim bafl-kanl›¤›mda] olmak üzere padiflahl›k yaverle-rinden Donanma Erkân-› Harbiyesi'nde gö-revlendirilen Von Hofe Pafla ve Akdeniz ‹kin-ci Filo Kumandan› Hayri Pafla ve bütün gemisüvarileri ve yard›mc›lar› toplanarak olufltu-rulan özel komisyonda afla¤›daki durum sap-tanm›flt›r. fiöyle ki, zabitân-› sedakat niflen veefrad-› besalet nihad [bütün savafl gemilerin-deki subaylar ve askerler] nimetleriyle yafla-d›klar› devleti ebed müddet ve Saltanat-› Mu-azzama-y› Osmaniyelerinin flerefini ve na-musunu korumak için savafla her an ve za-

88


man istekli ve haz›r olduklar› halde ad› geçenüç f›rkateynin silah bak›m›ndan kullan›la-mayacak derecede tahribe ve bak›ms›zl›¤a u¤-ray›fl› ve yap›lan denemelerde öteki Osmanl›gemilerinin de makinelerinde ve savafl içingerekli olan konularda büyük tehlike yarata-bilecek baz› sak›ncalar›n ortaya ç›k›fl› bunla-r›n savafl yerine gönderilmesini imkân d›fl›naç›karm›fl ve Hamidiye, Osmaniye ve AziziyeFirkateynlerinin hiçbir savafl hizmeti yapma-ya güçleri olmad›¤› gibi bunlar›n Tersane-iÂmire'de yeniden donat›lmalar›na giriflilme-sinin sakat bir ifl olaca¤› da flu üzücü dene-menin fiilî sonuçlar› ile sabit olmufl olmas›nagöre kesinlikle anlafl›lm›flt›r. Yeni yöntem veon yedi mil süratle hareket eden Yunan savaflgemilerindeki yeni ve etkili silahlara karfl› hiç-bir fley durumunda olan toplarla ve makine-leri istenilen sürati sa¤lamayan Mesudiye veNecm-i fievket ve Hezber adl› gemilerin iseflimdiki halde denizde ve özellikle düflmanakarfl› savaflmakta teflkilatlanma ve savafl hare-keti yapmalar›na ve üzerlerindeki silahlar iledüflman gemilerine tahrip edici etkilerde bu-lunamayacaklar›na göre flimdiki halde bu üçgemi ile ve daha bunlara benzer olarak Der-saadet'ten donanmaya kat›lmak için gönde-

89

YEDİNCİ BAB

rilmek üzere bulunan savafl gemilerinin deayn› eksiklikleri oldu¤una göre bunlar›n Bo-¤az'›n uygun yerlerine demirleyerek Bo¤az'›geçip girmeleri tasavvur edilen düflman gemi-lerine karfl› son bir koruma hareketi gösterebi-lecekleri gerçe¤i kan›tlanm›fl oldu¤undan sal-tanat›n ve hilafetin flerefinin ve devletin ebedmüddet namusunun korunarak düflman kar-fl›s›na ç›kabilmek için mümkün olan süratle‹ngiltere devlet-i fahimesinde bulunan ve bi-rinci s›n›f amiral s›n›f› denilen büyük savaflgemilerinden en az üç k›ta savafl gemisi ile yi-ne ‹ngiltere donanmas›nda bulunan "Austri-a" ve "Immortalitiy" ve "[…]" sistemlerinde bi-rinci s›n›f z›rhl›lar›ndan alt› k›tas›yla bunla-ra ek olarak iki k›ta da "[...]" sisteminde torpi-do muhribi, toplam olarak on bir adet yeniusul savafl gemisinin sat›n al›nmas› hususu-nu zat-› flevketsemat-› tacidarilerinin [sizin]uluvv u inayet-i husrevaneleri [büyüklü¤ü-nüzden] tazarru etmekte [yalvarmakta] ve sa-t›n al›nacak bu istenilen gemilerin geliflinekadar flimdiki savafl gemileriyle Kal'a-y› Sulta-niye Bo¤az›'nda yat›larak denizcilik iflaretlerive görevleri ve iç düzenlemeleri ve silahlar vebenzeri önemli konularda sürekli e¤itimdebulunulmas› haddimizi aflarak düflünülmüfl

90


olup emir ve ferman ferman-› Faruk [Hazret-iÖmer gibi do¤ruyu hakl›y› bilen] unvan padi-flah›m›z efendimiz hazretlerinindir.

