harak champa 54 - tin · pdf file°fulor taán coâng pleiku...

Töø maët traän FLM ñeán phong traøo Fulro Cuoäc ñaáu tranh cuûa daân toäc thieåu soá mieàn trung Vieät Nam (1955-1975)

Phaàn 4

TIØNH HIØNH NAÊM 1964-1969

Bieán coá naêm 1965 °Saøi Goøn ñöùng tröôùc nhöõng yeâu saùch cuûa Fulro °Myõ ñoái phoù vôùi yeâu saùch cuûa Fulro °Fulor taán coâng Pleiku °Nhöõng yeâu saùch môùi cuûa Fulro °Hai quan ñieåm khaùc bieät giöõa caùc töôùng laõnh Vieät nam °Baõi boû cheá ñoä quaân dòch cho caùc daân toäc thieåu soá °Phaûn öùng cuûa Hoaøng thaân Norodom Sihanouk °Keâu goïi Lieân Hieäp Quoác

- FLN laø chöõ vieát taéc cuûa Front de Libeùration des Montagnards (Maët traän giaûi phoùng daân toäc Thöôïng) - FULRO laø chöõ vieát taéc cuûa Front Unifieù de Lutte des Races Opprimeùes (Maët traän thoáng nhaát ñaáu tranh daân toäc bò aùp böùc)

Harak Champaka

Dieãn Ñaøn Lòch Söœ vaø Neàn Vaên Minh Champa Chuœ nhieäm: Musa Porome

56 Square des Bauves, 95140 Garges les Gonesse, France Email : [email protected], [email protected]

www.champaka.org

Harak Champaka soá 54, ngaøy 7-12-2010

Pgs. Ts. Po Dharma

Champaka 7 tpUÈ OrH dVH skrŸ OS% vrI∑ c*π _

Pgs. Ts. Po Dharma Vôùi moät baøi coäng taùc cuœa Ts. Mak Phoeun

Thay lôøi töïa cuœa Gs. Ts. P-B. Lafont

Töø maët traän FLM ñeán phong traøo FULRO Cuoäc ñaáu tranh cuûa daân toäc thieåu soá mieàn nam Ñoâng Döông

(1955-1975)

International Office of Champa Paris-San Jose

2007

TIØNH HIØNH NAÊM 1964-1969

Bieán coá naêm 1965

Ñaàu naêm 1965, moät vaøi vò laõnh ñaïo Taây Nguyeân coù leõ bò aûnh höôûng bôûi nhöõng lôøi tuyeân truyeàn cuûa chính quyeàn Saøi Goøn vaø Y Thih Eban vaøo cuoái naêm 1964, baét ñaàu ñaët laïi vaán ñeà coù chaêng Champa tröôùc ñaây chæ laø vöông quoác cuûa rieâng ngöôøi Chaêm vaø khoâng coù moái lieân heä lòch söû hay vaên hoùa gì vôùi daân toäc Taây Nguyeân caû. Chính vì theá, hoï ñaët bao caâu hoûi vôùi Y Bham Enuoâl taïi sao toå chöùc naøy chæ nhaèm ñaáu tranh giaœi phoùng Champa, nhöng ña soá chieán só laø thaønh vieân goác Taây Nguyeân. Ñoái vôùi hoï, teân goïi Maët Traän Giaûi Phoùng Champa-Fulro ñaõ noùi leân daân toäc “Thöôïng” vaø “Cao Nguyeân” khoâng coù moät choå ñöùng trong toå chöùc naøy1. Sau maáy laàn suy nghó, Y Bham Enuoâl ñeà nghò ñoåi danh xöng Maët Traän Giaûi Phoùng Champa-Fulro thaønh Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa hay toát hôn nöõa Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham. (Dega laø moät töø Rañeâ aùm chæ saéc daân mieàn nuùi)2. Ñeå giaœi quyeát söï khuûng hoaûng naøy, Leøs Kosem vaø Y Bham Enuoâl quyeát ñònh teân goïi môùi cuûa maët traän laø Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro, dòch töø tieáng Phaùp Front de Libeùration des Hauts Plateaux du Champa, vieát taét chính thöùc laø FLHPC-Fulro. Maëc duø ñaõ coù quyeát ñònh veå danh xöng môùi naøy, nhöng Y Bham Enuoâl vaån duøng teân goïi Maët Traän

1 Taøi lieäu Fulro: 1-65. 2 Nhieàu daân toäc khaùc ôœ Taây Nguyeân khoâng hieåu theá naøo laø nghóa chính xaùc

cuœa ngoân töø Dega.

Tình hình naêm 1964-1969

2

Giaûi Phoùng Dega-Cham trong moät soá vaên thö gôœi cho chính

quyeàn Saøi Goøn3. Söï ra ñôøi cuœa Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham ñaõ ˜ñöa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro vaøo moät khuùc quanh môùi. Moät soá thaønh vieân nhö Y Dhôn Adrông, Y Nhuin, Y Bhan Kpôr, Y Nham Eban, Ksor Duoât, Kpa Dôh, vv… laø nhöõng ngöôøi gaàn guõi vôùi Leøs Kosem khoâng chaáp nhaân teân goïi Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham, vì töø “Dega” khoâng coù yù nghóa roœ raøng. Hoï cuõng toá caùo Y Bham Enuoâl laø moät nhaø laõnh ñaïo thieáu taàm nhìn chính trò4. Maëc duø coù moät soá phaœn ñoái quan ñieåm Y Bham Enuoâl, Leøs Kosem vaãn daønh cho oâng ta moät söï quan taâm ñaày tình huynh ñeä vaø luoân luoân xem Y Bham Enuoâl nhö laø moät “ngöôøi anh caû”. Söï tieáp ñoùn noàng haäu vaøo ñaàu naêm 1965 taïi Phnom-Peânh daønh cho Y Bham Enuoâl vaø Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro cuœa oâng ta ñaõ chöùng toû ñieàu ñoù. Theo Leøs Kosem, oâng Y Bham Enuoâl khoâng coù naêng khieáu veà toå chöùc chính trò, nhöng oâng ta laø moät nhaän vaät coù uy tín vaø aûnh höôûng lôùn lao ñoái vôùi saéc daân Taây Nguyeân, moät nhaø laõnh ñaïo duy nhaát coù ñuû naêng löïc ñeå taäp trung vaø thuyeát phuïc daân toäc Taây Nguyeân chaáp nhaän ñöôøng höôùng cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro. Theo Leøs Kosem, cuõng nhôø uy tín cuûa Y Bham Enuoâl maø maët traän Fulro ñaõ taäp trung ñöôïc moät löïc löôïng huøng maïnh ñeå ñöa toå chöùc naøy vaøo moät choã ñöùng treân baøn côø chính trò cuûa Vieät Nam5. Ñaàu naêm 1965, Leøs Kosem quyeát ñònh moät chieán löôïc chính trò môùi laø taêng cöôøng nhöõng hoaït ñoäng du kích nhaèm taïo neân söï hoang mang trong coäng ñoàng ngöôøi Vieät ñònh cö sinh

3 Taøi lieäu Fulro: 1-65. 4 Taøi lieäu Fulro: 1-65. 5 Taøi lieäu Fulro: 1-65.


3

soáng treân Cao nguyeân baèng caùch taán coâng nhöõng xe coä Vieät Nam treân ñöôøng noái lieàn Quaûng Ñöùc vôùi DaLat. Ngaøy 25 thaùng 1, moät trong nhöõng ñôn vò Fulro chaën moät chieác xe ñoø ôû caây soá 127 vaø xöû töû 9 haønh khaùch ngöôøi Kinh. Moät vaøi ngaøy sau ñoù, moät ñôn vò khaùc cuõng chaën xe ñoø gieát cheát 12 ngöôøi Kinh, trong ñoù coù 4 coâng chöùc vaø 2 caûnh saùt cuœa Saøi Goøn tröôùc khi ruùt veà maët khu ôû Kampuchea6. Ngaøy 15-1-1965, töôùng Nguyeãn Cao Kyø vaø Nguyeãn Vaên Thieäu laät ñoå thuœ töôùng Nguyeãn Khaùnh vaø thaønh laäp chính phuû môùi. Nguyeãn Vaên Thieäu ñöôïc ñeà cöû laøm chuû tòch Uyû Ban Laõnh Ñaïo Quoác Gia, vaø Nguyeãn Cao Kyø, chuû tòch Uyû Ban Haønh Phaùp Trung Öông7. Sau ngaøy ñaœo chaùnh ôœ Saøi Goøn, ñaïi taù Leøs Kosem hoïp boä phaän laõnh ñaïo Fulro ñeå xem xeùt tình hình seõ tieáp dieãn nhö theá naøo ôû Vieät Nam vaø phaân tích yeáu toá lòch söœ lieân quan ñeán töôùng Nguyeãn Vaên Thieäu laø nhaân vaät xuaát thaân töø Phan Rang, nôi coù ñoâng ñuùc daân cö Chaêm, trong khi ñoù töôùng Nguyeãn Cao Kyø thuoäc theá heä di cö töø Baéc Vieät8. Thaùng 2 naêm 1965, hoaøng thaân Norodom Sihanouk toå chöùc taïi Phnom-Peânh moät Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông (Confeùrence des Peuples Indochinois) döôùi khaåu hieäu “hoøa bình, ñoäc laäp, lieân keát” ñeå giaûi quyeát vaán ñeà chính trò Ñoâng Döông9. Trong hoäi nghò aáy, Y Bham Enuoâl, chuû tòch Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro laø khaùch quí cuûa quoác tröôûng Kampuchea vaø cuûa thoáng töôùng Lon Nol, thuû töôùng chính phuû. Y Bih Aleo cuõng coù maët vôùi tö caùch laø chuû tòch Phong Traøo Taây Nguyeân Töï Trò do Haø Noäi thaønh laäp10.

