harcerski poradnik wspinaczkowy · 2015. 12. 28. · wspinaczka uczy także odpowiedzialności za...

Rafał Sak

wSpinaczkaczyli

dRoga do maRzeń

Łódź – warszawa 2008

BIBLIOTECZKA HARCERSKICH SPECJALNOŚCI

Rafał SakWspinaczka, czyli droga do marzeń

WspółpracaSławomir Balcerak, Piotr Pieniak, Maciej Stępniak, Magdalena Suchan

Projekt okładkiWiktor Wróblewski

Fotografie Tomasz Antecki, Magdalena Kołodziejska, Witold Kurowski, Łukasz Mirowski,

Anna Mockałło, Adam Radwański, Sławomir Szaleńczyk, Wiktor Wróblewskioraz archiwum Łódzkiego Klubu Wysokogórskiego

Zespół redakcyjny Biblioteczki Harcerskich Specjalnościhm. Marcin Binasiak, hm. Krzysztof Budziński

hm. Marek Skrzydlewski, phm. Wiktor Wróblewski

Redaktor seriiWiktor Wróblewski

Publikacja współfinansowana przezFundusz Inicjatyw Obywatelskich.

Związek Harcerstwa PolskiegoWydział Specjalności Głównej Kwateryul. M. Konopnickiej 6, 00-490 Warszawatel. 0 22 33 90 721, fax 0 22 33 90 606

www.specjalnosci.zhp.pl

ISBN 978-83-60405-53-6 (Wspinaczka, czyli droga do marzeń)ISBN 978-83-60405-14-7 (Biblioteczka Harcerskich Specjalności)

Na zlecenie Głównej Kwatery ZHPMarron Edition

Autor i wydawcy dziękują pracownikom sklepu Hi Mountain (Łódź, CH Tulipan, ul. Piłsudskiego 94) za udostępnienie sprzętu wspinaczkowego do sesji fotograficznej.

Publikacja nie jest podręcznikiem. Autor i wydawcy nie ponoszą odpowiedzialności

za sytuacje, które mogą mieć miejsce po wykorzystaniu zawartej w niej treści do samodzielnej nauki wspinaczki.

WSPINACZKA, CZyLI dROGA ... 3

wStępWspinanie jest instynktowne. Stanowi jedno z najbardziej naturalnych zacho-

wań ruchowo-zabawowych, podobnie jak pływanie czy skakanie. Uruchamia prawie wszystkie właściwości motoryczne człowieka – siłę, wytrzymałość, gibkość, uspraw-nia jego koordynację ruchową. Cechuje je nieograniczone bogactwo form i ukła-dów. Wspinanie rekreacyjne prawidłowo rozwija sylwetkę, wzmacnia mięśnie ramion, grzbietu, brzucha i nóg, co bardzo korzystnie wpływa na niwelowanie wad postawy. Wspinaczka uczy także odpowiedzialności za siebie i innych, pomaga pokonywać wła-sne słabości fizyczne oraz psychiczne, przezwyciężać zahamowania i lęki, pozwala na-brać pewności w działaniu oraz zbudować wiarę we własne możliwości.

Wspinać się może każdy – bez względu na wiek. Wspinać się więc możecie i wy, druhno drużynowa i druhu drużynowy. Mogą to robić też harcerki i harcerze z wa-szych drużyn – wystarczy, że zabierzecie ich na pobliską ścianę lub w skały (pod opie-ką instruktora). To będzie dobry wstęp do rozpoczęcia większej przygody wspinacz-kowej, która pozwoli wam przenieść się w prawdziwe góry i zdobywać najwyższe szczyty Ziemi.

Z każdym kolejnym krokiem będą pojawiały się nowe, ciekawe wyzwania. Pierwsze z nich to wspinaczka na sztucznych ściankach – rekreacyjna lub spor-towa. Następnym jest wspinaczka skałkowa, z ciągłym doskonaleniem techniki i umiejętności. I jej warianty – wspinanie sportowe (nastawione na wynik), bulde-ring czy kilkusetmetrowe skalne ściany. Kolejne wyzwanie to wspinanie w górach wysokich (alpinizm czy himalaizm) i zdobywanie najwyższych szczytów naszego globu. Można również zająć się speleologią i eksplorować jaskinie czy groty.

drytooling to jeszcze inna forma – wspinaczka lodowa z użyciem raków i czekanów. Swoich zwolenników ma też wspinanie industrialne, czyli wykorzystanie formacji stworzonych ręką człowieka z kamiennego lub betonowego surowca. Zanim jednak pod dachem nieba poczujecie wiatr we włosach, poświęćcie kilka chwil temu porad-nikowi. Przybliży wam atrakcyjny i bardzo harcerski sposób spędzania wolnego czasu, który możecie wykorzystać w pracy waszych drużyn.

Wspinanie jest doskonałym przykładem realizacji myśli Andrzeja Małkowskiego o wszechstronności skautowego wychowania. A. Kamiński w swojej opowieści o twórcy harcerstwa przytacza taki dialog Olgi i Andrzeja:

– Czy ty, Olgo, posiadasz jakie umiejętności skautowe? – Nawet kilka: jeżdżę na łyżwach, jeżdżę konno, jeżdżę na nartach, chodzę w góry, gram,

rysuję, rzeźbię, znam się na przyrodzie*..Zachęcamy was gorąco, abyście wspinaczkę czy zajęcia linowe umieścili w planach

pracy drużyn – pamiętajcie jednak przy tym o odpowiedzialności za zdrowie i życie waszych podopiecznych.

Życzymy radości, sukcesów i bezpieczeństwa w każdym ruchu ku niebu.

Autor i współpracownicy

* A. Kamiński, Andrzej Małkowski, Łódź 1999, wyd. IV, s. 38.

WSPINACZKA, CZyLI dROGA ...4

Za drobne nawet niedopatrzenie płaci się często cenę najwyższą.T. Piotrowski


pRzepiSy i bezpieczeńStwo

PRZEPISy I BEZPIECZEńSTWO6

W 1974 r. z przekształcenia działają-cego od lat przedwojennych Klubu Wy-sokogórskiego powstał Polski Związek Alpinizmu, który koordynuje działal-ność sportową i szkoleniową, organizuje wyprawy narodowe, zajmuje się ochroną przyrody oraz profilaktyką wypadkową.

Polska organizacja wysokogórska jest znana na forum międzynarodowym już od 1932 r. jako członek założyciel Union Internationale des Associations d’Alpini-sme (UIAA) i członek Union Internatio-nale de Speleologie (UIS).

szkolenie wspinaczkowe w pza

Szkolenia mogą prowadzić tylko instruktorzy posiadający aktualne upraw-nienia PZA i instruktorzy wspinaczki sportowej. Świadectwem upraw-nień jest książeczka instruktorska, a w przypadku instruktorów wspi-naczki skalnej, taternictwa i alpinizmu – także aktualna licencja.

Instruktorzy prowadzący zajęcia praktyczne muszą być ubezpieczeni od odpowiedzialności cywilnej.

Kursanci muszą mieć zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do uprawiania wspinaczki.

Osoby niepełnoletnie mogą być szkolone po uzyskaniu pisemnej zgody rodziców (prawnych opiekunów).

Zaświadczenia o ukończeniu kursów ważne są bezterminowo, decyzję o przyjęciu na kurs wyższego szczebla podejmuje instruktor prowadzą-cy, stosownie do konkretnej sytuacji.

Rodzaje kursów oraz minimalny program szkolenia zostały opracowane przez Komisję Szkolenia PZA.

Nie powinno się uprawiać wspinaczki sportowej czy wysokogórskiej bez ukoń-czenia specjalistycznego kursu. Pod okiem wykwalifikowanej kadry moż-

na się jednak bez przeszkód wspinać na sztucznych obiektach – należy pamiętać przy tym, że asekurować mogą wyłącznie osoby przeszkolone przez instruktora.

Alpinizm to dziedzina sportu obejmująca cztery dyscypliny: wspinaczkę wy-sokogórską, wspinaczkę sportową, narciarstwo wysokogórskie i alpinizm jaski-niowy. Jest też dyscyplina rekreacji ruchowej nazywana wspinaczką skałkową.

Szkolenie

PRZEPISy I BEZPIECZEńSTWO 7

KU

RS

SKA

ŁKO

WO

-TAT

ERN

ICK

I

Schemat szkolenia wspinaczkowego pza

KU

RS

WSP

INA

CZ

KI

PO d

ROG

AC

H U

BEZ

PIEC

ZO

Ny

CH

POd

STAW

OW

y K

UR

S W

SPIN

AC

ZK

I W S

KA

ŁKA

CH

ZIM

OW

y K

UR

S W

SPIN

AC

ZKO

Wy

ZIM

OW

y K

UR

S T

URy

STy

KI W

ySO

KOG

óR

SKIE

J

KURS WSPINANIA NA WŁASNEJ ASEKURACJI

W SKAŁKACH

KURS TATERNICKI

karta taternika

KURS WSPINACZKINA SZTUCZNEJ

ŚCIANIE

KURSUZUPEŁNIAJąCy (ZE SZTUCZNEJ

ŚCIANy W SKAŁKI)

karta wspinacza


Kurs wspinaczki na sztucznej ścianie

Przygotowuje do samodzielnego korzystania ze sztucznych obiektów wspinaczkowych. Forma: zajęcia teoretyczne i praktyczne na sztucznej ściance. Sugerowany czas: 16 godz., min. 2 dni. W programie m.in.: zasady asekuracji na wędkę i „z dołem”, techniki wspinania oraz

podstawowe informacje o sprzęcie, głównie pod kątem zakupu własnego wyposażenia.

Kurs wspinaczki po drogach ubezpieczonych

Przygotowuje do samodzielnego wspinania z asekuracją górną (na wędkę) i dolną po drogach wyposażonych w punkty asekuracyjne (obitych) w terenie naturalnym. daje również podstawy do korzystania z obiektów sztucznych.

Forma: zajęcia praktyczne w skałach uzupełniane teorią. Sugerowany czas: min. 3 dni. W programie m.in.: zagrożenia terenu skalnego, zasady asekuracji, operacje linowe (zjaz-

dy, przewiązywanie się, wychodzenie po linie).

Kurs wspinania na własnej asekuracji w skałkach

Jest przeznaczony dla absolwentów kursu wspinaczki po drogach ubezpieczonych. Uzu-pełnia szkolenie do poziomu podstawowego kursu wspinaczkowego w skałkach. Przy-gotowuje do samodzielnego wspinania w rejonach skałkowych, które nie mają cha-rakteru wysokogórskiego, na drogach bez stałej asekuracji. Ukończenie kursu i zdanie egzaminu uprawnia do otrzymania karty wspinacza.

Forma: zajęcia praktyczne w skałach uzupełniane zajęciami teoretycznymi. Sugerowany czas: min. 3 dni. W programie: budowa stanowisk, samodzielne zakładanie punktów asekuracyjnych.

Podstawowy kurs wspinaczkowy w skałkach

Przygotowuje do samodzielnego wspinania w rejonach skałkowych, które nie mają cha-rakteru wysokogórskiego. daje także podstawy do korzystania z obiektów sztucznych. Ukończenie kursu i zdanie egzaminu uprawnia do otrzymania karty wspinacza.

Forma: zajęcia praktyczne w skałach uzupełniane teorią, a także zajęcia na sztucznych ściankach wspinaczkowych (bunkrach, murkach, drzewach itp.).

Sugerowany czas: min. 6 dni, z czego co najmniej 5 dni w terenie. W programie wszystko z trzech wcześniejszych kursów.

Kurs taternicki

Przygotowuje do samodzielnego i bezpiecznego uprawiania wspinaczki w górach pozba-wionych pokrywy śnieżnej. Ukończenie kursu i zdanie egzaminu uprawnia do otrzyma-nia karty taternika. Szkolenie mogą odbywać osoby posiadające kartę wspinacza lub za-świadczenie upoważniające do otrzymania karty wspinacza. Osoby niepełnoletnie mogą uczestniczyć w kursie po uzyskaniu pisemnej zgody rodziców (prawnych opiekunów).

Zimowy kurs wspinaczkowy

Przygotowuje do samodzielnego i bezpiecznego uprawiania wspinaczki zimowej oraz wspinania się w górach lodowcowych.

