gİrİŞ - İlhan uysalilhanuysal.com/ders_notlari/isg/isguvenligimevzuati10.pdf · işler (fırın...
TRANSCRIPT
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
GİRİŞ
İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatımızda, çocuklar, genç işçiler, gebe veya
emziren kadınlar ile, işin gereği gece postalarında çalıştırılacak işçiler hakkında
hukuki müeyideler bulunmaktadır.
Çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini, fiziksel, zihinsel, ahlaki ve
sosyal gelişmelerini veya öğrenimlerini tehlikeye atmadan çalışma şekillerinin
esaslarını belirlemek ve ekonomik istismarlarını önleme amacıyla düzenlemeler
yapılmıştır.
Bu amaçla, 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci maddesi gereğince, 18 yaşını
doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını
tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin
verilecek işler, 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların
çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları
kapsayacak şekilde, 10 Haziran 2003 tarihli ve 25134 sayılı
Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci
maddesine dayanılarak hazırlanmış “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik” 6 Nisan 2004 tarihli Resmi Gazetede (R.G. Sayısı:
25425) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.
Diğer taraftan, özel politak gerektiren diğer bir grup olarak gebe, yeni
doğum yapmış veya emziren çalışanın işyerlerindeki sağlık ve güvenliğinin
sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemlerin alınması ve bu çalışanların
hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,
çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının
veya çocuk bakım yurtlarının nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını
belirlemek üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesine
dayanılarak “Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları
ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik” 16 08 2013 tarihli Resmi Gazetede
(Resmi Gazete Sayısı: 28737) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.
Ayrıca, on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında
çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemek üzere, 4857 sayılı İş
Kanununun 73 üncü ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddelerine
dayanılarak, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde
on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmalarını
kapsayacak şekilde “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları
Hakkında Yönetmelik” 24 Temmuz 2014 tarihli Resmî Gazete’de (Resmi Gazete
Sayısı: 28717) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.
Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar
halinde işçi çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde,
çalışma sürelerine, gece çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilişkin
özel usul ve esaslar, 4857 sayılı İş Kanununun 76 ncı maddesinin ikinci fıkrasına
dayanılarak hazırlanarak “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” 7 Nisan 2004 tarihli
Resmi Gazetede (Resmi Gazete Sayısı: 25426) yayımlanarak yürürlülüğe girmiştir.
Bu ünitemizde, çocuk ve genç işçiler, gebe veya emziren kadınlar ile postalar
halinde yürütülen işlerde çalışanların çalışma şartları hakkındaki usul ve esasları
öğrenilecektir.
TEMEL KAVRAMLAR
Müfettiş, baş iş müfettişi, iş müfettişi ve yetkili iş müfettişi yardımcılarını
ifade eder.
Genç işçi, 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi ifade
eder.
Çocuk işçi, 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini
tamamlamış kişiyi ifade eder.
Hafif iş, yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel
koşullara göre;
Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali
olmayan,
Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından
onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden
yararlanmasını engellemeyen işleri ifade eder.
Kadın çalışan, on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanı ifade eder.
Gebe çalışan, herhangi bir sağlık kuruluşundan alınan belge ile gebeliği
hakkında işverenini bilgilendiren çalışanı ifade eder.
Emziren çalışan ise, tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni
kullanmakta olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışanı ifade eder.
Yeni doğum yapmış çalışan ise yeni doğum yapmış ve işverenini durumu
hakkında bilgilendiren çalışanı ifade eder.
Emzirme odaları, çalışanların bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için
ayrılan odaları ifade eder.
Yurt/çocuk bakım yurdu/kreş ise, 0-60 aylık çocuklar ile velisinin isteği
üzerine ilkokula kaydı yapılmayan 60-66 aylık çocukların bakım ve eğitimlerinin
yapıldığı yerleri ifade eder.
Gece postası ise 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen
gece çalışma sürelerini kapsayan ve yedi buçuk saati geçmeyen çalışma zamanını
ifade eder.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARI
Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esasları
Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince
güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki vepsikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık
ve yetenekleri dikkate alınır.
Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki
başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili
makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel
olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.
İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel
riskler konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak
gelişmelerini, sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı
korunmalarını temin edeceklerdir.
Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına
izin verilen işler ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin
çalıştırılabileceği işler aşağıda açıklanmıştır.
