gÜvenliĞin kurumsalpa.edu.tr/upload/editor/files/guvenligin_kurumsal... · 2020. 2. 15. ·...

GÜVENLIĞIN KURUMSAL YÖNETIMINDE DESTEKLEYICI POLISLIK

BEKÇILIK ÖRNEĞI

GÜVENLİĞİN KURUMSAL YÖNETİMİNDE DESTEKLEYİCİ POLİSLİK: BEKÇİLİK ÖRNEĞİ

POLİS AKADEMİSİ BAŞKANLIĞI

Necatibey Caddesi, No: 108, Anıttepe 06400 Çankaya/Ankara/Türkiye Tel: +90 (312) 4629085-92-93 / +90 (312) 4629075 / +90 (312) 4629035www.pa.edu.tr

COPYRIGHT © 2019 Polis Akademisi Başkanlığı

Bu yayının tüm hakları Polis Akademisi’ne aittir. Kurumun izni olmaksızın yayının tümünün veya bir kısmının elektronik veya mekanik yollarla basımı, yayını, çoğaltılması veya dağıtımı yapılamaz. Bu rapor 26 Eylül 2019 tarihinde Polis Ak-ademisi ve Avrupa Polis Akademileri Birliği’nin ortak faaliyetleri kapsamın-da İstanbul’da düzenlenen “Güvenliğin Kurumsal Yönetiminde Uluslararası Destekleyici Polislik (Bekçilik)” Çalıştayı katılımcılarının görüşlerinden yarar-lanılarak hazırlanmıştır. Bu yayının içeriği Polis Akademisi’nin resmi fikirleri-ni yansıtmamaktadır. Raporda yer alan bilgi ve fikirler hakkındaki sorumluluk tümüyle katılımcılar ve yazar(lar)ın kendi(leri)ne aittir.

HazırlayanlarDr. Öğr. Üyesi İbrahim İRDEMArş. Gör. Emre ÖZTÜRKArş. Gör. Niyazi Umut AKINCIOĞLU

Polis Akademisi Yayınları: 87Rapor No: 32ISBN: 978-605-7822-33-8

Şubat 2020, Ankara

Sertifika No: 45724Polis Akademisi Başkanlığı Basım ve Yayım Şube MüdürlüğüFatih Sultan Mehmet Bulvarı, No: 218, 06200 Yenimahalle – Ankara

İçindekiler

Yönetici Özeti 5

Destekleyici Polislik Birimi Olarak Bekçiliğin Türkiye’de

Tarihsel Gelişimi 10

Türkiye’de Bekçiliğin Asayiş Olaylarına Etkisi 17

Bekçiliğin Kurumsal Yapılanması ve Yeni Arayışlar 28

Destekleyici Polislik ve Dünyadan Uygulamalar 36

Sonuç 50

5Güvenliğin Kurumsal Yönetiminde Destekleyici Polislik: Bekçilik Örneği Raporu

Yönetici Özeti

Bu rapor, güvenlik yönetimi sürecindeki değişim ve dönüşümleri dikkate alarak; Türkiye’de ve dünyada güvenliğin kurumsal yönetiminde destekleyici polislik bekçilik mekanizmasının kamu güvenliği yönetimine etkisini ve iyi uygulama örneklerini ele almaktadır. Bu kapsamda Türkiye başta olmak üzere Hollanda, Finlandiya, Avusturya, Ukrayna ve Kana-da’da destekleyici polislik görevi ifa eden aktörler ile destekleyici polis-liğin işleyişi, kurumsal yapısı ve asayiş olaylarına etkisi incelenmektedir.

» Yeni kamu hizmeti anlayışı vatandaşa hizmet etmek üzerine odaklan-makta, kamu yararının bir ürün değil bir amaç olduğunu ileri sürmekte ve yapılan reformlarla kamu hizmetlerinin iyileştirilmesine çalışmak-tadır.

» Yerelleştirilmiş yönetim algısının neticesinde vatandaşların kamu hiz-metlerine dair beklentileri artmıştır. Bu nedenle hizmetlerin hızının ve kalitesinin arttırılması bir zorunluluk haline gelmektedir.

» Destekleyici polislik hizmetinin yürütülmesinde yedi ana kriterden söz etmek mümkündür. Bu yedi kriter; (i) kapsayıcılık, (ii) yerellik, (iii) önleyicilik, (iv) denetime açıklık, (v) işbirlikçi çalışma prensipleri, (vi) reaksiyon gösterebilme ve (vii) uyum yeteneği şeklinde sıralanabilir.

» Türkiye’deki bekçiliğin tarihi geçmişine bakıldığında öncelikle bekçi kelimesinin, Türkçede kullanıldığı biçimiyle “saklama, koruma, gö-zetme” anlamlarına gelen “bek” sözcüğü ve belirli bir kişinin yaptığı bir işi belirtmek amacıyla kullanılan “ci” ekinin bu kelime köküne ek-lenmesiyle, “saklayan, koruyan, gözeten kişi” anlamında kullanılmaya başlandığı görülür.

» Yasavul ya da yasakçılar ve karavul Türk toplumlarında görülen bek-çiliğin ilk örnekleri arasındadır. Eski çağlardan günümüze gerçekleşen kültürel değişimlere ve zamana paralel olarak zabıta ve bekçilik mües-sesi de farklı biçimlerde tezahür etmiştir.

» İstanbul’un fethinden sonra şehrin nüfusunun artması ve ticaret mer-kezlerinin kurulması ile ortaya çıkan mahalle ve çarşılarda güvenliği sağlama ihtiyacını karşılamaya yönelik olarak bekçiliğin ilk kurumsal-

6 Güvenliğin Kurumsal Yönetiminde Destekleyici Polislik: Bekçilik Örneği Raporu

laşma hamlesi Fatih Sultan Mehmet Han’ın emriyle İstanbul’da ger-çekleşmiştir.

» Osmanlı zamanında geceleri mahallelerin huzur ve güvenliğini sağ-layan bekçiler aynı zamanda adeta devlet ile halk arasında birer aracı rolü de üstlenmişlerdir. Halkın sevgi ve saygısını kazanan bekçiler haiz oldukları niteliklerden ötürü “bekçi baba” olarak anılmışlardır.

» Osmanlı dönemindeki bekçiler, sırtında kara koyun postu ve elin-de ucu demirli sopaları vasıtasıyla geceleri elindeki sopayı kaldırım taşlarına vurarak sokakları gezer, çıkardığı ses ile duyurduğu varlı-ğıyla suçlulara karşı caydırıcı bir rol üstlenmişlerdir. Ücreti ve diğer ihtiyaçları mahalle sakinleri tarafından veya çarşı bekçisi ise çarşı esnafı tarafından kolektif olarak karşılanmıştır.

» Tarih boyunca birçok kez değişikliğe uğrayarak farklı uygulama şekil-leri bulan bekçilik kurumu, Cumhuriyet dönemine de miras kalmış ve bu şekliyle 1960’lara kadar uygulanmıştır. Tam anlamıyla resmi statü-ye kavuşması ancak 14 Temmuz 1966 yılında çıkarılan ve günümüzde hala yürürlükte olan 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile olmuştur.

» 1950’lerde başlayan kırsal kesimden kentlere göç dalgasıyla birlikte kentlerin sosyo-demografik yapısı değişmiş ve bunun suç oranlarına da ciddi etkisi olmuştur. Polise yardımcı olması anlamında destekleyici polislik birimi olarak bekçiliğe ihtiyacı duyulmuş ve 1960’lardan itiba-ren bekçiler istihdam edilmeye başlanmıştır.

» 1993 yılında diğer nedenlerin yanında bekçilik kurumunun zamanın şartlarına ayak uyduramadığı düşünülerek bekçi alımları askıya alın-mıştır. Bunun sonucu olarak bekçi sayısı her geçen yıl azalarak 2016 yılında 3.147’ye kadar gerilemiştir.

» Yeniden aktif hale getirilen bekçilik sistemine yapılan yeni alımlarla birlikte bekçi sayısı 2019 Mart ayı itibariyle 21.241’i erkek ve 70’i kadın olmak üzere 21.311’e yükselmiştir. Şubat 2020 itibariyle 8.193 bekçi alımı daha gerçekleşmiştir. Bu sayılarla birlikte bekçi alımının durdurulduğu 1993 yılındaki bekçi sayısı fazlasıyla aşılmıştır.

» 2016 yılında İstanbul, Diyarbakır, Şırnak, Şanlıurfa, Mardin ve Hakkâ-ri olmak üzere sadece altı ilimizde uygulanan çarşı ve mahalle bekçiliği


sistemi, 2018 yılında 20 ilde uygulanmaya başlamış ve 2019 yılı Mart ayı itibariyle Türkiye genelinde 81 ilimizde uygulanır hale gelmiştir.

» Son yıllarda suç ve suçlu ile mücadelede tüm istatistiklerde ciddi iyileşmeler olduğu görülmektedir. Bundan kuşkusuz Emniyet Teşkila-tının yeni personel istihdamıyla hem sayıca hem de kapasite anlamında daha da güçlenmiş olmasının doğrudan etkisi vardır.

» Ayrıca yıllara göre bekçi sayısı dağılımı göz önünde bulundurulduğunda, 2016 yılından itibaren bekçi sayısındaki artışların asayiş olaylarına olumlu bir katkısının bulunduğu da düşünülebilir. Özellikle bekçilerin görev ve yetki alanlarına girebilecek olan maddi menfaat temin etmek maksatlı olan suç türlerinde 2018 yılında, bir önceki yıla göre belirgin azalışlar olduğu görülmüştür.

» Çarşı ve mahalle bekçiliğinin kurumsal bir yapıya dönüşmeye başladığı yerlerden olan İstanbul ili için de benzer bir tablonun geçerli olduğu görülmüştür. 2017, 2018 ve 2019 yıllarının ilk 6 aylık dilimleri için mala karşı suçlar, evden hırsızlık, iş yerinden hırsızlık, oto hırsızlığı ve otodan hırsızlık şeklindeki suç kategorileri incelendiğinde Türkiye genelindeki tabloya uygun bir şekilde tüm suç kategorilerinde belirgin derecede azalışlar olduğu görülmüştür.

» Bekçilik sistemi akademik camianın ve bürokrasinin de ilgi odağı ha-line gelmiş ve çeşitli saha araştırmalarına konu olmuştur. Bu araştır-maların sonuçlarında öne çıkan hususlar; (i) bekçilerin devletle toplum arasında önemli bir köprü görevi gördüğü, (ii) bekçiler ile toplumun geneli arasında olumlu bir bağ olduğu, (iii) bekçi ekiplerinin mahalle-nin bir parçası haline geldiği, (iv) sokaklarda bekçinin görünürlüğünün artması ile vatandaşların kendisini daha güvende hissettiği (v) bilhassa kadınların gece geç saatlerde sokaklarda daha rahat ve güven duygusu içerisinde dolaşabildikleri, (vi) özellikle 40 yaş ve üstündeki kişilerin geçmiş zamanlardaki bekçilik uygulamasını anımsaması nedeniy-le bekçilere karşı nostaljik ve olumlu duygular beslediği, (vii) çocuk yaştakilerin ise “bekçi baba” figürüne benzer şekilde bekçilere yönelik pozitif duygular içerisinde olduğu, (viii) genellikle suç potansiyeli olan kişilerin bekçilere karşı olumsuz tavır takındıkları veya bekçilik uygu-lamasını daha önce deneyimleme ve görme fırsatı olmamış gençlerde olumsuz tavırların olduğu şeklindedir.


» Bekçilerle birebir yapılan saha araştırmalarında ise mevcut çarşı ve mahalle bekçiliği sistemine ilişkin birtakım sorunlar ve talepler dile getirilmiştir. Bunlar, başlıca, bekçilerin görev tanımlarının halk nez-dinde tam olarak tanıtılamadığı, görev yaparken bazı yaşadıkları zor-luklar ve değişen şartlara uygun mevzuatta değişim yapılması olarak belirmektedir.

» Türkiye’de “bekçilik” adı altında değerlendirilen bu sistem Avrupa’da ve dünyanın birçok farklı ülkesinde benzer amaçları taşıyan ve genel anlamıyla aynı hizmetleri yürüten teşkilatlar ve birimler şeklinde teza-hür etmektedir.

» 12 vilayetten oluşan Hollanda tek bir ulusal polis teşkilatı olup, krallı-ğa bağlı olan ağırlıklı koruma işi yapan “Royal Marechaussee” olarak adlandırılan jandarma teşkilatı ile iç güvenlik hizmetlerini sürdürmek-tedir.

» Hollanda’da yerel polis güçlerinin yapılanması incelendiğinde her bi-rimin ihtiyaç anında kullanılabilecek “destek kuvvetler” ile birlikte gü-venliğin sağlanması için çalıştığı görülmektedir.

» Finlandiya’da ilk defa 1995 yılında destekleyici polislik konusunda yasal düzenlemeler yapılmış, yaşanması muhtemel bir felaket veya doğal afet durumlarında destek sağlanması amacıyla bir teşkilat kurul-muştur. Güvenlikte kaynak yetersizliği sorununun ortaya çıkması ile beraber destekleyici polislik biriminin güvenlik sistemine dâhil edil-mesinin gerekliliği görülmüş ve bu konuda yasal mevzuatlar üzerinde yeni düzenlemeler yapılmıştır.

