Haen Ka Na Totoy ? (Nasaan Ka Na Totoy?)

Madali nangmagsolnop an aldaw. SiTotoy maogmahon nanaman ta saiyangmahihiling an pagtogdonkan mga manok sa sangakan mga kahoy. Sa edad

Malapit nanglumubog ang araw. SiTotoy ay masaya nanaman dahil muli niyangmakikita ang mgamanok na darapo sasanga ng mga kahoy. Sagulang

siyete anyos, siyanaghahapot sasaiyang sadiri kunngata kaipohanman namagkatorog anmga hayop?

na pito, siya aynagtatanong sasarili kung bakitkailangangmatulog angmga hayop?

An aking lalakinagngangalas kun ngatamay mga nilalang nakaipohan magbalik sasaiyang pig-istaran pag-abot nin diklom. Magingan mga tagaw dainakaligtas ki Totoy,nareparo niyangnaghahadok ini sa dagapag-alas sais na ninbanggi.

Ang bata ay nagtatakakung bakit may mganilikha na kailangangbumalik sa kanyangtirahan pagsapit ngdilim. Kahit na ang mgabutiki ay hindi nakaligtaskay Totoy, nahalataniyang humahalik ito salupa tuwing sasapit angika anim ng gabi.

Habang naghahaloy…an akinasanay na mabuhay sakinaban na pano kikahapotan. Sa iyangnadiskubre na sa pagkantaniya puwede palanmagrosdos an duli-duli sapoon kan pili. An mga tandona sarong insekto na daingkapagalan magtango sasaiyang kahapotan sige mansanang iyo sa saiya.

Habang tumatagal…Ang bataay nasanay na mabuhay sadaigdig na puno ng mgakatanungan. Kanyangnatuklasan na sapamamagitan ng kanyangpag-aawit maaaring bumabaang insektong duli-duli sapunong-kahoy na Pili. Angtando bilang insekto aywalang kapaguran nasumang-ayon sa kanyangmga katanungan madalas angpag oo sa kanya.

An mga haninipot nanagtatao ki liwanagsaindang lubutannakadagdag kankaogmahan ni Totoy.

Ang fire flies (haninipot)na nagbibigay ng liwanagsa kanilang likuran aynakadaragdag sakaligayahan ni Totoy.

Ini an mga rasonkun ngata nabibingbingan saiyang talinga kansaiyang Lola Catalina.An rason siya an odyanmakalaog sa saindangharong sa oras na ningpagdiklom.

Heto ang mgadahilan kung bakitnapipingot ang kanyangtainga ng kanyang LolaCatalina. Ang dahilansiya ang hulingpumapasok sa kanilangbahay sa oras ngtakipsilim.

Nahahaloy an saindangpanganam kan santo rosaryomala sa saiyang pagdiskubresa kinaban. Pagdinimalas anpobreng si Totoy kaipohanmagluhod sa monggo nanakadupa an saiyang duwangkamot. Habang ang saiyanglola garo baga tigre napagnasala siya kan pagsimbagpuwede siyang pa’ngalon.

Natatagalan ang kanilangpagdarasal ng santo rosariodahil sa kanyang pagtuklas samundo na kanyangginagalawan. Tuwingminamalas ang kawawang siTotoy, kailangan niyanglumuhod sa butil ng mgamonggo na nakabuka angkanyang dalawang kamay.Samantalang ang kanyanglola ay parang tigre na kapagnagkamali siya sa pagsagotmaaari siyang sakmalin nito.

NGONIAN SI TOTOYTRENTA Y OTSO ANIOSNA.

An saiyang angogmedyo mahiwas na. Gulpinaman na uban ansaiyang mga buhok taposmanipis pa. Mas lalongnadagdagan an saiyangmga kahapotan sapresenteng kinaban.

NGAYON SI TOTOYAY TATLUMPUT’WALONG TAON GULANGNA.

Ang kanyang noo aymalapad na. Marami nasiyang mapuputing buhokat manipis pa. Mas lalongnaragdagan ang kanyangmga katanungan tungkolsa kasalukuyang mundo.