6 Taøi lieäu Fulro: 1-64. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Vónh Loäc, 1965: 61. 7 Dennis J. Duncanson 1966: 349-351. 8 Taøi lieäu Fulro: 2-65. 9 Ch. Meyer, 1971: 269-271. 10 Taøi lieäu Fulro: 2-65.


4

Trong dieãn vaên cuûa mình, Y Bham Enuoâl khoâng queân laäp laïi moái quan heä lòch söû raát laø thaân thieän giöõa Champa vaø Kampuachea, hai naïn nhaân cuûa chính saùch baønh tröôùng Vieät nam vaø nhaán maïnh raèng muïc tieâu cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro laø giaûi phoùng Champa khoûi aùch thoáng trò cuûa Vieät Nam xaâm löôïc. OÂng ta noùi leân lôøi bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi hoaøng thaân Norodom Sihanouk veà söï hoã trôï chính trò vaø tinh thaàn maø hoaøng thaân ñaõ daønh cho Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro. OÂng ta cuõng baøy toû söï haân haïnh ñöôïc moät nöôùc laùng gieàng, Kampuchea, môøi tham döï hoäi nghò moät caùch chính thöùc ñeå neâu ra nhöõng nguyeän voïng cuûa daân toäc Taây Nguyeân vaø Chaêm. Sau cuøng, oâng ta ca tuïng nhöõng thaønh tích chieán ñaáu cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro11. Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông laø moät dieån ñaøn chính trò quan troïng. Nhaân dòp naøy, Leøs Kosem döïa vaøo cô hoäi naøy ñeå ñöa dö luaän quoác teá höôùng veà Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro maø oâng ta laø ngöôøi saùng laäp vieân. Ñoàng thôøi söï hieän dieän cuûa Y Bham Enuoâl taïi Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông ñaõ noùi leân söï lieân heä chaët cheõ giöõa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro vaø chính quyeàn Kampuchea – chaúng haïn nhö toång haønh dinh Fulro ñaët taïi Sen Monorom, tænh lò tænh Mondulkiri – vaø nhaát laø söï xuaát hieän cuûa maët traän naøy treân dieãn ñaøn quoác teá12. Ñoái vôùi töôùng Vónh Loäc, moät nhaø laõnh ñaïo quaân söï Saøi Goøn ñaët traùch veà hoà sô Fulro, Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông chæ laø moät dieãn ñaøn chính trò cuœa hoaøng thaân Norodom Sihanouk, coù söï yeåm trôï cuœa Vieät Coäng, nhaèm giôùi thieäu Fulro tröôùc dö luaän quoác teá. Töôùng Vónh Loäc nghó raèng Kampuchea vaø Coâng Hoaø Phaùp laø hai quoác gia yeåm trôï tröïc tieáp cho Fulro,

11 Taøi lieäu Fulro: 2-65; Y Bham Enuoâl, Discours...15 mars 1965. 12 Taøi lieäu Fulro: 2-65. Xem theâm Ch. Meyer, 1971: 270.


5

baèng chöùng cuï theå ñoù laø chöông trình “tieáng noùi Fulro” ñöôïc chính thöùc loan tin haøng ngaøy töø 13h00 giôø treân laøng soùng cuûa ñaøi phaùt thanh Kampuchea baèng nhieàu thöù tieáng: Phaùp, Kampuchea, Bana, Churu, Seùñaêng, v.v.13. Sau Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông vaøo thaùng 2 naêm 1965, moät phieân hôïp cuûa hoäi ñoàng toái cao Fulro ñaõ dieãn ra taïi Phnom-Peânh ñeå nghieân cöùu tình hình chính trò vaø quaân söï ôœ cao nguyeân. Ñoái vôùi Leøs Kosem, cao nguyeân trôû thaønh moät khu vöïc chieán löôïc quaân söï maø 4 ñoái töôïng ñang tranh daønh nhau laøm chuœ tình hình: chính quyeàn Saøi Goøn, quaân ñoäi Myõ, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñöôïc Kampuchea yeåm trôï vaø Phong Traøo Taây Nguyeân Töï Trò do Haø Noäi thaønh laäp. Theo Leøs Kosem, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñaõ trôû moät ñoái töôïng quaân söï quan troïng buoäc chính quyeàn Saøi Goøn phaûi ñeán baøn hoäi nghò ñeå thöông thuyeát. Theo oâng ta, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro caàn phaûi tieáp tuïc laøm aùp löïc vôùi chính quyeàn Vieät Nam baèng caùch gieo raéc söï xaùo troän treân Cao Nguyeân. Neáu chính quyeàn Saøi Goøn töø choái giaœi quyeát yeâu saùch Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro, toå chöùc naøy seõ keâu goïi caùc saéc daân Taây Nguyeân lieân keát vôùi Maët Traän Giaœi Phoùng Mieàn Nam (Front National de Libeùration) cuûa Haø Noäi14. Gaàn ñuùng 1 thaùng sau ngaøy Hoäi Nghò Daân Toäc Ñoâng Döông, chính quyeàn Saøi Soøn chaáp nhaän thoaû maõn ba yeâu saùch sau cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro: – Taïo ñieàu kieän deã daûi cho caùc sinh vieân vaø hoïc sinh daân toäc thieåu soá vaøo caùc tröôøng ñaëc bieät. – Thaønh laäp moät tröôøng sö phaïm taïi Ban Meâ Thuoät cho caùc saéc daân thieåu soá.

13 Vónh Loäc, 1965: 62. 14 Taøi lieäu Fulro: 2-65


6

– Taùi laäp caùc toaø aùn phong tuïc15. Vaøo thaùng 3 naêm 1965, Y Bih Aleo vaø Rcom Briu (Jarai) thaønh vieân Hoäi Ñoàng Toái Cao cuûa Maët Traän Giaœi Phoùng Mieàn Nam ñeán gaëp Y Bham Enuoâl taïi Phnom-Peânh. Trong cuoäc gaëp gôõ naøy, Y Bih Aleo tìm caùch thuyeát phuïc Y Bham Enuoâl gia nhaäp Phong Traøo Taây Nguyeân Töï Trò cuœa Haø Noäi. Ñöôïc Leøs Kosem coá vaán, Y Bham Enuoâl traû lôøi cho Y Bih Aleo, baïn hoïc cuøng tröôøng vaø cuõng laø thaønh vieân cuõ cuœa toå chöùc Bajaraka, laø Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro khoâng coù muïc tieâu ñoøi hoœi qui cheá töï trò ôœ Taây Nguyeân maø laø giaûi phoùng Taây Nguyeân ra khoûi aùch thoáng trò cuœa Vieät Nam16. Söï gaëp gôõ giöõa Y Bih Aleo vaø Y Bham Enuoâl ñaõ ñöa chính quyeàn Saøi Goøn thay ñoåi caùch nhìn ñoái vôùi Fulro. Ngaøy 29 thaùng 4 naêm 1965, töôùng Nguyeãn Cao Kyø, Chuû Tòch UÛy Ban Haønh Phaùp Trung Öông gôûi cho Y Bham Enuoâl moät vaên thö khuyeán khích söï trôû veà Vieät nam cuûa oâng ta. Ngay sau khi trôû veà, chính quyeàn Saøi Goøn seõ giao cho oâng ta moät chöùc vuï quan troïng trong noäi caùc chính phuû vaø ban nhieàu chöùc vuï quaân söï vaø haønh chaùnh chaùnh cho caùc chieán só khaùc cuûa Fulro17. Trong taùc phaåm cuœa oâng ta, töôùng Vónh Loäc xaùc nhaän söï kieän naøy, nhöng laïi noùi raèng böùc thö ñoù ñaõ ñöôïc trao cho Y Bham Enuoâl ngaøy 5 thaùng 6 naêm 1965 chöù khoâng phaûi 29 thaùng 4 196518. Ngaøy 6 thaùng 6 naêm 1965, trong böùc thö traœ lôøi cho Nguyeãn Cao Kyø, Y Bham Enuoâl vieát raèng oâng ta saün saøng trôû

15 Taøi lieäu Fulro: 3-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 119. 16 Taøi lieäu Fulro: 3-65. Xem theâm Gerald C. Hickey, 1982b: 116. 17 Taøi lieäu Fulro: 4-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Alexis U. Johnson, 1965 18 Vónh Loäc, 1965: 65.


