halep_ruznamçe enver Çakar

7/31/2019 Halep_Ruzname Enver akar

1/12

313 NUMARALI TMAR RUZNME DEFTER VEBU DEFTERDE HALEB VLYETLE LGL BAZI TESPTLER

Yrd. Do. Dr. Enver AKAR*

ZET

Osmanl mparatorluunda lkenin genel durumunu ve vergi kaynaklarn tespit etmekmaksadyla genel tahrirler yaplr ve tahrir sonular Tahrir Defteri ad verilen defterlerekaydedilirdi. Yeni bir tahrir yaplana kadar, tahririn yapld sancak veya eyaletin ileri budefterlere gre dzenlenirdi. ki tahrir arasnda meydana gelen deiiklikler ve gelimeler ise

Ruznme ad

verilen defterlere kaydedilirdi. Bu bak

mdan, timr dzeni, tayin ve atamalarsebebiyle de, idar alanda meydana gelen deimelerin ve gelimelerin takip edilmesinde timr-ruznme defterleri byk bir neme sahiptirler.

almamza esas tekil eden timr-ruznme defteri, Babakanlk Arivi, Tapu-TahrirDefterleri Tasnifinde 313 numara kaytl bulunmaktadr. Sz konusu defter, 1558 tarihli olup,Haleb vilyetinin yan sra Rum, Erzurum, am, Basra ve Lahsa, Diyarbekir, Van, Zulkadriye veBadat vilyetleri timr kaytlarn da ihtiva etmektedir.

AnahtarKelimeler: Ruz-nme, timr, Haleb, sancak, vilyet.

THE NUMBER OF 313 OF TMAR-RUZNME DEFTER AND SOME RESEARCHESON THIS DEFTER AS REGARDS THE PROVINCE OF ALEPPO

SUMMARY

In The Ottoman Empire, general tahrirs (land registers) were made and than the results ofthis tahrirs were registered in The Tahrir Defters. Until a new tahrir was written, the procedure andoperation in provinces were regularized as to the existent tahrir.

The differents which came into seing between the former tahrir and the latter tahrir wereregistered in the Ruznme Defters (rough day-book of current financial transactions in agoverment office).

Thanks to these defters, we have been following all of changes and developments on theplace of the administration.

The Timr-Ruznme Defteri which I have used for writing this article is recorded on Thenumber of 313 of Tapu-Tahrir Defterleri Tasnifi in Babakanlk Arivi. This defter was written in1558.

KeyWords: Ruz-nme, timr, Aleppo, sanjak, province.

Farsa kkenli olan ve ruz (gn) ile nme (yazlm) kelimelerininbirleiminden meydana gelen ruznme deyimi, lgatte, her gnk olay veyamasraf yazmaya mahsus el defteri mansna gelmektedir.1

nceleri Ruznme olarak adlandrlan bu defterlerin deiik ekillerivardr. Asl hazine muameleleri iin tutulan ruznme yannda defterdarla bal

brolarn ihtiyacna gre tutulan ruznmeler de bulunmaktadr. Mesel

* Frat niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm.1emseddin Sm,Kms- Trk, stanbul, 1989, s. 674.


2/12

2

terifatnn tuttuu bir terifat ruznmesi vardr ki, bu da bir dereceye kadarhazine ile alakaldr. Zira atamalar ve eli arlamalar dolaysyla giydirilenhilatler, denen bahiler, kabul edilen pikeler sebebiyle hazineye eya, hatta

para giri k oluyordu. Ayrca ibtidadan timar verme, terfi, nakil, becyi gibisebeplerle timr kaytlarnn gn gnne tutulduu timr ruznmesi de vardr.2

Osmanl mparatorluunda lke dahilindeki gelir kaynaklarn vemiktarlarn tespit edebilmek maksadyla belirli dnemlerde genel saymlar yanitahrirler yaplrd.3 Sancak veya vilyet baznda yaplan bu saymlarn neticeleriTapu-Tahrir Defteri ad verilen defterlere yazlrd. Tahrir neticelerinin btnayrntlar ile yazld ana defterlereMufassal, sadece timr gelirlerinin yazlddefterlere ise cml defteri ad verilmektedir. ki tahrir arasndaki sre ierisinde

timr dzeni konusunda meydana gelen deimeler ve gelimeler ise Timr-Ruznme defterlerine kaydedilirdi. Bundan dolay, timr dzeni ve bu arada tayinve atamalar sebebiyle de idar alanda meydana gelen deimelerin ve gelimelerintakip edilebilmesinde timr-ruznme defterleri byk bir neme sahiptirler.

