Grupi për Studime Juridike dhe Poli�ke

Në valle me EULEX-in: Luj shote luj...!

Seri e analizave "Çka shkoi ters?"

Seria e analizave “Çka shkoi ters?

Projekt i Fondacionit të Kosovës për Shoqëri të Hapur Projekat Kosovske Fondacije za Otvoreno Društvo Project of the Kosovo Foundation of Open Society

Në valle me EULEX-in: Luj shote luj...!

Nga: Grupi për Studime Juridike dhe Poli�ke

Copyright©2013.Forum2015.

2013FondacioniiKosovëspërShoqëritëHapur

Pikëpamjeteshprehuranëkëtëbotimnukpasqyrojnëdomosdoshmërishtpikëpamjete:FondacionittëKosovëspërShoqëritëHapur(KFOS).

Publikuarnga:Forum2015-projektoperacionaliKFOSPërktheunëgjuhënshqipe:QerimOndozi

ImzotNikëPrelanr.1310000PristinaKosovo

Përmëshumëinformata:info@kfos.org

www.kfos.org

Përmbajtja

Hyrje 5

EULEX-idështojqënëmënyrëtëduhurtëvendosetdhetëvendosëzbatimineligjitnëveriuneKosovës 7

QasjaneutralendajstatusitkashkaktuarmospërputhjenëzbatiminemisionittëEULEX-itnëzbatimineligjit 9

Përpariminëtrajtiminerastevetëkrimitorganizuartëprofilittëlartëtëdhekorrupsionitishteipamjaftueshëm 11

EULEX-ishfaqkoordinimtëdobëtmeaktorëtndërkombëtarë,nëveçantimeKFOR-in 15

BurimetnjerëzoretëEULEX-itjanëtëpamjaftueshmesipasojëemungesëssëkapacitetit,strukturësdhekoordinimit 17

Përqendrimiminimalteksektoriidrejtësisëkaçuartekniveliiulëtirezultateve 19

EULEX-ikaparësuksestëkufizuarnëtransferimineautoritetitdhekapacitetevetekinstitucionetlokaledhearritjenerezultatevengaveprimeteMMK-së 21

Agjendaeshteteveanëtarekufizonkohezioninemisionit 25

NdikimiijashtëmpolitikmbiEULEX-inështëigjithanshëm 26

EULEX-inukishtenëgjendjetëmerrtembështetjenepublikutdhelegjitimitetinlokal 27

4

5

MisioniisundimittëligjitEULEXnëKosovëështëmisionimëimadhderimëtaniiPolitikavetëPërbashkëtatëSig-urisëdheMbrojtjes(PPSM).DeklarataeMisionittëEULEX-itishtebërënëvitin2008nënjëVeprimtëPërbashkëttëKëshillit.MisioniicaktuariEULEX-itështëtë“ndihmojin-stitucioneteKosovës,autoritetetegjyqësisëdheagjencitëezbatimittëligjitnëpërpariminetyrekahqëndrueshmëriadhepërgjegjësia,dhenëzhvillimtëmëtutjeshëmdhepër-forcimtënjësistemigjyqësortëpavarurshumëetnik,dheshërbimevedoganoredhetëpolicisëshumëetnike,dukesiguruarqëkëtoinstitucionetëjenëtëlirangandërhyrjetpolitikedherespektimiistandardevetënjohurandërkom-bëtarishtdhepraktikavemëtëmiratëEvropës.”1MisioniizbatimittëLigjitEULEX,përveçmbajtjessëdisafunksion-eveekzekutive, ishtendërtuarqëtëpërkrahndërtiminekapaciteteve dhe zhvillimin e institucioneve të zbatimittëligjitnëKosovë.FunksionikyçiEULEXishtetëmësoj“monitoroj,mentoroj, dhe këshilloj (MMK) “ institucionetKosovarepërzbatimtë ligjitnëkrijiminepraktikave in-stitucionalepër tëpërkrahurdemokratiziminepërgjith-shëmtështetit.Sidoqoftë“përkundërndihmëssërëndë-sishmetëBE-së,përpariminëpërmirësiminezbatimittëligjit është i kufizuar”.2 Rreziqet janë tëmëdha “ pasi qëmisionimëimadhiPPSM-sënjëdështimiEULEX-itnëKo-sovëdotëishtedështimiProjektitEvropiannëKosovë,dhe

1EULEXKOSOVO.BEMisioniiSundimittëLigjit,EULEX/18.(Tetor2012).Marrëngahttp://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/missionPress/files/121010%20Factsheet%20EN%20version%2018%20TC.pdf2GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNr18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjitP.15

potencialisht në tërë regjionin e Ballkanit Perëndimor.”3Disakanëargumentuarsenënivelinstitucional,themelor,konfliktethorizontale(politike)nëmesshteteveanëtaretëBE-sëlidhurmestatusineKosovëskanëshkaktuar“njohjetëdykuptimta”dhenivelevetëulëtatëkohezionitnësek-torëtedrejtësisëdhetëpolicisë–‘nëfuqitëpaaftë’–qëkapenguarndikiminesajsidheefektshmërisë.4Dhetjerët,siMinistriiMbrojtjessëGjermanisë,ThomasdeMaiziere,kanëargumentuarqënënivelorganizativ,PoliciaeEULEX-itnëKosovëështë“nërrugënegabuar”dhekadështuartëzbatojmandatinevettëzbatimittëligjit;aibënthirrjepër“njëfillimtëri,emërtëri,strukturëtëredhemandattëri”iciliduhettëvendosetnëniveltëBE-së.5Mandati,kuMMK-jaishtefaktorjetik,nukështëpërmbushurosenukështëndryshuar/lëvizurnëndërkohë.Nëterren,EULEX-iështëballafaquar me një numër të sfidave të veçanta, shumëprej të cilave vazhdojnë të pengojnë punën e EULEX-it,enëveçantinëpjesënveriore tëKosovës.Mbiçkapalëteinteresuarasidhestudiuesitngaregjionetdheshkollatendryshme tëmendimitshumëqartëpajtohenështë seEULEX-iduhetnëmënyrëtësuksesshmetërealizojëob-jektivatemandatittëtij. KjoanalizëkapërqëllimqënëmënyrëkoncizedheatërealetëbëjidentifikiminedhjetëzonavekuEULEX-itishkoipunakeq.

3Greiçevci,Labinot.(2011).“AktrimiiBE-sënëMarrëdhënietNdërkombëtare:RastiiMisionittëEULEX-itnëKosovë.”PerspektivatmbiPolitikatEvropianedheShoqëria,12:3,fq301.Marrëngahttp://dx.doi.org/10.1080/15705854.2011.5963074Ibid.5GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNr18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.faqe29.

Hyrje

6

7

EULEX-iutreguaipaaftëtështrijësundimineligjitgjith-andejterritorittëKosovës.ShumëjanëpajtuarqëEULEX-ikadështuarnëmasëtëmadhenëmisioninetijtëzbatimittë ligjit në pjesën veriore të Kosovës. Sipas Gjykatës Ev-ropianetëAuditorëve,“ndërhyrjeteBE-së[nëveri]ishinshumëtëkufizuaradhenukkishtegatifarepërparimnëzbatimineligjit”6.Nëveri,EULEX-i,duhejnëmënyrëmini-maletëishtetëfokusuarnëzvogëliminekrimitdhekon-trabandimitsidhetrajtiminenjënumritërastevetëkrimittë organizuar dhe të dhunshëm. Por, sidoqoftë ekzistonnjënumëripengesaveqëekanëpenguarEULEX-intëbëjpërparimedomethënësenëkëtofushanëveri.Sipërfillim,misioniizbatimittëLigjitEULEXishtekishteproblemetëçohetnëkëmbësipasojëelirisësëlëvizjessëkufizuarnëveriqëushkaktuangabarrikadatdhepikatekontrollitqëmbuluanveriunkryesishtnëmestëverëssëvitit2011dheverëssëvitit2012.