Zimowy kurs turystyki wysokogórskiej

Przygotowuje do samodzielnego poruszania się zimą w terenie górskim (niewspinacz-kowym) oraz turystyki alpejskiej.


bezpieczeńStwo

Z powyższych przepisów jednoznacz-nie wynika, iż zajęcia wspinaczkowe mo-gą prowadzić wyłącznie instruktorzy danej dyscypliny sportu (wspinaczka wy-sokogórska, wspinaczka sportowa, al-pinizm jaskiniowy) lub instruktorzy re-kreacji ruchowej (dyscypliny wspinaczka skałkowa). dlatego też jadąc w skały

USTAWA Z dNIA 18 STyCZNIA 1996 R. O KULTURZE FIZyCZNEJ

Rozdział 8. Kadry kultury fizycznejArt. 44. 1. (45) Zorganizowane zajęcia w zakresie wychowania fizycz-

nego, sportu i rekreacji ruchowej mogą prowadzić tylko osoby, które po-siadają kwalifikacje zawodowe nauczyciela wychowania fizycznego, trenera, instruktora lub uprawnienia w tym zakresie określone odrębnymi przepi-sami.

ROZPORZądZENIE MINISTRA EdUKACJI NAROdOWEJ

z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych

w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu

ich uzyskiwania

§ 6. (2) 1. Instruktorem dyscypliny sportu może być osoba, która:1) ukończyła studia wyższe na kierunku wycho-

wanie fizyczne i uzyskała ocenę bardzo dobrą z końcowego zaliczenia lub egzaminu z za-jęć prowadzonych w danej dyscyplinie sportu, w wymiarze co najmniej 60 godz. lub ukończyła specjalność instruktorską w wymiarze 60 godz. w danej dyscyplinie sportu albo

2) ukończyła studia wyższe na kierunku turystyka i rekreacja ze specjalnością instruktorską, w wymiarze co najmniej 80 godzin w danej dyscyplinie sportu albo

3) posiada co najmniej średnie wykształcenie oraz ukończyła specjalistyczny kurs instruktorów w danej dyscyplinie spor-tu i zdała egzamin końcowy.

z drużyną, trzeba zabrać ze sobą instruk-tora wspinaczki. Bez przeszkód można natomiast wybrać się z harcerzami na sztuczną ściankę wspinaczkową, gdzie za-trudnieni są wykwalifikowani pracownicy.

O bezpieczeństwie uczestników mu-simy również pamiętać, planując szeroko rozumiane zajęcia okołowspinaczkowe


(mosty linowe, skrzynki, zjazdy, wycho-dzenie po linie). Nie ma jednoznacznych przepisów dotyczących zabaw linowych, lecz z racji tego, że przy ich instalacji i obsłudze wykorzystywane są techniki alpinistyczne, należy uwzględniać przepi-sy związane z alpinizmem.

Osoby prowadzące nawet nieskom-plikowane zabawy linowe powinny mieć ukończony przynajmniej podstawowy kurs skałkowy, a przy niebezpiecznych instalacjach musi być obecny instruktor wspinania.

Niekiedy trudno jest określić granicę między niewinnymi zabawami z liną (jak np. jej przeciąganie) a niebezpiecznymi instalacjami linowymi (jak tyrolki, małpie gaje). Najlepiej kierować się wtedy zdro-wym rozsądkiem i świadomością, że od-powiadamy za zdrowie i życie uczestni-ków zabawy.

Zagrożenie, jakie występuje podczas wspinania, związane jest przede wszyst-kim z możliwością doznania urazu me-chanicznego spowodowanego uderze-niem o skałę, upadkiem z wysokości lub spadającymi kamieniami.

Niebezpieczne sytuacje powstają naj-częściej w wyniku oddziaływania czynni-ków atmosferycznych oraz braku dosta-

tecznego przygoto-wania wspinacza.

Aby usyste-

matyzować wiedzę na temat bezpieczeń-stwa podczas wspinania, podzielmy to za-gadnienie na trzy części:

RZEźBA I TEREN Związane z nimi niebezpieczeństwa

dotyczą najczęściej ekspozycji (wyso-kość i otwarta przestrzeń) oraz kruszy-zny (kruchość skały), a także orientacji w terenie – tak poziomej, jak i pionowej.

KLIMAT I POGOdAChodzi tu głównie o możliwość wy-

stąpienia nieprzewidzianych opadów, po-rywistego wiatru, gwałtownych wahań temperatury oraz mgły. Planując wspi-naczkę, zawsze należy brać pod uwagę wystąpienie nagłego załamania pogody – pozwoli to z pewnością na lepsze przy-gotowanie, a tym samym skuteczniejszą reakcję na zaistniałą sytuację kryzysową.

AKTyWNOŚć CZŁOWIEKATo źródło największej liczby wypad-

ków. dochodzi do nich najczęściej z po-wodu złego przygotowania i niewłaściwe-go użycia sprzętu, braków technicznych lub kondycyjnych.

W sytuacjach kryzysowych nic nie za-stąpi spokoju i rozwagi w działaniu, któ-re osiągniemy dzięki wiedzy i umiejęt-nościom. Brawura, chęć zabłyśnięcia czy, najprościej mówiąc, szpanowania – są najczęstszymi przyczynami wypadków, szczególnie wśród młodzieży, a wspinacz-

ka daje tu szero-kie pole do

„popisu”.

Większość wypadków zdarza się z winy człowieka – jeśli zawodzi sprzęt, to najczęściej dlatego, że został użyty w niewłaściwy sposób


Gdy zastosowane środki ostrożno-ści okażą się niewystarczające, zdarzy się wypadek i zdecydujemy się na samo-dzielne podjęcie działań ratunkowych – pamiętajmy przede wszystkim o zasa-dzie: zatrzymaj się, pomyśl – i do-piero działaj. Bardzo często zdarza się, że w sytuacjach trudnych, kierując uwa-gę na osoby poszkodowane, ratujący za-pominają o własnym bezpieczeństwie i z ratowników stają się kolejnymi po-szkodowanymi. dlatego niezbędna jest rozważna ocena miejsca zdarzenia, ra-cjonalne postępowanie w granicach wła-snych możliwości i zdrowego rozsądku, a przede wszystkim – wezwanie zawodo-wych służb ratowniczych.

O życiu człowieka często decydują minuty. dlatego należy w każdej chwili

Wypadki podczas wspinania to najczęściej urazy mechaniczne doznawane podczas niekontrolowanego lotu wspinacza

być przygotowa-nym do udzielenia pomocy i na każ-dej zbiórce mieć ze sobą apteczkę. Po to, aby nauczyć się skutecznie i bezpiecznie udzielać pierwszej pomocy, warto wybrać się na odpowiedni kurs i zdobyć Brązową Odznakę Ratownika ZHP.

NUMERy ALARMOWE

112 CENTRUM POWIAdAMIANIA RATUNKOWEGO999 POGOTOWIE RATUNKOWE985 lub 0 601 100 300 GOPR I TOPR


Taternictwo nie jest sportem... Taternictwo jest zamkniętym w sobie życiem. Jest w nim miejsce i na sportowców, i na poetów, na żarliwych apostołów i na beztroskich, swobodnych włóczęgów.J. A. Szczepański


HiStoRia i teoRia

Historia i teoria14

Historia wspinania sięga czasów prehistorycznych, kiedy to nasi przodko-wie wspinali się do wysoko położonych górskich jaskiń, które zapewniały im schronienie, zabezpieczały przed wilgocią i dzikimi zwierzętami. Wspinaczka w dzisiejszym rozumieniu – mająca na celu pokonanie skalnej drogi wytyczo-nej przez poprzedników lub realizację własnego projektu – jest sportem sto-sunkowo młodym, bowiem pierwsze udokumentowane informacje na ten te-mat pochodzą z połowy XIX w.

początkiPierwszymi wspinaczami byli miesz-

kańcy Szwajcarii Saksońskiej, którzy zdo-bywali tamtejsze skały piaskowcowe.

Później, za sprawą kowala z przed-mieść brytyjskiego Sheffield, narodziła się wspinaczka hakowa, polegająca na wy-korzystywaniu żelaznych prętów wtyka-

nych w naturalne szczeliny i używanych jako stopnie lub chwyty. Taki styl wspina-nia stosowany jest do dziś i nosi nazwę aid climbing (w Polsce nazywa się go tak-że wspinaczką hakową lub potocznie ha-kówką).

Początkowo ideą, która przyświecała wspinaczom, było jedynie zdobycie gór-skiego szczytu czy wejście na wybraną skałę. Z czasem coraz większą rolę za-czął odgrywać styl, w którym pokonało się konkretną ścianę – zaczęto więc dro-gi „odhaczać”, czyli wspinać się bez uży-cia sztucznych ułatwień.

Pierwsze próby eksploracji sportowej polskich skał miały miejsce na początku XX wieku, kiedy taternicy z Krakowa w ramach ćwiczenia swoich umiejętności rozpoczęli regularne wspinanie w skał-kach podkrakowskich. Wiele lat później odkryto chętnie odwiedzane dziś przez polskich wspinaczy rejony Hejszowiny, Sokolików i Jury Północnej.

Chociaż oczywiście trudno jest po-równywać ówczesne trudności dróg z dzisiejszymi ekstremami, to jednak war-to wiedzieć, że znany dziś styl sportowy narodził się prawie 100 lat temu.

Zosia Krókowska z Krakowa, harcerka-taterniczka podczas górskiej wyprawy, ok. 1925

Historia i teoria 15

Style wSpinania

Wspinanie klasyczne wymaga wykorzystania wyłącznie siły rąk i nóg wspinacza oraz jego sprytu

Styl sportowy

Za przejście zrealizowane w stylu sportowym uznaje się pokonanie całej drogi bez odpadnięcia, obciążenia prze-lotu lub użycia jakichkolwiek sztucznych ułatwień i z asekuracją prowadzoną od dołu (zwaną prowadzeniem lub wspina-niem „z dołem”). Wspinający się zakłada sobie sam kolejne punkty asekuracyjne, wykorzystując zamontowane na ścianie haki, ringi lub spity. Styl sportowy, nazy-wany wymiennie stylem klasycznym (free climbing), posiada kilka wariantów, nieco różniących się od siebie pod względem trudności oraz wartości sportowej.

OSTermin pochodzi od angielskiego on

sight, czyli „bez znajomości”. Wspinacz pokonuje drogę w pierwszej próbie, nie znając chwytów, stopni ani poszczegól-nych sekwencji ruchów. Może natomiast dokonać wizualizacji drogi, stojąc na zie-mi i używając do tego lornetki.

FlashWspinacz przed rozpoczęciem wspi-

nania ogląda drogę z ziemi, w czasie zjazdu drogą sąsiednią lub podczas wspi-nania partnera, nie dotyka jednak skały. Posiada wiedzę o specyfice poszczegól-nych sekwencji i zna patenty (najlepsze sposoby) pozwalające na przejście szcze-gólnie trudnych miejsc.

RPSkrót pochodzi od angielskiego red

point, czyli „czerwony punkt” oznaczają-cy miejsce o wyjątkowych trudnościach. Wspinacz poznaje strukturę skały, po-szczególne chwyty i stopnie w czasie zjazdu, opracowuje sekwencje ruchów,

Historia i teoria16

by podczas ostatecznej próby połączyć je w całość. Jest to styl charakterystyczny dla pokonywania dróg najtrudniejszych. Oczywiście, istotna jest liczba kolejnych prób – im jest ich mniej, tym większa wartość sportowa przejścia.

wspinanie na wędkę

Wspinanie na tzw. wędkę – oznacza-ne skrótem TR od angielskiego top roping, czyli z liną powieszoną nad drogą – nie ma znaczenia sportowego. Jest to tech-nika, którą najczęściej spotykamy na sztucznych ściankach wspinaczkowych, ponieważ nie stwarza zagrożenia w po-staci odpadnięcia połączonego z lotem. Po odpadnięciu od ściany wspinacz za-trzymuje się praktycznie w tym samym miejscu, w którym odpadł. Ten styl jest zatem polecany dla początkujących oraz średnio zaawansowanych adeptów wspi-nania.

Skale tRudnościPopularność wspinania na świecie,

ciągła chęć rywalizacji zawodników i roz-wój dyscypliny spowodowały koniecz-ność wprowadzenia klasyfikacji dróg pod względem ich trudności.