almamza esas tekil eden timr-ruznme defteri, 1558 tarihli olup,Babakanlk Arivi, Tapu-Tahrir Defterleri Tasnifinde 313 numara kaytlbulunmaktadr. Bu defter, toplam 539 sayfadan ibarettir ve Haleb vilyetinin yansra Rum, Erzurum, am, Basra ve Lahsa, Diyarbekir, Van, Zulkadriye ve Badatvilyetleri timr kaytlarn da ihtiva etmektedir. Haleb vilyeti ile ilgili olanksm, defterin 225-280. sayfalar arasnda bulunmaktadr.

313 numaral timr-ruznme defterinde, yukarda bahsedilen vilyetlerde,iki tahrir arasnda tevcih edilmi olan veya bu srada eitli sebeplerle deiiklieuram olan has, zemet ve timrlarla ilgili kaytlar yer almaktadr.

Defterin tutulmasnda u usul takip edilmitir:nce kaydn ba ksmna kayt ileminin yapld gn belirtilmitir.

Mesel, Haleb vilyeti kaytlarnn yer ald ilk sayfa (s. 225) Yevml-ehd f24 Muharrem sene 966 kayd ile balamaktadr. Bundan sonra, dirliin

bulunduu nahiyenin ve bu nahiyenin bal bulunduu sancan ismi vearkasndan da dirliin eidi (has, zemet veya timr) ile sahibinin ismi vedirliini meydana getiren gelirler (ehir, ky, mezraa veya cematlerden salananvergi gelirleri) alt alta ve yan yana olacak ekilde yazlmtr. Kaydn sonunda

bunlar

n toplam

verilmektedir. Yekn olarak ifade edilen bu toplam ayn

2 Halil Sahilliolu, Ruznme, Tarih Boyunca Paleorafya ve Diplomatik Semineri 30 Nisan-2

Mays 1986, Bildiriler, stanbul, 1988, s. 115.3 Tahrirlerin yaplmas husunda ayrntl bilgi iin bkz. Halil nalck, Hicr 835 Tarihli Sret-i

Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara, 1987; Halil Sahilliolu, Trkiye ktisat Tarihi, stanbul, 1989;. Ltfi Barkan, Trkiyede mparatorluk Devirlerinin Byk Nfus ve Arazi Tahrirleri veHakana Mahsus statistik Defterleri (I), FM, II/1 (1940), s. 20-59; Bahaeddin Yediyldz,Ordu Kazas Sosyal Tarihi, Ankara, 1985; Enver akar, H. 931 (M. 1524-1525) Tarihli ve 125

Numaral Halep cml Defterinin Tantm ve Tahlili, Trk Dnyas Aratrmalar, S. 90 (1994),s. 115-130.


3/12

3

zamanda dirliin toplam miktarn da gstermektedir. ayet dirlik geliri farklnitelikteki gelirlerden oluuyorsa bunlar ayr ayr toplanm ve alan birceman hanesinde bunlarn da genel toplam verilmitir. Ceman veyayekn olarak belirtilen gelirin tamam bir ahsa verilmemi ise, bu defa nekadarnn sz konusu kiiye verildii, alan bir hisse hanesinde ayrca ifadeedilmitir (mesel, yekn: 5.000, hisse-i Mehmed: 2.000)4. Btn bu ilemlerdensonra, dirliin tevcih tezkiresi, tarihi ve tezkireyi veren Haleb vilyeti

beylerbeyinin ad yer almaktadr.313 numaral timr-ruznme defterindeki Haleb vilyeti ile ilgili bilgileri,

idar, iktisad ve sosyal alardan deerlendirmeye altk. Buna gre, sz konusudefterden u bilgiler aa kmaktadr:

