Thực Trạng và Giải Pháp Chuyển Đổi Mô Hình Phát Triển Kinh Tế Nông Nghiệp – Công Nghiệp và Phân Bố Không

Gian Sản Xuất của Vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long

GSVõ-TòngXuânĐạiHọcNamCầnThơvtxuan@nctu.edu.vn

V20170924 1.2.3.5

Thực trạng sản xuất nông nghiệp – Công nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (1) • Đầutưcủanhànướcchopháttriểnnôngnghiệp:

•  Suốthơn40nămthốngnhấtđấtnước,chínhsáchanninhlươngthực(ANLT)đãănsâuvàocổirễcủatừngngườinôngdânvàlãnhđạo,chỉđạosảnxuấtcáccấp.

• Hầuhếtđầutưtổchứcsảnxuấtnôngnghiệpchỉchocâylúa,từhệthốngthủylợidẫnngọtđếnngănmặn–khôngmànggìđếnphítổnrấtcaocủanhànướcmàkhônghiệuquảkinhtếvàthiệthạivềlợitứccủanôngdântrồnglúa,chodùViệtNamxuấtkhẩugạonhì,batrênthếgiới

• Nôngdânphầnlớnsảnxuất:•  vớiquánmnhtrồnglúavàlúavìnhànướcđãtổchứchạtầngđểtrồnglúa;

•  diệnmchnhỏlẻvàmanhmún;•  tựphát,vớikỹthuậtkhôngphùhợptrongthờiBĐKH.

• Mộtítnôngdâncáthểkhác:•  Trồngcâyănquả,nuôitôm,nuôicá;•  Tựphát,khôngđượchệthốngnhànướcđầutư(vìtráichủtrươngANLT);

•  Dùngkỹthuậttheokinhnghiệmdângian,khôngthânthiệnmôitrường;

•  Chiphícao,sâubệnhnhiều.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (2)

• Nhómnôngdântrồngmía:tuycóđầuraổnđịnhvớinhàmáyđường,nhưng:

• Canhtáccáthể,diệnmchmanhmún;nhàmáykhôngcóvùngnguyênliệulớn;

• Kỹthuậttheocổtruyềnvìhệthốngkhoahọcphụcvụquáyếu;• Dễxóaquihoạchcủanhànước,bỏmíađểtrồngnhữngcâytrồngcógiátrịcaohơn(khoaimì,mảngcầu,caosu…)khiếnnhàmáyđườngkhôngđủnguyênliệu.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (3)

• Côngnghiệpphụcvụnôngnghiệp:• Chủyếuchocơgiớihóatrồnglúatừchuẩnbịđấtđếnthuhoạchvàsauthuhoạchnhưsấylúa,xayxát.Nhàmáychếbiếnragạothườngkhôngtruynguyênđượcnguồngốcvìphầnlớnlúaquathươngláimuagom.Gạophầnlớnkhôngthươnghiệu;

• Mộtphầnchochếbiếnthủyhảisảnvàtráicây,nhưngchủyếulàđầutưtựphát,muanguyênliệuquathươngláitheokiểu“ănxỗiởthì,”khôngthểtruynguyênnguồngốc,thànhphẩmkhôngthươnghiệunổi�ếng.

• Nôngdântrồngcâyănquảtựphát,nhàmáychếbiếncũngtựphát,chưađạtmứchiệnđại:cảhaibênkhônggắnkếtnhauđượcvìnhànướckhôngcóbiệnphápchonhữngcâytrồngngoàilúa,nênkhôngaiquihoạchvùngtrồngnguyênliệu.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (4)

• Nhiềuchínhsáchkhônghoặcrấtkhóthựchiệnvìkhôngcóchỉđạoxuyênsuốt,thídụ:

• VấnđềchuyểnđổicơcấunôngnghiệpvùngĐBSCL:mọilãnhđạođềulúngtúngkhôngbiếtphảiphávỡquánmnhtrồnglúanhưthếnào?

• Ưuđãidoanhnghiệpnôngnghiệp:cácdoanhnghiệplàmănthật�nhkhótranhthủvayđượcvốnưuđãi.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (5)

• Quảnlýđiềuhànhdoanhnghiệp:thườngdongườithiếuđàotạochuyênmônvàcơbảnởcấpdoanhnghiệp,nôngdânsảnxuất,vàlãnhđạođịaphương.

• Quyhoạchvùngnôngnghiệp•  Thườnglàduyýchíthayvìtheonhucầuthịtrườngvớikếhoạchsảnxuấtđồngbộtheochuỗigiátrị,dođóbảnđồquyhoạchthườnglàđểtrangtríhơnlàđểsửdụng.

• Nhượcđiểmlớnnhấtlàquyhoạchcủatalàquyhoạchriênglẻtừngngànhkhôngmchhợplạiđượcđồngbộ,ngànhnàocũnglàmquyhoạchvàchorằngquyhoạchcủamìnhlàquantrọngnhất.Rấttốnkém,nhưngkếtquảcuốicùngvẫnkhó/khôngthựchiệnđược.