We współczesnej wspinaczce skal-nej funkcjonuje kilka systemów ocenia-nia czy też, jak mówi się we wspinaczko-wym slangu, „wycenienia” dróg.

Wspinanie na wędkę jest traktowane rekreacyjnie lub jako trening przed wspinaniem w stylu liczącym się pod względem sportowym

W Polsce najczęściej stosuje się skalę krakowską, opracowaną przez Wojciecha Kurtykę. Jednak trzeba wiedzieć, iż drogi w niektórych rejonach wyceniane są we-dług innego klucza, np. górskie drogi ta-trzańskie wycenia się w skali UIAA, zaś w piaskowcowych skałach Hejszowiny – w skali saksońskiej. Odmienne skale sto-sowane są także w innych regionach Eu-

Historia i teoria 17

ropy czy świata, gdzie środowisko wspi-naczy opracowało własny klucz do oceny i porównywania trudności dróg. Aby po-

równać stopień trudności dróg wycenio-nych w różnych skalach, można skorzy-stać z zamieszczonej niżej tabeli.

UIAA Kurtyki Saksońska Francuska Amerykańska Australijskai i i Blefu 3rd class

7ii ii ii ii 4rd class

iii iiiiii

iii5.05.1

IV IV4a 5.2

8IV

4b 5.3IV+ IV+ 4c 5.4 9V- V-

V5a 5.5

I0V V 5b 5.6

VII1–13

V+ V+5c

5.7 I4–15VI- VI- VIIa 5.8

16VI VI VIIb 6a 5.9

17VI+ VI+ VIIc 6a+ 5.10a 18VII- VI.1 VIIIa 6b 5.10b 19VII VI.1+ VIIIb 6b+ 5.10c 20VII+ VI.2 VIIIc 6c 5.10d 21

VIII- VI.2+ IXa 6c+5.11a 225.11b

23VIII VI.3 IXb 7a

5.11c5.11d 24

VIII+ VI.3+ IXc 7a+ 5.12a 25

IX- VI.4 Xa7b 5.12b 26

7b+ 5.12c27

IX VI.4+ Xb7c 5.12d

IX+ VI.5 Xc 7c+ 5.13a 28

X- VI.5+ XIa8a 5.13b 29

8a+ 5.13c 30X VI.6 XIb

8b 5.13d 31X+ VI.6+

8b+ 5.14a 32

XI- VI.78c 5.14b 33

8c+ 5.14c 34XI

9a

Historia i teoria18

Buldering (głaźnictwo) to wspinanie się po niskich formach skalnych z wykorzystaniem jedynie rzeźby skały, siły własnych rąk i nóg oraz pomysłowości wspinacza (asekurację

stanowią „spotujący” partnerzy i crash-pady, czyli grube materace). drogi bulderowe

są dużo krótsze, więc trudności są tu skumulowane na bardzo małej przestrzeni, co powoduje, że ich realizacja jest o wiele

bardziej wymagająca

Oprócz przedstawionych wcześniej skal funkcjonuje także skala bulderowa, która nieco różni się od tradycyjnych, skalnych.

Verm y.d.S. Fontainbleau Peak

V0- 5.9B0

V0 5.10- 5+

V0+ 5.10+ 6a B1

V1 5.11- 6b B2

V2 5.11 6b+ B3

V3 5.11+ 6c B4

V4 5.12- 6c+ B5

V5 5.12 7aB6

V6 5.12+ 7a+

V7 5.13- 7b B7

V8 5.13 7b+ B8

V9 5.13+ 7c B9

V10 5.14- 7c+ B10

V115.14 8a

B11

V12 B12

V13 5.14+ 8a+ B13

V14 5.15 8b B14

Autorzy dróg zobowiązani są do określenia trudności według ustalonych reguł, mimo to wycena może być w pew-nym stopniu subiektywna. dlatego też poziom trudności weryfikowany jest przez kolejnych wspinaczy.

Określenie w przyjętej skali trudności drogi jest bardzo użyteczne. Jednak nie dajmy się zwieść „numeromanii”, wspina-nie powinno być walką z samym sobą, ze swoimi słabościami i lękami, a nie – chę-cią zdobycia jak największej „cyferki”.


Trójka ludzi, nawet bardzo zmęczonych, musi sobie ufać,

zależą jeden od drugiego, nie wolno o tym zapominać.

J. długosz

SpRzęt wSpinaczkowy

SPRZęT WSPINACZKOWy20

Aby sprzęt wspinaczkowy był bezpieczny, należy:

regularnie go przeglądać i wymie-niać wszystko, co nosi wyraźne ślady zużycia,

każdą metalową rzecz (także wy-konaną ze stopu aluminium), któ-ra spadła z większej wysokości, bezwzględnie wycofać z użycia,

liny, uprzęże, pętle, taśmy itp. wy-mieniać po upływie pięciu lat lub gdy noszą ślady przetarcia, są wyblakłe, zabrudzone środka-mi chemicznymi albo istnieją ja-kiekolwiek wątpliwości, co do ich stanu (nie zawsze uszkodze-nie jest widoczne, np. promie-niowanie ultrafioletowe i wiele środków chemicznych, jak kwas akumulatorowy, w znacznym stop-niu osłabia sprzęt, choć nie powo-duje zniszczenia widocznego go-łym okiem).

Czasy, kiedy do wspinaczki używano konopnych i sizalowych lin, ciężkich stalowych karabinków czy haków kutych na zamówienie u miejscowego ko-wala, minęły bezpowrotnie. Obecnie na rynku dostępny jest sprzęt dużo lżej-szy, poręczniejszy i wytrzymalszy. dziś wspinaczkowe „zabawki” mają dużo większe znaczenie niż umiejętność zjazdu w kluczu czy asekuracji z ciała.

dobry sprzęt oznacza przede wszyst-kim bezpieczeństwo jego użytkownika, dlatego warto zwrócić na niego szcze-gólną uwagę. Kupując szpej (jak o sprzę-cie zwykli mówić wspinacze), pamiętaj-cie, że musi być przeznaczony specjalnie do wspinaczki skalnej i posiadać wszystkie wymagane atesty. Najlepiej i najbezpiecz-niej jest robić zakupy w specjalistycznych sklepach – obsługa z pewnością doradzi, co warto mieć w swoim wyposażeniu.

Oczywiście można zacząć wspinać się, nie posiadając własnego sprzętu. Takie rozwiązanie ułatwiają ścianki oraz kluby wspinaczkowe, gdzie podstawowy sprzęt można wypożyczyć.

Przy absolutnym minimum sprzęto-wym można zacząć uprawiać buldering: wystarczą buty i magnezja. Buty można kupić już za kilkadziesiąt złotych (na po-czątek mogą być zwykłe korkotrampki

z obciętymi korkami). Przy wspinaczce na wędkę trzeba już wydać trochę wię-cej pieniędzy, ponieważ należy się wy-posażyć dodatkowo w sprzęt: uprząż, przyrząd asekuracyjny, dodatkowe ka-rabinki, linę, kask itp. Jeśli w planach jest wspinaczka sportowa (prowadzenie), bę-dą jeszcze potrzebne ekspresy. Z kolei sprzęt do wspinaczki z własną asekuracją to już poważniejszy wydatek.

Informacje o ateście (CE lub UIAA) znajdują się na każdym wyrobie dopuszczonym do eksploatacji

SPRZęT WSPINACZKOWy 21

buty wSpinaczkoweIdealnym rozwiązaniem jest posia-

danie kilku par butów – różniących się sztywnością podeszwy, kształtem, dopa-sowaniem, sposobem mocowania – aby w zależności od warunków, rodzaju skały czy stylu wspinania dobrać najodpowied-niejszy model. Jednak na początku wcale nie jest potrzebne profesjonalne obuwie wspinaczkowe za astronomiczną sumę. Za nieduże pieniądze można kupić dość dobre buty, które w zupełności zaspoko-ją potrzeby początkującego wspinacza. Najtańsze jednak będą sprawdzające się korkotrampki.

Obuwie do wspinania można podzie-lić ze względu na twardość podeszwy:

Twarda podeszwa wzmacniają-ca stopę. W takim obuwiu stopa nie jest ściśnięta i układa się w stosunko-wo wygodnej pozycji. Buty tego typu są odpowiednie na długie drogi oraz do wspinaczki w szerokich rysach.

Miękkie obuwie o nieusztywnio-nej podeszwie, które zwiększa czu-cie oraz znacznie ułatwia wykorzy-stanie nawet najmniejszych stopni. Odbywa się to, niestety, kosztem wy-gody, gdyż taki but zmusza do podkur-czenia palców i mocno opina stopę. Modele takie są zdecydowanie naj-bardziej popularne wśród doświad-czonych wspinaczy, także ze względu na asymetryczny kształt nosków, do-pasowany do kształtu stóp.Można też podzielić obuwie wspi-

naczkowe ze względu na sposób moco-wania:

Buty sznurowane (fot. 1) – łatwe do dopasowania, skutecznie wzmacniają stopę i pozwalają na precyzyjną pra-cę nóg. Ich mankamentem jest to, że trzeba poświęcić chwilę na ich założe-nie i zdjęcie po skończeniu wspinania.

Baletki (fot. 2) – umożliwiają najlep-sze wyczucie skały, jednak najmniej wzmacniają stopę. doskonale spraw-dzają się podczas wspinaczki w ry-sach, w bulderingu oraz na drogach przewieszonych.

Buty zapinane na rzepy (fot. 3) – zakłada się je szybko, a przy tym są całkiem niezłym wsparciem dla stopy. Obuwie takie jest kompromisem po-między butami wiązanymi a baletkami.dobierając buty, warto dobrze się

zastanowić, a w przypadku wątpliwo-ści zapytać doświadczonych kolegów lub sprzedawców.

Najważniejszą sprawą przy zakupie butów jest ich dopasowanie. Buty powin-ny tak ściśle przylegać do stopy, by nie powstawały żadne puste przestrzenie. Je-żeli kupimy obuwie zbyt duże, stopa bę-dzie ślizgać się wewnątrz buta, co utrud-

1

3

2


Pamiętajcie, że kupując buty:

najlepiej mierzyć je na gołą stopę, warto pozostać w nich przez kil-

ka minut, należy rozsznurować je, poprawić

język, a następnie ponownie za-sznurować,

dobrze jest stanąć w nich na stop-niu,

trzeba dobrać model odpowiedni do charakteru wspinania.

ni pewne stanie na stopniach. Jeśli zaś założymy buty zbyt ciasne, każdy ruch podczas wspinaczki będzie dla nieprzy-zwyczajonej stopy bolesny. Nowe buty wspinaczkowe powinny być więc przy zakupie lekko za ciasne, by dobrze paso-wały, kiedy się rozciągną.

Niektórzy wspinacze z długim stażem popadają w coś, co można określić jako efekt „siostry Kopciuszka”, tzn. uważają, że jeśli uda się but założyć i stanąć w nim – rozmiar jest dobry. Jednak w przypadku początkujących wspinaczy but powinien być dopasowany, ale nie za ciasny.

WoReczek na magnezjęMagnezja to biały proszek, który po-

zwala osuszyć spocone dłonie, co znacz-nie poprawia pewność chwytu. Nosi się go w niewielkim woreczku przypiętym z tyłu, na wysokości pasa. Przy zakupie woreczka na magnezję warto zwrócić uwagę, czy jego kształt pozwala na swo-bodne wkładanie i wyjmowanie ręki. Wo-reczek powinien być wyposażony w szczel-ne zamknięcie zapobiegające wysypywaniu się magnezji i uchwyt, który umożliwia za-mocowanie go do pasa. Wspinacze często do mocowania woreczka stosują pętle z dynemy lub kewlaru, o dużej wytrzyma-łości (w razie potrzeby nadają się do bu-dowy stanowiska czy założenia węzła za-ciskowego podczas zjazdu).

upRzążPierwsi wspinacze wiązali się liną wo-

kół pasa, co dawało jedynie złudne po-czucie bezpieczeństwa. Będąc związanym liną w ten sposób, można było doznać przy odpadnięciu poważnych obrażeń

kręgosłupa i żeber. Znane też są w histo-rii wspinania przypadki, kiedy wspinacze dusili się w wyniku ucisku na przeponę. To wszystko sprawiło, że zrezygnowano z przewiązywania ciała i zaczęto stoso-


wać uprzęże, do których mocuje się linę. Uprząż rozkłada na większą powierzch-nię ciała siły działające na wspinacza w chwili wyhamowania odpadnięcia.