7

veà Vieät Nam vôùi ñieàu kieän laø chính quyeàn Saøi Goøn phaœi chaáp nhaän thoaû maõn ba yeâu saùch sau cuûa Fulro: 1- Chaáp nhaän Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro coù laù côø rieâng. 2- Chaáp nhaän Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñöôïc quyeàn ñöôïc thaønh laäp quaân ñoäi rieâng vôùi só soá laø 50.000 ngöôøi. 3- Toå chöùc moät hoäi nghò hoøa bình giöõa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro vaø chính quyeàn Saøi Goøn ôœ moät quoác gia thöù 3, nhö Thaùi Lan hoaëc Phi Luaät Taân19. Theo töôùng Vónh Loäc, ba yeâu saùch naøy cuûa Fulro ñaõ cho thaáy roõ thaùi ñoä phaûn ñoäng cuûa ngöôøi “Thöôïng” thieåu vaên minh vaø gaây toån thöông cho chính quyeàn Vieät Nam ôû Saøi Goøn20. Sau ngaøy 6 thaùng 6 naêm 1965, William Beachner, chuyeân vieân chính trò cuûa toaø ñaïi söù Myõ vaø moät vaøi só quan khaùc cuœa quaân ñoäi Myõ gaëp ñaïi dieän Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro taïi Ban Ñoân, phía taây Ban Meâ Thuoät ñeå baøn veà yeâu saùch maø Fulro ñaõ ñöa ra ngaøy 6 thaùng 6 naêm 196521.

Saøi Goøn ñöùng tröôùc nhöõng yeâu saùch cuûa Fulro

Ngaøy 8 thaùng 5 naêm 1965, thuû töôùng Cao Baù Quaùt µñeä ñôn xin töø chöùc. Töôùng Nguyeãn Cao Kyø, ñaày quyeàn löïc trong tay, cöû töôùng Nguyeãn Höõu Coù vaøo chöùc vuï boä tröôûng Boä Quoác Phoøng. Keå töø ñoù, chính quyeàn môùi ôœ Saøi Goøn thay ñoåi chieán löôïc baèng taùi laäp laïi chính saùch thöông thuyeát vôùi Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro”22. Thaät theá, töôùng Nguyeãn Cao Kyø cho raèng söï töø khöôùc giaœi quyeát nhöõng yeâu

19 Taøi lieäu Fulro: 6-64. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 133. 20 Vónh Loäc, 1965: 65. 21 Gerald C. Hickey, 1982b: 133. 22 Taøi lieäu Fulro: 6-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Dennis J. Duncanson, 1966: 351.


8

saùch cuûa Fulro chæ ñöa ñaåy khu vöïc cao nguyeân vaøo baøn tay cuœa coäng saûn. Bôûi vì ña soá quaân lính cuûa quaân ñoäi Saøi Goøn treân Taây Nguyeân laø nhöõng saéc daân “Thöôïng”. Chæ caàn moät quyeát ñònh cuœa Fulro, nhöõng chieán binh naøy coù theá quay löng ñeå hôïp taùc vôùi quaân caùch maïng (coäng saûn)23.

Ñeå giaœi quyeát vaán ñeà naøy, Nguyeãn Cao Kyø laäp ñöôøng daây lieân laïc tröïc tieáp vôùi Leøs Kosem ôû Kampuchea haàu trao ñoåi quan ñieåm vôùi oâng ta veà yeâu saùch maø Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñoøi hoûi. Qua nhöõng cuoäc tieáp xuùc, Nguyeãn Cao Kyø traán an Leøs Kosem veà söï nhöôïng boä cuœa oâng ta ñoái vôùi Fulro vôùi ñieàu kieän oâng ta töø boû yù ñònh lieân keát vôùi vieät coäng24.

• Myõ ñoái phoù vôùi yeâu saùch cuûa Fulro Ngaøy 16 thaùng 7 naêm 1965, töôùng Vónh Loäc, tö leänh quaân ñoøan II taïi Pleiku, nhaän baœn baùo caùo veà cuoäc hoïp bí maät taïi tö dinh cuœa William Beachner, nhaân vieân söù quaùn Myõ ôœ Ban Meâ Thuoät giöõa 4 ñaïi dieän cuœa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro” (Y Sen Nieâ Kdam, Y Ngoâ Buoân Ya, Y Preh Buoân Krong, Nay Luett), oâng Dorsey Anderson, nhaân vieân CIA vaø ñaïi uyù ngöôøi UÙc Ñaïi Lôïi laø Barry Peterson, coá vaán trung taâm ñaøo taïo caùn boä tröôøng sôn ôœ Taây Nguyeân. Trong cuoäc hoïp naøy, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro yeâu caàu ngöôøi Myõ phaûi toân troïng lôøi höùa cuœa töôùng Richard Dupuy ngaøy 27-9-1964 ôû buoân Sarpa, ñaõ chaáp nhaän cho Fulro ñöôïc quyeàn toå chöùc “khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm” (zoâne militaires exclusives)25.

23 Taøi lieäu Fulro: 6-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 133. 24 Taøi lieäu Fulro: 6-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 133. 25 Taøi lieäu Fulro: 7-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 133;

Vónh Loäc, 1965: 66.


9

Sau khi nghe tin veà cuoäc hoïp hoïp bí maät aáy, töôùng Nguyeãn Höõu Coù, boä tröôûng Quoác Phoøng Vieät Nam ñöùng ra pheâ bình nghieâm khaéc söï can thieäp cuûa Myõ vaøo vaán ñeà noäi boä Vieät Nam. OÂng ta ñieän thoaïi cho W. Beachner yeâu caàu giaœi thích söï coù maët cuœa Nay Luett trong phieân hoïp naøy. Vì muoán beânh vöïc cho Nay Luett, W. Beachner traû lôøi raèng Nay Luett khoâng coù trong phieân hoïp taïi nhaø oâng ta26.

Ngaøy 20 thaùng 1 naêm 1965, moät cuoäc hoïp khaùc ñaõ dieãn

ra taïi Buoân Meâ Thuoät giöõa trung taù Touprong Ya Ba (Churu) thuoäc Nha Ñaët Traùch Thöôïng Vuï vaø caùc ñaïi bieåu cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro, vôùi söï coù maët cuûa moät soá coá vaán Myõ cuûa sö ñoaøn 23 boä binh Vieät Nam.

Sau khi nhaéc ñeán moät soá ˜ñieåm ñaõ ñeà ra trong yeâu saùch, phaùi ñoaøn cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro yeâu caàu CIA Myõ phaûi toân troïng lôøi höùa cuœa töôùng Richard Dupuy vaøo ngaøy 27-9-1965. Ñeå khoâng tieát loä nhöõng yù ñònh cuûa CIA trong vaán ñeà naøy, coá vaán Myõ, laáy côù laø khoâng hieåu tieáng Vieät, xin pheùp ruùt lui ra khoœi phieân hôïp27.

Ngaøy 22 thaùng 7 naêm 1965, sau khi xem xeùt döï aùn hoã trôï quaân söï cho Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro, caùc coá vaán Myõ chuyeån ñeán töôùng Vónh Loäc moät ñeà nghò goàm 3 ñieåm:

1. Chaáp nhaän thaønh laäp “khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm” (zoâne militaires exclusives) daønh cho caùc ñôn vò chieán ñaáu Fulro maø löông thöïc vaø suùng ñaïn do quaân ñoäi Myõ cung caáp. 2. Thaønh laäp moät ban lieân laïc giöõa nhöõng ñôn vò Fulro vaø chính quyeàn quaân söï Saøi Goøn. 3. Ñeà cöû moät só quan ñaûm traùch vieäc phoái hôïp chöông trình naøy.

26 Gerald C. Hickey, 1982b: 133. 27 Taøi lieäu Fulro: 7-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Vónh Loäc, 1965: 68.


10

Treân thöïc teá, söï thaønh laäp nhöõng “khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm” (zoâne militaires exclusives) daønh rieâng cho Fulro phaùt xuaát töø yù nieäm choáng du kích cuûa Myõ nhaèm ngaên chaän moät caùch höõu hieäu söï ñoät nhaäp coäng saûn treân Cao Nguyeân. Töôùng Vónh Loäc, raát böïc mình veà caùc yù ñònh cuûa Myõ, phaùt bieåu yù kieán khoâng ñoàng tình vôùi keá hoaïch aáy baèng caùch duøng moät luaän ñieäu khoâi haøi: “vöøa môùi nghe ñeà nghò cuûa Myõ thaønh laäp boán khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm, Fulro ñaõ tuyeân boá oàn aøo laø hoï ñaõ coù boán tieåu ñoaøn chieán binh saün saøng ñoùng chieám caùc khu vöïc aáy”28. Ngaøy 23 thaùng 7 naêm 1965, khoâng chôø ñôïi söï chaáp thuaän cuûa Saøi Goøn, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ra leänh di chuyeån nhöõng ñôn vò chieán ñaáu ñeán Buoân Brieng, gaàn Ban Ñoân, phía taây Ban Meâ Thuoät, maø hoï cho laø moät trong boán “khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm” (zoâne militaires exclusives) maø ngöôøi Myõ ñaõ coù yù ñònh trao cho hoï. Vöøa ñeán, binh lính Fulro thoâng tin cho só quan traùch nhieäm traïi quaân söï Saøi Goøn ôœ Buoân Brieng veà söï coù maët cuûa hoï. Vò chæ huy traïi naøy lieàn gôûi moät böùc ñieän vaên cho caáp laõnh ˜ñaïo quaân söï quaân ñoaøn II ôû Pleiku ñeå baùo caùo tình hình quaân söï roái ren ôû Buoân Brieng vaø xin quyeát ñònh cuûa caáp treân29. Ngaøy 29 thaùng 7 naêm 1965, moät phaùi ñoaøn quaân söï Vieät Nam ñeán traïi Buoân Brieng ñeå gôõ roái cho cuoäc khuûng hoaûng. Khi phaùi ñoaøn ñeán nôi, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro lieàn taán coâng Buoân Brieng vaø laøm chuœ tình hình traïi lính naøy. Sau khi loaïi binh só Vieät Nam ra khoœi chieán tröôøng, Fulro baét moät soá binh lính Hoa Kyø laøm tuø binh vaø keùo côø Fulro leân

