1.Cilt 2.Cilt 3.Cilt 4.Cilt 5.Cilt

1.CiltMETLIB UL-ALIYE (1) METLIB UL-ALIYE (2) METLIB UL-ALIYE (3)

2.CiltMETLIB UL-ALIYE (1) METLIB UL-ALIYE (2) METLIB UL-ALIYE (3)

3.CiltMETLIB UL-ALIYE (1) METLIB UL-ALIYE (2) METLIB UL-ALIYE (3)

4.CiltMETLIB UL-ALIYE (1) METLIB UL-ALIYE (2) METLIB UL-ALIYE (3)

5.CiltMETLIB UL-ALIYE (1) METLIB UL-ALIYE (2) METLIB UL-ALIYE (3)

METLB UL-ALYE (1) 4

Sunu. 4

Kuveyt Evkaf Bakanlnn nsz. 5

MELLF HAFIZ BN HACER'N HAYATI 6

Soyu ve mr. 6

Yaam Devreleri 6

lm Kiilii 7

Hocalar 7

rencileri 7

Eserleri 8

Hayatndan Anekdotlar 8

EL-METLBU'L-LYE VE TAHKK 9

Eserin Konusu. 9

el-Metfftfe Benzer Bir Kitap. 9

nemi 10

Yazmalar 10

Msnede" Senetli (Ravi Zincirli) Nsha: 10

Mcerrede" Senetlerinden Arndrlm Nsha: 10

Yazma Nshann Seimi: 11

Tahkik Yntemi 11

Mellifin nsz. 12

Rahman Ve Rahim Olan Allah'n Adyla Balarm.... 12

TAHARET KTABI 13

Sular 13

Abdest ve Gusl in Yeterli Su Miktar 13

ine Le Den Glet ve Duraan Suyun Hkm. 13

Kullanlm Su. 14

Necaseti Gidermek. 14

Kedi Ve Dier Temiz Hayvanlarn Art 14

Misk Kokusunun Temiz Oluu. 15

Kaplar 15

Gece Kaplarn Aznn rtlmesine Dair Emir 16

Abdest Bozmak/htiya Gidermek. 16

Abdestin Yapl 18

Abdestin Farzlar 18

Misvak Kullanmak. 18

Ftrattan Kaynaklanan zellikler 19

Abdest Duas 19

Besmele ekmek. 20

Abdest Almann ve Abdesti Tam Almann Fazileti 20

Abdestsiz Olarak Allah' Zikretmenin Mekruh Oluu. 20

Bu Konuda Ruhsat 21

Abdestsiz Kimsenin Mushaf'a Dokunmasnn Yasak Oluu. 21

Parmak Aralan Ve Sakal Hilallemek. 21

Abdest Alrken Bakasndan Yardm Almamann MstehapOluu. 21

Meshetme ekli 22

(Mestler zerine Mestte) Vakte Riayet Etmemek. 23

Mestler zerine Meshin Balangc 23

Mklar zerine Meshetme. 23

Abdestten Sonra (Avret Mahalline) Su Serpmek. 23

Abdestten Sonra Mendille Silinmek. 23

Abdest Aldktan Sonra Okunacak Dua. 23

Bir Kere Namaz Kldktan Sonra Abdesti Yenilemek. 24

Abdesti Bozan eyler 24

Kahkaha le Glmek. 24

Atein Deitirdii Yiyecekleri Yemekten Dolay Abdest AlmakVe Bunun Neshi 24

St tikten Sonra Az alkalamak. 25

Cinsel Organa Dokunmak Sebebiyle Abdest Almak. 25

Uyumaktan Dolay Abdest Almak. 26

Deve St mekten Dolay Abdest Almak. 26

Kadnn Artk Suyuyla Abdest Almak. 27

Teyemmm.. 27

GUSL KTABI 27

Gusl Alrken Gizlenmek. 27

Kiinin Guslden Sonra Hanmnn Vcut Scaklyla Isnmas28

Gusln Yapl 28

Hamam ve Orada Tamamen Soyunmann/plak Olmann MekruhOluu. 28

Tekrar Cinsel likiye Girmek steyen Cnp Kimse iin CinselOrgann Ykama Emri 29

Cnp Kimsenin Mescide Girmesinin Yasak Oluuna Dair 29

Ykanma mkn Bulamayan Cnp Kimsenin Abdest AlmasnaDair Emir 29

Meninin/Spermin Temiz Olup Olmadna Dair htilaf 29

ki Snnet Yerinin Birlemesiyle Gusln Farz Oluu Ve "Su,Ancak Suyun Gelmesiyle Farz Olur" Hadisi 29

Suyun/Ykanmann Ancak Suyun/Meninin Gelmesiyle FarzOlacana Dair 30

htilam Sebebiyle Gusl 30

Farz Ve Snnet Olan Ykanmalar 31

HAYIZ KTABI 31

Hayzn (Tarihsel) Balangc 31

Hayzl Kadnn Bedeninin Temiz Oluu. 31

Gece Adet Kanma Bakmann Mekruh Oluu. 31

stihza Kan 31

Adetli Kadnla likiye Girmenin Yasak Oluu, Bunun KefaretiVe Bu Durumdaki Helal Davranlar 32

NAMAZ KTABI 32

Namazn Fazileti 32

Ezan. 33

Allah Resl'nn (Sallallahu Aleyhi Vesellem) Mezzinleri 34

Ezan Szleri Ve Okuma Yeri 34

Ramazan'da Fecirden nce Ezan Okunmas 34

mamn Mezzin Olamayacana Dair 34

Mezzinlerin Fazileti 35

Ezan itildiinde Sylenecek Szler 35

Sevabn Allah'tan Bekleyerek Ezan Okumann Fazileti 36

Ezan Okuyann Kameti de Getireceine Dair 36

Kamet Getirilirken Yalnz Kamet Getirilen Namazn GeerliOlacana Dair 36

Namaz Klnmas Yasaklanan Yerler 36

Namaz Vakitleri 36

le Namazn Havann Serinlemesine Kadar Geciktirmek. 39

kindi Namaznn Geciktirilmesi ve Acele Edilmesi 39

Gerektiinde le ile kindi Namazlarn Cem Etmek. 39

Yats Namaznn Geciktirilmesi 39

Yats Namaznn Ateme (Gecenin Birinci te Biri) Diyesimlendirilmesinin Ho Karlanmay 39

Yats Namazn Klmadan Uyumann Mekruh Oluu. 40

Horoz Edinmek. 40

Yatsdan Sonra Oturup Sohbet Etmenin Mekruh Oluu. 40

Namazda Dua. 40

Sabah Namazndan Sonra Gne Douncaya Kadar ZikretmeninFazileti 41

Namaz Klnmas Yasaklanan Vakitler 41

Be Vakit Namaz Dnda Farz Namaz Olmadna Dair 43

Kbleye Dnme ve Namaz Klann Stre Kullanmas 43

Kbleyi Aratrmak. 44

Avret Mahallini rtmek. 44

Tek Elbiseyle Namaz Klmann Caiz Oluu. 44

zerinde Namaz Klnan eylere Dair 45

Kendisine Dnk Olarak Namaz Klnmas Caiz Olan ve Olmayaneyler 45

Namaz Klanlar Dvmekten Men. 45

ocua Namaz Emretme Ya 46

Mescit na Etmenin Fazileti 46

Namaz Klma Amac Dnda Br Amala Mescit YapmannMekruh Oluu. 46

Mescidi Koruyup Kollamak. 46

Mescitlerde Bulunmann Fazileti 47

Mescide Girerken ve Oradan karken Okunacak Dua. 48

Namaz Esnasnda Saknlmas Gereken ve Gerekmeyen eyler 48

Her Namazda Misvak Kullanmak. 49

Saflar 49

Cemaat Olumas in Gerekli Olan En Az Say 50

Cemaatle Namaz. 50

Cemaatle Namaza Devam Etmek. 51

mamn Hareketlerine Uyulmasna Dair Emir 51

mamlk Grevini Mutedil Bir Tarzda cra Etmeyenin Gnah 52

mamn Namaz Ksa Kldrmasna Dair Emir 52

mama Yanld Yeri Hatrlatmak. 52

METLB UL-ALYE (1)

Sunu

lemlerin Rabb Cenb- Hak Zlcell'e saysz ve nihayetsiz hamdlar; sultanmz Habb-i Kibriyave ef-i Rzi Ceza olan Hz. Peygamber'e (sallallahu aleyhi veseilem) ve onun gnahlardan arndrlmolan yce ehl-i beytine nihayetsiz salt selmlar olsun...

Hadise olan ilgini ve Hadis Koleksiyonu almalarnm ilk dnemlerinde MetUJj'm bir yazma

nshasn Sleymaniye Ktphanesinde [1]

grmtm. 70 ksur satrda ok ince ve kk hatla yazlmolan el yazma nshas ve iinde ihtiva ettii ok sayda baka kaynaklarda az bulunan nadir hadisleri ileyllardr zihnimde yer eder dururdu. 15 hadis kitabnn makbul olanlarn bir arada sunan Cem'ul-Fevid'm nerini yaparken Trke'ye olabildiince fazla hadis evirisi arzetme istei ile En Eski Sekizhadis msnedini ihtiva eden el-Metlibu'I-liydy tercme ilerini balatmtm. Cem'ul-Fevid'dtn sonraonun devam mahiyetinde olmak zere yine konularna gre hazrlanm bulunan bu mstesna eviriyi deTrke olarak yaynlama imknna kavutuk.

Metb, Habburrahman el-A'zam'nin Hindistan'da yaynlanm tahkikli neri ile drt ciltlik biralma halinde elimizde mevcut tek basks idi. Muhakkik, bu tahkikini daha sonra gelecek olan nszdede belirtilecei zere "isndlar" kaldrlmak suretiyle ksaltlm (muhtasar^mcerred) nshay esasalarak hazrlamtr. Biz ise bu boluu doldurmak zere orjinal halindeki gibi ravi zincirleri ilehadislerin Arapalarn koymay murad ettik. Ayn maksada hizmet amacyla kitabn Ganm b. Abbs ileYsir b, brahim'in tahkikleri ile Riyad'da Dr el-Vatan tarafndan 1997 ylnda yaplm"Msnede"nerini grdk.

Msr'da faaliyet gsteren ve karlkl olarak yardmlatmz; Cevamiu'l-kelim adl CD rn ilebyk bir boluu doldurduuna inandmz OFFOK isimle bilgisayar irketinden Metalimin DOCbelgesini temin ettik ve resim format yerine yaz formatmda Arapa metinleri sunma imkanna kavutuk.Hadis evirileri ise el-A'zam'nin tahkikinden yapld.

A'zam, almasna iki el yazmas nshay esas almtr ki ikisi de Trkiye'de mevcut nshalardr:

1. Mcerrede,

2. Msnede. "Mcerrede" nshasnda hadislerin ravi zincirleri atlmtr; Msnede'de ise kitabnmellifinin kaleme alm olduu orjinal formu olup hadislerin ravi zincirleri mevcuttur. A'zam,Mcerrede nshasn esas almtr; buna nispetle var olan fazlalklar ise dipnotlarda belirtmitir.Msr'daki sz konusu irket tarafndan isndl nshalar gz nne alnarak hazrland iin kitabmznArapa metinleri Msned&ye; Trke evirileri ise Mcerrede'yi tekabl etmektedir.

Tercmeye esas alnan kitapta Arapa metinler iinden tecrid olunan rvi zincirlerini, rivayetbilgilerini ve hkmlerini -ki bunlarn tm bn Hacer'in orjinal nshasnda mevcuttur font hacminikltmek suretiyle bir nevi "tecritte" bulunmu olduk.

Szn ettiimiz Arapa metin belgesinde A'zam'nin tahkikinde bulunmayan hadisler, hatta blmler{rnein Kuluk Namaz blm) olduunu grdk. Bunlar da kitabmza evirileri ile birlikte ilave

ettik. Fakat ek numara vermedik. Muhakkik A'zam'nin dipnotlardaki tahkikini aynen dipnotlarmzdaeviri olarak aktardk.

Hadislerin rivayet yollarna hkmler verilirken baz hadis terimleri kullanlmtr. Bunlargenellikle talik stili ile belirttik:

Merf: Hz. Peygamber'e ait olan sz, hareket ve takrirdir.Mevkuf: Sahabeden her hangi birinin sz, hareket ve takriridir.Mrsel: Rvi zincirinde sahabi olmakszn tbindan bir zt tarafrndan rivayet olunan Allah

Resl'ne ait sz ve fiillerdir.Munkat veya "Senedinde kopukluk vardr" ifadesi: Rvi zincirinde tek bir ravininin dm olduu

hadis.Sahh: Rvileri hem "adalet", hem de "zapt" sfatlarn haiz, kopukluk sz konusu olmayan ve

"illetten" gvende olan hadistir.Hasen: Sahh ile zayf arasnda bir mertebe olup kabule yakn hadislerdir.Muallak: Ravi zincirinin (mellife gre) ba tarafndan bir ya da daha fazla rvinin

dt/zikredilmedii hadis.Tahrc: Kitabn yazarnn hadisleri kendine ulaan rvi zinciri ile birlikte vermesidir.Muhtasar: Birden fazla hadis metni karlatrldnda daha az detay ieren, baka bir deyile metni

daha kk olan.Mnker: Zayf ravilerin, baka bilisinin rivayet etmedii hadisleri nakilde tek kaldklar hadistir.Ayrca dipnotlarda "snadnda falanca rvi vardr" eklindeki ifadelerden o ahsn zayf ya da

tenkide uram olduu belirtilmek istenilmitir.Hadis metinlerinden sonra "Ben derim ki" ibaresiyle balayan szler, bn Hacer'e ait olup;

genellikle hadisin rvileri ve rivayet deerlendirmeleri hakknda bilgiler vermektedir."Asl"da eklinde gnderme yaplan ey, kitabn Arapa nerine kaynaklk eden Mcerrede

nshasdr."ez-Zevid", Mecmau'z-zevid olup; el-Bsr ile onun thfu's-sdeti'l-mehera adl eseri

kastedilmitir.Kuveyt Evkaf Bakanlnn nsz

Ltfettii btn din ve dnyev nimetlerinden dolay Allah'a hamdolsun. Yaratlanlarn en ereflisiefendimiz Muhammed'e, onun line ve ashabna, Allah'n yeryz ve yeryzndekilerini yok edecei vakte(kyamete) kadar her devirde O'nun (saUallahu aleyhi vtsellem) hadislerinin hamili olan adalet sahibihadis tayclarna salt selam olsun.

mdi, bu eser, bu bakanla (Kuveyt Evkaf Bakanlna) bal slam leri Dairesi'nin halknkullanmna sunduu slm Miras serisinin drdnc kitabn tekil etmektedir. Byle yapmaklaBakanlk, devletlerin ekserisinde ismi vergi toplama iiyle irtibatlandrlan Vakflar Bakanl zerinenderlik/hidayet damgasn vurmay hedeflemektedir. Zira Allah, adil halife mer b. Abdlaziz'in dediigibi peygamberi Muhammed'i (sallaMu aleyhi veseem) vergi toplaycrsi olarak deil, hidayet rehberiolarak gndermitir.

