hasan firat perİyodİk cetvelaltın, gümüü, kalay, bakır, kurun ve cıva gibi elementler eski...
TRANSCRIPT
ARSU YAYINLARI
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
»PERİYODİK CETVELİN TARİHÇESİ«
»PERİYOTLAR,GRUPLAR,BLOKLAR«
»ELEMENTLERİN SINIFLANDIRILMASI«
»ATOM ÇAPI«
»İYON ÇAPI«
»İYONLAŞMA ENERJİSİ«
»ELEKTRON İLGİSİ«
»ELEKTRONEGATİFLİK,ELEKTROPOZİTİFLİK«
»AKTİFLİK«
»PERİYODİK TABLODA ASİDİK VE BAZİK ÖZELLİKLER«
Bu dökümandaki bilgilerin kaynak gösterilmeden
yayınlanması yasaktır.
Kaynak göstermeyenler hakkında 5101 sayılı kanun gereği
yasal iĢlem baĢlatılacaktır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 2
PERĠYODĠK TABLONUN TARĠHSEL GELĠġĠMĠ
Evrende şimdiki zamana kadar yıldızlarda çok yüksek sıcaklıklarda
atom çekirdeklerinin çarpışması sonucunda oluşan elementler
vardır.İnsanoğlu bu elementlerin bazılarını yeryüzünde bulabilmiş
bazılarını ise yapay olarak elde etmiştir. Hala bulunmayan onlarca
element olduğu şüphesizdir.Bulunan elementleri sınıflandırmak için
tarihten bu güne kadar çeşitli tablolar oluşturulmuştur.Şimdi
periyodik tabloların tarihsel gelişimini genel olarak inceleyeceğiz.
Altın, gümüş, kalay, bakır, kurşun ve cıva gibi elementler eski
çağlardan beri biliniyordu. Bir elementin ilk bilimsel olarak
bulunması 1649 yılında Henning Brand'ın fosforu bulmasıyla
başlamıştır. Bundan sonraki 200 yıl boyunca elementler ve onları
bileşikleri hakkında kimyacılar tarafından pekçok bilgi elde
edilmiştir. Bununla beraber 1869 yılına kadar toplam 63 element
bulunabilmiştir.
Kimyanın başlangıcından beri elementlerin sıralanması gereği daima
kendini göstermiştir.Bu hususta bir çok sıralama biçimi
önerilmiştir.Bunlardan bir kısmı elementleri kimyasal özelliklerine
göre(Gmelin),bir kısmıda elektrokimyasal özelliklerine
göre(Berzelius) sıralamaya çalışmıştır.Bir çok bilim insanıda
elementlerin atom ağırlıklarını kimyasal özelliklerine bağlamayı
düşünmüştür.Önce Alman kimyacı J.W.Döbereiner,1817 de
elementler arasında bir çok üçler(triad) dizisi bulmanın mümkün
olduğunu veorta elementin atom ağırlığının diğer ikisinin atom
ağırlıklarının ortalamasına eşit olduğunu görmüştür.
Li
Na P S Cl
K Ca As Se Br
Sr Sb Te I
Ba
Li 7
Na 23
K 39
Li +K
2 =Na
7+39
2 = 23
Ca 40
Sr 87
Ba 137
Ca +Ba
2 =Sr
40+137
2 = 88.5
P 31
As 75
Sb 122
P+Sb
2 =As
31+122
2 = 76.5
S 32
Se 78
Te 128
S+Te
2 =Se
32+128
2 = 80
J.B.Dumas,1857 de ve Lessen 1857 de bu triadlar sistemine uyan
20 grubun bulunduğunu ve bunların atom ağırlıklarının yukarıdaki
kurala uygunluğunu ve orta elementin kimyasal özelliklerinin öteki
iki elementin arasında olduğunu göstermiştir.Bu değerler yaklaşık
olarak bulunmuştur.
De Chancourtois 1862 de bütün elementler atom tartılarına göre
bir burgu üzerine yerleştirerek aynı düşey jeneratis üzerinde
bulunan elementlerin ortak özelliklerine uyduğunu göstermiştir. De
Chancourtois, silindirin çevresine 16 kütle birimleri yerleştirerek
elementleri buraya oturttu. Benzer özelliklerdeki elementler bu
silindir üzerinde düşey satırlarda gruba ayırmıştı. Atom ağırlıkları
sekizin katı kadar olan elementlerin özellikleri benzerdi.Tellürik
burgu kuralı denilen bu sistem başarılı olmamıştır.
Ġngiliz Newlands 1863 te elementler atom tartılarına göre
sıralandıklarında kimyasal özelliklerinin periyodik olarak
tekrarlandığını ve aynı gruba giren elementlerin oktavlar biçiminde
dağıldıklarını göstermiş ve buna oktavlar kuralı adını
vermiştir.Buna göre elementler atom kütlelerinin artış sırasına
göre dizildiklerinde 8.element 1. Ve 9. Element 2. Ye fiziksel ve
kimyasal özellikleri yönüyle benziyor ve bu durum böyle devam
ediyordu.Newlands bu durumu müzikteki sekiz notaya
benzetmiştiği için oktav kuralı demiştir.Newlands 3. Oktavdan
sonra düzenin pek işlemediğini görmüştür.Bu nedenle bu kuralda
bilim çevrelerince pek kabul görmemiştir.
1 Hidojen 8 Flor
2 Lityum 9 Sodyum
3 Berilyum 10 Magnezyum
4 Bor 11 Alüminyum
5 Karbon 12 Silisyum
6 Azot 13 Fosfor
7 Oksijen 14 Kükürt
* Newlands ın bu çalışmayı yaptığı sırada henüz soygazlar
keşfedilmemişti.
1869 yılında alman Julius Lothar Meyer ve Rus Mendeleyev
birbirlerinden bağımsız yaptıkları çalışmalarda elementlerin
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile atom kütleleriyle değişimini daha
detaylı olarak incelemişler.Geliştirdikleri periyodik yasa şu ilkeye
dayanıyordu:
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 3
― Elementler artan atom kütlelerine göre sıralandıklarında
özelliklerindeki benzerlikler periyodik olarak tekrarlanır.‖
Meyer elementleri fiziksel özelliklerine göre sıralamıştır.Daha sonra
elementlerin atom hacmi sertlik sıkışabilme ve kaynama noktası gibi
fiziksel özelliklerinin periyodik olarak bulmuştur.
Mendeleyew ise elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini birlikte
inceleyerek Newlands ve Meyer in önüne geçmiştir.İlk başlarda
Newlands gibi elementleri atom kütlelerine göre sıraya
koymuştur.Fakat daha sonra geliştirerek benzer özellikte olanları alt
alta koymuştur.Aynı zamanda Mendeleyev kendi sınıflandırma
sisteminde keşfedilmemiş elementlerin yerlerini boş bırakmış ve bu
elementlerin kimyasal özelliklerini tahmin etmiştir.Henüz hayattayken
tahmin ettiği bazı elemntler bulunmuş ve bu büyük mutluluğu yaşama
şansına sahip olmuştur.
Mendeleyevin periyodik sisteminde alt alta gelen düşüey sıralara grup
denilmekte ve bu bir gurupta bulunan elementler benzer kimyasal
özelliklere sahip olmaktadır.Elementler 8 grup ve 12 sıra olarak
düzenlenmiştir.Mendeleyev zamanında 63 tane element bilinmekteydi
ve bu yatay ve düşey sıralara ancak bu elementleri koyabildi.Tabi
keşfedilmemiş elementlerin yerlerini boş bırakarak.
Mendeleyev soygazları için boşluk bırakmamıştır.Bunların varlığını
tahmin edememiştir.Daha sonra soygazları bulan Ramsay bunlar için
periyodik cetvelde ayrı bir grup oluşturmuştur.Bu grubu sıfırıncı grup
olarak adlandırmıştır.
Mendeleyev tablosundaki bir diğer handikap ise tablo atom
kütlelerine göre oluşturduğu için benzer özellik gösterdiği element
grubuna değilde bir yanındaki gruba giriyordu.Mendeleyev bu durumu
elelmtlerin atom kütlelerindeki hataya bağlamıştır.
Mendeleyevin asıl hatası ise elementlerin özelliklerini etkileyen
etkenin elementlerin kütlesi olduğunu sanmasıydı.Elementlerin
kütlelerine göre bir benzerlik göstermesi bir tesadüftür.Daha sonra
yapılan çalışmalar bazı istisnalar olduğunuda göstermiştir.
Peki bu benzerlik kütle numaralarına göre değilse neye bağlı olarak
ortaya çıkmıştır.Bu özellik Moseley deneylerindede belirtilen atom
numaralarıdır.
Elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri atom numaralarının bir
fonksiyonudur.Modern periyodik sistemde sıralama elementlerin atom
kütlelerine göre değil atom numaralarına göre yapılmıştır.Çünkü
kimyasal özellik elelmentlerin elektron dizilişiyle ilgilidir.Elektron
dizilişi ise elementlerin atom numaralarıyla ilgilidir.
Atom numarası- Kimyasal özellik iliĢkisi
Bir atom çekirdeğindeki protonların sayısına o elementin atom
numarası denir.Z harfi ile gösterilir.Çekirdeğin elektriksel yükü(+)
protonlardan kaynaklandığı için atom numarası çekirdek yükü olarakta
ifade edilebilir.
Atom Numarası= Proton sayısı=Çekirdek yükü
Bir elementin kimyasal özellikleri protonlar ve elektronlar
tarafından belirlenir.Bunlardan biri farklı olduğunda kimyasal
özellikler farklı olur.Farklı elementlerin atom numaraları farklı
olduğundan kimyasal özellikleride farklıdır.Proton numarası ve
elektron numarası aynı olan atomların kimyasal özellikleri de
aynıdır.