» Avusturya’da ülke çapında hizmet eden genel kolluk hizmetlerinin yanında belediyelere ait polisler de güvenlik hizmetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmakta ve güvenlik hizmetinin sağlanmasına katkı sağlamaktadır. Günümüzde Avusturya’da belediye polis teşkilatları Avusturya Federal İçişleri Bakanlığı ve Federal Polis ile işbirliği içeri-sinde çalışmakta ve eğitim açısından bakıldığında da temel hatlarıyla federal polislerle aynı sistem içerisinde eğitim aldıkları görülmektedir.

» Ukrayna Polis Teşkilatı’nın işleyişi ele alındığında destekleyici polis-liğin ayrı bir birim olarak ele alınmadığı, ancak toplumun tamamının yönetişim anlayışı çerçevesinde güvenliğe dâhil olduğu bir sistemden söz etmek mümkündür.


» Kanada’da destekleyici polislik uygulamaları, 1957 yılından itibaren gönüllülük esasına dayanan hizmet anlayışına sahip ve güvenliğin sağlanmasında büyük önem taşıyan bir teşkilat olarak karşımıza çık-maktadır. Bunun yanında Kanada’da “özel polislik” diye Türkiye’deki bekçilik birimi ile benzer hizmetlerde bulunan bir güvenlik birimi de bulunmaktadır. Örneğin, özel polis birimleri Ontario’da 3.000 perso-nelle üniversitelerde, hastanelerde, büyük tesislerde ve ulaşım araçla-rında güvenlik hizmeti sağlamakta ve halkın emniyet güçlerine duydu-

ğu güveni pekiştirmektedir.


Bekçiliğin destekleyici bir polislik birimi olarak günümüzdeki anlamıyla modern bir görünüme kavuşması her ne kadar yeni bir olgu olsa da, bunun ilk örneklerini Orta ve Batı Asya’daki ilk Türk boylarına kadar geri gö-türmek mümkündür. Tarih boyunca Türk devletlerinin asayiş ve güvenlik hizmetlerinin bir parçası olarak bekçilik ve buna benzer uygulamalar her daim var olmuştur.

Türk dilinin kendisi kadar eski bir kullanıma sahip olan bekçilik keli-mesinin etimolojisine bakıldığında; sağlam ve muhkem anlamlarına gelen ve çeşitli kaynaklarda kelime kökü olarak “beg, bek veya berk” olarak belirtilen kelimeden türediği görülmektedir. Her ne kadar kelime kökenin kullanımı ve anlamlarına dair farklı kaynaklarda ihtilaflı iddialar olsa da Türki dillerde kullanıldığı biçimiyle “saklama, koruma, gözetme” anlam-larına gelen “bek” sözcüğü ve belirli bir kişinin yaptığı bir işi belirtmek amacıyla kullanılan “ci” ekinin bu kelime köküne eklenmesiyle, “sakla-yan, koruyan, gözeten kişi” anlamındaki bekçi kelimesi kullanılagelmiştir.

Tarih boyunca kurulan tüm Türk devletlerinde toplumun can ve mal güvenliğinin garanti altına alınması arzusuna karşılık olarak devletin ana görevlerinden biri varlığının yegane temeli olan halkının refahını ve gü-venliğini sağlamak olmuştur. Bu amaçla oluşturulan asayiş ve güvenliği sağlayıcı kurumlardan en eskisi olarak zabıta teşkilatının ilk kurumların-dan biri bekçilik müessesidir.

Orta Asya’daki Türk toplumlarının sosyal hayatına bakıldığında; özel-likle göçebe yaşam tarzının gerekliliklerinden biri olarak bozkırın onlara sunduğu imkânlardan fayda sağlamak amacıyla koyun ve keçi gibi besi hayvanları yetiştirmek zorundaydılar. Yaşamlarını idame ettirmenin bir yolu olduğu kadar sosyal hayatın da vazgeçilmezi olan besicilik, besi hay-vanlarının korunup gözetlenmesini de gerektiriyordu. İşte bu maksatla or-taya çıkan çobanlık, her ne kadar günümüzdeki anlamıyla bekçilik kuru-muna uzak olsa da, saklama, koruma ve gözetme görevlerini içerdiğinden Türk toplumlarındaki ilk bekçilik örneklerinden birisidir.

Destekleyici Polislik Birimi Olarak Bekçiliğin Türkiye’de Tarihsel Gelişimi

Türki dillerde kullanıldığı

biçimiyle “saklama, koruma, gözetme” anlamlarına gelen

“bek” sözcüğü ve belirli bir kişinin

yaptığı bir işi belirtmek amacıyla kullanılan “ci” ekinin

bu kelime köküne eklenmesiyle,

“saklayan, koruyan, gözeten kişi” anlamındaki

bekçi kelimesi kullanılagelmiştir.


Aynı şekilde Orta Asya’dan göç ederek farklı bölgelere yerleşen ve gö-çebe yaşam tarzını terk ederek yerleşik hayata geçen Türk toplumlarında da, yerleşik hayatın ana unsurlarından biri olan tarım ön plana çıkmıştır. Burada da zirai malların güvenliğinin sağlanması ihtiyacı hâsıl olduğun-dan bu ihtiyacı karşılayacak bekçiler sosyal hayat içerisinde kendilerine yer bulmuşlardır. Bu da göstermektedir ki, Türk toplumları geçen zaman içerisinde yaşadıkları kültürel değişimlere paralel olarak güvenliklerini sağlayacak unsurlardan biri olan zabıta ve bekçilik müessesesini de zama-nın şartlarına uydurmayı başarmışlardır.

Bu demek değildir ki, tarih boyunca Türk toplumlarında “bekçilik” başlığı altında toplanabilecek yeknesak bir kurum varolagelmiştir. Tam tersine, bekçiliğin Türk toplumlarındaki izini süren tarih çalışmalarında aslolan şey, farklı zaman ve mekânlarda, farklı isimlerle anılan kurumla-rın yerine getirdikleri görevlerin bekçilik kurumu ile bağdaştırılıp bağdaş-tırılamayacağı tartışmasıdır. Örneğin, Türk kültürünün diğer bir önemli kavramlarından ‘karakol’ kelimesine bakıldığında, en eski Türk medeni-yetlerinde dahi kullanılan ve zabıta kavramıyla iç içe olan ‘karavul’ keli-mesinden geldiği görülebilir. Rusça’ya da benzer bir biçimde geçen keli-me, bakmak, beklemek ve muhafaza etmek anlamlarına gelmekte olup, Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinin ve Arap alfabesini kullanmaya baş-lamasının ardından Arap harfleriyle ‘karagol’ olarak yazılagelmiştir. Bu kelimenin ifade ettiği unsur saklamak, korumak ve gözetlemek gibi görev-leri yerine getiren kişiler ve bu kişilerin bulundukları mekân, yani koruma ve gözetleme yeridir.

Nitekim eski Türk devletlerine bakıldığında, devletin dışarıdan bir sal-dırı tehlikesine karşı her daim hazırlıklı olması amacıyla sınır boyların-dan başlayarak merkeze doğru uzanan rakımı yüksek tepelerde gözetleme merkezleri kurulduğu bilinmektedir. Bu noktalarda yer alan görevliler, tehlike unsuru içeren bir işaret gördüklerinde en yakınlarındaki bir diğer gözetleme noktasına ve böylece en son merkeze tehlikeyi ihbar ederek devletin tehlikeyi savuşturması için gerekli hazırlıkları yapmasını sağla-maktaydılar. Her ne kadar günümüzdeki bekçilik kurumunun görev tanı-mından uzak ve askeri bir kurum olarak gözükse de, bekçiliğin özünde bulunan saklama, koruma, bekleme ve gözetme fiillerini güvenlik mak-

Türk toplumları geçen zaman içerisinde yaşadıkları kültürel değişimlere paralel olarak güvenliklerini sağlayacak unsurlardan biri olan zabıta ve bekçilik müessesesini de zamanın şartlarına uydurmayı başarmışlardır.

Güvenliğin Kurumsal Yönetiminde Destekleyici Polislik: Bekçilik Örneği Raporu12

Farklı zaman ve toplumlarda her ne kadar benzer

isimlerle anılsalar da, daha dar

veya daha geniş görev tanımlarıyla

ortaya çıkan yasavul, temsil ettiği görevler

arasında bekçiliğe has unsurlar da

barındırdığından bu mesleğin ilk örneklerinden

sayılabilir. Moğol toplumlarında

asıl örnekleri görülen ve zamanla

diğer Orta Asya toplumlarında da görülmeye

başlanan ‘daruga’ kurumu da aynı

kategoride anılabilir.

sadıyla yerine getirdiklerinden bekçiliğin ilk örneklerinden olarak görül-müşlerdir.

Aynı şekilde “yasavul” kelimesi, eski Türk dillerinde bugünkü polis kelimesinin karşılığı olarak kabul edilebilecek birtakım görev ve görevli-leri ifade etmiştir. Yasavul, yolların güvenliğini sağlayan görevlilere veri-len ortak bir ad olabileceği gibi, kimi Türk toplumlarında orduda disiplin ve düzeni sağlayacak ve büyük tören ve kurultaylarda olabilecek karışık-lık ve olayların engellenmesinden sorumlu olacak kadar geniş yetkilere de sahip olmuştur. Görüldüğü gibi farklı zaman ve toplumlarda her ne kadar benzer isimlerle anılsalar da, daha dar veya daha geniş görev tanımlarıyla ortaya çıkan yasavul, temsil ettiği görevler arasında bekçiliğe has unsur-lar da barındırdığından bu mesleğin ilk örneklerinden sayılabilir. Moğol toplumlarında asıl örnekleri görülen ve zamanla diğer Orta Asya toplum-larında da görülmeye başlanan “daruga” kurumu da aynı kategoride anı-labilir. Kelime anlamı itibariyle ‘muhafaza etme’, ‘gözetme’, ‘koruma’ ve ‘kollama’ anlamlarına gelen “daruga”, Altın Ordu Devleti zamanında polis memurunun ve vergi tahsildarının karşılığı iken, günümüzde hala Azerbaycan’da çarşı ve pazarların güvenliğinden sorumlu gece bekçileri için kullanılmaktadır.

Dolayısıyla günümüzdeki anlamıyla yeknesak bir bekçilik kuru-mu Türk tarihinin her aşamasında tam anlamıyla görülmese de, bugün-kü bekçilerin görev ve yetkilerini haiz benzer kurumlar farklı zaman ve mekânlarda var olagelmiştir. Bu örnekler her ne kadar bekçilik kurumu-nun köklerinin Türk medeniyetinin en derinlerinde dahi bulunabileceğini göstermesi bakımından önemli olsa da, destekleyici polislik birimi olarak, gece görev yapan ve devletin maaşlı bir memuru olarak modern anlamda çarşı ve mahalle bekçiliğinden uzak olduğu da unutulmamalıdır. Nitekim yukarıda bahsi geçen, göçebe toplumlarda sürülerin güvenliğini, yerleşik toplumlarda da zirai ürünlerin güvenliğini sağlayan insanlar devlet memu-ru değil, mensubu bulundukları yerel toplumun birer ferdi ve tüm ihtiyaç-ları bu toplum tarafından karşılanan mahalli unsurlardır.


Şekil 1: Osmanlı Döneminden Bir Bekçi Temsili (Tokat Vali Konağı Önü - 1860)

Osmanlı Devleti dönemine gelindiğinde, Orta Asya’daki Türk top-lumlarında başlatılan yasavul yapılanması ‘yasakçı’ adı altında bir dönem devam ettirilmiştir. Resmi görevlilerin geçecekleri güzergâhın güvenliğin-den sorumlu olan kişi, sefir veya konsolos muhafızı gibi kimseleri nite-lemek için kullanılan yasakçı terimi, mülki idare birimlerindeki kolluk kuvvetlerinin aktörlerinden birisi olmuştur. Çünkü yasakçıların yanı sıra sokaklarda önleyici zabıta görevi ifa eden bekçiler de kolluk yapılanma-sının birer parçasıydı. Mülki idare sisteminin en küçük yapı birimi ola-

Osmanlı dönemindeki bekçilik müessesesinden bahsederken değinilmesi gereken dönüm noktalarından biri de bekçiliğin özel bir güvenlik teşkilatı olarak yapılandırılmasıdır. Nitekim bu İstanbul’un fethi sonrasında Fatih Sultan Mehmet Han’ın emriyle gerçekleşmiştir.


rak mahalle sisteminin tescil edilmesiyle, hemen her alanda kendini idare etme yetki ve sorumluluğuna sahip mahallelerde dirlik ve düzen mahalle bekçileri tarafından sağlanmıştır.

