gwanwyn 2015

Chwaraeon Y GeltaiddPwy yw pwy yn nhimaur Geltaidd?Tudalen 18

Mwy ar dudalen 3

Gohebydd: Lowri Jones Beth ddwedair Addfwyn am rain ein mysgSyn beiddio hitlereiddio dysg?- R. Williams Parry Ie, tybed beth fyddai Derec Llwyd Morgan, Elystan Morgan a Noel Lloyd yn ei ddweud am drafferthion diweddaraf Prifysgol Aberystwyth? Prifysgol oedd unwaith yn llewyrchus ac yn ffyn-nu. Prifysgol sydd bellach yn disgyn yn ddarnau dan ofal yr Is-ganghellor, yr Athro April McMa-hon. Ai cyd-ddigwyddiad ywr ffaith fod pethau wedi dechrau mynd o chwith ir Brifysgol ers penodi April McMahon yn 2011? Mae nifer y myfyrwyr syn dewis astudio yn y Brifysgol wedi disgyn Prifysgolion Prydain yn destun poendod a siom aruthrol. Yn nhabl Prifysgolion The Guardian ar 106 a hynny mewn arolwg o 116 o Brifysgolion. 2011 ac wedi torri record am y gwymp fwyaf i isod- 2012 - 502013- 812014- 882015- 106Beio hynny ar danfuddsoddi a wnar Is-ganghel-lor, ond mi fyddain well iddi dynnur trawst oi llygad ei hun yn gyntaf. Dyma Brifysgol sydd yn anelu i fod ymysg y 30 Prifysgol gorau ym Mhry-dain erbyn 2017; tydi pethau ddim yn edrych yn addawol iawn. Maer anniddigrwydd ymysg y

ANRHEFN YM MHRIFYSGOL ABERYSTWYTH

Beth ywr cynlluniau

ar gyfer y Neuadd?

Tudalen 4

Yn l oHanes myfyriwr fun serennu ar S4CTudalen 10

Y Gwyll

myfyriwr yn gweithio ar

Y Gwyll

Tudalen 15

Am DdimRhifyn y Gwanwyn 2015

YR HERIWR Rhifyn y Gwanwyn 2015

2

GAIR GAN Y GOLYGYDDION

PWY YWR HERWYR?Manon Elin James Golygydd [email protected]

Rhys Hughes Golygydd [email protected]

Kirsty Louise Jones [email protected]

Rhodri Aled Evans Trysorydd [email protected]

Hanna Medi Merrigan Ysgrifenyddes [email protected]

Robin Williams Swyddog Dylunio [email protected]

Marged TudurSwyddog Gweinyddol [email protected]

Hanna ThomasSwyddog [email protected]

Mared Llywelyn WilliamsSwyddog [email protected]

Aled Morgan HughesGohebydd Addysg a Materion [email protected]

Llio Elenid OwenGohebydd Newyddion [email protected]

Illtud DafyddGohebydd [email protected]

Miriam GlynGohebydd [email protected]

Mared RobertsGohebydd Bywyd [email protected]

?gyntaf

Croeso i rifyn cyntaf Yr Heriwr dan ar-weiniad y tm newydd. Ar l blwyddyn lwyddiannus y llynedd, gobeithiwn y bydd y papur yn parhau i ddarparu newyddi-on ac erthyglau ar ystod eang o faterion irBrifysgol a thu hwnt. Ein gobaith eleni yw dar-paru gwasanaeth hollbwysig i Gymry Cym-raeg y Brifysgol, a thrafod materion syn bw-ysig ir myfyrwyr ac i gynulleidfa ehangach. Yn y rhifyn hwn or Heriwr, cewch ddarl- faterion llosg. Byddwn hefyd yn rhoi blas -

tudio dramor a rhai syn manteisio ar gy- Gobeithiwn gynnwys erthyglau syn adlew-yrchu pob agwedd ar fywyd yn Aberystwyth ar ardal sydd o ddiddordeb in darllenwyr. Er bod gennym ohebyddion rheolaidd yn rhan o dm Yr Heriwr, mae croeso i unrhyw un gyfran-nu erthygl ar unrhyw fater inni. Os oes gen-nych ddiddordeb mewn ysgrifennu erthyglau ir Heriwr neu ddod yn aelod o Gymdeithas yr Heriwr er mwyn cael dweud eich dweud, gallwch gysylltu ni ar [email protected]. Byddwn yn hysbysebu swydd Cynrychiolydd

- Hoffair Bwrdd Golygyddol estyn diolch i bawb sydd wedi gweithion galed er mwyn gallu parhau i greu a chyhoeddir papur yn llwyddi-annus unwaith eto eleni. Dymunwn ddiolch i Miriam Williams am gael menthyg ei gliniadur ac yn arbennig i Eiri Angharad am ei hamser ai chymorth parod gydar broses ddylunio.Gobeithiwn y bydd Yr Heriwr yn difyrru, yn hys-bysu, yn ysbrydoli, ac yn bennaf oll, yn herio.

SEFYDLWYD 2012Rhifyn y Gwanwyn 2015

3

ANRHEFN YM MHRIFYSGOL ABERYSTWYTHPARHAD OR DUDALEN FLAEN

Dros y blynyddoedd diwethaf maer Tablau Prifysgol wedi datblygu i fod yn fwyfwy o fwgan ir Coleg Ger y Lli. Datgelwyd yn y 2015 Complete University GuideThe Guardianyn unig.Mewn blog syn cyfeirio at y tablau, nododd April McMahon, Is-gang-hellor Prifysgol Aberystwyth, fod y Brifysgol wedi rhagweld y cwymp o fewn y sefydliad. Nododd bod y Brifysgol yn gweithio ar hyn, gan dynnu sylw at y 100miliwn syn cael ei fuddsoddi i wella rhannau or Brifysgol, yn eu plith, datblygiadau llety ac adnoddau dysgu.Mewn cyfweliad r Heriwr, ymatebodd Jacob Dafydd Ellis, Llywydd Un-deb Myfyrwyr Prifysgol Aberystwyth ir cwymp o fewn y tablau, gan nodi: "Yn sicr mae'r sefyllfa yn un siomedig, ac maen rhaid i'r Brifysgol gyd-nabod eu rhan yn y mater hwn. Serch hynny, nid wyf yn cytuno mai bair Brifysgol yn unig ydyw. Nid yw'r fethodoleg a ddefnyddir gan y papurau yn glir nac yn gyson. Mae gennym lawer o bethau i fod yn falch oho-nynt yma yn Aberystwyth, ac rwyf wedi fy ysgogi gan y buddsoddiad newydd yn natblygiadau'r Brifysgol. Mater o argyhoeddir cyhoedd am y newyddion da hyn sydd raid".Daeth newyddion da ir Brifysgol gydar Fframwaith Rhagoriaeth Ymch-wil (REF) 2014. Adroddodd y canlyniadau bod 95% o weithgarwch ymchwil y Brifysgol o safon rhyngwladol neun uwch. Adnabuwyd safon

MWY AM SAFLE ABER YN NHABLAUR PRIFYSGOLION gan Aled Morgan Hughes

myfyrwyr yn adrodd cyfrolau. Arwyddodd 1,138 o fyfyrwyr ddeiseb ar-lein yn galw ar yr Is-ganghellor i ymddiswyddo y llynedd. Ac yn hytrach na chanolbwyntio ar broblemau cartref difrifol o fewn y Brifysgol, pen-derfynwyd sefydlu Campws ym Mauritius - lle maer synnwyr yn hynny dywedwch wrthyf? Nid myfyrwyr yn unig syn anhapus. Mae darlithwyr yn cyrraedd pen eu tennyn hefyd, gydag Adrannaun wynebu toriadau tu hwnt i bob synnwyr maer sn am fwlio a diwylliant o ofn yn dew ymysg y coridorau dysg. Dywedodd un darlithydd, a oedd yn dymuno aros yn ddi-enw- Mae April McMahon yn barod iawn i roir bai ar yr hen oruchwyliaeth, ond y gwir amdani yw mai yn ystod y tair blynedd diwethaf y gwelwyd y cwymp brawychus yn y tablau, law yn llaw ag anniddigrwydd cynyddol ymhlith cyfran helaeth o aelodaur staff. Er lles y Brifysgol ac er lles Aberystwyth, maen rhaid i bethau newid.Yn l ym mis Awst eleni sicrhaodd Is-ganghellor Prifysgol Bangor radd A mewn arholiad Cymraeg Safon A Ail Iaith a hynny bedair blynedd ers iddo ddechrau dysgur Gymraeg. Ers ei benodiad yn Is-ganghellor Pri-fysgol Bangor yn 2010, maer Athro John G Hughes wedi gwneud ym-drech i ddysgur iaith a hynny am y teimla fod yr iaith Gymraeg yn rhan bwysig o ethos Prifysgol Bangor. Maen biti nad ywr Athro April Mc-Mahon yn rhannur un brwdfrydedd. Gobaith yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas, Canghellor Prifysgol Bangor yw y byddai llwyddiant yr Athro John G Hughes yn gosod esiampl i bobl eraill syn cael eu penodi i swyddi cyhoeddus yng Nghymru. Dim ond gobeithio na fydd geiriau Dafydd Elis-

Thomas yn disgyn ar dir caregog. Rhaid cydnabod bod yr Athro April Mc-Mahon yn mynychu gwersi Cymraeg er na fyddai rhywun yn tybio hynny o ystyried ei hagwedd sarhaus tuag at yr iaith ar gymuned Gymraeg yma ym Mhrifysgol Aberystwyth. Wrth eu gweithredoedd yr adnabuwch hwy medden nhw, ac maen amlwg oi gweithredoedd bod ei hagwedd yn gwbl wrthun tuag at y gymuned Gymraeg. Ystyriwch ei bwriad i gau Pantycelyn a gwneud hynny heb ystyried anghenion cymuned leiafrifol a chymuned sydd yn galon ir Brifysgol. Maen gwneud i rywun feddwl, tybed beth oedd y cymhelliant dros symud Adran y Gymraeg or Hen

cuddior Gymraeg mewn cornel a choridor yn Hugh Owen? Er gwaethaf trafferthion y Brifysgol, ymddengys fod yr Athro April Mc-- -Na, toes gan yr Athro April McMahon ddim cywilydd. Nid byd, byd heb wybodaeth medd arwyddair y Brifysgol. Ond er gwaethar holl wybodaeth ar holl dystiolaeth yn erbyn yr Athro April Mc-Mahon, parhau mae ei gormes dros staff a myfyrwyr y Brifysgol wrth iddi hitlereiddio dysg. Ie, byd go simsan a thywyll sydd yma yn y Brifysgol. Ond mae un peth yn sicr, maen rhaid i bethau newid, a hynny ar frys. Unwaith eto, yr Adran Wleidyddiaeth Ryngwladol berfformiodd orau, gyda 44% oi ymchwil yn yn cael ei farnu o ansawdd uchel o safon Fyd-eang- gan ei gosod yn 7fed drwy Brydain am ymchwil.Dros Gymru, Prifysgol Caerdydd ddaeth uchaf yn yr arolwg, gan ddod yn 17eg yn y tabl cenedlaethol. Daeth Abertawe yn 40fed yn y tabl, ag Aber--dodd April McMahon- Is-Ganghellor y Brifysgol: Mae hyn yn newyddion gwych i Aberystwyth, ac yr wyf yn llongyfarch cydweithwyr academaidd ar draws y Brifysgol am eu perfformiad rhagorol. Mi fydd effaith yn gyny-ddol bwysig mewn ymarferion or math hwn yn y dyfodol, a dyma le mae ein llwyddiant mwyaf.