Fi 5 Nisan sene 313 [1897 senesi 5 Nisan'›nda]

Z›rhl› Aziziye Z›rhl› Hamidiye Bahrisefid ‹kinci F›rkaFirkateyni Firkateyni Kumandan›

Süvari Miralay› Süvari Miralay› HayriAli R›za Rasim

Bahrisefid Filo B a h r i s e f i d Z›rhl› Mesudiye FirkateyniErkân› Harbiye Umum Filo Süvari Muavini

Memuru Almanyal› Kumandan› KaymakamFerik Hofe Hasan Râmi Faik

Z›rhl› Hamidiye Z›rhl› Hamidiye Z›rhl› OsmaniyeFirkateyni Süvari Firkateyni Z›rhl› Firkateyni

Muavini Kaymakam Korveti Süvarisi Süvari Miralay›Halil Kaymakam Ali Ömer

Z›rhl› Mesudiye Pelenk-i Derya Donanma SilahlarFirkateyni Süvarisi Torpidogeçeri Enspektörü Binbafl›

Miralay› Faik Süvarisi Binbafl› EthemCemal

‹zmir Kruvazörü Z›rhl› Aziziye FirkateyniPadiflah Yaveri Süvari Muavini

Süvari Kaymakam Kaymakam MustafaKola¤as› Ethem Rasih

Z›rhl› Hezber Dubas› Berk-efflan TorpidogeçeriSüvarisi Binbafl› Süvarisi Binbafl›

Hüsnü Rüfltü

91

YEDİNCİ BAB

Vatan ve insanl›k hisleriyle sunulan bu istir-hamnamenin bir sureti de Bahriye Nezareti'negönderilerek deniz yap›m görevlilerinin topçuluk-ta kesinleflen bilgi yetersizlikleri ve cehaletleriningünah› olarak top k›zaklar›n›n parçalanm›fl olmas›nazar› dikkate konulmufl idi. Halbuki devletin ç›-karlar› aç›s›ndan önemli olan bu gerçeklere Bahri-ye Nezareti'nce zerre kadar itibar edilmemifl vetop k›zaklar›nda ortaya ç›kan çok büyük hasarla-r›n yine ayn› cahil görevlilerce tamiri cihetine gi-dilmifl ve bu alandaki hasarlar›n incelenmesi içinNezaret taraf›ndan inflaat görevlisi Mirliva Ali Paflaile Kaymakam Kenan Bey gönderilmifllerdir. Her-kesin bildi¤i fley fludur ki, herhangi bir fleyin ince-lenmesi için mutlak ehline, erbab›na ihtiyaç var-d›r. Gemi inflaat memurlar›n›n infla ve topu, top-çular›n ise topu k›r›p bozabilece¤i bir büyük haki-kat oldu¤u halde bu ana kadar topçuluk ifllerindedo¤al olarak sanat› ve mesle¤i olmad›¤› için hiçkullan›lmayan ve buna göre topçulu¤a ve bununayr›nt›lar›na zerrece vak›f olmayan Ali Pafla, hasa-ra u¤rayan k›zaklar›n hasar nedenini incelemekiçin gönderilmifl ve 2 Nisan sene 313 [1897] tarih-li yaz› ile Donanma-y› Hümâyun'daki kumandan-lar ile ümera [amirler] ve deniz subaylar›n›n en ye-tiflmifl ve en çok tecrübeli ve görevlerine sad›kolanlar›n›n flimdi bu ifllem ile cahillikleri iddiaedilmeye bafllanm›flt›r.

