halanga fakangĀue malaga. · 2017-02-24 · poto´mo ‘enau a‘usia´ ha founga vakai fo‘ou ki...

Hingoa´:

‘Apiako´:

Ta‘u´:

HALANGA FAKANGĀUE MALAGA.Student Workbook

Halanga Fakangāue Malaga Pepa Ngāue ki he tokotaha ako´

Ko hoku halanga fakangāue´

Ko ‘eku fononga´

Ko honau fononga‘anga´

Ko hoku fa‘ifa‘itaki‘anga´

Ko hoku ngaahi ‘ulungaanga fakafo‘ituitui´

Ko hoku fakamalumalu‘anga´ + Fakat‘āt‘ā ke to‘o

Ko hoku māmani ´

Ko hoku ngaahi manako´

Ko e ngaahi ngāue ‘oku ou faka‘amu ki ai´

Ko e ngāue ‘oku ou sai‘ia taha ai´

Ko hoku taimi´

Ko ‘eku ngaahi fili´

Ko hoku kaha‘u´

Ko ‘eku palani´

Ko ‘etau palani´

Ko ‘eku ngaahi fakamatala´

Ngāue ki ai

2

3

4

5

6

7

7

8

10

11

12

13

14

15

16

17

18

HOKOHOKO´Contents

Kumi ha fale‘i ke ma‘u ha ola lelei.

2Halanga Fakangāue Malaga Pepa Ngāue ki he tokotaha ako´

KO HOKU HALANGA FAKANGĀUEMy career

‘Oku fakatahataha‘i mai ‘e he halanga fakangāue´ ‘a e kotoa ‘o e ngaahi a‘usia ‘oku ma‘u ‘e ha tokotaha lolotonga ‘o ‘ene mo‘ui´: mo‘ui fakafāmili´, fakakaungāme‘a´, fakakomiunitii´, ngaahi fili fekau‘aki mo e mālōloo´, ngāue´ mo e ako´. Ko e ngaahi a‘usia´ ni te nau fakafōtunga ‘a e ngaahi me‘a ‘oku fakamahu‘ing‘i ‘e ha tokotaha pea tokonia ai ‘enau ma‘u ko ia ‘o ha ngaahi pōto‘i me‘a fo‘ou.

Komiunitii´Ko ha tokoni fakafo‘ituitui ki he komiunitii´, ‘o hangē ko e ngāue‘ofa ki ha kautaha ‘oku ‘ikai fakataumu‘a ke ma‘u ha tupu, siasi

‘Ulungaanga fakafonua mo e ngaahi me‘a fakalaumālie´‘E ala tokoni atu ‘a e ngaahi me‘a´ ni ke ke mahino‘i ‘a e ngaahi founga kehekehe ‘o e fakakaukau, ngāue, va‘inga, mo fakafeangai ai ‘a e kakai´

Ngaahi manako´Ko e ngaahi me‘a ‘oku´ ke fiefia ke fakamoleki ki ai ho taimi´ mo ho ivi´, ‘o hangē ko e, sipoti, hiva, saienisi, fanga monumanu

Ako´Ko ha ngaahi faingamālie ako ‘o tatau ai pē pe ‘oku tukupau pe ‘ikai tu‘utu‘unia, ‘o hangē ko e ‘apiako, lēsoni mūsika, faiako‘i ‘o ha me‘a

Ngaahi fatongia ‘o e mo‘ui´Ko e ngaahi fatongia ‘oku liliu ‘i he kotoa ‘o e taimi ‘o ho‘o mo‘ui´, ‘o hangē ko e tamasi‘i/ta‘ahine, mātu‘a, tokotaha tauhi, tokotaha ngāue

Ngāue totongiKonga taimi, taimi kakato, tu‘uma‘u, ngāue fakapisinisi fakaekoe pē, fakataimi, ngāue fakakonituleki

Taukei fakangāueNgāue ta‘evahe ke ma‘u ha taukei ‘i ha fa‘ahinga tafa‘aki

3 Halanga Fakangāue Malaga Pepa Ngāue ki he tokotaha ako´

KO ‘EKU FONONGAMy journey

‘Oku ‘i ai ha‘o taumu‘a? ‘Oku ‘oatu ha ngaahi sitepu ‘i he tohi ngāue´ ni ke tokoni‘i koe ‘i ho‘o palani ‘a ho‘o fononga fakangāue´.