Adeta sosyal bir kurum gibi çalışan mahalle yapılanmasında görev ala-cak bekçilerin seçimi de önem arz etmiştir. Mahalle halkının; mahallenin muhafızı olarak gördüğü, can ve mal güvenliklerini emanet ettiği bekçi-ler, mahallenin ve mahallelinin günlük yaşantının bir parçası oldukları gibi, mahalleli tarafından sevilen ve sayılan kişilerdendi. Özellikle “bekçi baba” temsili, mahalledeki çocukların ve gençlerin bekçilere karşı bes-ledikleri korku ve çekinceden ileri gelmekteydi. Buradaki korku unsuru, bekçilerden gelecek bir tehditten değil, tam tersine bunların mahallede sahip oldukları sosyal statü ve imajdan kaynaklanmaktaydı. Bu sosyal sta-tü ve imajın aksine zamanın bekçilerine bakıldığında, mütevazı ve halka karşı duyarlı bir görünüm sergilemekteydiler. Yılın en soğuk günlerinde dahi gece vaktinde sokakları dolaşan mahalle bekçileri, sırtlarında kara koyun postu ve ellerindeki ucu demirli lobut sopaları ile görünürlerdi. Ne o zamanın ne de günümüzün şartlarıyla silah sayılabilecek bir obje taşı-mamalarına karşın, ellerindeki ucu demirli sopaları kaldırımlardaki taşlara vurarak çıkardıkları sesler ile günümüzdeki bekçilerin silahlı ve düdük çalarak yerine getirdikleri görevlerin aynısını ifa etmekteydiler. Aynı za-manda Ramazan aylarında insanları sahura kaldırmak için davul çalmak, yangınlara derhal müdahale edilebilmesi için ilgili birimlere haber vermek ve merkezi yönetimin emir ve yasaklarını halka duyurmak gibi hizmetleri de yerine getirmekteydiler. Bu açıdan düşünüldüğünde bekçiler, sadece sorumluluklarındaki mahallenin gece güvenliğini sağlamakla kalmayıp, belirli birtakım kamu hizmetlerini de sunarak devlet ile halk arasında bir aracı rolünü de üstlenmişlerdir.

Osmanlı dönemindeki bekçilik müessesesinden bahsederken deği-nilmesi gereken önemli noktalardan biri de bekçiliğin kurumsallaşması yönünde atılan adımların ilki olarak özel bir güvenlik teşkilatı şeklinde yapılandırılmasıdır. Nitekim bu değişiklik İstanbul’un fethi sonrasında Fatih Sultan Mehmet Han’ın emriyle gerçekleşmiştir. Fetih sırasında zarar gören yapılar tekrar imar edilmiş ve Anadolu’nun çeşitli yerlerinden Türk halkı buralara yerleştirilmiştir. Şehrin nüfusunun bu şekilde büyümesiyle

Mahalle halkının, mahallenin muhafızı

olarak gördüğü, el üstünde tutulan bir

bireyi olan ve can ve mal güvenliklerini

emanet edebilecekleri

tüm karakteristik özelliklere sahip

olan bekçiler, günlük yaşantının bir

parçası oldukları gibi, mahallede sevilen ve

sayılan kişilerdendi.


ihtiyaçlarını gidermeye yönelik çarşılar, ticaret merkezleri ve iş hanları da inşa edilmiştir. Böylece imparatorluğun ve o zaman dünya ticaretinin merkezi noktalarından biri olan İstanbul için bu mülkiyet unsurlarının korunması önemli bir konu olarak gündeme gelmiştir. Genel kolluğa ek olarak mahalli düzeyde özel bir güvenlik teşkilatı şeklinde yapılandırılan bekçilik kurumu da böylece resmiyet kazanmıştır.

İstanbul’un çarşı ve mahalle bekçileri, kefalete bağlanmış ve dola-yısıyla mahalleye mal olmuş, tüm ihtiyaçları ve ücreti mahalleli tarafın-dan karşılanan kişiler olmuşlardır. Aynı şekilde çarşıların güvenliğinden sorumlu olan çarşı bekçileri de, korunma ihtiyacının giderilmesini talep eden çarşı esnafıyla aralarında yaptıkları anlaşma gereği ücretlerini esnaf-tan almışlardır. Genellikle bekçi yamağı olarak işe başlamışlar, zamanla bekçiliğe terfi etmişlerdir. Geçici süreyle mahallelerini veya çarşılarını terk etmeleri gerektiğinde ise yerlerine kefil oldukları birisini bırakmış-lardır.

Cumhuriyet öncesi dönemde bekçilik ile ilgili yapılan en önemli ya-sal düzenlemelerden biri 1914 yılında çıkartılan ve sadece dört maddeden oluşan ‘Çarşı ve Mahalle Bekçileri Hakkında Kanun-ı Muvakkat’ olmuş-tur. Bu yasal düzenlemenin getirdiği en önemli yenilik, bekçilerin ücret-lerinin karşılanmasıyla ilgili değişiklik olmuştur. Yukarıda da değinildiği gibi, bu zamana kadar bekçilerin ücretleri gönüllülük esasına dayalı olarak hizmeti talep eden ve hizmeti verecek olan bekçi arasındaki anlaşmaya göre belirlenmekteydi. Mahalle bekçisinin ücreti mahalleli tarafından, çarşı bekçisinin ücreti ise çarşı esnafı tarafından karşılanırdı. 1914 tarih-li yasal düzenleme ile bekçilik kurumu yarı devletleştirilmiş olup, bekçi ücretlerinin kamu yöneticilerinin takdir edeceği miktar üzerinden belir-lenmesi kararlaştırılmıştır. Ücretlerin tahsil edilmesinde ise 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümlerinin uy-gulanacağı belirtilmiştir. Ayrıca daha önce elinde silah sayılabilecek tek obje ucu demirli sopa olan bekçilerin gerçek anlamda silahlandırılması ve bu silahlandırmaya ilişkin harcamaların mahalleli değil devlet tarafından karşılanmasına hükmedilmiştir. Maddi olarak zor durumda olan mahalleli ve esnafın sırtında giderek bir yük olmaya başlayan ve bu yüzden sızlan-


Tarih boyunca birçok kez değişikliğe uğrayarak

farklı uygulama şekilleri bulan

bekçilik kurumu, Cumhuriyet

dönemine de miras kalmış

ve bu şekliyle 1960’lara kadar uygulanmıştır. Tam anlamıyla resmi statüye

kavuşması ancak 14 Temmuz 1966 yılında çıkarılan ve günümüzde hala yürürlükte

olan 772 sayılı Çarşı ve Mahalle

Bekçileri Kanunu ile olmuştur.

malara neden olan bekçi ücretleri bu yarı resmileşme süreciyle birlikte bir nebze olsun çözüme kavuşturulmuş olsa da, yapılan düzenleme kesin bir çözüm getirmemiştir.

Tarih boyunca birçok kez değişikliğe uğrayarak farklı uygulama şe-killeri bulan bekçilik kurumu, Cumhuriyet dönemine de miras kalmış ve bu şekliyle 1960’lara kadar uygulanmıştır. Tam anlamıyla resmi statüye kavuşması ancak 14 Temmuz 1966 yılında çıkarılan ve günümüzde hala yürürlükte olan 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile olmuş-tur. İlgili kanunun 2. Maddesinde “en büyük mülki idare amirinin emrin-de, genel zabıtaya yardımcı, silahlı bir kuruluş” olarak tanımlanan çarşı ve mahalle bekçi teşkilatının görevleri, aynı kanunun 3. Maddesinde; a) genel kolluk kuvvetlerinin derhal müdahalesine imkan bulunmayan acele ve zaruri hallerdeki görevleri, b) genel kolluk kuvvetlerine yardım yö-nünden görevleri ve c) mahalle sakinlerinin istirahat, sağlık ve selametini sağlamak bakımından görevleri şeklinde üç ana kategori altında ayrıntılı bir şekilde sıralanmıştır.

Böylece genel kolluk kuvvetlerine yardımcı bir birim olarak teşki-latlandırılan bekçiler, genel kolluğun acil müdahelesinin gerçekleşeme-diği yer ve zamanlarda, vatandaşların can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri engellemek ve saldıranları yakalamak, suç esnasında veya sonrasında henüz izleri ortadayken sanıkları yakalamak, kamu düzeni ve güvenliğini bozabilecek nitelikteki gösteri, yürüyüş ve karışılıklara karşı genel kolluk kuvveti gelinceye kadar tedbir almak ve adli kolluk işleriy-le ilgili vakalarda delillerin kaybolmasını engellemeye yönelik muhafaza tedbirleri almak gibi çeşitli görev ve yetkilerle donatılmışlardır. Ayrıca polisin Polis Vazife Salahiyetleri Kanunu (PVSK)’da kullandığı diğer tüm yetkilere de önleyici olarak haiz olan bekçiler, 772 sayılı kanunun 5. Maddesine göre PVSK 16. Maddede belirtilen hallerde silah kullanma yetkisine de sahiptirler. 1976’da yapılan düzenleme ile bekçilik müessesi Emniyet Genel Müdürlüğü kadrosu içerisinde silahlı ve yardımcı kolluk gücü olarak istihdam edilmiştir. 2008 yılında ise yardımcı hizmetler sını-fından emniyet hizmetleri sınıfına dahil edilmiştir.


Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmeler, sanayileşme, hızlı nüfus ar-tışı ve kentleşme gibi olgular suç oranlarının ve unsurlarının sayısında da artış meydana getirmiştir. 1980’li yıllarda akademik camiada sıklıkla tartışılmaya başlanan yeni kamu yönetimi anlayışı güvenlik alanında et-kisini göstermiş ve özellikle iç güvenlik yönetiminin gerek hizmet anla-yışında gerekse kurumsal yapılanmasında değişikliklere sebep olmuştur. Bu anlayış çerçevesinde öne çıkan, güvenlik hizmetlerinde halka yakınlık ilkesi gereğince vatandaşların da güvenlik hizmetlerine katılımı ve onların da desteğiyle güvenliğin en etkili ve hızlı bir şekilde sunulması gündeme gelmiştir. Destekleyici polislik birimlerinin ana unsurlarından biri olan bekçilik kurumu da Türkiye’de genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olma anlamında iç güvenliğin sağlanmasında önemli rol oynamıştır.

Bir ülkedeki güvenlik yönetimini incelerken göz önünde bulundurul-ması gereken konulardan biri de, disiplinler arası bir yöntemle konuya yaklaşarak ülkenin sosyodemografik yapısı ile güvenlik yönetimi arasında bir ilişki olup olmadığıdır. Türkiye’nin özellikle 1950’li yıllar sonrasında sosyodemografik yapısında yaşadığı değişimler düşünüldüğünde bu tür bir yaklaşımın bizlere söyleyebileceği bazı şeyler olduğu görülür. Nite-kim 1950’li yılların başından itibaren tarım sektöründe makineleşmeye gidilmesi, daha önce insan gücüyle yapılan işlerin artık makinelerle ya-pılmasından dolayı işsiz kalan ciddi miktarda büyük bir işgücünün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Tarım politikalarındaki verimsizlik, kişi başına düşen milli gelirin azalması, eğitim, sağlık ve altyapı gibi konularda kamu hizmetlerinin yetersiz kalması gibi nedenlerden ötürü kırsal kesimdeki nüfusun büyük bir çoğunluğu iş bulma ve yeni bir hayat kurma ümidiyle kentlere göç etmeye başlamıştır.

Öyle ki 1950 yılında kırsal kesimde yaşayan nüfusun oranı %74,96 iken, her geçen yıl bu oran kente göçle birlikte düşüş trendini devam et-tirmiş ve 2010 yılına gelindiğinde tablo adeta tersine dönerek şehirlerde yaşayan nüfusun oranı %75,5 olurken, kırsal kesimde yaşayan nüfus oranı %24,5 olarak kalmıştır. 2019 yılında ise şehirli nüfus oranı %92’ye ka-

Türkiye’de Bekçiliğin Asayiş Olaylarına Etkisi


dar yükselmiştir. Bu kadar yüksek sayıda kırdan kente göç neticesinde, göç akımlarına karşı hazırlıksız olan şehirlerde sosyo-demografik yapı değişmiş ve aşırı nüfus artışı neticesinde suç oranları yükselmiştir. Böyle-ce kent güvenliğinin sağlanması ve suçların önlenmesi hususu en önemli güvenlik kaygısını oluşturmuştur. Bunun bir neticesi olarak genel kolluk kuvvetleri ve özellikle polis sayısının yetersiz kalmasıyla, destekleyici po-lisliğe duyulan ihtiyaç artmıştır. Şekil 2’de görülen verileri bu bağlamda yorumlamak mümkündür.

Şekil 2: Yıllara Göre Bekçi Sayısı Dağılımı

*2019 yılının ilk 6 ayı esas alınmıştır.

Zira bekçilik kurumunun 772 Sayılı Kanun ile resmi statüye tam ma-nasıyla kavuştuğu 1966 yılından 1993 yılına kadar istihdam edilen bekçi sayısı en üst seviyelerde olmuştur. Bu yılların aynı zamanda kırsal ke-simden şehirlere olan göç hareketinin en yoğun görüldüğü yıllar olduğu unutulmamalıdır. 1966-1993 arasında istihdam edilen bekçi sayısı 18.000-19.000 civarında seyretmekte iken bu sayı, bekçi alımlarının 1993 yılında durdurulmasıyla birlikte düşüşe geçmiştir. Bekçilik kurumunun eski bir uygulama olduğu, zamanın şartlarına uyum sağlayamadığı ve etkisiz kal-dığı düşünüldüğünden bu düşüş 2000’li yıllarda da devam ederek 2016 yılında bekçi sayısı 3.147’ye kadar gerilemiştir.