92


Kenan Bey'in topçuluktaki bilgi derecesi de AliPafla ile orant›l›d›r. Zaten Donanma-y› Hümâ-yun'un hasara u¤rayan top k›zaklar›n› muayeneiçin Kal'a-y› Sultaniye'ye geldi¤i vakit tamam›ylaaciz kalm›flt›r. Tersane-i Âmire'deki deniz inflaatgörevlilerinin en yetenekli ve seçili olanlar› bunlaroldu¤u düflünülünce ne kadar gayret edilse so-nunda hiçten baflka bir fley elde edilemeyece¤iDonanma-y› Osmani'nin Fen Heyeti'nce düflünül-müfl ve zaman›n nezaket ve önemi de göz önün-de tutularak savafl ilan› zaman›na kadar birkaç ye-ni geminin sat›n al›nmas› ve buna iliflkin baz›önemli ayr›nt›l› hususlar Padiflah makam›na arzedilmiflti.

93

YEDİNCİ BAB

Abdurrahman Pafla (Bo¤azMuhaf›z Vekili), 103, 117,132, 145.

Abdülhamit Bey (Kolsâni),114.

Abdülkadir Z›rhl› Firkateyni,208-209, 211, 215-216.

Acaksio Liman›, 53.Ada, 237, -lar, 69, 124, 200-

201, - ahalisi, 54.Adliye, 225.Afrika, 53.Ahmet Bey (Kolevvel), 114.Ahmet Kaptan, 244-245.Ahmet Pafla (Savafl Mühim-

mat› Komisyon Reisi, Mü-fettifl), 240, 248.

Ahmet Remzi Bey (Mülaz›m-›evvel), 114.

Akdeniz, 88, 163, 179, - ada-lar›, 54, 74, 76, 205, - ada-s›, 242, - Bo¤az›, 109, 191.

Akdeniz Filo Kumandanl›¤›,21, 88, 110, 147, 247, 249.

Akdeniz Umum Filosu, 217.Ali Bey (Z›rhl› Hamidiye Fir-

kateyni Topçu Kumanda-n›, Z›rhl› Korveti Süvarisi,

Kaymakam), 91, 115.Ali Bey (Z›rhl› Necm-i fiev-

ket Korveti Süvarisi, Kay-makam), 190.

A l i Pafla (Mirliva), 92-93, 111-1 1 3 .

Ali Pafla (Yap›m Memuru),81.

Ali R›za Bey (Z›rhl› AziziyeFirkateyni Süvari Miralay›),91, 114.

Allah (Cenab-› Hakk, Cenab-›Rab, Hakk), 22, 36, 77, 79,85, 87, 97, 117, 121, 124,132, 142, 187, 190, 194,208, 224, 232, 246, 250.

Alman, 84, 91, - deniz su-baylar›, 205, - k›zaklar›,126, -vari k›zaklar, 120.

Almanya, 63, 128, - Bahriye-si, 57, - ‹mparatoru, 205.

Amerika Birleflik Devletleri,202-204, -‹spanya Savafl›,200.

Amerikan savafl gemileri,200.

Anadolu, 232, - sahili, 101.Antibes Liman›, 53.

253

D‹Z‹N

Arap Tevfik, 235.Arif Pafla (Bahriye Naz›r›),

235.Armstrong, 85, 126-127, 146-

147, 153-155, 158-159, 163,171, 187, 191, 196.

Artin, 177.Asâr-› Tevfik Firkateyni, 119.As›m Bey (Mâbeyn-i Hümâ-

yun fiifre Kâtibi), 227, 229.Asiler, 54.Askeri Teftifl Yüksek Komis-

yonu, 230.Austria, 90.Avrupa, 66, 148, 176, 178,

223, - devletleri, 130, - do-nanmalar›, 35, - tersaneleri,177-178.

Ayastefanos (Yeflilköy), 24.Aziz Bey (Kaymakam), 242-

245.Aziz Bey (Süvarisani Binbafl›),

111, 114.Aziz Kaptan (Kolsani Topçu),

111, 114.Aziziye Firkateyni, 23, 31, 74,

81-82, 85, 87-89, 91, 109,113, 126, 135-137, 143, 147,149, 170-171, 185, 241.

Bahr-i Sefid Umum Kuman-danl›¤›, 241.