X1530
14+1
X atomu için 30 kütle numarasıdır
15 Atom numarası,proton sayısı ve aynı zamanda çekirdek
yüküdür.
14elektron sayısıdır.
+1 iyon yüküdür.Değerliktir.
*Aynı elementin farklı değerlikli iyonlarının kimyasal özellikleri
farklıdır(Elektron sayıları farklı)
C29 u28+1 28 elektron
C29 u27+2 27 elektorn
Yukarıda verilen örneklerdeki iki farkı Cu iyonunun kimyasal
özellikleri farklıdır.
*Farklı elementlere ait iyonların elektron sayıları eşit olsa bile
kimyasal özellikleri farklıdır.(Proton sayıları farklı)
F7 10−3
10 elektron
Na11 10+1
10 elektron
*Kütle numarası veya atomlarının uzaydaki dizilişi farklı olan
elementlerin fiziksel özellikleri farklıdır.
K1940 19 proton,19 elektron,21 nötron
K1939
19 proton,19 elektron,20 nötron
Bu örnekteki potasyum(K) için proton ve elektron sayıları aynı
olduğundan kimyasal özellikleri aynıdır.Ancak kütle numaraları
farklı olduğundan fiziksel özellikleri farklıdır.
*Farklı olan maddelerin hem fiziksel hem kimyasal özellikleri
farklıdır
Na,NaCl,Br
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 4
*Değerlik elektron sayıları aynı olan A grubu elementlerinin
genellikle kimyasal özellikleri benzerdir.
P15 : 1s2 2s22p63s23p3 değerlik elektron sayısı 2+3 =5
As33 : 1s2 2s22p63s23p64s23d104p3 değerlik elektron
sayısı 2+3 =5
Örnek
Aşağıda elektron proton sayıları verilen elementlerin benzer
kimyasal özellik gösterenleri değerlik elektron sayılarını
bularak belirtiniz
6C,7N,8O,9F,10Ne,12Mg,14Si,15P,16S,17Cl,18Ar,20Ca
MODERN PERĠYODĠK SĠSTEM
Modern periyodik sistemde her element bir kare içerisine
alınmıştır.Karenin ortasına elementin kimyasal sembolü
yerleştirilmiştir.Bu sembolün üzerine elementin kütle
numaraları ve altına atom numaraları yazılmıştır.Her sembolün
sağ tarafına o elementin atom yörüngelerinde bulunan
elektronları gösterilmiştir.Periyodik cetveldeki elementlerin
yatay sırasına periyod.Dikey sırasına ise grup denilmektedir.
PERĠYOT
Cetveldeki yatay sıralara denir.7 tane periyot vardır.Periyotlar
atomların artan atom numaralarına göre sıralanmışlardır.
-Aynı periyoddaki elemtlerin değerlik elektronları(en dış
yöründesindeki e- sayısı) farklıdır.
-Periyotlar enerji seviyelerini temsil eder.Enerji seviyeleri eşit
elementlerin atom numarası artışına göre oluşturulmuştur.
-Aynı periyodittaki elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri
farklıdır.
Periyot sayısı = en yüksek baş kuantum sayısı= yörünge sayısı=
temel enerji düzeyi sayısı
Elektronik konfigürasyondaki en büyük katsayıdır.
de en
büyük katsayı 4 tür. Demek ki X 4. periyottadır.
GRUP
Periyodik cetvelde düşey sütunlara(kolonlara) grup denir.A ve B olmak üzere 2 cins grup vardır.Bu grupların sayısı 8 tane A ve 8 tane
B şeklindedir.Bu gruplardan 8B grubu 3 kolona ayrılmıştır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 5
-A grubu elementlerine baş grup(ana grup) elementleri,B grubu
elementlerine geçiş(yan grup) elementleri denir.
-B grubu elementleri(geçiş elementleri) 4. Periyottan başlar.
-Aynı grupta bulunan elementlerin değerlik elektron sayıları
aynıdır..Bu yüzden benzer fiziksel ve kimyasal özellik
gösterirler.
- Elektronik konfigürasyondaki son orbitale göre tanımlanır.
son orbital s veya p ise A grubu
son orbital d veya f ise B grubu.
-Değerlik elektron saysı kaç ise o sayı grubun sayısal değerini
verir.
-Elektron dağılım f ile bitiyorsa lantanitler veya aktinitlerdir.
Periyodik cetveldeki grupların adları aşağıda verilmiştir.
1A : Alkali metaller (Hidrojen hariç)
2A : Toprak alkali metaller
3A : Toprak metalleri (Bor(5B) hariç)
4A : Karbon grubu
5A : Azot grubu
6A : Oksijen grubu
7A Halojenler
8A : Soy (asal) gazlar
ÖRNEK
Yukarıda periyodik cetvelde yerleri belirtilen elementlerden
hangi ikisinin kimyasal özelliklen en fazla benzerlik gösterir?
A) X – Y B) Y – Z C) Z - T
D)K-L E)T-K
ÇÖZÜM: X ile Y ve Y ile Z aynı gruptadır. Fakat X ametal
(hidrojen), Y metal, Z metaldir.
Doğru cevap (B) seçeneğidir.
Elementlerin Sınıflandırılması:
Periyodik cetveldeki elementlerin büyük çoğunluğu metallerdir.
Metaller elektrik akımını ve ısıyı iyi iletirler, parlaktırlar, tel ve
levha haline gelebilirler, erime noktaları yüksektir. Metaller
bileşik oluştururken elektron vererek pozitif değerlik alırlar.
Kendi aralarında bileşik oluşturamazlar. Erimiş hallerinin
karıştırılması sonucu alaşımlar elde edilir.
Ametaller elektrik akımını iletmezler, yüzeyleri mattır. Tel ve
levha haline getirilemezler, oda koşullarında katı, sıvı ve gaz
halinde bulunurlar. Kendi aralarında elektronları ortaklaşa
kullanarak, metallerde ise elektron alışverişi yaparak bileşik
oluştururlar. Doğada serbest halde veya molekül halde
bulunabilirler. (C, H2, F2, O2, P4, S8 ....)
Yan metaller hem metallerin hem de ametallerin özelliklerini
taşırlar. Yan metaller bazı fiziksel özellikleri bakımından
metallere, kimyasal özellikleri bakımından ise ametallere
benzerler. Parlak veya mat olabilirler. Elektriği ametallerden
daha iyi, metallerden daha az iletirler. Yan metallerden 8 tane
vardır
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 6
.
8A grubundaki elementler ametal sınıfında yer alır. Kararlı
yapıda olan ve bileşik yapmaları beklenmeyen bu elementler
doğada tek atomlu gaz halinde bulunurlar. Grubun özel ismi
soygazlar, asal gazlar olarak bilinir. Ayrıca inert (tepkime
vermeyen) gazlar da denir.
BLOKLAR
Periyodik cetvel s bloku,p bloku , d bloku ve f bloku olmak
üzere 4 bloka ayrılır.
Bir elementin son yörüngesindeki orbital cinsi ne ise blok ona
göre adlandırılmaktadır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 7
S bloğu elementleri
1A
1s1 2A
2s1 2s2
3s1 3s2
4s1 4s2
5s1 5s2
6s1 6s2
7s1 7s2
S11A
S22A grubunu gösterir.
ÖRNEKLER
1H =1S1 En yüksek baş kuantum sayısı 1(periyodu 1)
değerlik elektron sayısı 1(grubu 1) ve s bloku(A
grubu) elementi olduğu için 1 periyot 1A grubu
20Ca=1s22s2p63s2p64s2 En yüksek baş kuantum
sayısı 4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 2 (grubu
2) ve s bloku(A grubu) elementi olduğu için 4 periyot
2A grubu
P bloğu elementleri
8A
3A 4A 5A 6A 7A 1s2
2s22p1 2s22p2 2s22p3 2s22p4 2s22p5 2s22p5
3s23p1 3s23p2 3s23p5 3s23p4 3s23p5 3s23p5
4s24p1 4s24p2 4s24p3 4s24p4 4s24p5 4s24p5
5s23p1 5s23p2 5s23p3 5s23p4 5s23p5 5s23p5
6s26p1 6s26p2 6s26p3 6s26p4 6s26p5 6s26p5
P blokuna örnekler
5B=1s22s22p1 En yüksek baş kuantum sayısı
4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1
=3grubu 3) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 4
periyot 3B grubu
6C=1s22s22p2 En yüksek baş kuantum sayısı 4(periyodu
4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1 =3grubu 3) ve d
bloku(b grubu) elementi olduğu için 4 periyot 3B grubu
7N=1s22s22p3 En yüksek baş kuantum sayısı
4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1
=3grubu 3) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 4
periyot 3B grubu
8O=1s22s22p4 En yüksek baş kuantum sayısı
4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1
=3grubu 3) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 4
periyot 3B grubu
9F=1s22s22p5 En yüksek baş kuantum sayısı 4(periyodu
4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1 =3grubu 3) ve d
bloku(b grubu) elementi olduğu için 4 periyot 3B grubu
10Ne=1s22s22p6 En yüksek baş kuantum sayısı
4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1
=3grubu 3) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 4
periyot 3B grubu
D bloğu elementleri
d bloğu elementlerinin tamamı metaldir. d bloğu elementlerine geçiş metalleri denir.