Çocuk işçiler, aşağıda yer alan işler dışında çalıştırılamaz. Çocuk işçilerin
çalıştırılabilecekleri hafif işler şunlardır:
Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek
olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,
Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,
Büro hizmetlerine yardımcı işler,
Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve
istifleme hariç),
Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı
olarak yapılan işler,
Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve
istifleme hariç),
Spor tesislerinde yardımcı işler,
Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.
Genç işçilerin çalıştırılabilecekleri işler şunlardır:
Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve
ve sebze suları imalatı işleri,
Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,
Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,
Kasaplarda yardımcı işler,
Çay işlemesi işleri,
Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,
Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Süpürge ve fırça imalatı işleri,
Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum
taşı ve diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve,
cam ve emsali eşya imalatı işleri,
Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve
paketleme işleri,
Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,
İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri,
İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki
işler,
Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,
Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri,
Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma
yapmaksızın diğer hazır eşya imalatı işleri,
Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan
sepet ve benzeri eşya imalatı işleri,
Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri
ve silis ve quarts tozu saçan işler hariç),
El ilanı dağıtımı işleri,
Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin
işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme
ve kimyasal işler hariç),
Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin
imaline ilişkin işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici
çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin ekstrasyon yoluyla
yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç),
Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç,
tarak ve kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile
ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma
hazırlama işleri,
Balıkhane işleri,
Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler,
Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama,
fıçılama, istifleme ve benzeri işler,
Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,
Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri
(boya ve vernik işleri hariç).
16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin
çalıştırılabilecekleri işler ise şunlardır:
Toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası işleri
ile boru, pota, künk ve benzeri inşaat ve mimari malzeme işleri.
Kurutma ve yapıştırma işleri, kontrplak, kontratabla, yonga ağaçtan
mamul suni tahta ve PVC yüzey kaplamalı suni tahta imali işleri
ile emprenye işleri.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Parafinden eşya imali işleri.
Kuş ve hayvan tüyü kıllarının temizlenmesi, didiklemesi, ayrılması ve
bunlara benzer işler.
Plastik maddelerin şekillendirilmesi ve plastik eşya imali işleri. (PVC’nin
imali ve PVC’den mamül eşyaların yapımı hariç)
Mensucattan hazır eşya imali işleri (Perde, ev tekstili, otomobil ürünleri ve
benzerleri).
Kağıt ve odun hamuru üretimi işleri.
Selüloz üretimi işleri.
Kağıt ve kağıt ürünlerinden yapılan her türlü eşya ve malzemenin imali
işleri.
Zahire depolarındaki işler ile un ve çeltik fabrikalarındaki işler.
Her türlü mürekkep ve mürekkep ihtiva eden malzeme imali işleri.
3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu kapsamında mesleki ve teknik eğitim okul
ve kurumlarından mezun olan meslek sahibi 16 yaşını doldurmuş genç işçiler;
sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla, belirtilen
sınırlamalara bağlı kalmaksızın ihtisas ve mesleklerine uygun işlerde
çalıştırılabilirler.
Ayrıca yaş kayıtlarına bağlı olarak müsaade edilen işlerden olsalar dahi
hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan
maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli
maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi,
depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü
işlerde, gürültü ve vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı
sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek
hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı
ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız
ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen
işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına
dönmesine imkân sağlamayan işlerde, işyeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik
yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda
dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile 4857
sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine
rastlayan sürelerde yapılan işlerde 18 yaşını doldurmayan işçiler çalıştırılamaz.
Çocuk ve Genç İşçilerin Çalışma Koşulları
Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri
günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış
çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.
Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmi dört saatlik zaman
diliminde, kesintisiz on dört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.
Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim
saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda belirtilen çalışma
sürelerini aşamaz.
İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi
buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere
ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.
4857 sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan
hallerin yanısıra;
İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler,
İşverenin iş yeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler
ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim
programlarında geçen süreler,
Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve
gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri
toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam
edemedikleri süreler,
çalışma süresinden sayılır.
Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz.
Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde
çalıştırılamazlar. Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz.
Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu
durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek
kullandırılabilir.
Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri
okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği
dönemlerde verilir.
İşverenin Yükümlülükleri
Çocuk ve genç işçileri;
Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,
Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan işveren veya işveren vekilleri
çalıştıramazlar.
İşveren;
Çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin
çalıştırılacağı iş, karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi
verir.
Okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce,
öğrenci olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza
eder.
Çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak
zorundadır.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
İşveren, çocuk ve genç işçilere, çalıştırmaya başlamadan önce işyerindeki
riskler, işe uyum ve kanuni hakları ile işin niteliğine göre gerekli iş başı eğitimlerini
verir.
İşveren, çocuk ve genç işçinin işe başlamasından önce veya çalışma
esnasında, çalışma koşullarında değişiklik olması gerektiği hallerde, bu değişikliği
yapabilmesi için aşağıdaki hususları göz önünde bulundurmalıdır;
İş yeri ve işin yapıldığı yerin uygunluğu ve tanzimi,
Kullanılan iş ekipmanlarının şekli, sırası ve bunların kullanılış biçimleri,
İş organizasyonları,
Çocuk ve genç işçilere verilen eğitimin ve talimatların düzeyi.
Değerlendirmeye göre çocuk ve genç işçilerin fiziki veya zihinsel gelişmeleri
ile güvenlikleri yönünden risk tespit edilirse, en kısa sürede gerekli tıbbi
kontrollerin yapılması gerekmektedir.
GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARI
Çalışan, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işverenini bilgilendirir.
İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan
kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki
etkilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre aşağıda belirtilen genel
ve özel önlemleri alır.
Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için
tehlikeli sayılan faktörlere yönelik alınacak genel önlemler şunladır:
Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe veya emziren çalışanın
çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici olarak yeniden düzenlenir, söz
konusu çalışanların çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe çalışanların
çalışmalarının günün erken saatlerine rastlamaması için gereken önlemler
alınır.
Duruş problemleri ile ilgili olarak; çalışma mahalli ve çalışma düzeni, gebe
veya emziren çalışanların duruş problemlerini ve kaza riskini azaltacak
şekilde yeniden düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak
çalışmaları sağlanır. Gebeliğin durumuna göre yorgunluğun ve diğer duruş
problemlerinin azaltılması veya ortadan kaldırılması için dinlenme araları
ihtiyaca göre daha sık ve uzun olarak düzenlenir.
Yüksekte çalışmalarda, gebe çalışanın çalışma yerlerinin platform,
merdiven gibi yüksek ve düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için
gerekli düzenlemeler yapılır.
Çalışma saatleri ve çalışma hızı ile ilgili olarak; çalışma hızının, saatlerinin
ve işteki yoğunluğun çalışanın önerileri dikkate alınarak mümkün
olduğunca uygun hale getirilmesi için gerekli şartlar sağlanır.
Gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız çalıştırılmaması esastır.
Ancak zorunluluk halinde gebe veya yeni doğum yapmış çalışanın yalnız
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan diğer çalışanlarla kolayca
iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır. Ayrıca çalışanın uygun
tıbbi ve diğer destekleri alabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılır, acil
yardım prosedürlerinde bu durum göz önüne alınır.
İş stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanı,
çalışma koşulları, çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle ilişkiler,
iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi stres faktörlerine yönelik koruyucu
önlemler alınır. Düşük veya ölü doğum yapmış veya doğumdan sonra
bebeğini kaybetmiş çalışanı stresten korumak için itina gösterilir.
Gebe çalışanın, ayakta çalışması gereken işlerde, mümkün olan
durumlarda oturması sağlanır, sürekli oturarak veya sürekli ayakta
çalışması engellenir, çalışmanın böyle düzenlenmesinin mümkün olmadığı
durumlarda dinlenme araları artırılır, hamileliğin gelişimine göre gerekli
önlemler alınır.
Dinlenme ve diğer iyileştirici olanakların sağlanması ile ilgili olarak; gebe
çalışanın sigarasız ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak
veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve zihinsel olarak dinlenmesini
sağlayacak şartlar temin edilir. Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren
çalışanın sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak uzun süreli
çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir,
ayrıca enfeksiyon ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.
Gebe veya emziren çalışanın, kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak,
beslenme molasının, temiz içme suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının
kendileriyle de istişare edilerek karşılanması sağlanır.
Alınacak önlemler, çalışanların yaptıkları işle bağlantılı hareketleri,
duruşları, zihinsel ve bedensel yorgunluğu da kapsar.
Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için
tehlikeli sayılan faktörlere yönelik alınacak özel önlemler şunladır:
Fiziksel etkenler:
Şok ve titreşim: Gebe çalışanın, ani darbelere, sarsıntıya, uzun süreli
titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş makinelerinde çalıştırılmaları
yasaktır. Vücudun alt kısmını, özellikle karın bölgesini etkileyen
düşük frekanslı uzun süreli titreşime ve sürekli sarsıntıya maruziyeti
önleyecek tedbirler alınır.
Gürültü: Gebe çalışanın çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, en
düşük maruziyet etkin değeri olan 80 dB(A) yı geçmemesi sağlanır.
Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa çalışanın yeri değiştirilir.
Limitleri aşan gürültülü ortamda gebe çalışanların kişisel koruyucu
donanım kullanarak dahi çalıştırılmaları yasaktır.
İyonize radyasyon: Gebe veya emziren çalışanlar iyonize radyasyon
kaynaklarının bulunduğu ve radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve
işlerde çalıştırılmaz. Bu gibi yerlere girmemesi uyarı levhaları ile
belirtilir.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
İyonize olmayan radyasyon: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren
çalışanların iyonize olmayan radyasyon kaynaklarından
etkilenmesini önleyecek tedbirler alınır.
Soğuk, sıcak ve yüksek basınç: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren
çalışanların yaptığı işin niteliği göz önünde bulundurularak çalıştığı
yerlerin sıcaklığının ve basıncının sağlık ve güvenlik riski
yaratmayacak düzeyde olması sağlanır.
Biyolojik etkenler: Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren çalışanın,
15/6/2013 tarihli ve 28678 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Biyolojik
Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik’te
tanımlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerin risk teşkil ettiği
yerlerde ve işlerde çalıştırılmaları yasaktır. Ancak çalışanın bağışıklığı varsa
durum değerlendirilmesi yapılarak çalışmasına izin verilebilir.
Kimyasal etkenler: Kanserojen, mutajen, çok toksik, toksik, zararlı, alerjik,
üreme için toksik ve emzirilen çocuğa zararlı olabilen kimyasalların
üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni doğum yapmış ve
emziren çalışanın çalıştırılması esas olarak yasaktır. Ancak, çalışanın
çalıştırılmasında zorunluluk varsa ve teknik olarak bu maddeler daha az
zararlı olanlarla değiştirilemiyorsa, gebe çalışan, mutajen ve üreme için
toksik maddelerle, emziren ve yeni doğum yapmış çalışan, emzirilen
çocuğa zararlı olabilen kimyasalların dışındaki maddelerle, ancak her türlü
önlem alınarak ve sağlık durumları ile maruziyet düzeyleri sürekli kontrol
altında tutularak çalıştırılabilir.
Çalışma koşulları:
Gebe veya emziren çalışanların kendilerinin ve bebeklerinin sağlığını
olumsuz etkileyecek şekilde elle taşıma, yükleme ve araçsız taşıma
işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu tür işlerde risk değerlendirmesi
yapılır, gerektiğinde iş değişikliği sağlanır.
Kişisel koruyucu donanımlar gebe veya emziren çalışanı tam
koruyacak şekilde vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine
engel olmamalı ve vücut ölçüleri değiştikçe yenileri temin edilir.
Uygun koruyucu sağlanamadığı durumlarda çalışan bu işlerde
çalıştırılamaz.
Yukarıda geçen kimyasal, tehlikeli kimyasal maddeler, kanserojen maddeler,
mutajen maddeler, çok toksik maddeler, toksik maddeler, zararlı maddeler, alerjik
maddeler, üreme için toksik maddeler kavramların tanımı 12 Ağustos 2013 tarihli
ve 28733 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte belirtildiği şekildedir.