Obecnie uprzęże produkuje wiele firm. dostępne na rynku różnią się detalami, które wpływają na ich trwałość, komfort wspinającego się i cenę. Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje uprzęży:

UPRZąŻ BIOdROWAJest obecnie najpopularniejsza (fot. 1).

Ma wiele zastosowań, używana jest na sztucznych ściankach, w skałkach, w gó-rach i podczas większości operacji li-nowych. Składa się z pasa biodrowego obejmującego talię i pasów udowych, w które wsuwamy nogi. Całość jest na stałe zespolona łącznikiem. Przy pasie bio-drowym umieszczone są uchwyty, tzw. szpejarki (do przenoszenia sprzętu).

UPRZąŻ PIERSIOWAUżywana jest w komplecie z uprzężą

biodrową. Takie zestawienie (fot. 2) naj-lepiej sprawdza się we wspinaczce ha-kowej, zimowej, podczas podchodzenia po linie oraz wspinaczki z ciężkim pleca-kiem. Zapewnia większe bezpieczeństwo, gdyż punkt przywiązania znajduje się po-wyżej punktu ciężkości osoby wspinającej się. To zapewnia ustawienie ciała w pionie oraz zapobiega bolesnemu odgięciu w tył.

UPRZąŻ PEŁNA (KOMPLETNA) To połączone na stałe uprząż bio-

drowa i piersiowa (fot. 3). Zalecana jest dla dzieci oraz osób otyłych, zabezpie-cza przed obróceniem głową w dół i wy-padnięciem z uprzęży. Używanie pełnej uprzęży zaleca się z dwóch powodów – osoby otyłe i dzieci mają słabo ukształto-wane biodra i pas biodrowy może zsunąć się w dół, ponadto środek ciężkości znaj-duje się u tych osób wyżej, co może po-wodować odchylanie się do tyłu.

1

2

3


Uprząż należy wymienić:

zwykle po upływie 5 lat (jednak zależy to od intensywności użyt-kowania),

jeśli widoczne są uszkodzenia szwów lub taśm,

jeśli miało miejsce ciężkie odpad-nięcie,

jeśli miała kontakt z chemikaliami.

Kupując uprząż dla siebie, można wybrać model, który nie ma zbyt rozbu-dowanej regulacji, wystarczy jedna re-gulacja pasa biodrowego i dopasowane pasy udowe. Jeżeli ta sama uprząż ma słu-żyć wielu osobom (np. członkom druży-ny), lepiej wybrać model z pełną regula-cją pasów udowych i podwójną regulacją pasa biodrowego.

Aby właściwie i bezpiecznie korzy-stać z uprzęży, należy bezwzględnie prze-strzegać instrukcji producenta.

pRzyRządy aSekuRacyjnedo wyboru mamy bardzo duży asor-

tyment przyrządów (ponad 200 modeli), większość z nich działa na podobnej za-sadzie – wykorzystuje tarcie pomiędzy przyrządem a liną. Pozwala to bez trudu utrzymać oraz opuścić partnera lub też samemu zjechać po linie.

Najczęściej spotykane są cztery typy przyrządów asekuracyjnych.

kubki i płytki asekuracyjne Charakteryzują się prostą bu-

dową i w zależności od swojego przeznacze-nia mogą współpraco-

Kubki i płytki to popularne przyrządy do asekuracji

wać z cienkimi i grubymi linami. Na tych przyrządach można niezależnie podawać dwie żyły liny połówkowej. Jeśli wyhamo-wywane jest trudne odpadnięcie, to po-winno się pozwolić, by część liny prze- ślizgnęła się przez płytkę czy kubek. dzięki temu asekuracja jest dynamiczna, co zmniejsza siłę działającą na spadające-go wspinacza, partnera oraz punkty ase-kuracyjne (kosztem wydłużenia samego lotu). Kubki często mają dodatkowe ząb-ki, które ułatwiają blokowanie liny. Przy-rządów takich powinni używać począt-kujący wspinacze lub partnerzy o dużej

różnicy wagi.

kubki z dodatkowym uchem

Kubki te (np. piu, rever-so) mają takie same właści-wości, jak poprzednia gru-pa, ale jednocześnie można stosować je jako przyrzą-dy samoblokujące do ase-kuracji z góry.


Używane są głównie na górnych sta-nowiskach, wiesza się je za pomocą ka-rabinka na dodatkowym uchu. Ich działanie polega na au-tomatycznym blokowaniu liny w momencie odpad-nięcia wspinacza. Przyrządy różnych firm różnią się mię-dzy sobą sposobem działania, dlate-go warto dokładnie przeczytać instruk-cję obsługi posiadanego sprzętu.

automatyczne przyrządy samoblokujące

działają jak samochodowe pasy bez-pieczeństwa – przy gwałtownym ob-ciążeniu samoczynnie blokują linę. Nie potrzeba więc wiele siły, by utrzymać od-padnięcie wspinającego się partnera.

Najpopularniejszy wśród nich jest gri- -gri produkowany przez firmę Petzl. To przyrząd używany najczęściej przy wspi-naczce sportowej i na sztucznych ścia-nach. Z powodzeniem jest też wykorzy-stywany przy innych operacjach linowych, takich jak zjazdy czy podchodzenie po li-nie. Nie stosuje się automatycznych przyrządów samoblokujących przy ase-kuracji dynamicznej, gdyż blokują się szybko i gwałtownie, co może prowa-dzić do tworzenia się bardzo dużych sił działających na wspinaczy. Z te-go powodu przyrządy takie nie są polecane do wspinaczki wysoko-

górskiej.

Ósemka To urządzenie do asekuracji kształtem

przypominające cyfrę 8. Przyrząd ten jest coraz mniej popularny, gdyż jest dość ciężki i nie działa tak dobrze, jak płytki i kubki. duży prześwit ósemki pozwa-la płynnie zjeżdżać na linie oraz przesu-wać przez niego nawet bardzo sztywną lub oblodzoną linę (dzięki czemu ósemka ma najwięcej zwolenników wśród wspi-naczy zimowych). Obecnie nie zaleca się stosowania ósemki jako głównego przy-rządu asekuracyjnego ze wzglę-du na jej tendencję do skrę-cania liny.

ósemka to dwa połączone metalowe

pierścienie

Najpopularniejszym automatycznym przyrządem samoblokującym jest gri-gri


kaRabinkiKarabinek to rodzaj ogniwa wykona-

nego ze stali lub specjalnych stopów alu-minium (zaletą karabinków stalowych jest duża wytrzymałość, jednak są zbyt ciężkie i raczej nie wykorzystuje się ich podczas wspinaczki).

Karabinki mogą mieć wiele zastoso-wań. Mogą służyć do wpinania liny do stanowiska asekuracyjnego lub punktów asekuracyjnych, wpinania przyrządu ase-kuracyjnego i zjazdowego, a także nosze-nia innego sprzętu wspinaczkowego przy uprzęży.

Rodzaje zamkówKarabinki mogą mieć:

zamki proste – popularne i uniwer-salne (fot. 1),

zamki gięte – najczęściej spotykane w ekspresach, ułatwiają wpięcie liny w karabinek (fot. 2),

zamki z drutu (agrafkowe) – kla-syczny zamek zastąpiono w nich dru-tem stalowym, co znacznie zmniejsza ciężar karabinka, zamki z drutu mogą być proste (fot. 3) lub gięte (fot. 4).

zabezpieczenieW zależności od zabezpieczenia wy-

różniamy karabinki zwykłe – bez blo-

kady zamka, zatrzasko-we (fot. 5) – oraz ka-rabinki z bloka-dą zamka.

Spotyka się róż-ne systemy bloko-wania zamków:

ręczny system zakręcania – ra-mię z zamkiem po-siada nakrętkę z gwintem, która po zakręceniu zabezpiecza karabinek przed otwarciem (fot. 6),

system twistlock – otwarcie zamka wymaga wykonania ruchu obrotowe-go wokół osi bezpiecznika (fot. 7),

system triack – automatyczny sys-tem blokowania, gdzie aby otworzyć zamek, trzeba przesunąć bezpiecznik, przekręcić go i nacisnąć ramię kara-binka (fot. 8).W praktyce wspinaczkowej karabinki

z wymyślnymi systemami zamykania by-wają mniej wygodne w użyciu, np. ich ob-sługa w rękawiczkach wymaga sporych zdolności manualnych, a może się na-wet okazać niemożliwa. Poza tym złożo-ne systemy blokowania zamka są o wie-le bardziej wrażliwe na zanieczyszczenia (np. piasek, błoto, lód) i łatwiej ulegają uszkodzeniom. W dodatku takie karabin-ki najczęściej są dużo droższe.

1 2 3 4

5


kształtKarabinki mają różne kształty i roz-

miary, w zależności od przeznaczenia. Kształt karabinka wpływa w pewnym stopniu na jego wytrzymałość:

karabinki owalne Zyskały popularność dzięki swo-

jej poręczności, o której decyduje brak ostrych kątów. Stosowane są najczę-ściej do transportu sprzętu oraz wspi-naczki hakowej. Bardzo dobrze współpracują z rozmaitymi typami bloczków, jednak są znacząco mniej wy-trzymałe, gdyż obcią-żenia rozkładają się w równym stopniu na długie ramię (korpus) karabinka oraz część z zamkiem.

KARABINKI d-KSZTAŁTNE Swym kształtem przypominają literę

d. Ich budowa sprawia, że większa część

obciążenia zostaje prze-niesiona na długi kor-pus karabinka, co bar-dzo korzystnie wpły-wa na jego wytrzy-małość. Stosowane są (bez blokady zam-ka) jako górne kara-binki w ekspresach.

karabinki W KSZTAŁCIE GRUSZKI

Wśród nich na uwagę zasługują kara-binki HMS. Ich nazwa pochodzi od słów:Halb Mastwurf Sicherung – czyli węzeł pół-wyblinka. Są to stosunkowo duże kara-binki w kształcie gruszki, wyposażone w blo-kadę zamka. Mo-del ten jest najczę-ściej stosowany do asekuracji wspinają-cego, zjazdów, a tak-że montowania oso-bistej asekuracji (stąd też częsta nazwa – kara-binek osobisty).

Karabinki testowane przez UIAA mają wybite cechy wytrzymałościowe. Są to trzy wartości, które określają wytrzymałość karabinka w osi podłużnej (przy zamkniętym i otwartym zamku) oraz w osi poprzecznej, w kN

6 7 8


ekSpReSyEkspres to odpowiednio zszyta ta-

śma z dwoma karabinkami na końcach, którą stosuje się do szybkiego (ekspre-sowego) wpinania liny do przelotów.

Karabinek, który wpina się do punktu asekuracyjne-

go, powinien być

liny

Warto wyposażyć się w ekspresy o różnych długościach taśm

luźno wpięty w taśmę i mieć prosty za-mek. Natomiast karabinek, w który wpi-na się linę, powinien być usztywniony poprzez ciasno przeszyte szwy lub gu-mową nakładkę. dobrym rozwiązaniem jest stosowanie karabinka z giętym zam-kiem, który ułatwia sprawne wpinanie li-ny jedną ręką.

Lina ma zapewnić wspinaczowi bez-pieczeństwo.

Liny użytkowe można podzielić na: dynamiczne, które mogą rozciągać

się, dzięki czemu pochłaniają ener-gię oraz zmniejszają siły działające na wspinacza podczas odpadnięcia,

statyczne, które rozciągają się tylko nieznacznie i zastosowanie ich do ase-kuracji prowadzącego (wspinającego się „z dołem”) jest niebezpieczne,

pomocnicze, czyli liny, które nie są wykorzystywane bezpośrednio pod-czas asekuracji.

liny dynamiczneWśród lin dynamicznych wyróżniamy:

LINy POJEdyNCZEMają średnicę 9,2–11 mm

(wybór grubości jest uzależnio-ny od indywidualnych potrzeb użytkowni-ka). do niedawna najczęściej używano lin długości 50 m, obecnie standardowa dłu-gość to 60 m. Lina pojedyncza rozciąga się ok. 6–7%.