Nuarin daw niyamahihiling na magkawatan saiyang mga aki kanlata kan sardinas na anreda iyo baga an tabog-tabog? Magkarigos sasalog na daingpigkakatakutan na sindamahudong kan ati budakabaglaan?

Kailan kaya niyamakikita na maglaro angkanyang mga anak nglata ng sardinas na anggulong ay bunga ngpunung-kahoy na tabog-tabog? Maligo sa ilog nawalang kinatatakutan nasila ay malason ng dumiat kabastusan?

Nuarin daw niyamahihiling an bagonghenerasyon na sinda maytakot sa otoridad?Nuarin daw niya inimahihiling na magsantorosaryo pag-abot mankan diklom?

Kailan niya makikita angbagong henerasyon nasila ay may takot sa maykapangyarihan? Kailanniya makikita ang mgaito na magdarasal ngsanto rosario pagdatingng takipsilim.

“Pa, garo ka na tabiunlimited. Paulit-ulit kitaram.” Dai niyamaitatago na maging ansaiyang aki nagingprodukto man kanmodernong panahon.

“Pa, para ka pongunlimited. Paulit-ulit nanagsasalita.”Hindi niyamaitatago na kahit angkanyang sariling anak aybunga na rin ngmakabagongpanahon.

Kan mauso socellphone diretsongnabago an buhay sakinaban…An mga akingonian halos oras-oras muyangmaghampang sainternet. Muyangdiskubrehon angabos-gabos. Magingan

Nang mauso angcellphone tuluyangnabago ang buhay sasandaigdigan. Ang mgabata ngayon ay halosoras-oras naishumarap sa internet.Nais matuklasan anglahat-lahat. Kahit naang

sagradong bagay napiggigibo kan mag-agommuya naman napaggibohon. Iyan anrason kun ngata maymga bagong namundagna aki nakukua sabasurahan, mgadumaragang madalingmalusyang.

sagradong ginagawa ngmag-asawa ay nais na ringawin. Iyan ang dahilankung bakit maynakukuhang sanggol sabasurahan, mgadalagitang madalingtumanda.

Haen ka na Totoy?Sain ka na nagduman?

Nasaan ka na Totoy?Saan ka na nakarating?

Si Totoy nagbalik sabaryo na saiyangdinakulaan. Harayo panadangog na naman niyaan saiyang mga musika.Iyo an mga huni kangamgam. Dai siyangpawot maglakaw sakabuldan. Dai siya digdiki pigtatakutan.

Si Totoy ay bumaliksa bario na kanyangkinalakhan. Malayo pasiya ay naririnig na niyaang kanyang musika.Heto ay ang mga huni nginsekto. Hindi siyanagdalawang isip namaglakad sa bundok.Wala siyangkinatatakutan.

Aram niya na sasaiyang pag-abot anpresensya niya an sarongdakulang kaogmahan nakan saiyang ina na edadsitenta y dos anyos .Warang kudal na bakongarog kan saindangharong sa subdibisyon.Ang liwanag

Alam niya na angkanyang pagdating aymalaking kaligayahan nang kanyang Nanay napitumput-dalawang taongulang na. Walang bakodna hindi kagaya ngkanilang bahay sasubdibisyon. Ang liwanagna

kan saiyang gasera iyoan rason kun ngata niyanaromdoman an saiyangama. “Toy, pagsurok dawtabi sa serong tadakupon mo ang sarong manok na puwede tang adobohon!”

nagmumula sa ilawangde gaas ang dahilanupang maalaala niya angkanyang Tatay. “Toy, pumasok ka sa silong ngating bahay at hulihinmo ang isang manok namaaari nang adobohin!”

Matapos sindangmamangging mag-ina arogkan dati sinda naghoron sahagdanan kan saindangkubo.“Ngonian, nasasabotan mona kun ngata habo ko mag-istar sa saindo. Yaon digdian mga bagay na nagtataosakong kaogmahan. Dawadai na si Papay mo pero anpagmati ko yaon siya pirmisa sakuya.”