1950’li yıllarda başlayan kırsaldan

kente göç ve bunun sebep

olduğu kentlerdeki suç oranlarının

artmasıyla genel kolluk kuvvetleri

ve özellikle polis yetersiz

kalmaya başlamış, destekleyici

polisliğe duyulan ihtiyaç artmıştır.


Yeniden aktif edilen bekçilik sistemine yapılan yeni alımlarla birlikte 2016 yılında sadece 3147 olan bekçi sayısı 2017 yılında 4556’ya ve 2018 yılında ise 4612’ye yükselmiştir. 2019 Mart ayı itibariyle halihazırda bekçi olarak istihdam edilen personel sayısı 21.241’i erkek ve 70’i kadın olmak üzere 21.311’e yükselmiştir.

2016 yılında tekrar faal hale gelen çarşı ve mahalle bekçiliği sistemi ile yeni alımlar planlanarak günümüze kadar her yıl düzenli olarak bekçi alımları yapılmıştır. İllerde gece çalışan personel eksiğini gidermek, mala karşı işlenen suçlarda hedeflenen başarıyı yakalamak, suçla mücadele-de yaya devriyenin daha etkin rol oynamasını sağlamak, kurulan bekçi ekipleri ile sokaklarda yaşanabilecek olumsuz olaylara en hızlı ve etkin şekilde müdahale edebilmek ve tarihi kökleri çok eskilere giden bekçilik kurumuna has bir özellik olarak vatandaşla devlet arasındaki bağı güç-lendirerek güven duygusunu artırmak arzusu bekçilik kurumuna tekrar ihtiyaç olduğu düşüncesini beraberinde getirmiştir. Yeniden aktif hale ge-len bekçilik sistemine yapılan yeni alımlarla birlikte 2016 yılında sadece 3.147 olan bekçi sayısı 2017 yılında 4.556’ya ve 2018 yılında ise 4.612’ye yükselmiştir. 2019 yılı itibariyle hâlihazırda bekçi olarak istihdam edilen personel sayısı 21.241’i erkek ve 70’i kadın olmak üzere 21.311’e yüksel-miştir. Bu sayılarla birlikte bekçi alımının durdurulduğu 1993 yılındaki bekçi sayısı aşılmıştır. Ayrıca 2016 yılında İstanbul, Diyarbakır, Şırnak, Şanlıurfa, Mardin ve Hakkari olmak üzere sadece 6 ilimizde uygulanan çarşı ve mahalle bekçiliği sistemi, 2018 yılında 20 ilde uygulanmaya baş-lamış ve 2019 yılı Mart ayı itibariyle Türkiye genelinde 81 ilde uygulanır hale gelmiştir.

2018 yılında mevzuatta yapılan değişiklikle birlikte o zamana kadar valilikler tarafından yapılan bekçi alım ve eğitimleri Polis Akademisi uh-desine verilmiştir. Polis Akademisi çarşı ve mahalle bekçiliği alımlarında ön sağlık kontrolü, yazılı sınav, fiziki yeterlilik sınavı ve mülakat sınavla-rından oluşan dört aşamalı bir eleme sistemi uygulamaktadır. Bu aşama-ları başarı ile geçen adaylar Akademinin uzmanları tarafından müfredatı oluşturulan ve okullarında verilen 12 haftalık Çarşı ve Mahalle Bekçiliği Eğitimini de başarı ile bitirmek zorundadırlar.

2018 yılı Ağustos ayı itibariyle çarşı ve mahalle bekçilerinin Türki-ye genelindeki faaliyetlerine bakıldığında; 20.245.834 şahıs sorgulanmış, 123.230 şahsa adli işlem yapılmış, 2.436 hırsızlık olayına müdahale edil-miş, 686 kayıp çocuk bulunarak ailelerine teslim edilmiş, 1.925 kayıp şa-hıs (18 yaş üstü) bulunmuş, 36.832 aranan şahıs hakkında işlem yapılmış, 191.246 gram toz uyuşturucu ve 19.316 adet hap uyuşturucu ele geçiril-


miş, 16 adet uzun namlulu silah, 1.260 tabanca, 2.116 kurusıkı tabanca, 462 av tüfeği, 15.192 mermi / av tüfeği kartuşu, 4 el yapımı patlayıcı, 6 el bombası, 8 molotof, 2.394 tabanca şarjörü ve muhtelif parçaları ele geçirilmiştir.

2016 yılından itibaren çarşı ve mahalle bekçiliği sisteminin tekrar aktif hale getirilip yeni alımların yapılması ve eğitim verilmesiyle birlikte, asa-yişe müessir konularda genel kolluk kuvvetine mahalli düzeyde yardımcı bir birim olarak teşkilatlandırılan bekçilerin olumlu katkısının olduğu gö-rülmektedir. Bunu ortaya koymak amacıyla bekçilerin görev ve yetkileri göz önünde bulundurularak 2016-2018 yılları arasında yakalanan kişi sa-yısı, açıktan hırsızlık suçundan yakalama sayısı, kişilerin huzur ve sükû-nunu bozma suçundan yakalama sayısı ve her 100 açıktan hırsızlık vaka sayısında yakalama oranı şeklinde dört kategorideki veriler incelenmiştir. Ayrıca 2018 yılında, bir önceki yıla kıyasla mal varlığına karşı işlenen suçlarda ne yönde bir değişiklik olduğuna bakılmıştır.

Şekil 3: Yıllara Göre Yakalanan Şahıs Sayısı (Türkiye Geneli)

Şekil 3’te Türkiye genelinde yakalanan şahıs sayıları 2016, 2017 ve 2018 yılları için sırasıyla verilmiştir. Görüldüğü üzere, 2016 yılında 1.638.274 olan toplam yakalanan kişi sayısı, 2017 yılında %5’lik bir artış-la 1.721.104 olmuştur. 2018 yılına bakıldığında ise bu rakamın bir önceki yıla göre %8’lik bir artış göstererek 1.858.848 sayısına ulaştığı görülmek-tedir. Bu sayı 2016 yılına göre kıyaslandığında yaklaşık %13,46’lık bir artışa tekabül etmektedir.


Şekil 4: Yıllara Göre Açıktan Hırsızlık Suçundan Yakalama Sayısı (Türkiye Geneli)

Şekil 4’te ise 2016, 2017 ve 2018 yıllarındaki açıktan hırsızlık suçun-dan yakalama sayıları sırasıyla yer almaktadır. 2016 yılında 28.078 olan yakalama sayısı bir sonraki yıl %22,12 artış göstererek 34.288’e yüksel-miştir. 2018 yılında ise bu sayı benzer bir artışla 42.181 olmuştur ki bu sayı 2016 yılı göz önünde bulundurulduğunda %50,23’lük bir artış anla-mına gelmektedir.

Şekil 5: Yıllara Göre Kişilerin Huzur ve Sükûnunu Bozma Suçundan Yakalanma Sa-yısı (Türkiye Geneli)


2016-2018 yılları arasında kişilerin huzur ve sükûnunu bozma suçun-dan yakalan kişi sayılarının yer aldığı Şekil 5’e bakıldığında da benzer bir tablo ortaya çıkmaktadır. 2016 yılında yakalanan kişi sayısı 28.181 iken, 2017’de 29.451 ve 2018 yılında 2016’ya oranla neredeyse %30’luk bir artış göstererek 36.564 sayısına ulaşmıştır.

Şekil 6: Yıllara Göre Her 100 Açıktan Hırsızlık Vaka Sayısında Yakalama Oranı (Tür-kiye Geneli)

Şekil 6’da yer alan her 100 açıktan hırsızlık vakasında yakalanma oranlarının yüzdelik oranlarına bakıldığında da; 2016 yılında her 100 açıktan hırsızlık vakasının %28.4’ü yakalama ile son bulmuşken, 2017 yılında mütevazi bir artış göstererek %30 oranına ulaşmıştır. 2018 yılına gelindiğinde ise ciddi bir artış sonucu her 100 vakanın %37.8’i yakalama ile sonuçlanmıştır.


OLAY AZALIŞOto Hırsızlığı %36,5Otodan Hırsızlık %34,3Evden Hırsızlık %30İş Yerinden ve Kurumdan Hırsızlık %27Yankesicilik %22,9Bisiklet ve Motor Hırsızlığı %22,4Kapkaç %22,2Yağma (Gasp) %12

Tablo 1: Mal Varlığına Karşı Meydana Gelen Önemli Olaylar ve 2018 Yılında Bir Önceki Yıla Göre Azalış Oranları

Son olarak mal varlığına karşı meydana gelen oto hırsızlığı, otodan hırsızlık, evden hırsızlık, iş yerinden ve kurumdan hırsızlık, yankesicilik, bisiklet ve motor hırsızlığı, kapkaç ve yağma (gasp) gibi önemli olayların 2018 yılında bir önceki yıla göre azalış oranlarını gösteren yukarıdaki tab-loda da görüldüğü üzere, istisnasız tüm olaylarda belirgin azalış meyda-na gelmiştir. Oto hırsızlığı, otodan hırsızlık ve evden hırsızlık olayların-da 2018 yılı baz alındığında bir önceki yıla göre sırasıyla %36,5, %34,3 ve %30’luk düşüşler olmuştur. Yankesicilik, bisiklet ve motor hırsızlığı ile kapkaç olaylarında ise %22’şer azalış görülmekte olup, iş yerinden ve kurumdan hırsızlık %27 oranında azalmıştır. En az azalış ise %12’lik oranla yağma (gasp) olaylarında görülmüştür.

Tüm bu veriler bir arada değerlendirildiğinde iki ana husus dikkat çek-mektedir. Birincisi, asayişe müessir konularda 2016, 2017 ve 2018 yıl-ları için yakalama sayılarında istikrarlı bir artış söz konusudur. İkincisi ise, 2018 yılındaki yakalama oranlarının 2017’ye göre, 2017 yılındaki yakalama sayısının ise 2016 yılına oranla çok daha fazla artış gösterdiği-dir.

Yıllara göre bekçi sayısı dağılımı göz önünde bulundurulduğunda, 2016 yılından bugüne artarak devam eden yeni alımlarla birlikte gerçek-leşen bekçi sayısındaki artışların asayiş istatistiklerinde görülen iyileşme-lerle paralel olduğu ve bekçilerin Türkiye’deki asayiş olaylarına olumlu bir katkısının bulunduğu düşünülmektedir.


Her ne kadar bu verilerde Emniyet Teşkilatından ayrı olarak bekçilerin

oynadığı rolü yalıtılmış bir

şekilde ortaya koymak mümkün olmasa da, bekçi

sayılarındaki artışların asayiş istatistiklerinde

görülen iyileşmelere paralel

olduğu, dolayısıyla bekçilerin

Türkiye’deki asayiş olaylarına olumlu

bir katkılarının olduğu rahatlıkla

söylenebilir.

Her ne kadar bu verilerde Emniyet Teşkilatından ayrı olarak bekçilerin oynadığı rolü yalıtılmış bir şekilde ortaya koymak mümkün olmasa da, bekçi sayılarındaki artışların asayiş istatistiklerinde görülen iyileşmele-re paralellikler görülmektedir. Bu dönemde polis FETÖ’den temizlenmiş hem de ciddi sayıda yeni polis memuru ve amiri alımlarıyla birlikte çok daha da güçlenmiştir. Dolayısıyla gittikçe kuvvetlenen Emniyet Teşkilatı içerisindeki bekçilerin de asayiş olaylarındaki azalışa olumlu bir katkıları-nın olduğu rahatlıkla söylenebilir.

Türkiye genelindeki makro tabloya baktıktan sonra gerek çarşı ve ma-halle bekçiliğinin Fatih Sultan Mehmet Han zamanında kurumsal bir yapı-ya dönüşmeye başladığı yer olması gerekse toplam nüfus olarak ülkemiz-deki en büyük il olması nedeniyle mikro ölçekte İstanbul’a da bakmakta fayda vardır. 15 milyonun üzerinde nüfusu bulunan İstanbul aynı zaman-da bekçilik kurumu için bir ilkin daha öncülüğünü yaparak 13 Temmuz 2016’da Emniyet Genel Müdürlüğü’nden 1.700 çarşı ve mahalle bekçisi talep etmiş, dolayısıyla çarşı ve mahalle bekçiliği sisteminin yeniden ak-tif olmasını teklif eden ilk il olmuştur. 2019 itibariyle İstanbul’da “Gece Kartalı” olarak adlandırılan 3.864 çarşı ve mahalle bekçisi görev yapmak-tadır. 14 Ağustos 2017 ilâ 19 Eylül 2019 tarihleri arasında bu bekçiler tarafından yapılan uygulamalara bakıldığında ise; 16.647.898 GBT sor-gusu, 1.092.192 araç sorgusu, 1265 adet ele geçirilen silah, 35.537 aranan şahsın yakalanması ve 14.892 narkotik madde ile ilgili işlem yapıldığı görülmektedir.