4

ACHUBWYD PANTYCELYN: OND BETH SYDD NESAF IN NEUADD NI?Gohebydd - Llio Elenid Owen. Lluniau - Eiri Angharad ac Aled Williams

4 Ebrill 2014. Diwrnod a fydd yn arwyddocaol iawn i Undeb Myfyrwyr Cymraeg Aberystwyth am ddegawdau i ddod. Wedi blwyddyn hir o frwy-dro a thrafodaethau, ar y prynhawn Gwener nodedig hwnnw, cyhoed-dwyd y newyddion gorfoleddus bod Neuadd Pantycelyn, neuadd y Cymry a chalon cymuned Gymraeg Prifysgol Aberystwyth am ddeugain mlynedd, wedi cael ei hachub.y Llywydd, Mared Ifan, yn erbyn penderfyniad y Brifysgol i symud my-fyrwyr i gornel bitw yn Fferm Penglais. Erbyn mis Ebrill 2014 yr oedd y myfyrwyr wedi dangos eu gwerth, eu gallu au cryfder fel mudiad unedig, ac wedi amlygu bod Pantycelyn yn llawer mwy na dim ond llety. Drwy ymgyrchu, drwy brotestio, drwy feddiannur ffordd a drwy gynnal y Rali Fawr ym mis Chwefror, roedd y myfyrwyr yn benderfynol nad oedd April McMahon ar Brifysgol am ennill y frwydr hon. Gwireddwyd hynny ymhen y neuadd, ac or diwedd, peidiodd Prifysgol Aberystwyth a anwybyddur myfyrwyr. Roedd yn fuddugoliaeth wych, yn fuddugoliaeth galonogol a hollbwysig, nid yn unig i Undeb Myfyrwyr Cymraeg Aberystwyth, ond i Gymru gyfan, a gellid ond llongyfarch myfyrwyr UMCA i gyd am eu gwaith caled, eu dyfalbarhad au llwyddiant.Chwe mis yn ddiweddarach, ac mae cynlluniau ailwampio Pantycelyn ar waith.Ym mis Ebrill eleni cytunwyd i achub Pantycelyn ar sail ei bod yn cael ei datblygu fel Canolfan Gymraeg a fydd o fudd ir gymuned Gymraeg ehangach, yn ogystal bod yn llety ar gyfer myfyrwyr Cymraeg. Wrth ir trafodaethau gychwyn, mae Miriam Williams, Llywydd presennol UMCA yn edrych ymlaen i gydweithio gydar Brifysgol;Mae UMCA yn hynod falch o allu cydweithio r Brifysgol er mwyn sicrhau a diogelu Pantycelyn ar gyfer cenedlaethau o fyfyrwyr yn y dy-fodol. Wedi hir ymaros am y cydweithio yma, gobeithio y gallwn weithio gydan gilydd i warchod a diogelur Gymraeg fel rhan greiddiol a hanfodol -pus gydar mewnbwn yr wyf i am pwyllgor yn ei gael yn y cyfarfodydd ac yn y grwpiau gweithgor syn trafod y cynlluniau. Cyn belled bo hynnyn parhau, ni allaf weld unrhyw broblemau mawr.Ar yr wythfed o Hydref, 2014, cynhaliwyd cyfarfod yn Lolfa Pantycelyn cyfarfod roedd y Dirprwy Is-ganghellor Rhodri Llwyd Morgan, Pennaeth

ystadaur Brifysgol, Mark Taylor, cynrychiolwyr o Wasanaethaur Gym-raeg a thua hanner cant o fyfyrwyr UMCA. Yn sgil ymgyrchoedd Achub Pantycelyn, sefydlwyd Gweithgor Pantycelyn, syn cynnwys aelodau o Uwch Swyddogion y Brifysgol, Adran Gwasanaethaur Gymraeg, Cangen Coleg Cymraeg Cenedlaethol Aberystwyth ac UMCA er mwyn trafod a phenderfynu ar y cyd r Brifysgol sut y caiff Pantycelyn ei diwygio a beth yn union fydd y Ganolfan Gymraeg. A gan fod mewnbwn myfyrwyr yn hollbwysig ar gyfer y penderfyniad hwn, sefydlwyd Fforwm Myfyrwyr Cymraeg yn ogystal er mwyn casglu barn ac awgrymiadau cynifer o fyr-wyr a sydd bosib.Dim ond wedi cael ei hachub ar bapur y mae Pantycelyn ar hyn o bryd, a phwysleisiwyd yn y cyfarfod bod angen dechrau troir geiriau hynny yn weithredoedd a chychwyn creu cynllun busnes ar gyfer y cynlluniau. Y syniadau ar gyfer y neuadd ar hyn o bryd yw cael canolfan i ddysgwyr, ehangu swyddfa a darpariaeth UMCA, i gael siop yn gwerthu cynnyrch Cymraeg, ystafell ddarlithio a swyddfa i gangen y Coleg Gymraeg Cened-laethol.Gobaith y Brifysgol yw y bydd y Ganolfan hon - canolfan Gymraeg a Di-wylliant- yn hybu twf y gymuned Gymraeg sydd yn Aberystwyth, ac yn gweithredu fel canolbwynt ir gymuned gyfan, syn cynnwys myfyrwyr a staff, ynghyd r gymuned ehangach y tu allan ir Brifysgol.Cydnabuwyd yn y cyfarfod bod angen gwella safon yr adeilad ai uwchrad-dio a swydd Mr Taylor yw sicrhau y bydd yr adeilad yn cael ei fodernei-ddio, ai fod yn ateb anghenion y gymuned Gymraeg a hynny mewn ffordd fforddiadwy a chynaliadwy. Y goblygiad i hyn, mwy na thebyg, yw y bydd neu ddwy honno, gan na ellir diwygior neuadd yn ystod y gwyliau, gan y bydd hynnyn rhy ddrud ac yn ormod o berygl, yn l Mr Taylor. Gellir dad-lau bod y Brifysgol yn gwrth-ddweud eu hunain yma, gan fod myfyrwyr yn byw yn Llety Fferm Penglais ar hyn o bryd, ar prosiect 45 miliwn hwnnw yn parhau i fod yn anorffenedig.r glas fyfyrwyr newydd wedi hen setlo ym Mhantycelyn, cafwyd sicrhad 2015-2016. Ond os caiff y neuadd ei hailwampio, ai gorfodi i gau yn ys-tod y cyfnod hwnnw, mae peryg y bydd y Brifysgol yn mynd yn l ar eu gair ac yn gwrthod ail-agor Pantycelyn fel neuadd breswyl, gan ail-agor y Neuadd fel canolfan Gymraeg yn unig. Maer Brifysgol eisoes wedi cael gwared ar y porthorion, syn bygwth diogelwch y neuadd. Hefyd, maent wedi ceisio rhwystror Cymry nad ydynt yn preswylio yn y neuadd rhag cael mynediad iddi, hyd yn oed y rhai hynny sydd ar bwyllgor UMCA! Onid ydi hyn yn un o gamau cyfrwys, dichellgar y Brifysgol i barhau i geisio cau


5

BETH SYDD NESAF IN NEUADD NI?Pantycelyn yn araf bach? A beth fydd yn digwydd pan fydd Pantycelyn ar yna sicrwydd y bydd y Cymry Cymraeg yn aros gydai gilydd? Ni fydd yn -raeg UMCA, dim ond oherwydd bod Pantycelyn yn cael ei hailwampio.Cyfaddefodd Mark Taylor nad oedd wedi darllen dogfen UMCA syn tan-linellu eu gofynion o ran llety, nac ei fod yn ymwybodol ychwaith o ofyn-dyddiau hyn) fuasair dewis gorau er mwyn moderneiddio Pantycelyn. Ond yr oedd pawb yn gytn yn y cyfarfod bod hynnyn wastraff arian llwyr, ac yn mynd yn gwbl groes i ofynion UMCA.Troir llawr gwaelod, y trigain ystafell sydd iw cael yno, yn Gymuned Gymraeg, a chadwr ail ar trydydd llawr yn llety fel ydyw heddiw, dyna beth yw gofynion UMCA. Ac yn anad dim, cadwr Lolfa fach ar Lolfa fawr, yn hynod bwysig i UMCA, a cyn gynted y cnt y cadarnhad fod yr ystafel-loedd hyn yn ddiogel, gorau oll. Ategwyd hefyd bod angen cadarnhad mai myfyrwyr Cymraeg iaith gyntaf yn wahanol ir hyn ddigwyddodd ym mis Medi eleni. Hefyd gofynnwyd am gadarnhad y bydd Pantycelyn ar ei newydd wedd yn fforddiadwy, yn wahanol i lety Fferm Penglais.Pwysleisiwyd gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol na ddylid collir hyn syn gweithio yn barod ym Mhantycelyn. Mae hyn, wrth gwrs, yn ein hatgoffa o eiriau Mared Ifan yn Rali Fawr Pantycelyn yn gynharach eleni - ...ceisio sicrhau fod y Gymraeg yn ganolog i ddatblygiad y Brifysgol hon. Er mwyn i hyn ddigwydd, maen rhaid ir neuadd barhau yn ei ffurf bresennol.

-dlu Fferm Penglais arall a wnaed. Mi gododd UMCA yn unedig yn erbyn y Brifysgol y llynedd, a llwyddo. Dangosodd y cyfarfod hwn y byddai UMCA yn barod i godi a brwydro unwaith eto os anwybyddir eu dymuniadau au llais wrth i Bantycelyn gael ei moderneiddio. Dywedodd Miriam: Roedd hin braf gweld cynifer o fyfyrwyr presennol a newydd yn y cyfar-fod yn dangos yn glir ir Brifysgol cymaint y mae Pantycelyn ai dyfodol yn ei olygu i ni fel myfyrwyr. Roedd hin galonogol iawn gweld cynifer o fyfyrwyr yn barod i godi ar eu traed a chwestiynur Brifysgol gan ddan-gos yn glir bod y tn oedd yn ein boliau ni y llynedd yn dal yno ac yn an-on dyheadau ni fel myfyrwyr.Nid oes unrhyw gynlluniau penodol a therfynol ar gyfer y Neuadd eto. Y -bron y Brifysgol ddiwedd mis Mai 2015. Gellir ond gobeithio y peryr cydweithio ar trafodaethau rhwng Prifysgol Aberystwyth ac UMCA, er mwyn sicrhau dyfodol llewyrchus a ffyniannus ir gymuned Gymraeg, ac er mwyn sicrhau fod Pantycelyn yn parhau i fod yn gadarnle ir iaith Gymraeg am ddegawdau i ddod. Hyderwn y gwrandewir ar ofynion y wrth ddatblygu a sefydlur Ganolfan Gymraeg ochr yn ochr r llety ym Mhantycelyn - Nid yr en-suite ar cyfforddusrwydd syn bwysig i fyfyr-wyr Aberystwyth.Os oes gennych unrhyw syniadau neu unrhyw sylwadau pellach ar yr hyn hoffech weld yn digwydd mewn Canolfan Gymraeg ym Mhantycelyn, e-bostiwch [email protected].

