gouden beursleuzen: beleggen begint bij jezelf
DESCRIPTION
Bijna 50% van de beleggingsbeslissingen zijn gestoeld op psychologie. Het emotionele brein drukt zijn stempel op beslissingen meer dan het reflectief deel van de hersenen. Het blootleggen van de psychologische valkuilen waarmee de belegger geconfronteerd wordt, is cruciaal voor het behalen van een degelijk beleggingsresultaat. Het niet onder controle kunnen houden van onze emoties, het hanteren van vuistregels en zelfmisleiding leiden keer op keer tot verkeerde beslissingen. De andere 50% van de beslissingen wordt genomen op basis van fundament en waardering. Het volgen van enkele basisregels komt het resultaat zeker ten goede. Het kiezen van de verliezers van de voorbije vijf jaar ligt in lijn met het principe van de terugkeer naar het gemiddelde. Bij het inspelen op langetermijntrends belandt men al snel bij de vergrijzing. En vergeet voor die lange termijn ook niet het belang van dividenden. En eens je door concentratie en hard labeur rijk geworden bent, diversifieer je vermogen om rijk te blijven.TRANSCRIPT
GOUDEN BEURSLEUZEN Beleggen begint bij jezelf
April 2013 Koen De Leus,
KBC Economic Research
GOUDEN BEURSLEUZEN
GOUDEN BEURSLEUZEN
Bron: Behavioural Finance, Alex Wolfers KBC Asset Management
GOUDEN BEURSLEUZEN
Fase / motivatie Bodem Herstel
Top Stieren-markt
Beren-markt
Gemid-deld
Fund
a-m
ent
20% 35% 20% 30% 26%
Waa
r-de
ring
20% 40% 20% 30% 28%
Psy
cho-
logi
e
60% 25% 60% 40% 46%
Bron: KBC Asset Management
Beleggingsbeslissingen genomen op basis van …
27 mei 2013 5
Gouden beursleuzen
Psychologie van de belegger Emoties Vuistregels Zelfmisleiding
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 6
Gouden beursleuzen
Psychologie van de belegger Emoties Vuistregels Zelfmisleiding
C-SYSTEEM
X-SYSTEEM
Functionering hersenen
REFLECTIEF
INTUÏTIEF
PSYCHOLOGIE VAN DE BELEGGER
27 mei 2013 8
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Vragen Vraag 5: Een baseball en een baseball-knuppel kosten
samen 110 euro. De knuppel kost 100 euro meer dan de bal. Hoeveel kost de bal?
Vraag 2: Een hoek van een vijver wordt bedekt met waterlelies. Elke dag verdubbelen de lelies in omvang. Als het 48 dagen in beslag neemt om heel de vijver te bedekken, hoe lang duurt het dan vooraleer de helft van de vijver bedekt is?
27 mei 2013 9
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Cognitieve reflectie Vraag 5: knuppel
Knuppel kost 105 euro, baseball kost 5 euro, NIET 100 en 10
Vraag 2: waterlelies: 48 dagen voor heel de vijver, 47 dagen voor helft vijver
X-systeem reageert eerst, later eventueel gecorrigeerd door C-systeem
Reactie soms te oppervlakkig / emotioneel
27 mei 2013 10
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Vraag Vraag 4: Stel u wordt gevraagd voor een partijtje kop of
munt. Als u verliest, moet u 100 € betalen. Hoe groot is het bedrag dat u minimaal moet winnen alvorens deze weddenschap aantrekkelijk wordt voor u?
27 mei 2013 11
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Verliesaversie Vraag 4: kop / munt
Gemiddeld antwoord: 200! Mensen haten verlies nemen
27 mei 2013 12
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Vraag Vraag 3: Linda is 31, alleenstaande, ronduit en zeer
intelligent. Ze behaalde een universiteitsdiploma in filosofie en was tijdens haar studentenleven zeer begaan met zaken zoals gelijkheid en discriminatie. Is het meer waarschijnlijk dat Linda: in een bank werkt? in een bank werkt en actief is in een vrouwenorganisatie?