Bahriye, - askeri, 37, - Daire-si, 33-34, 73, 123, 172, 175,215, 230, 234, 240, - H e y e t i ,245, - imalat›, 150, - ‹flaretKomisyonu, 33, - matbaas›,

60, - Naz›r›, 21, 67-68, 116,121, 137, 210, 225, - N a z › r l ›-¤›, 22, 223, 231, 236-237,- Nezareti, 22, 25, 27-29, 33,35, 42, 60, 71, 76, 81, 84,87, 88, 92, 101, 104-105,109-110, 114-115, 118, 121,126, 128, 135, 137, 139,142-143, 152, 161-167, 174,181, 200, 202, 207, 209-211,214-216, 218, 223, 225, 231-232, 235, 239-240, 242-243,2 4 8-249, - Nezareti Celilesi,65, 97, 107, 112, - s › n › f › ,233, - subaylar›, 177, 237,- fiûras›, 63, 177, 250.

Bahriyeciler, 22.Basra, 179.Bastia Liman›, 53.Berk-efflan torpidogeçeri, 42-

43, 58, 63-67, 74, 91, 132,170, 173.

Beflika, 78.Befliktafl Vapuru, 143, 147,

149.Biga Sanca¤› Mutasarr›fl›¤›,

133.Bizerte Liman›, 53.Bo¤az, 41-46, 65, 72, 76, 83-

84, 90, 101-103, 105, 110,116, 124, 131, 143, 185,200, 228, - Muhaf›zl›¤›, 101,117, 131-132, 143.

Bon Liman›, 53.Bozcaada, 72, 83.Burgaz, 236.

254


Burhanettin torpido istimbo-tu, 62, 76, 82.

Celal Pafla, 223, 225, 230.Cemal Bey (Pelenk-i Derya

Torpidogeçeri Süvarisi Bin-bafl›), 91.

Cenab-› Hakk bkz. Allah.Cenab-› Rab bkz. Allah.Cezayir Liman›, 53.Cycle mengenesi, 155.

Çanakkale, 224, 230, 233-234,240, - Bo¤az›, 172, 206.

Çatalca, 125.Çerkez Fuat Pafla, 225.Çifte Havuzlar, 42, 45.Çin, 204.

Deniz Kuvvetleri, 21.Deniz Strateji Merkezi, 73.Deniz, 64, 126.Dersaadet, 33, 62, 66, 89,

110-111, 117-118, 122, 129,139, 149, 163, 173, 185,210, 227, 241, 243, - Liman›,47.

Devlet-i Osmaniye, 97, 128.Divan-› Muhasebat, 250.Dolmabahçe kruvazörü, 170.Donanma, 23, 24, 47, 58, 169-

170, 201, - silahlar›, 91.Donanma-y› Hümâyun (Os-

m a n l › Donanmas›, Donan-ma-y› Osmani), 24, 35, 47,58, 65, 70-71, 76, 78, 83-84,92-93, 97, 101, 104-105, 108,

114-116, 118, 122, 124-125,128, 131, 137, 139, 161, 169,174, 181, 189, 191, 194, 199,201, 203-204, 206-208, 216-218, 228, 241, - Erkân-› Har-biyesi, 88, - Fen Heyeti, 42,59, 67, 93, 105, 107, 103,121, 158, - Fen Komisyonu,67, - Hümâyun Kumandan-l›¤›, 64, 76, 105, 109, 117,- Kurmay Heyeti, 207, - Kur-mayl›¤›, 135.

Donanma-y› fiahane, 46, 71,117, 128, 143, 173-175.

Donkiflot, 121.

Eceabat, 101.Edremit, 73.Ejder torpido istimbotu, 24,

42-43, 58, 60, 67, 74.Eser-i Terakki torpido istim-

botu, 59, 62, 74.Ethem Bey (Donanma Silah-

lar Enspektörü Binbafl›), 91.Ethem Bey (Yüzbafl›), 114.Ethem Pafla, 124.Ethem Rasih Bey (‹zmir Kru-

vazörü Padiflah Yaveri, Sü-vari Kaymakam Kola¤as›),91.

Faik Bey (Z›rhl› Mesudiye Fir-kateyn-i Hümâyunu Süvari-si, Miralay), 91, 184.

Fatih torpido istimbotu, 42-43, 61, 76.

Fatih, 58.

255

DİZİN

Fen, - Heyeti, 41-42, 59-60,81, 87, 93, 122, 103, 107,121, 133, 150, 152-153, 157-159, 163, 166, 172, 188,199, 211, - iflleri, 105.