28 Vónh Loäc, 1965: 69. 29 Taøi lieäu Fulro: 7-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Vónh Loäc, 1965: 70.


11

tröôùc maët phaùi ñoaøn Saøi Goøn30. Bieán coá naøy ñaõ laøm cho töôùng Vónh Loäc, tö leänh quaân ñoaøn II, voâ cuøng phaån noä. Theo töôùng Vónh Loäc, Fulro chæ laø moät nhoùm phaûn ñoäng tuaân leänh coäng saûn maø oâng ta phaûi tieâu dieät baèng caùch ra leänh cho ñôn vò khoâng quaân taán coâng traïi lính aáy. Trong luùc taán coâng, moät vaøi binh só Fulro bò baét vaø chuyeån veà traïi giam ôû Duïc Myõ, gaàn Nha Trang31. Ngaøy 30 thaùng 7 naêm 1965, töôùng Nguyeãn Höõu Coù, boä tröôûng Quoác Phoøng, tuyeân boá laø söï noåi daäy cuûa Fulro ôû Buoân Brieng ngaøy 29 thaùng 7 coù lieân quan ñeán keá hoaïch cuûa Myõ qua phieân hoïp maät ngaøy 16 thaùng 7 naêm 1965 taïi nhaø oâng W. Beachner. Chính vì theá, oâng ta raát phaån noä veà thaùi ñoä cö xöû cuûa ngöôøi Myõ vaø ñeà nghò moät cuoäc hoïp khaån caáp taïi Ban Meâ Thuoät vôùi töôùng William Westmoreland (tö leänh quaân ñoäi Myõ taïi Vieät Nam) vaø Philip Manfull (coá vaán chính trò taïi toaø Ñaïi söù Myõ taïi Saøi Goøn). Trong cuoäc hoïp naøy, töôùng Nguyeãn Höõu Coù tuyeân boá raèng chính quyeàn Saøi goøn khoâng chaáp nhaän söï can thieäp cuûa ngöôøi Myõ vaøo vaán ñeà Fulro ñöôïc xem laø vaán ñeà noäi boä cuûa Vieät Nam. OÂng ta ra leänh cho William Beachner vaø ñaïi uyù ngöôøi UÙc Barry Peterson, hai nhaân vaät ñaõ tham döï phieân hoïp ngaøy 16-7-1965 vôùi Fulro, phaûi rôøi khoûi Cao Nguyeân. Cuøng luùc ñoù, töôùng Vónh Loäc cuõng leân tieáng chæ trích thaùi ñoä tròch thöôïng cuûa ngöôøi Myõ vaø keát toäi coâng khai veà söï quyeát ñònh ñôn phöông cuûa hoï trong vieäc thaønh laäp nhöõng “khu quaân söï baát khaœ xaâm phaïm” (zoâne militaires exclusives) coù lôïi cho binh lính Fulro maø khoâng caàn xin yù kieán cuûa chính quyeàn Vieät Nam32.

30 Taøi lieäu Fulro: 7-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Vónh Loäc, 1965: 70-71. 31 Taøi lieäu Fulro: 7-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Jean Larteùguy, 1965: 165-166;

Nguyeãn Traéc Dó, 1969a: 23 vaø Gerald C. Hickey, 1982b: 134-135. 32 Vónh Loäc, 1965; Gerald C. Hickey, 1982b: 134.


12

Ngaøy 22 thaùng 8 naêm 1965, chính quyeàn Saøi Goøn ñeà nghò moät cuoäc hôïp vôùi Fulro vaø giôùi thaåm quyeàn Myõ nhaèm giaûi quyeát vaán ñeà Buoân Brieng. Phaùi ñoaøn Saøi goøn do töôùng Vónh Loäc höôùng daãn vaø phaùi ñoaøn Myõ do töôùng Throck Morton, ñaïi dieän cho vaên phoøng vieän trôï Myõ taïi Vieät Nam33. Ñeå tìm ra loái thoaùt cho cuoäc khuûng hoaûng, töôùng Nguyeãn Cao Kyø, Chuû Tòch Hoäi Ñoàng Haønh Phaùp Trung Öông cho phoå bieán moät thoäng baùo chính thöùc khaúng ñònh laø chính quyeàn Saøi Goøn tìm caùch thoaû maõn nhöõng yeâu saùch maø Fulro ñaõ ñeä trình trong hoäi nghò ngaøy 16 thaùng 10 naêm 1964. Cuøng luùc ñoù, Alexis Johnson, coá vaán thöù nhaát cuœa˜ñaïi söù quaùn Hoa Kyø cuõng cho ra moät baûn thoâng baùo hoan ngheânh saùng kieán cuûa chính phuœ Saøi Goøn ñaõ quan taâm ñeán Fulro34 . Raát haøi loøng veà keát quaû aáy, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro cho ruùt binh khoûi traïi Buoân Brieng vaø di chuyeån veà maët khu ôû Kampuchea35. Ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1965, ba ñaïi dieän cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro sang Kampuchea ñeå giao cho oâng Y Bham Enuoâl hai thoâng baùo cuûa Myõ vaø Vieät Nam36. Cuõng vaøo thaùng 8 naêm 19965, chính quyeàn Saøi Goøn, nhaèm duy trì lieân laïc vôùi Fulro, chaáp thuaän thaønh laäp moät vaên phoøng thöôøng tröïc cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro taïi Vieät nam, vôùi teân goïi laø Phaùi Ñoaøn Ñaëc Bieät vaø Chính Thöùc (Deùleùgation Speùciale et Officielle, vieát taét laø DSO-Fulro). Vaên phoøng naøy ñaët ôû buoân Aleù A, gaàn Ban Meâ Thuoät. Ñaây laø vaên phoøng lieân laïc giöõa boä chæ huy cuûa Y Bham

33 Vónh Loäc, 1965: 70-71. 34 Nguyeãn Traéc Dó, 1969a: 23; Vónh Loäc, 1965: 73-77; Ngoân Vónh, 1995: 63. 35 Taøi lieäu Fulro: 8-65. 36 Nguyeãn Traéc Dó, 1969: 24.


13

Enuoâl vaø chính quyeàn Saøi Goøn. Y Dheù Adrông ñöôïc cöû laøm tröôœng phaùi ñoaøn, vaø côø cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñöôïc pheùp tung bay trong chu vi cuûa Buoân Aleù A37. Söï noåi daäy cuûa Buoân Brieng ñaõ ñöa chính quyeàn Saøi Goøn ñeán thaùi ñoä meàm deœo hôn ñoái vôùi Fulro. Hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi quan ñieåm cuœa töôùng Vónh Loäc, chính quyeàn Saøi Goøn khoâng xem Fulro nhö moät nhoùm phieán loaïn maø laø moät phong traøo vuõ trang ñöôïc nuôùc ngoaøi hoã trôï, ñoù laø Kampuchea. Khoâng keå ñeán nhöõng ñôn vò chieán ñaáu taäp trung trong chieán khu ôœ tænh Mondulkiri cuœa vöông quoác naøy, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro coøn coù nhöõng ñôn vò khaùc bí maät trong caùc traïi Löïc Löôïng Tröôøng Sôn vaø Löïc Löôïng Ñaëc Bieät cuœa Myõ. Vì theá, duøng söùc maïnh ñeå traán aùp phong traøo naøy chæ laøm taêng theâm söï caêng thaúng quaân söï treân Cao Nguyeân. Hieåu ñöôïc nhö theá, chính quyeàn Saøi Goøn soaïn thaûo moät chieán löôïc môùi nhaèm giaûi quyeát söï khuûng hoaûng naøy baèng con ñöôøng thöông thuyeát. Chính vì theá, hoï yeâu caàu Y Bham Enuoâl neân trôû veà Vieät Nam ñeå laõnh ñaïo daân toäc Taây Nguyeân. Chính quyeàn Saøi Goøn cho raèng Y Bham Enuoâl laø naïn nhaân cuûa ngöôøi Chaêm laø daân toäc muoán ñoøi Champa ñoäc laäp, moät vaán ñeà lòch söœ khoâng lieân heä gì ñeán daân toäc Taây Nguyeân38.