RrjeteteserbëvetëKosovësnëveri,disatëndikuaraosetëdetyruarangaparalelëtqëmerrninmbështetjengaBeogra-didhedisaqënëmënyrëstrategjikejubashkuançështjes,7ngritënbarrikadatnëverënevitit2011qënëmënyrëefek-tivendaluanDoganëndhePolicinëeEULEX-itsidhetëKo-sovësqëtëarrijnënëkufirinveriordhetëndalojnëmallratdhenjerëzitqëtëlëvizninlirshëmnëpjesënmëtëmadhetëveriuttëKosovës.DerisaKFOR-iishtenëgjendjetëudhëtojrelativishtlirshëmgjithandejveriutderinëdhjetortëvitit

6ZyraPolitikeeEULEX-it.KomunikatëPersonalePersonal.(Tetor2012).7NATOCHANNEL.TV(11Dhjetor2011).KosovaTestonLirinëeLevizjes.”Marrëngahttp://www.nato.int/cps/en/natolive/top-ics_48818.htm

2011,rrjetetëserbëvetëKosovësvazhduantëorganizo-hennëpërpostblloqetembeturadukeepenguarlëvizjeneDoganierëvedhePolicëvetëEULEX-itdhetëKosovësgjith-andejnëkalimetkufitarenëveri.8PamundësiaePolicisësëEULEX-itdhetëKosovëstëudhëtojnë lirshëmnëveritërësishtikapenguarqëtërealizojnëqëllimetevetaqëtëvendosinsundimineligjitnëveritëKosovës,dhepërmëtepërngavendosjaesigurisëdhekontrollit(jashtëstruk-turaveparalele)nëterritorineveriut.Përshkaktëopera-cionevetëlargimittëpostblloqeverrugorenëfillimtëvitit2012,përleshjetnëmestëforcavendërkombëtare(EULEXdheKFOR)dheSerbëveKosovarnëveriishinnëminimumderikahmesiimuajitshkurt.SerbëtmadjefilluantëlejojnëEULEX-intëkalojëbarrikadatdyherënëditë.9Sidoqoftë,kjopraktikëebënEULEX-intëtregojmungesëtëkontrollitnëveridhetregonvarshmërinëemisionitpërbashkëpun-imtëSerbëvetëveriut;përEULEX-in,kjolejeekalimitdyherënëditëkakrijuarnjëprecedenttëdëgjueshmërisësëEULEX-it ndaj barrikadave dhe taktikave të strukturaveparalelesidhepërkrahësvenëveri.Kjosituatëparapraketregon pamundësinë e EULEX-it të ushtroj funksionet evetakyçepërderisastrukturatparaleledheSerbëtnëverimbesintëpërkushtuarndajfrenimittëautoritetevetëtyrenëveri.

8GrupiNdërkombëtarëiKrizës.“Bazaetëdhënavetëvëzhgimittëkrizës.”http://www.crisisgroup.org/en/publication-type/cri-siswatch/crisiswatch-database.aspx?CountryIDs=%7BE549D816-1DF9-4BC0-B890-0F3A2B62FD1B%7D9KocijancicecituarnëB92.(11Tetor2012).GjermaniakritikonMisionineBE-sënëKosovë.”Marrëngahttp://www.b92.net/eng/news/politics-article.php?yyyy=2012&mm=10&dd=11&nav_id=82609

EULEX-i dështoj që në mënyrë të duhur të vendoset dhe të vendosë zbatimin e ligjit në veriun e Kosovës

8

PyetjambetetpëratësepërseKFOR-iishtenëgjendjetëudhëtoj lirshëm kurse EULEX-i e kishte ende të ndaluarkaliminebarrikadavedhe“pikavegrumbulluese”nëveri.SipaszyrtarëvetëKFOR-it,kjorrjedhngafaktiseEULEXhetondhearrestonqytetarëteveriut,sipjesëemandatittëtyretësundimittëligjitqëshkaktondyshimepërqytetarët;mandatiiKFOR-itvetëmshtrihetteksiguria,pafunksionine arrestimit ose hetuesisë, duke lejuar KFOR-in të jetë iperceptuarngaqytetarëteveriutsiforcëndërkombëtarepaqeruajtësemëshumëepaanshme.Ndërsapërveçasaj,ekziston një perceptim që, në veri, EULEX-i është zëv-endësimipjesshëmiQeverisësëKosovës.

Perceptimi se EULEX-i është duke zbatuar Planin eAhtisaaritdhenukembanplatformënestatusitneutralpoashtukarrënuarEULEX-innëkontrollinetyrekufitardhepërpjekjevedoganore.Nëkëtëdrejtim,serbetnëveridheSerbiakanëparëdoganënfunksionalesishenjezbatimittëPlanittëAhtisaaritngaanaeEULEX-itdhepranimittështetësisësëKosovës.BE-jaumunduakrahpërkrahmeEULEX-inqëtëtrajtojëçështjenedoganësdhekontrollittëkufijve.Nëfakt,karakteriistatusitneutraliPPSM-sëubëmanifestnëpaaftësinëeBE-së tënegociojmarrëveshjendoganoredhetëkontrollittëkufijvetëvitit2011;paaftësiapërtënxiturkëtëmarrëveshjemëtutjeshpiutekngjarjetdhetrazirat qëepamundësuanEULEX-intërealizojmi-sioninesajnëverigjatëpjesësmëtëmadhetëvitit2011dhe2012.SidoqoftëmeaftësinëeBE-sëpërtënxiturnjëzgjidhjepërdoganëndhetëzbatojmarrëveshjetkufitarekahfundiivitit2012,zyrtarëtedoganavedhepolicisësëEULEX-itishinnëgjendjetëveprojnërelativishtmirëduke

përdorurtransportinajrormëshumësesaatëtëlëvizjesnëtokë.BrendakontekstittëmandatittëQershorittëvi-tit 2012, EULEX-i ka bërë disa hapa bazik për të rriturprezencënetyrenëverimepërfshirjemëaktivenëfushënegjyqësoritdheprezencësmëtëfuqishmetënjënjësietëretëpolicisëspecialenëveritëKosovës.”10BE-japrettëgjejnjëzgjidhjepërçështjeneveriutnëdialogunKosovë-Ser-bi.ZëdhënësjaeCatherineAshton,MajaKocijancicdeklarojse“zgjidhjapolitikeështëedomosdoshme”përtëzgjidhurçështjennëveri tëKosovësdhesekjozgjidhje“mundtëgjendetvetëmpërmesdialogut.”11

Përderisa vështirësitë e EULEX-it në veri pjesërisht rrje-dhin nga dëshira lokale për të penguar lirinë e lëvizjes,EULEX-idukshëmkishtemungesëtënjëplanitëqartëpërtëvendosursundimineligjitnëveritëKosovës.PublikuekaparëEULEX-insitëprirurtëprioritizojqëllimetpoli-tikedheDialogun,dukehumburkështubesueshmërisingabrendaashtuedhengajashtë.DështimiabsolutiEULEX-ittëvendosetdhetëcaktojsiçduhetpolicinë,doganëndhefunksioniminegjyqësoritnëveriibërishumëinstitucionelokaledhepalëtë interesuarandërkombëtaretëvënënëdyshimpseEULEX,ashtusiçështë,ështëinevojshëmnësenukmundtëveprojdheplotësojqëllimetevetanëpjesënmëtëkriminalizuartëKosovës.

10CituarnëB92.Ibid.11Greiçevci,Labinot.(2011).“AktrimiiBE-sënëMarrëdhënieNdërkombëtare:RastiiMisionittëEULEX-itnëKosovë.”PerspektivatmbiPolitikënEvropianedheShoqëri,12:3,P.295.Marrëngahttp://dx.doi.org/10.1080/15705854.2011.596307

9

Njëprej kritikavemë të shpeshtapërEULEX-in ështëpaaftësia e tyre të drejtojnë qasjen e tyre të neutralendajstatusit.PrejardhjakonceptualeeEULEX-itekzis-tontenëPlanineAhtisaaritdheishtenëpërputhjemepavarësinëeKosovësdhekërkesavepolitikengashumëpalëtëinteresuaradukepërfshirëedheQeverinëeKo-sovësdheshumicëneshteteveanëtaretëBE-së.Sido-qoftë,misioni ishte rishikuar nga ana e KS tëOKB-sëdhepërfundimishtdolisinjësubjektmestatusneutral.Nëvarësitëudhëheqësisëpolitikedheqëllimevediplo-matiketëPPJS-së,sesaudhëheqësisëteknikedheqël-limevetëzbatimit të ligjit,EULEX-imbetetnëpozitënneutralendajstatusit.