1. Ako mei ha ni‘ihi keheKo e hā ‘a e halanga kuo fou ai ha taha kehe ‘i ho fāmili? Ko e hā ‘a e me‘a ‘oku´ ke manumanumelie‘ia ai ‘i ha kakai kehe?

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ko honau fononga‘angá, Ko hoku fa‘ifa‘itaki‘anga´ 2. ‘Ilo‘i koe Fakakaukau ki ho ngaahi mālohinga´, ngaahi manako´, ‘ulungaanga fakafonua´mo e ngaahi me‘a ‘oku´ ne faka‘ai‘ai koe´.

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ko hoku fakamalumalu‘anga´, Ko hoku ngaahi ‘ulungaanga fakafo’ituitui´, Ko hoku ngaahi manako´ 3. Fekumi ki ho‘o ngaahi manako´ Fakakaukau ki ha me‘a te ke ala manako ke fai ko ha‘o ngāue.

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ko e ngaahi ngāue ‘oku ou faka‘amu ki ai´, Ko e ngāue ‘oku ou sai‘ia taha ai´ 4. Fakahoko ia Vakai ki he me‘a ‘oku´ ke fai ‘i he taimi ni´, pea hoko atu ki he me‘a faingata‘a´ – ko e hā ‘a e me‘a ‘oku´ ke fiema‘u ke ke hoko atu ki ai´.

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ko hoku taimi´, Ko ‘eku ngaahi fili´, Ko hoku kaha‘u´ 5. Nofo ki ho hala´ Siofi ‘a ho‘o ngaahi taumu‘a´. Talanoa ki ai mo e tokotaha fale‘i fakangāue ‘i ho‘o ‘apiako´, faiako´, tokotaha fale‘i´, taki to‘utupu´, ngaahi kaungāme‘a´ mo e fāmili´.

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ko ‘eku palani´, Ko ‘etau palani´ 6. Ngaahi talanoa fakalotolahi Te ke ala lau fekau‘aki mo e ngaahi talanoa ki he ola lelei ‘o e ngāue ‘a e kakai Pasifiki´ ‘i he ngaahi mala‘e kehekehe ‘i he www.careers.govt.nz. ‘E ala tokoni‘i foki koe ‘e he Careers New Zealand ke fai ha‘o tu‘utu‘uni fekau‘aki mo ho‘o halanga fakangāue´.

Fai eni ‘i he konga ko ia ko e: Ngāue ki ai


KO HONAU FONONGA‘ANGATheir path

‘Oku pukepuke ‘e he kakai matu‘outu‘a ange´ ‘a e ‘ilo mo e hisitōlia ‘o ha fāmili. ‘E ala ‘omi ‘e honau poto´mo ‘enau a‘usia´ ha founga vakai fo‘ou ki ho‘o fononga´. Faka‘eke‘eke ha taha ‘o e kau mēmipa matu‘otu‘a ‘o ho fāmili´ ke tākiekina ‘a e fononga´ ni.

Ko e hala ne nau foua´Ko e hā ha ngaahi lavame‘a na‘a nau laukau‘aki?

Ko e ngaahi potutahi ne nau folaua´Ko e hā ‘a e me‘a na‘e pau ke nau fai ke ma‘u ai ‘a e ngaahi ‘ilo mo e taukei na‘a nau fiema‘u?

Ko e ngaahi mo‘unga ne nau kaka ai´Ko e hā ‘a e me‘a kuo nau ikuna‘i´ ke nau a‘u ai ki he tu‘unga ‘oku nau ‘i ai?


KO HOKU FA‘IFA‘ITAKI‘ANGA My hero

1. Ngaahi me‘a ‘oku fakamahu‘inga‘i ke mo‘ui‘akiFakakaukau ki ha tokotaha ‘oku´ ke faka‘apa‘apa‘i pe manumanumelie‘ia ai. ‘E ala hoko ‘a e tokotaha´ ni ko ha tokotaha ongoongoa, tokotaha ‘i ho fāmili´, pe ko ha kaungāme‘a.

2. Ko e hā ‘a e ngaahi me‘a ‘oku fakamahu‘inga‘i, tui ki ai mo mo‘ui‘aki ‘e he tokotaha ko ia ‘oku´ ke manumanumelie‘ia ai mo faka‘apa‘apa‘i? Tohi‘i hifo ‘i lalo ha ngaahi me‘a te ne ala fakamatala‘i ‘a e ngaahi me‘a lelei taha fekau‘aki mo ia´.

