แนวปฏบตในการใชมาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 8202(G)-2560

GUIDANCE ON THE APPLICATION OF THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 8202(G)-2017

การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด

GOOD AGRICULTURAL PRACTICES FOR

CRICKET FARM

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ICS 65.020.30 ISBN

แนวปฏบตในการใชมาตรฐานสนคาเกษตร

มกษ. 8202(G)-2560

GUIDANCE ON THE APPLICATION OF THAI AGRICULTURAL STANDARD

TAS 8202(G)-2017

การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด

GOOD AGRICULTURAL PRACTICES FOR

CRICKET FARM

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

50 ถนนพหลโยธน เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900

โทรศพท 0 2561 2277 โทรสาร 0 2561 3357

www.acfs.go.th

ประกาศในราชกจจานเบกษา ฉบบประกาศและงานทวไป เลม 134 ตอนพเศษ 293 ง

วนท 28 พฤศจกายน พทธศกราช 2560

(2)

คณะกรรมการวชาการพจารณามาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด

1. อธบดกรมปศสตว หรอผทอธบดมอบหมาย นายสรวศ ธานโต รองอธบด

ประธานกรรมการ

2. ผแทนกรมวชาการเกษตร

นายจารวตถ แตกล นายอาทตย รกกสกร นางสาวเครอวลย ดาวงษ นายคณพศ โกสนทรวกรม

กรรมการ

3. ผแทนกรมสงเสรมการเกษตร

นางอรสา เสนวงศ ณ อยธยา นายนรศร คงสมบญ

4. ผแทนส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

นางสาวองอร ปญญากจ นายสงขลา จลกะเศยน

กรรมการ

กรรมการ

5. ผแทนส านกพฒนาระบบและรบรองมาตรฐานสนคาปศสตว กรมปศสตว

นายพลกฤษณ อยตา

นางสาวอญญารตน ราชประโคน

กรรมการ

6. ผแทนสถาบนสขภาพสตวแหงชาต กรมปศสตว

นายนพพร โตะม

นายเอกรนทร คงข า

กรรมการ

7. ผแทนคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

รองศาสตรจารย ยพา หาญบญทรง

ผชวยศาสตราจารยทศนย แจมจรรยา

กรรมการ

8. ผแทนคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารยจราพร กลสารน

กรรมการ

9. ผแทนภาควขากฎวทยา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นางชามา พานแกว

นางสาวเบญจคณ แสงทองพราว

กรรมการ

10. ผแทนสภาเกษตรกรแหงชาต

นายบญฮงค ยอดหอ

กรรมการ

(3)

11. นายเพชร วงคธรรม

ผทรงคณวฒดานการเพาะเลยง

กรรมการ

12. นายฉตรดนย คงทศน

ผทรงคณวฒดานการผลต

กรรมการ

13. นายธนาภม มวงเอยม

ผทรงคณวฒดานการแปรรป

กรรมการ

14. ผแทนส านกก าหนดมาตรฐาน

ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

นางสาวกอวด ผลเกลยง

กรรมการและเลขานการ

(4)

จงหรดเปนแมลงชนดหนงทองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตหรอ เอฟเอโอ (FAO)

ไดสงเสรมใหคนทวโลกบรโภคเพมมากขนเนองจากเปนแหลงโปรตนทางเลอกใหมทมราคาถกและ

สามารถหาไดงายในทองถน โดย เอฟเอโอ คาดการณวาประชากรโลกจะเพมเปน 9,000 ลานคนภายใน

ป พ.ศ. 2593 ซงอาจเกดปญหาการขาดแคลนทงอาหารมนษยและอาหารสตว ปจจบนไดมการคาขาย

จงหรดในรปแบบสด แชแขง รวมถงแปรรปเปนผลตภณฑ ทอด คว บรรจกระปอง รวมถงบดเปนผง

เพอแปรรปเปนแปงน าไปท าผลตภณฑ เชน คกก เคก มกกะโรน ซงมการสงออกไปตางประเทศ อาท

สหภาพยโรป (EU) จน สหรฐอเมรกา และญปน ซงถอเปนชองทางหนงในการเพมรายไดใหเกษตรกร

หลงชวงท านาหรอระหวางฤดแลง ปจจบนประเทศไทยมศกยภาพและมความช านาญในการเพาะเลยง

แมลงในเชงพาณชย ดงนนเพอสรางความเชอมนของผบรโภคตอความปลอดภยของผลตผลจากจงหรด

คณะกรรมการมาตรฐานสนคาเกษตรจงเหนสมควรก าหนดแนวปฏบตในการใชมาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด เพอใชเปนแนวทางในการน ามาตรฐานดงกลาวไป

ปฏบตตอไป

มาตรฐานสนคาเกษตรนก าหนดขน โดยใชเอกสารตอไปนเปนแนวทาง

Hanboonsong,Y.,T.Jamjanya and P.B.Durst. 2013. Six-legged livestock: edible insect farming,

collection and marketing in Thailand. Food and Agriculture Organization of the United Nations

Regional Office for Asia and the Pacific,Bangkok:Thailand.