3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B
4s23d1 4s23d2 4s23 d3 4s23 d4 4s23 d5 4s23d6 4s23 d7 4s23 d8 4s23 d9 4s23 d10
5s24d1 5s24d2 5s24 d3 5s24 d4 5s24 d5 5s24d6 5s24d7 5s24d8 5s24d9 5s24 d10
6s25d1 6s25d2 6s25d3 6s25 d4 6s25 d5 6s25d6 6s25d7 6s25d8 6s25d9 6s25d10
7s26d1 7s26d2 7s26 d3 7s26 d4 7s26d5 7s26d6 7s26d7 7s26d8 7s26 d9 7s26d10
ÖRNEKLER:
21Sc= 1s22s2p63s23p64s2 3d1 En yüksek baş kuantum sayısı 4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 3 (4s2 3d1 2+1
=3grubu 3) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 4 periyot 3B grubu
43Tc=1s22s2p63s23p64s23d104p65s24d5 En yüksek baş kuantum sayısı 5(periyodu 5) değerlik elektron sayısı 7
(5s24d5 2+5 =7grubu 7) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 5 periyot 7B grubu
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 8
72Hf= ….6s2 5d2 En yüksek baş kuantum sayısı
6(periyodu 6) değerlik elektron sayısı 4(6s2 5d2 2+2
=4grubu 4) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 6
periyot 4B grubu
104Rf =7s2 6d2 En yüksek baş kuantum sayısı
7(periyodu 7) değerlik elektron sayısı 4(7s2 6d2 2+2
=4grubu 4) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için 7
periyot 4B grubu
ÖZEL DURUM :3 tane 8B grubu elementi varDIR : d
blokunda 8-9-10 değerlik elektronuna sahip elementler
8B grubundadır
26Fe=1s22s2p63s23p64s23d6 En yüksek baş kuantum
sayısı 4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 8(4s23d6
2+6 =8grubu 8) ve d bloku(b grubu) elementi olduğu için
4 periyot 8B grubu
27Co= 1s22s2p63s23p64s23d7 En yüksek baş kuantum
sayısı 4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı 9(4s23d7
2+7 =9grubu 8(özel drum)) ve d bloku(b grubu) elementi
olduğu için 4 periyot 8B grubu
28Ni=1s22s2p63s23p64s23d8 En yüksek baş kuantum
sayısı 4(periyodu 4) değerlik elektron sayısı
10(4s23d8 2+8 =10grubu 8(özel drum)) ve d bloku(b
grubu) elementi olduğu için 4 periyot 8B grubu
F Bloğu elementleri
f bloğu elementlerinin tamamı metaldir. f bloğundakilere iç geçiş metalleri denir.Periyodik tablonun alt kısmında bulunan Aktinit
ve Lantinitlerdir.
Bunlar aslında 6. ve 7. Periyotta yer alırlar.Fakat periyodik tablonun çok uzamasına neden olacakları için ayrı bir bölümde
periyodik cetvelin altına yerleştirilmişlerdir.
Soru 1:
X-2 İyonunun 18 elektronu bulunduğuna göre X elementinin
periyot ve grup numarası nedir?
PERİYOT GRUP
A 3 6A
B 3 4A
C 4 6A
D 2 6A
E 3 8A
Soru 2:
Nötr X atomunun d ve f orbitallerinde elektron yoktur.
Buna göre,
I. A grubundadır.
II. B grubundadır.
III. Ametaldir.
yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve IIE) I, II ve III
1-A 2-B
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 9
PERĠYODĠK ÖZELLĠKLERĠ
ATOM YARIÇAPI
Bir elementin fiziksel(erime,kaynama
noktaları,yoğunluk,iletkenkik…) ve kimyasal(elektron alma
.verme..kimyasal reaksiyonlara girem aktifiliği…) özelliklerini
belirleyen etmenlerden biriside atomun büyüklüğüdür. Ancak
atomun yarıçapını belirlemek güçtür.Bunlardan başlıcaları
şunlardır :
-Elektron bulutu yoğunluğunun çekirdekten uzaklaştıkça azalması
-Bu elektron bulutunun sonsuz uzaklıklara kadar gidebilmesi
-Atomun dış sınırının olmaması
-Bir atomun elektron dağılımının komşu atomların elektron
dağılımlarınada bağlı olması.
Bu etmenlerden dolayı tek bir atomu baz alarak çapını belirlemek
mümkünm değildir.Bu nedenle atom yarıçapı birbirine bağlı
atomların çekirdekleri arasındaki uzaklık ölçülerek
hesaplanmaktadır.
Atom yarıçapı bağlandığı atoma göre yapıldığına göre bağlandığı
atomun cinsi bu duruma etki etecektir.Bu yüzden kovalent
yarıçapı,iyonik yarıçapı,van der waals yarıçapı olmak üzere atom
yarıçapı tanımları geliştirilmiştir.
A)Kovalent Yarıçap
Kovalent bağ ile bağlanmış olan iki atomun çekirdekleri
arasındaki uzaklıktan hesaplanır.Kovalet bağda aynı tür
ametaller(İleride ayrıntıları ile anlatılacaktır) kendileri ile bağ
oluşturabilirler.Bağlı iki atomun çekirdekleri arasındaki uzaklığın
yarısıdır.
B)Ġyonik yarıçap
Bir iyonik bağda iyonların çekirdekleri arasındaki uzaklığa göre
belirlenir.İyonik bağ aynı iki atom tarafından
oluşturulamaz.Farklı atomlar arasında oluşturulur. İyonlar
eşdeğer olmadığı için iyonlar arasındaki uzaklığın yarısına
bakılarak hesaplanamaz.Uzaklık katyon ve anyon arasında uygun
şekilde bölüştürülerek ayrı ayrı hesaplanır.
iyonik bir bileşiğin fiziksel ve kimyasal özellikleri iyonların
yarıçaplarıyla ilgilidir.Çünkü nötr bir atom iyon haline
geçtiğinde büyüklüğü değişebilir.
C)Van der waals yarıçapı
Tam olarak bağlanmayan fakat birbirlerine bitişik halde
bulunan atom veya moleküller arasındaki mesafeden
bulunur.Mesela soygazlar bağ yapamazlar fakat birbirlerine
çok yakın halde buluna bilirler.Bu yakın mesafeden van der
waals yarıçapları hesaplanır.
Periyodik tabloda Atom yarıçapı değiĢimi :
Periyotlar çizelgesinin bir sütunu(grup) içerisinde aşağıya
doğru inildikçe atom yarıçapı artar.Bunun nedeni gruplarda
aşağıya doğru inildikçe yörünge sayısının artmasıdır.
Periyotlarda soldan sağa doğru gidildikçe atom yarıçapı
azalır.Çünkü yörünge sayısı sabit kalır fakat Proton sayısı
artar.Çekirdekteki proton sayısı arttıkça yörüngelerdeki
elektronlara uyguladıkları çekim kuvveti artacaktır.Çekim
arttığı için de elektronlar çekirdeğe yaklaşacak bu yüzden
yarıçap azalacaktır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 10
SORU 1: X, Y ve Z elementlerinden X ve Y aynı gruptadır. Y
ve Z aynı peryodda olduğu bilindiğine göre,
I.Y nin çapı en fazla ise
II. Z nin çapı en fazla ise
III.X‘in çapı en fazla ise
Yukarıda verilen kesitlerden hangileri doğru olarak
verilmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve IIIE) I,II ve III
SORU 2:
Periyodik cetvel ile ilgili olarak;
I.Değerlik elektron sayısı arttıkça çap büyür
II. Çap büyüdükçe atom numarası artar
III. Periyot sayısı arttıkça çap büyür.
İfadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III
C)II ve III E) I, II ve III
Ġzlenecek adım:
1-Yörünge sayısına bakılır.Yörünge sayısı arttıkça
elektronlar çekirdekten uzaklaşacağından atom yarıçapı
artar.
Atom numarası 3 olan Li ile 11 olan Na atomunun yapısı
yukarıdaki gibi düşünüldüğünde Li nin 2 yörüngesi, Na nın 3
yörüngesinin olduğu görülür. Na nın yörüngesi fazla
olduğundan çapı büyüktür.
2. Eğer yörünge sayıları eşit ise proton sayıları kıyaslanır.
Proton sayısı büyük olanın etkin çekim gücü büyük
olacağından genellikle çapı küçüktür.
Na ve Cl nin atom çaplarının karşılaştırılması aşağıdaki
gibidir.
11Na: 1s2 2s2 2p6 3s1
17Cl: 1 s2 2s2 2p6 3s2 3p5
Her ikisinin de yörünge sayısı eşittir. Na nın atom numarası
11, Cl nin atom numarası 17 dir. Cl nin atom numarası büyük
olduğundan atom çapı daha küçüktür.
Örnek:
X: 1s2 2s1
Y: 1s2 2s2 2p6 3s1
Z: 1s2 2s2 2p5
Elektronik konfigürasyonları yukarıdaki gibi olan X, Y ve Z
atomlarının çaplarının karşılaştırılması aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A)Y>Z>X B)Y>X=Z
C)Y>X>Z D)X=Y>Z E)X=Y=Z
Çözüm:
Y nin 3 yörüngesi, X ve Z nin 2 yörüngesi vardır. Y nin
yörünge sayısı fazla olduğundan çapı X ve Z ye göre
büyüktür. X ve Z nin yörünge sayıları eşittir. X in atom
numarası 3, Z nin ise 9 dur. Z nin atom numarası büyük
olduğundan çapı küçüktür. Doğru cevap C seçenegidir.
1-C 2-B
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 11
Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z maddelerinin verilen sıcaki ıklardaki fiziksel halleri belirtilmiştir.
Bu sıvıların oluşturduğu karışıma ayrımsal damıtma uygulandığında sıvılar hangi sıra Ile toplama
kabında birikir?
A)X,Y,Z B)Z,Y,X C)X,Z,Y
D)Z,X,Y E)Y,XZ
SORU 1:
Periyodik cetveldeki elementlerle ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır?
A) Z geçiş elementidir.
B) XY bileşiğinde X ve Y iyonları izoelektroniktir.
C) T elementinin çapı X elementinin çapından küçüktür.
D) X2O bazlarla reaksiyona girer.
E) Çapı en büyük olan Q‘dür.