NëpamundësiqëtëmerrtepërkrahjeneKëshillittëSig-urimitsëKB-sëpërplanineAhtisaarit,Veprimi iPër-bashkët iKëshillit tëBE-sëpërEULEX-innëKosovëuaneksuangaplanigjashtëpikëshiKB-sëimbështeturngaBeogradi,icilipranonteRezolutën1244tëKëshillittëSigurimit,dheishteneutralendajstatusitdheeven-dosurtëzbatojligjerelevante.Sidoqoftë,mekaliminekohës,qasjaestatusitneutral(dheorigjinanëRezolutën1244dheletrënautorizuesetëKStëOKB-së)shpiutekveprimetjo-konsistenteligjoredhetëkuptuaritjuridiktëmisionit.Disazyrtarëkanë pohuarseEULEX-ive-pronnënRezolutën1244 tëKB-së,përderisatë tjerëtsugjeruan qëmisioni njeh realitetin eKosovës dhe tëpunon në bazë të Veprimit të Përbashkët të KëshillittëBE-sëdhePropozimit tëAhtisaarit.”12Përvetësimi ibazëssëdyfishtëligjorengaEULEX-ilargonvëmendjenngathemelimiinormaveligjoredheprocedurave,dhe

12Ibid.

kështu pengon EULEX-in nga arritja e qëllimeve thel-bësoretëmisionittëtijnëzbatimineligjitnëKosovë.Nëtëgjitha frontetEULEXduhettëzbatoj ligjet,ekjonënkuptonzbatimineligjevetëKosovësosetërregul-loreve të mëparshme të UNMIK-ut. Kjo ka implikimepolitikedheilustronfaktinqëstatusiiKosovësndikontek tëdhënateEULEX-itdheandajnukmund tëpre-tendohetseEULEX-iështëthjeshtënjëmisionteknik.”13Si i tillë, ishte e vështirë të vendoset bashkëpunimi isundimit të ligjitme institucionet lokale pa EULEX-inqënjehtërësishtstatusinligjortëkëtyreinstitucioneveashtusiçjanëtëpërkufizuarameKushtetutëneKosovës(sinjështetipavarur).Konfuzionidhepakënaqësialid-hurmeqëndriminneutraltëEULEX-itndajstatusitkapenguarmisionin dhe e ka ndaluar EULEX-in në zba-timinenormave ligjoremekoheziondhevazhdimësi,ngamarrjaepërkrahjessëqytetarëvetëKosovës,dhengapromovimiisuksesshëmiPolitikavetëpërbashkëtatëjashtmedhetësigurisë(PPJS).

Përmëtepër,qasjaneutralendajstatusitdheretorikae dyfishtë, ka nervozuar të dyja palët, atë KosovaredheSerbe.LeksikoniiEULEX-itpërPrishtinënilustronEULEX-in duke vepruar në përputhje me Ahtisaarinkurse retorika e përdorur për Beogradin përshkruanEULEX-inqëpunonnëpërputhjemelegjislacionineUN-MIK-uttëstatusitneutraldhePlanitgjashtë-pikësh.NëpaaftësitëdemonstrojnjëqëndrimkohezivlidhurmestatusinkahapurEULEX-inndajkritikavedhemosmar-

13AvniZogianicituarnëBalkanInsight.(17Nëntor2011).SundimiiLigjitnëKosovë:Misioniipamundur?”Marrëngahttp://www.balkaninsight.com/en/article/the-rule-of-law-in-kosovo-mission-impossible

Qasja neutrale ndaj statusit ka shkaktuar mospërputhje në zbatimin e misionit të EULEX-it në zbatimin e ligjit

10

rëveshjevengatëdyanët.Përmëtepër,EULEX-iiështëpërmbajturqasjesdiplomatiketëBE-sënëmbajtjeneqasjessëvetneutralepërtëqetësuarBeogradinnëDia-log.EdetyruarpërtëbalancuarpunënevetteknikemeqëllimepolitikedhediplomatiketëDialogutkanëpen-guarEULEX-intëzbatojnëmënyrëtësuksesshmedheteknikemisioninesundimittëligjit.

11

EULEX-i ka përgjegjësinë ekskluzive për të nd-jekurpenalishtdhetëgjykuarkrimeterëndadherastet e krimit të organizuar të profilit të lartëdhetëkorrupsionit.Sidoqoftë,EULEX-iishtepar-alizuar në mënyre efektive në përpjekjet e vetatë luftojkorrupsioninenivelittëlartëdhekrimittë organizuar.”14 Përderisa zëdhënësi kryesor iEULEX-itNicholasHawtonkainsistuarsesuksesinë sundimin e ligjit nukmund tëmatet në kup-timetëtillatëthjeshta,”15dukerriturnormëndhedukshmërinë e gjykimeve dhe ndjekjeve penaletëprofilittëlartëpërkrimtëorganizuardhekor-rupsionmbetetnjëpikënisjemëseedukshmepërpërmirësime.

EULEX-ikambrojturdështiminevetpërtëndjekurpenalisht “peshkun e madh” e thjeshtë me zhv-lerësiminnëmënyrëretorikedomosdoshmërinëendjekjespenale tëkriminelevetëprofilit të lartë,nëvendsetërrisëpërpjekjetpërtëbërënjëgjëtëtillë.ZShIPeEULEX-it thotëseedhepse“nukdotëbëntelajmkryesornëgazetëosenëemisioninelajmevetëmbrëmjesnëTV”,EULEX-ikasuksesnë terren “duke kryer punën, ose në kapacitetit

14Hawton,Nick.(Pril2012).NëmbrojtjetëEULEX-it.”Prish-tinaInsight.Marrëngahttp://www.europarl.europa.eu/meet-docs/2009_2014/documents/afet/dv/201/201205/20120530_arti-cle_eulex_2_en.pdf15Ibid.

ekzekutivosenëmonitorim,mentorimapokëshil-lim tëkolegëve tanë lokal.”16 Sidoqoftë,përderisasuksesinësundimineligjitnukmundplotësishttëmatetnërrethanaaqtëthjeshtasiçështëpaaftë-sia e EULEX-it të kap udhëheqësit kyç të krimit,qëtëmundtëfitojnëpërkrahjedhelegjitimitettëpublikut, dhepër të frenuar krimine organizuardhekorrupsionin,EULEX-iduhettërrispërpjekjetevetanësektorinedrejtësisëdhe tëvërtetojaf-tësinë e vet për ti sjellë para drejtësisë krimine-leteprofilittëlartë.ReagimiiEULEX-itndajkëtijkriticizmi është për tu brengosur. EULEX-i hodhiposhtë peshën e opinionit publik në vend se tëpërforcojqasjenevettëpolitikavepërtëadresuarrastetmadhore të krimit të organizuar dhe kor-rupsionit.Nëvendse tëpërpiqetpër ti shpëtuarmbikëqyrjes publike, EULEX-i duhej të pranonteqë nxënia e krimineleve të profilit të lartë ështënjëfaktorëpërcaktuesnëfitiminelegjitimitetittëpublikut.EULEX-iduhetpoashtutëpërforcojdhetërivlerësojfushatënmedialeqëtëmundtëpub-likojsuksesetevetanëterren.

EULEX-ikapasurniveletëulëtatësuksesitnënd-jekjenerastevetëmëdhatëkrimittëorganizuardhekorrupsionitnëKosovë. SipasEULEX-it, janëlëshuar202vendimepërrastetekrimitserioznga

16Ibid.