37 Taøi lieäu Fulro: 8-65; Gerald C. Hickey, 1965: 135. Hieäu kì cuœa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa hoaøn toaøn khaùc

bieät vôùi hieäu kì cuœa Fulro. Hieäu kì naøy laø hình chöõ nhaät chia laøm laøm ba phaàn. Phaàn beân traùi laø neàn maøu xanh laù caây treân ñoù coù maët traêng nöõa voøng maøu traéng vaø ngoâi sao maøu traéng töôïng tröng cho hoài giaùo. Phaàn chính giöõa chia thaønh 9 khuoân theo chieàu ngang: 4 khuoân maøu traéng vaø 5 khuoân maøu xanh bieån töôïng tröng cho söï ñoaøn keát. Phaàn thöù 3 beân phaœi coù neàn maøu ñoœ, töôïng tröng cho söï ñaáu tranh.

38 Taøi lieäu Fulro: 7-65.


14

Ngaøy 25 thaùng 8 naêm 1965, Y Bham Enuoâl, nhaân danh Maët Traän Giaûi Phoùng Xöù Dega-Chaêm Töï Do (Front de Libeùration du Pays Libre Dega-Cham) – teân môùi cuœa toå chöùc maø Y Bham vöøa môùi ñaët ra – gôûi ñeán töôùng Vónh Loäc, tö leänh quaân ñoaøn ñoaøn II taïi Pleiku, moät böùc thö noùi raèng löïc löôïng Fulro ñaõ saün saøng duøng vuõ löïc ñeå giaûi phoùng Cao Nguyeân khoûi aùch thoáng trò Vieät Nam neáu chính quyeàn Saøi Goøn khoâng chaáp thuaän caùc yeâu saùch cuûa ho39. Moät baœn sao cuœa böùc thö naøy ñöôïc gôûi ñeán töôùng Nguyeãn Höõu Coù, boä tröôûng Quoác Phoøng. Sau khi nhaän böùc thö, töôùng Nguyeãn Höõu Coù toå chöùc moät cuoäc hoïp baùo taïi Saøi Goøn vaøo ngaøy 25-8-1965 ñeå cho bieát yù kieán cuûa oâng ta veà Fulro. Nhaân dòp naøy, töôùng Nguyeãn Höõu Coù toá caùo Y Bham Enuoâl laø ngöôøi “Thöôïng” muoán ñoøi Taây Nguyeân ñoäc laäp. Theo Nguyeãn Höõu Coù, chính quyeàn Saøi Goøn “khoâng chaáp nhaän lieân laïc nöõa vôùi nhöõng quaân phieán loaïn Thöôïng […] . OÂng ta seõ aán ñònh thôøi gian ñeå hoï trôœ veà Vieät Nam hôïp taùc. Qua thôøi gian ñoù, chính quyeàn Saøi Goøn seõ coù nhöõng giaœi phaùp thích ñaùng ñeå tieâu dieät toå chöùc naøy”40. Cuøng luùc, töôùng Vónh Loäc leân aùn keát toäi nghieâm khaéc toå chöùc Fulro. Theo oâng ta, löïc löôïng Fulro chæ laø moät toå chöùc ñoäi hình cuœa Norodom Sihanouk, laøm tay sai cho Phaùp vaø coâng cuï cuûa vieät coäng. Ña soá nhöõng binh só Fulro laø ngöôøi Taây Nguyeân, “moät taäp theå deã bò mua chuoät, ít hoïc, laøm con côø cho nöôùc ngoaøi xaûo traù vaø ñoäc aùc muoán choáng phaù Vieät Nam”. Chính vì theá, cheá ñoä Saøi Goøn xeùt khoâng xöùng ñaùng ñeå ñöùng ra thöông löôïng vôùi nhöõng ngöôøi Thöôïng thieáu vaên minh, nhöng caàn phaûi duøng vuõ löïc ñeå tieâu dieät hoï”41.

39 Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Norman C. La Brie, 1971: 84. 40 Vónh Loäc, 1965: 85. Xem theâm Norman C. La Brie, 1971: 81-84; Gerald C.

Hickey, 1982b: 135; Ngoân Vónh, 1995: 66. 41 Vónh Loäc, 1965: 72.


15

Sau söï baát ñoàng yù kieán laàn thöù nhaát vaøo ñaàu naêm 1965 veà teân goïi Maët Traän Giaûi Phoùng Champa-Fulro, Y Bham Enuoâl vaø Leøs Kosem ñaõ ñi ñeán moät thoûa hieäp baèng caùch xöû duïng moät danh xöng môùi cho toå chöùc ñoù laø Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro. Sau khi nghe tin Y Bham Enuoâl duøng teân goïi Maët Traän Giaûi Phoùng Xöù Dega-Chaøm Töï Do trong böùc thö gôûi cho töôùng Vónh Loäc, ñaïi taù Leøs Kosem baøy toû söï ngaïc nhieân cuœa mình vaø ñaët vaán ñeà vôùi Y Bham Enuoâl veà teân goïi môùi naøy cuœa toå chöùc maø ngay caœ Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro cuõng chöa heà hay bieát. Y Bham Enuoâl traû lôøi raèng moät vaøi thaønh vieân goác Taây Nguyeân khoâng hieåu yù nghóa chính xaùc cuœa töø Champa trong caùch söû duïng haøng ngaøy. Theo Y Bham Enuoâl, daân toäc Taây Nguyeân hieåu raèng Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro coù yù ñònh giaûi phoùng laõnh thoå cuõ cuûa Champa töø Quaûng Bình cho ñeán Saøi Goøn, yeâu saùch maø chính quyeàn Saøi Goøn khoâng muoán nghe noùi ñeán42. Cuoäc khuûng hoaûng laàn thöù ba veà danh xöng Champa trong toå chöùc ñang ñi vaøo con ñöôøng beá taét, khoâng coù söï thoûa hieäp naøo caû giöõa Leøs Kosem vaø Y Bham Enuoâl. Sau ngaøy di chuyeån caùc ñôn vò Fulro treân laõnh thoå Vieät Nam vaø vieäc taán coâng traïi lính Buoân Brieng ngaøy 29-7-1965, töôùng Vónh Loäc ra moät tuyeân caùo xem Fulro nhö “moät nhoùm vuõ trang ñöôïc nöôùc ngoaøi vaø coäng saûn yeåm trôï tìm caùch gieo raéc söï xaùo troän vaø ñoøi hoûi nhöõng yeâu saùch khoâng theå bieän baïch ñöôïc, coù nguy cô ñeán an ninh cuûa ñaát nöôùc Vieät Nam”43. Vaø oâng ta theâm raèng “taát caû söï di chuyeån ñôn vò vuõ trang Fulro töø nay veà sau seõ ñöôïc xem laø moät haønh ñoäng phieán loaïn maø quaân ñoäi Vieät Nam seõ khoâng do döï tieâu dieät baèng vuõ löïc”44.

42 Taøi lieäu Fulro: 8-65. 43 Vónh Loäc, 1965: 78 44 Vónh Loäc, 1965: 79


16

Tieáp theo tuyeân caùo naøy, Y Bham Emuoâl gôûi cho töôùng Vónh Loäc moät böùc thö khaúng ñònh laø Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro seõ tieáp tuïc chieán ñaáu cho ñeán khi cheá ñoä Saøi Gon thöïc hieän yeâu saùch Fulro goàm 4 ñieåm sau ñaây:

1. Bieán Cao Nguyeân thaønh moät “quoác gia lieân keát” (Etat Associeù) vôùi Vieät Nam.

2. Coù quyeàn xöû duïng quoác kyø rieâng. 3. Coù quyeàn thaønh laäp quaân ñoäi rieâng. 4. Giaœm soá löôïng ngöôøi Vieät ñònh cö treân Caonguyeân

baèng soá löôïng cuûa naêm 1954. Neáu chính quyeàn Saøi goøn chaáp thuaän yeâu saùch aáy, Maët

Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro saún saøng tham döï cuoäc thaûo luaän vôùi Saøi goøn ôœ moät quoác gia thöù 3 nhö Phi Luaät Taân chaúng haïn45. Khi nhaän böùc thö naøy, töôùng Vónh Loäc toá caùo Y Bham Enuoâl laø “moät nhaân vaät ngoan coá, ngaïo maïn daùm ñoøi töï trò cho Cao nguyeân töø vó tuyeán17 cho ñeán Bieân Hoøa”46. Fulor taán coâng Pleiku Vaøo ngaøy 8 thaùng 9 naêm 1965, töùc laø boán ngaøy sau tuyeân baùo cuûa töôùng Vónh Loäc, löïc löôïng Fulro taán coâng moät traïi lính Vieät Nam gaàn Pleiku vaø chieám khu vöïc Buoân Ea Yong. Hai tieåu ñoaøn cuûa quaân ñoäi Saøi Goøn ñöôïc gôûi ñeán laäp töùc ñeå traán aùp söï noåi daäy naøy. Cuøng luùc ñoù, coù nhieàu nguoàn tin cho raèng 200 binh só Fulro bò cheát vì ngöôøi Vieät Nam boœ thuoác ñaàu ñoäc hoï. Bieán coá naøy laøm cho ngöôøi Vieät ñònh cö treân Cao

45 Taøi lieäu Fulro: 9-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Vónh Loäc, 1965: 83 vaø Norman C.

La Brie, 1971: 84. 46 Vónh Loäc, 1965: 82. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Norman C. La Brie, 1971: 84.