ĠYON ÇAPI
İyon çapı karşılaştırılırken atom çaplarının kıyaslanmasında
olduğu gibi periyot ve proton sayısına bakılır. Bir atom
elektron verdiğinde; elektron sayısı azalırken, proton sayısı
değişmez. Elektron başına düşen çekim kuvveti artar.Bundan
dolayı çap küçülür.
Not: Proton sayısı değişmediğinden (çekirdek yapısı değişmez)
çekirdeğin çekim gücü de değişmez.
Bir atom elektron aldığında; elektron sayısı artarken, proton
sayısı değişmez. Bu sırada elektron başına düşen çekim kuvveti
azalır. (elektron sayısı, proton sayısından fazladır.) Bundan
dolayı çap büyür.
Not: Atom elektron aldıkça çapı büyür, elektron verdikçe de
çapı küçülür.
Özet olarak atom ve iyonların çapı karşılaştırılırken ilk önce
yörünge sayısına bakılır. Yörünge sayısı fazla olanın çapı
büyüktür.
Yörünge sayısı eşitliğinde proton sayısı az olanın çapı daha
büyüktür. Proton sayısı da eşitse elektron sayısı çok olanın
(elektron alanın) çapı büyüktür.
Örnek: 12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2 Elektron dağılımı verilen Mg
atomu bir elektron verdiğinde;
I. Çapı küçülür.
II. Çekirdeğin çekim gücü artar.
III. Atom numarası azalır.
ifadelerinden hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) Yalnız Il C) Yalnız III
D) Il ve III E) I, Il ve III
Çözüm:1 elektron verdiğinde elektron dağılımı,
12Mg+1 : 1s2 2s2 2p6 3s1 şeklinde olur.
Atom numarası değişmez. III. öncül yanlıştır. Çekirdeğin çekim
gücü değişmez. Il. öncül yanlıştır. Elektron verdiğinde yörünge
sayısı değişmemiştir. Fakat elektron sayısı azalmıştır. Elektron
başına düşen çekim kuvveti artacağından çap küçülür. Doğru
cevap A seçeneğidir.
Örnek: 8O-2, 17Cl-1 ve 19K
+ iyonlarının çaplarını karşılaştırınız?
Çözüm: Iyonların elektronik konfigürasyonları yazılır.
8O-2 : 1s2 2s2 2p6
17Cl-1 : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
19K+ :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
8O-2 nin yörünge sayısı az olduğundan çapı en küçüktür.
17Cl-1 ve 19K+ iyonlarının yörünge sayıları eşit olduğundan
elektron başına düşen çekim kuvvetleri dikkate alınır. 17Cl-1 de
17 tane proton 18 elektronu çekerken, 19K+ iyonunda ise 19
proton 18 elektronu çekmektedir. 19K+ deki elektron başına
düşen çekim daha fazla olduğundan çapı küçüktür.
İyon çaplarının karşılaştırılması.
17Cl-1 > 19K+ > 8O
-2 dir.
Örnek:
Y :1s22s22p2
Z+1 :1s22s22p4
Z :1s22s22p5
Elektronik konfigürasyonları verilen Y, Z+1 ve Z nin çaplarının
karşılaştırılması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
A)Y>Z+1>Z
B)Y= Z+1=Z
C) Z+1 = Z>Y
D) Y > Z > Z+1
E) Z > Z+1 > Y
1-D
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 12
Çözüm: Yörünge sayılarına bakıldığında hepsi eşittir. Y nin
proton sayısı daha az olduğundan çapı daha büyüktür. Z+1 ve Z
nin proton sayıları aynı olduğundan elektron sayılarına
bakıldığında Z+1 in 8 elektronu Z nin 9 elektronu olduğu
görülür. Z+1nin elektron sayısı az olduğundan çapı küçüktür.
Doğru cevap D seçeneğidir.
SORU 1:
Aşağıdaki atom ve Iyonlardan hangisinin çapı en büyüktür?
A) 11Na B) 17Cl+1
C) 17Cl D) 11Na1 E) 12Mg
SORU 2: X+3 iyonu X atomuna dönüşürken,
I. Elekron sayısı artmıştır.
Il. Nötron sayısı artmıştır.
III. Çapı artmıştır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) YalnızIII
B) Yalnız I
C) Ive III
D) Il ve III
E) I, Il ve III
SORU 3:Aynı sayıda elektron içeren atom ve iyonların atom
numarası — yarı çap değişim grafiği aşağıdakilerden
hangisindeki gibidir?
3) ĠYONLAġMA ENERJĠSĠ
Gaz halindeki nötr bir atomdan bir elektron koparabilmek
için gerekli olan enerjiye 1. iyonlaşma enerjisi, ikinci bir
elektronu koparmak için gerekli olan enerjiye 2. iyonlaşma
enerjisi, üçüncü elektronu koparmak için gerekli olan
enerjiye de üçüncü iyonlaşma enerjisi adı verilir.
X(g) + Q1 (kkal) X+1(g) + e-
X+1(g) + Q2 (kkal) X+2(g) + e-
X+2(g) + Q3 (kkal) X+3(g) + e-
Yukarıdaki denklemlerde Q1 1. iyonlaşma enerjisi, Q2 2.
iyonlaşma enerjisi, Q3 3. iyonlaşma enerjisidir.
X(g) + Q4 (kkal) X+3(g) + 3e-
Q4 enerjisi ise 1., 2. ve 3. iyonlaşma enerjilerinin toplamına
eşittir. Buradaki Q4 enerjisi X(g) in 3. iyonlaşma enerjisi
değildir.
Aynı atomdan elektron kopartıldıkça elektron başına
düşen çekim kuvveti artacağından iyonlaşma enerjisi de
artar.
Bir atomun iyonlaşma enerjilerinin karşılaştırılması
1 .İE <2.İE <3.iE < 4.iE .... şeklindedir.
Örneğin; Mg atomunun iyonlaşma enerjileri kkal/mol
cinsinden aşağıda verilmiştir.
1.iE 2.iE 3.iE 4.iE
175 346 1846 2519
Mg nin iyonlaşma enerjilerine bakıldığında sürekli artış
olduğu görülür.
Atom ve iyonların iyonlaşma enerjileri karşılaştırılırken
aşağıdaki sıralama takip edilir.
1. İyonlaşma enerjisi bulunurken son
yörüngelerindeki elektron sayısına bakılır. Son
yörüngesinde elektron sayısı fazla olann
iyonlaşma enerjisi genellikle fazladır.
2. Mg ve Ar nin 1. iyonlaşma enerjilerini
karşılaştıralım.
12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2
18Ar : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
Elektron dağılımları yazıldığında Mg nin son yörüngesinde
2 elektron, Ar nin son yörünesinde 8 elektron olduğu
görülür. Mg metal, Ar ise soygadır. Metallerden elektron
kopartmak kolay, soygazlardan elektron kopartmak ise
zordur. Buna göre; Ar nin 1.iE si Mg nin 1.iE den büyüktür.
1-A 2-C 3-A
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 13
2. Son yörüngelerindeki elektron sayısı aynı ise yörünge sayısına
bakılır. Yörünge sayısı fazla olanın iyonlaşma enerjisi düşük olur.
Mg ve Ca nin 1. iyonlaşma enerjilerini karşılaştıralım.
12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2
20Ca: 1 s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Mg ve Ca nın elektron dizilişleri yazıldığında son yörüngelerinde
eşit elektron olduğu görülür. Mg nin 3 yörüngesi Ca nın 4
yörüngesi vardır. Ca nın yörüngesi daha fazla olduğundan elektron
üzerindeki çekim azalır, elektronu kopartmak kolaylaşır. Bundan
dolayı Canın 1. LE si daha düşüktür.
Birinci iyonlaşma enerjisi : Mg > Ca
Periyodik tabloda soldan sağa doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi
genellikle artar. Aynı grupta yukarıdan aşağıya inildikçe iyonlaşma
enerjisi küçülür.
Not : Bu genellemelere B grupları dahil değildir.
Örnek:
X: 1s2 2s2
Y: 1s2 2s2 2p6
Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
Elektronik konfigürasyonları verilen X, Y ve Z nin 1.iyonlaşma
enerjilerlni karşılaştırınız?
A)X>Z>Y B)Y>Z>X C)Y>Z>X
D) X > Y = Z E) Z > X> Y
Çözüm:X in son yörüngesinde 2 elektron, Y ve Z nin ise 8 er
elektronu vardır. X in iyonlaşma enerjisi ‗1 ve Z den küçüktür. Y ve
Z nin son yörüngelerindeki elektron sayısı eşit olduğundan
yörünge sayılarına bakılır. Z nin yörünge sayısı büyük olduğundan
iyonlaşma enerjisi küçük olur.
Doğru cevap B seçeneğidir.
3. Hem son yörüngedeki elektron sayısı hem de yörünge sayısı
aynı olduğunda proton sayısına bakılır.
Proton sayısı büyük olanın iyonlaşma enerjisi büyüktür.
18Ar ve 16S-2 atom ve iyonundan elektron kopartmak için
gereken enerjileri aşağıdaki gibi karşılaştırılabilir.
18Ar: 1s2 2s2 2p6 32 3p6
16S-2 : 1 s2 2s2 2p6 3s2 3p6
Her ikisinin de etekton dağılımları yazıldığında son
yörüngelerindeki elektron sayıları eşit olur. Vörünge
sayılarıda eşit olduğuna göre proton sayılarına bakılır. Ar nin
proton sayısı daha fazla olduğundan elektronları kendine daha
fazla çekeceğinden elektronu kopartmak zorlaşır. Bundan
dolayı elektron kopartmak için verilen enerji Ar> S-2 olur.