มกษ. 8202(G)-2560

แนวปฏบตในการใชมาตรฐานสนคาเกษตร

เรอง การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด

แนวปฏบตน ใชอธบายและขยายความทางวชาการ ครอบคลมเหตผลและการปฏบตในแตละขอก าหนด

ในมาตรฐานสนคาเกษตร เรอง การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด (มกษ.8202)

การตรวจประเมน การใหการรบรอง และการใหเครองหมายรบรองมาตรฐานสนคาเกษตรส าหรบ

ฟารมจงหรดใหเปนไปตาม มกษ. 8202

ค าอธบายของขอก าหนดในมาตรฐานสนคาเกษตร เรอง การปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบ

ฟารมจงหรด (มกษ. 8202)

1. ขอบขาย

มาตรฐานสนคาเกษตรน ครอบคลมขอก าหนดการปฏบตทางการเกษตรทดส าหรบฟารมจงหรด

ตงแตองคประกอบฟารม อาหาร น า การจดการฟารม การจดการสขภาพสตว การจดการดานสงแวดลอม

และการบนทกขอมล เพอการผลตจงหรดทมคณภาพและปลอดภยส าหรบการบรโภค

ค าอธบาย

วตถประสงคของการก าหนดมาตรฐานน เพอใหไดจงหรดทเหมาะสมส าหรบการบรโภค โดยเปน

ขอก าหนดในการปฏบตทเหมาะสมในการเลยงจงหรด

2. นยาม

ความหมายของค าทใชในมาตรฐานสนคาเกษตรน มดงตอไปน

2.1 จงหรด (cricket) หมายถง แมลงทอยในวงศ Gryllidae อนดบ Orthoptera ทงนมาตรฐานน

ครอบคลมชนด

- จงหรดทองด า มชอวทยาศาสตรวา Gryllus bimaculatus De Geer

- จงหรดทองแดง มชอวทยาศาสตรวา Teleogryllus mitratus (Burmeister) (ชอพอง T. testaceus

(Walker)), T. occipitalis (Serville)

- จงหรดบาน มชอวทยาศาสตรวา Acheta domesticus (L.)