Fethiye kalyonu, 220.Fotograf Sami, 234-235.Foudre, 56.Frans›z, - Bahriyesi, 55, -lar,

52-53.

Galata Köprüsü, 195.Gazete, 64.Gelibolu, - Burnu, 25, - Yar›-

madas›, 43.Germanya, 63.Girit, 180.

Hadide Vapuru, 118.Haf›z Hüseyin Bey (Z›rhl› Or-

haniye Firkateyn-i Hümâ-yunu Süvarisi, Miralay),152, 156, 165-167, 189.

Haf›z Hüseyin Kaptan (Kola-¤as›), 65.

Haf›z ‹brahim Bey (‹zmir Va-pur-u Hümâyunu Süvarisi),194.

Hakk bkz. Allah.Haliç, 23, 184, 203-204, 239.Halife Hazretleri, 227.Halil Bey (Miralay), 115-117.Halil Bey (Z›rhl› Hamidiye

Firkateyni Süvari Muavini,Kaymakam), 91.

Halil S›tk› Bey (Mülaz›m-› ev-vel), 114.

Hamdi Efendi (Kolsâni), 143.Hamidiye Firkateyni, 23, 25,

27-29, 74, 82, 85, 87-89, 91,101, 113, 115, 125, 133,141-144, 170, 171, 183, 206,214, 218, 227.

Hariciye Nezareti, 88.Harp Divan›, 235.Harvey sistemi, 209.Hasan Bey (Hudeyde Vapuru

Süvarisi, Kaymakam), 196.Hasan Hüsnü Pafla (Bahriye

Naz›r›), 104, 109, 162, 245.Hasan Râmi Pafla (Bahr-i Se-

fid Umum Filo Kumanda-n›), 91, 180, 217, 226, 233.

Havuzlar, 43.Hayri Pafla (Bahrisefid ‹kinci

F›rka Kumandan›, Mirliva),79, 84, 88, 91, 103, 118,135, 145, 158, 181, 201.

Hazine, 176, 210.Hekla, 55.Heles Burnu, 43.Heybetnüma Kruvazörü, 211-

212, 214.Hezber dubas› (sefinesi), 23,

25, 89, 91, 101-102.H›fz-› Rahman Z›rhl› Korveti,

26, 74, 101, 102, 128, 132-133, 143, 145-146, 149-151,157, 170-171, 201-202.

Hidra, 70.Hikmet Bey (Miralay), 115-

117.Hilafetpenahi, 194.Hindistan sahilleri, 219.

256


Hoçkis, 100.Hofe Pafla (Donanma-y› Hü-

mâyun Erkân-› HarbiyesineMemur Ferik), 84, 87-88,91, 135-136, 145.

Hudeyde Kruvazörü (vapu-ru), 128, 170, 194.

Hulusi Bey (Mülaz›m-› evvel),114.

H ü d a v e n d i g â r Firkateyni, 219.Hüseyin Bey (Çarkç› Kayma-

kam›, Donanma-y› Hümâ-yun Seyyar Torpido Ens-pektörü ve Tersane-i Âmi-re'de Fabrika Formeni),139, 192.

Hüseyin Bey (H›fz-› RahmanSüvarisi, Kaymakam), 146,149, 191.

Hüseyin Bey (Orhaniye Fir-kateyni Süvarisi, Miralay),153.

Hüseyin Hüsnü Pafla (BahriyeNaz›r›), 21, 223, 225, 232.

Hüseyin fierafettin Bey (Berk-efflan Süvarisi Baflçarkç›,Kaymakam), 66.

Hüsnü Bey (Z›rhl› HezberDubas› Süvarisi Binbafl›),91.

Hüsnü Efendi (Kola¤as›), 111,137.

Hüsnü Efendi (Top Fabrikas›Müdürü), 138, 147-149.

Immortalitiy, 90.Islahat ve Tetkik-i Muhasebat

Bahriye Komisyonu, 249.

‹brahim Pafla (fiûra-y› BahriyeBaflkan›, Doktor), 177.