I. DAR DURUM LE LGL TESPTLERBilindii zere Osmanl mparatorluunda temel idar birim sancaktr.

Sancaklardan beylerbeylik, vilyetveya eyletdenilen daha byk idar birimlerolumutur. Beylerbeyi eyalette hkmdarn otoritesini temsil eden en yksekyneticidir. Eyaletin her sancana dorudan doruya merkezden bir sancakbeyiatanrken, bunlardan Paa sanca diye adlandrlan biri dorudan beylerbeyininynetimine braklmtr. Aslnda beylerbeyleri ve sancakbeyleri, en ufak sipahiyekadar uzanan timr sistemi zincirindeki asker snf mensuplardrlar. Fakat timrsistemi imparatorluk ynetimine temel olduundan bunlar ayn zamanda mlkyneticiler idi. Bu yneticilerin tm kul sisteminden yetime, ballklar dahanceki grevlerinde denenmi, devlete ve hkmdara yararllklarndan dolayterfi ettirilerek bu greve getirilmi kimselerdi.5

ncelediimiz deftere gre, 1558 ylnda (hicri 966) Haleb vilyetine balbulunan sancaklar, Haleb (paa sanca), Adana, Tarsus, Selemiye, Ham,Birecik, Maarra, Uzeyr, Hms (veya Hums), Blis ve Kilistir.6

Bu zamanda Haleb beylerbeyiHaydar Paadr. Haydar Paa, kendisindennceki beylerbeyi Ferhd Paann vefat zerine, 25 Temmuz 1557 (9 evvl965) tarihinde bu greve atanmtr. Ayn dnemde Arab Cnibi Defterdar Muradelebidir7.Arab Cnibi Defterdarl, Yavuz Sultan Selimin Dou Anadolu ve

4

Timr-ruznme defterlerinin tutulmasnda takip edilen yntem, timr-icml defterlerinintutulmasndaki yntem ile byk bir benzerlik gstermektedir. Timr-icml defterlerinin tutulmashususunda ayrntl bilgi iin bkz. Halil nalck,Ayn eser, Giri, s. VIII-XXIII; Enver akar,Aynmakale, s. 115-116.5 Yaar Ycel, Osmanl mparatorluunda Desantralizasyona Dair Genel Gzlemler, Belleten,XXXVIII/152, Ankara, 1974, s. 665.6 563 numaral Maliye Ahkm Defterine gre, 1568-1574 yllar arasnda da Haleb vilyeti aynsancaklardan teekkl etmektedir (bkz. . Metin Kunt, Sancaktan Eyalete, 1550-1650 ArasndaOsmanl meras veldaresi, stanbul, 1987, s. 129.7 Murad elebi ed-Defter, Kilidl-bahr Hisarndan (anakkale) bir askerin oludur. Nakka Aliadndaki defterdarn yannda alarak hazine ktipliine girdikten sonra iki kez Haleb defterdar


4/12

4

Suriyeyi ele geirmesinden sonra, buralarn mali ilerine bakmak zere, Rumelive Anadolu defterdarlklarna ilaveten, bir nc defterdarlk olaraktekilatlandrlmtr. Bunun efi olan Arab Defterdar, devlet merkezindeoturmayp muameltnn kolay yrmesi iin Halebde oturuyordu.8

1. Haleb SancaHaleb sanca, ayn adla anlan vilyetin merkez sanca yani

paasancadr. Buras dorudan Haleb beylerbeyi tarafndan ynetilmektedir.Haleb sancann, incelediimiz defterde ismi geen nahiyeleri Altun-z, Amik,

Bb, Cebel-i Akra, Cebel-i Ben Alim, Cebel-i Bara, Cebel-i Semn, Hrim,Kuseyr, Matah, Menbi, Rvendn, Rc, Sermn ve urdur.

1558 ylnda, beylerbeyinden sonra, Haleb sancanda vazife yapan enmhim ikinci kii Alaybeyi Behremdir. Alaybeyi, bir sancaktaki timrlsipahilerin en yksek miri olup, serbest dirlik tasarruf ederdi. Alaybeyi sancaksipahilerinin arzular dikkate alnarak beylerbeyi veya sancakbeyinin arz zerinetayin edilmekte, kad veya beylerbeyi arz ile de vazifesine son verilebilmektedir.9

Haleb sancanda bu zamanda vazife yapan adn tespit edebildiimizdier grevliler ise, Abdurrahman, Bayndr, Mustafa, Mahmud ve Tanrbuyurduavular10 ile, zuemdan (zemet erbab) Mehmed, Bali ve Mustafadr.

n (grevi defterde belirtilmemitir)

al bulunan nahiyelerden ise Kara salueBerendinin adlar zikredilmektedir.

ncan zikredilen nahiyeleri isearsus,Kosun, Ula,Ku-temrveKalkandr.

2. Adana Sanca1558 ylnda Haleb vilyetine bal bir sancak olan Adanann sancakbeyi

Piridir. Bundan baka Kubad PaankethdsMesihin de ad gemektedir.