Përparimi në trajtimin e rasteve të krimit organizuar të profilit të lartë të dhe korrupsionit ishte i pamjaftueshëm

12

mesi i tetorit të vitit 2011, ku 14 raste kishin tëbëninmekrimineorganizuardhe30qëkishintëbëninmekorrupsionmadhor.DerinëPrilltëvitit2012,gjykatësiteEULEX-itkanëdorëzuarvendimepërmëshumësedyqindrastetëkrimeveserioze,46përkrimetëmëdhatëorganizuarasidherastetjera të korrupsionit.17 Sidoqoftë, kur ju i masnikëto vendime përkundër numrit të gjykatësve…duket segjykatësiteEULEX-itkanëzgjidhurme-satarisht0.17rastetëkorrupsionitdhe0.07rastetëkrimittëorganizuar–kjoështëtepërulëtngaajoqëpritetprejtyre.”18 EULEX-ikadështuarnëtrajtiminekrimitseriozdhekorrupsionitpërnjënumërarsyesh.EULEX-ikishtevështirësinëthir-rjen(dhembrojtjen)edëshmitarëvetëcilëtdotëmundtëdëshmoninnërasteteprofilittëlartëtëkrimitdhekorrupsionit.Mekapacitet tëkufizuartëEULEX-itpërtëmbrojturdëshmitarënërasteteprofilittëlartë..dhevështirësivepërzhvendosjenedëshmitarëvejashtëvendit,”19shumëdëshmi

17BalkanInsight.(17Nëntor2011).SundimiiLigjitnëKosovë:Misioniipamundur?”Marrëngahttp://www.balkaninsight.com/en/article/the-rule-of-law-in-kosovo-mission-impossible18GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.1919AvniZogianicituarnëBalkanInsight.(17Nëntor2011).“Sun-dimiiligjitnëKosovë:MisioniiPamundur?”Marrëngahttp://www.balkaninsight.com/en/article/the-rule-of-law-in-kosovo-mission-impossible

tarënukkanëdëshirëtëofrojnëdëshmingafrika.Dëshmitarë të gjetur të vdekur gjatë rrjedhës sënjëgjykimi,dhepublicitetiqëirrethonndodhitëtilla,direktndikojnënëkapacitetineEULEX-it tëthirrindëshmitarëdhekështutëndjekinpenalishtrasteteprofilittëlartëtëkrimevetëorganizuaradhetëkorrupsionit.Derimëtani,EULEX-ikadësh-tuartëofrojnjëllojstimuliosembrojtjeeciladoti shtyntedëshmitarëtqë tëmarrinnjëqëndrim.Kështu, EULEX-i ka dështuar në gjykimin e suk-sesshëmtërastevetëprofilittëlartëdhezbatimittëpërgjegjësivetëtyretëndjekjespenaledheasajgjyqësore.

Përmë tepër, ndërhyrje politike dhemenaxhimiidobëtkapenguarEULEX-inngatëqenit tësuk-sesshëm në trajtimin e krimit të organizuar dhekorrupsionit.Nëdisaraste,elitapolitikeePrish-tinës e ndalojnë EULEX-in në trajtimin e rastevetënivelittëlartëtëkrimitdhetëkorrupsionitnëKosovë.20 Sipas Andrea Lorenzo Capussela, ishUdhëheqësi injësititekonomiktëZCN-sënëmesvitit 2009 dhe atij 2011, “prania e gjerë e BE-sënë mënyrë efektive ka zgjedhur të kënaq elitën

20Capussela,AndreaLorenzo.(22Nëntor2012).“Psepodësh-tonBE-janëKosovë?”EuropeanVoice.com.Marrëngahttp://www.europeanvoice.com/article/imported/why-is-the-eu-failing-in-kosovo-/75764.aspx

13

politike.”21Nëtëvërtetë,punaeEULEX-itnëhetimetekrimeveseriozeështëendejoefektivesipasojepërvojëssëkufizuardhendërhyrjespolitike.”22Poashtu,përvojaekufizuardhepaaftësiastrukturorekanë penguar në luftën kundër krimit të rëndë.Mungesaenjëgrupitëdhënashtëpërbashkëtanëmestëpolicisëdheprokurorëveebëntëpamun-dur tëgjurmohetdhekoordinohethetimi i tyre irastevekriminele.”23EULEX-iu treguasi ipaaftëtë institucionalizojkëtohapatë thjeshtëqëdotëpërputheshinmereformiminepunëspërtë traj-tuar rastet ekrimit tëorganizuar. Përkëto arsyeEULEX-ikagjykuardhendjekurpenalishtrastetenivelittë lartëtëkrimittëorganizuardhetëkor-rupsionitnënjënivelshumëtëulët.

21GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiiVeçantëNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.18.22Ibid.23B92.(24Pril2012).“ShefiiNATO-skritikonmisionineBE-sënëKosovë.”Marrëngahttp://www.b92.net/eng/news/politics-article.php?yyyy=2012&mm=04&dd=24&nav_id=79921

14

15

PaaftësiaeEULEX-ittëzbatojmandatinevet,nëveçan-tinëveri tëKosovës,kapenguarpunëneaktorëve tëtjerë ndërkombëtarë siç është KFOR-i dhe si pasojëmarrëdhënien eEULEX-itmekëta aktorë. Sekretari iPërgjithshëmiNATO-s,GjeneralAndersFoghRasmus-senkathënë,sekapacitetiipamjaftueshëmiEULEX-itka rënduar misionin paqeruajtës së NATO-s me disadetyra shtesë, në veçanti në veri, të cilat nuk ishin tëparapara ose tëmandatuara.24 Në veçanti, paaftësia eEULEX-itpërtëndaluartrafikun joligjornëkufijtëve-riorkadetyruarKFOR-intëmarrdisapërgjegjësisht-esë. Përderisamandati i KFOR-it nuk shkon deri tekkontrolliikufijveoseqëllimittëdrejtpërdrejtëtëmbyl-ljessërrugëvealternative,mbylljaerrugëveqëlejojnëqëtrafikimdhekontrabandimtënivelittëlartëpërgjatëkufijveveriorishtenjë“efektanësor”shumëipërshtat-shëmpërkrijiminezonëssësigurisësëKFOR-itqëtëpengojëtrafikunafërrrugëvendërkufitareilegale.Mar-rjaebarrësngaEULEX-ikavendosurKFOR-innëvijëtëluftësqëtëndërmarrveprimesigurieqëdotëpengonintrafikiminjashtëligjorpërtejkufijvetëveriut,njëpuneqëduhettëbëhejngaEULEX-i.

PaaftësiaeEULEX-itqëtëplotësojkushtetemandatittëvetnëveripadyshimkavendosurpresionshtesënëKFOR-in.KFOR-iduhet tëshfrytëzontepartneritetinetëtyremeEULEX-in,qëtëbëjpresiontekkjoefunditqëtëmarrënënkontrollrrugëtalternativeqëtëparan-dalojkontrabandimindhetrafikimin,pasiKFORtëketëhapurzonatetyretësigurisë.BE-jaduhettëmerrpara-syshthirrjeneRasmussen-itpërtëpërkrahurEULEX-inpolitikishtdhefinanciarishtashtuqëtëmundtëplotë-

24Ibid.

sontekushtetemandatittëvet.25KFOR-idukevepruarivetëmpërtësiguruarzonatekufirit,thjeshtëdukemb-yllurrrugëtpërkohësishtështënjëstrategji joefektivedheezbatueshmevetëmnëafattëshkurtër.SipasMin-istritpërPunëtëBrendshmez.Rexhepi,çdojavëgrupetjolegalehapninrrugë të rejanëpërkufipër interes tëkontrabandimit.26SipasMinistritRexhepi,PoliciaeKo-sovësnukdotëmundtëishteesuksesshmenëmbyl-ljenekëtyrerrugëvealternative;përtëarrituratë,dotëduhejpërdorimiinjësivespeciale,tëcilatmeshumëmundësidotëshkaktonindhunë.Andaj,nëkonteksttëpërgjegjësisësëEULEX-itpërtëluftuarkrimetërënda,ekziston një nevojë e domosdoshmepër autoritetin esundimittëligjittëEULEX-ittëakuzojnëataqëshkelinligjinekontrollitkufitarpërtrafikimtëmallrave,sub-stancaveilegaledhearmëve.

EULEX-ikadështuartëkoordinohetmeKFOR-inpërtëeliminuardheakuzuartrafikantëtenivelittëlartë,kon-trabandistëtdherrjetetekrimevetëorganizuarapërg-jatëkufiritveriortëKosovësmeSerbinë.KFOR-i,dukevepruarnënmandatinesigurisë,ndalojtrafikimindheizoloj trafikantët gjatë rrugëve të caktuara, përderisaEULEX-i, që vepronnënmandatin e sundimit të ligjit,dështoj tëveprojnëkomunikimtëngushtëmeKFOR-inpërtëidentifikuardhearrestuaratakontrabandistëdhetrafikantëqëfrekuentojnërrugëtalternativepërg-jatë kufirit. Në të vërtetë, Rasmussen bëri thirrje për“bashkëpunimmëtëafërtmesNATO-sdheBE-së.”27Në

25Rexhepi,Bajram.Komunikatëpersonale.(3Tetor2012).26Ibid.27 Rasmussen,AndersFoghcituarnëB92.(24Prill2012).“ShefiiNATO-skritikonmisionineBE-sënëKosovë.”Marrëngahttp://www.b92.net/eng/news/politics-article.