3. Ko e hā ‘a e ‘uhinga ‘oku hanga ai ‘e he ngaahi me‘a mahu‘inga´ ni ‘o ai ‘a e tokotaha´ ni ke mahulu hake?


KO HOKU NGAAHI ‘ULUNGAANGA FAKAFO‘ITUITUIMy personal qualities

Ko e ‘ulungaanga fakafo‘ituitui´ ‘oku´ ne fa‘u ho natula´. Faka‘ilonga‘i ‘a e ngaahi me‘a ‘oku´ ne fakamatala‘i lelei taha KOE´.

Ofe‘i ngofua

Ta‘eilifia

Tō‘onga mokomoko

Tokanga

Natula ‘ofa

Lototo‘a

Tokangaekina e ni‘ihi kehe´

Fetokoni‘aki

‘Atamai‘ia

Faka‘apa‘apa‘ia

Ta‘efie‘unua

‘Atamai/Nima vave

Ivi‘ia

Vēkeveke

Anga fakafaingofua

Fakakaungāme‘a

Fakaoli

Nima homo

Anga malū

Ngāue mālohi

Faitotonu

Fakakaukau fo‘ou

Anga ‘ofa

Faitōnunga

Tauhi founga

Fakatokanga-me‘a

Maau

Fakakaungāme‘a ngofua

Fa‘a kātaki

Anga lelei

Nima poto

Tauhi taimi

Falala‘anga

Tauhi fatongia

‘Ikai mo‘ui fakafalala

Fakapotopoto

Anga fakaalaala

Fakamātoato

Anga fakakaungāme‘a

Kātekina

Ala falala‘anga

Fakakaukau leva ki ha ngaahi taimi na‘a´ ke fakae‘a ai ‘a e ngaahi ‘ulungaanga´ ni.

Ko hoku ‘ulungaanga fakafo‘ituitui´

Founga na‘a´ ku fakae‘a ai ‘a e ngaahi ‘ulungaanga´ ni


KO HOKU MĀMANIMy world

‘E tokoni ‘a e fekumi´ ke ke vakai‘i ha ngaahi halanga fakangāue kehekehe, ‘ilo ai ki ha polokalama ako pe ako fakangāue fe‘unga, tohi kole ki ha fo‘i ngāue tu‘upau, pe ‘ilo ai ha ngāue‘anga tuha mo koe.

Vakai‘i mo lau Vakai ki ha ngaahi uepisaiti pe tohi fakamatala ‘a e ngaahi ‘apiako faka‘univēsiti´, kautaha fakangāue mo e ngāue‘anga´, kautaha kumi ngāue´ mo e ngaahi kautaha fakapisinisi ‘e ala ma‘u mai ai ha ngāue´.

‘Oku ma‘u ‘i he ngaahi nusipepa´ mo e ngaahi makasini´ ‘a e ngaahi fakamatala fekau‘aki mo e ako´, ako fakangāue´ mo e ngaahi halanga fakangāue´.

Fakasio ha ngaahi tohi fekau‘aki mo e kumi ngāue´, pe ngaahi talanoa fekau‘aki mo e kakai´ ‘i ha ngaahi ngāue‘anga kehekehe.

TalanoaTalanoa ki he kakai kuo nau ‘osi fai ‘a e ngāue pe polokalama ako ‘oku ke sai‘ia ai´.

Telefoni ki ha ngaahi ngāue‘anga te nau ala fakangāue‘i ha kakai ‘o ‘eke pe ko e hā ‘a e ngaahi me‘a ‘oku nau siofi ‘i he taimi ‘oku nau fakangāue‘i ai ha kakai fo‘ou.

‘E ala tokoni atu ho fāmili´, kau tauhi´, kau faiako´, kau fale‘i fakangāue´ mo ha ni‘ihi kehe ke kumi ha ngaahi polokalama ako pe ngaahi ngāue ‘e fe‘unga mo ho ngaahi mālohinga´ mo ho ngaahi manako´.

‘Alu‘Alu ki he kautaha ako fakangāue´. Fe‘iloaki mo e kau tiuta´ mo sio ki he ngaahi nāunau fakangāue´.