Bu zamanda Adana sancana bv

3. Tarsus SancaTarsus sancakbeyi Ferruh Beydir. Sa

T

olmu ve sekiz yl bu grevde kalmtr. Buradan Anadolu defterdar ve sonunda badefterdar olanMurad elebi lnceye kadar bu grevde kalmtr (Peevi brahim Efendi, Peevi Tarihi, c. I,(Haz. B. Stk Baykal), Mersin, 1992, s. 313.8. Hakk Uzunarl, Osmanl Devletinin Merkez ve Bahriye Tekilat, Ankara, 1984, s. 327.9 Mehmet Ali nal,XVI. Yzylda Harput Sanca (1518-1566), Ankara, 1989, s. 46.10 avular, timr erbabndan olan btn devlet byklerinin, sancakbeyi ve beylerbeyilerin haslarile alaybeylerinin vb. dirliklerini tekil eden yerler kanunca serbest kaydn tadklar iin,

buralarn her trl idaresini ve asayiini yrtme yetkisinde olan grevlilerdir (Mustafa Akda,Trkiyeninktisadi vetimai Tarihi, c. II, stanbul, 1977, s. 116.


5/12

5

4. Selemiye SancaSelemiye sancakbeyi Nimetullah, eribas daMustafa Beydir. eriba,

sipahi, msellem, voynuk ve evlad- fatihan gibi askeri teekkllerin zabitleriolup, sancak alaybeyinden sonra en yksek rtbeli sipahi subaydr ve serbest

mr tasarruf ederdi.11

e Kl

ve

sancann defterde ad geen nahiyeleri ise Ham, eyzer verindir.

eribas daseyindir. Sancan ad geen nahiyeleri iseBirecikve Srctur.

, eribas dalidir. Defterde ad geen nahiyeleri iseMaarra veKefr Tbdr.

lemi12 de Mustafadr. Sancan nahiyeleri isezeyr,DerbskveBakrzdr.

rahurFerhd Cerkis, eriba

Hums sancann defterde ad geen nahiyeleri ise Hums ve Mastaktr.

ti

5. Ham SancaBu dnemde Ham sancann sancakbeyiHsrev Beydir. Hsrev Bey bu

greve Nide sancakbeyi iken, 20 Ocak 1558 tarihinde atanmtr. HsrevBeyden nceki sancakbeyleri ise srasyla Kurd Bey, Kayta Bey v

Beydir. Bunlardan Kl Beyin 1554 ylnda vefat ettii anlalmaktadr.Tespit edebildiimiz dier grevliler ise sancak alaybeyi Sinan

eribasSinan ile zuemdan Seydi Veli,Mir Ali Hasan ve Sinan Kethddr.Ham

B

6. Birecik SancaSancakbeyi Sinan Bey, sancak alaybeyi Mehmed,

H

7. Maarra SancaSancakbeyi Sinan Bey olup, bu greve, Krehir sancakbeyi iken, 27

Aralk 1558 gn tayin edilmitir. Sancan alaybeyi Kurd BeyA

8. Uzeyr SancaDefterde sancakbeyinin ismi gememektedir. Bunun dnda, sancak

alaybeyi Mehmed avu, mr-iU

9. Hums Sanca

SancakbeyiHseyin Beydir. Hseyin Bey, kendisinden nceki sancakbeyiYunus Beyin vefat zerine bu greve tayin edilmitir. Sancan dier grevlileriise Yunus Beyin kethdsBehrem b. Abdullah, m

Kadem, mr-i lemHseyin ile zuemdanAlidir.

11 Mehmet Ali nal,Ayn eser, s. 47.12 Padiah, beylerbeyi ve sancakbeyi gibi nemli devlet yneticilerinin sancaklarndan sorumluolan grevlilerdir.