Yce Kur'n'm nurundan beslenen ilk iki kitaptan sonra bu kitap da (bir nceki nc kitapMuhtcsaru Sahih-i Mslim gibi), pk Snnet bahesinden seildi. Bu noktada sekin insanlarn, yanihadise zel ilgi duyanlarn, er' ilimlere aina olanlarn ve din kltrn artrmak isteyenlerin ihtiyac

dikkate alnd. Eser, bu zelliklere sahip kimselere hadislerin tahri ve tenkidini yapmada yardmcolacak, onlar, btn hadisleri ihata etme ve byk hadis koleksiyonlarn bir yerde toplama yolundaumulan hedefe bir adm daha yaklatracak nemli bir kaynak niteliindedir. Ayn zamanda konununuzman olmayanlar iin de deerli bir kaynak olma zellii tayan kitaptan herkes kendi kapasitesine,bilgi edinme ve renme konusundaki birikimine gre istifade eder. Buna gre eser, ihtiva ettiiynlendirici/hidayet kayna sahh hadislerle ve selef-i salihten/ilk salih nesillerden kaydettii ve eriatnanlalp uygulamasnda belli bir deer tayan rnek olaylarla umum fayda ve yarar salayan bir topratemsil etmektedir.

Muhakkikin mukaddimesinden de bilinecei gibi, el-Metlib ul-liyye'y\e, mehur Alt Hadis Kitab(Ktb-i sitle) ile Ahmed b. Hanbel'in Msned'inde bulunmayan hadislerin bir araya getirilmesikastedilmitir. Bu da toplam sekiz Msned'in muhtevasndan seilerek yaplmtr (Msned: Sahabeneslinden olan ravinin ismine gre tasnif edilen hadisi kitab demektir). Mellifin dneminde ennemlileri bulunan bu msnedlerin ou imanmza dek elyazmas olarak ulaamamtr. Dolaysyla bueseri gn

yzne karmak, ayn zamanda sz konusu Msned'leri de yeniden canlandrmak ve ihtivaettikleri hadisleri muhafaza etmek demektir.

Ayrca el-Meiib'l-liye, Nebevi snneti toplamada gemite Mecdddin bn'l-Esr'in el-Cmiu'l-usl' ve Hafz Nureddin el-Heysem'nin Mecmau'i-zevid'i gibi... (bu uurdayerletirilen/oluturulan) tulalar yannda (dikkate alnmas gereken nemli) bir tulay da temsiletmektedir. Dolaysyla bu eserleri basp gn yzne karmak, Snnet ansiklopedisine hazrlk niteliitayan en mhim almalardandr. Tek eksii, daha fazla bask aralarna ihtiya duyulmas ve yntembtnlnn salanmasdr. Hakikaten eriatn asllarndan ikinci asl (snneti) tespit edip fkhmeselelerin tahkiki ve eitli mezheplere ait itihatlarn tasdiki iin ona ulalmasn kolaylatrmakbakmndan o ansiklopedik esere ne kadar muhtacz!

Mellife gelince, bu byk hafz (Sahh-i Buhar rihi) bn Hacer el-Askaln olup 852 H. ylndavefat etmitir. hretiyle Snnet bilimi evrelerini kaplam, hayat boyunca ve geride brakt hadisilminin eitli ksmlarna dair pek kymetli ilm mirasyla vefatndan sonra da asrlarca limleringnlnde stn bir yer edinmitir. Bundan da te, rical tarihi ilmi (ravi biyografileri), Hafz ez-Zeheb'nineserlerinden sonra onun eserleri etrafnda dner olmutur.

Eseri, el-Humeyd'nn Msnedi, Ibn'l-Mbrek'in ez-Zhdil, Sad b. Mansr'un Sneni vs. gibieserleri tahkikli neirlerinden de anlalaca zere Hindistan slam limlerinin ileri gelenlerinden, hadisve fkh ilminin mtehassslarndan, muhaddis alime eyh Habibrrahman el-A'zam tahkik edip zerinetalik yazmtr (notlar dmtr). Muhaddis eyh Ahmed Muhammed kir'in Ahmed b. Hanbel'inMsnedini tahkikine ynelik yazd tenkit ve nerileri onun nasl bir stn kabiliyete sahip olduunu vetahkikindeki titizliini ortaya koymaktadr. Nitekim Msnedin muhakkiki (Ahmed M. kir) onun butenkitlerini byk bir takdir, sayg ve vg ile karlayarak eserin son cznde yaynlamtr.

Biz slam mmetine, Allah Resl'nn (salkllahu aleyhi veseDem) kendilerine sarldmz srecesaptmayacamz gvencesi verdii iki esastan birini tekil eden Nebevi Snnet ktphanesine katlmakzere mirasmza ait yeni bir eseri sunarken bu mirasn nerinin mmeti, memnuniyet verici bir tarzdayeniden dinine dndrmede messir bir etken olmasn umuyoruz ki, bu sayede kendisini aha kaldracakyolu grp, onda ilerler, kendisini ondan saptracak yollara girmez. te o zaman insanl, tabi bilimlerve maddi medeniyet alanlarnda ulam olduu yksek mertebeye, kaydettii stn baarlar ve keiflereramen, iine dt ve her geen gn tehlikesi byyen din ve ahlak bakmdan geri kalmlkuurumundan kurtarma yolunda layk olduu konuma gelir ve kendine ait rol slenir.

Son sz olarak, Bakanlmz slam leri Dairesi'nin kendi bnyesinde bulunmasndan eref

duymakta ve bu dairenin eitli alanlarda yrtt faaliyetlerini takdirle karlamaktadr. Ki bufaaliyetlerden biri de Tarih-fCltrel Miras ihya etmektir. Bu erdemli alanda hizmetlerin devamn vedaha fazlasn umuyor, aziz ve celil olan Mevla'mza, bundan umumi fayda salamas iin dua ediyoruz.Zira O, en hayrl dilek dilenen ve (dileklere) en cmerte karhk verendir.

Abdullah el-Mer er-Ravdn Vakflar ve slm ler Bakan (Kuveyt)

MELLF HAFIZ BN HACER'N HAYATI

Soyu ve mr

Ad Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Ahmed, knyesi Ebu'1-Fazl, lakab daihbddin'dir. Hacer ailesine nispetle bn Hacer olarak tannrd. Hacer ailesi Cerid lkesinin gneysnrnda -bn'l-md'm belirttiine gre- Kabis yresinde yaayan bir kavimdir. Mellifin rencisiSehv ise, Hacer kelimesinin atalarndan birinin lakab olduunu sylemitir.

Mensup olduu kabileye nispetle el-Kinn, atalarnn aslnn geldii Filistin'in sahil tarafnda birky olan Askaln'a nispetle de el-Askaln nisbesiyle anlr. Bunlara daha sonra srasyla el-Msr ve el-Khir nisbeleri de eklenmitir. nk eski Msr'da domu, sonra Kahire'ye gmtr.

773 yk aban aynn 22'sinde dodu ve yaklak 80 yl yaad. [2]

Buna gre bn Hacer, Askalnasll olup doma, byme Msrldr. Msr'da yaam, orada vefat etmitir.

Ahlak zellikleri arasnda onun parlak yzl, beyaz sakall, ksaya yakn gr sal, zayf tenli, lisanfasih/dzgn, mahzun sesli, stn zekal ve derin anlayl olduu zikredilir.

Yaam Devreleri

1. bn Hacer yetim olarak byd. Babas, drt yandayken, annesi de daha nce bebek iken vefatetti, Hamilerinden/Vasilerinden (o dnemde Msr'n byk tccarlarndan) Zekiyyddin el-Harrb'ningzetiminde byd. Be yan tamamlayncaya kadar Kttb'a (Sbyan mektebi) gitmedi. Dokuz yandaeyh Sadreddin es-Seft'nin yannda Kur'n' ezberledi. On iki yanda hamisinin refakatinde Mekke'yiziyareti srasnda kendisine teravih kldrtld!

Ayn zamanda o dnemde yaygn olan temel ilmi eserlerden (mtn) de nemli bir ksmn ezberledi.el-Umde, hocas Hafz el-Irk'nin el-Elfiye fi dmi'l-hculs'i, el-Hav es-Sar, Muhtasar bn'l-Hacibft'l-usl, Mlhatii'l-'rb,,. bunlardandr.

Mekke'de bn Zahre'den Umdeyi {Umde!it'I-ahkm) okudu. Sonra Kahire'de el-Ebt'den biraz ilimokudu. Ergenlik ana ulatktan sonra da, isimleri hocalar bahsinde gelecek olan, dnemin bir guruplimiyle birlikte

Hacerln Biyografisibulundu ve onlarn her birinden kabiliyetine gre ilim tahsil etti. bn'l-Imd, onun yetikin olduktan

sonra ticaretle uratn zikreder.2. nce kendisine tarih ilmi sevdirildi. Zihnine ravilerin halleriyle ilgili pek ok husus takld. 792

H. ylndan itibaren edeb ilimlerle megul oldu. Nazma kapld, -bn'l-md'm ifadesine gre- sonderece ho pek ok iir syledi, maktu (ksa iir) ve nt- erifler (Peygamber hakknda methiyeler) yazd.

3. Sonra Allah ona hadis ilmini sevdirdi. Hadis aratrmasna 793 H. ylnda balad. Fakat ancak796 ylnda bu ie younlaabildi. Bu ylda kendini tamamen hadise ve hadis ilimlerine verdi. Dnemin hafz Zeynddin el-rk'ye baland ve on yl derslerine devam etti. Ondan icazet alarakElfyesmi, Elfiye erhini ve bn's-Salah'n Mukaddimesi zerine yazd Nket'ini (Notlarn) anlayarakve inceleyerek kendisine okudu. Bunlardan baka hacimli eserlerden ve ksa czlerden de pek ounu kendisine okudu. Irak'nin senet, metin, illel (hadis illetleri) ve stlah olarak hadis ilmine dairimlalarndan (eml) faydal bir miktarn rendi, bir ksmn da kendisi iml ettirtti.

4. Sonra Kahire'ye g edip, 800 H. ylndan nce oraya yerleti. am, Msr, Hicaz, Yemen'e ve bu blgeler arasnda kalan merkezlere ilm seyahatler gerekletirdi. Erken yata ilmi derinlikkazand, yle ki -Bulkn ve Irk gibi- devrin byk limleri kendisine ift/fetva verme vetedris/retim icazeti verdi. Hadisi yaymaya ynelip kendini mzakere/inceleme, tedris, telif veifta bakmndan hadis ilmine adad.

5. Pek ok ilim merkezinde retim/tedris faaliyetinde bulundu. Hseyniyye ve Mansriyyemedreselerinde tefsir, Baybarsiyye, Zeyniyye, eyhniyye vs. medreselerinde hadis okutmas, aynekilde Mahmudiye medresesinde hadis ve Meyyidyye vs. medreselerinde fkh okutmas bu trfaaliyetlerindendir. Bini akn mecliste ezberden (ilim) imla ettirdi.

aybars Hankh'nda yirmi sene boyunca iml yaptrdktan sonra Kmiliyye Drlhadis'ine geti.Ayrca Baybars medresesi meihatna getirildi. Bu ve Sehv'nin ed-Dctv'da sayd daha baka

medreselerin teorisini yazd.6. Kadlk ilerine bulamamaya karar vermi, hatta kendisine Sadreddin el-Mnv 800 H. ylndan

nce onun vekilliini yapmasn nerdiinde, bu nerisini kabul etmemiti. Ayn ekilde kendisine el-Melik'1-Meyyed ve sonraki melikler tarafndan bamsz kadlk grevi teklif edildiindereddetmiti. Daha sonra dostlar onu bu grevi kabule zorladlar ve (kadlk grevini) kabul ederek el-Melik'1-Eref Barsbay dneminde 827 H. yl Muharrem ayndan itibaren afi kadlkudt (Bakad)olarak greve balad. Ama bu grevi kabul ettiinden dolay pimanl hepten artt. Zira Sehv'ninanlattna gre "Devlet erkan, limlerle sradan insanlar arasnda fark gzetmiyorlard. Geree aykriaretlerinin/ ynlendirmelerinin reddedilmesi halinde knamada/eletiride ar gidiyorlard. Bykkk herkese dalkavukluk yapmak gerekiyordu ki, bu artlarda onlarn her istediklerini adalet lsnegre yerine getirmesi mmkn deildi."

Bir ok kez kadlk grevinden uzaklatrld -zaman zaman da kendini bu grevden azletti. 21 ylakn sredir devam eden kadlk grevinden sonra nihayet 852 H. yl Cemziyessn'de bu grevinibraktnda ondan tamamen ayrlmaya karar vermiti. nk davalara bak, hakikat urundaki sertliive Allah'n dini konusunda kimseye dalkavukluk etmeyii sebebiyle kendisine gelen davalarn saysndaart olmutu.

7. Kadlk grevinden ayrld vefat ylnda evine kapanp ilim ve telif ileriyle megul olmayadevam etti. Bu megalesini daha evvel de brakmamt. Aksine -tedris ve kadlk grevlerinden baka-Dar'l-Adl'de (Adalet Saray) fetva ilerine de bakt. nce Ezher Camii'nde, sonra Amr Camii'ndehatiplik yapt. Mahmudiye ktphanesi yneticisi oldu ve ktphane iin fihrist hazrlad. Bundan bakadeiik dnemlerde daha baka makamlarda da bulunduu oldu.

lm Kiilii

Daha evvel Hafz bn Hacer'in genelde btn ilimlerde, zelde ise hadis ilminde yetkin bir ahsiyetolduuna ve bu alanda temayz ettiine iaret etmitik. Hadis ve hadis ilimleri alanndaki tahassusundanmaada, fkh ve Arap dili alannda da kayda deer bir derinlie sahipti. lk meguliyet alan ise edebiyatve tarihti. bn'1-md onun hakknda bir zatn: "Ftraten air, sanat bakmndan muhaddis ve zel abaylada fakihti" dediini nakleder. Btn bu almalar sonucu kendi dneminde (ilmi evrelerde) byk birmevki kazand. Dnemin limlerinin byk ounluu ondan ders ald, uzak beldelerden insanlar onageldi.