‘Alu ki he ngaahi faka‘ali‘ali fakangāue´ pe ngaahi faka‘ali‘ali ki he ngaahi ngāue‘anga´ ke fakalahi ‘a ho‘o ‘ilo´ fekau‘aki mo ha ngaahi halanga ngāue kehekehe.

‘Alu ki ha ngāue‘anga ‘oku´ ke manako ai ‘o kole ke ke sio ‘i he ‘enau ngāue‘anga´.

Kau atuKau atu ‘i ha ngaahi ngāue ‘ofa, ngaahi polokalama fakataukei ngāue, pe ngaahi poloseki manakoa pe ngaahi me‘a ‘oku fakahoko ‘i ho‘o ngāue‘anga´.

KO HOKU FAKAMALUMALU‘ANGAMy shield

Ngaahi me‘a lelei ‘i he‘eku mo‘ui´‘I he peesi hoko´, tā ha fakatātā pe tohi‘i ‘a e ngaahi me‘a ni, taha ‘i he konga takitaha ‘o e fakamalumalu‘anga:

• Ngaahi faka‘ilonga mo e ngaahi makamaile ‘oku´ nau fakahaa‘i ho ‘ulungāanga fakafonua´

• Kakai mahu‘inga ‘i ho‘o mo‘ui´

• Kakai ‘e toko tolu ‘oku´ ke manumanumelie‘ia lahi taha ai´. Ko e hā hono ‘uhinga?

• Ko ha mōmeniti fakafiefia pe laukau‘anga ‘i ho‘o mo‘ui´.


KO HOKU NGAAHI MANAKOMy interests

Fakakaukau ki he ngaahi me‘a ‘oku´ ke manako ai ‘i he ako´, ‘i he ngāue‘anga´ pe ‘i ho taimi ‘ataa´, pea pehē ki ha ngaahi ngāue na‘a´ ke lau pe fanongo ai.

Tokangaekina ‘o e fangamanu´ mo e fakatolonga´Tauhi paaka, tauhi sū, toketā ki he monumanu´, ‘ōfisa malu‘i fakapaiolosia (biosecurity officer), saienisi ‘ātakai

‘Aati mo e faiongoongo´Fai ongoongo, tokotaha fokotu‘utu‘u tu‘uaki, tokotaha ngāue ki he ongo´, tokotaha faiva, ‘ētita filimi mo e vitiō

Pisinisi´Pule, Fale‘i ki he tokangaekina ‘o e kaungāue´, ‘ōfisa fakatau mai/fakatau atu, tokotaha tokoni fakafo‘ituitui

Langa mo e ngāue lalahi´‘Akiteki, tufunga, mataotao fakasiokālafi (geospatial specialist), ‘inisipēkita langa, fokotu‘utu‘u fakangāue (industrial designer)

Ako mo e saienisi ‘o e sōsiale´Faiako, mataotao ‘ekonōmika, fekumi ‘analaiso ‘o e māketi´, mataotao sitetisitika, faiako ‘univēsiti

‘Enisinia´ ‘Enisinia sivile, faka‘uhila me‘alele, ‘enisinia kemikale, ngāue kasa, ‘enisinia malinivaotātā

Faama, toutai, vaotātā mo e maina´Saienisi ngoue, mataotao ki he ‘akau´, tokotaha ngāue vili, ‘ōfisa toutai, tokotaha fakatokalelei kelekel ki he ngoue´, pule vaotātā

Tiki‘i/Fakatonuki ‘a e puha ‘oku´ ne fakamatala‘i lelei taha ‘a ho‘o ngaahi manako´ ‘i he ngaahi ngāue‘anga ‘i lalo´. ‘Oku ‘oatu ‘a e fakatātā ‘o e ngaahi ngāue´ mei´ he ngāue‘anga takitaha, pe te ke ala vakai‘i ‘a e konga ‘o e uepisaiti ‘a e Careers New Zealand ‘oku tauhi ai ‘a e Ngaahi Ngāue´ ki ha ngaahi fakakaukau lahi ange.