EULEX-i shfaq koordinim të dobët me aktorët ndërkombëtarë, në veçanti me KFOR-in

16

këtëkuptim,KFOR-idheEULEX-idotëmundtëshërbe-ninsiaktorëkomplementarnëmënyrëtëpërkryernëluftënkundërkontrabandimit, trafikimitdhekrimittëorganizuarpërderisatëdyjaveprojnënënmandatinevetdhepërkrahinlirinëelëvizjes‘legaledhetëtrafikuttështuarnëpërmespikavezyrtarekufitare.Sidoqoftë,vetëmnëmandatinevet,EULEX-inukishtenëgjendjetëreflektojmbiqëllimetevetapërtëndaluarkriminnëveritëKosovës.

php?yyyy=2012&mm=04&dd=24&nav_id=79921

17

Në fund të vitit 2011, 1,087 nga 2,539 personel tëEULEX-it ishin të punësuar si personel i deleguar, tëkontraktuarngashtetetpërkatëseanëtare.28Përderisakjoështënormale,pasishtetetanëtarejanëindividual-ishtpjesëmarrësenësecilinmisionPESM,shumëpoli-tika lidhurmepersonelinedeleguarngashtetet indi-vidualeanëtare,EULEX-it ikanëshkaktuarnjënumërtëproblemeveqëpërfshijnëndërrimtëshpeshtëtëper-sonelit,njohuritëdobëtapërvendinngapersoneli,dhendikimiishteteveanëtaretekpraktikatoperativedhestandardeteEULEX-it.

Përderisapersoneli ipunësuarngaBrukselizakonishtqëndronnëKosovëpërdisa vite, personeli i kontrak-tuarngashtetetanëtare“shumëshpeshështëideleguarpërperiudhashumëtëshkurtra,”29zakonishtikontrak-tuarpërnjëvitmemundësitëkufizuarpërripërtrirjetëkontratës.NdërrimiishpeshtëipersonelittëEULEX-it shkakton një numër të komplikimeve. Ndërrimi ishpeshtëipersonelittëEULEX-itparandalonkrijiminebesimitdhelidhjevetëfortamespersonelittëEULEX-itdhestafittëinstitucionevelokale.Përmëtepër,shkallaendërrimittëshpeshtëshkaktonmospajtueshmërilig-joredheoperativesidhefamiljaritettëpamjaftueshëmmepraktikatlokalenëmesinepersonelittëEULEX-it.Punëtafat-shkurtajanëmëtërheqësepërtërinjtëdhe

28GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.29GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.44.

profesionistëtmemëpakpërvojë;kjopërbënmungesëneekspertizësdheaftësivetënevojshmepërndërtiminekapaciteteve”.30Nëesencë,EULEX-ikamungesëtëka-pacitetittëmjaftueshëmnjerëzordheprofesionalpërtëushtruarmandatinevet.EULEX-iduhejtëpunontemeshtetetanëtarepërtësiguruarqëmisionitëoperojmenumër të autorizuar tëpersonelit dhe sepersoneli tëjetëipunësuarpërnjëkohëtëduhurdhetëkenëaftësitëjenëtësuksesshëm.31

Dukeishtuardështimevetëpersonelitsipasojëeper-sonelit tëpapërvojëdhendërrimit të shpeshtë stafit,nuk kishte ndonjë mekanizëm efektiv të koordinuarpër kontroll, vlerësime të rezultateve, ose auditim tëjashtëmqë ishtepërdorurpër tëpërkthyer rezultatetnëperformanca tëpërgjegjshme.Panjë sistempër tëmonitoruardheanalizuarsasinëekohësqëpersonelieshpenzonnëveprimeindividualetëMMK-sëdhembifunksionet ekzekutive, dhe pa informacion mbi pag-esënebërëpërpersonelinedeleguar,”32 EULEX-inukishtenëgjendjetëvlerësojperformancënepersonelitnë secilën vepër përkatëse dhe nuk ishte në gjendjetëvlerësojnësesaështëefektivnëshpenzimeEULEX-inëkrahasimmeformatetjerandihmëssëBE-sëpërndërtimtëkapaciteteve.”33

30Ibid.31GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.32GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.3933Ibid.

Burimet njerëzore të EULEX-it janë të pamjaftueshme si pasojë e mungesës së kapacitetit, strukturës dhe koordinimit

18

19

EULEX-i nuk ka ndarë burime adekuate tek sistemi idrejtësisë.Kryesisht sipasojëepaaftësisë sëEULEX-ittëcaktojpersonelinedeleguarpërtëakomoduarndry-shimet e nevojshme, EULEX-i kamungesë të stafit nëkomponentenedrejtësisë[përderisa]përmomentinkamëshumëseqëështëenevojshmenëkomponenteneDoganësdhenëpërgjithësinëkomponentenepolicisë.”34Përmëtepër,gjyqtarëtdheprokurorëteEULEX-itnukkanë vepruar nëmënyrë tëmirëfilltë. Kosova ka pesëherëmëshumëgjyqtarëseqëkaEULEX-i, tëcilëtme-satarisht nxjerrin aktgjykime mbi raste kriminale nënjëniveltë21herëvemëshumëseatotëgjyqtarëvetëEULEX-it.35Përsecilinrastkriminal,EULEX-ishpenzon110herëmëshumëse saautoriteteteKosovës.Ështëmëseeqartë,EULEX-iishteijo-efikasinstitucionalishtdhe financiarisht në sektorin gjyqësor.Mungesa e efi-kasitetitpoashtumundtëshihetnga“numërimadhirastevetëpazgjidhura...[tëcilat]ekufizojnëbesimindhembështetjen në drejtësi.”36 Përmë tepër, EULEX-i i kavendosurkeqburimetnësektorinegjyqësisë.PërderisagjyqetePrishtinësmerremmemëshumëse30përqindtë të gjitha rasteve, gjyqtaret dhe prokurorët janë tëndarëgjithandejnëterritorineKosovës,dukeibërëatonëPrishtinëtëpapajisuraqëtëmerrenmekëtënumërtë lartë të rasteve. Struktura e personelit të EULEX-itnukështëepërshtatshmenëkuptimtëobjektivaveqëEULEX-iduhettëarrijë.

34Ibid.35Ibid.36GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.21.

Përderisa EULEX-i duhet të përmirësoj normën e nd-jekjevepenaledhegjykimevemesstafittëvet,EULEX-iishteimandatuartëmonitoroj,mentorojdhekëshilloj.Sidoqoftë, përderisa EULEX-i është tani i përqendruarveçanërishtnëfunksionetevetaekzekutivenësektorinegjyqësisë,fokusiitijnëfunksionetetijekzekutivegjatëmandatit fillestar “kufizoi kohën që mund ti kushtojëndërtimittëkapaciteteve”dhekontribuoi tekdështimiiEULEX-ittëzbatojfunksionetevetafillestaretëMMK-së,nëveçantiatoqëpërfshijnëprokurorët,nësisteminegjyqësisë.37Përderisagjyqtarëtdheprokurorëtmundtëshmanginndërhyrjepolitike,nukishinnëgjendjetëkufizojnëndërhyrjetpolitikebrendagjyqësoritsiitërë,icilimbetetnjëproblemimadhnëKosovë,pavarësishtngaprezenca e gjykatësvedheprokurorëve tëEULEX-it.”38 Pjesërisht, ndërhyrja politike është si pasojë etransparencëssëpamjaftueshmenëcaktiminerastevemesgjykatësvedheprokurorëve.”39EULEX-ikadështuartëvendoskriteretobjektivetëparacaktuaradhemasatmbrojtëse procedurale të cilatmund të kenë kufizuarcaktiminjotransparenttërasteve.40

37GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.20.38GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.21.39GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.2240GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.