İşveren, işyerindeki maruziyetin şeklini, düzeyini ve süresini Tablo 1 ve Tablo
2’deki etkenler, süreçler, çalışma koşulları veya özel bir riske maruz kalma olasılığı
bulunan işleri de;
Sağlık ve güvenlik risklerinin, gebe veya emziren çalışanlar üzerindeki
etkilerini belirlemek
Alınacak önlemleri kararlaştırmak üzere değerlendirir.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Tablo 10.1. Gebe, yeni doğum yapmış veya emziren çalışanların özellikle
çalıştırılamayacağı işler ve işyerleri ile burada bulunabilecek önemli risk faktörleri
İşler ve İşyerleri Biyolojik Etkenler
A)
a) İnsanın diş ve sağlık tedavisinin yapıldığı hizmet birimlerinin yanı sıra acil ve kurtarma hizmetleri,
Hepatit B-virus (HBV)
Hepatit C-virus (HCV)
b) Çocuklara özel hastane ve koğuşlar Bordetella Pertussis
Cornebacterium Dipthriae
Hepatitis-A virus (HAV)
Measles virus
Mumps virus
Rubivirus
Varicella Zoster virus (VZV)
c) Enfeksiyon koğuşları ve feçes laboratuarları Hepatit A virus (HAV)
d) Tüberküloz hastaneleri ve diğer göğüs hastalıkları hastaneleri veya koğuşları
Mycobacterium tüberculosis
Mycobacterium Bovis
e) Patoloji departmanları (otopsi, ölüm sonrası muayene yerleri)
Hepatit-D virus (HDV)
Mycobacterium tüberculosis
Mycobacterium Bovis
B)
a) Kan ürünlerini içeren ilaç ve tıbbi üretim işleri
Hepatit B-virus (HBV)
Hepatit C-virus (HCV)
b) Sütun 2 de belirtilen biyolojik etkenlerden birini içeren aktivitelerin olması durumu
Hepatit B-virus (HBV)
Hepatit C-virus (HCV)
Bordetella Pertussis
Cornebacterium Dipthriae
Tick-born Encephalitis (CEE) virus
Hepatit A virus (HAV)
Hepatit-D virus (HDV)
Measles virus
Mumps virus
Mycobacterium tüberculosis
Mycobacterium Bovis
Rubivirus
Rabies virus
Varicella Zoster virus (VZV)
C) Kuduzla enfekte olma şüphesi olan hayvanlarla yapılan veterinerlik aktiviteleri
Rabies virus
D) Tarım, orman ve kereste endüstrisi, bahçıvanlık, hayvan ticareti, avlanma gibi endemik hastalık alanlarında ve diğer bilim alanlarının yanı sıra eğitim ve test (araştırma) enstitüleri dahil gıda amaçlı olmayan hayvan ve bitki hammadde materyallerini içeren alanlardaki aktivite durumları
Tick-born Encephalitis (CEE) virus
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Tablo 10.2. Gebe çalışanların sağılınğı izleme formu
Gebelikte Karşılaşılan Sağlık Problemleri
İşyerinde Çalışanı Etkileyen Hal Ve Durumlar
Sabah kusmaları Erken Çalışma Saatleri
Güçlü havalandırma veya mide bulantılarına neden olabilecek kokulara veya kötü havalandırmaya maruziyet
Sırt ağrısı Ayakta durma, yük taşıma ve duruş vaziyeti
Varis veya diğer dolaşım problemleri, hemoroit
Uzun süreli ayakta durma veya oturma
Sık ve ani tuvalet ihtiyacı Düzenli beslenme, yeme, içme imkanları
Tuvaletin yakınlığı, uygunluğu, yıkanma imkanları
Hijyen
İş ve iş mahallini bırakmada zorluk
Beden ölçülerinin büyümesi
Beden ölçülerinin büyümesinden dolayı beceriklilik, koordinasyon, hareket etme hızı ve uzanmada zorluk
Koruyucu elbise ve ekipmanın kullanılması
Daralan çalışma alanı, yüksekte çalışma
Uzanma ve eğilme gerektiren postürler
Elle taşıma
Dar alanlarda çalışmanın getirdiği problemler
Yorgunluk/stres Fazla çalışma
Akşam veya gece çalışması
Dinlenme aralarının yetersizliği
Uzun süreli çalışma
İş yoğunluğu
Dengenin korunması (Emziren kadınlar için de geçerli)
Islak ve kaygan zeminlerde yapılan çalışmalar
Bu değerlendirmede kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi
faktörleri de dikkate alır.
Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile
sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
Değerlendirme sonuçları, gebe veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik
riskini veya çalışanın gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya
çıkardığında işveren, ilgili çalışanın çalışma koşullarını ve çalışma saatlerini,
çalışanın bu risklere maruz kalmasını önleyecek bir biçimde geçici olarak değiştirir.
Çalışma koşullarının ve çalışma saatlerinin uyarlanması mümkün değilse,
işveren ilgili çalışanı başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.
Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde gebe çalışan, sağlığına uygun
daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde çalışanın ücretinde bir kesinti yapılmaz.