Örnek: X :1s2s1
Y :1s22s22p6
Z-2 : 1s2 2s2 2p6
T+1 : 1s2 2s2 2p6
Çözüm:
Y , Z-2 ve T+1 in son yörüngelerindeki elekton sayıları
8 dir. Yörünge sayıları da eşittir. Fakat Y nin proton
sayısı 10, Z-2 nin proton sayısı 8, T in proton sayısı
11 dir.T+1 in proton sayısı fazla olduğundan elektronu
kopartmak için daha çok enerji gerekir.
T+1 > Y > Z-2
X in son yörüngesinde 1 elektron olduğundan en kolay
elektron X den kopar. Buna göre verilen enerji, T+1 > Y> Z-2 >
X dir.
*Genellikle iyonlaşma enerjisi atom çapıyla ters
orantılıdır.Atom çapı arttıkça iyonlaşma enerjisi azalır.
-Bir elektron çekirdeğinden ne kadar uzaksa:
Koparılması o kadar kolaydır
Üzerindeki çekim gücü o kadar azdır.
Potansiyel enerjisi o kadar büyüktür.
iyonlaşma Enerjisindeki İstisnalar
12Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2
13Al : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 14
Mg ve Al yi 1. iyonlaşma enerjilerine göre karşılaştıralım.
İlk bakışta Al nin son yörüngesinde daha fazla elektron
olduğu için iyonlaşma enerjisi daha fazla gibi gözüküyor.
Ancak sayısal değerlere bakıldığında Mg nin iyonlaşma
enerjisinin daha fazla olduğu görülür.
Elektron orbital şemalarını incelendiğinde Mg nin küresel
simetriye ulaştığı Al nin ise ulaşmadığı gözlenir.
Mg/nin küresel simetriye ulaşması yapısının kararlı olmasını
sağlar. Mg den elektron koparmak daha zordur. İyonlaşma
enerjisi Mg > Al dir.
Aynı küresel simetri 5A grubunda da vardır. Periyodik
cetvelde aynı periyotta 1. iyonlaĢma enerjlileri
şeklinde
değil,
şeklinde
sıralanır.
Küresel simetrik elektron dizilişi atomlara kararlılık
kazandırır. Kararlı atomdan elektron kaparmak zorlaşır. Bu
nedenle 2A ve 5A küresel simetrik olduğundan aynı
periyottaki 2A nın iyonlaşma enerjisi 3A dan, 5A ninki de
6A dan büyüktür.
2. ve 3. İyonlaşma Enerjilerinin Karşılaştırılması
11Na : 1s2 2s2 2p6 3s1
10Ne : 1s2 2s22p6
1. iyonlaşma enerjilerini karşılaştırdığımızda Ne > Na dır.
2. iyonlaşma enerjisine baktığımızda; Na dan 1 elektron koptuktan
sonra son yörüngede 8 elektron, Ne den bir elektron koptuktan
sonra son yörüngesinde 7 elektron kalır. Dolayısıyla Na> Ne olur.
3. iyonlaşma enerjilerine baktığımızda Na nın son yörüngesinde 7,
Ne nin son yörüngesinde 6 elektron kalır. Na> Ne olur
Not: Soygazların iyonlaşma enerjisi çok yüksektir.Bu nedenle bir
atomdan art arda elektron koparıldığında değerlik elektron sayısı
bitip atom soygaz elektron düzenine gelince iyonlaşma enerjisinde
ani bir artış(4 - 5 kat) görülür.Bu radan atomun kaçıncı grupta
olduğu kestirilebilir.
Örnek:
Periyodik cetvelin 3. periyodunda yer alan X, Y, Z, T ve K
elementlerinin iyonlaşma enerjisi atom numarası değişimi
grafikteki gibidir.Buna göre;
I. Y ve K küresel simetri özelliği gösterir.
II. X ile K arasında iyonik bağlı bileşik oluşur.
III. T, 4A grubu elementidir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C)I ve II
D) II ve III E)I, II ve III
ÇÖZÜM:
Y nin iyonlaşma enerjisi Z den daha büyük ise Y küresel simetrik
olmalıdır. Bu ani artış 2A ve 5A da olabilir. Bu nedenle çizilen iki
grafikte muhtemeldir. Küresel simetri 1A, 2A, 5A ve 8A gruplarında
vardır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 15
Örnek:
X: 1s2 2s2 2p4
Y: 1s2 2s2 2p3
Z: 1s2 2s2 2p6
Elektronik konfigürasyonları verilen X, Y ve Z için aşağıdakilerden
hangisi yanlıştıı?
A) X in 2. iyonlaşma enerjisi 1. iyonlaşma enerjisinden büyüktür.
B) Y nin 1. iyonlaşma enerjisi X in 1. iyonlaşma enerjsinden büyüktür.
C) 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan Z dir.
D) X in 2. iyonlaşma enerjisi Y nin 1. iyonlaşma enerjisine eşittir.
E) Z nin 3. iyonlaşma enerjisi 2. iyonlaşma enerjisinden büyüktür.
Çözüm: A seçeneğinde, bir atomdan elektron kopardıkça iyonlaşma
enerjisi artar. 4.İE > 3.İE > 2.İE > 1 .E dir. A doğrudur.
B seçeneğinde, X in son yörüngesinde 6, Y nin son yörüngesinde 5
elektron vardır. Y küresel simetriye sahip olduğundan elektron
koparmak için daha çok enerji kullanılacaktır. Y nin 1. iyonlaşma
enerjisi X inkinden büyüktür. B seçeneği de doğrudur.
C seçeneğinde, son yörüngelerinde en fazla elektronu olan Z
olduğundan birinci iyonlaşma enerjisi en büyüktür.
D seçeneğinde, X in 2. iyonlaşma enerjisiyle Y nin 1. iyonlaşma
enerjisi karşılaştırılmaktadır. X ve Y nin elektron sayılarının aynı
olduğu görülür. Fakat X in proton sayısı daha fazladır. Dolayısıyla X
in 2. iyonlaşma enerjisi Y nin 1. iyonlaşma enerjisinden büyüktür.
Ayrıca pratik olarak hiçbir atom ve iyonun iyonlaşma enerjileri eşit
değildir.
Doğru cevap D seçeneğidir.
1. grafikte Y 2A, K 5A
2. grafikte Y 5A, K 8A olduğundan Y ve K kesinlikle küresel
simetriktir.
K, 8A olursa bileşik yapamaz. T 4A veya 7A olabilir
Doğru cevap (A) seçeneğidir.
Örnek:
Tabloda A grubu elementleri olan X, Y, Z ve T atomlarının
iyonlaşma enerjileri verilmiştir. Buna göre aşağıdaki
soruları cevaplayınız.
a) X in periyot ve grup numarası nedir?
b) Y ve Z hangi grupta yer alır?
c) Y ve Z nin atom çaplarını karşılaştırınız?
d) T periyodik cetvelde hangi blokta yer alır?
ÇÖZÜM: Atom art arda iyonlaştırıldığında ilk aşırı
yükselme- nin olduğu (4-5 katlık yükseliş) basamaktan
önceki iyonlaşma basamaklarının sayısı atomun grup
numarasını verir.
a) X in 1., 2. ve 3. iyonlaşma enerjisi varken 4. iyonlaşma
enerjisi olmadığından X in atom numarası 3 dür.
3X: 1s22s1 2. periyot 1A grubu
b) Y ve Z nin 2. ve 3. iyonlaşma enerjileri arasındaki artış
4- 5 kat olduğundan ikisi de 2A grubunda yer alır.
c) Y ve Z aynı gruptadır. Aynı grupta yukarıdan aşağıya
doğru inildikçe iyonlaşma enerjisi azalır, atom yarıçapı
artar. Y nin 1. iyonlaşma enerjisi 175, Z ninki 141 dir. Bu
nedenle atom yançapları Z> Y dir.
d) T nin iyonlaşma enerjileri incelendiğinde ilk 3 iyonlaşma
enerjisinde ani bir artış (4 - 5 kat) yoktur. Bu nedenle T
nin grup numarası bulunamaz. Yalnız ilk 3A grubunda
olmadığını, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A gruplarından birinde
olabileceğini söyleyebiliriz. Bu gruplar p bloğunda yer alır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 16
SORU 1:
Yukarıda ikinci periyottaki bazı elementlerin iyonlaşma
enerjileri değişimleri verilmiştir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Atom numarası arttıkça iyonlaşma enerjisi daima artar.
B) M soygazdır.
C) Y ve Q küresel simetri özelliği gösterir.
D) X ile L iyonik bağlı bileşik oluşturur.
E) Değerlik elektron sayısı en büyük olan M‘dir.
Soru 2:
X ve Y elementlerinin ilk dört iyonlaşma
yukarıdaki tabloda verilmiştir.
Buna göre, X ve Y elementleri ile ilgili
I. Değerlik elektron sayıları eşittir.
II. Y‘nin atom çapı X‘ten büyüktür.
III. Benzer kimyasal özellik gösterirler.
İfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C)IIve III
D) I ve III E) I, II ve III
SORU 3:
Aynı periyotta yer alan ardışık atom numaralı X, Y ve Z nin
birinci iyonlaşma enerjisi (İ.E) atom numarası grafiği;
yukarıdakilerden hangileri olabilir?
A)Yalnız l B)IvelI C)lveIII
D) Il ve III *E) I,II ve III
Soru :Aşağıdakilelden hangisinin 2.iyonlaşma enerjisi en
yüksektir?
A) 1s22s22p6
B) 1 s22s22p63s2
C) 1s22s22p5
D) 1s22s22p63s1
E) 1 s22s22p63s23p64s1
SORU 4:
Şekilde atom numaraları birbirini takip eden 2. periyot
elementlerinin atom numaraları ile 1. iyonlaşma enerjileri
arasındaki grafik verilmiştir.
Buna göre;
I. Z, 2A grubundadır.
II. T, 6A grubundadır.
III. Z, küresel simetri özelliği gösterir.
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D)IveII E)IIveIII
1-A 2-D 3-D 4-E
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 17
Soru 1:
X. Y. Z atomlarının iyonlaşma enerjileri
gibidir.