Yn gwmws fel mae na ambell ddafad yn dodi roi ei stomp a gwrthod troi ei chefny mae ynom, ambell un, reddf yn bodi fynnu torrin rhydd a herior drefn.Tra bo rhai eraill am gadwn driw ir daithtrwy ddilyn, un rl un, fel defaid dofac ni hidiai rhain rhyw lawer am yr Iaithnar mannau bach syn cadw innir cof.Ond ynot maer ddafad honno syn dal ei thirar tn i ddiogelu hawliaur praiddo syllun ddewr i lygaid craff y blaidd,ddiolchwn dy fod yman stompio traedgan ddangos innir gwres syn berwir gwaed.

I Mared Ifan(Llywydd UMCA 2013-14)


6

Datblygiad mawr, ond gweddol anhysbys, a ddigwyddodd dros yr haf oedd y newidiadau yng Nghy-fansoddiad y Brifysgol sef newid y teitl Llywydd i Canghellor. Daeth Syr Emyr Jones Parry yn Ganghel-lor ar Awst y cyntaf 2014, a daeth Mrs Elizabeth France, Ms Gwerfyl Pierce-Jones a Dr Glyn Rowlands yn Is-ganghellorion.Roedd y Tywysog Siarl yn Gang-hellor ar Brifysgol Cymru, ond ers i Aberystwyth ddatgysylltu ni fu ganddi Ganghellor am saith mlynedd. Mae gan Brifysgolion ffyrdd gwahanol o apwyntio Is-gangellorion. Er enghraifft, mae Prifysgolion Rhydychen a Chaer-grawnt yn cynnal etholiadau ar gyfer y swydd. Er hynny, penodir Canghellor Prifysgol Aberystwyth gan Gyngor y Brifysgol.Apwyntiwyd Syr Emyr, fel yr adnabyddir ef, yn Llywydd Prifys-gol Aberystwyth ar y 6 o Orffen-naf 2007 gan Gyngor y Brifysgol i gadeirio Cyngor y Brifysgol, ac i lywio cyfeiriad y Brifysgol yn y tymor hir. Corff o 25 aelod yw Cyngor y Brifysgol yn dechnegol, (yr Is-ganghellor ai ddirprwyon, y Canghellor ai ddirprwyon ar Trysorydd), Llywydd Undeb My-fyrwyr Prifysgol Aberystwyth, Llywydd UMCA, sawl aelod or

Senedd, aelod o staff a sawl aelod annibynnol. Mae gyrfa Syr Emyr yn un amry-wiol a dadleuol. Ar l graddio o Brifysgolion Caerdydd a Chaer-grawnt, aeth i weithio ir Swyddfa Dramor yng Nghanada, Brwsel a Madrid. Nid yw swyddi dadleuol yn newydd iddo, gan mae ef oedd Cynrychiolydd Parhaol y DU ar NATO rhwng 2001 a haf 2003, cy-fnod lle bur DU a UDA yn pwyson drwm ar wledydd eraill er mwyn cael yr hawl i ymosod ar Irac. Yn dilyn hyn, gweithiodd fel Cynry-chiolydd Parhaol ir Cenhedloedd Unedig am bedair blynedd. Yn ffodus iawn iddo, nid oes an-gen iddo boeni gormod am feir-niadaeth yn rhinwedd ei swydd fel Canghellor. Yn l llawlyfr aelodaur Cyngor: Mae yswir-iant Atebolrwydd Llywodraeth-wyr, Cyfarwyddwyr a Swyddogion wedii drefnu ac maen darparu yswiriant hyd at uchafswm o 1 miliwn.Hyd yn hyn, mae Syr Emyr wedi chwarae rl fawr, ddylanwadol a dadleuol, ond nid un weladwy iawn, yn llywodraethur Brifysgol. Cyhuddwyd ef gan y cylchgrawn LOL o greu trefn unochrog er mwyn sicrhau penodiad yr Athro April Mcmahon fel Is-ganghel-lor, gan gynnwys dileur hanfod i fod yn hollol rugl yn y Gymraeg. Ymatebodd Bwrdd yr Iaith Gym-raeg i hyn, gan ddweud eu bod yn siomedig iawn r penderfyniad. A phwy or protestwyr tu allan i Gyngor y Brifysgol a allai angho- dw i ddim yn credu mewn cy-faddawd? Gall sawl myfyriwr fun rhan or ymgyrch Achub Pantyce-lyn dystio i ddicter Syr Emyr pan nad ywn cael ei ffordd ei hun; mae hyn yn cynnwys bwrwr bwrdd sawl gwaith gydai ddwrn; agwedd

eithaf tebyg i blentyn anfoddog, wedi ei sbwylio. Ond mae gan Syr Emyr feddwl agored ar adegau: er enghraifft maen llywyddu dros gorff syn credu mai data hanesy-ddol a diffyg buddsoddiad cwpl am gwymp trychinebus y Brifys-gol yn y tablau cynghrair, er mai ef oedd yn rhannol gyfrifol am osod cyfeiriad y Brifysgol yn rhan hela-eth or cyfnod y mae ei Gyngor yn beirniadu.Ond efallai mair agwedd rhyfed-daf o gyfnod Syr Emyr fel Lly--

grwydd cyhoeddus. Er bod cyfran sylweddol or cyfryngau, y cyhoe-dd, y staff ar myfyrwyr ar frys i feirniadur Is-ganghellor am sawl mater, a hynny ar seiliau cadarn yn aml, ni welir yr un drafoda-eth gyhoeddus o ran Syr Emyr yn Brifysgol. Wrth greur swydd Canghellor mae gwir angen ca-niatu amlygrwydd cyhoeddus ac atebolrwydd ir Canghellor i gyfateb i deitl newydd, fel bod pawb yn ymwybodol oi weithgar-wch, ac i sbarduno trafodaethau cyhoeddus er lles pawb.

ARWISGO CANGHELLOR IR BRIFYSGOLSyr Emyr Jones Parry ywr Canghellor cyntaf ers y Tywysog Siarl


7

BLE WYT TIN MYND I FYW? gan Osian EliasBle wyt tin mynd i fyw? Cwestiwn y mae pawb yn gorfod ei wynebu ar ryw adeg. Yn l criw o bobl ifanc yng Ngheredigion, nid ywr ateb yn un hawdd.Fel Cymry ifanc mae amseriad y cwestiwn hwn yn arwyddocaol - tra yn y Brifysgol hon yn Aberyst-yn hawdd iw ateb i nifer o fyfyr-wyr Cymraeg Aberystwyth: Pan-tycelyn! Ond beth am yr ail ar drydedd -lyd ir neuadd hanesyddol, neu yn I raddau, maer sefyllfa o ran tai yn y dref eleni yn well nag y mae wedi -straeon hunllefus. Fe arwyddais -wyddyn dim ond awr ar l iddo gael ei hysbysebu (gan wybod pe nad fyddwn yn arwyddo, y byddai criw arall yn barod i wneud!) Braf oedd gweld hysbysebion am dai iw rhentu ar gyfer myfyrwyr dros yr haf, ac o ganlyniad ir ar-gaeledd - prisiau yn gostwng. Nid ywn anghyffredin, bellach, i weld tai myfyrwyr am 50 yr wythnos. ystyried fy hun yn ffodus i fod yn talu 70 yr wythnos!Yn anffodus, nid ywr sefyllfa mor ffafriol yng ngweddill Ceredigion; nac ychwaith ym mroydd myfyr-wyr Cymraeg Aberystwyth. Cyhoe-ddwyd gwaith ymchwil yn ddiwed-dar a oedd yn crybwyll bod hyd at 40% o oedolion o dan 35 yn dal i fyw gydau rhieni.

Mae arwyddocd ehangach i hyn yn ardaloedd gwledig Cymru. i fyw? ei sefydlu mewn ymateb i brinder tai fforddiadwy ar gyfer pobl ifanc yng Ngheredigion. Maer ystadegau yn dangos bod prisiau tai yng Ngheredigion yn uwch nar cyfartaledd cenedlaethol, ac yn uwch na phrisiau tai yn y brifd-dinas!codi ymwybyddiaeth or sefyllfa chyn-fyfyrwyr Prifysgol Aberyst-wyth yn serennu ynddo!), a chyn-nal cyfarfod cyhoeddus i drafod yr heriau syn wynebu pobl ifanc yng Ngheredigion wrth iddynt chwilio am ateb ir cwestiwn: Ble wyt tin mynd i fyw?.Roedd y cyfarfod cyhoeddus yn hynod lwyddianus gyda thua 70 o bobl wedi mynychu yng nghlwb rygbi Aberaeron. Ar y noson, cafwyd trafodaeth frwd ynghylch gwahanol faterion megis y drefn gynllunio, tai amaethyddol, tai fforddiadwy, tai cymdeithasol, morgeisi a gwahaniaethau rhenti a phrynu tai. Bwriad y trefnwyr oedd sicrhau bod y cyfarfod yn ddifyr ac yn berthnasol i bobl ifanc. Defnyddiwyd cyfres o sget-wynebu pobl ifanc wrth iddynt chwilio am rywle i fyw yng Ngh-eredigion, ac er yr hiwmor, roedd y neges yn un ddifrifol.O glywed pobl yn adrodd am eu amlwg bod nifer o broblemau r system gynllunio yng Ngheredi-gion. Bu rhaid i un wraig ifanc o

gymeradwywyd yn unig oherwydd dylanwad ei chynghorydd lleol a nifer o alwadau ffn!am dai yn debyg, gydag amrywia-eth o gynlluniau yn cymhlethur broses. Roedd y cyfarfod yn ad-dysgu pawb a oedd yn bresen-cyfoedion a chael esboniad o gymhlethdodaur system yn y sir gan nifer o arbenigwyr a wahod-dwyd ir cyfarfod. Awgrymodd un cynghorydd lleol maer ateb fyddai i bawb ychwanegu eu henwau at y rhestr aros ar gyfer tai fforddiadwy yn y sir. Barn y mwyafrif helaeth o bobl ifanc yn y cyfarfod oedd bod y broblem yn fwy cymhleth o lawer, ac maer gwahaniaeth barn hwn yn ddadlennol wrth ystyried sefyllfa

bresennol yn y sir. Gan mai cyfarfod cychwynnol oedd hwn, ni threfnwyd unrhyw gynllun gwaith neu ymgyrch, ond cafwyd cadarnhad ar ddiwedd y cyfarfod y -farfod ac yn penderfynu ar ffordd o symud ymlaen. Roedd yn amlwg i mi, o fod wedi mynychur cyfarfod, fod sbarc yn bodoli. Ond, os nad ywr brwd-frydedd hwn yn arwain at syni-adau cadarn, gall y canlyniad fod yn debyg ir hyn syn digwydd yng Ngwynedd. Mae Cyngor Gwynedd bellach yn cynnal ymgynghoriad 200% ar dai hafpolisi a fydd yn sicr o gael effaith ar gymunedau megis Abersoch, Pwllheli a Phorth-madog, yn debyg i Langrannog, Cei Newydd ac Aberaeron yng Nghere-digion.