Dnemin nde gelen limleri hfzna, ricali (hadis ravilerini) tanma ve hatrlamadaki esizliine,li ve nazil isnatlar ve hadis illetleri alanndaki bilgisine tanklk etmilerdir. Bu alanda as! tek mercioldu. Hocalar, akranlar ve sonraki nesillerden pek ok kimse onun teliflerini elde etmek iin zel gayretgsterdi. nde gelen limler onun kitaplarn istinsah ettiler. Haha havatta iken vavlfh. Eraf onunlagrmek ve tabaka tabaka ondan ilim renmekten iftiharla bahsetti. evkn ve bakalarnn dediklerigibi, bu konuda kkler byklere katld.

Hocas Irk onu "Hadisi en iyi bilen rencisi" olarak deerlendirirken, Tak el-Fs ve Burhan el-Haleb'den her biri "Onun gibisini grmedik!" der. rencisi Sehv, biyografisini geni biimde elealm, kendi dnemindeki mevkiini ve ilmi yayma ve tahkik etmedeki katksn ayrntsyla dilegetirmitir. bn'1-md biyografisinde onu: "eyh'l-slam (slam'n stad), Alem'l-A'lm (Sekinlerinsekini), hadiste mminlerin emiri, asrnn hafz" diye tantrken evkn de: "Byk mehur hafz, hadisilmi ve illetleri alannda sonraki devirlerde de esiz imam/stad... yle ki onun Hafz lakab herkesinortak gr haline geldi" diye niteler.

Hocalar

bn Hacer, daha evvel isimleri zikredilenlerden baka, emsddin b. Kattan (ki bu zt,hamilerinden/vasilerinden biridir), Nureddin el-Edm gibi ahslardan da ilim tahsil etti, el-Ebns'denfkh okudu ve uzun mddet onunla birlikte oldu. Sonra bir mddet Bulkn'nin yannda kald. Onun afifkhna dair el-Minhc, er-Ravda ve Muhtasara 'l-Mzen zerine yapt fkh derslerine katld. Aynekilde bn'l-Mlakkn ve zzeddin b. CemYnn yetkili olduu ilimlerin byk ounluuna dairderslerine devam etti. Dilbilgisini el-Kamsii'l-muhf'm yazar Mecdddin el-Feyrzbd'den okudu.

Sehv der ki; "Dnemin insanlarndan hi kimsenin olmad kadar ok hocas oldu. nk onlarnher biri kendi alannda derin bilgi sahibi, mehur olduu dalda seviyesine yetiilemeyecek derecedeuzman kii idi. Mesel, et-lenh kraat ilmi ve bu alandaki li isnat konusunda, el-Irk hadis ilimleri vemeselelerinde, Heysem metinlerin ezberi ve ezberden okunmasnda, el-"Ulkn hafzasnn genilii vederin vukfyetiyle, bn'l-Mulakkm eliflerinin okluuyla, Mecdddin el-Feyrzbd dili ezberlemesi vedile "^kfiyetiyle, el-umr Arapa bilgisi ve ilgili meselelerde, zzeddin bn err'a pek ok alandakitahasss ile birer stattlar..."

bn Hacer'in ilim okuduu hocalardan yine Ebu'l-Abbs el-L'l, Eb Ureyre b. Hafz ez-Zeheb,Ebu's-Sa'd es-Sem'n ve daha pek ok kimse saVUabilir.

Hacer'in ders okuduu hocalarnn says o kadar oktur ki, onlar '2at kendisi el-Mecnau'l-messesbi'l-mu'cemi'l-mfehres adn verdii bir toplamtr. Alfabetik sraya gre isimlerini zikrettii

hocalarnn arnn be tabakaya ayrmtr... Hocalarnn saysndaki bu okluun kayna, kukusuz onuntahsil hayatndaki hareketlilii, ilim renmek ve hadis dinlemek iin gerekletirdii geni aplseyahatlerdir.

rencileri

Bu konuda Sehv unlar kaydeder: "Talebelerinin says o kadar artt ki, hemen her mezhebin ndegelen bilginleri onun rencisi oldu. nsanlar grup grup ondan ders okumaya balad. Oullar babalarn,torunlar, oullar dedelerin ders halkalarna katlr oldular. Onun ders halkasmdaki kalabalk hi kimsedeolmad..."

En mehur rencileri unlardr: ed-Dav'l-lmCnin mellifi Hafz emsddin es-Sehv, eyh'l-slm Kad Zekeriy el-Ensr, Cemaleddin brhm el-Kalkaend, erefddin Abdlhak es-Sinbt,zz'd-dn b. Fehd, bn Ekm, Burhaneddn el-Buk' ve uzun uzadya isimleri zikredilebilecek daha pekok kimse.

Yine el-Metlibu'l'yyeye benzer bir kitap olan Muhtasara ithaf'l-mehera bi z.evidi' l-mesndi' l-aere isimli eserin mellifi hbuddin Ahmed b. Eb Bekir el-Bsir de onun rencilerindendir.

Eserleri

Sehv, hafz bn Hacer'in teliflerinin okluuna iaret ederek yle der: "Bata hadis olmak zere,edebiyat, fkh, uslddin (akid), usl-u fkh vs. alannda kaleme ald teliflerinin says 150'yiamtr..."

En mehur veya en byk eserleri unlardr:

1. Fethu'l-Br bi erhi Sahhi'l-Buhr.[3]

Fethu'l-Br bn Hacer'in en deerli telifidir. Buesere (iki cz halinde baslan) bir de mstakil bir mukaddime yazmtr.

2. Ta'lku't-ta'lk (lk telifidir). Bu eserinde Buhr'nin muallak olarak naklettii (yani senedininbandan bir ksmn hazfettii) hadislere muttasl asllar bulmutur.

3. thfu'l-mehera bi etrfi'l-aere. Bu eserinde on msnedde yer alan hadislerinin tmnnmetinlerinden ba ksmn zikretmek kaydyla sahabe msnedi tarznda tahric etmitir. Daha sonra ise Ahmed b. Hanbel'in indeki hadislerin metinlerinin ilk blmlerini (atrfm) Etrfu'l-Msned' i-l-mu'teladn verdii eserinde mstakil olarak tahric etmitir.

4. Tehzbu tehzbi'l-keml fi rcli'l-kutbi's-sitte (Hindistan'da baslmtr).5. Takrbut-telmb (bir nceki kitabn muhtasardr) nce Hindistan'da, sonra Msr'da baslmtr.6. Lisn'l-mzn (Hindistan'da basld). Zeheb'nin Mzn'l-i'ridl adl eserinde geen ravilerden

Ktb-i sitte'e yer almayanlarn zikretmitir. Bylece eser et-Tehzb'in tamamlaycs niteliinitamaktadr.

7. el-sbef temyizi 's-sahbe. Drt cilt halinde defalarca baslmtr.8. ed-Dreru l-kmine fa'yni'l-mietVs-smine. nce Hindistan'da sonra Msr'da baslmtr.9. Tebsru'l-mntebih bi tahrri'I-mtebh (Msr'da baslmtr).10. Nthbet'l-fikerf mstalahi ehl'l-eser ve erhi. (Defalarca baslmtr).11. Bulu'l-merm bi edilletVl-ahkm (Defalarca baslmtr).12. Safi fkhna dair Tashh'r-Ravda (yalnz cilt yazmtr).13. el-Metlib'l-liye. Elinizdeki bu eseridir.bn Hacer'in daha pek ok telifi bulunmaktadr ki, bunlarn adlar riediyyel'l-rifn ile Kef'z-

znn ve zeylinde renilebilir.Kendisinden yle dedii nakletmtir: "Ben eserlerimin hi birinden memnun deilim. nk onlar

daha iin banda yazdm. Sonra benimle birlikte onlar tashih edecek kimse bulamadm. Fakat Buhrerhi ve mukaddimesi, ei-Mtebih, et-Tehztb, Lisn'l-mzn bunun dndadr." Ayrca Buhr erhi olanFethu'l-Br"yi, et-Ta'Uk ve en-Nuhbe'yi vd nakledilmitir. Kuku yoktur ki onun bu szleri kalite vetashihteki derin aratrmasn yanstmaktadr. O bu ekilde stn tevazusunu gstermektedir. Onun btneserleri elbette ki geni bilgi ve ender aratrmann mahsul olup hepsi konularnda temel kaynak niteliitamaktadr.

Hayatndan Anekdotlar

1. Hzl okurdu. Hatta Buhr'nin es-Sahti'mm tamamn, her biri le namazndan ikindi namaznakadar devam eden toplam on mecliste okumutur. Mslim'in Sahti'mi iki buuk gnde okumutur. amlkesine seyahati srasnda Tabern'nin el-Mu 'cetn's-sar'ini (ki 250 sayfadan fazladr) le namaz ileikindi namaz arasnda yaplan bir mecliste okumutur. Dmak'ta kald -yaklak iki ay on gnlk- srezarfnda aa yukar yz cilt eser okumutur. Bir taraftan da okuduu eserlerden Setiklerini yazmaklamegul olmutur.

Hzl yazard. Yazs ise gzel deildi. Tek tarz hat kullanmazd. Yaz sitilini sk sk deitirirdi.yleki temize ektii msvedde haline gelirdi. Bu yzden eserlerinin nshalar eitlilik arz etmitir.

2. Fethu'i-Br bi-erhi Sahihi'l-Buhr isimli eserini yazmaya karar verince, imlya 817 H. ylnda balad. Sonra kendi hattyla yazdm rencileri arasnda para para dolatrmaya balad.Karlatrma yapmak ve mzakere etmek iin haftada bir gn bir araya gelirlerdi. 842 H. ylnda telifiini bitirinceye kadar bu usl devam ettirdi. Hatta ark kral h Rah b. Teymr'dan bir mektupgelmiti. Sultan el-Eref Barsbay'dan, Fethul-Brfnin de adnn getii bir takm hediyeler istiyordu. Henz tamamlanmadndan mellif onun iin ba ksmndan cilt hazrlad. Sonra ikinci birtalep geldi. Bu sefer dier ksmn gnderdi. Sonra Zahir akmak, zamannda onun iin btn bir nshahazrland. Ayn ey Marib sultan Abdlazz el-Hafs iin de yapld.

bn Hacer eseri bitirince Kahire dnda byk bir ziyafet verdi. Bunun iin 500 dinar harcad. Ogn, ulem (alimler) ve vceh (nemli ahsiyetler)den davete itirak edenlerin okluu, yaanan ilmtartmalar ve edeb atmalarla grlmeye deer bir gn oldu. Eserin 300 dinara satld zikredilmitir.!

3. bn Hacer'in bir de iir divan bulunduu zikredilmitir. Sehv ondan bir para nakletmitir.evkn der ki: "iirde stn bir payeye sahipti. erhu'l-Bed'iyye'de bn Hcce'nin yapt gibi, bir grupmellif onun bu alandaki stn mertebesini itiraf ederek ondan pek ho paralar

nakletmilerdir.iirlerinden bazs yledir:"Dostum mr bizden ald, hl tvbe etmedik,iyi iler yapmaya niyet ediyoruz, fakat!mrlerimiz tkendii halde hal evler kurulmad!Yine u iir de ona nispet edilmektedir:Dnyada ey vardr ki, bunlar bir ahsta varsa, O artk zarar ve ziyandan korkmaya: Oullarna

muhta olmamak, onlardan emin olmak Salkl beden ve bir de hayrl son. [4]

EL-METLBU'L-LYE VE TAHKK

Eserin Konusu

Camiler, musannefler, snenler ve msnedlerin yazlmasyla birlikte rivayet ve temel tedvindevirlerinin sona ermesinden sonra btn snneti ansiklopedik eserlerde bir yerde toplama abalarnnard arkas kesilmedi. Gemite bu ie yeltenen Humeyd'nin el-Cem' beyne's-Sahthayn isimli eserini telifettii andan, bn'I-Esr'in, selefi Razn el-Abder'nin snnet eserlerini senetlerinden arndrarak verivayetleri karlatrarak bir yerde toplama tarznn ilk halkasn temsil eden eseri {Tecrd) tarzndakaleme ald Cmiu 'l-ust' yazd asra kadar pek ok kimse buna teebbs etti. Bu ie Ktb-i Sitteeserlerinden balamaktan daha iyi bir yol olamazd. Ktb-i SItte'den maksat, Buhr ve Mslim'inSahh'teri ile Eb Dvud, Tirmiz, Nes ve bn Mce'nin Snen'leridir. (Fakat Cmiu'l-usl'e altnc kitapel-Muvaftadv),

Sonra Hafz Nureddin el-Heysem kt ve buna, baka alt kitab daha iine alacak ekilde dahageni bir halka eklemek amacyla Mecnau'z-zevid isimli eserini telif etti. Bu alt kitap ise unlardr:Tabern'nin Mu'ceni, Ahmed b. Hanbel'in Msned'i, Eb Ya'l'nm Mmed'i, Bezzr'm Msned'i. unuda belirtmekte yarar vardr ki bunlar -Tabern'nin el-Mu'cemu's-sari hari- en nemli msnedleritemsil etmektedir.

Daha sonra gzler, mmkn olan en byk sayy kapsamak zere msnedler halkasn geniletmeyeevrildi. Hi phe yoktur ki, hadisleri toplama ve kuatma abalarnda msnedlerin tercih edilmesi,makul bir hareketti. nk Msned tryle, mellifine gre her sahabnin rivayet ettii hadislerin biraraya getirilmesi amalanmtr. Msnedler bir araya getirilince, arzu edilen ihata/kuatma dagerekleecektir.

te Hafz bn Hacer eserini, mukaddimesinden de anlalaca gibi bu amala yazmtr. Orada derki: "Bata vakf olduum btn hadisleri, ilgilenenlerin ulamas kolay olsun diye tek bir kitaptatoplamay dndm. Sonra bu dncemden vazgeip mehur hadis msnedlerinde bulunmayan (zid)hadisleri (zevidi) toplamaya karar verdim." Kitabn amac udur: bn Hacer bu eserinde, et-Tayls, bnEb mer, Msedded, bn Men', bn Eb eybe, Abd b. Humeyd, el-Humeyd ve bn Eb Usme'ninrmnprllprtnrlpn oludan pki7 m'ignpdn'p bulunan hadislerin nakletmitir. Bunlara Eb Ya'l'mn dahahacimli olan Msned nshas ile shak b. Rheveyh'in Msned'ini de elde edebildii yarsndan itibareneklemitir. Ktb-i Sitte ve Ahmed b. Hanbel'in Msned'inde yer almayp bu eserlerde bulunan hadisleribir araya getirerek onlar, yararlanlan msnedlerin telif tarzndan farkl olarak fkh konularna gretertip etmitir.

el-Metfftfe Benzer Bir Kitap

Ama ve yntem bakmndan e$-MetHb'e benzeyen bir kitap daha vardr. Bu kitap, Hafz

ihbeddin el-Bsr'nin [5]

el-Brde mellifi air el-Bsir deildir- hhfu'l-mehera bi zevidi'l-mesnldV Uaere ismini verdii eseridir. nce hadislerini senetleriyle zikrettii eserine, daha sonrasenetlerden arndrarak "Muhtasara thaf..." adn vermitir. 823 H. yl sonlarna doru thaf m telifinibitirdi. Sonra 832 H. yl Receb aynda Muhtasarm tamamlad. Eserinde bn Hacer'in esas ald

kitaplarda bulunan zevidi [6]

toplad. Eser, isimlerinde farkllk olmasna ramen kaynak bakmndan el-Metlib'le ayndr. thaf da sk sk hadislerin derecesinin akland dikkat ekmektedir. bn Hacer isebunu pek az yapmaktadr. Netice olarak iki kitap da, hemen hemen ayn kandilden beslenmekte olup aynasrda kaleme alnmtr. nk el-Bsr, bn Hacer'e renci olmutur. Yine her ikisi de ayn hocadan,Hafz el-Irk'den ilim tahsil etmilerdir. Hatta el-Bsir'nin, dipnotlardan da anlalaca gibi, el-Metlib'e muttali olduu ve kaynak gstermeksizin ondan nakilde bulunduu sanlmaktadr.

nemi

el-Metlib snen konusunda telif edilen eserlerin muhteva bakmndan en zengini ve yararlsdr.nk sz konusu sekiz msnedde yer alan zevidin tamam yan sra dier iki msnedde (shak ile EbYa'l'mnkiler) geenlerin pek ounu kapsamakta, daha evvel sekiz, hatta on ayr yerde dank vaziyettebulunan hadisleri fkh konular tertibinde bir yerde toplamakta ve pek ok yerde sahhlik ve zayflk,muttasllk ve munkatlk bakmndan hadisin derecesini beyan eden aklamalar iermektedir.