Buna göre. aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) X. toprak metalidir.
B) Y nin elektron dizilişi s2 ile biter.
C) Z ile Y, Z2Y bileşiğini yapar.
D) Z alkali metaldir.
E) Z hidrojen olamaz.
Soru 2:
A grubu elementlerinden X, Y, Z ve T ilk dört iyonlaşma
enerjileri tabloda verilmiştir. Buna göre;
I. X 3A, Y 2A grubundadır.
II. Z ve T aynı periyot elementleridir.
III. Z‘nin çapı T‘den küçüktür.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A)IveII B)IIveIII C)IveIII
D) Yalnız II E) I, IIve III
SORU 3:
Periyodik tabloda yer alan ilk 11 elementin iyonlaşma
enerjileri atom numaraları verilen elementler için hangisi
yanlıştır?
A) X, Z ve J aynı gruptadır.
B) X ve Y aynı peryoddadır.
C) Z, T, U, N, K, L, M ve N aynı peryoddadır.
D) Soldan sağa doğru iyonlaşma enerjisi daima artar
E) Aynı grupta aşağı doğru iyonlaşma enerjisi azalır.
SORU 4: 2. peryodda yer alan elektronların iyonlaşma
enerjileri atom numaraları grafiği veriliyor.
Buna göre hangisi yanlıştır?
A) Küresel simetrik yapılı olandan zor elektron koparılır.
B) X, Z ve U küresel simetrik yapıdadır.
C) U nun konfigurasyonu p6 ile biter
D) X ile T X2T bileşiği oluşturur.
E) U bir soygazdır.
1-C 2-C 3-D 4-D
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 18
Brom (Br) ve Flor (F) un elektron dağılımları yazıldığında
her ikisinin son yörüngelerindeki elektron sayıları eşittir (7
şer elektron vardır.)
Yörüngelerine bakıldığında Br nin 4 yörüngesi F nin ise 2
yörüngesi vardır. F nin yörünge sayısı daha küçüktür.
Elektron alma isteği Br ye göre daha fazladır.
Elektron ilgisi F> Br dir.
Not:
Periyodik tabloda genellikle soldan sağa ve aşağıdan
yukarıya elektron ilgisi artar.
Örnek
Aşağıda elektronik konfigürasyonları verilenlerden
hangisinin elektron ilgisi en fazladır?
A)1s2
B) 1s2 2s1
C) 1s2 2s2 2p6 3s2
D) 1s2 2s2 2p5
E) 1s2 2s2 2p6
Çözüm:
A şıkkında He soygaz olduğu için elektron ilgisi göstermez.
B ve C şıklarında her ikisi de metal özelliği gösterir.
Metallerin elektron ilgisi önemsizdir. D şıkkında son
yörüngede 7 elektron vardır. Ametaldir, elektron ilgisi
gösterir. E seçeneği ise soygazdır.
Doğru cevap D seçeneğidir.
SORU 1: 3. peryodda yer alan X, Y ve Z elementinin iyonlaşma
enerjileri atom numaraları grafiği verilir.
Buna göre
I. a, b ve c sırasıyla 11, 12 ve 13 olabilir.
II. a, b ve c sırasıyla 14, 15, 16 olabilir.
III. X alkali metal ise Y nin konfiğrasyonu s2 ile biter.
Hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C)I ve II
D)II ve III E) I,II ve III
ELEKTRON ĠLGĠSĠ
Gaz halindeki nötr bir atom elektron aldığında enerji açığa
çıkar. Açığa çıkan enerjiye elektron ilgisi adı verilir.
X(g) + e - X-1(g) + E1 k kal
Y(g) + e -Y-1 (g) + E2 k kal
Denklemlerde de görüldüğü gibi E2 enerjisi E1 enerjisinden
büyük ise Y nin elektron ilgisi X in elektron ilgisinden fazladır.
Elektron ilgisi karşılaştırılırken aşağıdaki sıralama takip edilir.
1-Ametallerde genellikle son yörüngesinde elektron sayısı
fazla olanın elektron ilgisi daha fazladır.
6C :1s2 2s2 2p2
9F: 1s2 2s2 2p5
Elektron dağılımları yazıldığında C (karbon) nin son
yörüngesinde 4 elektron, F (Hor) nin son yörüngesinde 7
elektron vardır. F nin soygazlara benzeyebilmesi için bir
elektrona ihtiyacı vardır. C de ise 4 elektrona ihtiyaç vardır.
Elektron ilgisi E > C dır.
2. Son yörüngelerindeki elektron sayıları eşit ise yörünge
sayısı az olanın elektron ilgisi daha fazladır.
35Br: 1 s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 4p5
9F: 1 s2 2s2 2p5
1-E
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 19
AKTĠFLĠK
Bir elementin reaksiyona girme yatkınlığıdır.
-Metalik aktiflik, bir metalin elektron verme eğilimidir.
-Ametalik aktiflik, bir ametalin elektron alma eğilimidir.
1. Son yörüngesinde elektron sayısı ne kadar az ise metlik
aktifliği o kadar fazladır.
11Na: 1s2 2s2 2p6 3s1
12Mg : 1s2 2s2 2p6 3s2
Elektron dağılımı yazıldığında Na nın son yörüngesinde bir
elektron, Mg nin son yörüngesinde iki elektron vardır. Na 1
elektron verdiğinde elektron dağılımı soygazlara benzer.
Mg ise 2 elektron vererek elektron sayısını soygazlara
benzetir.
Aktiflik Na> Mg dir.
2. yörürüge sayısı fazla olanın elektron verme eğilimi daha
fazladır.
12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2
20Ca: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Mg ve Ca ya bakıldığında her ikisinin de son yörüngesinde iki
elektron vardır.
Aktiflik Ca> Mg dir.
Not:
Periyodik tabloda soldan sağa doğru metalik aktiflik azalır, aynı
grupta yukarıdan aşağıya inildikçe metalik aktiflik genellikle
artar.
Elektron ilgisi arttıkça genellikle ametalik aktiflik artar.
Periyodik tabloda sağdan sola doğru, aynı grupta yukarıdan
aşağıya doğru ametalik aktiflik genellikle azalır.
PERĠYODĠK CETVELDEKĠ ELEMENTLERĠN ASĠTLĠK VE
BAZLIK KUVVETLERĠNĠN DEĞĠġĠMĠ
*H+ ve OH−iyonları ne kadar kolay koparsa asit ve baz o kadar
kuvvetli olur.Ne kadar zor koparsa o kadar zayıf olur.Peki bu
iyonların zor kopacağını nasıl anlarız şimdi onları görelim.
*elektronegatifliği fazla olan maddelerin oluşturduğu asitler
kuvvetli asitlerdir.
Soru 1: 3. peryodda yer alan elementler için
Grafiklerinden hangileri çizilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D)II ve III E) I,II ve III
ELEKTRONEGATĠFLĠK
Elektronegatiflik bir elenmentin veya molekülün
elektronlarını çekme gücüdür.Bir element elektronlarını ne
kadar kuvvetli çekiyorsa elektronegatifliği o kadar
faladır.
İki atomlu kovalent bir bileşikte,elektronları çekme gücü
fazla olan elementin çevresindeki elektron yoğunluğu
artar bu şekilde element kısmen negatif(-) yük
kazanır.Diğer atom ise elektronca fakirleştiği için kısmen
pozitif(+)yükle yüklenir.
Elementin etkin çekim gücü ne kadar büyükse
elektronegatifliği o derece fazladır.
Etkin çekim gücünün fazla olması için elektron isteği
olması lazımdır.Mesela halojenler bir elektron alarak
soygaz düzenine geçerler onun için en fazla elektron
isteği genellikle halojenlerdedir.
Flor periyodik tablodaki en elektronegatif elementtir.
Periyodik tabloda soldan sağa doğru elektronegatiflik
artar.Yukarıdan aşağıya doğru ise azalır.
ELEKTROPOZĠTĠFLĠK
Elektronegatifliğin tersine elektropozitiflik
denir.elektron verme isteğidir 1A grubu elementleri 1
elektron verince soygaz durumuna geçtikleri için
elektropozitiflikleri en fazlardır.
Periyodik tablodada elektronegatifliğin tersi şekilde
azalır ve artar yani soldan sağa doğru azalır.Yukarıdan
aşağıya doğru ise artar.
1-C
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 20
Na NaOH Atom yarıçapı artar
Bazlık artar
K KOH
Rb KOH
Neden ? :Yukarıdan aşağıya doğru çap artar ve hidroksil daha
az çekilir.Bu yüzden kolay kopar. Ve bazlık artar.
NaOH< KOH< KOH
*Moleküldeki elektronegatif atom sayısı arttıkça asitlik artar.
HClO<HClO2< HClO3< HClO4
Soru 1:
Periyodik tabloda gösterilen elementlerle ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Y‘nin bazı, X‘in bazından kuvvetlidir.
B) Q‘nun asidi, D‘nin asidinden kuvvetlidir.
C) Z‘nin son yörüngesi d orbitali ile biter.
0) Z ile Q arasında oluşan bileşik iyoniktir.
E) T ile D arasında oluşan bileşik kovalenttir.
N O F
NH3 H2 O HF Elektronegatiflik artar
Asitlik artar.
Bazlık azalır.
Elektornegatiflik periyodik tabloda soldan sağa doğru artar.
Neden ? :Elektronegatif atom bağ elektronlarını kendisine
doğru çeker.bu durumda H atomu üzerinde kısmi bir pozitif
yük oluşurken elektronegatif atom üzerinde ise kısmi negatif
yük oluşur..Bu duruma polarlanma denir..Bu polarlıktan dolayı H
atomu kolay kopar ve kolay kopan H atomu asitliği
arttırır.Elektronegatif atomun gücü ne kadar fazla ise H
atomu o kadar kolay kopar.