‹dare Komisyonu, 241.‹hsan Efendi (Mülaz›m), 110.‹kinci F›rka Kumandanl›¤›,

164.‹malat-› Bahriye, 29, 125-126,

157, 161, 171-172, 185.‹malat-› Harbiye, 120, 186.‹mral› Adas›, 25.‹mröz, 83.‹ngiltere, 55, 90, - Bahriyesi,

55, 57, - Devleti, 55, 64.‹nk›lap, 239, 243, 250.‹slam hukuku, 78.‹smail Bey (Z›rhl› Orhaniye

F i r k a t e y n - i Hümâyunu Top-çu Muallimi), 160.

‹smail Efendi (Mülaz›m), 110.‹smail Efendi (Topçu Kaptan›

Kola¤as›), 158, 164.‹smail Hakk› Bey (Yüzbafl›),

114.‹spanya, 200, 202, 204, - Hü-

kümeti, 203.‹stanbul, 23, 44, 66-68, 129,

140, 147, 158, 206, 224-225,229-230, 243, 248.

‹flon, 177.‹talya, - Bahriyesi, 55, 57,

- Devleti, 55.‹ttihat ve Terakki Cemiyeti,

235.‹zmir, 69, 73, 76, 201, 239,

- Liman›, 200-202.‹zmir, - depo ve haberleflme

gemisi, 74, - kruvazörü, 91,

257

DİZİN

94-95, - vapuru, 128, 192,194.

‹zmit, 46, 219, - Körfezi, 218,220, - sahili, 242.

‹zzet Bey (Mansure Korvet-iHümâyunu Süvarisi, Kola-¤as›), 193.

‹zzettin gemisi, 239.

Japon, 220.Japonya, 204.

Kal'a-y› Sultaniye (Çanakka-le), 27, 58, 66-67, 71-72, 76,79-80, 82, 93, 101, 115, 116,129, 133-134, 137, 163, 167,184, 199, 206, 223-224, 226,229, 235, 244, 247-248, -Bo¤az›, 73, 90, 132, 145, -Liman›, 125.

Karadeniz, 179.Karanl›k Liman, 102.Kas›mpafla, 238.Kas›mpafla Vapuru, 46.Kayseri Vapuru, 111.Kenan Bey (Kaymakam), 92-

93.Kepez, - Feneri, 193, Liman›,

42, 133, 145, 149-150, 159,163.

Kepezalt› Burnu, 45.K›z›ldeniz, 179.Kiel, 63.Kilidülbahr, 206.Kilyum [Kelyum] torpido is-

timbotu, 24, 58, 61, 74.Komisyon Heyeti, 84.

Korsika Adas›, 53.Korvet-i Hümâyun, 190.Krupp, 135, 154-155, 163,

187-188, 192.Kudüs-ü fierif Adas›, 242.Kumkale, 65, 82, 86, 101-103.

Lapseki Liman›, 23, 25, 27-28,31, 37, 125, 185.

Lütf-u Hümâyun, 178.

Maarif Nezareti, 225.Mabeyn-i Hümâyun, 21-22,

132, 180, 228, 232.Maliye, - Hazinesi, 210, - Ko-

misyonu, 232, - Naz›r›, 239.Manilla, 203.Mansure Firkateyni Korvet-i

Hümâyunu, 101, 27, 149,195, 201.

Marmara Denizi, 23-24, 145,149-150, 152, 158-159, 163,165, 171-172.

Martin, 100.Maydos Köyü, 60, 145.Mazhar Pafla (Bo¤az Muhaf›z

Vekili), 103, 132, 143.Mecidiye torpido istimbotu,

62, 76.Medine Vapuru, 118, 128,

149, 170, 197.Mehmet Arif Bey (Mühendis),

114.Mehmet Emin Efendi (Yüzba-

fl›), 140.Mehmet Enisi Efendi (Kola¤a-

s›), 60.

258


Mehmet Haydar Bey (Kolev-vel), 114.

Mehmet Hayri Bey (Kâtip),114.

Mehmet Kâmil Bey (Özel Kâ-tip), 121-122, 180.

Mehmet Nazmi Bey (Yüzba-fl›), 114.

Mehmet Pafla (Erkân-› Harbi-ye-i Bahriye Reisi, BirinciFerik), 230.