2.2 ฟารมจงหรด (cricket farm) หมายถง สถานทเลยงจงหรดเพอการคา ซงครอบคลมถง โรงเรอน

สถานทเกบและสถานทเตรยมอาหารจงหรด บรเวณส าหรบท าลายซาก และจดรวบรวมขยะ เปนตน

2.3 โรงเรอน (house) หมายถง อาคารหรอสงปลกสรางมหลงคาใชส าหรบเลยงจงหรดมวสดลอมรอบ

ทเหมาะสม เชน ตาขาย

2.4 บอเลยงจงหรด (pond) หมายถง ทอยอาศยของจงหรด เชน บอซเมนต กลอง

มกษ. 8202(G)-2560 2

3. ขอก าหนด

รายการท 1 องคประกอบฟารม

1.1 สถานทตง

ขอก าหนด 1.1.1 ตงอยในพนทท เหมาะสมไมมความเสยงตอการปนเปอนอนตรายทจะม

ผลกระทบตอความปลอดภยของจงหรดและผบรโภค

ค าอธบาย

ท าเลทตงฟารมเปนองคประกอบส าคญทตองใหความส าคญ โดยค านงถงความสะดวกในดาน การจดการ

การเลยง การปองกน การควบคมและก าจดโรคและศตรจงหรด รวมทงผลกระทบตอสงแวดลอม ชมชน

และกฎหมายขอบงคบทเกยวของกบการตงกจการฟารมเลยงสตว

อนตรายทางกายภาพ เคม และชวภาพจากแหลงก าเนดมลพษ เชน ขยะ ของเสยจากอตสาหกรรม

ของเสยจากแหลงชมชน และการชะลางสารเคมจากแหลงเกษตรกรรมทมการใชวตถอนตราย

ทางการเกษตร รวมทงของเสยจากฟารมเลยงสตวชนดอน อาจท าใหจงหรดปวยหรอตายได ดงนน

สถานทตงฟารมตองอยในสภาพแวดลอมทไมมความเสยงจากการรวไหลหรอปนเปอนทอาจเปน

อนตรายตอสขภาพของจงหรดและควรอยหางจากสถานทพกอาศย

ทตงฟารมไมควรเปนพนทราบลมทเสยงตอการเกดน าทวมขง โดยใหพจารณาจากลกษณะภมประเทศ

ทศทางการระบายน า ประวตการเกดน าทวมขงในบรเวณนน หรออาจตองมการถมพนทเพอปรบระดบ

ใหสงกวาปกต ทงนทตงของฟารมควรตงอยในพนททเหมาะสมส าหรบการจดการเลยงจงหรด โดยควร

ค านงถงเสนทางการคมนาคมทสะดวกตอการขนสงอาหารส าหรบจงหรดและอปกรณตางๆ เขาสฟารม

รวมถงการขนสงผลตผลและการขนถายของเสยหรอขยะออกจากฟารม

รายการท 1 องคประกอบฟารม 1.2 ผงและลกษณะฟารม

ขอก าหนด 1.2.1 พนทฟารมมขนาดเพยงพอและเหมาะสมในการเลยงจงหรด ไมกอใหเกด

ผลกระทบตอสขภาพของจงหรดและสงแวดลอม มวสดลอมรอบพนทการเลยงจงหรด

ค าอธบาย

ฟารมจงหรดตองมพนทเหมาะสมกบขนาดและจ านวนบอ ควรมระยะหางของแตละบอเพอไมกอใหเกด

ปญหาดานสขภาพของจงหรดและสะดวกตอการปฏบตงาน

สภาพของพนทเปนปจจยส าคญในการก าหนดรปแบบของการเลยงจงหรด ควรแยกบรเวณพนทเลยง

จงหรดใหเปนสดสวน เพอปองกนการเขา-ออกของสตวอนๆ มรวหรอตาขายลอมรอบบรเวณฟารม

และพนทเลยงจงหรดสามารถปองกนการเขา-ออกของคนและสตวอนๆ

3 มกษ. 8202(G)-2560

รายการท 1 องคประกอบฟารม

1.2 ผงและลกษณะฟารม

ขอก าหนด 1.2.2 มการวางผงฟาร มท ด และจ ดพ นท เป นส ดส วนอย างช ดเจน เหมาะสม

ตามวตถประสงค เชน บรเวณเลยงจงหรด เกบอาหาร เกบอปกรณ รวบรวมขยะและสงปฏกล

และทพกอาศย

ค าอธบาย

การจดแบงพ นท ภายในฟารมออกเปนสดสวนเปนสงหน งท ช วยใหการปฏบตงานของบคลากร

ในกจกรรมตางๆ เชน การเลยงจงหรด การจดการผลผลต เปนไปไดงายและสะดวก รวมทงการวางแผน

และควบคมโรคเปนไปอยางมประสทธภาพ

ตองมการจดวางผงฟารม แสดงขอบเขตของฟารม ขอบเขตของพนทเลยงจงหรด ซงมการแบงพนท

ภายในฟารมออกเปนสดสวนตามชนดและชวงอายของจงหรดในแตละรน เพอสะดวกตอการปฏบตงาน

ทงนควรแยกเขตทพกอาศยของบคลากรจากพนท เลยงจงหรดใหชดเจน แสดงต าแหนงของสถานท

ภายในฟารมใหครบถวน เชน ต าแหนงทตงของโรงเรอน สถานทเกบอาหารจงหรด เกบอปกรณเวชภณฑ

และสารเคม รวบรวมขยะและสงปฏกล แหลงน าใชหรอสถานทกกเกบน า

รายการท 1 ลกษณะของฟารม

1.3 โรงเรอน

ขอก าหนด 1.3.1 สรางดวยวสดทคงทน แขงแรง งายตอการท าความสะอาดและบ ารงรกษา

มการระบายอากาศทดและไมกอใหเกดอนตรายตอคนและจงหรด สามารถปองกนศตรจงหรดไมให

เขาสบรเวณโรงเรอน

ค าอธบาย

โรงเรอนทใชเลยงจงหรดตองมโครงสรางแขงแรง มหลงคาส าหรบกนแดดกนฝน และมการระบายอากาศ

ทด งายตอการบ ารงรกษาและท าความสะอาด และสามารถปองกนศตรจงหรดเขาโรงเรอนได

เชน มตาขายรอบโรงเรอน ส าหรบวสดทใชในการสรางโรงเรอนไมควรมสวนยนทแหลมคมซงท าให

ผปฏบตงานไดรบอนตราย

รายการท 1 องคประกอบฟารม

1.3 โรงเรอน

ขอก าหนด 1.3.2 บอเลยงจงหรดตองท าดวยวสดทแขงแรง ทนทาน งายตอการบ ารงรกษา

และท าความสะอาด

ค าอธบาย

บอเลยงจงหรดและขอบลนรอบบอตองท าดวยวสดทแขงแรง ทนทาน ไมหลดลอก งายตอการบ ารงรกษา

และท าความสะอาด และมใหจงหรดสามารถกดแทะไดเนองจากอาจเปนอนตรายตอจงหรด รวมถง

อาจตกคางในตวจงหรดและเปนอนตรายตอผบรโภค

มกษ. 8202(G)-2560 4

รายการท 2 การจดการฟารม

ขอก าหนด 2.1 คมอการปฏบตงานประจ าฟารม

มคมอการปฎบตงานประจ าฟารมทแสดงรายละเอยดการปฏบตงานทส าคญภายในฟารม

ไดแก ระบบการเลยง การจดการอาหารและน าส าหรบจงหรด การท าความสะอาดและบ ารงรกษา

การจดการดานสขภาพจงหรด การจดการดานสงแวดลอม และแบบบนทกขอมล

ค าอธบาย

เพอใหการปฏบตงานภายในฟารมเปนไปดวยความถกตองเรยบรอยและมประสทธภาพ เกษตรกร

ผเลยงจงหรดตองมคมอการจดการในดานตางๆ ดงตอไปน

1. การเตรยมโรงเรอน

2. การเตรยมบอเลยง 3. การเตรยมวสดเลยง 4. การคดเลอกพนธ

5. การน าจงหรดลงบอเลยง 6. การจดการดานอาหารและน า 7. การเตรยมภาชนะใหจงหรดวางไขและการเกบไข