Başka bir işe aktarılması mümkün değilse, çalışanın sağlık ve güvenliğinin
korunması için gerekli süre içinde, isteği halinde çalışanın tabi olduğu mevzuat
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
hükümleri saklı kalmak kaydıyla ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık
ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Gebe ve Emziren Kadınların Çalışma Koşulları
Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren
doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
Yeni doğum yapmış çalışanın doğumu izleyen bir yıl boyunca gece
çalıştırılması yasaktır. Bu sürenin sonunda sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı
olduğunun sağlık raporu ile belirlendiği dönem boyunca gece çalıştırılmaz.
Gebe veya emziren çalışan günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
Çalışanın tabi olduğu mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla analık ve süt
izninde 22 Mayıs 2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 74 üncü maddesi
hükümleri uygulanır.
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak
üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır.
Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye
iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun olduğu takdirde, doktorun onayı
ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu
durumda, kadın işçinin çalıştığı süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Kadın işçinin erken doğum yapması halinde ise doğumdan önce
kullanamadığı çalıştırılmayacak süreler, doğum sonrası sürelere eklenmek
suretiyle kullandırılır.
Yukarıda öngörülen süreler işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre
doğumdan önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile
belirtilir.
Hamilelik süresince kadın işçiye periyodik kontroller için ücretli izin verilir.
Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, hamile kadın işçi sağlığına
uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya
çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin
verilir. Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam
birbuçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek
kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
Gebe çalışanlara gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin
verilir.
Emziren çalışanların, doğum izninin bitiminde ve işe başlamalarından önce,
çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi gerekir.
Çalışmasının sakıncalı olduğu hekim raporu ile belirlenen çalışan, raporda belirtilen
süre ve işlerde çalıştırılamaz.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın çalışanı olan
işyerlerinde, emziren çalışanların çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından,
çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre uzaklıkta mevzuatta
belirtilen şartları taşıyan bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150’den çok kadın çalışanı olan
işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması, bakımı ve emziren çalışanların
çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine
yakın belirtilen şartları taşıyan bir yurdun kurulması zorunludur.
Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla
yükümlüdür.
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma
yükümlülüğünü, kamu kurumlarınca yetkilendirilmiş yurtlarla yapacakları
anlaşmalarla da yerine getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve
mücavir alan sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın çalışanların toplam
sayısı dikkate alınır.
Emzirme odası ve yurt kurulması için gereken kadın çalışan sayısının
hesabına erkek çalışanlar arasından çocuğunun annesi ölmüş veya velayeti babaya
verilmiş olanlar da dâhil edilir.
Oda ve yurtlardan, kadın çalışanların çocukları ile erkek çalışanların annesi
ölmüş veya velayeti babaya verilmiş çocukları faydalanırlar.
Odalara 0-1 yaşındaki, yurtlara velisinin isteği üzerine ilkokula kaydı
yapılmayan 66 aylığa kadar çocuklar alınır.
Oda ve yurtlarda, çocuklar ve görevliler dışında başkasının bulunması ve
bunların amaç dışında kullanılması yasaktır. Yurtlarda 0-24 aylık, 25-48 aylık ve 49-
66 aylık çocuklar birbirinden ayrı bulundurulur.
Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin bitiminde
alınır. Anne ve babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara
uymak şartıyla ara dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.
Oda ve yurtlara kabul edilecek çocuklar önce gözlem odasına alınır ve işyeri
hekiminin muayenesinden geçirilir.
Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı bulunmayan veya portör olmayan
çocuklar hakkında rapor düzenlenir, raporlar çocukların özel dosyalarında saklanır.
Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı olanlar, hastalık kuşkusu bulunanlar veya
portör olan çocuklar, sağlıklı olduklarının belirlenmesine kadar oda ve yurtlara
alınmazlar.
Bulaşıcı hastalığa tutulan veya tutulduğundan şüphe edilen oda ve yurtlarda
bulunan çocuklar işyeri hekimine muayene ettirilmek üzere derhal gözlem
odalarına alınırlar.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Muayene sonucunda bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığa tutulduğu anlaşılan
çocuklar, işyeri hekimince bir sağlık kuruluşuna gönderilir ve durumuyla ilgili
olarak velisi bilgilendirilir.