Ngāue‘anga´ Ngaahi ngāue

Manako ‘aupito ki ai Manako ki ai

Manako si‘isi‘i ki ai Tu‘u ‘i loto

‘Ikai manako ki ai


Ngāue‘anga´ Ngaahi ngāue

Manako ‘aupito ki ai Manako ki ai

Manako si‘isi‘i ki ai Tu‘u ‘i loto

‘Ikai manako ki ai

Pa‘anga mo e ‘api´‘Atita ‘o e ma‘u‘anga ivi´, pule ‘api, tokotaha fakamahu‘inga, alea mōkisi (mortgage broker), ‘ōfisa ‘akauni, ngāue fakafika (actuary)

Pule‘anga, lao mo e malu´Loea, palani fakakolo, ‘ōfisa polisi, Fakafofonga Fale Alea, ‘ōfisa kasitomu

Mo‘ui lelei´ mo e komiunitii´‘Ofisa mo‘ui ki he me‘a fakatu‘upakee´ (paramedic), tokotaha fale‘i, toketā nifo, mataotao ki he ongo´, faka‘ata, ngāue ki he komiunitii´

Talitali kakai (hospitality), takimamata mo e longomo‘ui´ (recreation)Faiako sipoti, kuki (chef), fokotu‘utu‘u ‘o e ngaahi me‘a lalahi´(events coordinator), tokotaha uku, faiako fakafo‘ituitui, pule hōtele

Komipiuta´ (IT) mo e fetu‘utaki´Fa‘u polokalama, ‘akiteki fa‘upolokalama (software architect), fa‘u keimi (game developer), ‘analaiso fakahoko tesi (test analyst), ‘enisinia laine

Ngaohi‘anga koloa´ (Manufacturing)Ta‘o mā, ngāue ukamea, ngāue pelesitiki´, fa‘u vaka, ngaohi koloa mei´ he hu‘akau´, fai pulusi (printer)

Fakatau fakamovetevete mo e ngaahi sēvesi fakataautaha´Ngaahi ‘ulu, fahi manu, fakatau tuki, tokotaha fakatau, tokotaha teuteu (beauty therapist), tokotaha fakatau tokoni

Saienisi´Mataotao paiolosia (Biotechnologist), saienisi fakatotolo, mataotao ki lalo fonua (geologist), paiolosia ‘o e ngaahi me‘a iiki´ (microbiologist), tokotaha ngāue saienisi, tokotaha hu‘ivai

Fefononga‘aki mo e fakahokohoko ngāue´ (logistics)Pailate vakapuna, ‘ōfisa vakatahi, faka‘uli loli, tufa meili (courier), faka‘uli fōkilifi, faiako faka‘uli

KO HOKU NGAAHI MANAKOMy interests


KO E NGAAGHI NGĀUE ‘OKU OU FAKA‘AMU KI AIMy dreams jobs

Ngaahi ngāue ‘oku ou manako aiMei´ he ngaahi ngāue kuo´ ke tiki‘i mei´ he ngaahi ngāue‘anga´ ‘oku´ ke manako ‘aupito ki ai´, pe manako ki ai´, fili‘i ‘a e fo‘i tolu ‘oku´ ke manako taha ki ai´.

1. Ngāue‘anga´: Ngaahi ngāue´:



Ngaahi ngāue ‘oku ‘IKAI ke u tokanga ki ai!Mei´ he ngaahi ngāue kuo´ ke tiki‘i ki ai ‘a e ‘ikai manako ki ai´, hiki‘i hifo ‘i lalo ‘a e ‘uhinga ‘oku ‘ikai ai te ke fie fai kinautolu´.

Ki ha fakamatala lahi ange mo siofi pē ‘e ala fe‘unga ‘a e ngāue te ke ala fili´ mo koe, vakai ki he uepisaiti ‘a e Careers New Zealand, www.careers.govt.nz.


KO E NGĀUE ‘OKU OU SAI‘IA TAHA AIMy favourite job

Kapau te u hoko ko ha

Ngaahi me‘a te u ala fai´






Ke u hoko ‘o ngāue ko ha


‘Oku fiema‘u ke u ma‘u ‘a e ngaahi tohi fakamo‘oni ako ko ‘eni´

‘Oku fiema‘u ke u fakatupulekina ‘a e ngaahi ‘ilo/lava me‘a ko ‘eni´

Kuo pau ke u lava‘i lelei ‘a e ngaahi lēsoni ko ‘eni´


KO HOKU TAIMIMy time

Vakai‘i he taimi´ ni ‘a e founga ‘oku´ ke fakamoleki ki ai ho taimi´. ‘E anga fēfē ke ke faka‘aonga‘i lelei ange ia?