AELOD CYNULLIAD YN CEFNOGI DATBLYGIAD MILFEDDYGOL Galwodd yr Aelod Cynulliad dros Geredi-gion, Elin Jones, ar Lywodraeth Cymru i gyn-nig mwy o gymorth ir ymdrechion i sefydlu Er nad oes Prifysgol yng Nghymru yn cynnig y cwrs ar hyn o bryd, nododd Elin Jones AC, lle-farydd Iechyd Plaid Cymru ac Aelod Cynulliad

yr etholaeth er 1999, bod arbenigedd dysgu ac ymchwil ar gael ym Mhrifysgol Aberyst-wyth a fuasain medru llenwir bwlch. Gwelir hyn, yn bennaf, yn yr Adran IBERS (Athrofar Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwl-edig), sydd bellach yn adnabyddus ar radd-fa ryngwladol am ei harbenigedd ym maes

gwyddor anifeiliaid a materion amaethyddol.Mewn trafodaeth gydar Gweinidog dros Ad-dysg, Huw Lewis AC, dadleuodd Elin Jones Brifysgol, ac y dylai Llywodraeth Cymru weithio hyd eithaf ei gallu i lobo Sefydlia-dau Addysg Uwch i gefnogi datblygiad or fath.

gan Aled Morgan Hughes

YR HERIWR Rhifyn y Gwanwyn 2015GWRTHOD BOD YN BLANT BACH DA

Osian Elias oedd un or rhai a fuodd yn ddigon ffodus i fod yn bresennol yn yr Alban yn ystod canlyniad y refferendwm ynghylch annibyni-aeth.Hen hanes yw refferendwm yr Alban bellach. Mae dros bedwar mis wedi bod ers y refferendwm, a does yna ddim wedi newid. Er i fod yn onest, dyw hynny ddim yn hollol wir... Dyddiol, erbyn hyn, ywr straeon newyddion a fyddai o bosib wedi perswadio un neu ddau Al-banwr arall i bleidleisio Ie. Yn ddiweddar mae straeon am dlodi plant, mwy o rethreg am yr Un-deb Ewropeaidd, syrcas cynadleddau Hydref y pleidiau gwleidyddol a hanes yr ymgyrch fomio yn erbyn ISIS. -canlyniad y refferendwm yn yr Alban - hawdd yr oedd hi, ag y mae hi, i ddychmygu dyfodol amgen.Aeth pump ar hugain o fyfyrwyr Cymraeg Aber--ferendwm, ac i gefnogir ymgyrch Ie. wrth wrando ar sgwrs Albanwr a oedd yn dych-welyd o Bournemouth ir Alban i bleidleisio. Roedd yn traethu rhesymau a oedd yn ymddan-gos imi fel pe bain ymbil ar ei gynulleidfa.Penderfynais ei herio ar l tuag awr; nai ddim mynd i fanylion ond ar l sgwrs hir (roedd hin siwrne 7 awr!) dyma ddarganfod y rheswm roedd wedi bod yn Bournemouth: i ddianc oddi wrth ei wraig Britnat!-

deb, ac roedd y dyn wedi cael llond bol ar ei harddeliad o naratif yr ymgyrch Better Together felly dihangodd am wythnos i Bournemouth. yn debygol o bleidleisio Ie, ond na fyddain cy-faddef hynny wrth ei wraig! Wedi cyrraedd Caeredin, cawsom ein croe-sawu gan Mr England, fel y gwelwch fel arfer yn Twickenham adeg y rygbi. Fe wnaeth hyn godi ofn am sefyllfar gefnogaeth i Ie ar lawr gwlad, ond wrth gerdded ir hostel ac o gwmpas Caere-din y noson honno roedd y gefnogaeth weledol, gyhoeddus, dros annibyniaeth yn amlwg. Roedd yna bosteri Ie ymhobman, roedd torf o bobl yn gwisgor bathodynnau Ie, roedd ston-dinau ymgyrchu ar y prif strydoedd, roedd llif o geir yn canuu cyrn a phobl yn hongian allan or amlwg.Er y wefr amlwg yma, hyder tawel oedd ymag-wedd yr ymgyrchwyr Ie y gwnaethom gyfar-fod nhw. Roedd croeso cynnes yr ymgyrchwyr -deimlad o fod yn ymylol, yn Geltaidd os hoffech chi. Roedd hyn yn gyferbyniad clir ag ymateb y cefnogwyr Na; Whats in it for you, eh? (Wel newidir y fformiwla Barnett, ond nid dynar pwynt!); You want it next dont you, thats why youre here! a Dont you like England? oedd yr ymateb nodweddiadol.Wrth iddi nesu at 10 or gloch, gwnaethom ein -reg or Senedd, Holyrood. Diolch ir drefn, nid

oedd cefnogwyr Na iw gweld yn unman; ond roedd cynrychiolaeth sylweddol o genhedloedd is-wladwriaethol Ewrop: Cymru, Catalwnia, Y -rol a sawl baner arall nad oeddwn yn ei hadna-bod. Credaf y gallaf ddatgan yn weddol ffyddiog na fyddaf eto mewn un man gyda chymaint o gen-hedloedd amrywiol eto yn fy mywyd. Roedd yr awyrgylch yn hollol unigryw, ac er fy nisgybla-eth bersonol i beidio dychmygur potensial am bleidlais Ie roedd hyder tawel yr Albanwyr a gwefr presenoldeb yr ystod o genhedloedd yn heintus.Dyw hi ddim yn bert i adrodd stori gweddill y noson, dim ond i nodi bod hin noson emosi-cynhebrwng ar fore dydd Gwener. Maen wir iddi fod yn fore niwlog a llwyd, a bod gweld pobl yn mynd o gwmpas eu gwaith fel arfer yn od - ond wedi meddwl dyma oedd iw ddisgwyl. Yr ymagwedd ymysg cefnogwyr Ie oedd hyder tawel, y math o hyder nad oedd yn mynd i gael ei effeithion ormodol gan y canlyniad.Prin oedd y canlyniad wedii gyhoeddi ac roedd pobl yn cofrestru i ymuno r pleidiau a ymgyr-chodd dros Ie. Erbyn hyn, yr SNP yw trydedd blaid fwyaf y Deyrnas Gyfunol (yn l aeloda-eth), ac mae Gwyrddion yr Alban ag aelodaeth sydd yn debyg i blaid Werdd Cymru a Lloegr ( thipyn mwy o weledigaeth yn perthyn iddi!).Oes ymateb i hyn y tu mewn ir sefydliad ymateb ir amlwg r cyhoeddiad bod cynl-luniau ar waith i gynnwys arweinydd UKIP yn hystingaur arweinwyr a fydd yn cael eu nesaf. Ymateb yr arwr Prydeinig, Gordon Brown, oedd dechrau deiseb i sicrhau bod yr Alban yn derbyn y pwerau yr addawyd iddynt yn ystod yr ymgyrch. Dychmygwch sylweddoli bod eich yn syth, ac yn hytrach na symud ymlaen ir dy-fodol fel gwlad annibynnol eich bod yn cael eich darbwyllo i lofnodi deiseb. Am hurt. Ond beth am Gymru yn hyn i gyd? Cynigiodd Rhodri Morgan y dylai Cymru dderbyn gwobr am ein hymddygiad da (gonest!). Hynny yw - dylid gwobrwyo diffyg asgwrn cefn y Cymry: mwy o friwsion oddi ar fwrdd San Steffan. Yn bersonol, rwyn teimlo maer wers or Alban yw dilyn cyngor Tecwyn Ifan a gwrthod bod yn blant bach da.8

SEFYDLWYD 2012Rhifyn y Gwanwyn 2015LLYWYDD UMCA YN Y GADAIR BOETH

Bu ein Gohebydd Cymdeithasau, Miriam Glyn yn holi Llywydd UMCA, Miriam Williams Gob-eithiwn y byddai hyn yn rhoi hin well.

1. Un o le wyt tin wreiddiol, a beth a wnaeth iti ddod i Brifys-gol Aberystwyth ?Dw in wreiddiol o Drefor, pentra ir un ohonynt maen debyg(!) Pen-derfynais ddod i Aber i astudio oherwydd y cyfuniad or cwrs (y lle gorau i astudio Gwleidyddiaeth), ar gymuned Gymraeg gref sydd yma.2. Pam y penderfynaist geisio am swydd fel llywydd UMCA?Un noson on in meddwl am -dyliais Hmm, os dw i am weld y thema yma, mi fydd rhaid i mi drio i fod yn Llywydd UMCA - wir yr! Ond na, mi oeddwn i eisiau cael y swydd hon er mwyn parhau r gwaith gwych a wnaeth Mared y llynedd. Ar y pryd doedd brwydr ymgyrch Achub Pantycelyn heb ei hennill, ac felly roedd hynny yn ffactor arall.3. Oes gen ti stori ddoniol, neu a barodd embaras iti, yn ystod dy dair blynedd fel myfyrwraig? Gofynnwch im ffrindiau, Mared a

fwy na bodlon rhannu ambell stori! gollais fy nant wrth chwarae rygbi. Ymddiheuriadau i bawb wnaeth orfod clywed y gweryru.4. Beth fyddai dy ddiwrnod del-frydol?Un ai bod yn fy ngwely drwyr dydd hefor cyrtans di cau, neu ffraeo hefo Mared a Marged. Maer ddau yn mynd yn dda hefoi gilydd.5. Dy hoff le yn y byd? Trefor wrth gwrs! (Wel, Gwynedd)6. Beth yw dy hoff gn ar y fu-nud?Fy hoff gn ar y funud ydy Llwythar gwn gan Candelas. Tiiiiwn.7. Dy hoff dafarn yn Aberyst-wyth?Yr Hen Lew Du! Llew Du, lle da iawn.8. Oes rhywbeth wyt tin anobe-ithiol am ei wneud? Dawnsio.9. Oes unrhyw beth yn gwneud iti wylltio?Pobl yn meddwl mod i a Mared Lly-welyn yr un person, neun chwiory-dd. Da ni ddim byd tebyg.

10. Oes unrhyw ran or swydd wyt tin ei chasu?Dw i dal heb wagior bocsys o bote-li gwag ar l y Parti Pwnsh yn ystod Wythnos y Glas. Maer swyddfan drewi o alcohol a does gen i ddim amynedd mynd nhw ir lle ail-gylchu. Dw in meddwl y gadawai nhw yma ir llywydd nesaf!11. Beth wyt tin gobeithio ei gy-Gobeithiaf y bydd gennym ni ateb digwydd i Bantycelyn erbyn di-

wadd fy nghyfnod i yma. Dw i hefyd eisiau gweld mwy o bobl yn gweld gwerth yn y Gymraeg ar draws y campws ac yn Yr Undeb. Credaf ei bod yn bwysig i bawb weld y Gym-

12. At beth wyt tin edrych ym-laen fwyaf?Dw in edrych ymlaen at y Stedd-fod Ryng-gol, pan fydd Aber yn en-nill yr eisteddfod a ga inna feddwi ar botel neu ddwy neu dair o bro-secco!