Eserin ilm kymeti asrmzda daha da artmtr. nk onda, zevidi karlan temel kaynaklarnou yer almaktadr. Onlara yeni yetmelerin elleri de bulam olabilir. Mevcudiyetleri kalmadndanonlardan istifade imknszlatma gre, artlar bu dev eserin muhafazas konusunda hrs gstermeyizorunlu klmtr. nk bu, sz konusu temel kaynaklarn tek balarna naklettikleri rivayetler alanndadoan boluu doldurmaktadr.

Yazmalar

Uzun sre Hindistan ve Hicaz ktphanelerinde el-Metlib'in nshalarn aratrdm... Onu 1958ylnda yalnz Sadiyye ktphanesinde (Haydrbd-Hindistan) bulabildim. O da eserin sadece ilkyarsndan ibaret bir nsha idi.

Byk aratrmac Seyyit Sleyman en-Nedvfnin Kanunievvel 1926 tarihli bir makalesinde eserinbir nshasnn Medine-i Mnevvere'de Mahmudiye ktphanesinde bulunduunu okumutum. 1961, 1965yllarnda Medine'ye yaptm ziyaretlerimde ktphanede onu aratrdm, fakat bulamadm. Eser katalogunda eserin ismi zerinde nshann mefkd/kayp olduuna iaret eden (f) remzini grdm.!

Sonra Yce Allah bana ltfetti, eserin iki nshasn buldurdu. Bu konuda asl teekkr edilmesi

gereken Medine Mnevvere'de el-Mektebet'l-lmyye yaynevinin sahibi eyh Muhammed Sultan en-Nemnekn'dir. Bu zt ltfedip bana eserin biri senetli (msnede), dieri senetlerden/ ravi zincirlerindenarndrlm {mcerrede) iki nshasn gnderdi. Nshalarn fotokopilerini Trkiye'den getirtmi. Bu ikiyazma nshay yakndan tanmak gerekir:

Msnede" Senetli (Ravi Zincirli) Nsha:

Bu, Trkiye ktphanelerinden birinden fotokopi edilmi bir nsha olup Marib hatt ile yazlm,her birinde iki sayfa bulunan 84 varaktan ibarettir. Sayfalarn her birinde satr says 65'tir. Satrlarbirbirine yakn olup olduka ince bir hat kullanlmtr. Fotokopi net deildi. nk orijinal nshannkat ebadndan daha kk katlar seilmiti. Bu yzden fotokopilerde yaz, orijinal nshann hattndandaha ince kmt. yle ki onlar ender ahslardan bakasnn okumas mmkn deildi. (Yenidenfotokopi etmek de kolay deildi), Btn bunlara ilave olarak nsha hatalarla, tashif ve tahriflerledoluydu.!

Nsha, Molla Muhammed b. Molla Muhammed Ferd b. Molla Muhammed Osman es-Sleymn el-Afgn tarafndan 1110 yl Cemdiyeluhr aynda istinsah edilip bitirilmi.

Msnede nshann bu anlattm haline ramen, srarla ve sabrla onu okumak ve eserin tahkikindeondan yararlanmak iin gayret gsterdim.

Mcerrede" Senetlerinden Arndrlm [7]

Nsha:

Bu da, yine Trkiye ktphanelerinden fotokopi edilmi bir nshadr. Asl Marib hatt ile olup herbiri iki sayfadan oluan 257 yapraktan ibarettir. Her sayfada ise ince hatla 29 satr bulunmaktadr.

Nsha 1112 H. ylnda kopya edilmi. Mstensihin ismi Ahmed b. Abdlkadir er-Rif el-Mekk'dir.Eseri Edleb'de oaltmtr -Daha evvel Haleb vilayetine bal bulunan Edleb bugn Suriye'de birvilayetin merkez/bakentidir.- Yazma nshann sonuna u kayt dlmtr:

el-Metlib 'l-liye bi zevaldi 's-semniye adl erefli kitabn yazm meskn/mamure Edlebehrinde hicretin bin yz on ikinci ylnn Rebiulhir aynda Pazar gn kuluk vaktinde... gnahkr kulAhmed b. Seyyid Abdlkadir er-Rif' el-Mekk'nin eliyle tamamlanmtr..."

Eseri senetlerinden arndran zatn kim olduuna gelince, yazma nshada bunu kesin biimdebelirleyebilmeye yardmc olacak bir bilgi yoktur. Byk ihtimalle bunu yapan, mstensihin (kitabnkopyasn yapann) kendisidir.

Mcerrede nsha ile Msnede nsha arasnda; yalnz sahab ismini brakarak "(im" vb. gibi rivayetsygalar hari, senetlerin hazfedilmesi dnda bir farkllk yoktur, "an" vb. gibi rivayet sygalarnnzikredilmesi de muhtemelen, "semi't, fmdddcsenl, racjt..." gibi dier sygalarn varlna dikkat ekmekiindir.

Eseri senetlerinden arndran zat [8]

u noktalardan eletirilmeyi hak etmitir:1. Mellif Hafz bn Hacer'in yapt zaruri aklamalardan pek ounu hazfetmitir. (Ben bunlar

eserin haiyesine/dipnotuna ekledim).2. kelimesini eklemitir. Oysa ki hemen sonra "Reslullah (sallalhhu aleyhivesellem) buyurdu ki"

ibaresi gelmektedir. Halbuki ibaresinin bu szn yerine gesin diye konulduu malumdur.... Kald ki, okdefa kelimesini uygun olmayan bir balamda zikretmektedir. nk haber, sahabye ait mevkufhadistir. (Ben byle olan yerlere iaret ettim).

Yazma Nshann Seimi:

Benim tahkik ve bask iin esas aldm nsha, senetlerden arndrlm nshadr. slam KltrMiras blmnn tavsiyesiyle bu yolu setim. Zira -gnmzde- eserin bu ekildeki nerinin, senetleriihtiva eden nshann nerine nazaran daha yararl olaca dnld. zellikle de Msnede'ninayrcalklarna iaretle olursa. Kald ki Msnede'nin neri, ondaki kitaplarn her birinin mstakil olarakneri anlamna da gelmez... Mcerrede nsha tekti ve onda da mstensihten kaynaklanan pek ok hatalar,eksiklikler ve mcerridden kaynaklanan azmsanmayacak miktarda yanlglar vard. Ben, istifade etmekg olsa da byk aba gsterip Msnede nsha ile karlatrma yaparak bozuk ibareleri dzeltmeye,silik szckleri bulmaya ve hatalar dorularyla deitirmeye altm, dier kaynaklar mtalaaimknna gre yanlglara iaret ettim.

Haydarbd nshasndan istifade edemedim. nk mesafe uzak ve nshann fotokopisini teminimknszd. Eksik olmasna ramen bu nsha, hat bakmndan Trkiye nshasndan daha iyi, salamlkasndan daha gvenilir ve tarihi daha eskiydi. nk 875 H. ylnda, yani mellifin vefatndan sadece 23sene sonra yazlmt.

Tahkik Yntemi

1. lk i Mcerrede nshay temize ekmek oldu. Bu yaplrken yaz ekli dzeltildi, bilinen mlakurallarna riayet edildi, durak ve geileri bilmeyi kolaylatracak rakamlar konuldu, Peygamber lafzher nerede geerse iki hilal iine alnd, hadisin kayna parantez iinde gsterildi ve benimtarafmdan yaplan ilaveler keli parantez iinde ayr olarak zikredildi.

2. Kitabn bandan sonuna kadar hadislere sra numaralar verildi. Yalnz hadisin aslzikredildii blme gnderme yaplmsa, hadise numara verilmedi. Bunun iin hadis satr bandamstakil olarak zikredildi. Sra numaralar ise gerek imdi, gerekse eserin mkerrer basklarnda yararlolacaktr.

3. Msnede nsha Mcerrede nsha ile karlatrld, farkllklara iaret edildi, Msnede'de yer

alp da mcerridin hazfettii, hadislerle ilgili aklamalar eklendi veya manay bozacak ekildezetledii ve ihtisar ettii ksmlar izah edildi. (Msnede de bulduum Hafz bn Hacer'e ait hibir szihmal etmemeye zen gsterdim)

4. Aralarnda konu ve yntem birlii bulunduundan kitaptaki hadisleri Hafz ihbeddin el-Bsr'nin benzer kitab Muhtasaru ithaf 's-sdeti tnehere zevidi'l-mesnidi'l-aere sindekilerle karlatrarak nemli farkllklara iaret ettim. Bu eserden yararlanarak kitapta meydana gelen tahrif ve tashifleri tashih etmeye altm (Ayn ekilde el-Bsr'nin hadislerin ardndan zikrettiiaklamalarndan da hibirini ihmal etmemeye zen gsterdim). Bu kesintisiz karlatrma sonucu bellioldu ki, Hafz el-Bsr, kaynak gstermeksizin bn Hacer'in hadislerin sonunda zikrettii szlerinden pekok alnt yapmtr. ok kere el-Busr hadisin derecesini aklamamtr. Ben bu duruma "Bsr, yorumyapmamtr" diyerek iaret ettim. Bununla onun, hadisin senedi hakknda yorumyapmadn/sustuunu kastetmekteyim. Yoksa sktu/yorum yapmay, ona ait zel bir terim deildir.Eseri iin el-hf diye ksaltma kullandm.

5. Aadaki yollar kullanlarak hadislerin dereceleri beyan edildi:a. Msnede'de geen, mellif Hafz bn Hacer tarafndan verilen hkmler, eer mcerrid

hazfetmise, eklendi.b. el-Bsir'nin, ayn zamanda el-thfda zikredilen hadis hakknda verdii hkm belirtildi.c. Heysem'nin Mecnau'z-zevid'e zikredilen hadis hakknda onun sahh, zayf ya da kusurlu

olduuna dair syledii szleri nakledildi. Onun eseri iin de ez-Zevid ksaltmasn kullandm.d. Hakknda bunlara ya da baka limlere ait bir deerlendirme bulunmayan hadisler

konusunda da hadisin senedinin mevkuf, merf, mrsel ya da mevsul olduuna dikkat ektim, ricalkitaplarnda verilen hkmleri esas alarak raviler hakknda hkm verdim. Bazen bunuyapamadm da olmutur.

Bask srasnda ilk bakta ravileri gvenilir kabul edilen veya senedi sahh grlen hadisinbilinmesi iin zel bir sembol edinilmesinin doru olaca dnld. Bu, gvenirlii konusunda eminolunan hadisin tercmesine ait rakamn nne konulan kk yldzdan ibarettir. Bu konuda rivayetsonlarna dlen notlardan elde edilen sonular esas alnd. Bununla birlikte bunun, hakknda ihtilafedilen hadislere sahh ya da hasen hkm verilmesine yol amasna da meydan verilmedi. Sz konusuiaretin bulunmay, hadisin merdd olduunu gstermez, aksine durumunu tespit iin daha fazlaaratrma yaplmasna ihtiya duyulduunu gstermekten baka bir anlam tamaz.

Her hadis veya eser/haber iin, zellikle de Mecmau'z-z.evid'de gemise, eserde iaretedilen kaynaktan baka bir kaynak daha gstermeye zen gsterdim. Gndermeleri mmkn mertebe dorudan (orijinal kaynaktan) yaptm. Bu mmkn olmadnda ise KenziV i-ummcd vb. gibigeni hadis koleksiyonlar vastasyla yaptm.

Bundan baka, mellif, {eserini telif ederken esas ald) artna uymayan bir hadis naklettiinde,buna iaret ettim. Yani, hadisin, Ktb-i Sine eserleri veya Ahmed b. Hanbel'in M s ned'inden herhangibirinde gemesi halinde buna dikkat ektim.

Eser zerine ksa talikler/notlar derek garip ve kapal kelimelerini akladm, senetlerde geenravilerden, tantlmasnn zorunlu olduunu dndklerimi tanttm.

Sonu olarak, bu byk eseri nerederek umumun hizmetine sunmasndan dolay gen Kuveytdevletine en yce temennilerimi sunmak istiyorum. -Allah onun elinden tutup onu, onun ve btnMslmanlarn hayrna olan ilere muvaffak eylesin- Allah adna yemin ediyorum ki, Kuveyt devleti buhizmetiyle pak snnet kaynaklarnda grlen nemli bir boluu doldurmutur. Allah, eseri anlama vehakkyla yaama konusunda yardmcmz olsun.

Habibrrahman el-A'zam

Mellifin nsz

Rahman Ve Rahim Olan Allah'n Adyla Balarm....

Dalm dirileri ve lleri birletiren, deiik dillerdeki sesleri iiten Allah'a hamdolsun. Benahitlik ederim ki, Allah'tan baka tanr yoktur. O tektir, orta yoktur. Gklerin ve yerin rabbidir. Engzel isimler ve sfatlar O'na aittir. Yine ahitlik ederim ki, Muhammed O'nun kulu ve elisidir. Apakmucizeler ve apaydn olaanst hallerle gnderilmitir. Asrlar birbirini kovaladka O'na, line, parlakbilgi sahibi ashabna ve temiz ve pk elerine salt selam olsun.

mdi, phe yoktur ki, ilimle megul olmak, bilhassa hadis ilmiyle megul olmak en stnibadetlerdendir. Dank halde bulunan hadisleri hadis bilginlerimiz (imamlarmz) msned ve konuesasna gre tertip ederek bir araya getirmilerdir. Bata vakf olduum btn hadisleri, ilgilenenlerinulamas kolay olsun diye tek bir kitapta toplamay dndm. Sonra bu dncemden dnp mehur hadismsnedlerinde bulunmayan hadisleri (zevidi) toplamaya karar verdim.