Përqendrimi minimal tek sektori i drejtësisë ka çuar tek niveli i ulët i rezultateve

20

Përmëtepër,normateulëtatëkënaqësisënëmënyrëtëvazhdueshmemesistemingjyqësortëKosovëssugjero-jnëqëEULEX-inukekaplotësuarqëlliminevettëpërk-rahjes së institucioneve të Kosovës dhe autoritetevegjyqësore në përparimin e tyre kah përgjegjësia, pa-varësia politike dhe praktikatmë tëmira të Evropës.BarometriisigurisësëQKSS-sëraportonqëgati60përqind të qytetarëve tëKosovës raportuan që kanë pakoseaspakbesimteksistemigjyqësoriKosovës,41dukesugjeruarseinstitucionetgjyqësoretëKosovësmbajnëpërgjegjësitëulët;gjysmaetë intervistuarveraportu-anse ishin tëpakënaquroseshumë tëpakënaqurmepunënegjykatavetëKosovës,42dukesugjeruarqëprak-tikamë emirë Evropiane nuk ka ndodhur; vetëm 14përqindetëintervistuarveupajtuanqëgjykatatjanëtëpavarura,43qëtregojnëperceptimtëlartëtëndikimitpolitikmbigjyqësorin.PërderisaEULEX-iduhettërrispërqendrimine tyrenësisteminedrejtësisënë lidhjemeperformancënevet,personeliiEULEX-itduhetpoashtutëri-kërkojëkarakterinemonitorimit,mentorim-itdhekëshillimit(MMK)tëmisionittëtyrenëlidhjemeinstitucionetdheautoritetkosovaretëgjyqësisë.

Nënjëpjesë,kënaqësiadhebesimi iulëtnë sektorinedrejtësisësëKosovësburonngapaaftësiaeEULEX-itpërtëpërkrahurplotësiminepozitavetëhomologëvetë tyre lokal.Në fund tëprocesit tëverifikimitdhe ri-caktimit,28përqindtëvendevetëlirambetenbosh.44

41QendraKosovarepërStudimetëSigurisë.(10Dhjetor2012).BarometriiSigurisësëKosovës.”42Ibid.43Ibid.44Ibid.

Përderisa komisionarët ndërkombëtar rekomandojnëshumëkandidatëpërtëplotësuarkëtopozita,EULEX-ikadështuarpërtënxiturautoritetetKosovaretëemër-tojnëkëtakandidatë,tëcilëtrezultuannënumërtëulëttëgjyqtarëvedheprokurorëvelokaldhenumëredhemëtë ulët të gjyqtarëve dhe prokurorëve nga komunitetipakicë(mevetëm33përqindtëpozitavetërezervuarapërminoritetetëplotësuara).45EULEX-ikadështuarnëshumë nivele fundamentale për të përkrahur institu-cionetgjyqësoretëKosovësnëmbledhjeneburimevenjerëzore,përmestëcilëvedotëduhejtëzbatohejfunk-sioniisundimittëligjit.

45Ibid.

21

QëllimikryesoriEULEX-it“ështëtëndihmojëautorite-tet Kosovare për të përforcuar sundimin e ligjit, nëveçantifushatepolicisë,gjyqësoritdhedoganës.”46Për-derisaEULEX-ikaharxhuarvitenëulësenevozitësit,nëfundtëfunditinstitucionetlokaleduhettëkenëkapac-itetdheautoritettësigurojnëfunksioniminesundimittë ligjit nëKosovë në fushat e policisë, drejtësisë dhedoganavedheEULEX-iduhettikishtendihmuaratyretëarrijnëkëtë.Sidoqoftë,EULEX-i ekishte tëvështirëtëbashkëpunojnëmënyrëefektivedhetëtransferojek-spertizëndhekapacitetettekinstitucionetlokale.Gjyka-taEvropianeeAuditorëvekaidentifikuarkoordiniminnë mes të institucioneve të BE-së dhe donatorëve tëtjerëdheautoritetevetëKosovëssinjëfushëkuduhenbërëpërmirësimeserioze.Siçqëndron,EULEX-iështëlarguarngamisioniivetpërpërkrahjenendërtimittëkapaciteteve vendore nëKosovëpër luftimin e krimitdhekorrupsionit;EULEX-ikazgjedhurtabëjpunëngatiipavarurdhepangjallurndjenjënepronësisëvendore.Përderisa EULEX-i ka mandat të monitoroj, mentorojdhe këshilloj (MMK), ai mban një numër të pushtetitekzekutivmbipolicinëdhendjekjenpenaletëkrimevetë luftësdhenjënumërtërastevetëkrimit tëorgani-zuardhekorrupsionittëprofilittëlartëqëtësigurohejsesundimiiligjittëpërforcohet.Nërealitet,EULEX-ikabërëpakpërtësiguruarqëautoriteteteKosovësjanëvet tëpajisuramirënë fushënepolicisë,doganësdhesektorittëdrejtësisë.

46Ibid.

EULEX-ikabërë36veprime tëMMK-sëmepolicinëeKosovësqëngaviti2007.Projektiibinjakëzimit,izbat-uarnë 2009dhe2010kapërkrahurpolicinëkufitaremeanëtëkëshillaveteknikedhetrajnimeve.Sidoqoftë,kohëzgjatja 18muajshe nuk ishte emjaftueshme përtësiguruarsepraktikaterejatëparaqiturameanëtëprojektit umorën plotësisht nga policia e Kosovës.”47Kjo sugjeron se përderisa disa veprime të MMK-së undërmorën, EULEX-i nuk iupërkushtua shumëkëtyreveprimeve për të siguruar rezultate të qëndrueshme.Veprime të tjerapolicore tëMMK-së siç janëpoliciaedrejtuarngainteligjenca”u“vështirësuanngamungesaeburimevefinanciaredhetëstafitngaanaeautoritetevekosovaredhe“kapacitetiipërgjithshëmiPolicisësëKo-sovësnëplanifikiminstrategjikdhepolicinëedrejtuarngainteligjencambetentëdobëta.”48

EULEX-iishtemëisuksesshëmnëpërpjekjetevetatëMMK-së lidhurmedoganën eKosovës. EULEX-indër-morikatërveprimeMMKpërDoganëneKosovës,dhendihmae ofruarngaKomisioni dhe EULEX-i kanë ar-riturnëmasëtëmadheqëllimetevetapërndërtiminekapacitetevetëDoganëssëKosovës.”49Sidoqoftë,Doga-naeKosovëskarriturtëardhuratembledhurapërgati50përqindngaviti2007derimë2012dhenëmënyrëaktive ka marrë pjesë në lutën kundër shpëlarjes së

47GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.48GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.2349Ibid.

EULEX-i ka parë sukses të kufizuar në transferimin e autoritetit dhe kapaciteteve tek institucionet lokale dhe arritjen e rezultateve nga veprimet e MMK-së

22

parave,”50EULEX-ikadështuartëpërkrahbashkërendi-minmesDoganëssëKosovësdheProkuroritPublikqë“mbetetivarfërdhepengonefektshmërinëehetimevedhendjekjespenaletërastevetëkrimevetërënda.”51

Sidoqoftë,EULEX-i ishtemëpakisuksesshëmnëvep-rimetevetatëMMK-sëlidhurmesektorinedrejtësisë(tëcilattanimëkanëpushuarmemandatinevettëri).EULEXI-ipërfundimishtkadështuarpërtëpërmirësuargjyqësinë lokale dhe të ndalojë korrupsionin dhemosndëshkimin.”52 EULEX-i ka ndërmarrë gjashtëveprime MMK për gjyqësorin e Kosovës. Përderisakëto intervenime“kanëndihmuar tëndërtojnëkapac-itete...sistemiigjyqësoritvazhdontëvuajngadobësitëthemelore.”53EULEX-inukekandërtuarmekanizmatebrendshëmpërtësiguruartransparencënecaktimittërastevepenaletekgjykatësitdheprokurorët,perform-ancëndhe vendimetdhepër të siguruarmbikëqyrjendhemekanizmatekontrollittëbrendshëmmbipunëne prokurorisë dhe gjyqësisë. Siç edhe u përmendmëlart, kishte transparencë të pamjaftueshme në cak-