Oda veya yurda kabul edilen her çocuk için mevzuatta yer alan gözlem
kağıdı doldurulur ve özel dosyasına konur. Çocuklar burada kaldığı sürece, onların
sağlık ve genel gelişme durumları, beden yapıları ve ruhsal özellikleri düzenli
aralıklarla işyeri hekimince mevzuatta yer alan sağlık muayenesi kağıtlarına işlenir.
Oda ve yurtlarda kalan çocukların aşılarının yapılıp yapılmadığı işyeri
hekimince takip edilir, çocukların aşısız veya eksik aşılı olduğunun tespiti
durumunda çocuğun kayıtlı bulunduğu aile hekimine götürülmesi hususunda
velileri bilgilendirilir.
Oda ve yurtlarda, çocukların ihtiyaçlarına göre gerekli besinler, kahvaltıları
ve yemekleri verilir. Yemek listeleri ve tamamlayıcı beslenmenin düzenlenmesinde
işyeri hekiminin görüşleri alınır.
Çocuklara ayrıca, günde 250’şer gram dayanıklı veya pastörize, yoksa
kaynamış süt veya yoğurt verilir.
Oda ve yurtlarda, çocuklara psikososyal gelişimlerini sağlayacak okul öncesi
eğitimlerin verilmesi sağlanır.
Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme gibi
giderlerinin tamamı işverenlerce karşılanır.
Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından denetlenir.
İşveren, işveren vekili, iş yeri hekimi veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden
sorumlu olanlarca görülen eksiklikler derhal giderilir.
Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu
işverenler veya işveren vekilleri, ayda en az bir defa toplanarak bu yerlerin
yönetimine dair kararları alırlar ve uygulanmasını sağlarlar.
İşverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki
işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri, açılma tarihinden
itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Millî Eğitim Bakanlığı ile bağlı
oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne gönderirler. Bu raporda aşağıdaki
hususlar belirtilir;
İşyerinin unvanı, bağlı olduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü sicil
numarası ve adresi,
İşyerinde çalıştırılan toplam çalışan sayısı ve kadın çalışan sayısı,
Kuruma alınan çocuk sayısı, cinsiyeti,
Kurumun açık adresi, oda sayısı, oyun yerleri, bahçenin büyüklüğü, bakım
ve eğitim araçlarının miktar ve çeşitleri.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde açtıkları
oda ve yurtlarla ilgili bildirim yapmayan işverenler 31/12/2013 tarihine kadar Millî
Eğitim Bakanlığı ile bağlı oldukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne bildirim
yapmak zorundadır.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Kadın Çalışanların Gece Postasında Çalıştırılma Şartları
Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk
saatten fazla çalıştırılamaz.
Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları
içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip
gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın
çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden,
işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.
Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan
önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu
işyerinde görevli işyeri hekiminden alınır.
Ayrıca işveren, işin devamı süresince, çalışanın özel durumunu, iş yerinde
maruz kalınan sağlık ve güvenlik risklerini de dikkate alarak işyeri hekimince
belirlenen düzenli aralıklarla çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlar.
Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir
işyerinde çalışıyor ise kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının
çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir.
Aynı iş yerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleri,
işverence, imkân dâhilinde karşılanır.
Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren
doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere
kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla bir yıl süre ile gece
postalarında çalıştırılamazlar.
Ancak emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne veya çocuğun sağlığı
açısından gerekli olduğunun işyerinde görevli işyeri hekiminden alınan raporla
belgelenmesi halinde altı ay daha uzatılır.
Bu çalışanların anılan sürelerdeki çalışmaları, 14/ 07/2004 tarihli ve 25522
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma
Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri
saklı kalmak üzere gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir.
Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece
çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan
denetimlerde göstermek üzere işyerinde saklar.
POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE ÇALIŞMA KOŞULLARI
İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve
bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara
dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek
işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
İşçi postaları;
Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına
postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik
süre içinde en az üç işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir.
Yukarıdaki maddenin dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen diğer
işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi
postasının çalışma süresi, 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin
üçüncü fıkrasında öngörülen Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma
süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.
Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması
gereken işlerde işçi postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, 4857
sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında öngörülen
Yönetmelikte belirtilen günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde
düzenlenir.
İşçi postaları sayısının düzenlenmesinde, 10/09/1960 tarihli ve 79 sayılı
Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon
Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6 ncı
maddesi ile 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 43 üncü
maddesi hükümleri göz önünde tutulur.