Thực trạng sản xuất nông nghiệp của Đồng Bằng Sông Cửu Long (6)

Trong thời BĐKH, chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp cần Quy Hoạch Tich Hợp

• Khácbiệtgiữatổnghợpvàmchhợp.• Cầnmộtchỉhuytrưởngmớilàmđượcmchhợp:

• cócôngtâmvàquyếttâm• cótầmnhìn20nămthayvìchỉ5năm,• biếthuyđộngnhântàiđểcùngthẳngthắnphânmchnhữngthếmạnh,nhượcđiểm,tháchthức,cơhộiđểnhậnđịnhhướngđiđúng

• Rồiquyếtđịnhngay.

Đặc điểm thời kỳ Biến Đổi Khí Hậu

• BĐKHdoconngườigâyra• Mưa,nắng,bảolụt,khôhạnkhôngthểlườngtrướcnhưxưakia;

• Nhưngchắcchắn2thựctế:(1) nướcngọtđanggiảmmạnhkhôngnguồnthaythế

trongkhinướcmặncóthểdângcaohơn;và(2) đấtđaixóimòn,diệnmchmấtdầnchoxâydựngđôthị

vàcôngnghiệp.

•  NguyêntắcchungtrongthờiBĐKH:• Cònđểnôngdânlàmăncáthể,đấtđaimanhmúng,tựdonuôitrồngkhôngtổchức,làcònsốngtrongthờitựcungtựcấp–nôngdânvẫnnghèomuônthuở.

• Sửdụngnướcngọtmộtcáchkhônghiệuquảlàcòntrongthờikỳbaocấp,làmnghèocảxãhội,vàlàmcạnnhanhngânsách.

• Doanhnghiệpvớicôngnghệchếbiếnsảnphẩmbằngnguyênliệukhôngtruynguyênđượcnguồngốclàcòndungtúngchosảnxuấtkhôngtráchnhiệm,lườnggạtngười�êudung,xâmhạiuymnhcủacôngtyvàcủaquốcgia.

Hướng sản xuất nông nghiệp và công nghiệp phụ trợ (1)

Hướng sản xuất nông nghiệp và công nghiệp phụ trợ (2) • Trước�êncầnxácđịnh:câygì,congìvàthịtrườngsảnphẩmđóởđâuđanghoặcsắpcần?• CóthểcácthamtánthươngmạitrongcácĐSQVNởcácnướcphảiđượcgiaotráchnhiệmdiềutranghiêncứuđểthôngbáovề,

• BộCôngThươngvàBộNN-PTNTvànhấtlàđôngđảodoanhnhâncần�mhiểuthemyếutốthịtrườngnày.

• Mục�êusaucùnglàchúngtachọnramộtsốcây,conchiếnlượccógiátrịcao,khôngcầnnhiềunướcngọt,cóthểsửdụngnướcmặn.

• Khôngchọncâytrồngsửdụngquánhiềunướcngọtđắt�ềnnhưnggiátrịthươngmạilạirấtthấp(chủyếulàcâylúa).

• Trongquátrìnhchọnlựacây,con,cầnthiếtphảicócácnhàdoanhnghiệpthamgiatừđầu,vìhọlàngườisaucùngsẽđầutưsảnxuấtnguyênliệuvàchếbiếnthànhcácmặthàngcungcấpchothịtrường.

Hướng sản xuất nông nghiệp và công nghiệp phụ trợ (3)

• Quyhoạchmỗicâyconchiếnlược,ngànhchuyênmôncủanhànướcvàdoanhnghiệpchíthúlàmănvớicâyconnày,cầncùngnhauthiếtkếcácnộidungchínhsauđây:

• Doanhnghiệpvớicácthông�nthịtrườngđầuradựkiếncủamìnhsẽđăngkýquimôsảnxuất;

• Xácđịnhđịabànnàocầnkhoanhvùng,diệnmchbaonhiêu;• Cùngchínhquyềnđịaphươngtổchứchợptácxãnôngnghiệptrênđịabànđãđượckhoanhvùngđểnớirộnghạnđiềnđạtyêucầucủadoanhnghiệpđầutư.

• Thiếtkếthủylợivàcáccơsởhạtầngthiếtyếukhác.

Hướng sản xuất nông nghiệp và công nghiệp phụ trợ (4)

Tổ chức sản xuất “mềm” thoát ly cách tổ chức sản xuất cũ hiện tại chỉ cho sản xuất lúa. CáchTổChứcSảnXuấtMềmnhưđãtrìnhbàysẽgiúpmỗiđịaphươngtrênđịabànĐBSCLchủđộngquyhoạchmchhợpchomỗicây,conchiếnlượcđãxácđịnhvàcódoanhnghiệpđầutư.Nhànướcvànhàdoanhnghiệpcùngquyhoạchvùng(nguyêntắc“nớirộnghạnđiềnđểnhàdoanhnghiệpcónhiềucánhđồnglớn,trongkhinôngdânkhôngbịmấtđấtmàlạicóviệclàmthamgiasảnxuấtnguyênliệuchonhàđầutư),�ếpđếnquyhoạchthủylợitheonhucầucủasảnxuất,quyhoạchgiaothông,xâydựng,v.v.cũnghướngtớicùngmục�êu….