Mehur hadis msnedlerinden kasdm, Alt Asl {Ktb-i sitte) [9]

ile Ahmed b. Hanbel'in

Msnediir. Msned'den de kasdm sahabe msnedi esasna gre tertip edilen eserlerdir. [10]

Bunlardan u sekiz eser tamdr: Eb Dvud et-Taylis, el-Humeyd, bn Eb mer (el-Aden),Msedded, Ahmed b. Men', Eb Bekr b. Eb eybe, Abd b. Humeyd ve el-Hris b. (Muhammed b.) EbUsme'nin msnedleri.

Bezzr, Eb Ya'l ve Tabern'nin msnedleri gibi, bu tr eserlerden tamamlanm daha bakalarna

da vakf oldum. Fakat stadmz Ebu'l-Hasan el-Heysem'nin [11]

szkonusu bu eserlerde ve

Ahmed b. Hanbel'in Msned'ine geen rivayetleri mstakil bir eserde [12] senetlerinden arndrlmolarak topladn grdm. Bu konuda onun zerine bir ey yapmay uygun bulmadm. Bununla beraber

muhtasar nshay esas aldndan Eb Ya'l'nn (asl byk) Msned'mde [13]

olup da onun (Heysem'ninMecma'da) zikretmediklerini aratrdm. Bunlardan baka elime shak b. Rheveyh'in Msned' gibitamamlanmam bir ka msned daha geti. Sz konusu eserin yaklak yansna muttali oldum ve

iindekileri inceledim. Ondan incelediim ksm, on divan kadar oldu. [14]

Ayrca bir ka baka msnedin de paralarna rastladm. Hasan b. Sfyan, Muhammed b. Hiam es-Seds, Muhammed b. Harun er-Ryn, Heysem b. Kleyb ve daha bakalarnn msnedleri gibi. Amabunlardan hibir ey yazmadm. Belki eseri temize ekerken dnp bu paralarda yer alan zid hadisleriaratrr ilave yaparm diye dndm.

Eseri fkh konularna gre tertip ettim. Sonra "Yaratln Balangc", "man" "lim", "Snnet","Tefsir", "Peygamber Kssalar", "Menkb", "Siyer", "Mez", "Halifeler", "Edep Kurallar", Dualar","Zhd", "Ahlk" "Fitneler", "Rya Tabiri", "Yeniden Dirilme" ve "Hair" balklarn koydum. Esere el-

Metlib 'l-liye bi-zevidi 'l-mesndi 's-semniye ("Sekiz Msnedin laveleriyle Arzulanan YceHedefler") ismini verdim.

Esere hadisi alma artm udur: Herhangi bir sahabden gelen ve Yedi Asl (Ktb- Site veAhmed'in Msned') tarafndan tahric edilmemi olan tm rivayetler. Ayn hadis baka bir sahabininrivayetiyle bu Yedi Asl'da gese de bu duruma iaret ederek kitabmda yer verdim. Btn ilerimdeAllah'tan yardm dilerim. Zira O'ndan baka ilah yoktur.

TAHARET KTABI

Sular

1. Hz. ie'nin bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi veseliem): "Hibir ey suyupislemez/necis kdmaz " buyurmutur.

Bezzr: Bunu merf olarak sadece erk tarikinden biliyoruz" kaydn dmtr. Ben derim

ki: Senedi hasenir.[15]

(Eb Ya'l)2. bn Abbs deniz suyuyla abdest almak hakknda: "Onlar iki denizdir. Hangisinden balarsan

bala, sakncas yoktur" diye gr bildirmitir.(Msedded) Hadis mevkuf olup ravileri ise gvenilir kimselerdir.

Abdest ve Gusl in Yeterli Su Miktar

3. Yezd er-Rakk'den, o da kendi kavminden, Hac ziyareti srasnda mm Seleme'nin yanma

urayan bir kadn ona yle anlatm: mm Seleme'ye: "Bana, Allah Resl'nn (sallallahu aleyhi

vesdlem) abdest alrken kulland kab gster!" dedim. Kab kard. "Ah, bu mekkk [16]

kadarm"

dedim. Sonra "Bana, guslederken kulland kab gster" dedim. Onu da kard. "Ah, bu kafz [17]

kadarm" dedim. (Eb Bekir b. Eb eybe) [18]

4. Yezd er-Rakk kendi kavminden bir kadndan yle dediini nakletmitir: mm Seleme'ninyanna girdim ve: "Bana .... gster dedim...." Bu rivayette kadn gusl kab hakknda: "Ah bu, mahtm

(yani s') [19]

kadarm", abdest kab hakknda ise "Bu, eyrek/rubu' kadarm" demitir.snadnda leyyin bir rvi vardr. (el-Hrs)

5. Hz. ie'nin bildirdiine gre Reslullah (salkllahu aleyhi vesellem) tennr [20]

ile abdestalmtr. (Eb Bekir b. Eb eybe) snad hasend.

6. Eb Umme'nin naklettiine gre Peygamber (sallallahu aleyhi veseem) yarm md [21]

ileabdest almtr. (Eb Ya'l}

ine Le Den Glet ve Duraan Suyun Hkm

7. Avf, bn'l-E's olayndan nce Eyal/eyhler mescidinde bize hikayeler anlatan bir eyhten,onun yle dediini bildirmitir: Bana ulaan bir habere gre Reslullah'm (sallallahu aleyhi vesellem)ashab bir seferde imiler. Derken bir kenarnda le bulunan bir glete varmlar. Ashap, Allah Resul(sallailahu aleyhi vesellem) yanlarna gelinceye kadar ondan uzak durmular. (Reslullah gelince) "EyAllah'n Resul! Bu gletin bir kenarnda le var" demiler. O da: "Ondan hem iin, hem de iirin. Zira suhelaldir, haram olmaz" buyurmu. (Msedded) Hadiste zayflk vardr.

8. Cbir demitir ki: "Bizler gl suyundan bir miktar alp bir kenarda ykanmay severdik. nkduraan suya bevletmek yasaklanmt."

(Eb Bekir b. Eb eybe)9. Menbz annesinden yle dediini nakletmitir: "Biz Meymne ile yolculuk yapardk da gl

balarnda durup, iinde srlar ve hayvan tezekleri bulunduu halde ondan su ierdik. (Meymne) Bundabir saknca grmezdi." Hshk)

Kullanlm Su

10. iz b. Amr'n bildirdiine gre Hz. Peygamber'e (sallallahu aleyhi vesdlem) bir miktar sugetirildi. -Su sknts vard Kabn iine abdest ald. Sonra emir verdi, abdest suyu halkn zerineserpildi. imizden kendisine su isabet edenler sevindi. Zannmca su, btn halka demiti. Sonra (AllahResul) kalkp onlara sabah namazn kldrd. (Msedded).

11. Hrice [22]

b. el-Hris'in ninesi olan Havle binti Kays der ki; "Benim ve Reslullah'm

(sallallahu aleyhi vesellem) eli ayn kaba gidip geldi." (yani guslederken) [23]

(Eb Yala)Konuyla ilgili Huzeyfe hadisi Gusl Srasnda rtnme'ye dair blmde gelecektir.

Necaseti Gidermek

12. Zeyneb binti Cah'tan yle nakledilmitir: Allah Resul (sallallahu aleyhi vesellem) benimevimdeyken henz ocuk yata olan Hseyin kageldi ve Reslullah'm (sallallahu aleyhi vesellem)

kucana oturdu. Sonra pipisini onun gbei zerine koydu.[24]

Ben yanma varnca: "Bana su getir!"buyurdu. Su getirdim. Suyu sidik bulaan blgeye dkt. Sonra "Kz ocuunun sidii ykanr, erkek

ocuunun sidiine ise su dklr' buyurdu.[25] (Eb Bekir b. Ebeybe)

13. Zeyneb demitir ki: (Bir gn) Allah Resul (saDallahualeyhi vesellem) benim evimdeydi.Hseyin henz yrmeye balamt. Bir an dalgnlk gsterdim. Yryp Reslullah'm (sallallahu aleyhiveseem) yanna girdi ve gidip kucana oturdu. Onu tutmak iin hemen seirttim. Reslullah (sallallahualeyhi vesellem) uyand ve: "Onu rahat brak!" dedi. Ben de braktm. ini bitirdi (iedi). Sonra Allah

Resul (sallallahu aleyhi vesellem) su istedi ve sonra: "Erkek ocuufnun sidii) iin su dklr, kz.ocuununki be ykanr. Oraya biraz, su dkn" buyurdu. Sonra abdest alarak kalkp namaz kld. Ayaakalkt zaman Hseyin'i kucana ald. Rk veya secde ettiinde yere brakt. Sonra oturup dua edipalad. Sonra elini uzatt. Namazn bitirdiinde: "Ya Reslallah! Bugn seni daha evvel yapmadn bireyi yaparken grdm (nedendir)?" diye sordum. "Cebrail bana geldi ve bu olumu mmetiminldreceini bildirdi" buyurdu. Ben de: "Bana onun kabir topran gster!" dedim. Bana krmz birtoprak gsterdi. (Eb Ya'l)

14. Hasan b. Ali veya Hseyin b. Ali demitir ki: Bize ailemden bir kadn yle bildirdi: AllahResul (sallallahualeyhivesdlem) srt st yatm, gsnde bir sabi/ocukla oynuyordu. Derken ocukzerine iedi. Kadn hemen kalkp onu tutup dvmek istedi. Fakat Reslullah (sallallahu aleyhivesellen):"Olduu gibi brak! Bana bir kap su getir!" buyurdu. Suyu, idrarn zerinde akacak ekilde idrar blgesineserpti. Sonra "drara bu ekilde yapdr. Erkek ocuu olursa, su serpilir. Kz ocuu olursa, ykanr"buyurdu. (Ahmed b. Meni)

15. mm Seleme'nin naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem): "Erkek ocuununidrar zerine su dklr, kz. ocuunun idrar ise ykanr' buyurmutur.

15b. Hasan (el-Basr), annesinden, o da mm Seleme'den naklen ayn hadisi nakletmi olup "(erkekocuu iin) henz yemek yemeye balamadka" "(kz ocuu iin). yemek yesin veya yemesin" ilavesiniyapm, ama ref etmemitir, (sz Peygamber'e nispet etmemitir) (Eb Ya'l)

16. Abdullah (b. Mes'd) demitir ki: Bir bedev gelerek Mescid'e iedi. Hz. Peygamber (sallallahualeyhi vesellem) de emir verdi ve iedii yer eelenip zerine bir kova su dkld......(Eb Ya'l)

17. Cbir yle nakletmitir: Reslulah'la (sallallahu aleyhi vesellem) beraber bir yolculukta idik.Derken, iindekilere azap edilen iki kabre rastlad. "Bunlar byk gnah sebebiyle azap grmyorlar'buyurdu. Sonra: "Aksine birisi insanlarn gybetini yapyordu. Dieri de idrarndan saknmyordu"buyurdu. Sonra bir veya iki ya hurma dal alp krd. Sonra her birini kabirlerden birinin zerine dikti.Sonra da: "Bu dallar ya kaldklar -veya kurumadklar -siirece onlarn azaplar hafifletilir" buyurdu.Hadis, sahihtir. (shk)

18. Safvan b. Seym demitir ki: Reslullah'a (sallallahu aleyhi veseliem) bir kimsenin kurudknn zerine basmasnn hkm soruldu. O da; "Temiz yer/toprak, onu temizler" buyurdu. (shk).Hadis, mrsel veya mu'daldr.

Kedi Ve Dier Temiz Hayvanlarn Art

19. Abdurrahman b. Harmele'nin annesi demitir ki: Hz. Peygamber'in ei mm Seleme'ninyanndaydm. Kendisine bir kap etli ekmek yemei ikram edildi. Sonra namaza durdu. Biz de kalkpnamaza durduk. O srada bir kedi yemee tklp biz selam verene kadar ondan yedi. Sonra mm Seleme

kab tutup evirdi ve tam kedinin yedii yerden yedi.[26]

(Msedded)

20. Rukeyn b. er-Rab'nin halasndan [27]

naklettiine gre Hasan b. Ali1 "Kedinin artnda bir

saknca yoktur" demitir.[28]

(Msedded)

21. Eb Sad el-Cbir'nin [29]

bildirdiine gre Hz. Ali'ye kedinin itii kaptaki suyun hkm

sorulmu, o da: "Kedinin artnda bir saknca yoktur" buyurmutur.[30]

(Msedded) snad sahihtir.

Misk Kokusunun Temiz Oluu

22. Seleme [31]

demitir ki: Reslullah fsaUallahu aleyhi vseliem) miski alr bana/sama vesakalna srerdi. (Eb Ya'l)

23. Ammr demitir ki: Ben nmde devemi sularken Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem)yanma urad. O esnada ben balgam attm. Balgam elbiseme bulat. Elbisemi nmdeki kk sukabndan ykamaya yeltenince Allah Resul (sallallahu aleyhi vesellem): "Ammr! Senin balgamn da gzyalarn da u kk kaptaki su gibidir. Yalnz sidik, dk, meni, kan ve kusmuk bol suyla ykanr"

buyurdu. (Eb Ya'l) [32]

Kaplar

24. Muhammed b. smail demitir ki: Enes b. Mlik'in yanma girdim. Yannda bir aa kse grdm.Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) bundan su iip abdest alrd" dedi. (Eb Ya'l)

25. Enes anlatmaktadr: Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) ile birlikte yryordum. Bana:"Evladm, bana u evden abdest suyu iste!" buyurdu. Ben de gidip: "Reslullah (sallallahu aleyhivesellem) abdest suyu istiyor" dedim. Hane sahibi dedi ki: "Ona bizim kovamzn l hayvan derisindenolduunu syle!" {Allah Resul): "Sor bakalm, onu tabaklamlar m?" diye seslendi. Onlar da: "Evet"

deyince, "Tabaklanmas, onu temizler" buyurdu.[33]

(Eb Ya'l)26. mm Seleme anlatmaktadr: Bizim stn sadmz bir koyunumuz ld. Sonra Reslullah

(sallallahu aleyhi vesellem) onu sordu. "mm Seleme, sizin koyunu ne yaptnz?" dedi. "ld, biz dekaldrp attk" dedim. "Derisinden yararlansaydnz ya" buyurdu. "Ey Allah'n Resul! O lm birhayvandr" denildi. O zaman: "Sirkeye dnmesi, ikiyi helal hale getirdii gibi derinin tabaklanmas da,

onu helal hale getirir [34]

buyurdu. Ferac demitir ki: Yani, iki deiip sirkeye dnnce helal olur.(Eb Ya'l)

27. At, Cbir'den nakletmitir: "Bizler, Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi veeliem) ile birlikte

mriklerden deri kaplar ve tutumlar ganimet alr, blrdk. Hepsi de l derisindendi.[35]

(el-Hris)28. Eb Ca'fer'in bildirdiine gre Hz. Peygamber (s zeri kapal kaptan holanrd. (Msedded)

29. mm Mslim [36]

el-Eca' demitir ki: adr iinde bulunduum bir srada Reslulah

(sallallahu aleyhi vesellem) yanma girdi ve: "Ne gzel adr bu... Bir de iinde l hayvan bulunmasa"

buyurdu.[37]

{Msedded)30. Rabh b. el-Hris'in bildirdiine gre bn Mes'd mescitte baz kimselere Kur'n

okutuyordu.[38]

Sonra iecek bir ey istedi ve: "Dikkat et! ecek bizim len koyunun derisinden yaplmbir tulumdayd." (Msedded)

31. bn Abbs'm naklettiine gre Reslulah (sallallahu aleyhi vesellem): "Altn ve gmkaplardan ien kimse, esasen karnnda cehennem ateini akrdatmaktadr" buyurmutur. (Eb Ya'l).