Istotnym parametrem, który określa wytrzymałość liny, jest liczba rwań (od-padnięć). Warto więc nabyć linę, dla któ-rej producent podaje liczbę odpadnięć

1

UWAGA

Pamiętajcie, że statycznej liny pod żadnym pozorem nie wol-no używać do wspinaczki z dol-ną asekuracją.


(minimum, które polecamy, to siedem), jednak wszystkie liny posiadające atest UIAA są w zupełności bezpieczne, a siła graniczna, która może zerwać linę, pod-czas wspinania praktycznie nie występuje.

lINy POŁóWKOWE Mają mniejszą średnicę niż li-

ny pojedyncze (ok. 7,8–9 mm). Używa się ich głównie w górach. Prze-znaczone są do używania parami. Li-ny połówkowe doskonale zdają egzamin w sytuacji, gdy przeloty na drodze nie układają się w linii prostej. Wtedy wpi-na się jedną linę połówkową do przelo-tów znajdujących się po prawej stronie, a drugą po lewej – jest to tzw. prowa-dzenie dwutorowe. Pozwala to uniknąć złamań liny, które znacznie zwiększają jej opór przy przesuwaniu. dodatkowo siły działające podczas odpadnięcia są mniej-sze niż w przypadku liny pojedynczej. Lina połówkowa pozwala na dłuższe zjaz-dy, co ma duże znaczenie przy wspinacz-ce na drogach górskich.

LINy BLIźNIACZESpotyka się je coraz rzadziej.

Również stosuje się je parami, ale lin bliźniaczych nie można rozdzielać, czyli obie żyły trzeba wpinać do każdego z przelotów.

Liny te znajdują zastosowanie na dłu-gich drogach alpejskich, gdzie liczy się każdy gram, a potrzebne są dwie liny do zjazdu.

liny statyczneLiny statyczne są znacznie trwalsze

i tańsze niż liny dynamiczne, jednak nie nadają się do wspinaczki. Używa się ich w speleologii, ratownictwie i przy wszel-kiego rodzaju zabawach linowych. Liny ta-kie praktycznie nie rozciągają się pod ob-ciążeniem, co ułatwia holowanie sprzętu do góry, prusikowanie i zakładanie insta-lacji, takich jak tyrolka czy most linowy.

pasek znamionowy

rdzeń

oplot

Wszystkie liny wspinaczkowe mają budowę rdzeniową: składają się z rdzenia, który przenosi obciążenia oraz z osłaniającego go oplotu

Informacje o linie, łącznie z datą jej produkcji, można znaleźć na metce handlowej oraz (w skrócie) na bandolierze na końcu liny. Trzeba koniecznie zwrócić uwagę na to, czy lina posiada atest UIAA. Od tego zależy bezpieczeństwo wspinaczy, zatem jeśli lina nie ma atestu, nie wolno jej używać


liny pomocniczeLiny pomocnicze mogą mieć gru-

bość 2–9 mm. Używane są do prusiko-wania, pętli stanowiskowych i tworzenia punktów asekuracyjnych. Liny o przekro-ju 9 mm, przeznaczonej na pętle, pod żad-nym pozorem nie można używać do ce-lów wspinaczkowych, ponieważ ma zbyt małą wytrzymałość.

Zwykle liny takie zrobione są z nylo-nu lub kevlaru, choć ostatnio do produk-cji pętli coraz częściej używa się dynemy, czyli polietylenu. Materiał ten jest moc-niejszy niż tradycyjnie stosowany nylon, więc można z niego wyprodukować liny pomocnicze o mniejszych średnicach.

taśmy

SpRzęt aSekuRacyjny

O linę trzeba dbać:

należy unikać kontaktu liny z ostry-mi krawędziami,

trzeba regularnie sprawdzać, czy nie została uszkodzona,

nie wolno suszyć i przechowywać jej na słońcu lub przy innych źródłach ciepła,

należy unikać kontaktu liny z chemi-kaliami,

nie wolno deptać liny, warto notować jej historię – odpad-

nięcia, przewspinane wyciągi itp., warto używać płachty na linę, „dobry zwyczaj – nie pożyczaj” (liny).

Najlepiej jest kupić w sklepie gotową taśmę, zszytą na stałe w standardo-wych długościach (fot. 1). Powinna mieć wszytą metkę z oznaczeniem swojej wytrzymałości. Inna możli-wość, z pewnością bardziej ekonomicz-na, to zakup taśmy „na metry” i pocięcie jej według własnego uznania, a następnie wiązanie końców węzłem taśmowym (fot. 2).

Jednak pętle z taśmy szytej na stałe są bezpieczniejsze, po-nieważ nie mają węzła, który mo-że się rozwiązać (fot. 3).

dobre punkty asekuracyjne to pod-stawa bezpiecznego wspinania. Najdaw-niejsze, wykonane przez człowieka kotwy asekuracyjne były drewnianymi klinami, które wbijano w szczeliny młotkiem.

W historii sprzętu asekuracyjne-go pojawiły się też klinowane w szczeli-nach kamienie i różnej wielkości nakrętki ze spiłowanym gwintem. Później wbijano w szczelinę stalowe haki. Kolejnym kro-


kiem było zaprojektowanie kostek i kli-nów działających na zasadzie mimośro-du, czyli tzw. friendów. W dzisiejszych czasach punkt asekuracyjny można zało-żyć właściwie w każdej szczelinie skalnej, a jedynym ograniczeniem są możliwości, siła i determinacja wspinacza.

kostkiKostki (fot. 1) są dość lekkie i niezbyt

drogie. do ich osadzenia potrzebna jest zwężająca się ku dołowi szczelina, ponie-waż klinuje się je w skalnych zwężeniach. W przypadku większych szczelin stosuje się kostki heksoidalne, tzw. heksy (fot. 2). Ich funkcjonalność i wytrzymałość zbu-dowanego z nich punktu zależą od rodzaju skały i staranności ich osa-dzenia.

FriendyFriend (fot. 3) jest skonstruowany

z trzech lub czterech rozpychanych przez sprężynę i osadzonych na jednej osi krzywek. By osadzić friend lub wyjąć go ze szczeliny, należy ściągnąć spust w dół. Friend umożliwia bezpieczną asekurację w szczelinach o równoległych ściankach.

klucz do kostekJest to podłużny przedmiot wykonany

z kawałka blachy, zakończony haczykiem. Służy do wydostawania ze szczeliny moc-no zaklinowanej kostki lub frienda.


Haki

To metalowe lub aluminiowe kotwy o różnych kształtach i rozmaitej wielko-ści. Aby założyć z nich punkt asekura-cyjny, należy wbić je młotkiem w szcze-linę. duży ciężar i trudności w osadzaniu sprawiły, że zostały już wyparte przez in-ny sprzęt asekuracyjny. W dzisiejszych czasach haków używa się właściwie tylko podczas wspinaczki zimowej, tzw. wspi-naczki hakowej i w ratownictwie.

kaSkNie można oczekiwać cudów, jeśli

uderzenie będzie silniejsze niż wytrzy-małość kasku – nie ochroni on przed ob-rażeniami. Po poważnym uderzeniu na-leży wymienić kask na nowy – struktura materiału mogła ulec osłabieniu, nawet jeżeli nie ma widocznych zmian.

do najtrwalszych i najmocniejszych, ale zarazem najcięższych należą kaski z włókna szklanego. Wydając trochę wię-cej pieniędzy, można nabyć znacznie lżej-szy kask z włókna węglowego.

Większość kasków dostępnych na polskim rynku wykonana jest z tworzy-wa sztucznego, stosunkowo trwałego, a przy tym dużo lżejszego i tańszego niż wspomniane włókno węglowe.

Najlżejsze kaski mają dość cienką, wy-konaną z plastiku powłokę zewnętrzną, pod którą znajduje się gruba warstwa styropianu, pochłaniającego energię ude-rzenia. Są bardzo wygodne, jednak nie chronią wystarczająco głowy w wypad-ku uderzenia ostrymi przedmiotami (ka-mieniami).

Można też kupić kaski, w których sko-rupa utrzymywana jest w pewnej odle-głości od głowy za pomocą koszyczka wykonanego z taśmy. Niektóre z nich

Kask jest bardzo istotnym elementem wyposażenia podczas każdego rodza-ju wspinaczki. Jego zadaniem jest ochro-na głowy przed spadającymi kamieniami czy sprzętem upuszczonym przez innych wspinaczy. Zmniejsza także ryzyko ura-zu głowy przy uderzeniu o skałę podczas odpadnięcia.

Używanie kasku zale-ży od indywidualnej

oceny sytuacji, jed-nak najlepiej jest go po prostu za-łożyć.


toRba i pŁacHta na linęTorba ma chronić linę przed uszko-

dzeniami mechanicznymi, promienia-mi UV, zanieczyszczeniami chemiczny-mi i innymi zabrudzeniami. Wiele toreb i plecaków do noszenia liny ma dodatko-wo wszytą prostokątną płachtę. Rozłoże-nie płachty pod ścianą zabezpiecza linę przed zabrudzeniem podczas używania, a po zakończeniu wspinaczki pozwala na szybkie zwinięcie i zabezpiecze-nie na czas transportu.

mają także wyściółkę wykonaną ze styro-pianu, która znacznie wzmacnia ich zdol-ności absorpcyjne.

Nie bez znaczenia jest dobór odpo-wiedniego rozmiaru kasku i dopasowa-nie go do kształtu głowy.

Spotykane są różne systemy regula-cji – najpewniejsza jest jednak obrotowa tarcza, pozwalająca dobrać odpowiedni obwód wyściółki kasku.

W kręgach wspinaczkowych oraz speleologicznych można spotkać zwo-lenników noszenia w pustej przestrze-ni kasku dodatkowego wyposażenia (np. okularów czy apteczki). Jest to bardzo zła praktyka, gdyż silne uderzenie mo-że wgnieść te przedmioty do wnętrza czaszki.

cRaSH-padCrash-pad to mata do bulderingu –

duży, gruby i dość sztywny materac. Wie-le dostępnych na rynku mat ma zamon-towane szelki, takie jak przy plecaku, dzięki czemu łatwiej je przenosić. Spód maty powinien być wykonany z materia-

łu, który chroni ją przed uszkodzeniami spowodowanymi przez ostre kamienie. droższe modele crash-padów na wierz-chu wyściełane są sztywną pianką, której zadaniem jest rozłożenie energii upadku na większą powierzchnię.


SpRzęt do opeRacji linowycHSprzęt dodatkowy to przyrządy, które

używane są podczas pracy z liną. dzięki nim można podejść po linie, zjechać lub przetransportować sprzęt, służą też do napinania mostów linowych i tyrolek.

ascension (małpa) To przyrząd zaciskowy stosowany do

podchodzenia po linie. Używany jest tak-że do układów służących do naciągania tyrolek, mostów linowych oraz do wy-ciągania. Krzywka znajdująca się w urzą-dzeniu dociska linę do obudowy, a ząbki umieszczone na niej pod kątem sprawia-ją, że przyrząd nie zsuwa się w dół. Stosuje się go na linach o średnicy 8–13 mm.

Produkuje się go zarówno w wersji lewo-, jak i prawo-ręcznej – rzadko można spotkać wersję obu-ręczną.

basic

To lekki przyrząd zaciskowy. Ma wiele zastosowań. działa na takiej samej zasa-dzie, jak ascension, jednak nie ma uchwy-tu, co sprawia, że jest lżejszy i poręcz-niejszy. Można go stosować w układach służących do wyciągania, napinania tyrolek, autoasekuracji pod-czas wspinaczki i wycho-dzenia po linie.

Rolka zjazdowa Przeznaczona jest do długich zjaz-

dów na linie. działa na pojedynczych li-nach. Sprawdza się na każdym rodzaju li-ny o średnicy 9–12 mm, niezależnie od jej stanu. W sprzedaży dostępne są rolki z hamulcem, który znacznie zwiększa bezpieczeństwo i ułatwia użytkowanie. Rolki zjazdowe nie plączą liny, co sprawia, że są często stosowane przy pracach na wysokości oraz przez speleologów.


odzież

Shunt

Jest to przyrząd zacisko-wy służący do autoaseku-

racji, który zastępuje wę-zły zaciskowe. Zakłada się go nad przyrządem zjazdowym. Puszczony – blokuje się sa-moczynnie. Przyrząd ten mo-że działać w obu kierunkach, co pozwala stosować go za-

równo przy zjazdach, jak i przy podchodzeniu po linie.

bloczek pojedynczy (fixe)

To proste narzędzie o stałych okładzi-nach. Pojedyncza rolka wyposażona jest, tak jak w bloczkach podwójnych, w sa-mosmarujące łożyska, dzięki czemu nie ma problemu z jej zablokowaniem. Naj-częściej stosowany jest przy zakładaniu tyrolek oraz przy wyciąganiu jako blo-czek kierunkowy. Niektóre bloczki pro-dukowane są z blokadą, dzię-ki czemu znajdują także zastosowanie przy ho-lowaniu sprzętu oraz podciąganiu osób.bloczek podwójny

To stabilny bloczek z dwie-ma rolkami posiadającymi sa-mosmarujące łożyska. dosko-nale sprawdza się przy naciąga-niu lin oraz podczas zjazdu na tyrolkach. Produkowane są dwa rodzaje takich bloczków: do lin sta-tycznych i stalowych.