27 mei 2013 13
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Representativiteit Vraag 3: Linda
Waarschijnlijkheid optie 1 > optie 2
Mensen beoordelen de zaken zoals ze eruit zien in plaats van hoe waarschijnlijk ze zijn.
27 mei 2013 14
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
50
28.8
16.9
10.26.3
4 2.7 1.8 1.3 0.9
50
24.9
12.2
63 1.6 0.9 0.5 0.3 0.2
0
10
20
30
40
50
60
Jaar 1 Jaar 2 3 4 5 6 7 8 9 Jaar 10
Verkopen
Inkomen vóór uitzonderlijkeresultaten
% BEDRIJVEN WAARVAN GROEI > MEDIAAN VOOR ELK JAAR GEDURENDE X # JAREN (Bedrijven: alle genoteerd op NY, Amerikaanse markt en Nasdaq, periode: 1951-1995)
% b
edrij
ven
met
gro
ei >
med
iaan
# opeenvolgende jaren dat groei bedrijf > Bron: Louis K. C. Chan, Jason Karceski and Josef Lakonishok. Februari 2002 “The Level and Persistence of Growth Rates”
Representativiteit in de financiële markten Goede bedrijven = goede investering Hoe hoger historische, hoe hoger geschatte winstgroei
27 mei 2013 15
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Vraag Vraag 1: Had u de financiële crisis zien aankomen?
Ja
Nee
27 mei 2013 16
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Hindsight bias Vraag 1: Financiële crisis
Overschatting kennis ná de feiten.
http://www.youtube.com/watch?v=ujg0Penfups
27 mei 2013 17
EMOTIES – VUISTREGELS - ZELFMISLEIDING
Hindsight bias
HET INDAMMEN VAN ZELFOVERSCHATTING Positieve uitkomst Negatieve uitkomst
Juiste reden Vaardigheid Slecht geluk Foute reden Goed geluk Fout
Bron: Dresdner Kleinwort Watterstein Research
Overschatting kennis ná de feiten. Daardoor is fout er nooit geweest en is bijleren uit fouten niet mogelijk.
27 mei 2013 18
Gouden beursleuzen
Psychologie van de belegger Emoties Vuistregels Zelfmisleiding
27 mei 2013 19
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Vergrijzing Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 20
‘Kijk naar aandelen en landen waar vooruitzichten miserabel zijn, want daar vinden we de beste prijzen terug.’ (J.Templeton)
VERLIEZERS
27 mei 2013 21
‘Kijk naar aandelen en landen waar de vooruitzichten miserabel zijn, want daar vinden we de beste prijzen terug.’ (J.Templeton)
VERLIEZERS
PORTEFEUILLE WINNAARS VERSUS VERLIEZERS & PRESTATIE, 1926-1982
Winnaars voorbije 5j (Rp-Rm)* Verliezers voorbije 5j (Rp-Rm)*
PERIODE ALLE MAANDEN JAN FEB-SEPT OKT-DEC ALLE MAANDEN JAN FEB-SEPT OKT-DEC
t+1,t+5 -0,2 -0,8 -0,3 0 0,6 5 0,4 -0,4
t+1,t+3 -0,3 -1,3 -0,3 0,1 0,7 6,1 0,5 -0,5
Bron: Does The Stock Market Overreact? W. De Bondt, R. Thaler, Journal of Finance, Vol.40, N°3, 1984; Rp: behaalde return portefeuille, Rm: behaalde return markt
27 mei 2013 22
Kies voor aandelen met laag verwachte groei
VERLIEZERS
HONDEN EN STERREN IN EUROPA (gemiddelde return 1988-2007: 14.3% per jaar)
VERWACHTE GROEI KOMENDE 5 JAAR
LAAG HOOG
HISTORISCHE GROEI VOORBIJE 5 JAAR
LAAG Honden, return: 19.5% Oude honden, nieuwe truckjes, return: 14.9%
HOOG Gevallen sterren,return: 12.2% Sterren, return: 12.4%
Bron: SG Global Strategy Research, KBC Securities Bolero
27 mei 2013 23
Kies voor aandelen met laag verwachte groei
VERLIEZERS
50
28.8
16.9
10.26.3
4 2.7 1.8 1.3 0.9
50
24.9