GALW AR BOBL IFANC I GOFRESTRU Mae Mike Parker, yr awdur ar darlledwr poblogaidd sydd yn sefyll fel ymgeisydd Plaid Cymru yng Ngheredigion yn Etholiad Cyffredi-nol 2015, wedi galw ar bobl ifanc a myfyr-wyr i sicrhau eu bod ar y gofrestr bleidleisio.Gwnaeth yr alwad mewn digwyddiad a drefn-wyd gan Blaid Cymru Ifanc yng Nghynhadledd -len, ble yr oedd Mike Parker yn brif siaradwr.Nododd Mike Parker; Maer system ar gy-fer cofrestru yn newid eleni, gyda Chofrest-ru Pleidleiswyr Unigol yn golygu bod rhaid i

bawb fynd ir ymdrech o gofrestru eu hunain.Mae pobl ifanc yn llai tebygol o fod wedi eu cof-restru, ond maen hanfodol nad yw eu lleisiau yn cael eu hanwybyddu. Gwelwyd yn refferendwm yr Alban sut y bu i niferoedd enfawr o bobl ifanc ddod ynghlwm r broses wleidyddol, a chwarae -fyd, roedd pobl ifanc 16 oed yn cael pleidleisio - diwygiad y mae Plaid Cymru wedi ei gefnogi.Mae refferendwm yr Alban wedi arwain tuag at achos Cymru yn gryfach yn San Steffan. Edrychaf

Nododd Gwion Dafydd, Cadeirydd Plaid Cym-ru Ifanc Ceredigion; Roedd hin wych gweld gymaint o bobl ifanc yng Nghynhadledd Plaid -olchaf i Mike Parker am roi cipolwg inni o sut y mae refferendwm yr Alban bellach yn gweddnewid gwleidyddiaeth ar hyd a lled Prydain. Edrychaf ymlaen yn fawr at ym-gyrchu drosto yn yr Etholiad Cyffredinol!Gallwch gofrestru i bleidleisio ar-lein drwy

gan Aled Morgan Hughes

9


10

Wrth gerdded lawr stryd Garth-Y-Mr yn gynnar iawn ar fore Sul, roeddwn yn gadael fy ffrindiau, fy nheulu (ar swp o gyrff ar lawr ein lolfa yn nyrsio hangofyr Hasbins) am dair wythnos i fyw fel un or Tuduriaid yn Llys arnaf fy hun yn cerdded tuag at yr orsaf fysus maen deimlad od, gan nad oedd syniad gen i beth oedd om mlaen, na pha mor anodd a Ar l taith llawn nerfusrwydd cyrhaeddais y lleoliad, mynd drwyr holl rigmarl o wisgo: -taloons. O rargol. Sut i wneud fy ngwallt: it as dirty as possible. Naddo, ni wnes olchi fy ngwallt. Ac yna fe gaeont ddrysaur porth arnom ni, ac ar yr unfed ganrif ar hugain.Roedd pawb mewn dryswch ar y dechrau. Nid oedd dim cysylltiad r byd tu allan- dim galwadau ffn na dim newyddion. Nid oedd modd gwybod faint or gloch oedd hi, felly roedd yn rhaid dibynnu ar doriad gwawr, golau dydd ar machlud. Weithiau roedd modd a dathlu mawr wedyn ar l cael gwybod yr union amser. Pethau bychain a oedd yn ein diddori. Nid ydym yn sylwi heddiw bod amser yn rheoli ein bywydau, ai fod mor angenrhei-diol inni. Roedd yn sioc imi pa mor rhwystre-dig oedd hynny, yn enwedig yn y nos. Roed-dwn yn dueddol o ddeffro llawer, ac yn troi a throsi gan ei bod mor eithriadol o oer. Y gloch yn canu am 6.00yb oedd fy nghloc larwm, ond petawn in deffro cyn hynny, nid oedd modd gwybod a oedd hin 5.30yb neun 1.30yb.Roedd trefn gwaith yr un peth i mi, fel mor-wyn, bob diwrnod. Byddai cloch yn ein deffro am 6.00yb, gwisgo, mynd i lawr i lanhaur pethau a oedd angen eu golchi, gwacu potiau pi-pi (y swydd waethaf), paratoi brecwast ir Teulu ar Gweision, golchir llestri, paratoi cinio, bwyta cinio, golchir llestri, bwydor ieir, torri coed, glanhau dillad, paratoi swp-er, bwyta swper, golchi llestri...Erbyn hyn byddain dywyll wrth gwrs, ac roedd pawb i fod yn swatio yn eu gwlu erbyn 7 or gloch. Doedd neb yn ei wely erbyn yr amser hwn! Ond un o brif swyddogaethaur morwynion oedd gwneud bara. Roedd hyn yn swydd o bwys, gan fod bara yn cael ei fwyta gyda phob un pryd bwyd- gan gynnwys brecwast. Bara a chaws oedd brecwast y gweision fel arfer ac roedd angen cynhyrchu digon o fara bob diwrnod i fwydo 17 o bobl. Ymhelaethwyd ar

ddramar bara ar y rhaglen, oherwydd nid oed-gyfres!Ar l y diwrnod cyntaf o waith, roedd med-dwl am y tair wythnos nesaf wir yn ormod iw stumogi. Roedd y gwaith yn aruthrol o galed, a phethau y byddain cymryd pum munud iw gwneud heddiw yn cymryd awr neu fwy iw neu i gael hanner awr fach i mi fy hun, awn meddwl, a llonydd! Roedd byw fel morwyn yn golygu rhannu ystafell wely gydar holl wei-o breifatrwydd. I fedru ymolchin drylwyr, awn ardd, dadwisgo ac ymolchi yng ngwaelod yr ardd! Roedd y glaw yn pistyllio lawr un noson felly penderfynais i a Geraint, un or gweision eraill, i sefyll yn y glaw i olchi ein gwalltiau, yna cynhesu wrth y tn. mewn Llys strwythur a rheolau arbennig roeddwn i ar morwynion eraill reit ar waelod y drefn honno; felly os oedd gorchymyn, roedd yn rhaid ufuddhau hwnnw. Roedd y morwyn-ion a gweision y gegin yn cael llai na phawb arall ymhob agwedd o fywyd - bwyd, amser hamdden, hawliau a barn. Er enghraifft, roedd o gyrsiau bwyd nar gweision, roedd hyn yn cynnwys pwdin! Ac ar l bron i bythefnos yn bwyta potas bob pryd bwyd roedd gweld y teu-roedd ychydig o french toast dros ben a buom ddigon ffodus i gael y gweddillion, a ninnau fel fwlturiaid yn crafur plt gyda bys a bawd i hawlion gronynnau olaf o siwgr. Yr her oedd sut yr oeddem ni, fel pobl modern or 21ain ganrif, yn medru goroesi o dan yr amodau hyn. Roedd pawb yn cwestiynu eu hunain ambell i ddiwrnod - be dwin neud yma? Roeddwn in sicr yn gwneud hynny.Rhaid cyfaddef nad oeddwn yn meddwl am y byd tu allan ir Llys bron o gwbl. Roedd hira-eth dwys gennyf am fy nheulu am ffrindiau, a buaswn wedi rhoi unrhyw beth i siarad nhw. Ond fy myd i oedd y Llys am y tair wythnos -am y problemau a oedd yn fy wynebu yn yr 21ain ganrif, ac roedd hynnyn deimlad iwf-

forig. Roedd gen i bwrpas a swydd iw wneud a dyna oedd yr unig beth oedd yn mynd drwy fy meddwl. Ond ambell dro, roedd clywed ceir yn pasio heibio yn fy atgoffa bod byd y tu al-lan ir Llys, ac roedd y reality check hynny yn angenrheidiol, oherwydd hawdd iawn fuasai oedd ystyr bywyd!Gyda threigl amser, sylweddolais nad oeddwn eisiau gadael. Gan nad oeddwn yn cael siarad m teulu nam ffrindiau, roedd aelodaur Llys wedi cymryd eu lle. Ar l ychydig roedd y morwynion yn datblygu i fod yn chwiorydd, nid ffrindiau. Gan mai ni yn unig oedd yn deall -hosibl iw dorri. Roedd y cyfeillgarwch rhwng pawb mor gryf. Maer hiraeth sydd gen i ar eu ywr unig beth sydd gen i o fod yno o ddydd i ddydd. Roeddwn hefyd yn ofnir teimlad o wacter ystyr i fywyd modern. Rydym yn poeni am lawer o bethau dibwys heddiw, ac roedd byw bywyd symlach yn rhoir persbec-tif newydd hwnnw imi. Gwn na fyddaf byth mewn sefyllfa or fath eto, ond rwyn ystyried fy hun i fod yn eithriadol o lwcus i fod yn rhan o rywbeth mor unigryw, ac i fod yng nghwmni pobl mor arbennig. Petai gennyf y gallu i rewi amser, buaswn wedi ein cloi mewn hanes yn y llun olaf- ychydig ddiwrnodau cyn gadael. Roeddwn yn gwybod ei fod bron ar ben, ond roedd digon o amser i fwynhau byw mewn byd arall, am ychydig.

Hanes Mared Llywelyn Williams a ymddangosodd ar Y Llys ar S4C


11

Bonzu de Guadeloupe!

7057km dramor ar Ynys Guadeloupe yn y Carib. Maer ynys fechan hon yn aelod o ranbarthau tramor Ffrainc er 1946, ac yn baradwys gudd syn byrlymu o ddiwylliant Ffrengig metropolitaidd a diwylliant rhyfeddol ac unigryw Caribaidd. Ar hyn or bryd, rydw in gweithio fel Assistante de Langue Anglaise rhwng dwy ysgol uwchradd ac un coleg chweched yn cynorthwyor athrawon Saesneg yn eu gwersi a chynnal gwersi llafar. Maer gwaith yn ddiddorol iawn, yn enwedig fel myfyriwr, wrth imi edrych ar sut maen nhwn defnyddio eu mamiaith, sef Creole, yn y dosbarth ynghyd Ffrangeg a Saesneg - penbleth go iawn syn golygu mod in tueddu i weu geiriau or tair iaith ynghyd Chymraeg mewn ambell i frawddeg wrth siarad ar y dechrau!Ar hyn o bryd mae gennyf lawer o wyliau ac amser rhydd felly rydw i wedi gallu teithior ynys a mwynhaur atyniadau gorau wrth yrrur car yn wallgof ar yr ochr dde or ffordd o amgylch yr ynys. Yn ddiwed-syn aelod or clwb sydd wedi reidior tonnau yn Aberystwyth - ac yn mewn ardal wyllt or mr yn Bouillante, ir Gorllewin or ynys! Mae or ynys o amgylch llosgfynydd Soufriere, felly dyna fyddain ceisio ei feistroli nesaf. Y peth gorau am fy nhaith hyd yn hyn yw ceisio rhoi Cymru ac Aberyst-wyth ar y map yma ir Guadeloupians, sydd wrth eu boddaun dargan-fod mwy am ein gwlad an hiaith, ac yn sicr ein perthynas Phrydain ai gymharu gan eu bod hwyn adran dramor o Ffrainc gydau hiaith au diwylliant unigryw eu hunain.Rydw in mwynhau yn fawr yma hyd yn hyn ac yn edrych ymlaen yn arw at y misoedd nesaf yma yn yr heulwen. Mae hin newid mawr o gerdded i fyny in narlithoedd yn rhewi ar foreau oer mis Ionawr!