Mriklerin kaplan hakkndaki Eb Osman hadisi Menkbeler blmnde, onun biyografisindegelecektir.

Gece Kaplarn Aznn rtlmesine Dair Emir

32. Eb Hureyre'nin [39]

bildirdiine gre Eb Humeyd adnda bir adam gndz Hz. Peygamber'e

(sallallahu aleyhi vesellem) Nak'den [40]

ii st dolu bir kap getirdi. Peygamber (sallallahu aleyhivesellem) de: "zerine bir dal koyarak da olsa onu rtseydin ya!" buyurdu. (Eb Ya'l).

Hadis sahihtir. Ama mahfuz olan Cbir hadisidir. [41]

33. krime b. Hlid, Eb Ved'a ailesinden bir adamdan yle dediini nakletmitir: Allah Resul(sallallahu aleyhi vesellem) Beyt(ullah) tavaf ederken su istedi. Onlardan bir zat: "Sana kendimizinyapt bir iecek getireyim mi?" dedi. Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) de: "Olur, getir!" buyurdu.Bunun zerine adam iinde ra bulunan bir kap getirdi. Allah Resul {sallallahu aleyhi vesellem):"zerini baka bir kapla rseydin ya!" veya: "zerine bir ubuk yaysaydn ya!" buyurdu. Sonra onu iti,ama yzn ekitti. Hemen biraz su istedi ve zerine biraz su katt. Sonra ondan hem iti, hem de iirdi.(el-Hris)

Abdest Bozmak/htiya Gidermek

34. bn mer demitir ki: "Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) ihtiya gidermek iin

Muammes'e giderdi." Nfi, bu yerin Mekke'nin iki mil kadar uzanda olduunu sylemitir.[42]

(EbYa'l)

35. Enes'den nakledildiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) ihtiya gidermek iin dar

ktnda,' kimsenin onu gremeyecei bir yere kadar uzaklard. (Eb Ya'l) [43]

36. Yahya b. Ubeyd'in babasndan naklettiine gre Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi veseUem)

konak yeri iin uygun mekan aratrd gibi kk abdest bozmak iin de uygun yer aratrrd.[44]

(el-

Hris)

37. Talha b. Eb Kann'n [45]

bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesdlem) bevletmekistediinde sert toprakla karlarsa, (eline) bir ubuk alr, yeri eeleyip topra datr, sonra

bevlederdi.[46]

(el-Hris)38. Eb Sad el-Hudr'nin naklettiine gre Peygamber (sallallahu aleyhi veseem): "Kii

elbisesini kardnda cinlerin baklarn, insanolunun ayp yerlerinden engelleyen perde, onunBismillah demesidir" buyurmutur.

[47] (Ahmed b. Men)

[48]

39. Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi vesellem) ashabndan olan el-Hadram'nin [49]

bildirdiinegre bir bedevi, Allah'n Resul (sallallahu aleyhi vesellem) ile karlap ona byk abdest bozmaklailgili grn sordu. O da: "stinca yaparken nn ya da arkan kbleye dnme!" buyurdu. "YaReslallah! Ya nasl yapaym?" diye sorunca da: "Enine iki tala bundan sakn. Sonra ncsn ekle!"buyurdu. Senedinde metruk bir ravi vardr.

(Eb Ya'l)40. Ayn senetle nakledildiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) kiinin sa eliyle

taharetlenmesini/istinca yapmasn yasaklamtr.

bn Kani', Hadram b. mir [50]

el-Esed'nin biyografisinde sadece ikinci rivayeti "ve rzgra

dnmesini... yasaklamtr" ilavesiyle nakletmitir. (Eb Ya'l) [51]41. Mchid demitir ki: Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) bir ok kez sevdii bir tepecikte

ayakta kk abdest bozmutur.[52]

(Msedded)42. Usme b. Zeyd'in bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) byk veya kk

abdest bozarken kbleye dnlmesini yasaklamtr. (Eb Ya'l) [53]43. mrn b. Hudeyr'in, Muharrar b. Eb Hureyre'nin daylarndan bir adamdan rivayet ettiine

gre o, Eb Hureyre'yi zerinde iki iekli elbiseyle [54] ayakta kk abdest bozarken grm.Sonra su isteyerek oradaki necaseti ykamtr. (Msedded)

[55]

44. Eb Zbyn demitir ki: Ben, Hz. Ali'yi Rahba'da [56]

ayakta bevlederken grdm. Sonra abdest

alp nalnlar zerine mesnetti. Sonra mescide girdi.[57]

(Msedded)

45. Enes, tuvalet tama (mihrs) [58]

giderek ayakta bevletmi, sonra abdest alp mestleri zerinemeshetmi ve mescide ynelmitir. (Ondan rivayette bulunan ravi der ki:) Ben kendisine: "Sen hogrlmeyen bir ey yaptn!" dedim. O da; "Ben dokuz yl Allah Resl'ne (sallallahu aleyhi vesellem)hizmet ettim. O byle yapard" diye karlk verdi. (Eb Bekir b. Eb eybe)

46. Eb Hzm'n bildirdiine gre o, Sehl b. Sa'd'm yal adamlar gibi ayakta bevlettiini, sonraabdest alp mestler zerine meshettiini grm. (Eb Hazm demitir ki) Ona: "Mestleri karmayacakmsn?" diye sordum. "Hayr- Ben, benden de, senden de daha Hayrl Olan'n onlar zerine meshettiinigrdm" dedi. (Eb Bekir b. Eb eybe) Hadis sahihtir.

47. Muhammed b. rn demitir ki: Sa'd b. Ubde ayakta bevlederken ld. Ardndan cinler uszlerle aladlar: Hazrec'in efendisi Sa a b. Ubae'yi ldrdk. ki ok atp, onu tam kalbinden vurduk.

(el-Hhs) [59]

48. Mutarrif demitir ki: Bir bedevi bana yle dedi: "Ben, Eb Zer'in sohbetinde bulundum. Onunbtn ahlkndan holandm. Yalnz helaya girip ktktan sonra suyla istinca yapmas (ya da avretmahalline su serpmesi) houma gitmedi." (Msedded)

49. Muhammed b. Abdurrahman, Mdlic oullarndan bir adamdan, o da babasndan yle dediininakletmitir: Surka b. Mlik gelerek: "Reslullah (sallallahu akyhi vesellem) bize unlar unlar retti"demeye balad. Topluluk iinden biri: "Peki tuvalet ihtiyacnz nasl gidermenizi retti?" diye sordu.

O da: "Evet. Bize (melirken) sa ayamz zerine yklenip sol ayamz dikmemizi retti"

eklinde cevap verdi. (Eb Bekir b. Eb eybe) [60]

50. bn Abbs'm naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyli vesellem): "Kabir azabnn ou

drardandr. yleyse idrardan saknn" buyurmutur. (Ahmed b. Men) [61]51. Urve'nin naklettiine gre Reslullah {sallallahu aleyhi veseliem): "sti/icada ta yeterlidir"

buyurmutur. (Msedded) [62]

52. Abdullah b. Arnr yle nakletmitir: Cin gecesi (Allah Resl'nn cinlerle grt gece)Reslullah {sallallahu aleyhi vesellem) ile beraberdim. Onlar iittim. Reslullah'a (sallallahu aleyhivesellem) istinca hakknda soru soruyorlard. Bu soruya Allah Resl'nn: " ta" diyerek cevapverdiini duydum. "Ya suya ne dersin?" dediler. "O temizlik bakmndan daha iyi, daha yi!" buyurdu. (bn Eb mer)

[63]

53. Abdullah (b. mer)'in bildirdiine gre Hz. Peygamber'e (sallallahualeyhi vesellem) Cezre'dencinlerinin temsilcileri geldi. Bir mddet Hz. Peygamberin (saallahu aleyhi vesellem) yannda kaldlar.Sonra lkelerine dnmek stediler ve Allah Resl'nden (salkllahu aleyhi vesellem) kendilerine azkvermesini talep ettiler. Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem): "Yanmda size verecek bir azk yoktur!Fakat yaklan. Sizin in rastladnz her kemik taze et, rastladnz her tezek de hurma mesabesindedir"

buyurdu. Bu yzden hayvan pislii ve eskimi kemikler ile silinmek yasaklanmtr.[64]

(Eb Ya'l)54. Abdullah (b. Mes'd)'un naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem): "Muhakkak ki

Allah tektir, teki sever. stinca yaparken talar tekleyin" buyurmutur.[65]

(Eb Ya'l)55. bn mer'in naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi veseliem): "(htiya giderdikten

sonra) Knz (Arka mahallinizi) iyi temizleyin. nk bu, basuru nler" buyurmutur.[66]

(Eb Ya'l)

Abdestin Yapl

56. Eb Umme'nin bildirdiine gre Reslullah (salkDahu aleyhi veseliem) ellerini kere ykar, kere azna su alp alkalar (mazmazd), kere burnuna su ekip temizler (istink), kere yznykar ve er kere de kollarm ykard. (bn Eb mer ve Eb Ya'l)

57. Hammad b. Seleme ise hadisi u ifadelerle nakletmitir: "Abdest alarak ellerini kere ykad. kere azna su alp alkalad. ke,re burnuna su ekip temizledi." (Eb Bekir b. Eb eybe).

Yezd [67]

benzerini nakletmi ve: "(Azalarn ) er er (ykayarak) abdest ald" ifadesini

eklemitir. (Ah'med b. Men) [68]

58. Osman b. Affan'a tank olan birinden Ebu'n-Nadr unu nakletmitir: Hz. Osman abdest suyuistedi. Yannda Hz. Ali ve Talha da vard. er er abdest ald. Sonra: "Allah iin syleyin, AllahResl'nn (sallallahualeyhivesellem) de u anda benim abdest aldm gibi abdest aldn biliyormusunuz?" dedi. Onlar da: "Evet. Biliyoruz" dediler. (Eb Ya'l)

59. Ebu'n-Nadr'n bildirdiine gre Hz. Osman bir abdest kab istedi. Yannda Talha, Zbeyr, Sa'dve Ali de vard. Sonra onlarn gzleri nnde abdest ald. Abdestin, (azalar) er er (ykanarak)alndn anlatt. Sonra yanndakilere: "Allah akna syleyiniz, Allah Resl'nn (sallallahu aleyhivesellem) de u anda benim abdest aldm gibi abdest aldm biliyor musunuz?" dedi. Onlar da: "Evet.Biliyoruz" eklinde karlk verdiler. O bunu, baz kimselerin abdest allarna ilikin kendisine ulaan

bir haber zerine yapmt.[69]

(el-Hris)60. Eb Matar demitir ki: Bizler Hz. Ali'nin yannda otururken bir adam ona: "Bana Allah

Resl'nn (sallaahu aleyhi vesellem) abdest al eklini gster" dedi. O da Kanber'i ard ve ona:"Git bana bir kap su getir!" dedi. Sonra er kez ellerini ve yzn ykad. Parmaklarndan birini aznasoktu.....

Hadisin devamnda u ifadeler gemitir: "Kulaklarn d ksm baa, i ksm ise yze aittir." Sonraabdestin ardndan bir yudum su iti. Sonra da: "te Allah Resl'nn (sallallahu aleyhi vesellem) abdestibyle idi" dedi. (Abd b. Humeyu)

61. Damdam, babasndan: "Ben, Reslullah'm (sallallahu aleyhi veseem) abdest alma tank

oldum. Ban bir kez mesnetti [70]

dediini nakletmitir. (Msedded)

62. Talha [71]

babas yoluyla dedesinden nakletmitir: "Ben, Reslullah'm {sallallahu aleyhivesellem) abdest alna tank oldum. Ban u ekilde mesnetti." (Hafs elini ba zerinde srterek

ensesine kadar gtrd.) [72]

{Eb Bekir b. Ebeybe)63. Hafs b. Gys ise ayn hadisi u ifadelerle nakletmitir: "Ben, Reslullah'm (saaOahu aleyhi

vesellem) abdest alna tank oldum. Elini bann zerine koydu. Sonra onu ensesine kadar srd. Sonra{slak elini) ene/akak altndan kard." (Abd b, Humeyd)

Abdestin Farzlar

63b. Eb Klbe'nin bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem): "Allah ne abdestsiz

namaz, ne de alnt maldan verilen sadakay kabul eder" buyurmutur. [73]

(el-Hris)

Misvak Kullanmak

64. Eb Eyyb demitir ki: Reslullah {sallahu aleyhi vesellem) ayn gecede bir ok kere (azn)misvaklard. (Eb Bekir b. Eb eybe)

65. Bureyde'nin bildirdiine gre Reslullah (sallaliahu aleyhi vesellem) gece uyandnda Berre

adndaki cariyeye misvak getirtirdi. {bn Eb mer) [74]

66. bn Cbir'in -ki ad, Abdurrahman; knyesi Eb Atk'tir- bildirdiine gre (Cbir) yatanavardnda, gece kalktnda ve namaza gittiinde (azn) misvaklard. (bn Cbir demitir ki) Kendisine:"Bu misvakla sen kendine sknt yaratyorsun" dedim. O da: "Usme'nin bana bildirdiine greReslullah (saaliahu aleyhi vesellem) bu ekilde misvak kullanrm" diye cevap verdi. (Eb Bekir b.Eb eybe)

67. Haram b. Osman ayn hadisi, u ilaveyle nakletmitir: Dedi ki: Hz. Peygamber'i (saMahu aleyhivesellem): "Eer mmetime glk karacamdan endie etmeseydim, mutlaka onlara misvak

kullanmalarn farz klardm" buyururken iittim. [75]

(Ahmed b. Men)68. Abdullah b. ez-Zbeyr'in bildirdiine gre Reslullah "Eer mmetime glk karmaktan

endie etmeseydim, mutlaka onlara her zamanda misvak kullanmay emrederdim" buyurmutur.