8. การเกบจงหรดเพอจ าหนาย

9. การท าความสะอาดและบ ารงรกษา 10. การจดการดานสขภาพประกอบดวย การสมตรวจสภาวะโรค การจดการจงหรดเปนโรค

หรอจงหรดตาย 11. การควบคมแมลงและสตวพาหะ

12. การจดการเรองสขาภบาลและสงแวดลอม เชน การระบายอากาศ การก าจดของเสย

13. การจดการบคลากร

รายการท 2 การจดการฟารม

2.2 การจดการจงหรด

ขอก าหนด 2.2.1 คดเลอกพนธจงหรดทมคณภาพ

ค าอธบาย

การเลยงจงหรดตอเนองกนหลายๆรนจะเกดปญหาเลอดชดตามมา ทงนเกษตรกรตองคดเลอกพอ-แมพนธ

จากตวทแขงแรง มขนาดใหญและสมบรณ และมการผสมขามบอเลยง รวมทงมการจดบนทกเพอให

ทราบแหลงทมาของพอแมพนธ

5 มกษ. 8202(G)-2560

รายการท 2 การจดการฟารม 2.2 การจดการจงหรด

ขอก าหนด 2.2.2 มการเตรยมบอเลยงจงหรด

ค าอธบาย

ควรท าความสะอาดบอเลยงจงหรด ตรวจสอบและก าจดสงแปลกปลอมกอนน าไขจงหรดลงบอ

รายการท 2 การจดการฟารม

2.2 การจดการจงหรด

ขอก าหนด 2.2.3 ตองใชวสดหลบซอนตวทสะอาด ไมกอใหเกดโรค

ค าอธบาย

วสดหลบซอนส าหรบจงหรดตองแหง สะอาด ไมมกลนแปลกปลอม อยในสภาพทด และสามารถ

ตรวจสอบแหลงทมาได กรณน าวสดหลบซอนทผานการใชงานแลวมาใชใหม ตองท าความสะอาด เชน

เคาะมลจงหรดและฝนออก และอาจตากแดด 1-2 วน หรอใชความรอนในการฆาเชอกอนน ามาวางลง

ในบอจงหรด

ทงนตองดแลวสดหลบซอน เชน แผงไข ใหอยในสภาพด ไมเปยกชนเนองจากอาจเกดเชอจลนทรย

ทกอโรคได

รายการท 2 การจดการฟารม 2.2 การจดการจงหรด

ขอก าหนด 2.2.4 ภาชนะและวสดทใชรองไข ตองสะอาด ไมมความเสยงตอการปนเปอนทจะ

กอใหเกดอนตรายตอจงหรดและผบรโภค

ค าอธบาย

ตองท าความสะอาด ฆาเชอภาชนะและวสดทใชรองไข เชน แกลบเผา ขยมะพราว กอนน ามาใชรองไข

และควรมการเกบรกษาเพอปองกนการปนเปอน ซงอาจเปนอนตรายตอตวจงหรดหรอผบรโภคได

หลงจากจงหรดวางไขบนภาชนะทจดวางไวแลว ควรแยกพนท บมไขกบพนทบอเลยงใหชดเจน

เพอปองกนการปนเปอน ทงนอาจมวสดปดเพอชวยรกษาอณหภมของไขจงหรดดวย

รายการท 2 การจดการฟารม

2.2 การจดการจงหรด

ขอก าหนด 2.2.5 จดการเกบจงหรดเพอจ าหนายไมใหมการปนเปอนสงทเปนอนตรายตอผบรโภค

ค าอธบาย

การเกบจงหรดเพอจ าหนายควรพจารณาจากจงหรดทมอายเหมาะสมแตละชนดจงหรด ทงนควรเกบ

จงหรดใหหมดทงบอ เพอสะดวกในการท าความสะอาดและเตรยมบอส าหรบการเลยงรนตอไป

มกษ. 8202(G)-2560 6

การจดการกอนการเกบจงหรด ควรน าถาดน า ถาดอาหารออกจากบอเลยง เคาะแผงไขเพอขจดมล

และฝน จากนนเขยาแผงไขลงในภาชนะรองรบ ชอนจงหรดทเหลอใสในภาชนะบรรจทสะอาด เหมาะสม