Quy hoach tích hợp hướng thị trường trong điều kiện BĐKH là chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp bền vững. Quyhoạchmchhợpnhưtrênlàquyhoạchđểthựchiệnrathịtrườngluôn,chứkhôngchỉđểbáocáohoặctrưngbày.Chuyểnđổicơcấunôngnghiệplàđây,xâydựngnôngthônmớicũnglàđây.Rồichúngtasẽcó:• nhữngcánhđồnglúa,míahàngnghìnhecta;• nhữngvườntrạihàngtrămhectaxoàiCát,chômchôm,nhãn,quíthồng,khóm,chuối,sầuriêng;

• nhữngtrạitôm,cá….hàngnghìnhecta;• Hàngchụctriệunôngdângiàu;• Ngânsáchnhànướcgiảmbộichi.

Một số chuyển đổi diện tích nông nghiệp quan trọng

• VìphảithựchiệntrongđiềukiệnBĐKH,nguồnnướcngọtvàđấtđaingàycànghạnchế:

• Mộtsốcâytrồngphảigiảmlại(vìkémhiệuquảlạithặngdưnhiều);

• Mộtsốcâyconphảipháttriểnrộnghơn(giácao,nhucầucao).• Vùngsảnxuấtđượcquyhoạchphảicócôngnghiệpphụtrợkèmtheo

• Khucôngnghiệpcónhàmáychếbiếnhoặcbảoquản,cáccôngcụdungtrongcáckhâusảnxuấtnôngthủysản.

• Cơsởlogis�cshiệnđại.

Lúa gạo (1)

• Đặcđiểm:• rấttốnnướcngọtnhưnggiágạoquáthấp.Dântrồnglúakhônghưởnglợibaonhiêu.dứtkhoátgiảmdiệnmchlúa3vụ

• câytrồngrấtngắnngày,trongvòng90ngàylàcóăn;

• đangđượcsảnxuấtthặngdưtrên10triệutấn/năm.Theoluậtcungcầu,cungtăngnhiềumàcầukhôngtăngtươngxứng,thìgiáphảisụtxuốngthấptriềnmiên.

• Giữdiệnmchlúatạivùngphùsacóđầyđủnướcngọtđầunguồn;• hạnchếvụ3đểlấynướclũ(đượcphùsa,cátôm,sensúng…)• chuyểncácdiệnmchlúabấpbênhđầutưcao(vùngphènnặng,vùngmặn)sangnuôitrồngcâyconcógiátrịcao(lênliếpcâyăntráithíchhợp,lênliếpmía,nuôicáđồng,nuôitôm);(Tháilanchuyểnhàngtrămngànhectalúasangtrồngmíatừ3nămnay,vàđang_ếptụchàngnăm).

• Cáckhubaođêtrồnglúa3vụcóthểchochuyểnthànhkhulênliếptrồngcâyăntráinếucódoanhnghiệpcầndiệnmchcólượnglớntráilàmnguyênliệu)

Lúa gạo (2)

• Giốnglúa(nếp):• ưu�ên1:gạoloạithứcấp

• xuấtkhẩugạochoPhilippin,Indonesia,Nigeria,Ghana…;

• xuấtkhẩubộtgạochoNhậtBàn,Australia,…)• ưu�ên2:

• gạothơmhạtdài(xuấtchocácnướckhác),• gạojaponica(XKđiTrungQuốc).

Lúa gạo (3)

•  cóthểnuôi,quảngcanh,bánthâmcanh,hoặcthâmcanh.•  Phảidồnđiềnđổithữa,xâydựnghệthốngthủylợilấynướcmặnsạchvàophavớinướcngọtđưavàotừngthữavuôntômvànướcthảitừtừngvuôntômđượcđưarakhuxửlýcórừngngậpmặn

Tôm: 1) Tôm sú, tôm thẻ chân trắng….

Tôm: 2) Tôm càng xanh

• Kếthợpnuôitrongruộnglúa–• Hoặcnuôitrongruộng3vụlúavùngngậpsâucóbaođêtrongĐồngThápMườichuyểnđổithành1vụđôngxuân–(nuôitômcàngxanhtừlúcthuhoạchlúađôngxuânđếnlúcchuẩnbịvụđôngxuântới).

Cây ăn trái

• Cácnướcgiàu(ônđới)rấtthíchtráicâynhiệtđớinhưcủachúngta:Xoài,Chômchôm,Nhãn,Bưởi,Cam,Quít,Sầuriêng,Cocoa,Coconut,Pineapple,Mãngcầu,…..

• Vùngsảnxuấtcâyăntráicầndiệnmchliềnkề(HTXNNđượcdồnđiềnđổithữa)bốtrítrênvùnglúachuyểnđổicóbaođê;hoặcdọctheođấtbờsông.

Vùng cây ăn trái phải gắn với công nghệ chế biến và bảo quản. Cầncónhàmáysơchếhoặcchếbiếntráicâyđạtyêucầuantoànvệsinhthựcphẩm,đượcxâydựnggầncácvườncây,vớiđủtrangthiếtbịchếbiến,bảoquản