(Msedded) [76]

69. Vasile b. el-Eska' demitir ki: Reslullah'm (sallalbhu aleyhi vesellem) ashab misvaklarn

kllarnn balarna, kadnlar da bartlerine ilitirirlerdi. (Ahmed b. Men) [77]

70. Enes b. Mlik'in bildirdiine gre Peygamber (saMahu aleyhi veseem) abdest suyunun artyla

(azn) misvaklard.[78]

(Eb Ya'l)71. Eb Bekir demitir ki: Reslullah' (sallaliahu aleyhi vesellem): "Misvak az temizler ve

Rabbin rzasn kazandrr" diye buyururken iittim. [79]

(Eb Ya'l)

Ftrattan Kaynaklanan zellikler

72. Eb Vsl demitir ki: Eb Eyyb el-Ezd'nin [80]

yanma gidip onunla tokalatm. Trnaklarnmuzun olduunu grnce yle dedi: Bir adam Reslullah'a (sallaliahu aleyhi veseem) gelerek soru sordu.Allah Resul (sallallahu aleyhi vesellem) de: "Sizden biri gkten gelen haberi soruyor da Trnaklarn kutrnaklan gibi uzatyor. Sonra orada madd ve manev (ci'mplk) kirleri topluyor" buyurdu. (Eb Dvudet-Taylis) Beyhak der ki: Eb Eyyb, abulidendir. Bu durumda hadis mrselir. Ynus b. Habb, EbDvd (et-Taylis)'den naklediyor: Bunu Eb Mes'd er-Rz.... Eb Eyyb'a rastladm...

73. sim b. Behdele demitir ki: "akk'in san kestiini, sonra elini suya demeden (abdest

almadan) mescide girip namaz kldn grdm.[81]

(Msedded)

74. brahim (en-Neha): "Suyla onu (san) mesheder" demitir. (Msedded) [82]

75. brhm (en-Neha): "Demirin dedii trnak ya da saa mutlaka su dedir" demitir.(Msedded)

76. mer b. Kays'n bildirdiine gre Hz. Ali: "Bu, ancak onun temizliini rtnr" demitir. Yani, sa

ve trnaklarn ksaltlmas. (Msedded} [83]

77. Ali el-Ezd demitir ki: bn mer'i, halkn baklar arasnda berbere: "Evladm, iki kemiekadar tra et" derken iittim. San tra edince, (bn mer) kollan ve gsn de at, zerindeki kllartra etti. Ben: "Babacm, halk bunun snnet olduunu sanyor. Onlara bunun snnet olmadn; fakat bnmer'in sandan rahatsz olduunu ve bu rahatszln hafifletmek istediini syle!" diye rica ettim.{Msedded)

78. Ms b. Ali babasndan yle nakletmitir: Hz. brahim'e (akybisselm) emir geldi, keserlesnnet oldu. Bu kendisine byk ac verince Allah ona: "Biz snnet letini bildirmeden sen acele ettin"diye vahyetti. O da: "Ya Rabbi, senin emrini geciktirmek istemedim" diye karlk verdi. (Eb Yala)

79. bn rn demitir ki: "Keserle snnet olmasndan tr Hz brahim'e (aleyhisselm)

"marangoz" denildi.[84]

(Eb Ya'l)80. Ebu'd-Derd'mn bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem): "Drt ey temizlik

vesilesidir: Byklan kesmek, avret mahallini tra etmek, trnaklar kesmek ve misvak kullanmak"

buyurmutur.[85]

(Eb Ya'l).

Abdest Duas

81. Hz. Ali'nin bildirdiine gre Reslullah (saMahu aleyhiveseem) ona yle buyurmu: "Ey Ali!Abdest aldnda Bismillah. Allahm! Senden abdestin eksiksiz, namazn eksiksiz, rzann eksiksiz, affnneksiksiz olmasn diliyorum diye dua eti Zira bu, abdestin zekatdr.... " (el-Hrs).

Hadis son derece zayfta.

Besmele ekmek

82. ie'nin bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) abdeste kalkt zaman, abdest

kabn eip Besmele eker, sonra abdestini eksiksiz olarak alrd. (Eb Ya'l) [86]

Abdest Almann ve Abdesti Tam Almann Fazileti

83. Ali b. Eb Talib'in bildirdiine gre Peygamber (saMahu aleyhi vesellem): "Zor anlarda abdestitam almak, mescitlere yryerek gitmek ve bir namazn ardndan dierini beklemek, hatalar (gnahlar)

ykar/siler" buyurmutur.[87]

(shk)84. Enes b. Mlik demitir ki: Hayf mescidinde Reslullah'la (salMahu aleyhi vesdlem) birlikte

oturuyordum. Biri Ensarl, dieri Sakifli iki adam geldi... Sakifli: "Ya Reslallah! Bana (namaz) anlat!"dedi. Allah Resul (sallaliahualeyhi vKdlem) de yle buyurdu: "Sen gelmi bana namaz soruyorsun.(Bil ki) Yzn ykadnda, gz kapaklarndan gnahlarn salp dadr. Ellerim ykadnda, eltrnaklarndan gnahlarn salp dalr. Ban meshettiinde, bandan gnahlarn salp dalr.Ayaklarn ykadnda, ayak trnaklarndan gnahlarn salp dalr.... " (Msedded).

Zorluklar ile maruz kaldnda eksiksiz abdest almakla ilgili Sevbn ve Eb Umme hadisleri Sdsresinin tefsirinde gelecektir.

Abdest konusunda Eb Hureyre hadisi Kuluk namaz bahsinde gelecektir.Kiinin ilk hesaba ekilecei ey temizliidir" hadisi, Namaz blmnn banda

gelecektir.85. Eb Sad demitir ki: "Ya Reslallah! Kyamet gn mmetini ne ile tanrsn?" diye

sorulduunda Allah Resul (sallaliahu aleyhi veseliem): "Abdest izinden, alnlar ve ayaklar.parlak

olarak gelirler" buyurdu. (el-Hris) [88]

86. Enes'in bildirdiine gre Peygamber (sallallahuaieyhiveseUem): "Kiide iyi bir haslet/zellikbulunur da Allah bu sayede onun btn amelini dzeltir. te kiinin namaz iin abdest almas byledir.

Allah abdesti sayesinde onun gnahlarn balar. Sonra namaz nafile/azk olarak kalr. [89]

(Eb Yala)87. Enes'in bildirdiine gre Hz. Peygamber (sallaliahu aleyhi veseliem) yle buyurmutur:

"mmetimin durumu nehre benzer. Onda be defa ykanan kimsede hi kirden eser kalabilir mi? Kiiabdest kabnn yanna varp, ellerini ykadnda, elleriyle iledii btn hatalar dalp gider. Azna sualp alkaladnda dili ile konutuu btn hatal szler dalr, gider. Sonra yzn ykadnda,gzleriyle bakt btn gnah baklar yok olup gider. Sonra ban meshettiinde, kulak verdii btngnah szler dalp yok olur. Sonra ayaklarn ykadnda, ayaklaryla att btn gnah admlarla

dalr, gitfer. [90]

(Eb Yala)88. Enes yle nakletmitir: Bana Allah Resul (sallallahu aleyhi vesellem) buyurdu ki; "Olum!

Abdesi tam al ki, yanndaki koruyucu/hafaza melekleri seni sevsinler ve mrn uzatlsn. Enes! Cnplksebebiyle ykanrken burna bol su ekip iyice temizle! Byle yaparsan banyodan ktnda sende ne birgnah, ne de hata kalr." (Enes demitir ki:) "Ya Reslallah! yice temizlemek nasl olur?" diye sordum. "Sa diplerini slatp, tenini/vcudunu iyice temizlersin. Olum! Her zaman abdestlikalmaya g yetirebilirsen, (bunu yap). Zira abdestli iken kendisine lm vaki olan kimseye ehitliksevab verilir. buyurdu. (Eb Ya'l ve Ahmed b. Men)

Abdestsiz Olarak Allah' Zikretmenin Mekruh Oluu

88. Hanzala b. er-Rhb'in bildirdiine gre bir adam Hz. Peygamber'e (sallaUahu aleyhi vesellem)selam vermi, ama Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) silinene kadar onun selamn almam vesonra: "Selamn almama engel, sadece abdestsiz oluumdu" buyurmutur. Veya ravi "Silinene kadarselamn almad, sonra ald" demitir. (Eb Dvud et-Taylis)

89. Abdurrahman el-Beylamn [91]

demitir ki: Osman b. Affan' adrvana oturmu abdest alrkengrdm. Derken yanndan selam vererek bir adam geti. Abdestini bitirinceye kadar adamn selamnalmad. Sonra mescide girip adamn yanna vard ve: "Senin selamn almadm. nk Reslulah'm(sallallahu aleyhi vesellem): Kim abdest alrken hi konumaz, sonunda 'ahadet ederim ki Allah'tanbaka tanr yoktur ve Muhammed onun kulu ve resuldr' derse, iki abdest arasnda ledii gnahlarbalanra buyurduunu iittim" dedi. (Eb Ya'l)

Bu Konuda Ruhsat

90. Eb Selam demitir ki: Bana, Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi vesellem) kk abdestbozduktan sonra suya dokunmadan Kur'n'dan baz yetler okuduunu gren biri anlatt. (Ahmed b. Men)[92]

Abdestsiz Kimsenin Mushaf'a Dokunmasnn Yasak Oluu

91. Eb Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm demitir ki: Allah Resl'nn (sallallahu aleyhivesellem), Necrn'a gnderdii Amr b. Hazm'a yazd mektupta unlar vard: "Kur'n'a sadece abdeslidokunsun. Erkek sam topuz, yaparak namaz klmasn ve gk ile avret mahalli arasnda hibir ey

olmakszn bir rtye sarlmasn.... " (Ishk) [93]

Parmak Aralan Ve Sakal Hilallemek

92. Eb Sevre'nin, amcas Eb Eyyb (el-Ensr)'den naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyhivesellem): "Hilalleme yapanlar ne hotur!" buyurmutur. "Ya Reslallah! Hilalleme yapanlar da nedemektir?" diye sorduklarnda da Abdestte hilalleme yapmak, parmaklarnn aralarn ve trnaklarnhilallemendir/temizlemendir. Yine yemekten sonra da hilalleme yaplmaldr (di aralar

temizlenmelidir). nk kulun yanndaki melee. sizden birinizin azndan yemek kokusu duymas kadarhibir ey ar gelmez" buyurmutur.

[94] (Eb Bekir b. Eb eybe). Senedinde zayflk vardr.

[95]

93. Abdullah b. eddad'n bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) abdest alpparmaklaryla sakaln hilallemi, sonra da: "Aziz ve celil olan Rabbim bana bu ekilde hilallememi

emretti" buyurmutur.[96]

(Msedded)94. Mus'ab b. [Sa'd]m bildirdiine gre, bn mer bir topluluu abdest alrken grm ve "parmak

aralarn hillalleyiniz" demitir. (Msedded)95. mir b. akk, akk'ten yle dediini nakletmitir: Hz. Osman abdest alp ayak parmaklarnn

aralarn hilalledi, sonra: "Ben, Reslullah'n (sallallahualeyhivesdlem) byle yaptn grdm" dedi.

(Eb Ya'l) [97]

Abdest Alrken Bakasndan Yardm Almamann Mstehap Oluu

96. ie demitir ki: Reslullah'm (sallallahu aleyhi vesellem) kendi sadakasn bakasna havaleettiini hi grmedim. Aksine onu, dilencinin eline bizzat kendisi verirdi. Yine abdestte bakasndanyardm aldn grmedim. Aksine gece ibadetine kalkmak iin abdest suyunu bizzat kendisi hazrlard.

(Ahmeci b. Meni) [98]

97. Ebu'l-Cenb demitir ki: Hz, Ali'nin abdest almak iin su aradn grdm ve hemen koup onasu vermek istedim. Bana: "Yava ol Ebu'l-Cenb! Ben de mer'in abdest almak iin su aradn grdmve hemen koup ona su vermeye kalktm. Bana dedi ki: Yava ol Eba'l-Hasan! Ben de Resullah'm(sallallahu aleyhi vesellem) abdest almak iin su aradn grdm ve hemen koup kendisine su vermekistedim. Bana Yava ol mer! Abdest alrken kimsenin bana elik etmesini istemem buyurdu. (Eb Ya'l)[99]

98. Cbir b. Abdullah der ki: Allah'n Resul (sallallahu aleyhi vesellem), abdest alrken mestleriniykamakta olan bir adama rastlad. Bunun zerine Allah'n Resul (sallallahu aleyhi vesellem) elininparmak aralarm aarak mestler zerine gtrp: "Ben, meshetmekle emrolundum" buyurdu. (Ishk)

99. Katde demitir ki: Ms b. Seleme'nin yle dediini iittim: bn Abbs'a mestler zerinemeshi(n geerlilik sresini) sordum. "Yolcu iin gn gece, mukim iin bir gn bir gecedir" dedi. (el-

Hris) [100]

100. Eb Eyyb'un azatls Eflah'm bildirdiine gre o (muhtemelen Eb Eyyb) (mestler zerine)meshi emrederdi; ama kendisi ayaklarn ykard. Kendisine: "Ama sen meshedilmesini sylerdin!"

denildiinde [101]

yle karlk verdi: "Eer iin nimeti/kolayl size, klfeti/gnah bana ise, bu benimiin ne kt bir durumdur. Ben, Allah Resul'n (sallallahu aleyhi vesellem) bunu hem kendi yaparken, hem de bakalarna emrederken grdm. Fakat abdest (ykamak) bana sevdirildi." (Eb Bekir b. Eb

eybe). Hadis sahihtir. [102]

101. Sehl b. Eb Umme b. Sehl b. Huneyf el-Ensr'nin bildirdiine gre aml bir zat, babas EbUmme'ye mestler zerine meshetme meselesini sormu, o da: "Evet, mestler zerine meshedebilirsin"diye cevap vermitir. Devamn Sehl yle anlatmtr: aml: "Peki Hz. Ali'nin sz ne olacak?" diyeitiraz edince, babam bana: "Olum Sad b. el-Mseyyeb'e git ve ona benim sylediklerimi anlat!" dedi.Ben de gidip "Babamn selam var. Sana mestler zerine meshetme meselesini soruyor" dedim. Sad:

"Mestleri giydikten sonra, onlar ayandan karncaya kadar zerlerine meshet" dedi. (el-Hris) [103]

Sehl b. Sa'd'm hadisi stitbe/Abdest Bozmak bahsinde gemiti. [104]

102. Yerm b. Es'ad el-Hrik demitir ki: Allah Resl'ne (salkahu aleyhi vesellem) on yl hizmetetmi bulunan Kays b. Sa'd b. Ubde'ye yetitim.