İstanbul’da görev yapan bekçilere yönelik olarak ilgili şube tarafın-dan “Acil Müdahale, Şüpheli Kişi ve Araç Durdurma; Arama ve Güvenli Müdahale Eğitimi” ve “Toplumsal Olaylara Müdahale Eğitimi” gibi hem teorik bilgilerin hem de uygulamalı aşamaların yer aldığı meslek içi eği-timler verilmektedir. Ayrıca görev esnasında eğitim eksikliği olduğu tes-pit edilen personele yönelik olarak birer günlük geliştirme eğitimleri de verilmektedir. Personelin denetimine yönelik olarak da Devriye Ekipler Amiri, Gece Kartalları Gruplar Amiri ve Grup Amiri tarafından planlanan programa göre günlük denetim yapılmaktadır. Yerinden denetimlerin ana unsuru olan bu faaliyetler kapsamında personelin çalıştığı noktalara gidi-


lerek çalışmalar denetlenmekte, tutanaklar hazırlanarak Önleyici Hizmet-ler Şube Müdürlüğüne verilmek üzere arşivlenmektedir.

Elektronik olarak denetimi mümkün kılacak yazılım ve teknolojiler sayesinde de bekçilerin anlık ve son konum bilgileri, bekleme yapan per-sonelin hangi konumda ne kadar süre beklediği, çalıştığı süre içerisinde geçmişe yönelik devriye atmış olduğu konumları ve belirlenen çalışma alanından çıkıp çıkmadığı gibi bilgiler takip edilebilmektedir. Bu tür elekt-ronik denetimlerin ana unsurunu oluşturan ‘Kartalmatik uygulaması’ Mart 2018 itibariyle uygulamaya konulmuş olup, bekçilerin üzerindeki GPS ci-hazları sayesinde çalışma sahalarının takibi, denetim ve istatistik alınma-sı sağlanmaktadır. Ayrıca ‘Panik Butonu’ uygulamasıyla acil durumlarda bekçinin cihazından çıkan sinyal bilgisi komuta merkezine düşmekte ve böylece o bekçiye en yakın ekiplerin olay yerine yönlendirilmesi sağlana-bilmektedir. 7 gün 24 saat GPS cihazlarından alınan sinyalleri ilgili birime aktararak bilgisayar ve tablet cihazları üzerinden takip ve kontrol imkânı sağlayan Kartalmatik projesinin amaçları ve sağladığı imkanlar şu şekilde sıralanabilir; (1) Personelin güvenliğinin sağlanması, (2) Yönetim ve de-netimin kolaylaşması, (3) Tüm ilçelerde standardın sağlanması, (4) Sistem üzerinden alınan veriler doğrultusunda bekçilerin görev kapsamlarının oluşturulması, (5) Dijital olarak günlük görevlerin oluşturularak kurumsal hafıza meydana getirilmesi, (6) Yapılan işin ölçülür ve değerlendirmeye tabi tutulabilir hale getirilmesi, (7) Görev sonu raporların alınabilmesi ve (8) Kurallara uyulmadığında sistem üzerinden alarm üretilebilmesi, raporlanması ve ilgili amirlere bilgi verilmesi.


Şekil 7: İstanbul İlinde Yıllara Göre Belirtilen Suçların Sayısı (Her Yıla Ait İlk 6 Aylık Veriler)

İstanbul’daki çarşı ve mahalle bekçiliğinin suç oranlarına etkisi ince-lendiğinde Türkiye genelindeki tabloya uyumlu bir sonuç ortaya çıktığı görülmektedir. Şekil 7’de görüldüğü üzere, mala karşı işlenen suçlar, ev-den hırsızlık, iş yerinden hırsızlık, oto hırsızlığı ve otodan hırsızlık olmak üzere 5 suç kategorisindeki değişiklikler 2017, 2018 ve 2019 yıllarının ilk 6 aylık dilimleri için yer almaktadır. Mala karşı işlenen suçlara bakıl-dığında; 2019 yılının ilk yarısında, 2017’nin ilk yarısına oranla suç sayı-sında %26,23’lük bir düşüş yaşanmıştır. Evden hırsızlıkta ise 2017 yılının ilk yarısında 19.064 olan sayı %48’lik sert bir düşüşle, 2019 yılının ilk yarısı için 9.913’e gerilemiştir. İş yerinden hırsızlık suçunda da 2019 için 2017’ye kıyasla %43,4’lük bir azalma gözlenmiştir. Son olarak, oto hır-sızlığı ve otodan hırsızlık suçlarında da 2019’da 2017’ye oranla sırasıyla %53,9 ve %52’lik ciddi düşüşler olmuştur. Bu veriler de göstermektedir ki, İstanbul ilinde 2016 yılından itibaren bekçilerin yeniden istihdam edil-meye başlanmasıyla birlikte günümüze kadar birçok suç türünde ciddi azalmalar görülmüş, bu da bekçilerin Türkiye genelinde olduğu gibi asa-yişe olumlu katkılarının olduğunu doğrulamıştır.


İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı tarafından yakın zamanda yapılan bir saha araştırması da İstanbul için çarşı ve mahalle bekçilerinin asayişe, devlet-toplum ilişkisine ve vatandaşın kendini güvende hissetme duygusuna olumlu etkilerini teyit eden bulgular ortaya koymuştur. Bu araştırmada; bekçilerin görev yaptığı mahallelerde yaşayan vatandaşların uygulamadan memnun olduğu, bekçilerin varlığının mahallede yaşayan kişilere güven verdiği, bekçi bulunmayan mahallelerde ikamet edenlerin de bekçi görevlendirilmesini talep ettikleri görülmüştür. Ayrıca fuhuş ya-panların yoğunlukta olduğu yerlerde bekçilerin caydırıcı niteliği nedeniy-le, bu kişilerin bölgeyi terk ettiği ve mahalle sakinlerinin de bu durumdan memnun kaldığı gözlenmiştir. Hırsızlık olaylarının engellenmesi, uyuştu-rucu satıcılarının ve aranan şahısların yakalanması konularında da bekçi-ler başarı göstermişlerdir.


Türkiye’de genel polis kuvvetlerine ek destekleyici polislik birimi olarak çarşı ve mahalle bekçiliğinin tarihinin ilk Türk toplumlarına kadar geri götürülebildiği, zaman içerisinde farklı değişimlere uğrayarak günümüze kadar geldiği ve günümüzdeki haliyle de asayişe müessir konularda mahalli düzeydeki faaliyetleriyle suçun önlenmesi, suçluların yakalanması ve huzur ve güvenliğin sağlanması noktasında faydalı olduğu yukarıdaki başlıklar altında ortaya konmuştur. 1993 yılında bekçi alımlarının askıya alınmasıyla mevcut bekçi sayısı her yıl azalarak en son 2016 yılında 3.147 kişiye kadar gerilemiştir. Yeni kamu yönetimi anlayışının güvenlik sektöründe yansımalarının da bir sonucu olarak, toplumla iç içe ve topluma en yakın yerde gerçekleştirilecek zabıta uygulamasının suçun daha etkin ve hızlı bir şekilde önlenmesi ve gece çalışan emniyet personeli eksikli-ğinin giderilmesi noktasında etkili olacağı düşünüldüğünden 2016 yılında bekçilik sistemi tekrar aktif hale getirilerek 2019 yılında 21.311 bekçi sa-yısına ulaşılmıştır. İstihdam edilmesi planlanan bekçilerin de ilerleyen yıl-larda teşkilata katılmasıyla yukarıda ortaya konan suç oranlarının azalma-sı trendinin artarak devam edeceği kolaylıkla öngörülebilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, sahadan gelen geri bildirimler doğrultusunda sis-temin işleyişindeki aksaklıkları ve noksanları da araştırarak ortaya çıkar-mak ve bunları gidermek için gerekli yapısal ve teknik düzenlemeleri de yapabilmektir.

Bekçilik müessesesinin geçmişten günümüze kadar görülen birçok ör-neğinde halkla iç içe bir yapı sergilediği bilinen bir gerçektir. Bu yüzden bekçiler ile güvenliklerini sağlamakla yükümlü oldukları vatandaş arasın-da ne tür bir bağ olduğu, vatandaşın bekçilere karşı hangi duygu ve düşün-celeri beslediği araştırılmaya değer bir konudur. Nitekim yakın zamanda bu konuda yapılan bir saha araştırmasında bekçilerle gerek yüz yüze ge-rekse telefonla görüşülerek veriler toplanmış ve bu veriler analiz edilerek bekçi-halk ilişkisine dair öne çıkan unsurlar ortaya konmuştur. Bu araştır-manın sonuçlarına göre özellikle 40 ve üstü yaş gruplarında vatandaşlar bekçilere karşı nostaljik ve olumlu duygular beslemektedir. Öyle ki bir

Bekçiliğin Kurumsal Yapılanması ve Yeni Arayışlar


örnekte, yaşlı bir çift yolda karşılaştığı devriye gezen bekçilere sarılarak kendilerine gençliklerini hatırlattıklarını söyleyerek bu nostaljik duygu-yu dile getirmişlerdir. 40 ve üstü yaş gruplarının 1960’larda başlayıp 1990’ların başına kadar uygulanan bekçilik müessesesini tecrübe etmesi, hâlihazırdaki yaşlarının bekçiliğin halkla iç içe olan hizmet sunma görevi-ni görmelerine müsaade etmesi, bu yaş gruplarının aynı uygulamanın aktif hale getirilmesinden memnuniyet duyduğu izlenimini doğurmaktadır.

Aynı şekilde bekçilerin kullandıkları düdük de bu nostaljik tepki-nin bir parçası olarak öne çıkmaktadır. Çünkü vatandaşlar gece devriye gezen bekçilerin düdük sesini duyduklarında kendilerini daha da güvende hissettiklerini, psikolojik olarak gece boyunca onlara gelebilecek türlü güvenlik tehditlerini bertaraf edebilecek kişilerin olduğunu bilmelerinin daha huzurlu ve güvenli hissetmelerine neden olduğunu belirtmişlerdir. Bekçilere karşı duyulan bu memnuniyet sadece nostaljik duygulardan ileri gelmemektedir. Çünkü 40 yaş üstü vatandaşlar haricinde, çocukların da bekçilere karşı olumlu duygular besledikleri anlaşılmaktadır. Nitekim saha araştırmasında bir karakol amiri, çocukların gece devriye gezen ve düdük çalan ‘bekçi amcalarını’ merak ederek tanışmak istediklerini, ebe-veynlerinin de çocuklarını bu amaçla karakola getirdiklerini paylaşmıştır. Bu da göstermektedir ki bekçilere karşı beslenen olumlu duygular sadece orta yaştakilere has olmayıp, çocuklarda da görülmektedir. Osmanlı döne-mindeki bekçilik uygulamasından bahsedilirken vatandaşla bekçi arasın-daki ilişkide öne çıkan unsurlardan birinin de ‘bekçi baba’ figürü olduğun-dan bahsedilmişti. Özellikle çocukların ve gençlerin, bekçilere duydukları saygı ve sevgiyle ileri gelen bu figürün, günümüzde benzer biçimlerde çocukların tahayyülünde de ortaya çıkmaya başladığı söylenebilir.

Kadınlara gelindiğinde ise; araştırmada ortaya çıkan önemli bir husus, kadınların erkeklere kıyasla kendilerini bekçilerden ötürü daha çok güvende hissettikleridir. Kadınlar gece sokaklarda daha rahat yürüyebil-diklerini, kendilerine ve çevreye rahatsızlık ve zarar veren kişilerin sa-yısında azalma olduğunu, sokaklarda tek başlarına olmadıklarını ve bir güvenlik tehdidi ile karşılaşılması durumunda yardımlarına koşabilecek kişilerin bekçiler olduğunu bilmelerinin kendilerini huzurlu ve güvenli hissetmelerine neden olduğunu belirtmişlerdir.

Vatandaşlar gece devriye gezen bekçilerin düdük sesini duyduklarında kendilerini daha da güvende hissettiklerini, psikolojik olarak gece boyunca onlara gelebilecek türlü güvenlik tehditlerini bertaraf edebilecek kişilerin olduğunu bilmelerinin daha huzurlu ve güvenli hissetmelerine neden olduğunu belirtmişlerdir.


Aynı araştırmada ortaya çıkan dikkat çekici bir diğer nokta da, bekçile-rin özellikle 20’li yaşlardaki gençlerin kendilerine karşı olumsuz denebi-lecek duygu ve düşünceler beslediklerini belirtmeleridir. Bu yaş grubun-daki gençler gece sokaklarda bekçiler ile karşılaştıklarında, bulundukları muhitin huzur ve güvenliğini sağlamakla görevli ve bu amaçla yetkilerle donatılmış bir destekleyici polislik unsuru ile karşılaştıklarının ayırdına çoğu kez varamamaktadırlar. Bu yüzden görevini yapmaya çalışan bekçi-lere zorluk çıkarabilmektedirler. Orta yaş grubundaki vatandaşlarda görü-len nostaljik ve olumlu duygulara, bekçilik uygulamasını bizzat deneyim-leme ve görme fırsatını bulamamış bu yaşlardaki gençlerde rastlanmaması normal karşılanabilecek bir durumdur. Zira 40 yaş üstü bir vatandaşın gece karşılaştığı bekçiye karşı sevgi ve saygı duyguları beslemesi için ondan somut anlamda bir yardım görmesine veya görev ve yetkilerini tam anla-mıyla bilmesine gerek yoktur. Zihnini yoklaması ve geçmişteki bekçilik müessesesini hatırlaması yeterli olacaktır. Genç yaştakiler için benzer bir durum söz konusu olmayabilir. Bunlar da ilerleyen zamanlarda bekçilere ve bekçilik uygulamasına alışarak, daha önce ayırdına varmadıkları ay-rıntılara vakıf olabilirler. Bunun için vatandaş ile bekçi arasında görülen olumlu ve pozitif bağın istikrarlı bir şekilde sürmesi, bekçi ve halk arasın-da iletişimin güçlendirilmesi, halkla ilişkiler faaliyetleri ile bekçinin gö-rev, yetki ve sorumluluklarının kamuoyunda paylaşılması gerekmektedir.