Fel rhan om cwrs Cymraeg a Ffrangeg ym Mhrifysgol Aberystwyth yn Ne-ddwyrain Ffrainc, ail ddinas fwyaf y wlad ar l Paris. Yno ce-fais weithio mewn dwy ysgol uwchradd fel cynorthwywraig iaith Saesneg. Roeddwn yn cynorthwyor athrawon wrth imi addysgur plant yn yr iaith Saesneg er mwyn gwella eu sgiliau iaith au hym-wybyddiaeth o Gymru ac o Brydain. Er imi fod yn gweithio drwy gydol y saith mis y bues in byw yn Ffrainc, cefais ddigon o amser rhydd a wlad, yn ogystal ag ymweld r Swistir a oedd ddwy awr yn unig i -

lawer ac mae fy Ffrangeg hefyd wedi datblygu. Roedd hin braf cael cyfarfod cymaint o bobl newydd o wledydd gwahanol a chael dys-gu mwy am eu ffordd o fyw a gwneud ffrindiau o bob cenedl. Roedd hin ddiddorol hefyd cael gweld yn union sut maer Ffrancwyr yn byw, maen wir eu bod yn cerdded o gwmpas yn bwyta baguette nid ystrydeb yw hyn! Ond er hynny, weles i erioed Ffrancwr yn gwis-go crys streipiau ac yn cerdded o gwmpas efo nionod am ei wddf!-wyd fel Ffrances, ond braf iawn oedd cael dychwelyd adref i Gymru ddi-ac maen gyfnod cyffrous i bob myfyriwr syn astudio iaith Ewropeaidd.


12

CIP AR Y CYMDEITHASAU

UMCA

Cymdeithas Taliesin

Maer mudiad cyffrous hwn yn cyfarfod unwaith y mis yn Y Lolfa Fach ym Mhantycelyn.Ers dechraur chwedegau mae myfyrwyr Cymraeg Prifysgol Aberyst--adau dros yr iaith. Maer protestion parhau ac maen adeg cyffrous iawn yn hanes brwydr yr iaith. Wedi i Carwyn Jones fethu ag ymateb lansiodd Cymdeithas yr Iaith yr ymgyrch Chwe Pheth er mwyn ennyn sylwr gwei-nidogion. Gofyn yr ymgyrch am addysg Gymraeg i bawb, tegwch ariannol ir Gymraeg, gweinyddun fewnol yn y Gymraeg, safonau iaith i greu hawliau clir, trefn gynllunio er bydd ein cymunedau a sicrhau bod y Gymraeg yn greiddiol i ddatblygu cynaliadwy. Bu aelodau or Gell felly yn brysur y llynedd yn cyfrannu at ddigwyddiadau megis Ralir Cloeon, cau swyddfeydd y Llywodraeth yn Aberystwyth a pheintio ar waliaur swydd-feydd hyn, er mwyn pwysleisior angen i weithredu dros yr iaith. Eleni, bydd Cell Pan-tycelyn yn parhau i brotestio ac i ymgyrchu. Byddant yn cynnal gigs yn ogystal ag ambell

Cell Pantycelyn

Aelwyd Pantycelyn-hau ac i gymdeithasu o fewn y gymdeithas Gymraeg yn Aberystwyth. Dros y blynyddoedd maer aelwyd wedi bod yn llwyddiannus mewn cystadlaethau wymarfer y cr llawn SATB bob nos Lun am 18.30, lle y bydd Elliw Celyn James, arwain y cr merched ac mae Sin Mererid Jones yn arwain y cr bechgyn. Roedd yr Aelwyd yn tu hwnt o lwyddiannus yn Eisteddfod yr Urdd y llynedd wrth gystadlu mewn amrywiaeth o gystadlaethau megis y Cr SATB, y Cr Merched, Detholiad o Sioe Gerdd, Clocsio ar Parti Cerdd Dant.

Y Geltaidd

Mae Undeb Cristnogol Cymraeg Aberystwyth (UCCA) yn gwasanaethu my-astudio a thrafod y Beibl dros baned a rhywbeth melys. Cynhelir cyfarfodydd gweddi bob nos Fawrth a chyfarfodydd boreol bob dydd ym Mhantycelyn. Nid oes un arweinydd fel y cyfryw gan eu bod yn hytrach yn gweithredu fel pwyllgor. Dewch draw in gweld ni am sgwrs - unrhyw esgus am baned!-daeth.

UCCA

Dyma Undeb Myfyrwyr Cymraeg Aberystwyth, undeb a gafodd ei sefydlu yn 1973 er mwyn gwarchod buddiannau a hawliaur Cymry Cymraeg. Cafodd ddeugain oed. Dangosodd llwyddiant ymgyrch Achub Pantycelyn nerth a llais y myfyrwyr wrth iddynt ymladd rhag colli eu cartref. Bydd 4 Ebrill 2014 yn

o fodolaeth undeb a chymuned gadarn, Gymraeg. Dathlu deugain mlynedd o genhadu dros y Gymraeg. Dathlu ein bod ni gydan gilydd wedi llwyddo i gadw drysau Pantycelyn yn llydan agored ar gyfer cenedlaethau i ddod. Dyma eiriau Mared Ifan, llywydd UMCA 2013-2014, a ddangosodd arweiniad cryf, dyfalbarhad ac ysbrydoliaeth. Mae cymdeithasu a mwynhau yn rhan allweddol o UMCA ac mae llu o weithgareddau ar galendr y gymdeithas bob blwyddyn. Maer myfyrwyr eisoes wedi mwynhau gweithgareddau Wythnos y Glas, y trip blynyddol i Dregaron ar Ddawns Ryng-golegol. Bydd yr Eisteddfod Ryng-golegol hefyd yn dychwelyd i Aberystwyth ar y chwechwed o Fawrth eleni, ac mae UMCA yn benderfynol o gipior wobr gyntaf eleni.

Y Geltaidd ywr unig gymdeithas chwaraeon Gymraeg, ar brif gymdeithas Gymraeg, ym Mhrifysgol Aberystwyth. Mae ei gwreiddiau wedi eu plannu yn Haneri. daith rygbi i wylio un o Gemaur Chwe Gwlad. Eleni mae Megan Price, Llywydd Y Geltaidd ar pwyllgor wedi bod wrthi yn brysur yn trefnu taith i Gaeredin ar y pymthegfed o Chwefror. Mynnwch gopi o rifyn nesaf Yr Heriwr i gly-wed yr hanes i gyd!

gan Miriam Glyn

Mae nifer o gymdeithasau Cymraeg gwahanol yma yn Aberyst-wyth, gyda rhywbeth at ddant pawb. Dyma grynodeb or holl gymdeithasau er mwyn i chi gael blas ar beth sydd ar gael ac i allu ymuno hwy.

Sefydlwyd Cymdeithas Lenyddol Taliesin sawl degawd yn l bellach, gyda beirdd megis Myrddin ap Dafydd a Twm Morys ymhlith yr aelodau cyntaf. Dyma gymdeithas ar gyfer y rhai syn ystyried eu hunain yn dipyn o feirdd, ac sydd am fwynhau llenyddiaeth dros beint neu ddau. Yn ystod y naw mlynedd diwethaf mae aelodau a chyn-aelodaur gymdeithas hon wedi llwyddo i gipio cadair Eisteddfod yr Urdd bum gwaith. Rhai o feirdd diweddaraf Cymdeithas

Plaid Cymru IfancMae pob aelod o Blaid Cymru sydd o dan 30 mlwydd oed yn aelod or mudiad ieuenctid hwn. Maent yn credu yn gryf mai dyfodol Cymru yw ei phobl ifanc, ac Maent yn ymfalcho yng ngorffennol Cymru ond yn edrych ymlaen at ei dyfodol gan obeithio llunio mudiad a all roi gweledigaeth am ddyfodol y wlad ir Cymry. Maent am weld yr holl ddinasyddion yn ymfalcho yn eu gwlad - gwlad sydd i brodorion yn rheoli eu tynged eu hunain. Cynigia Plaid Cymru Ifanc lawer o gy-mwyaf blaenllaw yn y maes hwn yng Nghymru. Gwion Dafydd yw cadeirydd Plaid Cymru Ifanc eleni - cysylltwch ag ef am ragor o wybodaeth.

oes rhaid bod yn fardd er mwyn ymuno, wrth gwrs, gan fod llu o weithgareddau amrywiol yn cael eu paratoi gan y gym-deithas. Mae croeso i bawb mewn nosweithiau yng nghwmni beirdd gwadd, yn y gwersi cynganeddu, ac ar ambell i daith neu ymryson a fydd yn cael eu trefnu. Caiff y cyfarfodydd hyn eu cynnal mewn gwahanol dafarnau o amgylch Aberystwyth.


13

Bellach yr ydym ar ein hail dymor yn Aberystwyth ac mae sawl digwyddiad pwysig yn nyddiadur UMCA wedi bod ac mwy i ddod eto yn ystod y tymor hwn. Wythnos y Glas wythnos. Felly, yr oedd yn rhaid i mi ofyn am gymorth i ysgrifennu yn y gobaith o allu cynnig rhyw fath o ddarlun i chi! Cychwynna Wythnos y glas fel arfer Pharti Pwnsh ar noson allan yn Aberystwyth. Nos Sadwrn ywr noson y maer wythnos wirioneddol yn dechrau gyda phawb yn l ac chwech. Yn sicr, Yr Hen Llew Du syn ei chael hi fwyaf hegar yn ystod Wythnos y Glas gyda chwydu ym mhob man. Yna bydd pawb yn mynd ymlaen ir Pier i ddawnsio ac yn olaf ir Angel. Yn sicr fe gafodd bawb noson dda eleni, gan gyrraedd neun hytrach rholio ir Llew Du tua deg or gloch yn feddw gaib. ac Hen Wlad fy Nhadau i gloi. Noson dda iawn fel arfer a ffordd dda i ddod i adnabod arweinwyr y corau. Yn sicr y digwyddiad pwysicaf ar bleraf yn ystod Wythnos y Glas ywr Crl Teulu. Mae myfyrwyr y drydedd yn Neiniau a Theidiau (neu Mam-gu a Thad-cu), myfyrwyr yr ail mwyn sicrhau bod y plant yn llythrennol ar eu pengliniau yn cyrraedd y Llew Du. Un or tafarndai gorau i fynd ar grl ydi Rummers gyda phawb yn cael llawer gormod o -byty. Ond wrth gwrs yr oedd y rheiny sydd wedi hen arfer wedi cyrraedd yr Angel hyd nes cael eu hel allan. Yma yn Aberystwyth mae sawl canwr neu gantores enwog a thalentog ac yn sicr fe welwyd hynny yn ystod y noson garioci. Cawsom glywed fersiwn hynod swynol o Sex on Fire gan y baswr, Sion Eilir a chanodd Gwion Emlyn, prif leisiwr Y Gwyryf, fersiwn hy-fryd o Hallelujah. Noson weddol ddigyffro gyda phawb yn bloeddio canu dros ei gilydd. Penderfynodd rhai i beidio mynd i Pier nos Fawrth gan fod mynd ir Angel i ddarllen tan bedwar or gloch (gweler y llun). Y crl olaf yn ystod yr wythnos yw Crl Teircoes. Yn sicr, un or pethau anoddaf i wneud yn ystod Wythnos y Glas yw peidio disgyn wrth fynd o dafarn i dafarn. Maen rhaid cael cortyn ai glymu un ai ar eich coesau neu ar eich arddyrnau. Nid oedd cymaint o ffreshyrs wedi mynychur crl hwn- methu hacio o bosib! Er hynny, roedd y crl yn