6/12

6

10. Kilis (Ekrd) SancaSancakbeyi Canbulad Beydir.13 Canbulad Beyin kethds ise aban

adnda biridir. Ayrca defterde sancakta bulunan zuemlardanHsrev Kethd ileHaydarn isimleri de zikredilmektedir. Defterde ad geen nahiyesi iseAzzdr.

grev yapt belirtilmeyenAhmedeyin de sancakbeyi olarak ad gemektedir.

i hareketlilii bu

rayans, zemet ve timrlar aada ayr ayr balklar altnda ifade edilmitir.

yeralmaktadr. Bu haslarn gelir eitleri ile toplam miktarlar aadaki gibidir.

ylerbeyi Haydar Paann Haslar

11. Blis SancaSancakbeylerinden efakat Beyin adn tespit edebilmekteyiz ki, bu zat

1555 ylnda vefat etmitir. Ayrca ne zamanB

II. KTSAD DURUM LE LGL TESPTLERncelediimiz 313 numaral timr-ruznme defterinde, daha nce de ifade

ettiimiz gibi, zellikle has, zemet ve timrlar hakknda bilgi bulunmaktadr.Bunlar devlet grevlilerinin maalar olup, yllk olarak hesap edilmekte ve ihtiyahalinde arttrlmaktadr. Timr gelirleri her tahrirden sonra yeniden dzenlendiiiin iki tahrir arasnda meydana gelen deiikler de ruznmelerekaydedilmektedir. Bu bakmdan idar ve iktisad alanlardakdefterler vastasyla takip edebilmek mmkn olabilmektedir.

1558 ylnda Haleb vilayetinde yeni tevcih edilen veya deiiklie uha

1. HaslarSz konusu timr ruznme defterinde Haleb beylerbeyi Haydar Paa ile

Ham sancakbeyi Hsrev Beyin ve Maarra sancakbeyi Sinan Beyin haslar

1.1. Haleb Be

Mahsuller141-Mahsl-i bd-i hev ve crm-i cinyet ve resm-i arsne-i nefs-i Haleb,

3-Mahsl-i rsm-

berevt-

mr-i mrn, f sene: 5.000

f sene: 130.0002-Mahsl-i serasesiye-i nefs-i Haleb, f sene: 9.000

13 Canbulad ailesi vaktiyle Kilis taraflarna yerlemi byk bir Trk (veya Ekrd) ailesidir.Bunlarn Eyyubilerden olduklar hakknda da bir rivayet vardr. imdi bu aile Lbnandadr vemezhep itibariyle Drzidir. Aileye adn veren Canbulad b. Kazm el-Kurd ocukluunda birmddet Osmanl saraynda bulunmu ve sonra Kilis emaretine tayin edilmitir. Canbulad Halebcivarn ekiyadan temizledii iin byk bir hret kazanm ve II. Selim zamannda yaplanKbrs seferine itirak ettikten sonra, 1572de Kiliste vefat etmitir (M. C. ehabeddin Tekinda,Canbulat maddesi,A, III, s. 22;Peevi Tarihi, s. 38.14 Btn rakamlar ake olarak verilmitir.


7/12

7

4-Mahsl-i nsf- bd-i hev ve crm-i cinyet ve rsane-i nevh-i liv-iHaleb gayr-i ez hsh-i hazret-i pdih- lem-penh ve zemeth-i zuem vetimrh-i serbest, f sene: 44.000

5-Mahsl-i bd-i hev ve crm-i cinyet ve resm-i arsne-i nefs-iAntakya maa serasesiye-i nefs-i mezbr, f sene: 12.000

Yekn: 200.000Nahiyelerden Salanan Gelirler1-Cebel-i Semn 98.930, 2-Sermn 36.856, 3-Amik 44.330, 4-Kuseyr

19.476, 5-Sveyde 7.500, 6-Bb 60.000, 7-Hrim 19.500, 8-Rc 40.000, 9-Menbi 3.502, 10-Altun-z 33.500, 11-eyzer 74.930, 12-ur 18.514, 13-Cebel-i Akra 8.970, 14-Derbsk 5.346, 15-Maarra 43.751, 16-Cebel-i Ben Alim

2.050, 17-Kefr Tb 48.738, 18-Ham 28.800, 19-Brn 6.404, 20-Mastk 9.730,21-Tarss 54.782, 22-Kosun 39.300, 23-Ula 1.737, 24-Ku-temr 3.500.