12.2
63 1.6 0.9 0.5 0.3 0.2
0
10
20
30
40
50
60
Jaar 1 Jaar 2 3 4 5 6 7 8 9 Jaar 10
Verkopen
Inkomen vóór uitzonderlijkeresultaten
% BEDRIJVEN WAARVAN GROEI > MEDIAAN VOOR ELK JAAR GEDURENDE X # JAREN (Bedrijven: alle genoteerd op NY, Amerikaanse markt en Nasdaq, periode: 1951-1995)
% b
edrij
ven
met
gro
ei >
med
iaan
# opeenvolgende jaren dat groei bedrijf > Bron: Louis K. C. Chan, Jason Karceski and Josef Lakonishok. Februari 2002 “The Level and Persistence of Growth Rates”
27 mei 2013 24
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 25
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 26
‘Wat onderscheidt grote investeerders? Zij dachten diep na over de trends die zich voor hun ogen afspeelden, maar die het grote publiek niet opmerkte.’ (John Moody)
http://www.youtube.com/watch?v=0ukNFMeZvcc
TRENDS
27 mei 2013 27
ECONOMISCH • Groei • Sparen • Schuld • Investeren • Arbeidsmarkt • Pensioenen • Belastingen
VERGRIJZING
http://www.youtube.com/watch?v=ImR_S0UDLdE
IMPACT SOCIAAL • Familiale samenstelling • Leefomgeving • Vraag huizen • Migratie trend • Gezondheidszorg
POLITIEK • Stemgedrag • Politieke
vertegenwoordiging
Generatieconflict?
27 mei 2013 28
Economische (krachts)verhoudingen
VERGRIJZING
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
TV*
SV*
EU
VS
Japan
25%
26%
18%
23%
8%
39%
21%
10%
26%
4%
% aandeel in globaal BBP
Reg
io's
Aandeel verschillende regio's in globaal BBP
2050 2000
Bron: VN, Goldman Sachs, eigen berekeningen; * TV = traag vergrijzend (groeilanden); SV = snel
27 mei 2013 29
Spaarders versus ontspaarders
VERGRIJZING
10%
12%
14%
16%
18%
20%
22%
24%
26%
28%
30%
1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020 2030 2040 2050
Spaarders VS (40-59)
Ontspaarders VS (60+)
VS: EVOLUTIE SPAARDERS VERSUS ONTSPAARDERS (in % totale bevolking, 1950-2050)
27 mei 2013 30
Huizenprijzen
VERGRIJZING
27 mei 2013 31
Voorkeur babyboomers
VERGRIJZING
BOOMERS HOUDEN VAN / HEBBEN NOOD AAN … DAAR PROFITEREN (AANBIEDERS) VAN …
Financieel advies Vermogensbeheerders, beursmakelaars, financiële adviseurs
Aanpassingswerken in eigen huis Doe-het-zelf ketens
Actief ontspannen Tuinbouwgerei, cruises, vakantiegerelateerde items, luxewagens -en moto's, charmehotels, Las Vegas
Ontspanning thuis Consumentenelectronica, shops huisdieren & aanverwanten, hobbyshops
De eeuwige jeugd Welness, Spa's, vitaminen & preparaten, fitnessgerelateerde
producten, cosmetische ingrepen, verzorgingsproducten, verse groenten en fruit, vis, weight watchers, wijn, premium bieren
Gezondheidszorg Medicijnen voor ouderdomsgerelateerde ziektes, orthopedische industrie, generische producenten, biotechnologiesector
BOOMERS HOUDEN NIET VAN …
DAT IS PIJNLIJK VOOR …
Kleding Kledingzaken, textielproducenten Leesmateriaal Uitgevers van tijdschriften en kranten
Ongezonde voeding Fastfood, traditionele pilsen
Bron: Naar Grijsland, De Leus K. & Huybrechts P., Roularta Books
27 mei 2013 32
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 33
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 34
Wie rijk wil worden, heeft nood aan concentratie. Wie rijk wil blijven, heeft nood aan diversificatie!