Dicle'ye geldi. Mest giyinmiti. Sonra abdest ald ve mestleri zerine meshetti.[105]

(Msedded)103. Yerim Ebu'1-Al demitir ki: Kays b. Sa'd b. Ubde'yi grdm kk abdestini bozdu. Sonra

Dicle'ye geldi. Abdest alp mestleri zerine bir kere meshetti, avu ii tarafndan parmaklarn

mestlerinin srtnda srerek: "Bu ekilde" dedi.[106]

(Msedded)104. Amr b. el-Hris demitir ki: Abdullah (b. Mes'd) ile birlikte Medine'ye doru yola ktk.

Abdullah mest zerine kere meshederdi.[107]

(Msedded)105. yz b. Nadle demitir ki: Eb Ms ile birlikte bahelerden birine kmtk. Derken sktm

ve ihtiya gidermek iin uzaklatm. Sonra dnp kanaln bana oturdum. Biraz sonra yanma Eb Msgeldi. Mestlerimi karmak istiyordum. Bana "Olduu gibi brak ve akam uyuyacan zaman (ayandan)karmcaya kadar zerlerine meshet" dedi.

[108] (Msedded)

106. Enes b. Mlik: "Biz mestler zerine meshediyorduk ve bize byle yapmamz sylendi" dedi.Bir adam: "Sen bunu Allah Resl'nden (sallallahu aleyhiveseUem) duydun mu?" diye sordu. Enes:"Hayr" deyince kzd. (Msedded)

107. Yahya b. Eb shk demitir ki: Enes'i: "Biz mestlerimiz zerine meshederdik" derken iittim.Bir adam: "Sen, bunu Reslullah'tan (sallallahu aeyhi veseUem) duydun mu?" diye sordu. O da: "Hayr.Fakat biz bunu bizce gvenilir olan arkadalarmzdan iittik. Onlar Mestler zerine meshet ve yle yleyap derlerdi" diye yant verdi. (Ahmed b. Men)

108. Enes b. Mlik demitir ki: Bir yolculukta Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) ile birlikteidim. Alaca karanlkta kalkt ve: "Enes! briinde su var m?'.' diye sordu. "Evet, var" dedim. Bir kenaraekilip kk abdest bozdu. Sonra ben su dktm, abdest ald, Meshetmek istediinde, eildim ki, naslyaptna bakaym. Sonra: "te grdn gibi" buyurarak mestleri zerine meshetti. (Ahmed b. Men)[109]

109. Usme b. erik demitir ki: Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) ile beraber bir i sebebiyleyolculua kardk da gn gece mestlerimizi karmazdk. Yine onun zamannda memleketteolduumuzda (ikamet halinde) ise bir gn bir gece mestlerimize meshederdik. (Eb Yala)

Meshetme ekli

110. Mure b. u'be demitir ki: Reslullah'm (saaMu aleyhi vesellem) kk abdest bozduunugrdm. Sonra gelip abdest ald. Abdestte mestleri zerine meshetti. Meshederken sa elini sa mestininzerine, sol elinin de sol mestinin zerine koydu. Sonra st taraflarn bir kere meshetti. Allah Resul'nn

(sallallahu aleyhi vesellem) parmak izlerini hla mestleri zerinde grr gibiyim. (bn Eb eybe) [110]

Ben derim ki: Meshetme ile ilgili Mure b. u'be hadisi Klb-i Sitte'e farkl szlerle gemitir.[111]

Cbir hadisi, daha nce blmn banda gemiti.111. el-Hasan (el-Basr): "Mestler zerine parmaklarla hat izilerek meshedilir" demitir. (Eb

Bekir b. Eb eybe)

(Mestler zerine Mestte) Vakte Riayet Etmemek

112. Abdullah b. et-Tufeyl demitir ki: Amr b. Hazm' mestler zerine meshederken grdm. Dediki: "Ben de Resullah' (sallaUahu aleyhi vesellem) mestleri zerine meshederken grmtm." (el-

Hrs) [112]

113. mer b. shk b. Yesr demitir ki: At'ya, yannda bulunan bir kitab okudum. Baktm kitaptayle yazyordu: Bana Hz. Peygamber'in (sallallahu aleyhi vesellem) ei Meymne'nin bildirdiine gre o: "Ey Allah'n Resul! Kii her saat mestlerini karmal mdr?" diye sormu. O da: "Hayr. Ama(abdest almak) istedike mesheder" buyurmu.

[113] (Eb Ya'l)

Mestler zerine Meshin Balangc

114. Abdullah b. Muaffel el-Mzen demitir ki: slam'da ilk olarak Mure b. u'be'nin mestgiydiini grdm. Biz, Allah Resul (sallallahu aleyhi vesellem) le birlikteyken o, (ayaklarnda) siyahmestlerle yanmza geldi. Merak ve aknlkla mestlerine baka kaldk. Bunun zerine Reslullah

(sallallahu aleyhi vesellem): ''Bundan (yani mestlerden) sizin de olacaktr [114]

buyurdu. Ashap: "YaReslallah! Nasl yapacaz" diye sordu. "zerlerine meshedip namaz klacaksnz" buyurdu. (Eb Dvudet-Tayalis)

Mklar zerine Meshetme

115. Eb Umme demitir ki: Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) Tebuk gazvesinde gn

boyunca mklar/mestleri [115]

ayaklarndan karmad. [116]

(Eb Dvud et-Tayalis)

Abdestten Sonra (Avret Mahalline) Su Serpmek

116. Eb Hureyre bildiriyor: Bir adam Peygamber'e fsallallahu aleyhi vesellem) gelerek"Mkemmel abdest nasl olur?" diye sordu. Allah Resul (salkahu aleyhi vellem) namaz vaktine kadarona cevap vermedi. Sonra su istedi. ... (abdest al eklini anlatt). Sonra elbisesinin altna su serpti ve

sonra "te mkemmel abdest byle olur" buyurdu.[117]

(Eb Ya'l)117. Ibn Abbs demitir ki: Sizden biriniz abdest aldktan sonra bir avu su alp fercine serpsin.

Ondan sonra bir ey hissederse., "Bu, sudan kaynaklanan bir eydir" diye dnsn. (Msedded).

Hadis sahh olup mevkuftur.[118]

Abdestten Sonra Mendille Silinmek

117b. Cbir'den nakledildiine gre o, (abdestten sonra) yz mendille silmeyi ho grmezdi.(Msedded) Sahih ve mevkuftur.

Abdest Aldktan Sonra Okunacak Dua

118. Enes'in bildirdiine gre Reslullah (salkllahu aleyhi vesellem) yle buyurmutur: "HangiMslman fert abdest alp abdesni eksiksiz/mkemmel yapar da sonra kere ehadet ederim ki,Allah'tan baka ilah yoktur. O tekdir, orta yoktur. Yine ehadet ederim ki, Muhammed O'nun kulu veelisldr szlerini sylerse, mutlaka ona cennetin sekiz kaps alr ve istedii kapdan ieri girer." (Eb

Bekir b. Eb eybe) [119]

Osman hadisi daha evvel Abdestsiz Allah' Anmann Mekruh Oluuna dair blmde gemiti. [120]

Bir Kere Namaz Kldktan Sonra Abdesti Yenilemek

119. Ebu'l-liye demitir ki: Bana, Hz. Peygamberin (sallallahu aleyhi vesellem) hizmetindebulunmu biri anlatt. Dedi ki: "Ben senin iin Allah'n Resl'nden (sallallahu aleyhi vesellem) unubelledim: Bazen yle olurdu ]d, namaz klar, sonra Mescid'den ayrlmadan dier namaz vakti gelirdi demescidin ortasnda (yeniden) hafife bir abdest alrd. (Eb Ya'l)

Abdesti Bozan eyler

120. Eb Salih'in bildirdiine gre ie: "Sizden biriniz yemek yemekten dolay abdest alr da

irkin sz sylemekten dolay abdest almaz!" demitir.[121]

(Msedded)121. Gerr'in bildirdiine gre Hz. mer insanlara namaz kldrrken bir kiiden bir ey sadr oldu

ve mer: "Yemin ederim ki, bu yellenen kii mutlaka abdest alp namazn iade etmelidir" dedi. Cerr:"Ya da onu duyan herkes abdest alp namazn iade etmeli midir?" deyince: "Ne gzel syledin. Allah

mkfatn versin!" deyip bunu emretti.[122]

(Msedded)122. Meymn b. Mihrn'n kendisinden naklettii (kimlii belirsiz) ravi der ki: Eb Hureyre'nin

parman burnuna sokup kan bulam olarak kardn ve ylece namaz kldn grm.[123]

(Msedded)123. Tark'n bildirdiine gre Abdullah (b. Mes'd): "(Nisa sresinin 43. yetinde sz edilen)

Cinsel iliki noktasna varmayan dokunma (abdesti bozar)" demitir. (Msedded)

Kahkaha le Glmek

124. Ebu'l-Aliye'nin bildirdiine gre Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) arkasnda ashabolduu halde namaz klyordu. Derken m bir zat geldi, bir kuyunun bandaki sepete basarak kuyuyadt. Bunu gren cemaat gld. Reslullah (sallallahu aleyhi veseBem) de glenlere, abdestlerini iade

etmelerini emretti.[124]

(el-Hrs)

125. Cbir: "Namazda glenin abdest yenilemesi gerekmez" demitir.[125]

(el-Hris)

126. Yine Cbir, kendisine namazda glen adamn durumu sorulduunda 'Namaz iade eder, fakat

abdesti yenilemez" demitir.[126]

(Eb Ya'l)

Atein Deitirdii Yiyecekleri Yemekten Dolay Abdest Almak Ve Bunun Neshi

127. Katde'nin bildirdiine gre Enes b. Mlik atein (eklini ve mahiyetini) deitirdiiyiyecekleri yemekten tr abdest alr ve (babas) Eb Talha'nn da atein deitirdii yiyecekleri

yemekten dolay abdest aldn sylerdi. (Msedded) [127]

128. Eb Klbe demitir ki: Enes'e gittim. Yerinde bulamaynca, oturup gelinceye kadar bekledim.Derken fkeli bir ekilde geldi. Niin kzdn sorduumda yle dedi: "u adamn -yani Haccac'n-yarmdaydk. Derken yemek getirildi ve yediler. Sonra kalkp abdest almadan namaz kldlar" dedi. Ben:

"Peki siz byle yapar mydnz?" diye sorduumda, "Hayr. Byle yapmazdk" dedi.[128]

(Ahmed b.Menf)

129. Yine Eb Klbe'den .... Bu rivayette u cmleler de yer almtr: Enes b. Mlik'i morali bozukgrdm ve: "Niin moralin bozuk?" diye sorduumda yle yantlad: "Niin moralim bozulmasn ki! Azevvel unlarm yanndan ktm. Ekmek ve et yediler. Sonra abdest almadan kalkp namaz kldlar.

[129]

(Ahmed b. Men')130. Eb Osman, Reslullah'n (saMahu aleyhi vesellem) ashabndan olan bir zattan: "Atein

(keyfiyetini) deitirdii yemekler ile (hayvanlarn) barsaklar ile kan arasndan kan (st vs.) rnleri

tatmaktan tr abdest alnz" dediini nakletmitir.[130]

(Msedded)131. Mahmd b. Amr, Zeyd b. Sbit'in hanm olan teyzesinden -veya halas (Yahya tereddt

etmitir)- yle dediini nakletmitir: "Zeyd b. Sabit atein keyfiyetini deitirdii yemekleri yemekten

dolay abdest alrd.[131]

(Msedded)132. Hint binti Sad b. Eb Sad el-Hudr'nin amcasndan naklettiine gre Reslullah (saDallahu

aleyhi veseilem) bir koyun budundan et yemi, sonra abdest almadan namaz klmtr. (shk).Hadiste zayflk vardr. Zannedersem mrselir.133. bn Abbs demitir ki: "Et yiyip deve st isem, sonra da abdest almadan namaz kilsam, hi

umursamam. Yalnz yemek artklarndan tr azm alkalar, ellerimi ykarm." (Msedded).

Sahih ve mevkuftur.[132]

Avret Yerine Dokunmak Andesti Bozar m.134. Eb Bekir es-Sddk'n bildirdiine gre Hz. Peygamber (saMahu aley lem) bir buddan srm,

sonra abdest almadan namaz klmtr. (Eb Ya'l)135. Yahya b. Eb Kesr'in bildirdiine gre Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem) kz

Fatma'nm yanma girdi. Kz nne et koydu ve ondan yedi. Sonra kz kalktn grnce, entarisindentutarak: "Abdest almyor musun?" dedi. Allah'n Resul (sallallahu aleyhi vesellem) de: "Neden dolaykzm?" buyurdu. "Atein (keyfiyetini) deitirdii yemeklerden dolay" deyince, "En teiniz yemeklerimiz,

atein (eklini ve tadn) deitirdikleri deil midir?" buyurdu.[133]

(Eb Ya'l)136. Safiye demitir ki: Reslullah (sallallahu aleyhi vesellem) yanma girdi. nne souk bir but

uzattm. Ben ondan et koparp ona veriyorum, o da yiyordu. Sonra kalkp namaz kld. (Eb Ya'l)137. Eb Hureyre demitir k: Allah Resl'ne {sallallahu aleyhi vesellem) Abbs'n tenceresinden

bir but kardm, yedi. Sonra kalkp namaz kld. Bu yzden abdest almad.[134]

(Eb Ya'l ve Bezzl)

St tikten Sonra Az alkalamak

138. Enes'den nakledildiine gre o, st itikten sonra kere azn alkalarm... Bu, mevkuf vesahh bir hadistir. (Ahmed b. Men'}

Cinsel Organa Dokunmak Sebebiyle Abdest Almak

139. Bsra binti Safvn ve Zeyd b. Hlid el-Chen nin bildirdiklerine gre Reslullah(sallallahualeyhivesellem): "Sizden biriniz zekerine (cinsel organna) dokunursa, abdest alsn "buyurmutur. (shk)

140. Yahya b. Eb Kesr'in Ensarl bir adamdan naklettiine gre Reslullah (sallallahu aleyhivesellem) namaz klm. Sonra yerine dnerek abdest alp namaz iade etmi ve: "Ben zekerimedokunmutum; ama unuttum" buyurmutur. (shk)

141. ie'nin bildirdiine gre Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi vesellem): "Sizden biriniz

zekerine dokunursa abdest alsn" buyurmutur.[135]

(ishk)142. Amr b.