Ceman (Genel Toplam):907.34215

1.2. Ham Sancakbeyi Hsrev Beyin HaslarMahsller1-Mahsl-i bd- hev ve crm-i cinyet ve resm-i arsne-i nefs-i Ham

maa serasesiye-i nefs-i m., f sene: 54.0002-Mahsl-i nsf- bd- hev ve crm-i cinyet ve resm-i arsne-i nhiye-i

Ham ve Brn maa nhiye-i eyzer ve Mastak gayr-i ez hsh-i hazret-i pdih- lem-penh ve zemeth-i zuem ve timrh-i serbest, f sene: 80.000

3-Mahsl-i ayr- handek-i Kala-i Ham, f sene: 500Yekn: 134.500

Nahiyelerden Salanan Gelirler1-Ham 146.309, 2-Brn 62.480, 3-eyzer 11.000

Ceman: 219.7894-Krehri 48.608, 5-Hac Bekta 17.053

Ceman: 66.000Hisse-i mrnileyh: 46.285

Ceman: 400.574

1.3. Maarra Sancakbeyi Sinan Beyin HaslarMahsller1-Nefs-i Maarra: 23.5202-Mahsl-i bc- bzr- siyh maa ihtisb ve bc- anm- kassbn, f

sene: 6.0003-Mahsl-i bc- kavfil der nefs-i Maarra, f sene: 13.000

15 Bizim yaptmz hesaba gre 907.270 ake olmaktadr.


8/12

8

4-Mahsl-i nsf- bd-i hev ve crm-i cinyet ve resm-i arsne-i nhiye-iMaarra maa nhiye-i Kefr Tb gayr-i ez hsh-i pdih- lem-penh vezemeth-i zuem ve timrh-i serbest, f sene: 46.540

Yekn: 89.060Nahiyelerden Salanan Gelirler1-Maarra 84.890, 2-Kefr Tb 26.050

Ceman: 200.0003-Bektalu (der liv-i Aksaray) 40.185, Hisse-i Mirliv: 12.760, 4-Kaz-i

Kohisr 41.380Ceman der liv-i Aksaray 54.160Ceman: 254.160

2. Zemetlerncelediimiz ruznme defterinde Haleb vilyeti sancaklarnda bulunan

baz zemetler de yer almaktadr. Bu zemetlerin sancaklara gre dalmaadaki gibidir.

2.1. Haleb SancaToplam zemetin ad gemekte olup, bunlarn ikisi Rc nahiyesinde,

dieri de Sermn nahiyesindedir. Rc nahiyesindeki zemetler Arab CanibiDefterdar Murad Beyin oullar olan Mehmed ve Mustafaya tevcih edilmitir.Bunlardan ilkinin zemeti 29.050, dierininki de 25.194 akedir. Sermnde

bulunan ve miktar 20.500 ake olan zemet ise Bali adnda birisine aittir ki,defterde bunun grevi hakknda bilgi verilmemitir.

2.2. Adana SancaSadece bir tane zemetin ad gemektedir. Kara salu nahiyesinde yer alan

ve Kubad Paann kethds Mesihe ait olan bu zemetin geliri 20.943 akedir.

2.3. Kilis SancaAzz nahiyesinde yer alan 2 zemet hakknda bilgi bulunmaktadr. Bunlar

Hsrev Kethd ile Haydar adnda birisine ait olup, Hsrevin zemeti 15.543

ake, Haydar

n zemeti de 21.000 akedir.

2.4. Birecik SancaBirecik nahiyesinde Sancakbeyi Sinan Beyin olu Ahmede ait olan

20.500 ake tutarndaki sadece bir zemetten bahsedilmektedir. Bu zemetin geliriksa bir sre sonra 29.540 akeye terakki ettirilmitir.


9/12

9

2.5. Hums SancaSadece bir zemetin kayd vardr. Hums nahiyesinde bulunan ve Arab

defterdar Murad elebinin kardei Aliye ait olan bu zemetin miktar 20.084akedir.

2.6. Ham SancaBrin nahiyesinde Sinan Kethdya ait olan bir zemet kayd vardr.

Bunun da miktar 20.000 akedir.

Grld gibi defterde yer alan zemetlerin toplam says 10 olup,bunlarn gelirleri 15.543-29.540 ake arasnda deimektedir. Sadece bir zemetin

geliri 20.000 akeden azdr. Bu zemet aslnda timr olup, terakkilerle zemethaline getirilmitir. Bunun dnda kalan zemetler, genel kaideye uygun olan yanigeliri 20.000-100.000 ake arasnda olan zemetlerdir.

3. Timrlarncelediimiz ruznme defterinde ok sayda timr kayd da

bulunmaktadr. Bu timrlar, Haleb, Adana, Maarra, Uzeyr, Ham, Birecik, Humsve Kilis sancaklarnda bulunmaktadr. Sz konusu defterde yer alan timrlarnmiktarlar ile sahiplerinin isimleri aadaki Tablo-Ide gsterilmitir.