NH3 < H2 O < HF
Not:Bu kural sadece periyotlarda soldan sağa doğru
geçerlidir.Gruplarda yani yukarıdan aşağıya doğru işin içine
atom yarıçapı girecektir.Ve atom yarıçapının asitliğe ve bazlığa
etkisi elektronegatiflikten daha fazladır.
*Bir Grupta atom yarıçapı arttıkça asitlik artar.
F HF Atom yarı çapı artar
Asitlik Artar
Cl HCl
Br HBr
I HI
Neden ? : Atom yarıçapı arttıkça element dış yörüngesindeki
elektronları çekmekte zorlanır.Bu yüzden en dış elektronlara
bağlı olan H atomuyla oluşturduğu bağ zayıflar ve H kolay
kopar asitlik artar.
HF<HCl<HBr<HI
*Bazların kuvvetliliğide OH− iyonunun kolay kopmasına daha
kolay verilebilmesine bağlıdır.Kolay veriliyorsa baz kuvvetlidir.
Na Mg Al
NaOH Mg(OH)2 Al(OH)3 elektronegatiflik artar.
Bazlık azalır.
Neden ? :Elektoro negatiflik artınca hidroksil grubu
elektronları da çekileceği için kopmaları zorlaşır bu yüzden
bazlık artar.
NaOH> Mg(OH)2 > Al(OH)3
1-E
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 21
SORU 2 :
Periyodik tabloya göre aşağıdakılerden hangisi yanlıştır ?
A) III yönünde metalik aktiflik artar.
B) Il yönünde birinci iyonlaşma enerjisi azalır.
C) Il yönünde elektronegatiflik artar.
D) I yönünde elektron ilgisi artar.
E) I yönünde atom çapı azalır.
ÖRNEK:
X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
— Atom numaralari arasindaki ilişki:
X > Y > Z dir.
— X ile Y ayni grupta, Y ile Z ayni periyottadir.
Buna göre bu elementlerin periyodik cetveldeki
konumu hangi seçenekte doğru verilmiştir?
ÇÖZÜM:
X ile Y nin aynı grupta Y ile Z nin ayni periyotta ol-
dugu seçenekler B ve E dir. Atom numarası soldan
saga ve yukarıdan aşagiya dogru artar.
Dogru cevap (B) seçeneğidir.
PERĠYODĠK TABLODAKI DEĞĠġĠMLER ÖZET
a) Soldan Sağa : ()
— Atom numarası (proton sayısı) artar.
— Atom hacmi (atom yarıçapı) genellikle küçülür.
— Iyonlaşma enerjisi genellikle artar.
— Değerlik elektron sayısı artar.
— Metalik özellik azalır, ametalik özellik artar.
— Oksitlerin asitliği artar, bazlığı azalir.
— Elektron ilgisi genellikle artar.
— Elektronegatiflik artar.
b) Yukarıdan aşağıya: (↓)
Atom numarası artar.
— Atom hacmi artar.
— İyonlaşma enerjisi azalır.
— Değerlik elektron sayısı (genellikle) değişmez.
— Metalik özellik artar, ametalik özellik azalır.
— Oksitlerin bazlığı artar.
— Elektron ilgisi genellikle azalır.
— Elektronegatiflik azalır.
SORU 1 :
Periyodik cetveide aşağıdaki özelliklerden hangisi her iki ok
yönünde azalır?
A) Atom numarası
B) Kütle numarası
C) Metalik aktiflik
D) Elektron ilgisi
E) Değerlik elektron sayısı
1-D 2-B
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 22
Bazı Grupların Özellikleri:
1A Alkali Metaller:
Bu grupta yer alan elementler yukandan aşağıya doğru: H, Li,
Na, K, Rb, Cs, Fr dir.
--Hidrojen ametal olup bileşiklerinde —1 ve +1 değerlik alır.
-Değerlik elektron sayılan 1 dir, bileşiklerinde her zaman +1
değerlik alırlar.
-Aktif metallerdir. Doğada bileşikleri halinde bulunurlar.
-Havanın oksijeni ile tepkime vererek oksit oluştururlar.
2K + 1/2O2 K2O
-Suda kimyasal çözünürler ve hidroksit bileşikleri oluştururlar.
Na+H2ONaOH+1/2H2
-Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe erime ve kaynama
noktalan düşer.
-Tüm bileşikleri suda iyi çözünür.
-Kendilerine en yakın soygazlarla aralarında 1 elektron farkı
vardır.
2A Toprak Alkali Metaller:
-Bu grupta yer alan elementler: Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra dır.
-Değerlik elektron sayıları 2 dir ve bileşiklerinde her zaman +2
değenlik alırlar.
-Aktif metallerdir. Doğada bileşikler halinde bulunurlar.
-Sıcak suda çözünürler.
-Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe erime ve kaynama
noktaları düşer.
7A Halojenler:
-Bu grupta yer alan elementler yukarıdan aşağıya doğru: F, CI,
Br, 1, At dır. At yarı metaldir.
- Değerlik elektron sayıları 7 dir. Bileşiklerinde F(flor) sadece
-1 değerlik alırken diğerleri -1 ile +7 arasında çeşitli
değerlikleri alabilir.
-Elektron ilgileri çok yüksektir. Doğada iki atomlu moleküller
halinde bulunurlar. F2, Cl2, Br2, I2
-Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe erime ve kaynama
noktaları artar. Oda koşullarında F2 ve Cl2 gaz, Br2 sıvı, I2
katıdır.
-Hidrojenli bileşikleri asit özelliği gösterir. (HF, HCI, ...) Asit
özelliği grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe artar.
8A Soygazlar:
-Bu grupta yer alan elementler yukarıdan aşağıya doğru He,
Ne, Ar, Kr, Xe, Rn dir,
-Değerlik elektron sayıları 8 dir.
(He hariç, 2He: 1s2 değerlik elektron sayısı 2 dir.)
-Soygaz atomlarının değerlik orbitallerinde elektron boşluğu
yoktur. Bu nedenle özel koşullar hariç kimyasal tepkime
vermedikleri için inert gaz veya asal gaz diye tanımlanırlar.
- Elektron düzenlen kararlıdır.
- Serbest halde tek atom halinde bulunurlar.
-Oda koşullarında tümü gazdır.
- Bulundukları periyotta iyonlaşma enerjisi en yüksek olan
elementlerdir.
1A grubunun tamamı metal değildir. Çünkü ilk element 1H
(ametal)
3A grubunun ilk elementi 5B (yarı metal) ikinci elementi 13Al
(anfoter metal)
7A grubundaki elementler bileşiklerinde -1
+7 arasında değerlik alır, fakat 9F sadece -1 değerlik alır.
8A grubundaki elementlerin son yörüngesinde 8 elektron
vardır. Fakat 2He‘un son yörüngesinde 2 elektronu vardır.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 23
SORU 1
Yukarıda yerleri belirtilen X, Y, Z Q ve M
Için hangisi yanlıştır?
A) X ve Y s blokundadır.
B) Z geçiş metalidir.
C) Z yarı metaldir.
D) Q Halojendir.
E) M‘nin iyonlaşma enerjisi en fazladır.
SORU 2 :
Kesiti verilen periyodik tablo için
I. X ve Y bileşiklerinde 1 ile izoelekronik olabilir.
II. Y ve Z bileşiklerde U ile izoelektronik olabilir.
III. Y-1 , U ile X-1 T ile izoelektroniktir.
Hangileri doğrudur?
Hangileri doğrudur?
A)Yalnız I
B) Yalnız Il
C)II ve III
D) I ve III
E) I,II ve III
SORU 3:
Yukarıda kesiti verilen periyodik tablo için
I. X ile Y, XY3 bileşiğj Oluşturur.
II. Y bazı biIeşikIerinde Z ile izoelektronik olur.
III.X+3, Z ile izoelektroniktir
Hangileri doğrudur
A) Yalnız I B) Yalnız Il C) I ve II
D) Il ve III E) I,II ve III
SORU 4:
Yukarıda verilen periyodik tablo ile ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi yanlış olur?
A) X ve Y, S blokundadır.
B) T+7, U ile izoelektroniktir.
C) X, Y ve Z metaldir.
D) T bir halojendir.
E) X‘in atom numarası en fazladır.
SORU 5:
Yukarıdaki nötr atom ve iyonlar için;
I. T ve Z aynı gruptadır.
II. Y ve Z nin 1. iyonlaşma enerjileri birbirine eşittir.
III. Çapı en büyük olan T dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C)I ve III
D) I, IIve III E) II ve III
1-C 2-D 3-E 4-E 5-B
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 24
SORU 1:
Periyodik cetvelde yerleri belirtilen elementler için
aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır?
A) Y‘nin 1. iyonlaşma enerjisi X‘ten büyüktür.
B) X ve Z‘nin kimyasal özellikleri benzerdir.
C) X ve Y‘nin değerlik elektron sayıları aynıdır.
D) Z en kolay elektron verir.
E) Y en kolay elektron yakalar.
SORU 2:
Bir X elementi 17Cl ile XCI3 iyonik bileşiği oluşturuyor.
Bileşikteki X+n ve Cl-1 iyonlarının elektron sayıları birbirine eşit
olduğuna göre
X için
I. 4. peryoddadır.
Il. Geçiş elementidir.
ili. Kendi atomarı arasında metalik bağ vardır
hangileri doğrudur?
A) Yalnız I
B)II ve III
C) Yalnız Il
D)I ve Il
E) I,II ve III
SORU 3:
Aynı periyotta bulunan X, Y, Z, T atomlarından X toprak alkali
metal, Z geçiş metali. Y halojen. T ise soygazdır.