Matapos silangkumain ng hapunankagaya ng dati sila aynag-usap sa hagdanan ngkanilang kubo.“Ngayon, nauunawaan mona kung bakit ayaw kongmanirahan sa inyo.Nandito ang mga bagayna nagbibigay sa akin ngkaligayahan. Kahit walana ang iyong Papayngunit ang pakiramdamko palagi siyang nariritopara sa akin.”

NGONIAN niya sananatawan ki panahon nata’nawon an liwanag kanbulan na nagtatama sasaindangkinamumugtakan.Magayon an pagmati niyakaya naisipan niyangmaglakawlakaw kaibagiraray an saiyang ina.“Kan ika aki pa Toy muyamong aboton an mgaliwanag na iyan.”

NGAYON lang niyanapansin na pagmasdanang liwanag ng buwan nanagbibigay ng liwanag sakanilang kinaroroonan.Maganda ang kaniyangpakiramdam kaya naisipanniyang maglakad kasamamuli ng kanyang Nanay.“Nang ikaw ay bata pa lang‘Toy ay nais mong abutinang mga liwanag na ‘yan.”

An maliwanag nalugar iyo ngonian ansaiyangkinamumugtakan.Magayon na harong.Yaon ang mga appliancesna high tech. Mgatawong naka-istarnakapag-adal. Pero igwaman giraray siyangnaobserbahan.

Ang maliwanag nalugar ay ang kanyangkinalalagyan ngayon.Magandang bahay.Nandiyan ang mgaappliances na high tech.Mga taong nakapag-aral.Ngunit, meron siyangnapansin.

“Ngata kamo nag-oorombasan?” nabasakan saiyang ina an muyaniyang ihapot. “Dipisilbakong iyo? Nagima’tannindo an kinaban namateryoso…gabos muyamagkaigwa. Sa lugar nabihira ang habo kan mgabagay na dai digdi sakaboldan….”

“Bakit kayo nag-uunahan?” Nahulaan ngkanyang Nanay ang naisniyang itanong. “Mahirapdi ba? Nakamulatan moang daigdig namateryoso…lahat naismagkaroon. Sa lugar nabihira ang ayaw ng mgabagay na wala dito sakabundukan….”

“Yaon digdi “toy ansakuyang kaogmahan…ansaimong katoninongan!”

“Nandito ‘Toy angaking kaligayahan…Angiyong katahimikan!”

Arog kan datiipinikit ni Totoy ansaiyang mga mata.Kinogos an saiyang inatapos nagtaram…”Yaonmananggad digdiMamay!”

-VICENTE B. OLAVARIO

Tabaco

Gaya ng dati mulingipinikit ni Totoy angkanyang mga mata.Yinakap ang kanyangNanay atnagwika…”Nandito potalaga Mamay!”

-VICENTE B. OLAVARIO

Tabaco

Ugbos kanmga AlbayanongParasurat

Anosa Alzaga Balde BalunsayBanzuela Barboza Barrameda

Basanta Bataller Belgica BorlagdanBobis Buen Breis Calleja Candaza

Carretas Catalan ClavesillasDorente Jetomo Lim Llana

Lizarez Macasinag MadrilejosNamia Olavario Pinto Rapolles

Rosal Sangreo Tuscano UyValeriano Zamora

Jaime Jesus Uy BorlagdanRichard D. Madrilejos

Kagtipon

Munting Dahon ng mga AlbayanongManunulat

Anosa Alzaga Balde BalunsayBanzuela Barboza Barrameda

Basanta Bataller Belgica BorlagdanBobis Buen Breis Calleja Candaza

Carretas Catalan ClavesillasDorente Jetomo Lim Llana

Lizarez Macasinag MadrilejosNamia Olavario Pinto Rapolles

Rosal Sangreo Tuscano UyValeriano Zamora

Jaime Jesus Uy BorlagdanRichard D. Madrilejos

Taga-ipon