เพอรอการจ าหนาย ทงนอาจใชวสดรองทสะอาดเพอไมใหผปฏบตงานสมผสพนบอหรอมลจงหรด

หากไมสามารถจ าหนายจงหรดไดทนทหลงการเกบจงหรด ควรมการเกบรกษาหรอแปรรปทไมกอใหเกด

การปนเปอนตอผลผลต

รายการท 2 การจดการฟารม 2.3 การจดการอาหารและน าส าหรบจงหรด

ขอก าหนด 2.3.1 อาหารส าหรบเลยงจงหรดตองไมเสอมคณภาพและไมสงผลกระทบตอสขภาพ

ของจงหรด

ค าอธบาย

อาหารเปนปจจยการผลตทส าคญในการเลยงจงหรด กรณเปนอาหารส าเรจรป ตองมการตรวจสอบ

ภาชนะบรรจไมฉกขาด แตก ช ารด อาหารตองไมหมดอาย ทงนกอนน าอาหารไปเลยงควรตรวจสอบ

คณภาพอาหารทางกายภาพเบองตน หากพบวามส กลนทผดปกตหรอรวมตวเปนกอนหามน ามาใชเลยง

จงหรด และเกบตวอยางอาหารนนไปวเคราะหเพอใหแนใจวาอาหารทน ามาเลยงมคณภาพ และไมสงผล

กระทบตอสขภาพความปลอดภยของจงหรด

กรณเปนพชอาหารของจงหรด เชน ใบไม หญา ผก และผลไม ควรตรวจสอบทางกายภาพเบองตนวา

ไมเนาเสย หรอมกลนผดปกต ทงนพชอาหารดงกลาวควรทราบแหลงทมาเพอปองกนการเกด

การปนเปอนของสารพษตกคาง

รายการท 2 การจดการฟารม

2.3 การจดการอาหารและน าส าหรบจงหรด

ขอก าหนด 2.3.2 แหลงน าทใชในฟารมตองเปนน าทสะอาด ไมปนเปอนจากสงทเปนอนตราย

ค าอธบาย

น าเปนปจจยการผลตทส าคญในการเลยงจงหรด น าทใชตองมคณภาพเหมาะสมและมปรมาณเพยงพอ

หรออยางนอยตลอดชวงของการเลยงจงหรด ถาคณภาพน าเหมาะสมกจะท าใหสตวเจรญเตบโตไดด

แตหากน ามคณภาพไมเหมาะสมอาจท าใหจงหรดเปนโรคไดงาย

การพจารณาเลอกแหลงน าส าหรบเลยงจงหรด เปนสงส าคญทจะชวยลดผลกระทบและความเสยงตอ

การด าเนนกจกรรมฟารมเลยงจงหรด แหลงน าทใชส าหรบการเลยงจงหรด ตองปราศจากการปนเปอน

ของสงทเปนอนตรายจากแหลงมลพษ เชน อตสาหกรรม ของเสยจากแหลงชมชน รวมถงน าเสยจาก

โรงเรอน และบานพกอาศย ทจะสามารถปนเปอนเขาสแหลงน าทใชในฟารม และสงผลกระทบตอ

สขภาพของจงหรดและบคลากรภายในฟารม

กรณสงสยคณภาพน าใหตรวจคณภาพน าบางรายการตามความเสยงของการปนเปอนของอนตราย

ทสงผลกระทบตอสขภาพจงหรดและผบรโภค และเกบใบแจงผลการวเคราะหน าเปนหลกฐาน

7 มกษ. 8202(G)-2560

รายการท 2 การจดการฟารม

2.3 การจดการอาหารและน าส าหรบจงหรด

ขอก าหนด 2.3.3 ใชภาชนะใหอาหารและน าทสะอาดเหมาะสมกบจ านวนและอายของจงหรด

ค าอธบาย

ภาชนะใหอาหารและน าตองสะอาด ไมช ารดและไมท าจากวสดทเปนอนตรายตอจงหรด ชวงเวลา

การเลยงจงหรดควรมการท าความสะอาด ฆาเชอ หากไมใชควรมการเกบรกษาเพอปองกนการปนเปอน

ของสารเคมหรอเชอจลนทรยทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของจงหรดและสงผลถงผบรโภคได

ทงนภาชนะใหอาหารและน าควรพจารณาจากความเหมาะสมของขนาดและอายของจงหรด

รายการท 2 การจดการฟารม

2.3 การจดการอาหารและน าส าหรบจงหรด

ขอก าหนด 2.3.4 มสถานทเกบอาหารจงหรดทสามารถปองกนการปนเปอนและการเสอมสภาพ

ของอาหารจงหรดได

ค าอธบาย

การเกบรกษาวตถดบและอาหารทผสมแลว ควรเกบในภาชนะบรรจอาหารทปดมดชด ตองมวสดรอง

ดานลางของภาชนะบรรจอาหารจงหรด เพอใหอากาศถายเทและปองกนความชนจากพน หากอาหาร

มความชนอาจกอใหเกดเชอราและสารพษจากเชอรา เชน อะฟลาทอกซน (Aflatoxin) ได ควรจดวาง

อาหารเรยงล าดบแยกตามวนผลตหรอรนการผลต ตดปายหรอท าสญลกษณไว ใหมการน าไปใชตามล าดบ

การผลตกอนหลง เพอไมใหมอาหารตกคาง หมดอาย และจงหรดไดกนอาหารทสดใหมอยเสมอ

สถานทเกบรกษาอาหารจงหรด ควรเปนสถานทเฉพาะ สะอาด แหง ระบายอากาศไดด มการปองกน

แมลงและสตวพาหะตางๆ รวมถงสามารถปองกนการปนเปอนและรกษาคณภาพของอาหารไมให

เสอมสภาพ

รายการท 2 การจดการฟารม 2.4 บคลากร

ขอก าหนด 2.4.1 บคลากรทท าหนาทเลยงจงหรดตองมความรและไดรบการฝกอบรม หรอไดรบ

การถายทอดความรเพอใหเลยงจงหรดไดอยางถกตอง

ค าอธบาย

การเลยงจงหรดอยางถกตองตามหลกวชาการจะชวยใหจงหรดมอตรารอดสง ไดผลตผลทด และม

คณภาพตามมาตรฐาน ดงนนบคลากรท เ ลยงจงหรดตองไดรบการฝกอบรมเพอเพมพนความร

ทางวชาการในการเลยงจงหรดอยางถกตอง และเปนไปตามกฎระเบยบทเกยวของกบการเลยง มการแลกเปลยน

ขอมลขาวสาร และเทคโนโลยการเลยงอยางสม าเสมอ

มกษ. 8202(G)-2560 8

บคลากรตองมความร ความช านาญในการดแลจงหรดเปนอยางด ไดรบการพฒนาและฝกอบรม

อยางตอเนอง และมประวตการฝกอบรมบคลากรในหวขอทเกยวของกบการปฏบตงาน เชน

- การจดการดแลจงหรดระยะตางๆ

- การเตรยมโรงเรอน/บอเลยงจงหรด วสดหลบซอนตว และการเกบจงหรดเพอรอจ าหนาย

- สขลกษณะสวนบคคล

- การสขาภบาล - การดแลสขภาพจงหรด

รายการท 2 การจดการฟารม

2.4 บคลากร

ขอก าหนด 2.4.2 บคลากรตองมสขลกษณะสวนบคคลทดและตองไดรบการตรวจสขภาพประจ าป

ค าอธบาย

การมสขลกษณะสวนบคคลของผปฏบตงานในฟารมทด เปนปจจยทส าคญในการปองกนหรอ

ลดการปนเปอนของเชอกอโรคทส าคญจากผปฏบตงานในฟารมสสตวทเลยงได

บคลากรผปฏบตงานในฟารมตองไดรบการตรวจสขภาพอยางนอยปละ 1 ครง เพอใหแนใจวาผปฏบตงาน

ในฟารมไมเปนโรค เชน โรคตดยาเสพตด โรคพษสราเรอรง หรอพาหะของโรคภายใตกฎหมายวาดวย

อาหาร เชน โรคเรอน วณโรคในระยะอนตราย โรคเทาชาง โรคไทฟอยด และโรคผวหนงทนารงเกยจ

ผทแสดงอาการปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจและโรคระบบทางเดนอาหาร เชน ไอ เจบคอ ทองรวง