50Ibid.51Capussela,AndreaLorenzo.(22Nëntor2012).“PsepodështonBE-janëKosovë?”EuropeanVoice.com.Marrëngahttp://www.europeanvoice.com/article/imported/why-is-the-eu-failing-in-kosovo-/75764.aspx52GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.1953GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.22

timinerastevemesgjykatësvedheprokurorëve,”54pasiqë EULEX-i ka dështuar për të institucionalizuar kri-tereve objektive të paracaktuara dhemasambrojtëseprocedurale për caktimin e rasteve tek gjykatësit dheprokurorët.Kjokalejuarndërhyrjepolitike,dhekazbu-luardështimeteEULEX-itpërtëndërtuarmekanizmatë qëndrueshëm për të siguruar pavarësi politike tëgjykatësvedheprokurorëvevendorë.Ndërhyrjapolitikembetetnjëproblemimadhderinëatëpikëkugjykatësitnuk janë tërësisht tëgatshëm tëbëjnë gjykimevetëmnëbazëtëligjit,porkanëtendencatëveprojnënënjënivelparaprakdukeiubindurndikimevetëjashtme.”55PërderisaprezencaeEULEX-itmundtëkreditohetmelargiminedisanivelevetëndërhyrjespolitikenëgjyqe,atonukkanëmundësuargjyqeteKosovëstëzhvillojnëkapacitettëqëndrueshëmpërtëvepruarjashtëndërhy-rjespolitike.Përmëtepër,ndërhyrjapolitikenëformëtëkërcënimevedhekanosjessidheekspertizaepam-jaftueshmekabërëtëpaaftëgjyqësorinlokaltëtrajtojërastetseriozetëkrimittëorganizuar,korrupsionitdhekrimevetëluftës.56Përderisakëtorasteekzistojnënënkompetencat e funksioneve ekzekutive të EULEX-it,përvoja e pamjaftueshme e autoriteteve lokale për tëtrajtuarkëtorastezbulonqëEULEX-inukekaushtruarfunksionin e vet këshillimor në ndërtimin e edukimit

54OSCE:PavarësieGjyqësoritnëKosovë,DimensionetInstitucion-aledheFunksionale,Janar2012,p.7.55GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.56GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.27

23

profesionaltëgjykatësvedheprokurorëvevendor.

Nëfund,EULEX-inukishtenëgjendjetëpërcjelleksper-tizëspecifiketekautoriteteteKosovësnëpjesënveri-ore,pjesërishtpërshkakseEULEX-i ishtevet ipasuk-sesshëmnëterritorinveriortëKosovësdhepjesërishtsepseveprimeteMMK-sënukjanë[fokusuar]specifik-ishtnëveriuneKosovës.”57Asnjëzyrtarngakomunate veriut nuk ka përfituar nga Projekti Përkrahja përReformëneProkurimitPublik’;UniversitetiiPrishtinës–MitrovicësnukkanëpërfituarngaprojektiReformaesistemittëedukimitligjor;‘TaskForceMitrovica’ecilaishte supozuar të zhvillojë hetime kriminale në veri izhvendosizyrtarëtevetnëjugtëlumitIbër.58EULEX-igjithashtukadështuarnëthemeliminesistemitgjyqë-sorfunksionalnëverimeanëtëgjyqitlokalnëMitro-vicëpërshkaktëmodelitgjyqësorkugjykatësitserbëkanëmarrëvendimetëbazuaranëligjetëSerbisëpër-derisagjyqtarëtshqiptarëkanëmarrëvendimebazuarnëligjetëKosovës.59Nënivelmëtëgjerë,mëgjithëpërf-shirës,paaftësiaeEULEX-itpërtëpërforcuarkapacite-tin e autoriteteve lokale në verimanifestohet në per-ceptiminpublik,kuvetëm35përqindtëqytetarëvetëLeposaviqit,përafërsisht30përqindtëqytetarëvenëZubin Potok tëMitrovicës, dhe diku rreth 5 për qind

57GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.2858Ibid.59QendraEvropianepërÇështjeteMinoriteteve,Kosovë.(2013Janar).“KushtetSocio-ekonomikenëKosovënVeriore.”

tëqytetarëvetëZveçanitjanëtëkënaqurosederidikutë kënaqur me kapacitetin e autoriteteve lokale dheshoqërisëcivilepër të reaguarndajdhunësnëkomu-nat e tyre veriore.60 Pa funksionimin e institucionevethemelorenëveri,EULEX-inuk ishte iaftë tëkalojnëndonjëekspertizëosetëgjenerojndonjëkapacitetmëtëlartëtëautoritetevenëveritëKosovës.

60Greiçevci,Labinot.(2011).“AktrimiiBE-sënëMarrëdhënietNdërkombëtare:RastiiMisionittëEULEX-itnëKosovë.”PerspektivaePolitikaveEvropianedheShoqëria,12:3,P.284.Marrëngahttp://dx.doi.org/10.1080/15705854.2011.596307

24

25

NërastineKosovësdhemisionitmëtëmadhtëBE-sëtëPolitikavetëPërbashkëtatëSigurisëdheMbrojtjes,BE-jaishtenëgjendjetëarrijëbashkërisht“njëkonsensusvetëmnëniveltëkënaqësisësëemëruesitmëtëvogëltëpërbashkët.”61Agjendatendryshmepolitiketështeteveanëtarekanëdevijuarngapërbashkësiaeshteteveanë-tare tëBE-së lidhurmeEULEX-innëdisanivele.Kon-fliktethorizontalembidallimet rreth statusit, bënë tënevojshmeekzistiminenjënumritëplatformaveligjorepërEULEX-in(Ahtisaari,Planigjashtëpikësh,Veprimetëpërbashkëta)qëekanërrënuarkohezioninevepri-mevetëEULEX-itnësundimine ligjit.Tënjëjtatkonf-liktehorizontaleqëshpijnëtekplatformatendryshmeligjore të statusevepërfundimishtebënëEULEX-in tëdal si subjektneutralndaj statusitqëmbetisot.Sido-qoftë,pasiqëtërësiaështëneutralendajstatusit,pjesëte kësaj tërësie (shtetet e pavarura anëtare) nuk janë.Stafi i deleguar shumë shpesh dëshiron të ndjek urd-hrateshtetevetëvetasesamisionintekniktëEULEX-it.Mungesaeqëllimevespecifikedhetëqartakahapurshtetetanëtaretëadresojnëprioritetetevetapërbren-dandërhyrjeve të EULEX-it.62 BE-ja kishteproblem tëmbajënjëfronttëpërbashkëtneutralndajstatusit(dhembi-kombëtar),dhepersonelindërqeveritariEULEX-itkapranuarnëshumërasterealitetinnëterreniciliësh-

61GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.3262Greiçevci,Labinot.(2011).“AktrimiiBE-sënëMarrëdhënietNdërkombëtare:RastiiMisionittëEULEX-itnëKosovë.”PerspektivaePolitikaveEvropianedheShoqëria,12:3,P.300.Marrëngahttp://dx.doi.org/10.1080/15705854.2011.596307

tëseligjeteKosovësdhekushtetutajanëprecedentmbiligjetevjetruaratëUNMIK-utneutralendajstatusit.