17

Nguyeân phaœi khieáp sôï, hoang mang vì sôï daân toäc Taây Nguyeân traû thu47ø.

Nhöõng yeâu saùch môùi cuûa Fulro Ngaøy 13 thaùng 10 naêm 1965, moät söï gaëp gôõ giöõa phaùi ñoaøn Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro vaø ñaïi taù Thaønh, ñaïi dieän chính quyeàn Saøi Goøn ñaõ dieãn ra ôû Buoân Meâ Thuoät. Vaøo dòp naøy, Fulro yeâu caàu ñaïi taù Thaønh chuyeån ñeán chính quyeàn Saøi Goøn nhöõng yeâu saùch sau ñaây: 1. Chaáp nhaän cho Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro quyeàn ñöôïc söû duïng laù côø rieâng. 2. Cho pheùp Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro thaønh laäp quaân ñoäi rieâng. 3. Ban haønh moät qui cheá ñaëc bieät cho caùc daân toäc thieåu soá. 4. Cho pheùp thaønh laäp Phuû Toång Uyû Saéc Toäc coù qui cheá ngoaïi giao gioáng nhö qui cheá cuûa moät toøa ñaïi söù vaø truï sôœ cuœa Phuû Toång Uyû ñaët taïi Ban Meâ Thuoät. 5. Chaáp thuaän cho Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro ñöôïc tham gia caùc hoäi nghò quoác teá lieân quan ñeán caùc daân toäc thieåu soá48. Ñaïi taù Thaønh traû lôøi raèng chính phuœ Saøi Soøn khoâng theå thoûa maûn naêm yeâu saùch ñoù vì Vieät Nam ñaõ thöïc hieän trong voøng moät naêm nay nhieàu yeâu saùch cuûa Fulro, cuï theå: 1. Thaønh laäp moät tröôøng quaân söï daønh cho con em cuûa binh só daân toäc thieåu soá. 2. Baõi boû nghò ñònh 1958 cuûa Ngoâ Ñình Dieäm nhaèm tòch thu ñaát ñai treân Cao Nguyeân.

47 N. C. La Brie, 1971: 85; Gerald C. Hickey, 1982b: 136; Vónh Loäc, 1965: 87. 48 Taøi lieäu Fulro: 10-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 135.


18

3. Chaáp thuaän ngaøy 22-7-1965 taùi laäp laïi toøa aùn phong tuïc. 4. Xaây döïng moät tröôøng sö phaïm môùi taïi Ban Meâ Thuoät do ngöôøi Myõ taøi trôï. 5. Thaønh laäp moät tröôøng trung hoïc kyõ thuaät Y Ut taïi ban Meâ Thuoät daønh rieâng cho hoïc sinh daân toäc thieåu soá. 6. Chaáp thuaän daønh moïi deã daøng cho caùc hoïc sinh vaø sinh vieân thieåu soá vaøo nhöõng tröôøng ñaëc bieät. 7. Thaønh laäp nhöõng tröôøng trung hoïc cho nhöõng daân toäc thieåu soá treân cao nguyeân vaø ôû ñoàng baèng nhö ôœ phan Rang vaø Phan Rí49. Ñaàu thaùng 11 naêm 1965, uûy ban ñaëc traùch caùc vaán ñeà daân toäc thieåu soá cuœa toøa ñaïi söù Myõ trao cho oâng ñaïi söù Hoa Kyø moät baùo caùo cho bieát laø vieäc thöông thuyeát giöõa Fulro vaø chính quyeàn Saøi Goøn ñi vaøo con ñöôøng beá taét vì hai vò töôùng Vónh Loäc vaø Nguyeãn Höõu Coù coù moät thaùi ñoä ñoái vôùi Fulro hoaøn toaøn khaùc bieät, nhaát laø khoâng cuøng quan ñieåm vôùi chính quyeàn Saøi Goøn veå maët traän naøy. Theo Vónh Loäc vaø Nguyeãn Höõu Coù, chính quyeàn Saøi Goøn phaûi duøng vuõ löïc ñeå tieâu dieät phong traøo Fulro. Hoï coøn toá caùo Nha Ñaëc Traùch Thöôïng Vuï khoâng coù vai troø tích cöïc trong vaán ñeà Fulro, moät cô quan cuœa nhaø nöôùc do trung taù Touprong Ya Ba (Churu) ñieàu haønh, moät ngöôøi “Thöôïng” baát löïc, khoâng coù moät tí aûnh höôûng naøo ñoái vôùi toå chöùc Fulro50. Moät khi cuoäc ñaøm phaùn vôùi cheá ñoä Saøi Goøn ñi vaøo ngoû beá taét, Y Bham Enuoâl, vôùi tö caùch laø chuû tòch Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham ñaõ gôûi moät vaên thö ñeà ngaøy 8-11-1965 cho Lyndon B. Johnson, toång thoáng Hoa Kyø yeâu caàu oâng ta laøm aùp löïc vôùi chính quyeàn Saøi Goøn ñeå ban haønh moät qui cheá ñaëc bieät

49 Nguyeãn Traéc Dó, 1969; Gerald C. Hickey, 1982b: 135. 50 Gerald C. Hickey, 1982b: 138.


19

treân Cao Nguyeân töông töïa nhö qui cheá cuõ cuœa Hoaøng trieàu cöông thoå. OÂng ta cuõng ñaõ gôûi cho Lieân Hieäp Quoác moät vaên thö khaùc coù noäi thö töông töïa51. Cuõng nhôø böùc thö gôœi cho töôùng Vónh Loäc, Leøs Kosem môùi bieát laø Y Bham Enuoâl coù chuyeån hai laù thö chính thöùc toång thoáng Hoa Kyø vaø Lieân Hieäp Quoác vôùi tö caùch laø chuû tòch Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham – tröôùc kia laø Maët Traän Giaûi Phoùng Xöù Dega-Chaøm Töï Do – teân goïi môùi maø Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro chöa töøng bieát ñeán. Leøs Kosem yeâu caàu Y Bham Enuoâl giaûi thích nguyeân nhaân cuœa söï thay ñoåi naøy. Söï xoùa boœ töø “Champa” trong danh xöng naøy ñaõ laøm cho Leøs Kosem coù caœm giaùc raèng Y Bham Enuoâl, vì coù söï aùp löïc cuûa moät vaøi thaønh vieân Taây Nguyeân, khoâng muoán teân goïi Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro nöõa maø laø Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham. Vì muïc tieâu cuœa Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham khoâng phaœi laø phong traøo ñoøi giaœi phoùng Champa maø laø baûo veä quyeàn lôïi kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò cuûa ngöôøi Thöôïng (Dega) treân cao nguyeân vaø ngöôøi Chaêm ôû ñoàng baèng Phan Rang vaø Phan Rí, phuø hôïp vôùi nguyeän voïng cuœa chính quyeàn Saøi Goøn52.

Vieäc söû duïng danh xöng Maët Traän Giaûi Phoùng Dega-Cham ñaõ khueách ñaïi theâm söï raïn nöùt giöõa caùc thaønh vieân Fulro. Moät soá ngöôøi gaàn guõi vôùi Leøs Kosem nhö Y Dhôn Adrông, YBhan Kpôr, Y Nham Eban, Ksor Duoât, Kpa Dôh, chæ trích naëng neà Y Bham Enuoâl veà söï thieáu taàm nhìn lòch söû, veà thaùi ñoä thieáu trung thaønh vôùi cöông lónh cuœa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro, veà söï do döï khoâng muoán duøng giaœi phaùp quaân söï choáng laïi Vieät Nam. Vì khoâng chaáp nhaän nhöõng

51 Taøi lieäu Fulro: 11-65; Y Bham Enuoâl, 1965. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi N. C. La

Brie, 1971: 85 vaø Gerald C. Hickey, 1982b: 139. 52 Taøi lieäu Fulro: 8-65.


20

lôøi chæ trích aáy, Y Bham Enuoâl quyeát ñònh caét ñöùt lieân laïc vôùi Y Dhôn Adrông vaø nhoùm cuœa oâng ta53.

Ngaøy 19 thaùng 9 naêm 1965, baùo chí Kampuchea loan tin

thaønh phaàn môùi trong Hoäi Ñoàng Toái Cao cuûa toå chöùc Fulro: - Chuû tòch Fulro: Chaâu Dara. - Ñeä nhaát phoù chuû tòch Fulro: Y Bham Enuoâl. - Ñeä nhò phoù chuû tòch Fulro: Po Nagar (bieät hieäu Leøs

Kosem) Ngoaøi ra coøn coù moät soá nhaân vaät Khô Me trong Hoäi Ñoàng Toái Cao, nhö Ung Hony Sath (chuû tòch quoác hoäi Cao Mieân), ñaïi töôùng Lon Nol (ñeä nhaát phoù thuû töôùng Cao Mieân) vaø Son Sann (ñeä nhò phoù thuû töôùng Cao Mieân). Sau ngaøy 19 thaùng 9 naêm 1965, Y Bham Enuoâl ñaûm traùch chính thöùc hai chöùc vuï: chuû tòch Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro vaø ñeä nhaát phoù chuû tòch Fulro, töùc laø Maët Traän Thoáng Nhaát Ñaáu Tranh Daân Toäc Bò Ap Böùc54.