Buna göre X, Y. Z, T nin atom numaralarına göre sıralanışı
aşağıdalerden hangisinde doğru olarak verilmiştir ?
A)T>Y>Z>X
B)Y>Z>X>T
C) X>Z>V>T
D) Z>X>Y>T
E) T > Y > X> Z
SORU 4:
Elektron dizilişi verilen elementler için:
A) I. Soygazdır.
B)II. Alkali metaldir.
C) II. nın 2. iyonlaşma enerjisi I. nın 1. ıyonlaşma enerjisine
eşittir.
D) II. nin 1. ve 2. iyonlaşma enerjileri arasındaki fark en
fazladır.
E) III, ün (+2) yüklü iyonu I. ile izoelektroniktir.
SORU 5:
Yukarıda orbital şeması verilen X, Y ve Z için
hangisi yanlıştır?
A) X üç bağ yapar
B) Z bir halojendır
C) Y ve Z, YZ2 biteşiği yapar
D) X, Z ile izoelektroniktir.
E) X veY, X3Y2 bileşiği yapar
SORU 6:
X: 1s22s22p63Ss1
Y: 1s22s22p5
Z: 1s22s22p63s23p1
Elektronik konflgürasyonları verilen X, Y, Z elementleriyle ilgili
olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Y ve Z elektriği iletir.
B) Çapı en büyük olan X‘tir.
C) X ile Z, X3Z bileşiğini oluştururlar.
D) İyonlaşma enerjisi en büyük olan Z dir.
E) X ve Z bileşiklerinde aynı değerliği alırlar.
1-C 2-E 3-A 4-C 5-E 6-B
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 25
SORU 1:
X, Y, Z ve U elementler, için
I. X alkali metal
II. Y bileşiklerinde (+6) ve (—2) değerlik alabilen bir
elementtir.
III. Z bileşikIerinde (+2) ve (+3) değerlik alan bir elementtir.
IV. U ise periyodik tablonun 18. Elementtir.
Buna göre X, Y, Z ve U nun soldan sağa doğru sıralanışı
nasıldır?
A)X,Y,Z,U
B) X,Z,Y,U
C)X,Y,Z,U
D)U,X,Y,Z
E) Y,Z,U,X
SORU 2:
X atomunun son temel enerji seviyesindeki s ve p
orbitallerindeki elektron sayılan birbirine eşittir. d ve f
orbitallerinde elektron yoktur.
Buna göre,
I. X atomu 4A grubundadır.
II. Atom numarası 14 tür.
III. Toprak alkali metaldir.
yargılanndan hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D)IveII
E) I, IIve III
SORU 3:
Yukarıdaki periyodik cetvelle ilgili olarak;
I. X‘in değerlik elektron sayısı 1‘dir.
II. YT2 bileşiğinin sulu çözeltisi elektriği iletir.
III. X+1 ve Z izoelektroniktir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I veII C) I ve III
D) Yalnız III E) I, II ve III
SORU 4:
Yukarıdaki periyodik tablo için aşağıdaki yargılardan hangisi
yanlıştır?
A) H nin atom numarası 1 dir.
B) He nin atom numarası, H nin atom numarasından 1 fazladır.
C) Al ile Si nin kimyasal özellikleri aynıdır.
D) Al ile Si elementi aynı periyottadır.
E) Al ile F arasında iyonik bağlı bileşik oluşur.
SORU 5:
Periyodik tabloda yerleri belirtilen elementlerle ilgili olarak;
I. X ve Y, s bloğundadır.
II. 1. iyanlaşma enerjisi en büyük olan T‘dir.
III. Atom numarası en büyük olan Y‘dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
D) Yalnız III E) I, IIve III
SORU 6:
Yukarıda kesiti verilen periyodik tablo ile ilgili olarak hangisi
yanlıştır?
A) Z nin iyonlaşma enerjisi en fazladır.
B) Y-1 T ile izoelektroniktir.
C) X‘in atom numarası 8 dir,
D) Y nin atom numarası en azdır
E) Y+7 ve X-2 izoelektroniktir.
1-B 2-D 3-B 4-C 5-E 6-D
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 26
SORU 1:
Periyodik cetvelde yer alan elementler hakkında aşağıdaki
bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) X+1 iyonu ile Y-1 iyonunun elektron sayıları eşittir.
8) XY bileşiği iyonik bağlıdır.
C) Y ve Z halojendir.
D) Atom numarası en büyük olan Z‘dir.
E) Z‘nın 1. iyonlaşma enerjisi en büyüktür.
2006 ÖSS:
Aşağıda atom numaraları verilen element çiftle-
rinden hangisindeki I. element ile II. element, peri-
yodik tablonun aynı grubunda yer almaz?
1.ELEMENT 2.ELEMENT
A 4 22
B 3 19
C 10 36
D 5 13
E 6 34
ÇÖZÜM:
4 = 1s2 2s2 2. periyot 2A grubu
22= 1S2 2S22P6 3S2 3P6 4S2 3d2 4.periyot 4B geçiş elementi
CEVAP A
2007 ÖSS: Periyodik cetvelin yatay sırasına periyot, düşey
sütu-
nuna grup denir.
Buna göre, verilen periyodik cetvel ve cetvelde
yerleri belirtilen X, Y, Z, Q, R, W elementleriyle il-
gili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) X ile Y aynı gruptadır.
B) Z ile Q aynı periyottadır.
C) R, üçüncü periyottadır.
D) W, altıncı periyotta B grubundadır.
E) Periyodik cetvelde 8 adet A grubu vardır.
ÇÖZÜM R ye bakılır ise 2. yatay sırada olduğu görülür.
R.3.periyotta değildir.
CEVAP C
2008 öss:
Bir X element atomunun kütle numarası 52, atom numarası
24 tür.
Buna göre, X elementi ve X2O3 oksit bileşiğiyle
ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
(Oksijenin atom numarası = 8)
A) X2O3 bileşiğinde toplam elektron sayısı 52 dir.
B) X element atomunun nötron sayısı 24 tür.
C) X elementi geçiş elementidir.
D) X elementi 3. periyottadır.
E) X2O3 bileşiğinde X in yükseltgenme basamağı +6 dır.
Çözüm: Kütle numarası 52 atom no 24 ise nötron sayısı 28 dir
.8×3 tane O = 24 elektron + 24×2=48 tane de X den gelen var
toplam 72 elektron vardır .
Nötron 28 demiştik . X elementi geçiş elementidir.
(20 ile 30 arası d orbitali ile biter hepside geçiş elementidir)
bu doğrudur.
Geçiş elementleri 4. periyot da başlar . X in değerliliği +3 dür.
CEVAP C
2008 ÖSS:
Periyodik cetvelde yerleri X, Y, Z, Q, W ile gösterilen
elementlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi
yanlıştır?
A) İki Q element atomunun oluşturduğu Q2 molekülünde
kovalent bağ vardır.
B) W element atomları kovalent bağ yaparak W2 yi
oluşturur.
C) XW bileşiğindeki bağ polar kovalenttir.
D) YW iyonik yapıda bir bileşiktir.
E) Y ile Z, Y3Z bileşiğini oluşturur.
ÇÖZÜM:
a) Q 5A daki azottor 2 atomludur N2 gibi
b) W 7A daki flordur 2 atomludur F2 gibi
c) XW HF dir farklı elementlerdir bağ polardır aynı elementler
arasındaki bağ apolardır.
d) YW metal ametal bileşiği olduğundan iyonik bağlı bir
bileşiktir.
e) Y ile Z bileşik yapamaz. Y 2A da bir toprak alkali metal ve
Z 3A da bir toprak metali Metaller kendi aralarında
alaşım yapar bileşik yapamazlar.
CEVAP E
1-E
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 27
2009 ÖSS:
XZA element atomunun elektron dizilişi,
1sa 2sb 2pc dir.
Buna göre X elementiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
(a, b, c nin sayısal değerleri sıfırdan büyüktür.)
A) a, b, c nin sayısal değerlerinin toplamı Z ye
eşittir.
B) b ve c nin sayısal değerlerinin toplamı X in değerlik
elektron sayısını verir.
C) Z − A nın sayısal değeri X in nötron sayısını
verir.
D) b ve c nin sayısal değerlerinin toplamı, X in periyodik
tablodaki grup numarasını verir.
E) Elektron dizilişindeki 2 sayısı, X in periyodik tablodaki
periyot numarasını gösterir.
ÇÖZÜM: Atomun yapısı ile ilgili bir sorudur. A kütle
numarasıdır ve A=p+n dur.
Z atom numarasıdır ve protona eşittir. A -Z = nötron sayısını
verir. Z-A değil
2009 ÖSS:
X, Y, Z, Q elementleri ve periyodik tablodaki yerleriyle
ilgili bilgiler şöyledir:
• X element atomunun son orbitali 2p ile bitmekte
ve tam doludur.
• Y element atomunun proton sayısı en azdır.
• Z, X ile aynı gruptadır ve 1. iyonlaşma enerjisi
X inkinden küçüktür.
• Q element atomunun proton sayısı Y ninkinden
fazladır.
Buna göre X, Y, Z, Q elementlerinin periyodik tablodaki
yerleri için aşağıdaki gösterimlerden hangisi
doğru olabilir?
ÇÖZÜM:
X elementi 1s22s22p6 ise 2.periyot 8A grubundadır en sağda
olmalıdır.
Y nini protonu en az ise atom numarası da en az olmalıdır. en
solda ve yukarıda
Z ile X aynı düşey sütunda olacak ama Z nin aşağıda olması
gerekir zira aşağıya doğru
iyonlaşma enerjisi azalır.
Q nun protonu Y den fazla ise Y , Q nun sağında olmalı soldan
sağa doğru atom no artar.
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 28
HASAN FIRAT PERİYODİK CETVEL
http://hasanfirat.wordpress.com Sayfa 29