EULEX-i ishte i prirur nga diplomacia e disa shteteveanëtarepërDialogunKosovë-Serbi,dukelënëEULEX-in me kompetenca të kufizuara për të intervenuarkundër rrjeteve kriminale të serbëve në veri. Pasi qëDialogupolitikpo vazhdon të formësojmandatin,mi-sionindhepozitëneEULEX-it,dotëjetëshumëvështirëpërBE-nëtështiretsiekipmbi-kombëtar,neutralndajstatusit.Hapitjetërmundtëishtedheduhettëjetë,siçthotëedheGreiçevci,seBE-jaduhettëzgjidhkonfliktetevetahorizontale(mësëshumtiqërezultonngadal-limetrrethstatusit)dukeibindurpesështeteanëtareqësenjohënKosovënqëtanjohinpavarësinëesaj.63

63CituarnëB92.(11Tetor2012).“GjermaniakritikonMisionineBE-sënëKosovë.”Marrëngahttp://www.b92.net/eng/news/poli-tics-article.php?yyyy=2012&mm=10&dd=11&nav_id=82609

Agjenda e shteteve anëtare kufizon kohezionin e misionit

26

Nëshumëmënyra,EULEX-iishtesubjektiqëllimevetëlartadiplomatiketëBE-së.EULEX-iishtesubjektiqël-limevediplomatiketëPPJS-sësesaiqëllimevetekniketësundimit të ligjit.Simisionimë imadh iPPJS-sësëBE-së,EULEX-iqëndronsiflamurtarpërPolitikatePër-bashkëta tëSigurisëdheMbrojtjessëBE-së. KjoekabërëBE-nëtëmbajëEULEX-insimisionmestatusneu-tralqëtëmundtëkënaqshtetetanëtaresiemëruesimëiulëtipërbashkët.BE-jaështëtërhequrnënjëdrejtimtjetër pasi që punon që në mënyrë të suksesshme tëvazhdoj tëndihmojDialogunKosovë -Serbi.Duket seBE-japrettëgjejzgjidhjepërçështjetnëverinëdialo-gunKosovë-Serbi.ZëdhënësjaeCatherineAshton,MajaKocijancic ka deklaruar se “zgjidhja politike është edomosdoshme”përtëzgjedhurçështjetnëveritëKo-sovësdhesezgjidhjamundtëgjendetvetëmmeanëtëdialogut.”64NdërsakontekstiisundimittëligjitnëKos-ovëdhenëveri,dhepërgjatëkufiritndryshonmeavan-cimineDialogut,realitetiqëndryshonnëterrendotëvazhdojtëndikojnëthemeletdhezbatiminesundimittëligjit.Lidhurmekëtë,agjendapolitikeeBE-sëndikonnëmisionineEULEX-itnësundimin“teknik”tëligjit.

Dhe në fund, Shtetet e Bashkuara mbesin palë e in-teresuar, duke kontribuar edhe me prokurorë në mi-sionineEULEX-it.SiBE-jadheSHBA-ja,përtëpromo-vuar suksesin e rolit të tyre në shtetësinë e Kosovësdhepërpariminesaj,ekanëmbiekzagjeruarsuksesin

64Capussela,AndreaLorenzo.(22Nëntor2012).“PsepodështonBE-janëKosovë?”EuropeanVoice.com.Marrëngahttp://www.europeanvoice.com/article/imported/why-is-the-eu-failing-in-kosovo-/75764.aspx

emisionittëEULEX-itpërsundimtëligjitpërtëmbu-luarproblemetembeturatëbrendshme.65AshtusiçkanevojëBE-japërEULEX-intëketësuksessimaskotëePPJM-sësëtyre,tëdyja,siBE-jadheSHBA-tëkanëin-vestuar shumë në sukseset diplomatike, politike dhefinanciaretëKosovës.Mekëtorrethana,nëvendsetëmbajnënjëmisiontëpastërteknik,EULEX-iështënënndikimkonstantpolitikngaBE-jadheshtetetanëtare.

65QendraKosovarepërStudimetëSigurisë.(10Dhjetor2012).“BarometriiSigurisëKosovare.”

Ndikimi i jashtëm politik mbi EULEX-in është i gjithanshëm

27

Mungesa e strategjisë së pronësisë lokale dhe e njëfushate mediale kohezive për të arritur përkrahjene opinionitpublik e laEULEX-inmenivele tëulëta tëlegjitimitetit lokal dhe përkrahjes publike. PërderisaKFOR-ikaarritur60përqindtënormëssëmiratimit,mëpaksegjysmaeqytetarëvetëKosovëstëintervistu-arjanëtëkënaqurmePolicinëe(42përqind),Doganat(29përqind)dheEULEX-i(22përqind).66NgatëgjithainstitucionetesigurisënëKosovë(përveçAgjencisëtëInteligjencës sëKosovës për të cilën 60për qind e tëintervistuarvenukkishin informaciontëmjaftueshëmpër ta vlerësuar), EULEX-i u rendit si institucionimeshkallënmëtëulëttëmiratimit.EULEX-inukishtenëgjendjetëfitojzemratdhemendjeneatyreqëjetojnënëKosovëpërnjënumërtëarsyeve.BanorëteKosovëseperceptojnëEULEX-intëjetëipadrejtëdheianshëm.Sipassondazhitqëubënënëntortëvitit2012,vetëmçereku i të intervistuarve besojnë se EULEX-i është idrejtë dhe i pa anshëm. Kjo mungesë besimi rrjedhpjesërishtngamisionineutralndajstatusitiEULEX-,iciliikathemeletevetatënjohurandërkombëtarishtnëplaningjashtëpikëshicili ishteidiktuarnëtëmadhengaSerbiadhealeatëtevetnëKSKB.Sipasojëekësajanshmërie tëperceptuar,EULEX-ikadështuar tëarrijte autoritetetKosovaredhepublikuqë tëmiratojnis-mat siç është aranzhuar Protokolli i bashkëpunimitmbiçështjetpolicore’meautoritetetSerbe.Nëfakt,kyprotokollkashkaktuarqëqytetarëteKosovëstëreago-jnëmekundërshtimemasivenëPrishtinë.Kyprotokoll

66Ibid.

ishte iparësi tejkalim ipavarësisëdhe institucionevetëKosovës.KjokashkaktuarpakënaqësiinstitucionaledhepublikekundërmisionittekniktëEULEX-it.Asnjëmisionndërkombëtar i sundimit të ligjitnukmund tëjetë i suksesshëmpër të fituar përkrahjen publike nëKosovënësenukenjehqartëpavarësinëeKosovësdheshtetësinëesaj.

Jashtëmediave,EULEX-ikabërëshumëpakpërtëfituarpronësinëlokaledhetëbindnjerëzitsemisionimetëvërtetëpopunonnëarritjeneqëllimevetëprekshmenëKosovë.Përderisanëmedia,EULEX-ikaudhëhequrnjëkampanjëtëpasuksesshmeecilanukishtenëgjendjetëmbledhpërkrahjetëpublikutnëKosovë.Sipaszëd-hënësit kryesor të EULEX-it Nick Hawton, EULEX-i ugjykuapërmungesënesuksesittëkapjessëpeshqëvetëmëdhenjsesatëpunëssëvetnëterendheMMK-vetëcilatnukjanëtëtheksuaranëmedia.Sidoqoftë,EULEX-ikabërëpakpërtëpublikuarpunënevetprapaskenës,dhendoshtapërpjekjeteEULEX-itnëMMK-tënukishintësuksesshmesiçesugjeroiHawton-i,EULEX-ikarriturkampanjënmediatike vitin e kaluar, por ajoupranuamerezultatemiske.KampanjaveroreupërqendruanëdhënienemijërapamfleteveqëthonëEULEX-inukbënasgjë?që ishtesi reagimndajkritikaveqëEULEX-ikamarrë nga publiku dhemediat. Sidoqoftë, në tetor tëvitit2012EULEX-ikalancuarnjëkampanjëmediatiketë përhershmeqë thekson përzgjedhjen e arritjeve tëEULEX-itpërsecilinmuajnëreklamatektëgjithakanal-et televizive të mëdha në Kosovë. Sidoqoftë, arritjet

EULEX-i nuk ishte në gjendje të merrte mbështetjen e publikut dhe legjitimitetin lokal

28

e kampanjës së re të EULEX-it janë ende të ngarkuarmenevojëntëjetësojnëpritjetelartaqëishinrezultatimandatitfisnikdheretorikëssëEULEX-it.SynimetelartatëEULEX-itsidheqëllimetekanëbërëtëvështirëtëdemonstrojarritje tekpubliku.Pasi “qëllimetesig-urisësëbrendshmeeBE-sëprirentëjenëtëgjeradheplaneteveprimitjanëfokusuarmetëmadhenëaktiv-itetedhe rezultatenë vend të rezultateve sasioredhendikimit,”67EULEX-ikadështuarnëpërkthimineatyrerezultateve në rezultate të prekshme për konsumimpublik.Përmëtepër,qëllimetegjëraibëjnëedherezul-tateteprekshmetëdukentëvoglanësytëepublikut.

67GjykataEvropianeeAuditorëve.(RaportiSpecialNo18/2012).NdihmaeBashkimitEvropianpërKosovënlidhurmeSundimineLigjit.P.32

29