Cuõng trong naêm 1965, taùc phaåm cuûa Dorohiem vaø Dohamide goác Chaêm Chaâu Ñoác, coù töïa ñeà laø Daân Toäc Chaøm Löôïc Söû (Hieäp Hoäi Hoài Giaùo Chaøm Vieät Nam xuaát baûn 1965) trôû thaønh ñoái töôïng cuûa phieân hoïp Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro vaøo ngaøy 20 thaùng 11 naêm 1965 vaø gaây söï tranh caõi soâi noãi giöõa Leøs Kosem vaø Y Bham Enuoâl. Neáu döïa vaøo quan ˜ñieåm cuœa Dorohiem vaø Dohamide, Champa chæ laø vöông quoác cuûa ngöôøi Chaêm. Caûm thaáy bò xuùc phaïm, Y Bham Enuoâl vaø caùc thaønh vieân Fulro thaân caän vôùi oâng ta ñöùng ra phaœn ñoái quyeån saùch naøy cho raèng chæ coù ngöôøi Chaêm môùi coù lòch söû coøn ngöôøi Thöôïng laø daân

53 Taøi lieäu Fulro: 8-65. 54 Taøi lieäu Fulro: 11-65; Comiteù Administratif...1965. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi

Gerald C. Hickey, 1982b: 141.


21

toäc ma rôï khoâng coù lòch söœ. Töïa ñeà cuœa taùc phaåm vieát raèng “Daân Toäc Chaøm Löôïc Söû” do hai ngöôøi Chaêm bieân soaïn ñaõ chöùng minh yù ñoà cuœa hai taùc giaœ naøy. Y Bham Enuoâl toá caùo Dorohiem vaø Dohamide laø hai nhaân vaät coá haï uy tín ngöôøi “Thöôïng”. Leøs Kosem vaø nhöõng ngöôøi thaân caän cuûa oâng ta cuõng phaûn ñoái noäi dung quyeån saùch naøy maø oâng ta cho laø moät taøi lieäu tuyeân truyeàn cuœa cheá ñoä Saøi Goøn. Sau ñoù, Leøs Kosem cho raèng hai taùc giaû naøy khoâng phaûi laø nhöõng nhaø nghieân cöùu lòch söû maø laø hai quan chöùc cao caáp cuûa chính phuû Saøi Goøn tìm caùch bòa ñaët lòch söû Champa theo meänh leänh cuûa chính quyeàn Vieät Nam nhaèm ly giaùn ngöôøi “Thöôïng” vôùi ngöôøi Chaêm. Sau ñoù, Souleiman (teân thaät laø Thieân Sanh Thi, Chaêm Phan Rang) yeâu caàu Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro keát toäi taùc phaåm naøy maø noäi dung hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi vôùi quan ñieåm cuœa nhieàu nhaø söœ hoïc cho raèng daân toäc “Thöôïng” ñaõ töøng ñoùng moät vai troø quan troïng trong lòch söû cuœa vöông quoác Champa55.

Maëc duø Y Bham Enuoâl ñaõ nhieàu laàn leân tieáng vôùi chính phuœ Hoa Kyø vaø Lieân hieäp Quoác, nhöng chính saùch thöông thuyeát vôùi toå chöùc Fulro cuœa chính quyeàn Vieät Nam vaån ñi vaøo con ñöôøng beá taét. Theo Leøs Kosem, neáu söï kieän ñoù xaûy ra laø vì cheá ñoä Saøi Goøn coù hai quan ˜˜ñieåm khaùc nhau veà Fulro: Phaùi chính quyeàn Saøi Goøn maø töôùng Nguyeãn Cao Kyø laø ngöôøi tieâu bieàu mong muoán ñaøm phaùn vôùi Fulro vaø phaùi quaân söï ôœ Pleiku cuœa töôùng Vónh Loäc muoán duøng vuõ löïc ñeå tieâu dieät phong traøo naøy56.

Moät khi giaœi phaùp thöông thuyeát ñi vaøo beá taét, ñaïi taù Leøs Kosem quyeát ñònh duøng giaœi phaùp quaân söï ñeå quaáy phaù ñòa baøn Cao Nguyeân. Ñöôïc tin töôùng Nguyeãn Cao Kyø seõ ñeán Pleiku ñeå laøm leã beá maïc khoùa Caùn Boä Tröôøng Sôn vaøo ngaøy 16-

55 Taøi lieäu Fulro: 11-65. 56 Taøi lieäu Fulro: 11-65.


22

12-1965, ñaïi taù Leøs Kosem ra leänh cho Y Dhôn Adrông, Y Nham Eban vaø Y Bhan Kpôr môû caùc cuoäc taán coâng treân Cao Nguyeân. Moät vaøi giôø sau, löïc löôïng Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro xaâm chieám tænh lî Gia Nghóa gaàn buoân Sarpa. Sau ñoù, maët traän naøy laïi taán coâng moät soá traïi lính trong tænh Darlac vaø raõi truyeàn ñôn toá caùo töôùng Vónh Loäc laø nhaø laõnh ñaïo kieâu caêng, chæ bieát duøng vuõ löïc ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà cuûa ngöôøi “Thöôïng” maø oâng ta cho laø nhöõng ngöôøi “ngu ngoác”57.

Tröôùc tình hình quaân söï naøy, thieáu töôùng thuû töôùng Nguyeãn Cao Kyø vaãn tieáp tuïc leân Pleiku chuœ toïa leã beá maïc khoùa Caùn Boä Tröôøng Sônn vaøo gaøy 17-12-1965. Thieáu töôùng Nguyeãn Cao Ky vöøa ñoïc xong baøi dieãn vaên trong buoåi leã, löïc löôïng Fulro noå suùng taán coâng Pleiku vaø Phuù Boån gaây thieát haïi taùnh maïng cho caœ hai phía. Trong traän chieán naøy, quaân ñoäi Vieät Nam baét soáng ñöôïc 19 chieán só Fulro58.

Hai quan ñieåm khaùc bieät giöõa caùc töôùng laõnh Vieät nam

Sau bieán coá naøy, thieáu töôùng thuû töôùng Nguyeãn Cao Kyø chæ trích coâng khai töôùng Vónh Loäc veà thaùi ñoä kieâu caêng vaø ñöôøng loái chính trò khieâu khích cuœa oâng ta ñaõ thuùc ñaåy Fulro duøng vuõ löïc thaùch thöùc chính quyeàn Saøi Goøn. Nhöng töôùng Nguyeãn Höõu Coù, boä tröôûng Quoác Phoøng, laïi beânh vöïc quan ñieåm töôùng Vónh Loäc, cho raèng söï taán coâng cuœa Fulro vaøo ngaøy 17 thaùng 12 naêm 1965 laø moät söï tuyeân chieán thaät söï cuûa moät nöôùc laùng gieàng (aùm chæ Kampuchea) choáng laïi Vieät Nam. Theo töôùng Nguyeãn Höõu Coù, maët traän Fulro ñöôïc Lon Nol, ñeä nhaát

57 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Nguyeãn Traéc Dó, 1969a: 24; N. C.

La Brie, 1971: 85-86 vaø Ngoân Vónh, 1995: 67. 58 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi N. C. La Brie, 1971: 86 vaø Gerald

C. Hickey, 1982b: 141.


23

phoù thuû töôùng cuœa vöông quoác naøy hoã trôï coâng khai, chöa keå caùc boä tröôûng khaùc59. Ñoái vôùi oâng ta, quaân ñoäi Myõ phaœi chòu traùch nhieäm phaàn naøo trong bieán coá naøy, vì khoâng coù söï giuùp ñôõ cuûa Myõ, löïc löông Fulro khoâng theå taán coâng cuøng moät luùc caû ba thaønh phoá Vieät Nam: Gia Nghóa, Pleiku, Ban Meâ Thuoât60. Maëc duø coù söï chæ trích cuûa töôùng Nguyeãn Cao Kyø, töôùng Vónh Loäc vaãn tieáp tuïc aùp duïng chieán löôïc quaân söï ñaøn aùp Fulro. Chính vì theá, oâng ta ra leänh dôøi Nha Ñaëc Traùch Thöôïng Vuï veà Pleiku, gaàn toång haønh dinh cuœa oâng ta, chuyeån caùc nhaân söï Taây Nguyeân coù dính daùng vôùi vuï taán coâng 17-12-1965 veà mieàn duyeân haûi vaø cho truy toá caùc nhaân vaät “Thöôïng” maø oâng ta cho laø baát haûo nhö Siu Phun, (Jarai), R’Mah Liu (Jarai), Y Thih Eban (Rañeâ), v.v. Tröôùc söï truy naõ naøy, ngöôøi Taây Nguyeân tìm caùch vöôït bieân giôùi sang Cao Mieân ñeå ñaêng kyù gia nhaäp Fulro caøng nhieàu hôn61.