Tablo-Ide de grlecei zere 313 numaral defterde Haleb vilayetidahilinde yer alan toplam 47 timrn kayd bulunmaktadr. Bu timrlarn gelirleri1.221-16.600 ake arasnda deimektedir. Haleb vilyetinde geliri 5.999 akeyekadar olanlar tezkiresiz timr, bundan fazla olan btn timarlar ise tezkireli timrolarak kabul edilmektedir. Tezkiresiz timrlar bizzat beylerbeyi tarafndan,tezkireli olanlar ise merkezden tevcih edilmektedir. Defterde mevcut timarlarn19u tezkireli, 28i de tezkiresizdir.

TABLO-ITMARLAR

S. NO TMAR SAHBNN ADI GELR16 SANCAI NAHYES1 Hseyin b. Saruban Kasm 2.150 Haleb Menbi2 Mehmed b. Dolunay 6.000 Haleb Menbi

3 Mehmed b. Sinan 6.250 Haleb Menbi4 Mehmed b. Abdullah 5.040 Haleb Menbi5 Hseyin b. Cneyd 1.700 Haleb Menbi6 Hac b. Hzr 2.284 Haleb Rvendn7 Mahmud 6.000 Haleb Kuseyr8 aban17 8.000 Haleb Rc9 Ahmed 2.000 Haleb Hrim

16 Rakamlar ake olarak verilmitir.17 Kilis Sancakbeyi Canbulad Beyin kethdsdr.


10/12

10

10 Mehmed 10.000 Haleb Cebel-i Bara11 Mehmed veled-i Ali 5.000 Haleb Cebel-i Bara12 Murad18 1.221 Haleb Cebel-i Akra13 Mehmed19 3.240 Adana Kara salu14 ca20 14.596 Adana Berendi15 Mehmed veled-i skender Suba 9.446 Maarra Maarra16 Nusret 9.496 Maarra Maarra17 Bayram b. Abdullah21 6.200 Maarra Maarra18 Ahmed ve Ali veledn- Ahmed 3.250 Maarra Maarra19 Behram22 6.700 Maarra Maarra20 Hac Hsrev b. Abdullah 5.191 Maarra Maarra21 mer 3.100 Maarra Maarra22 Mustafa avu 7.599 Uzeyr Uzeyr

23 Mehmed 11.000 Uzeyr Uzeyr24 Yusuf 5.066 Uzeyr Uzeyr25 Mustafa23 9.099 Uzeyr Derbsk26 Yusuf Ali b. Abdullah 4.400 Uzeyr Bakrz27 Mehmed ve Ahmed veledn-

Dervi2.310 Ham Mensif

28 Ahmed b. Mustafa 2.000 Ham eyzer29 Abdlkerim b. Seyd 2.000 Ham eyzer30 Mehmed 4.500 Ham eyzer31 Ahmed b. Murtaz 1.100 Ham eyzer32 Kurd b. Mustafa 2.800 Ham eyzer33 Keyvan b. Abdullah (Mrahur) 5.999 Ham Brin34 Mehmed 6.000 Ham Brin

35 smail b. eyh Ali 10.000 Ham Brin36 Dndar veled-i Nimetullah Bey24 6.000 Birecik Birecik37 Ali ve Yusuf veledn- Davud 2.500 Birecik Birecik38 Satlm ve Tilemi veledn-

eyh2.500 Birecik Birecik

39 Kubad25 2.863 Birecik Src40 Abdi b. Hasan 2.000 Hums Hums41 Hsrev b. Abdullah26 3.300 Hums Hums42 Sultan Ahmed ve Hums

veledn- Kara Mehmed2.400 Hums Hums

43 Ali b. Abdullah 5.000 Hums Hums

18 Haleb Beylerbeyi Haydar Paann Kapu Kethdsdr.19 Brin kalesi dizdrdr.20 Piri Paann kethdsdr.21 Yunus Beyin kethdsdr.22 Yunus Beyin kethdsdr.23 Uzeyr sanca mralemidir.24 Selemiye sancakbeyinin oludur.25 Mteveff Blis Sancakbeyi efakat Beyin kethdsdr.26 Mteveff Ham Sancakbeyi Kl Beyin kethdsdr.