Strój wspinacza zależy przede wszyst-kim od czynników pogodowych i jego własnego gustu.

Ubranie do wspinania w skale nie może krępować ruchów. Musi być odpo-wiednio luźne i wygodne.

Jeśli rejon wspinaczkowy znajduje się blisko obozowiska czy samochodu, moż-na założyć bawełnianą odzież. Jeśli jednak w planach jest droga wielowyciągowa, miejsce wspinania znajduje się w dużej odległości od obozu lub rejon położo-ny jest w terenie wysokogórskim, war-to ubrać się w odzież z tworzyw sztucz-nych. W mniejszym stopniu nasiąka ona wodą, a nawet jeśli jest wilgotna, zacho-wuje swoje właściwości termiczne.

W razie deszczu dobrze jest mieć ze sobą lekką kurtkę nieprzemakalną. Prze-moczony organizm bardzo szybko ule-ga wychłodzeniu, co może prowadzić do utraty zdolności rozsądnego działania.

Jeśli planowane jest długie podej-ście, warto zabrać do plecaka zapaso-we ubranie zapakowane w foliową tor-bę, co uchroni je przed wilgocią nawet w przypadku ulewnego deszczu. Jeśli spo-dziewane jest załamanie pogody, warto zastanowić się dodatkowo nad nieprze-makalnymi spodniami. Ponadto dobrze jest mieć czapkę i rękawiczki – zgrabia-łe z zimna ręce obniżają sprawność i wy-dłużają czas reakcji, która w skałach musi być natychmiastowa.


trzeba mieć

warto mieć

może się przydać

zbędne

zamiennie

liczba sztuk2

niezbędny zestaw ekwipunku

Buld

erin

g

Sztu

czna

ści

ana

wsp

inac

zkow

a

Wsp

inan

ie n

a w

ędkę

w

ska

łach

Wsp

inac

zka

na d

roga

ch

ubez

piec

zony

ch

Wsp

inac

zka

na d

roga

ch

jedn

owyc

iągo

wyc

h

Wsp

inac

zka

na d

roga

ch

wie

low

ycią

gow

ych

Ubranie do wspinaczki(szorty, koszulka)

Buty wspinaczkowe 1 1 1 1 1 1

Woreczek na magnezję i magnezja 1 1 1 1 1 1

Crash-pad 1

Lina dynamiczna (np. 60 m, śr. 10 mm) 1 1 1 1 1

Uprząż 1 1 1 1 1

Karabinek HMS 1 1 1 1 1

Taśmy i pętle 1 2 4 5

Karabinek zakręcany 2 2 3 4Przyrząd asekuracyjny (np. kubek, płytka, piu, reverso, gri-gri) 1 1 1 1 1

Kask 1 1 1 1Karabinek zwykły(np. do współpracy z taśmami) 2 6 6

Ekspresy 7 7 8 10

Plecak do transportu sprzętu 1 1 1 1Zestaw lin połówkowych(np. 2 x 60 m o śr. 7,8–8,5 mm) 1 1 1

Kostki asekuracyjne 5 12

Heksy 4 6

Klucz do kostek 1 1

Friendy lub cameloty 2 4Lina pomocnicza(do transportu sprzętu, zjazdu) 1

Repsznur (pętle prusika) 1 1 1 2

Szpejarka 1 1


Wyobraźnia – zbędny balast – podsuwa niepokojące obrazy, rodzi wątpliwości, każe wsłuchiwać się

w melodię drżącej liny. Wiszę na niej! Od jej wytrzymałości zależy moje życie.

Pode mną jedynie powietrze i hen, tam, w dole, poszarpane zęby skał.

Trudno uwolnić się od natrętnych myśli, co będzie...T. Piotrowski

opeRacje linowe i SpRzętowe

OPERACJE LINOWE I SPRZęTOWE38

zwijanie i zabezpieczanie linyLina to podstawowy sprzęt wspina-

cza, zapewniający mu bezpieczeństwo. dlatego bardzo ważne jest umiejętne ob-chodzenie się z nią – sprawdzanie, zwi-janie i transport. Poskręcana, niesklaro-wana lina podczas wspinaczki plącze się, tworzy supły, co utrudnia asekurację, a czasem wręcz uniemożliwia pokonanie wybranej drogi.

zwijanie liny w rękuOdmierzamy pierwszy odcinek zwo-

ju, pozostawiając wolny koniec długości ok. 1 m (fot. 1). Następnie układamy na ręce pierwszą pętlę (fot. 2), potem od-mierzamy następny odcinek liny (długości równej rozpiętości ramion). Kolejną pę-tlę układamy podobnie, ale w przeciw-nym kierunku – odpowiednio odwra-cając dłoń. Czynności powtarzamy (na przemian: lewa – prawa pętla, zawsze po-przedzone odmierzaniem liny), aż zosta-ną ok. 2 m liny (fot. 3, 4 i 5).

1

2

3 4 5

Nie tylko podczas wspinania w skałach czy w górach, ale także przy okazji rozmaitych zabaw i ćwiczeń przyda się umiejętność bezpiecznego korzysta-nia ze sprzętu wspinaczkowego. Pamiętajcie jednak, że do prowadzenia zajęć z elementami wspinaczki bezwzględnie potrzebna jest profesjonalna obsługa.

OPERACJE LINOWE I SPRZęTOWE 39

1 2 3

4

5

zwijanie liny na karkuPrzekładamy pierwszy odcinek liny

przez głowę, pozostawiając luźną koń-cówkę – ok. 1 m. Trzymając go jedną dło-nią, drugą przesuwamy po linie aż do wy-prostowania ręki. Następnie puszczamy wolny koniec żyły, chwytamy jej dalszą część pierwszą dłonią poniżej drugiej i również przesuwamy po linie aż do wyprostowania ręki – tak powstały odcinek przekłada się przez głowę i wyrównuje (fot. 1 i 2).

Teraz drugą dłonią chwytamy dalszą część liny poniżej pierw-szej (fot. 3) i przekładamy przez głowę w kierunku przeciwnym (fot. 4). Czynności te powta-rzamy aż pozostaną ok. 2 m liny (fot. 5) – wówczas zdej-mujemy z szyi cały zwój i zabezpieczamy go.


Jest wiele różnych węzłów. Niektóre są bardzo efektowne (a co za tym czę-sto idzie, skomplikowane). Rzecz polega na tym, aby znać przede wszystkim wę-zły przydatne w praktyce, a więc możli-wie proste, łatwe do zawiązania również w sytuacjach stresowych czy trudnych. Muszą to być oczywiście węzły pewne – takie, które mają odpowiednią wytrzy-małość i spełniają swoją rolę. Nie nale-ży stosować węzłów innych niż zalecane, np. używanych w żeglarstwie, gdyż w sy-tuacjach wspinaczkowych mogą okazać się zawodne.

węzły podstawowe KLUCZKA

Najważniejsze zastosowanie tego wę-zła to łączenie lin do zjazdu (o takiej sa-

mej lub bardzo zbliżonej średnicy), łączenie pętli osobistych przy

prusikowaniu

Pamiętajcie, że:

węzły zmniejszają wytrzymałość lin, repsznurów i taśm, więc nie po-winno się wiązać ich bez potrzeby,

zawsze należy zostawić odpo-wiednio długie końcówki wycho-dzące z węzła (lina, repsznury – min. 10 x średnica, taśmy – min. 3 x średnica lub szerokość),

zawsze trzeba sprawdzić węzły, zarówno zawiązane przez siebie, jak i przez partnera.

zabezpieczenie liny

Zwiniętą linę należy dokładnie ob-wiązać i zabezpieczyć, czyli opleść zwój dookoła (z góry do dołu) pozostawioną końcówką liny (fot. 1). Czynność powta-rza się (mocno zaciskając końcówkę liny na zwojach) do momentu, kiedy pozosta-nie ok. 1 m liny. Aby zabezpieczyć zwój, należy przepleść pętlę z pozostałego od-cinka liny przez ucho i przełożyć przez nie wolny koniec (fot. 2). Teraz wystarczy chwycić za ten koniec, a zabezpieczenie zaciągnie się samo.

(podchodzeniu z ich pomocą po linie) i autoasekuracji podczas zjazdu oraz podczas czynności ratowniczych i trans-portowych. Za pomocą kluczki można zawiązać również pętle z liny.

Kluczka daje się zawiązać bardzo szybko i łatwo (nawet jedną ręką), a pod-czas ściągania liny po zjeździe układa się korzystnie na skale i nie ma ten-dencji do klinowania się.

1 2

węzŁy i icH zaStoSowanie


Kluczka dosyć mocno zaciska się pod obciążeniem, ale i tak daje się o wiele ła-twiej rozwiązać niż np. zaciśnięty węzeł podwójny zderzakowy. Istotną zaletą jest również fakt, że kluczka nie ma tendencji do samoistnego rozwiązywania się (na-wet na nowej, śliskiej linie).

POdWóJNA óSEMKATen węzeł wykorzystywany jest

przede wszystkim do wiązania się liną z zastosowaniem uprzęży biodrowej. Po-nadto podwójna ósemka ma podobne zastosowania jak kluczka. Ma jednak tę wadę, że trudno zawiązać ją jedną ręką.

POdWóJNy ZdERZAKOWyTylko za pomocą tego węzła można

łączyć liny o różnych średnicach. Jest to węzeł bardzo pewny. Węzeł podwójny zderzakowy nie jest zalecany do łączenia lin do zjazdu, ponieważ trudno go roz-

wiązać, gdy się zaciśnie oraz bardzo lu-bi klinować się podczas ściągania lin (za-równo ze względu na stosunkowo du-że rozmiary, jak i sposób układania się na skale).

PŁASKIZ pewnością doskonale wam znany.

Pozwala łączyć dwie liny (pętle) o zbliżo-nych średnicach. Nie stosuje się go przy dużym obciążeniu, gdyż zaciska się i jest trudny do rozwiązania, a ponadto nisz-czy linę. Używa się go w sytuacjach, które nie wymagają szczególnej uwagi (np. pętla przy woreczku na magnezję).

1

2

3

4

1

2

3

4

1

2


TAŚMOWy RóWNOLEGŁyWęzeł stosowany do łączenia taśm.

Końcówki taśmy wychodzące z węzła po-winny mieć długość co najmniej 3–4 sze-rokości taśmy, którą wiążemy. Jest to bardzo pewny węzeł do taśm, a zarazem jedyny zalecany do ich łączenia. Niemniej przy nowych, śliskich taśmach trzeba uważać i mocno go zaciągać oraz po-zostawiać nieco dłuższe końcówki, gdyż może się poluzować, a nawet rozsunąć. Jego wadą jest mocne zaciskanie się pod obciążeniem i kłopoty z rozwiązaniem po zaciśnięciu.

FLAGOWyWęzeł flagowy (fot. 1) służy do zablo-

kowania liny w przyrządzie asekuracyj-nym lub liny przełożonej przez karabinek i obciążonej na drugim końcu w celu uwolnienia rąk i przeprowadzenia (po przeniesieniu ciężaru partnera na stano-wisko) np. czynności ratowniczych. Jest

to węzeł stosunkowo prosty do zawią-zania i przede wszystkim łatwy do od-blokowania pod obciążeniem. Należy pamiętać o zabezpieczeniu go, np. przez zawiązanie kluczki (fot. 2).