Çarşı ve mahalle bekçileri ile ilgili gerek akademik camia gerekse ilgili kurumlar tarafından yapılan diğer saha araştırmaları bekçilik sisteminin işleyişiyle ilgili bekçiler tarafından dile getirilen sorunları ve bekçilerin taleplerini ortaya çıkarmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

» Bekçiler Emniyet Teşkilatı yapılanması içerisinde yer aldıkları ve görevlerini ifa ederken polislerle benzer mesleki riskleri taşıdıkları gerekçesiyle özlük haklarında düzenleme talep etmektedirler. Bu ta-leplerinin ana konusunu oluşturan unsur ise yıpranma payı, bir diğer ifadeyle fiili hizmet süresi zammıdır. Her ne kadar bekçiler 24.04.2008 tarihinde çıkarılan 5757 sayılı kanun ile emniyet hizmetleri sınıfına aktarılmış olsalar da, 5510 sayılı kanunun fiili hizmet süresi zammını düzenleyen 40. Maddesinin 2. Fıkrasındaki tabloda çarşı ve mahalle bekçileri ifadesi yer almadığından bu haktan yararlanamamaktadırlar.


» Bekçilerin dile getirdikleri hususlardan bir diğeri de vatandaşlarda görülen düşük farkındalık düzeyidir. Bekçilerin görevleri ve sahip ol-dukları yetkiler hakkında net bir bilgiye sahip olmayan vatandaşlar, asayişe müessir konularda bekçilerle karşılaştıklarında zorluk çıka-rabilmektedir. Bekçilere, GBT sorgusu yapmaya yetkileri olmadığını ve kendilerinin gidip polisin gelmesini söyledikleri durumlarla karşı-laşılabilmektedir. Bu yüzden kamu spotları, özellikle büyükşehirlerde işlek noktalara konulacak bekçilerle ilgili bilgilendirme görselleri, TV kanallarında dizi ve film gibi yapımlarda daha görünür hale gelmeleri gibi yollarla bu farkındalık düzeyi artırılabilir.

» Motorlu araçların olmayışı da bekçilerin görevlerini ifa ederken zor-lukla karşılaşmalarına neden olan konulardan biridir. Bazı illerde çok büyük mahallelerin olması nedeniyle acil olarak bir noktaya intikal et-meleri gerektiğinde ya yetişemedikleri ya da geç müdahale etmek zo-runda kaldıkları dile getirilmektedir. Aranan şahsın yakalanması sonra-sında ilgili polis merkezine intikali için motorlu araç talep edildiğinde de yoğunluğa bağlı olarak gecikmelerin yaşandığı belirtilmiştir.

Ancak; çarşı ve mahalle bekçiliğinin muhteviyatı gereği yaya dev-riyesini içerdiği unutulmamalıdır. Bekçiliğin özündeki yaya devriyesi uygulamasına zarar vermeden, gerek görev alanlarının daha makul sı-nırlarla belirlenmesi gerekse diğer teknik düzenlemeler yapılarak bu sorunlara çözüm bulunması bekçilerin bu yöndeki talebinin karşılan-masını beraberinde getirecektir.

» İllerin nüfus oranlarının, büyüklüklerinin farklı olması ve aynı ilin farklı mahallelerinde bile görülen suç türlerinin ve suç işleme yoğun-luğunun değişkenlik göstermesi Türkiye genelinde farklılık arz eden mesai sistemi uygulamasını beraberinde getirmektedir. Yapılan saha araştırmalarında bu durum gözlemlenmiştir. Her ilin ihtiyaçları ve şartları dikkate alınarak oluşturulan mesai sistemi her ne kadar suça mücadelede etkinliğin sağlanabilmesi açısından önemliyse de; mesai saatlerinin ileride bekçilerde mesleki yıpranmalara ve mesleki aidiyet duygularında azalmaya neden olmayacak şekilde düzenlenmelidir. Çünkü bekçiler polisle kıyaslandığında daima gece görev yapan yaya birimlerdir.

Her ilin ihtiyaçları ve şartları dikkate alınarak oluşturulan mesai sistemi her ne kadar suça mücadelede etkinliğin sağlanabilmesi açısından önemliyse de; mesai saatlerinin ileride bekçilerde mesleki yıpranmalara ve mesleki aidiyet duygularında azalmaya neden olmayacak şekilde düzenlenmelidir.


» Unvan ve kıyafetler konusunda da bekçiler tarafından birtakım istek-ler dile getirilmektedir. Unvan konusunda; ‘bekçi’ kelimesinin sahip oldukları görev ve yetkileri yansıtabilecek mahiyette olmadığı, bu ne-denle ‘mahalle polisi, mahalle muhafızı, koruma polisi ve polis yar-dımcısı’ gibi içerisinde polis geçen unvanlar kullanmak istemektedir.

Bu tür bir isimlendirme ile genel kolluğun bir unsuru olan polis ve buna ek destekleyici polislik birimi olarak bekçiliğin arasındaki ayrı-mı iyice belirgin olmayan hale getireceği, polislikle bekçiliğin görev olarak iç içe geçeceği mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Bu ta-lebin altında yatan temel neden; vatandaşın bekçi ile ilgili farkındalık düzeyinin düşük olduğu hususudur. Bu farkındalık düzeyini artırıcı çalışmalar bekçilerin mevcut unvanlarıyla vatandaş nezdinde görev ve yetkilerinin bilindiği birer destekleyici polislik unsuru olmalarının anlaşılmasına da katkı sağlayacaktır.

» Bekçiler özlük hakları ve görevleri konusunda da yetki ikilemiyle kar-şılaşabilmektedir. Şöyle ki, bekçilerin göreve sevki ve diğer hususlar karakoldaki grup amiri tarafından yapılırken, izin ve rapor gibi özlük haklarına ilişkin hususlarda bekçiler devriye ekipler amirliği ile muha-tap olmaktadırlar. Bu da bekçilerin sorumlu olduğu kişinin kim olduğu konusunda karmaşaya neden olabilmekte, bir tarafın verdiği direktif diğer tarafta tepki ve dirençle karşılaşabilmektedir.

» Bekçilerin, bazı kabahat niteliğindeki olaylarda, olaya bizzat müdaha-le edip işlem yapma şansları varken bu konuda gerekli yetkilerle do-natılmadıkları için bir şey yapamadıkları da belirtilmektedir. Örneğin, gece saatlerinde aracında yüksek sesle müzik dinleyerek mahalle sakinlerinin huzurunu bozan birisine Kabahatler Kanunu hükmünce işlem yapma yetkileri bulunmamaktadır. Bekçi bu tür durumlarla kar-şılaştığında olay yerine polis ekibini çağırarak işlem yapılmasını sağ-lamaktadır. Bunu çözüme kavuşturmak için bekçilere polisin yetkisi dâhilinde olan idari yaptırım tutanağı düzenleme yetkisi verilebilir. Üstelik böyle bir düzenleme polisin iş yoğunluğunun dengelenmesine de yardımcı olacaktır.

» Nihai olarak; çarşı ve mahalle bekçiliği uygulamasına yasal dayanak oluşturan 772 Sayılı Kanun, bekçilik sisteminin bir dönem pasifleştiril-


mesi nedeniyle güncellenmemiştir. Uzun bir aranın ardından yeniden hayata geçirilen sistem bu nedenle günün şartlarını ve sistemin işleyiş gerekliliklerini karşılayamayacak durumdadır. Bekçilerin emniyet hiz-metleri sınıfında yer almaları ve iş ve işlemlerinin EGM tarafından yapılıyor olması nedeniyle ilgili kanunda da buna yönelik düzenleme-lerin yapılması önem arz etmektedir. Bekçilerin dile getirdiği özlük hakları, polis memurları ile kendileri arasındaki ilişkinin niteliğinin belirlenmesi ve iş motivasyonu ile verimliliği artırıcı uygulamalar da kanundaki gerekli değişikliklerle mümkün olacaktır.

Güvenlik Hizmetleri ve Destekleyici Polislik

Yeni kamu hizmeti anlayışı vatandaşa hizmet etmek üzerine odaklan-makta, kamu yararının bir ürün değil bir amaç olduğunu ileri sürmekte ve yapılan reformlarla kamu hizmetlerinin iyileştirilmesine çalışmaktadır. Bu yeni anlayışla beraber vatandaşların en iyi hizmeti en etkin şekilde alabilmesi amaçlanmaktadır. Bu nedenle katılımın gerçekleşmesine yö-nelik şeffaflık ve üretkenliğe dayanan yerelleşmiş bir yönetim anlayışının sağlanması hedeflenmektedir. Yerelleştirilmiş yönetim algısının etkisinde vatandaşların kamu hizmetlerine dair beklentileri artmış, bunun sonucun-da da hizmet kalitesi ve hizmetlerin hızının artmasına yönelik düzenleme-lerin yapılması zorunlu hale gelmiştir.

Bu bağlamda destekleyici polislik de bu ihtiyaçları karşılamak üze-re ortaya çıkan, devriye hizmetleri gibi polisin temel görevlerinde destek sağlayan ve toplumda güvenin sağlanmasına katkıda bulunan bir birim olarak ele alınabilir. Destekleyici polislik uygulamaları emniyet teşkilatı ile entegre ve koordineli şekilde çalıştığında güvenliğin sağlanmasında büyük faydalar sağlayan bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Des-tekleyici polislerin sokakta ve mahallelerde halkla sürekli temas halinde olmaları hem halkın güven algısını pekiştirmekte hem de suç oranlarını ciddi oranda azaltmaktadır. Destekleyici polislik hizmetinin yürütülme-sinde yedi ana kriterden söz etmek mümkündür. Bu kriterler şu şekilde belirtilebilir:

Yeni kamu hizmeti anlayışı vatandaşa hizmet etmek üzerine odaklanmakta, kamu yararının bir ürün değil bir amaç olduğunu ileri sürmekte ve yapılan reformlarla kamu hizmetlerinin iyileştirilmesine çalışmaktadır.


» Yerellik: Halka hizmet götürme yükümlülüğü çerçevesinde görev yap-tığı bölgelerde halkın istek, arzu ve taleplerinin karşılanmasına katkı sağlayan faaliyetler bütünüdür.

» Kapsayıcılık: Destekleyici polislik uygulamaları tüm vatandaşların ih-tiyaçlarını dikkate alan ve bu ihtiyaçları karşılayan hizmetlerdir. Bu-nunla beraber bu hizmetlerin vatandaşların tümü tarafından da erişile-bilir olması önem arz etmektedir.

» Önleyicilik: Destekleyici polislik emniyet güçleri ile işbirliği içerisin-de hareket ederek suç oranlarının düşürülmesine ve suçun önlenmesine katkı sağlayan bir oluşumdur.

» Reaksiyon Gösteren Bir Yapı: Destekleyici polislik toplumda gerçek-leşen suç olaylarına ve güvenliği olumsuz etkileyebilecek faaliyetlere karşı reaksiyon gösteren ve suçun azaltılmasında önemli rol oynayan dinamik bir yapıya sahiptir.

» İşbirlikçi Çalışma Prensibi: Türkiye’de destekleyici polislik uygula-maları vatandaşla ve yerel yönetimler ile işbirliği içerisinde hareket ederek güvenliğin sağlanmasına hizmet etmektedir.

» Denetime Açıklık: Güvenlik hizmetlerinin şeffaf, hesap verebilir, dü-rüst ve adil bir yapıya sahip olması toplumun güvenlik güçlerine olan inancını ve güvenini pekiştirmektedir. Bu nedenle destekleyici polislik uygulamalarında bu kriterlere özen gösterilerek görev ifa edilmelidir.

» Uyum Yeteneği: Güvenlik ihtiyaçları her gün karşılaşılan yeni tehditler karşısında sürekli gelişmekte olan dinamik bir yapıya sahiptir. Des-tekleyici polislik de bu ihtiyaçlara hızlı şekilde cevap verebilecek ve gelişen durumlara kolayca adapte olabilecek özelliklere sahip bir uy-gulama olmalıdır.

Destekleyici polislik uygulamaları birçok nedenden ötürü güvenlik hizmetinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Özellikle polislik hizmetinin uy-gulamalarına destek sağlaması ve halkın ikamet ettiği yerde güvenli bir yaşam sürdürmesi açısından destekleyici polislik başlı başına önemli bir güvenlik unsurudur. Suç oranlarının düşmesi, halkın artan güven hissine bağlı olarak polis kurumlarına ve adalete duyulan güvenin pekişmesi gibi birçok husus destekleyici polislik uygulamalarının neticesinde ortaya çık-maktadır.