Fatongia Houa

Ngāue ‘i he tuku ‘a e ako´

Ngāue faka‘api

Ngaahi fatongia ki he komiunitii´, siasi´, ‘ulungaanga fakafonua´

Tō‘onga faka‘aho´, ‘o hangē ko e kaukau, ma‘u me‘atokoni, fefononga‘aki

Ngaahi manako´, ‘o hangē ko e sipoti, va‘inga, mūsika

Mālōloo´, ‘o hangē ko e, feohi mo e ngaahi kaungāme‘a´

Ako´, kau ki ai ‘a e ako ‘i ‘api

Mohe

Fakakātoa 168

Ngāue - ‘i he tuku ‘a e ako´

Ngāue faka‘api´

Komiunitii´

Tō‘onga faka‘aho´

Ngaahi manako´

Mālōloo´

Ako´

Mohe´

Fa‘u leva ha kalafi (bar graph) ‘o ho‘o ngaahi houa´, ke ke sio ai ki he tu‘unga ho uike´

Ko hoku uike´

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Taimi´ ‘i he houa

‘Oku ‘i ai ‘a e houa ‘e 168 ‘i he uike (houa ‘e 24 x ‘aho ‘e 7). ‘I he tēpile´, fika‘i ‘a e lahi ‘o e houa ‘oku´ ke fakamoleki ‘i he fo‘i fatongia takitaha ‘i ha uike anga maheni. Pea´ ke tā leva ‘i lalo´ ha pā kalafi (bar graph) ke hā ai ‘a e ngaahi fakamatala´ ni.


KO ‘EKU NGAAHI FILIMy choices

Hili ko ia ho‘o feinga ke ke ‘ilo‘i koe´ mo e ngaahi faingamālie kehekehe´, kuo´ ke hanga atu leva ke ke fakahoko ha ngaahi faitu‘utu‘uni lelei.

1. Ko ia ai, ko e hā ‘a e fili hoko ‘oku fiema‘u ke u fai?

‘O hangē ko ‘eni´, ‘Oku fiema‘u ke u fili ‘a e polokalama ako ke u fai ‘i he ta‘u kaha‘u´.

3. Ko fē ‘a e faingamālie ‘oku fe‘unga mo e tu‘unga ‘o ‘eku ‘ilo´, ngaahi me‘a ‘oku ou fakamahu‘inga‘i´ (values), ngaahi manako´ mo e tō‘onga mo‘ui? Talanoa ki ai mo ha kakai ‘oku nau ‘ilo koe´, kuo nau fou ‘i ha taukei tatau pe fakahoko ‘a e ngaahi faitu‘utu‘uni tatau.

5. ‘I he taimi ni´ fakakaukau angē kuo´ ke fili ‘a e taha ‘o ho‘o ngaahi faingamālie kehe´ pea´ ke ‘eke kiate koe ‘a e ngaahi fehu‘i tatau.

2. Ko e hā ‘a e ngaahi faingamālie kehekehe ‘oku ou feinga fili mei ai?

‘O hangē ko ‘eni´, ako ki ha mata‘itohi ‘enisinia pe kamata ‘i ha polokalama ako ngāue ‘i he tafa‘aki ki he ‘akau fua´ (horticulture).

4. ‘I he taimi ni´, tau pehē pē kuo´ ke fili ‘a e taha ‘o e ngaahi faingamālie´. Fehu‘i angē kiate koe, ko e hā ‘a ‘eku ongo‘i ki he ‘eku faitu‘utu‘uni? ‘Oku ou longomo‘ui, hoha‘a, fiefia, loto mamahi, ongo‘i tau‘atāina? ‘E anga fēfē ha fakakaukau mai ‘a ha ni‘ihi kehe ki he ‘eku tu‘utu‘uni kuo fai?

6. ‘I ho‘o sio ki he fakamatala kuo´ ke tānaki´ mo e fakakaukau kuo´ ke fai´, lototo‘a ke ke fili ‘a e taha ‘o ho‘o ngaahi fili´.