Baõi boû cheá ñoä quaân dòch cho caùc daân toäc thieåu soá

Sau bieán coá ngaøy 17 thaùng 12 naêm 1965, töôùng Vónh Loäc ra leänh kieåm tra laïi lyù lòch cuûa nhöõng binh lính Fulro ñaõ tham gia vaøo söï phaûn ñoäng naøy. Cheá ñoä Saøi Goøn tìm thaáy trong nhoùm binh só aáy coù raát nhieàu ngöôøi ñaõ ñöôïc quaân ñoäi Vieät Nam ñaøo taïo trong caùc tröôøng khoùa quaân dòch. Vì theá, ngaøy 22-12-1965, töôùng Vónh Loäc ñeà nghò chính quyeàn Saøi Goøn baõi boû cheá quaân dòch cho caùc daân toäc thieåu soá ñeå chính phuû Vieät Nam khoâng coøn goùp phaàn vaøo vieäc ñaøo taïo caùc binh lính “Thöôïng”, ñeå roài hoï trôû thaønh chieán só cuûa Fulro62.

59 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 141. 60Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 141. 61 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi N. C. La Brie, 1971: 88 vaø Gerald

C. Hickey, 1982b: 142. 62 Taøi lieäu Fulro: 12-65.


24

Phaûn öùng cuûa Hoaøng thaân Norodom Sihanouk Ngaøy 27 thaùng 12 naêm 1965, hoaøng thaân Norodom

Sihanouk leân tieáng keát toäi nhöõng luaän ñieäu laùo khoeùt cuûa töôùng Vónh Loäc ñaõ toá caùo Kampuchea giuùp ñôõ Fulro taán coâng Pleiku vaøo ngaøy 17-12-1965. Trong baœn thoâng caùo cuûa mình, quoác tröôûng Khôø Me cho raèng Kampuchea laø quoác gia quaù ngheøo khoâng theå nuoâi döôõng binh lính Fulro, theâm vaøo ñoù, phaùi ñoaøn kieåm soaùt ñình chieán cuûa Lieân Hieäp Quoác taïi Kampuchea khoâng bao giôø leân tieáng veà söï hieän dieän cuûa Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro treân laõnh thoå Cao Mieân. Vì vaäy, söï toá caùo laùo khoeùt cuûa töôùng vónh Loäc chæ nhaèm muïc ñích choáng phaù hoøa bình ôœ vöông quoác naøy63.

Vaøo nhöõng ngaøy 27 vaø 28 thaùng 12 naêm 1965, töôùng Vónh Loäc chæ thò cho toøa aùn quaân söï taïi Pleiku tieán haønh xeùt söû nhöõng tuø binh ngöôøi “Thöôïng” bò baét vaøo ngaøy 17-12-1965 maø oâng ta cho laø “toäi phaïm Fulro” phaù hoaïi neàn an ninh quoác gia Vieät Nam. Keát quaœ, toøa aùn quaân ñoäi Vieät Nam ñaõ keát toäi töû hình 4 chieán só Fulro vaø aùn chung thaân cho 15 ngöôøi khaùc64. Ngaøy hoâm sau, toøa aùn quaân ñoäi Vieät Nam ra leänh töœ hình coâng khai 4 chieán só Fulro tröôùc maët haøng ngaøn ngöôøi Taây Nguyeân vaø ngöôøi Kinh65. Theo Ngoân Vónh, nhöõng chieán só Fulro bò keát aùn töû hình laø nhöõng ngöôøi Jarai teân laø Nay Ri, Kror Cam, Kror Boh, Kror Pieo66. Vuï aùn töœ hình chieán só Fulro ñaõ ñöa Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro leân tieáng chæ trích kòch lieät chính saùch Saøi Goøn. Theo ñaïi taù Leøs Kosem, ñaây laø vuï aùn man rôï, phi phaùp lyù, nhaèm dieät

63 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 141. 64 Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Nguyeãn Traéc Dó, 1969a: 25 vaø N. C. La Brie, 1971: 87. 65 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Nguyeãn Traéc Dó, 1969a: 25. 66 Ngoân Vónh, 1995: 69.


25

chuœng daân toäc thieåu soá thì ñuùng hôn. Vì theo oâng ta, neáu cheá ñoâ Saøi Goøn ra leänh töû hình chieán só Fulro bôûi vì hoï laø ngöôøi “Thöôïng”, khoâng cuøng nguoàn goác vôùi ngöôøi Vieät, trong khi ñoù ñoù cheá ñoä Sai Goøn luoân luoân khoan dung ñoái nhöõng tuø binh Vieät Coäng bôûi vì hoï laø ngöôøi Kinh67. Theo thieáu töôùng thuû töôùng Nguyeãn Cao Kyø vaø töôùng Nguyeãn Höõu Coù, boä tröôûng Quoác Phoøng, söï keát aùn töû hình 4 chieán só Fulro laø chính saùch sai laàm cuûa töôùng Vónh Loäc. Vì raèng, vuï aùn naøy caøng khueách ñaïi theâm phong traøo daân toäc thieåu soá caêm thuø ngöôøi Vieät theâm vaø khoâng tin töôûng vaøo chính quyeàn Saøi Goøn nöõa. Baûn aùn aáy caøng taêng cöôøng theâm dö luaän quoác teá keát toäi cheá ñoä Saøi Goøn thöïc thi chính saùch dieät chuœng daân toäc thieåu soá ôœ Vieät Nam68. Vuï aùn töœ hình 4 chieán só “Thöôïng” ñaõ gaây ra moät haäu quaû kinh hoaøng treân Cao Nguyeân. Caùc baùo chí Vieät Nam ñaêng taœi haøng loaït tin töùc cho raèng linh hoàn cuûa caùc chieán só Fulro bò töû hình seõ nhaäp vaøo Y Bham Enuoâl ñeå laøm cho oâng ta trôû thaønh nhaân vaät sieâu phaøm coù nhöõng quyeàn löïc thaàn dòu nhaèm traû thuø nhöõng ngöôøi Vieät ñònh cö vaø taåy chay hoï ra khoûi Taây Nguyeân. Tröôùc tình theá naøy, ngöôøi Vieät ñònh cö treân Cao Nguyeân ñang soáng trong moät boái caœnh hoang mang vaø sôï haõi. Chính vì theá, coäng ñoàng ngöôøi Vieät ôû Cao Nguyeân yeâu caàu chính quyeàn Saøi Goøn baûo veä hoï ñeå thoùat khoœi nguy cô treân. Ñeå traán an daân chuùng ñem laïi an ninh vaø laøm dòu bôùt tình hình caêng thaúng naøy, chính quyeàn Saøi Goøn ban leänh “thieáu quaân luaät” treân Cao Nguyeân vaø caám nhöõng ngöôøi “Thöôïng” mang vuõ khí hay nhöõng duïng cuï saéc nhoïn nhö dao, röïa, giaùo maùc trong thaønh phoá69.

67 Taøi lieäu Fulro: 12-65. 68 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Charles Mohr, 1966 vaø Gerald C.

Hickey, 1982: 141. 69 Taøi lieäu Fulro: 12-65. Ñöôïc xaùc nhaän bôœi Gerald C. Hickey, 1982b: 141 vaø

Nguyeãn Traéc Dó, 1969: 29.


26

Keâu goïi Lieân Hieäp Quoác

Ngaøy 29-12-1965, ñaïi taù Leøs Kosem toå chöùc moät cuoäc hoïp Hoäi Ñoàng Toái Cao Fulro taïi Phnom-Peânh ñeå nghieân cöùu laïi vuï töœ hình 4 chieán só Fulro. OÂng ta ñeà nghò Y Bham Enuoâl gôûi cho Lieân Hieäp Quoác moät böùc thö phaûn ñoái chính saùch tieâu dieät daân toäc thieåu soá cuûa chính quyeàn Saøi Goøn. Trong böùc thö naøy, Maët Traän Giaûi Phoùng Cao Nguyeân Champa-Fulro nhaán maïnh raèng nhöõng chieán só bò baét trong chieán tröôøng Pleiku vaøo ngaøy 17 thaùng 12 naêm 1965 laø nhöõng tuø binh chieán tranh chöù khoâng phaûi laø nhöõng “toäi phaïm hình söï” coù haønh ñoäng choáng phaù chính phuû Vieät Nam nhö Saøi Goøn ñaõ tuyeân boá. Y Bham Enuoâl thænh caàu Lieân Hieäp Quoác toá caùo vuï aùn treân hoaøn toaøn ñi ngöôïc laïi vôùi qui öôùc veà tuø binh chieán tranh cuûa Lieân Hieäp Quoác70. Ñaïi taù Leøs Kosem chæ thò cho Y Bham Enuoâl gôûi moät böùc thö cho toång thoáng Maõø ñeå baøy toœ söï thaát voïng cuûa Fulro tröôùc söï im laëng cuûa chính quyeàn Hoa Kyø veà vuï aùn töœ hình chieán só Fulro. Vaø oâng ta toá caùo Hoa Kyø aùp duïng laù baøi hai maët. Moät beân, quaân ñoäi Myõ xöû duïng ngöôøi “Thöôïng” ñeå chieán ñaáu choáng laïi coäng saûn vaø moät beân quaân ñoäi Myõ laïi cho pheùp chính phuû Saøi Goøn taøn saùt ngöôøi “Thöôïng”71.

70 Taøi lieäu Fulro: 12-65. 71 Taøi lieäu Fulro: 12-65.

harak champa 54 - tin · pdf file°fulor taán coâng pleiku...

Documents