Mehmet Pafla (Mirliva), 101,103, 121, 132-134, 145, 149,152, 158-161, 163, 165, 171,181.

Mehmet Rüstem Bey (MedineVapur-u Hümâyunu Süvari-si), 197.

Mehmet Rüfltü Efendi (Binba-fl›), 64-65.

Mehmet Selim Firkateyni,161, 166.

Mehmet Server (Yüzbafl›),114.

Mekke, - depo ve haberleflmegemisi, 74, - Vapuru, 118,128, 149, 170.

Mesudiye Firkateyni, 23-25,37, 39, 47, 74, 79, 81-82, 84,86-87, 89, 91, 113, 127, 170,183.

Meflrutiyet, 235, 250.Midilli, 72.Mithat Bey, 229.Mondros Liman›, 201-202.Morto Liman›, 101-102.

Mu'in-i Zafer Korvet-i Hümâ-yunu, 251.

Muar›z Körfezi, 43, 72, 76, 78.Muhammed, Hz., 97, 124,

191.Muhbir-i Sürûr Firkateyni, 36,

219.Mustafa Bey (Z›rhl› Aziziye

Firkateyni Süvari Muavini,Kaymakam), 91, 114.

Müslümanl›k, 79.

Namazgâh, 101.Nâra Liman›, 27-28, 33, 42,

45, 81, 84, 101, 145-146,150, 157, 206, 241.

Naz›r Pafla, 202.Naz›rlar Heyeti, 21.Necm-i fievket korveti, 23, 74,

82, 86, 89, 102,128, 101,170, 190, 201-202.

Nihat Bey (Mirliva), 229.Nordenfelt, 98, 100, 127, 141,

194.Nüzhet Vapuru, 84.

Orhaniye Firkateyni, 74, 101,102, 127, 143, 149-150, 152-154, 156-158, 160-163, 165-166, 170-171, 201-202.

Osman Bey (Mülaz›m-› sâni),114.

Osman Nuri Bey (Yüzbafl›),114.

Osmaniye Firkateyni, 23, 74-75, 82, 84-85, 87-89, 109,

259

DİZİN

113, 115, 126, 147, 149,170-171, 182, 189, 201-202.

Osmanl›, 72, 174, 177, - aske-ri, 38, 47, 78, 87, 124, - Bah-riyecileri, 22, - Bahriyesi,208, - Deniz Kuvvetleri,217, - denizcili¤i, 204, 209,214, - Devleti, 130, 133,169, 179, 184, 189, 199, -gazeteleri, 200, - gemileri,47, 70, 71, 89, 97, 100, 145,-l›lar, 180, 216, -l›k, 44, 47,223, - liras›, 67, - Payitaht›,41, - sahilleri, 73, - savaflgemileri, 145, - uyruklu,133, -Yunan Savafl›, 169.

Osmanl› Donanmas› bkz. Do-nanma-y› Hümâyun.

Ömer (Z›rhl› Osmaniye Firka-teyn-i Hümâyun Süvarisi,Miralay), 182.

Ömer Bey (Z›rhl› MesudiyeFirkateyni Marangozu), 142.

Ömer Bey (Z›rhl› OsmaniyeFirkateyni Süvari Miralay›),91, 115.

Ömer, Hz., 90-91.

Padiflah, 22, 77-79, 87, 91, 93,114, 117, 121-125, 131-132,174, 177, 180-184, 186-187,189, 193-194, 199-200, 217,226, 228-231, 233-234, 240-242, -l›k, 123, 169, 207-208,215.

Payitaht, 72, 73, 203.

Pelenk-i Derya torpidogeçeri,60, 63-64, 91, 76, 81, 115,119, 128-129, 170, 173.

Pervin torpido istimbotu, 58,61, 74.

Peygamber, 25, 124, 191.Pire Liman›, 125.Potemkim z›rhl›s›, 227.Potemkin Olay›, 223.Prudemi, 196.Psara, 70.

Râmiz Bey (Süvari), 129.Rasih Bey (Kola¤as›), 123.Rasim Bey (Z›rhl› Hamidiye

Firkateyn-i Hümâyunu Sü-varisi, Miralay), 91, 115,141, 183.