Yr Eisteddfod Dafarn oedd i fod ar y nos Iau, ond cafodd ei ganslo gan nad oedd fawr neb wedi ymddangos. Er hynny, aeth pawb allan ac erbyn cyrraedd Llew, syfrdan-Bobol y Cwm yno, Owain Arthur sef Aled o Rownd a Rownd gynt a Hannah Daniel or rhaglen deledu Gwaith Cartref i enwi rhai. Yr oedd y nos Wener yn wahanol ir arfer gyda gig Selar OR ROC yng Nghanolfan y Celfyddydau. Yr oedd y bandiaun wych a phawb yn dawnsio ac yn meddwi ar ddiodydd drud y Ganolfan. Cynigodd y noson rhywbeth gwahanol ir wythnos.Un or nosweithiau prysuraf yn ystod wythnos y glas ywr nos Sadwrn olaf, noson hasbns. Maer tafarndai yn orlawn o gyn-fyfyrwyr a myfyrwyr presennol. Rhaid dweud os nad ydych yn feddw gaib erbyn cyrraedd Llew, nid ydych am fwynhau eich noson. Mae pawb yn dawnsio ac yn neidio o gwmpas felly does dim posib cadw eich wedi colli pawb. Maer noson yn ffordd wych o orffen yr wythnos. Yn sicr yr oedd gyfaddef mai hon oedd wythnos y glas orau i mi ei chael yma. Ar l wythnos gyfan o yfed yn drwm, y peth arferol iw wneud yw cael egwyl or ddi-od gadarn, ond na - nid UMCB (Undeb Myfyrwyr Cymraeg Bangor) ydym ni! Trip Tre-garon oedd y digwyddiad nesaf yn y dyddiadur. Fel arfer mae nifer penodedig o fysus yn mynd o Bantycelyn ac or dref. Yn sicr, mae pobl Tregaron yn edrych ymlaen ir noson hon bob blwyddyn. Rhyw hanner awr o Aberystwyth yw Tregaron ac felly mae pawb yn yfed ar y bws; rhain yfed ambell i fotel o gwrw ar gweddill yn yfed potel o win. Dim ond dwy dafarn sydd yno ond mi arhosais i yn yr un dafarn drwyr nos. Yn y dafarn honno y dechreuodd Miriam UMCA chwaraer piano, ac felly wrth reswm, yr oedd yn rhaid canu gan fod y mwyafrif ohonom yn aelodau or cr. I ddweud y lleiaf, yr oedd pawb yn feddw gaib yn cyrraedd yn l ac fel yr arfer, fe wnaeth UMCA ddipyn o sioe wrth fynd o amgylch y tafarndai. -golion ledled Cymru dyrru i Aber am benwythnos o yfed a mwynhau. Roedd y gig yn yr Undeb ar y Nos Sadwrn yn llwyddiant ysgubol, wrth i Candelas, Mellt, Y Bandana, Y Reu, Ysgol Sul a DJ Guto Rhun yrrur dorf yn wyllt. Ar y chweched o Fawrth bydd yr Eisteddfod Ryng-golegol yn dychwelyd i Aber-ystwyth ac maen argoeli i fod yn benwythnos a hanner. Cynhelir y cystadlaethau chwaraeon ddydd Gwener, yna bydd Prifysgolion Cymru yn mynd benben i gilydd yn yr Eisteddfod yng Nghanolfan y Celfyddydau ddydd Sadwrn. Bangor aeth hi llynedd, ond mae Aber yn barod i hawlior darian yn ei hl! Gydar nos bydd gig yn yr peidiwch i fethu!

gan Mared Roberts

DYDDIADUR DIGWYDDIADAU UMCA


14

DYMA FI, YN FY SIED, YN HALIO A SMOCIO AC YFED A CHRIO: Y DIWEDD.

Meddwon, anifeiliaid, wasters tri gair bydd myfyrwyr heddiw wrth eu boddau gyda Llwyd Owen, prif gymeriad y nofel oherwydd ei fod yn ymddwyn fel rhai myfyrwyr, ond dyn yn ei bedwardegau yw hwn syn or-hoff o gyf-furiau, yn halio rownd y rl, yn cysgu gyda merch bymtheg oed ac yn un syn dueddol o gael ei hun mewn trwbl drwy wneud pethau digon amheus fel cuddio pils yn ei ben l.Ydi, mae hin nofel syn hawlio sylw or cychwyn cyntaf ac nid oherwydd ei natur rywiol a threi-siol yn unig. Maer cymeriadaun taro deuddeg ac mae yma amrediad o gymeriadau o Casi y ferch bymtheg oed, i Lisa, a Sin ei wraig, ar di- bywydau or dosbarth canol uwch, ochr yn ochr phobl ymylol yr isfyd gan wneud hynny yn gwbl gredadwy. Caiff y darllenydd eistedd mewn sied gyda Llwyd syn halio, smocio ac yfed; gweld puteiniaid yn Amsterdam; bod

yn bry ar y wal mewn sesiwn gwestiynau yng yn troin gwrs digon tywyll. Maer pendilio hwn o un byd ir llall ar pendilio rhwng y gorffennol ar presennol wedi ei wau yn gelfydd iawn ac mae rhywun yn awchu i ddarllen mwy a chael rhagweld gormod o ddigwyddiadau ond nid yw hynny yn gwneud y nofel yn llai cyffrous. Ydy, maer teithiwr o ddarllenydd yn rhag-weld sawl pen y daith, ond mae yna gyffro a buzz iw gael wrth gyd-deithio Llwyd Owen. Mae bywyd i gyd bron yn y nofel hon - tristwch, hapusrwydd, hiwmor, siom. Mae popeth am y nofel yn hawlio sylw, does ond rhaid bwrw gol-wg ar y clawr: campwaith Steffan Dafydd. Mae hin ffres, yn wreiddiol, yn fywiog ac mae arddull Dewi Prysor- (mae) Y Ddyled Llwyd Owen yn gampwaith. Clasur sy ymysg y nofela gora imi ri-

oed ddarllan. Wedi mwynhau pob gair a munud wrth ddarllan. Top styff. Mae galw am nofelau fel hyn yn y Gymraeg. Felly nesa plis Llwyd Owen!

Pentref bach glofaol yn ystod ail hanner yr wyth-degau yw lleoliad y ddrama Garw. Er bod tranc y diwydiant trwm yn ystod llywodraeth Margaret Thatcher yn gefndir hanesyddol bwysig, bywyd teulu Cymry Cymraeg cyffredin yw gwir destun y ddrama syn archwilio natur frau hapusrwydd dynol a diymadferthedd yr unigolyn ym mecanwaith gweddnewid economaidd a chymdeithasol. Mae aw-dur y sgript, Sin Eirian, yn esbonio bod cyd-destun hanesyddol y sioe yn dipyn ehangach na Phrydain yng nghanol yr wythdegau, gan gyfeirio at waith yr ysgolhaig Marcsaidd, Eric Hobsbawm. Yn l ei waith ar hanes yr 20fed ganrif, cyfnod o drawsnewid aruthrol oedd yr wythdegau ar draws y byd dat-blygedig pan drodd y fantol economaidd yn erbyn y llafur traddodiadol, gan gynnwys yr amaeth a di-wydiannau trwm, ac o blaid gweithlu proffesiynol, annibynnol ar nerth bn braich. Er bod y ddrama yn bell o fod yn drasiedi am dranc hen drefn ai gw-erthoedd, maer awdur fel petain cyfrwys droedio teulu syn cael eu dylanwadu gan rymoedd didos-tur tu hwnt iw rheolaeth. Ambell waith, trewir nodyn dirfodol bron, yn enwedig ym monologaur

ddau brif gymeriad, y penteulu o hen lwr balch Llew Smiler Harries a Sara, ei wraig ddyfal sionc.Maer ddrama yn agor gyda Sara (Eiry Thomas) yn y pentref ai bywyd hithau. Oherwydd cynildeb set a roedd cryn bwysau ar alluoedd corfforol ac ieithy--adau. O fewn ychydig o eiliadau, fe gonsuriodd Eiry Thomas, yn ei monolog agoriadol, dreigl amser yn nhirwedd y pentref ar bwys y Mynydd Garw, diry-wiad economaidd yr ardal yn ogystal hanes preifat ei pherthynas Llew. Merch llawn gobaith a chariad gan slafri oes yn y pwll drifft, dyn balch na all ddod i delerau r newid byd oi gwmpas ac ar ei aelwyd.Bysedd diwyd a dwylo bach nir menwod, med-un o ddelweddau canolog y ddrama. Trai bod hin cael defnyddio ei dwylo main mewn jobsys ar y slei o gwmpas y pentref, a maes o law yn ei swydd barhaol gorfodi Llew i laesu ei bawennau mawr a llusgo ei draed rhwng y clwb rygbi, y ganolfan waith ai gar--gwrywaidd hen-ffasiwn, ei falchder clwyfedig ai ym-ddygiad byrbwyll, afrosgo yn peri anghydfod rhyng-ddo ef ai wraig au merch Lowri (Gwawr Loader).Un o themu pwysig y ddrama yw deinameg y ber-thynas rhwng y rhieni au merch. Yn wahanol iawn i Sara, syn gweld yn glir bod Lowri wedi tyfun fenyw ifanc bellach, mae Llew yn dal iw galw hi yn Loli ac yn mynnu ei thrin hi fel plentyn. Ar y llaw arall, mae adwaith ffyrnig Lowri yn peri dicter a syfrdan-

dod ir tad gor-garcus. Mae hin canlyn rebel lleol syn dipyn o foi drwg ac ef yw asgwrn y gynnen rh-wng y tad ar ferch yn gyntaf. Se sboner call, teidi gyda hi, fydden i ddim yn cwyno, meddai Llew. Yn eironig ddigon pan ddaw Lowri ag un adre sbel ar l iddi wahanu r gwalch, dyw Llew ddim yn hapus chwaith. Un o gefndir dosbarth canol Cymraeg yw cariad newydd Lowri, Jeremy (Sin Ifan), deintydd ifanc hynaws a chwaraewr rygbi talentog. Serch hynny, er bod Llew yn falch o gariad newydd ei ferch, mae ef hefyd yn teimlon hynod o ansicr gan fod gyrfa lwyddiannus Jeremy yn gwrthgyferbynnun ddybryd i gwymp economaidd yntau.Mae saernaeth hynod y ddrama yn cyd-blethu monologau hunan-ddadlennol y ddau brif gymeri-ad, pan fo Eiry Thomas a Rhys Parry-Jones yn troin uniongyrchol at y gynulleidfa, golygfeydd o ddeialog goeth dan aryneilio rhwng hiwmor caredig a sylwebaeth gymdeithasol gignoeth.Yn ogystal phwysleisio grym cathartig cariad a chydymdeimlad dynol, maer ddrama yn turio yn ddwfn i mewn i ystrydebau rhywedd a dos-barth cymdeithasol. Wrth edrych yn l ar hynt a helynt y teulu bach Cymreig ar gynfas yr hanes bortreadau diymatal o rywioldeb ac o greulondeb yn y ddrama hon: Patience! Patience! The world Wrth lwc, chaiff neb ei falu gan beirianwaith didos-tur y byd yn y ddrama hon ond yn sicr mae Garw yn peri ir gynulleidfa sylweddoli ei bod hin cym-ryd tipyn o wytnwch ysbryd ac o gariad amyned-dgar, yn anad dim, i aros yn fyw ar y ddaear yma.gan Hynek Janousek