Węzeł flagowy do zabezpieczenia przyrządu wiąże się na długim ramieniu karabinka HMS (nie wolno wiązać go na ramieniu z zamkiem karabinka!).

węzły samozaciskowe Tu omówimy zastosowanie najpopu-

larniejszych węzłów samozaciskowych (prusik, bloker, stoper taśmowy) służą-cych do asekuracji podczas zjazdu, czyn-ności ratowniczych i transportowych.

Węzły zaciskowe (prusik i bloker) wią-że się za pomocą linki o średnicy mniej-szej od liny głównej (tzn. 5–7 mm). Waż-ne jest, aby zwoje linki dokładnie ułożyć i po kolei je dociągnąć. Przy mokrej lub zalodzonej linie należy dokładnie spraw-dzić działanie założonego węzła. Jeśli nie działa dobrze, to należy zwiększyć liczbę zwojów. Skuteczne jest też zwiększenie różnicy średnic, czyli użycie cieńszej lin-ki (4–5 mm). Pod obciążeniem (np. szarp-nięciem) węzły te zaciskają się mocno na linie. W przypadku taśm należy stosować taśmy rurowe.

1

2

3

4

1

2


PRUSIKJego nazwa pochodzi od nazwiska wy-

nalazcy. Stosowany jest do podchodzenia na linie z użyciem pętli osobistych, auto-asekuracji podczas zjazdu, czynności ra-towniczych i transportowych. Jego bar-dzo ważną zaletą jest to, że działa w obie strony. Nie ma też tendencji do rozsu-wania się. Wadą jest to, iż zaciśnięty jest bardzo trudny do odblokowania pod ob-ciążeniem. Wiąże się go następująco: pę-tlę pomocniczą okręca się wokół liny za-sadniczej i oba jej końce przeciąga przez powstałe oczko.

blokerBardzo dobry i skuteczny węzeł do

autoasekuracji podczas zjazdu, stoso-wany również do podchodzenia na linie z użyciem pętli osobistych, do czynności

ratowniczych i transportowych. Jego nie-wątpliwą zaletą jest to, iż zawsze łatwo go odblokować, możliwe jest przesuwa-nie go nawet pod obciążeniem.

Aby go zawiązać, najpierw należy okręcić pętle spiralnie wokół liny głów-nej, a następnie przełożyć końce pętli przez górne oczko.

STOPER TAŚMOWyMa zastosowanie podobne jak wcze-

śniej opisane węzły samozaciskowe, jest jednak mniej wygodny w uży-ciu (trudniej przesuwa się po linie, gorzej się blokuje). Warto go znać na wypadek, gdyby z jakiegoś po-wodu nie miało się przy sobie pętli osobistych, a wystąpi-ła potrzeba użycia wę-zła samozaciskowego. Stoper taśmowy za-plata się tak samo, jak bloker.

WęZEŁ BACHMANAJest zaliczany do rodziny blokerów

i stosowany do podchodzenia po linie. Wymaga użycia karabinka, który służy ja-ko rączka do podciągania. Po odjęciu ob-ciążenia luzuje się sam.

Aby go zawiązać, karabinek przykłada się stałym końcem do liny głównej i ob-wiązuje go pętlą.

1

2

1

2

3

1 2


zakŁadanie upRzęży

Zakładając uprząż, trzeba sprawdzić, czy:

nie jest obrócona do góry noga-mi (łatwo to zauważyć, patrząc na nią z tyłu),

łącznik jest ułożony prosto z przo-du uprzęży (nie może być skręco-ny ani obrócony),

klamry pasów udowych (noga-wek uprzęży) znajdują się po ze-wnętrznej stronie uda.

Podstawową czynnością, jaką trzeba wykonać przed wspinaniem, jest założe-nie uprzęży. Spędzimy w niej sporo czasu, wspinając się i asekurując partnera, powin-na więc być wygodna i dobrze rozkładać napięcia podczas gwałtownych szarpnięć.

Najpopularniejsza uprząż składa się z pasa biodrowego i pasów udowych ze-spolonych łącznikiem (dla małych dzieci potrzebny jest jeszcze pas piersiowy, któ-ry stabilizuje ciało oraz zapobiega ewen-tualnemu wypadnięciu z uprzęży).

W prawidłowo założonej uprzęży pas biodrowy ściśle przylega do talii (wyraźnie ponad biodrami), zaś pasy udowe są na tyle luźne, że można swobodnie włożyć dłoń pomiędzy taśmy a uda

klamra

pas udowy

szpejarka

pas biodrowy

łącznik

pas udowy


Każdy z pasów uprzęży może być re-gulowany za pomocą specjalnej klamry.Obecnie w większości konstrukcji stosu-je się jeden z dwóch systemów zapięć:

system blokady z podwójną klamrą, ułatwiającą regulację obwodu pasa na-wet jedną ręką (fot. 1, 2),

system tradycyjny z pojedynczą klam-rą (fot. 3), w którym po przewleczeniu taśmy przez klamrę (fot. 4) koniecznie trzeba przełożyć taśmę powtórnie w drugą stronę (fot. 5). Należy pamię-tać o tym, aby po zapięciu od klamry do końca taśmy pozostało przynajmniej 8 cm (fot. 6).

5

1

4 6

3

2

wiązanie SięWiązanie się liną do uprzęży jest nie-

zwykle ważną sprawą. dobrego wspina-cza można poznać po prawidłowo zawią-zanym węźle. Powszechnie wiadomo, że luzak, któremu koniec liny plącze się mię-

dzy nogami, a pętla centralna przysłania oczy podczas wspinania, stanowi zagro-żenie zarówno dla siebie, jak i asekurują-cego go partnera.


PAMIęTAJCIE

Węzła nie należy zaciskać z całej siły, ponieważ w razie od-padnięcia zaciskający się węzeł dodatkowo amortyzuje szarp-nięcie występujące w chwili wy-hamowania lotu. Nie oznacza to naturalnie, że zapleciona ósemka powinna być zupełnie luźna!

Należy pamiętać o tym, aby:

wiązać się zawsze, łącząc pas górny z pasami udowymi,

nigdy nie łączyć liny wspinaczkowej z uprzężą za pomocą karabinka,

węzeł wiązać na tyle blisko uprzę-ży, aby łącznik z liny był podobnej wielkości, co łącznik w uprzęży,

węzeł wiązać starannie, a poszcze-gólne odcinki liny układać rów-nolegle, bez skręceń, by można było jednym spojrzeniem skon-trolować poprawność jego zawią-zania,

podczas wiązania się liną skupić się tylko na tej czynności i wyko-nać ją starannie od początku do końca, a następnie bezwzględnie sprawdzić, czy wszystkie oploty wykonane są prawidłowo (węzeł niezapleciony „do końca” może się rozwiązać),

zawsze sprawdzać węzły (zawiąza-ne własnoręcznie, jak i przez part-nera),

po locie przewiązać się (rozwiązać węzeł, dać odpocząć linie) i dopie-ro związać się ponownie.

Wiążąc się liną z zastosowaniem uprzęży, używamy tzw. podwójnej ósem-ki. Jest to najlepszy znany węzeł służący do tego celu, zalecany przez PZA i UIAA. Oferuje on korzystny rozkład sił i działa bez dodatkowego zabezpieczenia. Ta wła-śnie cecha jest jedną z największych za-let ósemki.

Aby przywiązać się do uprzęży, nale-ży zawiązać pojedynczą ósemkę w od-powiedniej odległości od końca liny – równej długości ramienia (fot. 1), później przełożyć linę przez pasy biodrowy i pa-sy udowe, a następnie powtórzyć węzeł tak (fot. 2), aby wyszła podwójna ósemka.

1

2

3


Węzeł nie ma żadnych tendencji do samoistnego rozsuwania się bądź rozluź-niania po zawiązaniu. Wystarczy, aby wy-stający z węzła koniec liny miał długość całej dłoni (fot. 3). Zbyt długa końcówka może przeszkadzać, plątać się. Jedynym minusem ósemki jest to, iż po zaciśnię-ciu, np. po locie, trudno jest ten węzeł rozwiązać. Wówczas należy go „złamać”,

a jeśli jeszcze drżą nam ręce, możemy poprosić o pomoc partnera.

W niektórych podręcznikach wspi-naczki jest mowa o zabezpieczaniu ósem-ki za pomocą tzw. półsztyka (nie jest to konieczne i nie polecamy tego sposobu, ponieważ w pewnych warunkach może on stwarzać okazję do popełnienia po-ważnego błędu).

budowa StanowiSkZakładanie stanowisk wędkowych to

temat sam w sobie. Wiele można teore-tyzować, ale reguła jest jedna – nie mo-gą się urywać.

Podczas budowy stanowiska pamię-tajcie o tym, że:

stanowisko powinno być założone z co najmniej dwóch punktów (w wy-jątkowych przypadkach może być je-den, np. solidne drzewo),

punkty mocujące muszą być solidne (zgubne może być zaakceptowanie pierwszych lepszych),

kilka punktów można sprowadzić do jednego, łącząc karabinkiem osobne pętle lub taśmy (fot. 1),

karabinek (koniecznie z blokadą zam-ka), w którym przesuwa się lina, mu-si być ułożony tak, aby lina nie tarła nadmiernie o skałę – w przypadku drogi o wyraźnym przełamaniu na krawędzi stanowisko powinno być wywieszone za nim,

karabinek stanowiskowy powinien być odwrócony zamkiem na zewnątrz, aby kontakt ze skałą nie mógł go otwo-rzyć (odkręcić, a potem otworzyć).Najłatwiej i najwygodniej jest skorzy-

stać z gotowego stanowiska. Są to naj-częściej dwa ringi połączone łańcuchem z koluchem zjazdowym (fot. 2), w które wpinamy karabinek (z blokadą zamka).

1

2


W trakcie montażu stanowisk bar-dzo przydatne będą długie pętle. Pozwo-lą one na wykorzystanie mocnych punk-tów położonych z dala od krawędzi. Zamiast motać malutkie uszka skalne tuż nad drogą można skorzystać z grubego, żywego drzewa czy wielkiego kamienia oddalonego o kilka metrów.

Na stanowiskach budowanych z wie-lu punktów łączymy je tak, aby obcią-żać wszystkie równomiernie. W każ-dym przypadku kąt utworzony przez pętle wpięte do punktów asekuracyjnych na stanowisku powinien mieć ok. 60˚. Ta-kie połączenie zapewnia prawie równo-mierne rozkładanie się sił na poszcze-gólne punkty. Za granicę bezpieczeństwa przyjmuje się kąt 90˚.

dotyczy to również stanowisk budo-wanych z bloku skalnego czy drzewa. Kąt

aSekuRacja na wędkęW asekuracji na wędkę lina przecho-

dzi przez stanowisko asekuracyjne znaj-dujące się nad wspinaczem. W takim sys-temie można asekurować się nie tylko podczas wspinania, ale również w czasie wielu zabaw na wysokości. do wspinacz-ki na wędkę można stosować zarówno liny statyczne, jak i dynamiczne.

Przyrządy asekuracyjne służą do te-go, aby wyhamować lot wspinacza. Nie wszystkie pracują w ten sam sposób – jedne działają na zasadzie odpowied-niego przełożenia liny przez karabinek i tarcia w przyrządzie (kubek, reverso), inne na zasadzie zacisku liny w przyrzą-dzie (gri-gri). Na rynku dostępnych jest wiele przyrządów asekuracyjnych – nie można jednak zapomnieć o tym, że nie-właściwe posługiwanie się nimi może być niebezpieczne dla osób wspinających się

utworzony przez pętlę lub linę narzuco-ną na blok skalny powinien mieć ok. 60˚, a nigdy nie więcej niż 90˚.

tak!

nie!

ok. 60˚

>90˚


i asekurujących. Każdym przyrządem na-leży posługiwać się zgodnie z instrukcją producenta.