อาเจยน หรอมไข หามเขาปฏบตงานในพนทเลยงจงหรด โดยใหหยดพกจนกระทงหายปวยจงใหกลบเขา

ปฏบตงานได

รายการท 2 การจดการฟารม

2.5 การท าความสะอาดและบ ารงรกษา

ขอก าหนด 2.5.1 โรงเรอน และอปกรณตองสะอาด ถกสขลกษณะ มการบ ารงรกษาโรงเรอนและ

อปกรณใหอยในสภาพด มความปลอดภยตอจงหรดและผปฏบตงาน

ค าอธบาย

ตองซอมบ ารงรกษาโรงเรอนและอปกรณทใชเลยงจงหรดใหอยในสภาพด มความปลอดภยตอจงหรด

และผปฏบตงาน

ตองมขนตอนการท าความสะอาดและฆาเชอโรงเรอน บอเลยงและอปกรณอยางมประสทธภาพและ

ถกสขลกษณะ ทงนตองท าความสะอาดบอเลยงจงหรด และวสดหลบซอนทกรอบการผลตกอนเลยง

จงหรดรนใหม

9 มกษ. 8202(G)-2560

ตองท าความสะอาดภาชนะบรรจอาหารและน าอยางสม าเสมอเพอไมใหเปนแหลงเพาะเชอ กรณให

พชเปนอาหารจงหรดตองมการจดการและท าความสะอาดบอเลยงเพอไมใหพชทเปนอาหารจงหรด

ดงกลาวตกคางเปนแหลงสะสมของเชอจลนทรย

รายการท 2 การจดการฟารม

2.5 การท าความสะอาดและบ ารงรกษา

ขอก าหนด 2.5.2 ใชสารเคม ยาฆาเชอ หรอวตถอนตรายทขนทะเบยนกบกรมปศสตวและใชตาม

ค าแนะน าบนฉลากผลตภณฑ

ค าอธบาย

สารเคม ยาฆาเชอ หรอผลตภณฑวตถอนตรายทใชในกระบวนการตางๆ ตอ งไดรบอนญาตจาก

กรมปศสตวใหใชในฟารมเลยงสตว โดยใหใชตามค าแนะน าในฉลากผลตภณฑทขนทะเบยนกบ

กรมปศสตว

เลอกใชสารท าความสะอาดและน ายาฆาเชอทอยในรายชอสารเคม/ผลตภณฑวตถอนตรายทอนญาต

ใหใชในฟารมเลยงสตวของกรมปศสตว และควรมคมอปฏบตงานเกยวกบการเตรยมน ายาฆาเชอ

หรอปฏบตตามค าแนะน าบนฉลาก

ตองจดเกบสารเคม ยาฆาเชอ หรอผลตภณฑวตถอนตรายชนดตางๆ เปนสดสวนในสถานทเกบเฉพาะ

เพอควบคมการหยบใชไมท าใหเกดการปนเปอนสจงหรด และไมเกดอนตรายตอบคคล ภาชนะบรรจ

สารเคม น ายาฆาเชอ หรอวตถอนตรายทเสอมสภาพ หรอใชหมดแลวตองท าลายหรอก าจดดวยวธ

ทถกตอง เพอปองกนการน ากลบมาใช

ผปฏบตงานตองมความร ความเขาใจในการใชสารเคม ยาฆาเชอ หรอผลตภณฑวตถอนตรายทถกตอง

รวมทงมความร ความเขาใจเกยวกบการปองกนตนเองจากการใชสารเคม ยาฆาเชอ หรอผลตภณฑ

วตถอนตรายและการปฐมพยาบาลเบองตน

รายการท 3 สขภาพสตว 3.1 การปองกนและควบคมโรค

ขอก าหนด 3.1.1 มการปองกนและฆาเชอโรค อปกรณ และบคคลกอนเขา-ออกจากฟารม รวมถง

มการจดบนทกการผานเขา-ออกจากฟารมของบคคลภายนอกทสามารถตรวจสอบได

ค าอธบาย

การปองกนและฆาเชอ อปกรณ และบคคล เปนมาตรการทใชปองกนหรอลดความเสยงในการน าเชอโรค

เขาสหรอออกจากฟารมหรอโรงเรอน จงตองมการจดมาตรการควบคมโรคกอนเขา-ออกฟารมหรอ

โรงเรอน โดยมการฆาเชอโรคอยางเหมาะสมกอนเขา-ออกฟารมดงน

มกษ. 8202(G)-2560 10

(1) บคคล

(1.1) มบนทกการเขา- ออกจากฟารมของบคคลภายนอก

(1.2) ผทจะเขาในพนทเลยงจงหรดจะตองลางมอ และเปลยนรองเทาทใชในฟารมหรอโรงเรอน

หรอมมาตรการปองกนการปนเปอนจากรองเทา (1.3) ตองท าความสะอาดและฆาเชอเสอผาและรองเทาทใชภายในฟารมหรอโรงเรอนทกครง