Suç oranlarının düşmesi, halkın

artan güven hissine bağlı olarak polis

kurumlarına ve adalete duyulan

güvenin pekişmesi gibi birçok husus

destekleyici polislik uygulamalarının

neticesinde ortaya çıkmaktadır.


Müdahale gerektiren acil durumlar ortaya çıktığında bu olaylara müda-hale edebilecek bir gücün varlığı da halkın güvenlik algısı üzerinde olum-lu izler bırakmaktadır. Ayrıca destekleyici polislerin sağladığı devriye hiz-metleri özellikle asayiş konusunda büyük faydalar sağlamakta ve olaylara hızlı ve yerinde müdahale sayesinde güvenlik hizmetlerinin etkili sunu-munu beraberinde getirmektedir. Tüm bu hususlar ve destekleyici polisli-ğin sağladığı yararlar farklı veçheleriyle değerlendirildiğinde destekleyici polisliğin toplumda ve güvenliğin sağlanmasında bir zorunluluk olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucunu net bir şekilde ortaya koymaktadır.

Türkiye’de bekçilik olarak ele alınan destekleyici polislik uygulaması dünyada birçok farklı ülkede benzer şekilde fakat farklı isimlerle ifa edil-mekte olan bir güvenlik hizmetidir. Teşkilatlanma şekli ve uygulamala-rın içeriği bakımından bazı farklılıklar içermesine rağmen genellikle aynı amaçları taşıyan ve temin edilmesi amaçlanan faydalar bakımından ben-zer sonuçları olan uygulamalarla karşılaşılmaktadır.


Hollanda’da Destekleyici Polislik

Hollanda başkanlık sistemiyle yönetilen 12 vilayetten oluşmaktadır. Av-rupa’nın diğer ülkelerinde olduğu gibi Hollanda’da da tek bir ulusal polis teşkilatı bulunmaktadır. Daha önceleri 25 ayrı polis bölgesi bulunurken günümüzde tek bir ulusal polis teşkilatı ile güvenlik hizmetleri sağlan-maktadır. Bununla beraber krallığa bağlı bir de jandarma teşkilatı bulun-maktadır.

Şekil 8: Hollanda ‘da İç Güvenlik Yapılanması

Hollanda polisi Adalet ve Güvenlik Bakanlığına bağlı bir merkezi yö-netimin altında yer alan 4 departman, ulusal ve merkezi bir polis birimiyle beraber emniyet müdürleri yönetiminde görev yapan 10 farklı polis birimi ve eğitimlerin gerçekleştiği ulusal bir polis akademisinin bulunduğu bir teşkilat yapılanmasına sahiptir. Hollanda Polis Akademisi 6 ayrı okul ve 10 ayrı eğitim merkezinde 1.705 personeli ile birlikte faaliyetlerini sür-dürmektedir. Polislerin seçilmesi, işe alımı ve eğitimi Polis Akademisi tarafından gerçekleştirilmekte, bunun yanında araştırma ve geliştirme ça-lışmalarını da sürdürmektedir. Polis Akademisi temel polislik eğitiminin yanında lisans ve yüksek lisans eğitimleri de vermektedir. Polis Akademi-sinde verilen eğitimler liderlik, hukuk, kriminal araştırmalar ve kriz yöne-timi gibi konuları ve dersleri içerisinde barındırmaktadır.

Destekleyici Polislik ve Dünyadan Uygulamalar


Hollanda’da yerel / bölgesel polis güçlerinin yapılanmasına bakıldığında ise her birimin ihtiyaç duyulan “destek kuvvetler” ile birlikte birçok bölgenin güvenliğinden sorumlu olduğu ve görev ifa ettiği bölgelerde farklı hizmetlerde bulunduğu görülmektedir.

Ayrıca Hollanda iç güvenlik yapılanması içerisinde Savunma Bakanlı-ğına bağlı olarak görev yapan “Royal Marechaussee” olarak adlandırılan ve bir nevi jandarma teşkilatı olarak görev yapan ayrı bir kuvvet de bulun-maktadır. Hollanda Silahlı Kuvvetlerine bağlı olan bu birim askeri ve sivil polislik görevlerini yerine getirmektedir. Bu kurum askeri polis birimi, sınır polisi birimi, havaalanı polis birimi, ulusal polis destek birimi, ulusal banka güvenlik birimi, barış gücü görev birimi ve kraliyet sarayının gü-venliğini sağlayan bir yapılanmayı içerisinde barındırmaktadır.

2013 yılından itibaren elde edilen veriler incelendiğinde Hollanda’da 63.000 polisin görev yapmakta olduğu ve bu polislerin 49.500’ünün operasyonel görevlerde yer aldığı görülmektedir. Hollanda Ulusal Poli-si, Adalet ve Güvenlik Bakanlığına bağlı olarak görev yapmakta ve bu bakanlığın sorumluluğunda denetlenmektedir. Hollanda Ulusal Polisi’nin temel görevleri; halkın güvenlik ihtiyacını karşılamak, özellikle insan ti-careti, uyuşturucu, kara para aklama gibi faaliyetlerde bulunan organize suç örgütleriyle mücadele etmek, hırsızlık, şiddet, siber suçlar gibi prob-lemlerin önüne geçmektir.

Hollanda’da yerel\bölgesel polis güçlerinin yapılanmasına bakıldığın-da ise her birimin ihtiyaç duyulan “destek kuvvetler” ile birlikte birçok böl-genin güvenliğinden sorumlu olduğu ve görev ifa ettiği bölgelerde farklı hizmetlerde bulunduğu görülmektedir. Yerel güvenliği sağlayan birimle-rin başında bir emniyet müdürü görev almakta ve güvenlik hizmetlerinin aksatılmadan yürütülmesini sağlamaktadır. Her bölgede toplum destekli polislik birimi, kriminal araştırmaları yapan bir polis birimi ve diğer ge-rekli hallerde acil müdahalelerde bulunmakla görevli bir ekip bulunmakta ve bu ekiplerin başında da bir ekip amiri görev yapmaktadır. Her bölgenin polis birimleri bölgeden sorumlu yöneticiye bağlı olarak hareket etmekte-dir. Bölgesel hizmet veren bu polis birimleri kendi içerisinde farklı görev ve sorumluluklar taşımaktadır. Hollanda’da bölgesel polis teşkilatlarının sorumlu olduğu görevler şu şekildedir:

» Bölgesel operasyonlar birimi (acil çağrıları cevaplayan birim) » Kriminal araştırmalar birimi (yabancılarla ilgili sorunlar, kimlik kont-

rolü ve insan kaçakçılığı ile ilgilenen birim)


Bölgesel polis teşkilatlarının

yanında tüm Hollanda genelinde

hizmet vermekte olan merkezi polis

teşkilatı ise daha nitelikli suçlar ve terörizmle

mücadele ile genel güvenlik ve altyapı

güvenliği gibi alanlarda hizmet

vermektedir.

» Bölgesel istihbarat birimi (bilgi toplama, analiz ve araştırma birimi) » Operasyonel işbirliği birimi (kriz yönetimi ve anlaşmazlıkların çözül-

mesi ile ilgilenen birim) » Bölgesel işletmelere ait operasyonlar birimi

Bölgesel polis teşkilatlarının yanında tüm Hollanda genelinde hizmet vermekte olan merkezi polis teşkilatı ise daha nitelikli suçlar ve terörizm-le mücadele ile genel güvenlik ve altyapı güvenliği gibi alanlarda hiz-met vermektedir. Merkezi polis teşkilatı kriminal araştırmalar, güvenlik ve koruma, altyapı hizmetleri olmak üzere 3 ana bölümden oluşmakta ve faaliyetlerinin tamamını bu ana bölümler vasıtasıyla gerçekleştirmektedir. Merkez teşkilatı bu temel görevlerinin yanı sıra destek hizmetleri olarak adlandırılan ve gerekli durumlarda adli ve kriminal incelemeler, istihba-rat ve bilgi toplama, hava desteği sağlanması ve ulusal düzeydeki büyük operasyonların koordine edilmesi gibi destek görevlerini de gerçekleştir-mektedir.

Merkez polis teşkilatı sorumluluk alanındaki güvenlik hizmetini ifa ederken farklı teçhizat ve donanıma sahip polis ekipleri vasıtasıyla bu hizmeti yerine getirmektedir. Merkez polis teşkilatına bağlı polis ekipleri otoban polisi, deniz polisi, ulaşım ve toplu taşıma polisi, Vip ve kraliyet koruma polisi gibi ekiplerden oluşmakta ve meydana gelmesi muhtemel güvenlik sorunlarının çözümünde bu ekiplerden yararlanılmaktadır. Ayrı-ca Hollanda’da destekleyici polis birimleri de güvenliğin sağlaması açı-sından fayda sağlayan bir diğer oluşumdur.

Hollanda’da destekleyici polislik birimleri kamu düzeninin korunma-sında, asayişin sağlanmasında, suçluların yakalanmasında ve suç faaliyet-lerinin önüne geçilmesinde destek sağlayan bir birimdir. Bunların yanında çevre yasalarının ihlali, genel düzenin sağlanması ve park yasaklarının ihlali gibi durumlarda da destekleyici polis birimleri görev yapmaktadır. Hollanda’da destekleyici polisler halka açık alanlarda, eğitim yerlerinde, toplu taşıma araçlarında, işyerlerinde ve bunların dışında ihtiyaç duyula-bilecek alanlarda görev ifa etmektedir. Destekleyici polis birimleri polis eğitimine benzeyen bir eğitim almakta, ayrıca görev yapacakları alanın gerekliliklerine göre spesifik başka kurslar alarak da alanlarında uzman-


laşmaktadır. Destekleyici polislik birimlerinde istihdam edilmek üzere işe alınan her aday eğitim sürecini başarıyla tamamladıktan sonra 5 yıl geçerli bir sertifika almaya hak kazanmaktadır.

Hollanda, uluslararası olarak da polis teşkilatları arasındaki işbirliğinin artırılması ve diğer ülkelerle birlikte yürütülecek güvenlik hizmetlerinde etkinliğin artırılması için çalışmalar yapmaktadır. Gerçekleştirilen ulus-lararası ortaklıklarla yasal konularda işbirliği, çok uluslu suçlarla etkin mücadele, ortak araştırmalar ve sınır güvenliği gibi konularda yetkinliğin artırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda 16 ülkeyle eğitim, seminer ve uzman değişim programları gibi programlar yürütülmektedir. Hollanda polis teşkilatı bunların yanında dünyada krizlerin yaşandığı bölgelerde misyon görevlerinde de bulunmaktadır. Hollanda polis teşkilatı aktif ola-rak Gürcistan, Mali, Kosova, Güney Sudan, Afganistan, Somali, Ukrayna, Bosna Hersek, Ruanda, Kıbrıs ve Yunanistan’da çeşitli görevlerde yer al-maktadır.

Finlandiya’da Destekleyici Polislik

Finlandiya nüfus yoğunluğu az olmasına rağmen kırsal yerleşimin bulun-duğu bir ülkedir. Her ne kadar kırsal alanlardan kentlere göç edilmesi kır-sal alanlardaki nüfusu azaltsa da kırsalda yaşayan insanların güvenliğinin sağlanması hala önemli ve yerine getirilmesi gereken bir görevdir.

Finlandiya’da ulusal bir polis teşkilatı bulunmakta ve güvenlik hizmet-lerini sağlamaktadır. Daha önceki yıllarda polis birimlerinin sayısı 300’e ulaşırken bugün Finlandiya’da 11 adet polis birimi hizmet vermektedir. Bunların yanında bir soruşturma bürosu ve polis eğitimlerinin verildiği bir Ulusal Polis Üniversitesi bulunmaktadır. Finlandiya’da emniyet men-suplarının tamamı aynı şekilde eğitim görmekte ve İçişleri Bakanlığına bağlı olarak hizmet vermektedir. Geçtiğimiz yıllarda güvenlik yönetimi alanında meydana gelen bazı değişimler neticesinde Finlandiya’da iç ve dış güvenlik anlayışı bir arada ele alınmaya başlamıştır ve bu kavramlar birbiriyle iç içe olarak gelişimini sürdürmektedir. Finlandiya günümüzde dünyanın en güvenli ülkeleri arasında yer alsa da, Finlandiya’da yaşayan

Hollanda, uluslararası olarak da polis teşkilatları arasındaki işbirliğinin artırılması ve diğer ülkelerle birlikte yürütülecek güvenlik hizmetlerinde etkinliğin artırılması için çalışmalar yapmaktadır.


Finlandiya’da yeni yasal düzenleme ile birlikte destekleyici

polis birimlerinin ihtiyaç duyulan

her durumda polis ile aktif iş birliği

yapabilmesine ve müdahalelerde

bulunabilmesine imkan tanıyacak

yetkiler düzenlenmiştir.

insanlar gelecek yıllarda güvenlik sorunları yaşanacağına inanmakta ve bu konuda kendilerini tedirgin hissetmektedirler.