Podczas asekuracji pamiętajcie przede wszystkim o:

ciągłym trzymaniu liny: nie wolno puszczać ręki ułożonej pod przyrzą-dem (można ją przesunąć lub zamie-nić ręce),

prawidłowym ułożeniu rąk: ręka poda-jąca obejmuje linę podchwytem nad przyrządem, ręka hamująca obejmu-je linę nachwytem pod przyrządem (fot. 1),

obejmowaniu liny: dłonie obejmują li-nę pewnie, chwytem zamkniętym (nie stosujemy małpiego chwytu – obej-mujemy linę kciukiem),

odpowiedniej pozycji ciała: prawidło-wej pozycji nogi wykrocznej (zawsze od strony przewidywanego szarpnię-cia),

wpięciu karabinka w łącznik: karabi-nek współpracujący z przyrządem wpinamy bezpośrednio przez łącznik w uprzęży lub przez łącznik i oczko utworzone przez linę przywiązaną do uprzęży (fot. 2),

blokadzie zamka: karabinek przy przy-rządzie musi posiadać blokadę zam-ka (najczęściej wykorzystujemy ka-rabinek zakręcany). Nie wolno go zakręcać na siłę, ponieważ po obcią-żeniu może być problem z poluzo-waniem nakrętki (po zakręceniu ka-rabinka do końca odkręcamy zamek o pół obrotu),

położeniu dłoni: dłonie powinny znaj-dować się w pewnej odległości od przyrządu (nie na nim) – tak, aby za-pobiec bolesnym przyszczypnięciom,

różnicy wagi: asekurujący powinien ważyć więcej niż połowa ciężaru oso-by wspinającej się.

1

2


1 2

3 4

65


asekuracja z kubków

Kubek asekuracyjny jest jednym z naj-popularniejszych przyrządów do aseku-racji, cechuje go prosta budowa oraz ła-twość użytkowania.

Wpinanie liny do kubka jest łatwe – wystarczy mocno zgiąć ją w pół i wcisnąć w jeden z otworów kubka, a następnie wpiąć w karabinek.

Podawanie i wybieranie liny wyma-ga jednak dobrej koordynacji ruchowej. Aby zablokować linę w przyrządzie, na-leży powiększyć przegięcie liny w punk-cie jej wyjścia z przyrządu, trzymając li-nę przynajmniej jedną ręką w dole, pod przyrządem (fot. 1).

Używając lin o średnicach mniejszych od zalecanych, siłę hamowania kubka można zwiększyć przez dodanie jesz-cze jednego karabinka (fot. 2) – lina ma dzięki temu większe pole kontaktu z po-wierzchnią tarcia.

W czasie asekuracji może zdarzyć się sytuacja, w której osoba asekurująca bę-dzie musiała uwolnić ręce. Wtedy nale-ży zastosować blokowanie liny. Polega ono na zawiązaniu z wolnego jej odcin-ka węzła flagowego na stałym ramieniu karabinka (fot. 3, 4). Zaciskając węzeł fla-

1 2

gowy, można wypuścić dłuższy odcinek pętli U-kształtnej, co stanowi pewne zabezpieczenie (fot. 5). dodatkowo moż-na jeszcze zawiązać kluczkę na tej koń-cówce (fot. 6).

asekuracja z gri-griGri-gri to przyrząd posiadający auto-

matyczną blokadę, przeznaczony do lin pojedynczych, używany głównie do ase-kuracji na wędkę.

Mimo automatycznej blokady, w jaką wyposażone jest gri-gri, podczas aseku-racji nigdy nie wolno puszczać wolnego końca liny (fot. 1).

Aby opuścić partnera podczas wspi-naczki na wędkę, należy odblokować linę poprzez odciągnięcie plastikowej rączki. Prędkość i płynność opuszczania regulu-je się obiema rękami. Jedna ręka znajduje się na rączce, a druga na linie hamującej. Silniejsze lub słabsze naciskanie na rączkę reguluje prędkość zjazdu (fot. 2).

Automatyczność oraz niezawodność gri-gri nie zwalnia asekurującego z czuj-ności podczas wspinaczki partnera, a sa-ma obsługa urządzenia wymaga dość dużej wprawy. Nie jest to przyrząd dla nowicjuszy!


zabawy linowedalej przedstawiamy kilka ćwiczeń

oraz zabaw z wykorzystaniem profesjo-nalnego sprzętu wspinaczkowego, które można zorganizować w czasie zbiórek, biwaków czy obozów.

zjazdy pionowePolegają na pionowym przemiesz-

czaniu się w dół na linach wspinaczko-wych za pomocą przyrządów asekuracyj-no-zjazdowych. Zjazd może odbywać się z asekuracją górną lub dolną, zjeżdżający jest opuszczany przez partnera lub zjeż-dża z własną asekuracją. Zjazdy można wykonywać z różnych miejsc lub obiek-tów (skały, jaskinie, drzewa, budynki).

Zjazdy wykonuje się po nierucho-mej linie. W najprostszej wersji zjeż-dża się na dwóch żyłach liny złożonej na pół i wpiętej w karabinek stanowiskowy (HMS). Prędkość zjazdu kontrolujemy sa-mi, zmniejszając lub zwiększając tarcie pomiędzy liną a powierzchnią przyrządu. Zjazdy wykonujemy zawsze z asekuracją: z użyciem węzła, z użyciem przyrządu za-ciskowego lub przy pomocy osoby ase-kurującej.

W zależności od tego, gdzie w stosun-ku do uprzęży jest umieszczony przyrząd zjazdowy, możemy wyróżnić:

zjazd w niskim przyrządzie – przyrząd wpięty do łącznika uprzęży (za pośrednictwem karabinka) tak, jak przy asekuracji na wędkę (fot. 1),

zjazd w wysokim przyrządzie – przyrząd umiejscowiony nad łączni-kiem uprzęży (mniej więcej na wyso-kości twarzy) i połączony z łącznikiem za pośrednictwem taśmy (fot. 2).Zjazd w wysokim przyrządzie obec-

nie jest najpowszechniej stosowaną techniką. Pomimo tego, iż jest nieco bar-

Jeszcze niedawno taternictwo, wspi-naczkę czy speleologię uprawiali nielicz-ni, wybrani, specjalnie przeszkoleni. dziś – kiedy sztuczne ścianki wspinaczko-we, parki linowe oraz centra sportowe powstają niemal w każdym średniej wiel-kości mieście, a sprzęt alpinistyczny do-stępny jest w większości sklepów tu-rystycznych – nie trzeba być wybitnym wspinaczem, by znaleźć się wysoko nad ziemią i poczuć smak ekspozycji. Media spopularyzowały linowe rozrywki, do na-bycia i używania sprzętu nie są wymaga-ne zezwolenia, rzesza amatorów linowej przygody wciąż rośnie. Zdarza się coraz częściej, że organizacje niezwiązane ze środowiskiem alpinistycznym, grupy to-warzyskie i indywidualni amatorzy przy-gód próbują na własną rękę improwizo-wać i naśladować coś, co – ich zdaniem – pozwala bezpiecznie i szpanersko po-szaleć.

UWAGA

Należy pamiętać, że zabawy linowe mogą być realizowane tylko przez profesjonalne firmy lub środowiska alpinistyczne.


dziej skomplikowany, posiada wiele zalet. Wśród nich należy wymienić fakt, iż przy-rząd przyjmuje obciążenie – węzeł zaci-skowy natomiast utrzymuje linę w stanie zablokowanym, co sprawia, że zjazd moż-na prowadzić jedną ręką, a w stanie za-blokowanym obie ręce są wolne.

Idealna pozycja zjazdowa to odchy-lenie ciała od płaszczyzny ściany o mniej więcej 55˚, z rozstawionymi nogami, lek-ko ugiętymi kolanami i stopami oparty-mi całą powierzchnią o skałę (fot. 3). Nie odbijamy się od ściany podczas zjazdu – zjeżdżamy płynnie, kontrolując ruchy (tak jakbyśmy szli tyłem). Na krawędzi prze-wieszki (załamania) należy ugiąć kola-na jeszcze bardziej, by zminimalizować gwałtowność uderzenia liny o krawędź skalną. Warto także wychylić się w kie-runku ekspozycji i wypuścić szybciej linę z przyrządu, wówczas komfort zjazdu będzie większy.

Jednym z niebezpieczeństw w czasie zjazdów jest możliwość odwrócenia do góry nogami. Może to zdarzyć się przede wszystkim w przypadku osób ze sporą nadwagą i małych dzieci, ponieważ mają one inaczej umiejscowiony środek cięż-kości – w takich wypadkach lub gdy ist-nieje inne zagrożenie mogące spowodo-wać odwrócenie, najczęściej zakłada się pełną uprząż (z pasem piersiowym).

1

2

3


Bezwarunkowo trzeba pamiętać o tym, że:

Stanowisko zjazdowe musi być pewne i niezawodne.

Należy związać włosy (tak, aby nie wkręciły się w przyrząd), zdjąć przedmioty zawieszone na szyi, pierścionki i inne ozdoby (długie kolczyki, makramy, rzemyki itp.).

Przed samym zjazdem trzeba sprawdzić wszystko jeszcze raz (uprząż, wpięcie przyrządu, stano-wisko, blokadę karabinków).

W trakcie zjazdu należy skon-centrować się na wykonywanych czynnościach, a przede wszystkim nie wolno spieszyć się.

Zawsze trzeba zjeżdżać w kasku. Można go zdjąć dopiero w bez-piecznej odległości od ściany (ze względu na spadające kamienie naruszone podczas zjazdu).

Podczas wpinania się do zjazdu trzeba mieć autoasekurację – naj-częściej korzysta się z lonży, wy-konanej z taśmy.

Lonża to pętla zamontowana do łącznika uprzęży. do lonży wpięty jest karabinek z blokadą zamka. Karabinek lonży wpina się w stały punkt asekuracyjny lub punkt centralny stanowiska. Lonża jest najszybszym sposobem autoasekuracji i powinna być używana podczas wszystkich operacji linowych

wychodzenie po linie

We wspinaczce, o czym sami z pew-nością się przekonacie, zdarzają się sytuacje, które wymagają umiejętności podejścia po linie – może to być ewa-kuacja rannego partnera ze ściany lub wyjście z jaskini. Poza tym wychodzenie po linie może być zabawą samą w sobie. Podejście wykonuje się na pojedynczej (rzadko podwójnej) linie zamocowanej na stałe do stanowiska węzłem (kluczką, podwójną ósemką).

Można wyróżnić dwa sposoby pod-chodzenia po linie:

za pomocą pętli lub taśm, któ-re służą do wiązania węzłów zacisko-wych, np. prusika (stąd technika ta na-zywana jest prusikowaniem),

za pomocą przyrządów mecha-nicznych (basica, małpy, gri-gri i wie-lu innych), tzw. małpowanie.Niezależnie od metody technika po-

dejścia jest taka sama – zmienia się tylko rodzaj zacisków (pętla, basic, ascension, gri-gri lub inne).

do wychodzenia po linie wykorzystu-jemy dwie pętle. długa pętla jest prze-znaczona na nogę, krótsza (biodrowa) współpracuje z uprzężą. Węzeł zacisko-wy pętli biodrowej powinien znajdować się powyżej węzła zaciskowego pętli noż-nej. długość każdej z tych pętli dobieramy na podstawie własnego doświadczenia. Na linie montujemy węzeł lub przyrząd zaciskowy i wpinamy do łącznika uprzęży


za pośrednictwem karabinka z blokadą zamka (fot. 1). Zacisk powinniśmy umie-ścić na wysokości twarzy. Następnie pod-ciągamy go maksymalnie wysoko i siadamy (fot. 2). Zawiązujemy drugi węzeł zacisko-wy na linie. Wkładamy nogę w pętlę noż-ną, zginamy ją w kolanie i podnosimy się (przesuwając też węzeł) na tyle wysoko, żeby można było swobodnie w niej stanąć (fot. 3). Im wyżej ją podniesiemy, tym większy uzyskamy postęp. Ten moment jest chyba najtrudniejszy – przytrzymu-jąc linę oburącz powyżej górnego wę-zła, musimy na tej nodze wstać i jedno-cześnie, prostując ją, zbliżyć ciało do liny (fot. 4). Następnie, przytrzymując wciąż

jedną ręką linę, przesuwamy górny pru-sik maksymalnie w górę i ponownie sia-damy. Potem cały proces zaczyna się od początku (fot. 5).

Podejście po linie na węzłach zacisko-wych jest dość wyczerpujące i powolne. Aby zwiększyć tempo, węzły można za-stąpić przyrządami zaciskowymi. Jednym ze sposobów podejścia po linie na przy-rządach jest użycie małpy i gri-gri. Wpina-my gri-gri tak, jak przy asekuracji, a małpę zamiast prusika z pętlą

harcerski poradnik wspinaczkowy · 2015. 12. 28. · wspinaczka uczy także odpowiedzialności za...

Documents