GARW: ADOLYGIAD O GYNHYRCHIAD THEATR BARA CAWS, HYDREF 11, 2014

gan Marged TudurADOLYGIAD O Y DDYLeD, LLWYD OWEN, Y LOLFA. 8.95


15

RHEDEG GYDAR GWYLL gan Sam Rhys JamesAr ddiwedd yr haf dechreuais weithio fel rhedwr ar Y Gwyll, drama dditectif syn cael y gyfres gyntaf nl yn Nhachwedd 2012, ac rwyn ddiolchgar iawn i Dr Rebecca Edwards Theledu am drefnu hynny ac am gynnig fy enw ar gyfer y swydd hon wedi imi raddio eleni.Fel rhedwr y Tm Cynhyrchu rwyn gweithio rhwng y set (syn newid gan ddibynnu ar ein lleoliad) ar swyddfa gynhyrchu yn Ab-erystwyth. Maer Tm Cynhyrchu yn ddolen gyswllt rhwng holl adrannaur cynhyrchiad, felly rwyn cael ymwneud phawb yn ddy-cychwyn am 7 y bore ac yn gorffen am tua 9 neu 10 or gloch yr hwyr. Ond weithiau ry-dym yn dechrau yn y prynhawn ac yn saethu trwyr nos tan tua 4 y bore, gan ddibynnu ar ba olau sydd ei angen ar gyfer saethur golygfeydd. Mae fy nyletswyddau arferol yn cynnwys pethau megis casglur cardiau sain y golygyddion yn Aberystwyth, printio a

dosbarthur trefnlenni ar sgriptiau ar gyfer y diwrnod sydd i ddod, anfon actorion a chriw o le i le, archebu a dosbarthu pethau ar gy-fer yr adrannau gwahanol a bod yn barod i helpu gydag unrhyw broblemau sydd gan y criw neur actorion, gan ddibynnu ar yr ar-gyfwng sydd wrth law! Maen well imi bei-dio ag adrodd unrhyw straeon penodol wr-thych (rhag ofn fy mod in dweud gormod!), ond mae hin swydd eithaf cyffrous ac mae pob diwrnod yn cynnwys rhyw her newydd Efallai tawr oriau hir ywr her fwyaf i unrhyw a theledu, a heb os, mae Y Gwyll wedi troi fy mywyd wyneb i waered. Ond nid wyf yn cwy-no o gwbl, os rhywbeth, rwyf wrth fy modd r cyfan yn hwyl i weithio a chymdeithasu nhw, un teulu mawr rhyfedd syn difyrru a chefnogi ein gilydd waeth beth ywr sefyllfa - mae yna hyd yn oed Hinterband ar y gweill, syn cyn-nwys aelodau o bob adran ar seren ei hun, Richard Harrington, yn chwaraer drymiau!

Yn y diwydiant hwn mae pawb yn tueddu i gychwyn fel rhedwr cyn symud ymlaen i ar-benigo mewn un adran neui gilydd, ond nid oes syniad pendant gennyf eto or hyn yr hoffwn ei wneud yn y pen draw. Rwyn ffodus oriau bob wythnos i ddilyn cwrs rhan amser, sef y cwrs MA Ysgrifennu Creadigol newydd yn yr Adran Gymraeg. Felly mae un droed gennyf i o hyd ym myd y meddwl! Cawn weld beth a ddaw or busnes teledu hwn, ond maen rhaid cyfaddef fy mod in mwynhau yn fawr ac wedi hen gychwyn ystyried gyrfa bosibl mor falch wyf i fod yn rhan or cynhyrchiad, ond am fod yr holl beth wedii osod yma yng Ngheredigion ac yn gwneud cymaint o les i ddelwedd ryngwladol ac economi fy mro enedigol. Os oes diddordeb gan unrhyw un ohonoch mewn ymuno r hwyl, sicrhewch eich bod yn cysylltu r Brifysgol i drafod yr a fydd ar gael i fyfyrwyr ar Y Gwyll eleni!


-webu?Daeth y Prif Weithredwr, Dai ir ysgol i ddweud wrthai. Tin Aberystwyth yn astudio Hanes Cymru Na dim o reidrwydd, ond mae gan Aber yr aelwydd mwyaf dros 18 oed. Mae Ceredigion yn rhanbarth cryf o ran aelodaeth ir Urdd, yn enwedig yn Aber gan mai yma roedd swydd-feydd yr Urdd ar ddechraur ugeinfed ganrif.Cystadlu yn Eisteddfod Caerfyrddin mwy na thebyg, cystadlu yn y dawnsio gwerin, ond

dy enwebu?Roeddwn i ar y ffordd adref ar l hel arain ar gyfer Eisteddfod yr Urdd Sir Benfro a cyrhae-ddais adref i ddweud wrth Mam a Branwen (chwaer) ac nid oeddent yn fy nghredu!Os tin edrych yn l dros hanes yr Urdd roedd yr aelodau yn gwneud llawer yn ddyngarol, ifanc o Orllewin Cymru yn treulio noson yn cysgu yn yr awyr agored, i godi arian at bobl di-gartref. Mae sawl aelwyd yn gweithredun ddyngarol ond mae angen rhoi mwy o sylw iw gwaith ar lefel cenedlaethol a lleol.

Roedd panel sef Carwyn Jones, Betsan Powys, Nigel Owens ac eraill yn cael eu holi er mwyn Ifanc i sgwrsio mewn gweithdai i weld sut y gellir gwellar Gymraeg. Rydym ni fel pobl ifanc Cymru, am gael atebion. Urdd rwyt ti

ymwneud gydar Urdd, maer Urdd yn medru

HOLI LLYWYDD NEWYDD YR URDDI l l t u d D a f y d d y n h o l i e i f r a w d R h u n D a f y d d s y d d w e d i e i b e n o d i y n

L l y w y d d n e w y d d U r d d G o b a i t h C y m r u

16


17


18

Fy enw i yw Luke Thomas ac rwyn dod o Gy-Astudiaethau Busnes, ac rwyn gapten ar dm

-on?Rwyf wedi bod yn gweithio tuag at fod yn rhan o dm cyntaf Cydweli ers yr oeddwn in 9 mlwydd

oed, ac roeddwn in rhan o dm Ysgol Gyfun y -barth. Roeddwn hefyd yn chwarae i dm o dan ugain y Sgarlets ac i dm Sir Gr o dan ddeuddeg ac o dan ddeunaw oed. Rwyf wedi bod yn aelod o dm rygbir Geltaidd ers imi ddechrau yn y bri-fysgol. hwn?

-dd dros benwythnos yr Eisteddfod Ryng-golegol, ar gystadleuaeth 7s yn Aberystwyth yn ogystal. Byddwn hefyd yn chwarae yn erbyn y GYMGYM ym Mharc yr Arfau, a byddwn yn chwarae sawl

Owain Puw or blaenwyr a Garmon Roberts, yr is-gapten, or olwyr. Ond maer freshers i gyd yn edrych yn addawol! Mae llawer o gymeriadau

lliwgar yn y tm yn enwedig Sam Cheese Hes-ford ar fresher Rhys Enrique Thomas. Ond yr un sydd angen cadw llygad arnon bendant yw Neirin Hobson, rheolwr y tm! -on?Gwylio fy nhad yn chwarae i dm Cydweli a chwarae dros Orllewin Cymru yn hen Barc y Strade. Richie McCaw a Michael Hooper. Cadwch olwg ar ein tudalen Facebook - Geltaidd rygbi 2014-2015. Maer amser yn newid o wyth-nos i wythnos. Croeso i bawb!

Matthew Evans, Capten y Tm Pl-droed i Fechgyn

Carmarthen Stars, a hefyd wedi chwarae i dm yr ysgol ac i dm ysgolion Sir Gaerfyrddin. Mae gen i obeithion uchel am y tymor hwn gyda CPD Y Geltaidd, yn cyn-nwys ennill y gynghrair a chyrraedd rowndiau terfynol y gwpan.

mae Hopcyn Matthews wedi dangos ei sgiliau cymdeithasol yn gyn-nar iawn yn ei yrfa gydar Geltaidd. Mae Gwyn Rosser yn chwaraewyr amlwg arall. Rosser yw yfwr gorau Y Geltaidd ac maen dangos hyn yn aml yn y socials. Mae Gwyn yn adnabyddus am brynu diodydd rhwng rounds. Yn olaf mae Sam Cheese Hesford. Mae Cheese yn enwog am ei weithgareddau allgyrsiol megis mercheta, ai sgiliau hela adar nad ydynt yn hedfan.

Sgorio fy ngl gyntaf yng Nghaerfyrddin pan on in 6 mlwydd oed. Paul Scholes a Zinedine Zidane. Bob bore dydd Mawrth am 10yb am awr ar gae pob tywydd y Brifysgol.

HOLI CAPTEINIAID Y GELTAIDD gan Illtud Dafydd

Luke Thomas, Capten y Tm Rygbi i Fechgyn

SEFYDLWYD 2012Rhifyn y Gwanwyn 2015Fy enw i yw Megan Price, rwyn dod o Gaerdydd. Rydw i yn fy nhrydedd maswr yng ngemau Rygbi 7s. Caerdydd mewn cystadleuaeth i ysgolion a cholegau Cymru. Rydw i he-fyd yn cynrychiolir Geltaidd ers fy mlwyddyn gyntaf. Rydym nin gobeithio perfformion dda leni eto yn Aber 7s. Bydd twrna-maint 7s yn y gala chwaraeon yn ystod penwythnos yr Eisteddfod Ryng-gol, a gemau cyfeillgar yn ystod y tymor yn arwain at gystadleuaeth 7s Aberystwyth ym mis Mai.

Derbyn ffon hoci fel anrheg ar fy mhen-blwydd yn 8 oed. Kayla McAlister. Bob prynhawn dydd Mercher rhwng 2.30 a 4yh ar gae Pantycelyn.

Megan Price, Capten y Tm Rygbi i Ferched

Ychydig am eich hunain;)\HQZL\Z(OLQ3\UVUZ\QGRGR

Ychydig am eich hunain;)\HQZL\Z/OLR(OHQLG2ZHQ5Z\QGRGR'G\IIU\Q1DQWOOHDFU\GZL\Q\UDLOZ\GG\Q\QDVWXGLR&\PUDHJD+DQHV5Z\QJDSWHQDUGvPSrOGURHG0HUFKHG\*HOWDLGGD&KDQROZU\ZI\VDH

%HWK\ZHLFKSURDG\QE\GFKZDUDHRQ"&KZDUDHDLVLGLPDXSrOUZ\GKRFLU\JELDSKrOGURHGLIHUFKHG\Q\VWRGI\QJK\IQRG\Q

gwanwyn 2015

Documents