Manatu‘i, ‘oku ‘ikai ko ‘ene tu‘u´ eni ‘o ta‘engata, fai pē ‘a e me‘a ‘oku totonu´ ki he taimi ni´. Te ke ala fai ha ngaahi tu‘utu‘uni fo‘ou fekau‘aki mo ho‘o halanga fakangāue´ lolotonga ho‘o mo‘ui´ ‘i ha‘o liliu ‘a ho‘o fakakaukau´, liliu ho‘o ngaahi palani´, mo tupulekina fakaekoe.


KO HOKU KAHA‘UMy future

Tohi‘i hifo ‘a ho‘o ngaahi taumu‘a´, ‘o sitepu ‘e taha ‘i he taimi, kamata ‘i lalo.

Ko ‘eku taumu‘a taimi lōloa´

Ko ‘eku taumu‘a taimi lōloa´!

Taumu‘a taimi nounou´

Sitepu ‘uluaki´


KO ‘EKU PALANIMy plan

Tohi‘i ‘a ho‘o ngaahi taumu‘a´, mo e founga mo e taimi te ke fakakakato ai kinautolu´.

Ko e hā? ‘I he a‘u ki he taimi fē? Ko ‘eku ngaahi misi´ mo e ngaahi taumu‘a´

‘E fēfē kapau? ‘I he a‘u ki he taimi fē? Ngaahi pole´

Founga? ‘I he a‘u ki he taimi fē? Ngaahi sitepu ke ngāue‘i

Ko hai? ‘I he a‘u ki he taimi fē? Ko hai ‘e tokoni atu? ‘E malava pē ki ha fāmili, tokotaha fale‘i fakangāue, faiako, faiako pule, tokotaha fale‘i, pe taki fakalotu ke tokoni atu


‘Oku tu‘u tafa‘aki ‘a e ngaahi mātu‘a tauhi fānau´ ke nau fakalotolahi‘i koe ‘i ho‘o fononga ‘i ho halanga fakangāue´. Tohi‘i ho ngaahi taumu‘a´, mo e founga te mou fakakakato fakataha ai kinautolu´. Ko e hā? ‘I he a‘u ki he taimi fē Ko ‘eku ngaahi misi´ mo e ngaahi taumu‘a´

‘E fēfē kapau? ‘I he a‘u ki he taimi fē Ngaahi pole´

Founga? ‘I he a‘u ki he taimi fē Ngaahi sitepu ke ngāue‘i

Ko hai? ‘I he a‘u ki he taimi fē Ko hai ‘e tokoni atu? ‘E malava pē ki ha fāmili, tokotaha fale‘i fakangāue, faiako, faiako pule, tokotaha fale‘i, pe taki fakalotu ke tokoni atu

KO ‘ETAU PALANIOur plan


KO ‘EKU NGAAHI FAKAMATALAMy notes


NGĀUE KI AITake action

‘E ala tokoni‘i koe ‘e he Careers New Zealand ke fai ha‘o ngaahi tu‘utu‘uni fekau‘aki mo e ako ngāue´, ako´ mo e ngāue´ lolotonga ‘a ho‘o mo‘ui´. Vakai ki he ‘emau uepisaiti´: careers.govt.nz

You can get in touch with our expert careers advisors from 8am to 6pm Monday to Friday. You can call, text, email a question or chat online.

Ngaahi me‘angāue ke tokoni atu Ngaahi me‘angāue ke tokoni‘i ha‘o fekumi ki ha ngaahi faingamālie halanga fakangāue ke ke ala fili mei ai ‘o ala fe‘unga mo koe´.

Fale‘i mataotao Ma‘u atu ha fale‘i fekau‘aki mo e faitu‘utu‘uni´, kumi ngāue´mo e tohi kole ngāue´.

Fakamatala fakaikiiki Fekau‘aki mo e ngaahi ngāue´, kau ki ai mo e me‘a te ke fiema‘u ke ke hū‘aki ki ha ngāue, tu‘unga ‘o e ngāue´ ki he kaha‘u´, mo e ngaahi talanoa fekau‘aki mo e kakai ‘i he ngāue´.

0800 222 733

Free text CAREER to 434

Tonga

Level 3, 22 Willeston StreetPO Box 9446, Wellington 6141New Zealandwww.careers.govt.nz

CS0125ISBN 978-0-473-36897-5© Careers New Zealand August 2016

halanga fakangĀue malaga. · 2017-02-24 · poto´mo ‘enau a‘usia´ ha founga vakai fo‘ou ki...

Documents