หลงใชงาน

(2) มการฆาเชออปกรณทถกตองตามหลกวชาการ กอนน าเขาฟารมหรอโรงเรอนเพอปองกนการปนเปอน

ของเชอโรค

นอกจากนตองมการจดการหรอมาตรการทเหมาะสม ดงน

1. ควบคมสขลกษณะภายในฟารมเพอไมใหเปนแหลงสะสมเชอโรค โดยหามน าอาหารเขาไป

รบประทานภายในโรงเรอน

2. ปองกนไมใหแมลงและสตวพาหะอนๆ เขามาในโรงเรอน มแผนการควบคมและก าจด

อยางสม าเสมอทงภายนอกและภายในโรงเรอน

รายการท 3 สขภาพสตว

3.1 การปองกนและควบคมโรค

ขอก าหนด 3.1.2 กรณเกดโรคระบาดหรอสงสยวาเกดโรคระบาด ใหปฏบตตามกฎหมายวาดวย

โรคระบาดสตวและค าแนะน าของกรมปศสตว

ค าอธบาย

ในกรณทเกดโรคระบาดหรอสงสยวาเกดโรคระบาด ใหปฏบตตามกฎหมายและค าแนะน าทเกยวของ

เพอใหการปฏบตงานเปนไปอยางถกตอง เหมาะสม สอดคลองกบสถานการณปจจบนและมประสทธผล

ในการควบคมโรคระบาด ตลอดจนเปนการลดความสญเสยทางเศรษฐกจทจะเกดขนดวย

ถาพบวาจงหรดมอตราการตายสงผดปกตใหแจงสตวแพทยเขาตรวจสอบปญหา และในกรณทเกด

โรคระบาดหรอสงสยวาเกดโรคระบาดตองปฏบตตามกฎหมายวาดวยโรคระบาดสตว และค าแนะน า

ของกรมปศสตว ทงนควรมการท าลายซากจงหรดทตายดวยวธการทเหมาะสม ณ บรเวณท าลายซาก

รายการท 3 สขภาพสตว

3.2 การบ าบดโรคสตว

ขอก าหนด 3.2.1 อยภายใตความดแลของสตวแพทย โดยปฏบตตามกฎหมายวาดวยวชาชพ

การสตวแพทยและฉบบแกไขเพมเตม และตามขอก าหนดในมาตรฐานสนคาเกษตร มกษ. 9032

เรอง ขอปฏบตการควบคมการใชยาสตว

ค าอธบาย

สตวแพทยเปนผทมความร ความเขาใจเรองการจดการดานสขภาพสตว โรคระบาดทส าคญ และโรคอบตใหม

การใชยาภายในฟารม ดงนนการตรวจวนจฉย การรกษาโรค การปองกนการเกดซ า การใหค าแนะน า

11 มกษ. 8202(G)-2560

และควบคมการใชยา รวมทงการก าหนดระยะเวลาหยดยาและออกใบสงยา ตองอยในความดแลของ

สตวแพทย โดยปฏบตตามกฎหมายวาดวยวชาชพการสตวแพทย และตามขอก าหนดในมาตรฐานสนคา

เกษตร มกษ. 9032 เรอง ขอปฏบตการควบคมการใชยาสตว และกฎหมายฉบบอนทเกยวของกบ

การบ าบดโรคสตว

รายการท 4 สงแวดลอม

ขอก าหนด 4.1 ก าจดหรอจดการขยะมลฝอย ของเสย และมลจงหรดดวยวธการทเหมาะสมและ

ถกสขลกษณะ เพอไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม

ค าอธบาย

ขยะมลฝอย และของเสยจากฟารมจงหรดมผลกระทบตอสภาพแวดลอม และท าใหเกดการปนเปอน

สพนดนแหลงน าและอากาศ อกทงอาจจะเปนแหลงแพรเชอของโรคตดตอตางๆ ได

ตองก าจดขยะ ของเสย และมลจงหรดภายในฟารมโดยแยกประเภทของขยะและของเสยใหถกตอง

ตามหลกสขาภบาล เกบรวบรวมขยะมลฝอยและของเสยไวในภาชนะทมฝาปดมดชด และน าไปก าจด

โดยวธการทเหมาะสม เพอไมใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม

รายการท 4 สงแวดลอม

ขอก าหนด 4.2 กรณทปลอยน าเสยออกสแหลงน าสาธารณะใหบ าบดอยางถกตองกอนปลอยออกส

ภายนอกฟารม

ค าอธบาย

การปลอยน าเสยจากฟารมสสงแวดลอมโดยไมผานการบ าบด จะกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพ

สงแวดลอมและสาธารณสขซงมผลกระทบตอการเลยงสตว การเพาะปลก และกจกรรมอนๆ ในบรเวณ

ขางเคยง

กรณปลอยน าเสยออกสแหลงน าสาธารณะ ตองมการบ าบดน าเสยจากฟารมตามกฎหมายทเกยวของ

ในกรณทเกดโรคระบาดภายในฟารม ตองฆาเชอและบ าบดน าเสยจากฟารมกอนปลอยออกนอกฟารม

ตามวธทเหมาะสม เพอไมใหเชอแพรกระจายสสงแวดลอมภายนอก

รายการท 5 การบนทกขอมล

ขอก าหนด 5.1 มการบนทกขอมลผลการปฏบตงานในขนตอนทส าคญในการจดการฟารมทม

ผลกระทบตอสขภาพ ผลผลตและการควบคมโรค

ค าอธบาย

เพอใหสอดคลองกบมาตรฐานอาหารปลอดภยในดานการตามสอบของกระบวนการผลต ฟารมจงหรด

จงตองมการบนทกขอมล เพอเปนหลกฐานในการท างานแตละขนตอน วาถกตองตามวธปฏบตทก าหนด

ไวหรอไม นอกจากนยงเปนประโยชนในการใชเปนขอมล เพอวเคราะหหาสาเหตทมาของปญหาหรอ

ขอผดพลาดในกระบวนการผลตได

มกษ. 8202(G)-2560 12

รายการท 5 การบนทกขอมล

ขอก าหนด 5.1.1 ขอมลเกยวกบการจดการดานบคลากร

ค าอธบาย

ตองมการบนทกขอมลเกยวกบการจดการดานบคลากรและบนทกขอมลการอบรมของบคลากรรวมถง

ขอมลการตรวจสขภาพประจ าป

รายการท 5 การบนทกขอมล

ขอก าหนด 5.1.2 ขอมลเกยวกบการจดการดานการผลต เชน ขอมลชนด รนการผลต อาหาร การจดการ

ฟารม และผลผลต

ค าอธบาย

ตองมการบนทกขอมลเกยวกบการจดการดานการผลต เชน ขอมลชนด รนการผลต การกนอาหารและน า

อตราการตาย จ านวนผลผลตทไดในแตละรน

รายการท 5 การบนทกขอมล

ขอก าหนด 5.1.3 ขอมลการควบคมปองกนและบ าบดโรค เชน ขอมลการใชยา สารเคม

ค าอธบาย

ตองมการบนทกขอมลการควบคมปองกนและบ าบดโรค เชน ขอมลการใชยา สารเคม โดยระบชอ ชนด

รนการผลต วนทใช และปรมาณการใช

รายการท 5 การบนทกขอมล

ขอก าหนด 5.2 ใหเกบรกษาบนทกเปนเวลาอยางนอย 3 ป

ค าอธบาย

เกบบนทกขอมลเพอการตรวจสอบไวอยางนอย 3 ป กรณทผลตผลมปญหาภายหลง ขอมลดงกลาว

จะเปนประโยชนในการตรวจสอบใหทราบถงทมาของปญหาได