4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan
gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18
yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının
artırılması ya da üç posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5
saatin altında saptanması sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle,
işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun, indirim yapılamaz.
Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanununun 42 ve 43
üncü maddeleri ve 79 sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma
Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair
Kanunun 6 ncı maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun 70 inci maddesinde öngörülen
Yönetmelikte belirtilen haller dışında, işçilerin gece postalarında 7,5 saatten çok
çalıştırılmaları yasaktır.
Çalışma süresinin yarısından çoğu gece dönemine rastlayan bir postanın
çalışması, gece çalışması sayılır.
Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen
işlerde postalar; en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen
ikinci iş haftasında gündüz çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini
alacak şekilde düzenlenir.
Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak 4857 sayılı İş
Kanununun 69 uncu maddesi uyarınca, gece çalışması nedeniyle sağlığının
bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde
gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği göz önünde tutularak, gece ve
gündüz postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.
Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden
çalıştırılamaz. Bu hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.
Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, 4857 sayılı İş
Kanununun 68 inci maddesindeki esaslar uyarınca ara dinlenmesi verilir.
İşin niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara
dinlenmesi verilmesine olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde
arka arkaya çalışma süresinin ortalarından başlayarak İş Kanunu vb. mevzuattaki
esaslara göre verilir.
Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir
gününde 24 saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi
zorunludur.
İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen
işlerde, her postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler
için işe başlamadan önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili
bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
Öze
t
•Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki vepsikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır.
•Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.
•Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına izin verilen işler ve 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin çalıştırılabileceği işler mevzuatta açıklanmıştır.
•İşveren, gebe veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerin ve çalışma süreçlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir.
•Gebe veya emziren çalışan, işyerinde yapılan değerlendirmenin sonuçları ile sağlık ve güvenlik amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
•Kadın çalışanlar, gebe olduklarının sağlık raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
•Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmamaları esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir.
•İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini, postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri şekilde ilan etmekle yükümlüdür.
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Mevzuata göre, “15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi”
kimdir?
a) Çocuk işçi
b) Genç işçi
c) Küçük işçi
d) Çırak işçi
e) Kalfa işçi
2. Mevzuata göre, “14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini
tamamlamış kişi” kimdir?
a) Usta işçi
b) Kalfa işçi
c) Genç işçi
d) Çocuk işçi
e) Çırak işçi
3. Mevzuattaki “Tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca süt izni kullanmakta
olan ve işverenini durum hakkında bilgilendiren çalışan” cümlesi ile hangi husus
ifade edilmektedir?
a) Süt izinli işçi
b) Gebe
c) Emziren çalışan
d) Anne işçi
e) Bebekli işçi
4. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim
saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde kaç saat ve haftada kaç saat
olabilir?
a) İki / on
b) Üç / oniki
c) Dört / ondört
d) Beş / onaltı
e) Altı / yirmi
5. Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi kaç günden az olamaz?
a) 12
b) 14
c) 16
d) 18
e) 20
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
6. Gebe veya emziren çalışan günde kaç saatten fazla çalıştırılamaz?
a) Üç
b) Dört buçuk
c) Altı
d) Yedi buçuk
e) Dokuz
7. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye
kaç hafta süre eklenir?
a) Bir
b) İki
c) Üç
d) Dört
e) Beş
8. İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya
çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra kaç aya kadar ücretsiz izin
verilir?
a) Dört
b) Beş
c) Altı
d) Yedi
e) Sekiz
9. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde tanımlanan gece dönemine
denk düşen hangi saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını doldurmamış
çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır?
a) 20.00-06.00
b) 19.00-05.00
c) 19.30-05.30
d) 20.30-06.30
e) 21.00-07.00
10. Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir
gününde kaç saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili
verilmesi zorunludur?
a) 14
b) 16
c) 18
d) 20
e) 24
Cevap Anahtarı
1.B, 2.D, 3.C, 4.A, 5.E, 6.D, 7.B, 8.C, 9.A, 10.E
İSG Mevzuatında Özel Poltika Gerektiren Gruplar
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR
http://www.mevzuat.gov.tr/
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/itkb.portal
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)
http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/isggm.portal
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)
http://www.isgum.gov.tr/
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)
http://www.casgem.gov.tr/
(Erişim Tarihi: 01.01.2015)