DIVERSIFIEER
27 mei 2013 35
Wie rijk wil worden, heeft nood aan concentratie. Wie rijk wil blijven, heeft nood aan diversificatie!
DIVERSIFIEER
CORRELATIE INDICES PERIODE 1980-1990: GEMIDDELDE = 0.21 Vastgoed* Aandelen** Goud Obligaties*** Grondstoffen****
Vastgoed 1,00 0,97 -0,30 0,96 -0,05 Aandelen 1,00 -0,27 0,97 -0,09 Goud 1,00 -0,33 0,44 Obligaties 1,00 -0,21 Grondstoffen 1,00 CORRELATIE PERIODE 1990-2000: GEMIDDELDE = 0.1
Vastgoed Aandelen Goud Obligaties Grondstoffen Vastgoed 1,00 0,97 -0,74 0,94 -0,01 Aandelen 1,00 -0,80 0,93 -0,09 Goud 1,00 -0,66 0,41 Obligaties 1,00 0,04 Grondstoffen 1,00 CORRELATIE PERIODE 2000-2010: GEMIDDELDE = 0.55
Vastgoed Aandelen Goud Obligaties Grondstoffen Vastgoed 1,00 0,42 0,41 0,48 0,63 Aandelen 1,00 0,35 0,08 0,61 Goud 1,00 0,91 0,88 Obligaties 1,00 0,77 Grondstoffen 1,00
* evolutie prijs ééngezinswoning; ** returnindex Amerikaanse aandelenmarkt; *** 10-jarige overheidsobligaties; **** CRB-grondstoffenindex; Correlatie schommelt tussen +1 (perfect evenredige evolutie), 0 (geen verband) en -1 (perfect tegengesteld), berekening op basis van maandcijfers indices. Bron: KBC Securities Bolero
SPECULATIE 0 – 5%
GROEI 15 – 30%
INKOMEN 20 – 50%
VEILIGHEID 10 – 30%
FUNDERING 5 % - Fysiek goud
-Bodemfondsen -Bankdeposito’s -Geldmarktfondsen -Schatkistcertificaten
-Blue chips aandelen -Vastgoed -Bedrijfs- en overheidsobligaties
-Niet-blue chips aandelen -Aandelenfondsen
-Opties en futures
Goudaandelen
DE INVESTERINGSPIRAMIDE
Bron: Gold and Silver Limited, KBC
DIVERSIFIEER
27 mei 2013 37
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
27 mei 2013 38
Gouden beursleuzen
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
DIVIDENDEN
Belang dividenden neemt toe met beleggingshorizon.
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
jan/
73
jan/
75
jan/
77
jan/
79
jan/
81
jan/
83
jan/
85
jan/
87
jan/
89
jan/
91
jan/
93
jan/
95
jan/
97
jan/
99
jan/
01
jan/
03
jan/
05
jan/
07
jan/
09
jan/
11
jan/
13
Herinvestering dividenden
Zonder
Investering 100 dollar
6.8% extra return
34% 110%
167%
$4,968
$1,469
238%
Port.1 Port.2 Port.3 Port.4 Port.5 Port.6Jaar 1 5.0% 4.0% 9.0% 15.0% 25.0% 30.0%Jaar 2 5.0% 5.0% 5.0% -10.0% -15.0% -25.0%Jaar 3 5.0% 6.0% 1.0% 10.0% 5.0% 10.0%Gemiddelde return op jaarbasis 5.000% 5.000% 5.000% 5.000% 5.000% 5.000%Cumulatieve return op jaarbasis 5.000% 4.997% 4.949% 4.419% 3.714% 2.361%
Hoe groter afwijking van gem. jaarlijkse return, hoe negatiever effect op cumulatieve return
Bron: Cresmont Research
VERMIJD GROTE VERLIEZEN!!
DIVIDENDEN
Volatiliteitskwelduivel
27 mei 2013 41
Gouden beursleuzen
Psychologie van de belegger Emoties Vuistregels Zelfmisleiding
Beursleuzen
Kies voor de verliezers Trends Diversifieer Dividenden
GOUDEN BEURSLEUZEN Beleggen begint bij jezelf
April 2013 Koen De Leus,
KBC Economic Research