11/12

11

44 Ferhad Cerkis27

4.000 Hums Hums45 Davud 10.300 Hums Hums46 Behyd 16.600 Kilis Azz47 Kayda 9.000 Kilis Azz

III. CEMATLER (ARETLER)313 numaral ruznme defterinde, Haleb vilyetinde bulunan ve vergi

gelirleri timr olarak verilen baz cematlerden de bahsedilmektedir. Bucematlerin adlar ve bulunduklar yerler aadaki Tablo-IIde ifade edilmitir.

TABLO-IICEMATLER

S. NO CEMAATLER SANCAI NAHYES1 Sar Hac Adana Kara salu2 Gdenl Adana Kara salu3 Kayac Adana Kara salu4 Satlu Adana Kara salu5 Uar Adana Kara salu6 Yakublu Adana Kara salu7 Kk Ekizce Adana Kara salu8 Haslu Adana Kara salu9 Hecel Adana Kara salu

10 Kartoy Adana Kara salu

11 Hamnin Ham eyzer12 Thir Hslu Ham Kefr Tb13 Kk Damlu Ham Kefr Tb14 Kara Tell Ky Ham Kefr Tb15 Hokadem Ham Kefr Tb16 Al-i brahim Haleb Amik17 Bereketl Uzeyr Uzeyr18 Ordu-yu Cihanah Bey Uzeyr Derbsk19 Hac Ksalu Tarsus Tarsus20 Budaklu Tarsus Tarsus21 Aa Tarsus Tarsus22 Musa Gl Tarsus Tarsus23 Saaklu Tarsus Tarsus

24 Hac

Sinemlu Tarsus Tarsus25 Tahtalu Tarsus Kosun26 Bakmayalu Tarsus Kosun27 Kara Mahmudlu Tarsus Ku-temr28 Eski Ulalu Tarsus Ula

27 Mteveff Hums Sancakbeyi Yunus Beyin mirahurudur.


12/12

12

SONUTimr Ruznme defterleri, sancak ve vilyet (eylet) ynetimine tayin

edilen beylerbeyi ve sancakbeyleri ile alaybeyi, eriba, kethd, avu, zim vesipahiler gibi grevlilerin isim ve gelirleri ile timr sisteminin ileyiini tespitasndan son derecede nemli kaynaklardr.

Ruz-nme defterlerinde bir sancak ya da vilyetin idar ve iktisadvaziyetini btn ynleri ile tespit edebilmek mmkn olmamakla birlikte, sancakya da vilyet ynetiminde zaman ierisinde meydana gelen deimeler vegelimeleri bu defterler sayesinde tespit edilebilmekteyiz.

KAYNAKLARAKDA, Mustafa, Trkiyeninktisadi vetimai Tarihi, c. II, stanbul, 1977.BARKAN, . Ltfi, Trkiyede mparatorluk Devirlerinin Byk Nfus ve Arazi Tahrirleri veHakana Mahsus statistik Defterleri (I),FM, II/1 (1940), s. 20-59.AKAR, Enver, H. 931 (M. 1524-1525) Tarihli ve 125 Numaral Halep cml DefterininTantm ve Tahlili, Trk Dnyas Aratrmalar, S. 90 (1994), s. 115-130.NALCIK, Halil,Hicr 835 Tarihli Sret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara, 1987.KUNT, . Metin, Sancaktan Eyalete, 1550-1650 Arasnda Osmanl meras veldaresi, stanbul,1987.PEEVBRAHM EFEND,Peevi Tarihi, c. I, (Haz. B. Stk Baykal), Mersin, 1992.SAHLLOLU, Halil, Ruznme, Tarih Boyunca Paleorafya ve Diplomatik Semineri 30

Nisan-2 Mays 1986, Bildiriler, stanbul, 1988, s. 113-121.SAHLLOLU, Halil, Trkiyektisat Tarihi, stanbul, 1989.TEKNDA, M. C. ehabeddin, Canbulat maddesi,A, III.UZUNARILI, . Hakk, Osmanl Devletinin Merkez ve Bahriye Tekilat, Ankara, 1984.NAL, Mehmet Ali,XVI. Yzylda Harput Sanca (1518-1566), Ankara, 1989.YEDYILDIZ, Bahaeddin, Ordu Kazas Sosyal Tarihi, Ankara, 1985.YCEL, Yaar, Osmanlmparatorluunda Desantralizasyona Dair Genel Gzlemler, Belleten,XXXVIII/152, Ankara, 1974, s. 665.

halep_ruznamçe enver Çakar

Documents