Reji vapurlar›, 54.Remzi Bey (Mülaz›m-› evvel),

114.R›za Bey (Z›rhl› Aziziye Firka-

teyn-i Hümâyunu Süvarisi,Miralay), 143, 186.

Romanya, 128.Rumeli sahili, 101.Rus-Japon savafl›, 220.Rusya, 118, - Devleti, 227.Rüfltü Bey (Berk-efflan Torpi-

dogeçeri Süvarisi Binbafl›),91.

Rüfltü Bey, 67.

Saadet, 247.Sabri Bey (Mühendis), 114.Sad›k Pafla (Bo¤az Muhaf›z

Vekili), 131.

260


Sad›k Pafla (Mirliva), 229.Sa¤r› Liman›, 201.Saltanat-› Muazzama-y› Os-

maniye, 88.Santiago, 203.Sarayburnu, 24.Savafl Mühimmat› Komisyo-

nu, 240.Seddülbahir (Çanakkale,

Eceabat), 86, 101-103.Sefain-i fiâhane, 102, 104,

134, 176.Selanik Liman›, 69, 73-74,

200-202, 232, 239.Semaripa, 177.Siham torpido istimbotu, 58,

61, 74, 81.Speçya, 70.

fiahin-i Derya torpidogeçeri,119, 178, 211, 214.

fiakir Bey (Z›rhl› MesudiyeFirkateyni Kaptan›), 142.

fiakir Pafla (Hademe Feriki),233-234.

fiakir Pafla (Kaymakam), 234.fiark fiimendiferleri fiirketi,

73.fiihap torpido istimbotu, 24,

59, 61, 76, 81.fiira Liman›, 125.fiirket-i Hayriye, 73, - vapurla-

r›, 120.fiûra-y› Bahriye, 177.

Tahsin Pafla (Mâbeyn-i Hü-mâyun Baflkâtibi), 228.

Tair torpido istimbotu, 132.Tar›k torpido istimbotu, 58,

61, 74.Tayyar Bey (Mühendis), 114.Tayyar torpido istimbotu,

132, 139-140.Teftifl Heyeti, 45.Tersane-i Âmire, 87, 89, 93,

107, 113, 117, 120, 135-136,138-140, 146, 175, 176, 178,188, 210, 214-215, - ‹nflaatDairesi, 216.

Tevfik torpido istimbotu, 62,74.

Tir-i Zafer torpido istimbotu,61, 74, 82.

Top, - fabrikas›, 138, 148, - ta-limi, 94.

Topçuluk, 220.Tophane-i Âmire, 196.Torpido, - ‹stimbotlar› Muh-

ripleri, 52,- Komisyonu, 63,- Komisyonu Baflkanl›¤›,66.

Torpidolar›n Savafl Görevleri,76.

Trablus, 179.

Umum Akdeniz Donanma-y›Hümâyunu Kumandan›,163.

Umum Filo Kumandanl›¤›,206, 231.

Urla, 201.

Varna, 236.Vedet, 51, 55.

261

DİZİN

Vehbi Efendi (Donanma Ka-zanc›bafl›s›), 139.

Vekiller Meclisi, 231-232, - En-cümeni, 232.

Vesile-i Nusret torpido istim-botu, 59, 61, 76.

Ville de France Liman›, 53.Vulkan, 55, 56.

Wach, 99.Winchester, 196-197.

Yeniflehir kalesi, 125.Yeflilköy bkz. Ayastefanos.Y›ld›z kerte poyraz, 43.Yunan, 180, 203, - Deniz

Kuvvetleri, 69, 88, 170, 226,- Devleti, 190, - Donanma-s›, 170, 203, - Hükümeti, 41,97, 130, 199, 202, - kay›kla-r›, 132, -l› asiler, 54, - savaflgemileri, 70, 89, 202, - sava-fl›, 169, 223, 226, - tekneke-leri, 133.

Yusuf Bey (Mülaz›m-› sâni),114.

Yusuf Kenan Bey (Kayma-kam), 112.

Yüce Divan, 224.

Zafer, 59.

262


01Blank Page

03 Dizin Hatirat

hasan rÂmİ paŞa osmanlı donanması akdeniz filosu başamirali · 2017. 9. 2. · kadar...

Documents