Finlandiya genelinde 7.000 polis memuru görev yapmaktadır. Bu sayı diğer ülkelere kıyasla az görünse de güvenlik hizmetlerinin sağlanması için oldukça yoğun çalışılmaktadır. Kuşkusuz 7.000 polis memuru ile tüm ülkenin güvenliğin sağlanması zor olacağından önemli noktalardan bir ta-nesi de destekleyici polislik hizmetlerinin uygulanmasıdır. Finlandiya’da destekleyici polislik konusunda ilk defa 1995 yılında ilgili yasal düzen-lemeler gerçekleştirilmiştir. Destekleyici polislik ilk olarak yaşanması muhtemel bir doğal afet ya da büyük felaketin gerçekleşmesi durumunda devreye girmesi ve sorunların çözülmesinde yardımcı olması planlanan bir teşkilat olarak ortaya çıkmıştır. 2000’li yılların başlarında kriz durum-larında değerlendirilmek üzere 2.000 kişi eğitilmiştir. Ancak bu desteğe ne zaman ihtiyaç duyulduğuna karar verme yetkisi devlete ait olmakla bera-ber devlet böyle bir ihtiyaç durumu oluştuğuna dair bir karar vermemiştir. Daha sonra güvenlikte kaynak yetersizliğiyle yüzleşildiğinde destekleyici polislik için eğitilmiş bu kişilerin güvenlik sistemine dâhil edilmesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır. Mevcut mevzuat üzerinde de düzenlemeler yapılarak bazı hükümler değiştirilmiştir. Yeni yasal düzenleme ile birlikte destekleyici polis birimlerinin ihtiyaç duyulan her durumda polis ile aktif iş birliği yapabilmesine ve müdahalelerde bulunabilmesine imkân tanıya-cak yetkiler düzenlenmiştir.

Finlandiya’da hâlihazırda polise destek kuvvet olması amacıyla 1.000 güvenlik personelinin işe alınması planlanmakta ve farklı eğitimleri içe-ren 160 saatlik bir eğitim programına tabi tutulmaları düşünülmektedir. Bu eğitimin 4 hafta sürmesi ve hem pratik hem de teorik eğitimi içermesi üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Bu eğitim sisteminde polislik eğitiminin temel gereksinimlerinin yanı sıra destekleyici polislikte ihtiyaç duyula-bilecek durumlara ait temel eğitim çalışmaları da bulunmaktadır. Eğitim sonunda destekleyici polis güçlerinde görev alacak kişiler sahip oldukları yetkileri polis kuvvetlerinin denetimi altında kullanabilecekler, ancak sa-hada kendilerinin kullanabileceği bazı ayrı yetkilere de sahip olacaklardır. Eğitim programını başarıyla tamamlamalarının ardından destekleyici po-


Yerel polislik hizmetinin Avusturya’daki tarihçesine baktığımızda bu sistemin orta çağın sonlarına kadar dayandığı görülmektedir. Bu yıllarda şehirler ve kasabalar koruma ve bekçi istihdam ederek düzeni ve güvenliği korumaya çalışmışlardır.

lis memurlarının da polislerin giydikleri üniformalardan biraz daha farklı üniformalar giyerek görev yapması ve olası herhangi bir tehlike ile başa çıkabilmeleri için silahlı olarak görev yapmaları planlanmaktadır. Destek-leyici polisliğin gönüllülük esasına dayalı olması planlanmakla beraber görevi ifa edecek kişilere yapılacak ödemeye dair konular halen tartışma konusudur.

Avusturya’da Destekleyici Polislik

Avusturya’da ülke çapındaki genel polislik hizmetinin yanında beledi-yelere ait polislerin verdiği hizmetler güvenlik hizmetlerinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Geçtiğimiz yıllarda sayıları oldukça azalmış olmasına rağmen 9 vilayetin 6’sında hizmet vermekte olan 37 adet birlik bulunmaktadır. Avusturya‘da yasalara göre “federal polis müdürlükleri” olan büyük şehirlere belediye polis teşkilatları kurulmamaktadır. Bu ne-denle belediye polis teşkilatları daha çok orta ve küçük büyüklükte olan şehirlerde ve kasabalarda hizmet vermekte olan bir yapıdır. Bekçiliğe ben-zer şekilde görev yapmakta olan belediye polisleri her belediyede bir ila kırk beş arasında değişiklik gösteren sayılarda bulunmakta ve görevlerini ifa etmektedirler. Bu görevlilerin yetkileri, kullandıkları ekipmanlar ve organizasyon yapıları görev yaptıkları yere göre değişiklikler göstermek-tedir.

Yerel polislik hizmetinin Avusturya’daki tarihçesine baktığımızda bu sistemin orta çağın sonlarına kadar dayandığı görülmektedir. Bu yıllarda şehirler ve kasabalar koruma ve bekçi istihdam ederek düzeni ve güvenli-ği korumaya çalışmışlardır. 1848’deki devrimlerden sonra kolluk kuvvet-leri ve kamu düzeninin kontrolü için yeni arayışlar başlamıştır.

Belediye polislerinin yetkileri ve etki güçleri belediyenin imkânlarıy-la orantılı olmakta ve her birlik kendi alanının güvenlik ihtiyaçlarını ön planda tutarak hareket etmektedir. Bu nedenle sağlanan hizmetler genel olarak belediyenin yeterliliğiyle orantılıdır. Tam kamusal olarak sağlan-ması gereken güvenlik hizmeti belediyelerin yetkinliği ile orantılı olarak uygulandığında bazı dengesizlikler ortaya çıkmaktadır. Bu durumun temel


1920, 1925 ve 1929 yıllarında

yapısal reformların yaşanmasının

ardından yeni bir devlet yönetimi

düşüncesi ortaya çıkmış ve federal bir kolluk kuvveti fikri odak noktası

haline gelmiştir.

sebebi ise belediyeler arasındaki gelir dağılımının dengesiz olarak gerçek-leşmesidir. Böylece yerel ve tam kamusal güvenlik hizmetleri arasında ayrım yapmak zorlaşmaktadır.

20. Yüzyılın başlarına gelindiğinde belediyeler kendi polis güçlerini etkin şekilde kullanmaktaydılar. Bazıları büyük ve daha donanımlı teşki-latlar, bazıları ise küçük teşkilatlar olmak üzere yerel güvenlik hizmetleri-nin sağlanması için hizmet vermekteydiler. Bu yıllarda federal bir kolluk kuvvetinin oluşturulması önem arz eden konuların başında gelmekteydi.

İlk federal polis teşkilatı 1869’da Viyana’da kurulmuş, ardından 1872 yılında “İmparatorluk ve Kraliyet Kriminal Araştırmalar Enstitüsü” kurularak eğitim vermeye başlamıştır. 1920, 1925 ve 1929 yıllarında yapısal reformların yaşanmasının ardından yeni bir devlet yönetimi düşüncesi ortaya çıkmış ve federal bir kolluk kuvveti fikri odak noktası haline gelmiştir. 2. Dünya savaşının sona ermesinin akabinde belediyelere ait polis teşkilatlarının sayısı azalmaya başlamıştır. 1 Ocak 1992 tarihin-den itibaren ise resmi olarak 45 belediye polis teşkilatı varlığını sürdür-meye devam etmektedir.

Günümüzün belediye polis teşkilatları, Avusturya Federal İçişleri Ba-kanlığı ve Federal Polis ile çok çeşitli konularda işbirliği içerisinde ça-lışmaktadır. Yeni belediye memurları ve federal polis memurları genel hatlarıyla aynı temel eğitimi almaktadırlar. Belediye görevlileri ve federal memurlar “Güvenlik Akademisi” sınıflarında birlikte eğitilmekte; beledi-ye polis memurlarının eğitim masrafları belediyeler tarafından ödenmek-tedir. Bu eğitimler kapsamında belediye polisi görevlilerine operasyonel taktiksel eğitim ve soruşturma teknikleri eğitimleri verilmektedir. Bele-diye polis departmanları ‘Federal Polis’ veya ‘Federal İçişleri Bakanlığı’ tarafından kullanılan polis veri tabanlarının çoğuna erişmeye yetkilidir. Belediyelere ait polis teşkilatları federal polis teşkilatı ile aynı telsiz ağına bağlıdır ve acil durumlarda gerekli müdahalenin yapılması için federal memurlardan gerekli yardımı alabilmektedir. 2005 yılında federal polis ile gerçekleştirilen birleşmeden sonra belediye polisleri de benzer üniforma-lar ve benzer motorlu araç tasarımlarını kullanmaya başlamışlardır. 2010 yılının verilerine göre belediyelerin görevlileri 100 tutuklama gerçekleş-


Avusturya’da birçok belediyede boş pozisyonlara artık istihdam sağlanmaması gerektiği ya da belediyelere ait polis teşkilatlarının ilerleyen yıllarda kapatılmasıyla ilgili tartışmalar bulunmaktadır.

tirmiş, 52.800 suç eylemine müdahalede bulunmuş, 14.800 saate varan trafik hizmeti ve 3.520 saat kamu güvenlik hizmeti vererek güvenliğin sağlanmasına hizmet etmişlerdir.

Belediyelere bağlı olarak güvenlik hizmeti sunan kişi sayısı geçtiği-miz yıllarda giderek azalmasına rağmen güvenlik hizmetinin önemli bir ayağı bu görevliler tarafından sağlanmaktadır. Son 20 yıldır Avusturya’da yasalar güvenlik alanında eşitliği sağlamak için çeşitli uygulamalar geliş-tirmektedir. Bununla beraber polis ve belediye görevlileri arasında çeşitli işbirliği anlaşmaları yapılarak güvenlik yönetiminin etkinliğinin artırılma-sına çalışılmaktadır.

Ekonomik kriz zamanlarında belediyelerin bütçelerinde yapılan kesin-tiler sonucunda belediyeler tarafından sağlanan güvenlik hizmeti üzerin-de büyük baskılar ve gerginlikler yaşanmaktadır. Büyük belediyelere ait teşkilatlar yılın her günü günde yirmi dört saat güvenlik hizmeti sağlayan ekiplere sahipken; nispeten daha küçük belediyeler ise çok daha az per-sonele sahip olmalarından dolayı bu hizmeti sağlamakta güçlük çekmek-tedirler. Personel sayılarının azalması, artan iş yükü ve bütçede yaşanan kesintiler neticesinde bu sorun daha da artmaktadır. Yerel polis güçlerinin oluşturulması tamamen belediyelerin kendi sorumluluğunda olduğu için ne eyaletin ne de federal hükümetin bu güçlere destek sağlamak gibi bir zorunluluğu bulunmaktadır. Bugün Avusturya’da birçok belediyede boş pozisyonlara artık istihdam sağlanmaması gerektiği ya da belediyelere ait polis teşkilatlarının ilerleyen yıllarda kapatılmasıyla ilgili tartışmalar yaşanmaktadır. Hem İçişleri Bakanlığıyla yapılan düzenlemeler hem de federal polis ile işbirliği anlaşmalarına rağmen belediyelere ait polis teşki-latları günden güne artan maliyetler ve bütçe sıkıntıları yüzünden giderek daha zor günler geçirmektedir.

Avusturya’da belediyelere ait polis teşkilatları sıkıntılı zamanlar ya-şarken özel güvenlik hizmetlerinin önemi ise artmaktadır. Ancak özel gü-venlik görevlileri yeteri kadar hak ve özgürlüğe sahip olmadıkları için tam teşekküllü bir polis teşkilatının sağlayabileceği hizmetleri sağlayamamak-ta ve asayişin sağlanması konusunda yetersiz kalmaktadır. Avusturya’da belediyeler tarafından sağlanan polislik hizmetinin değeri tartışmasızdır.


Avusturya’da belediyeler tarafından

sağlanan polislik hizmetinin değeri

tartışmasızdır. Ayrıca bu

teşkilatların sahip oldukları

tarihsel köken ve sağladıkları yarar

sadece federal polisin de altından

kalkabileceği bir yük değildir.

Ayrıca bu teşkilatların sahip oldukları tarihsel köken ve sağladıkları ya-rar sadece federal polisin de altından kalkabileceği bir yük değildir. Bu nedenle belediye polis teşkilatlarında yaşanan bu sıkıntılar devam ederse güvenlik alanında yaşanan sıkıntılar ilerleyen yıllarda Avusturya’da daha büyük bir sorun haline gelecektir ve bu durum Avusturya halkının gele-cekle ilgili güvenlik kaygılarını haksız çıkarmayacaktır.

Ukrayna’da Destekleyici Polislik

Ukrayna’da ülkenin güvenlik yönetimi konusunda geliştirilen strateji-ler iç ve dış stratejiler olarak ikiye ayrılmaktadır. Bu bağlamda iç strateji-ler toplum güvenini sağlamada kritik rol oynamaktadır. Toplumun emni-yet güçlerine duyduğu güven duygusu; dürüstlüğe önem veren, bireylerin sorumlulukları da göz önüne alınarak gerçekleştirilen, hesap verilebilir ve somut temelleri olan polislik faaliyetleri ile doğrudan bağlantılıdır. Gü-venlik algısının ve güven duygusunun sağlanabilmesi için birden fazla değişkenin eş zamanlı olarak çalışması gerekmektedir. Bu faktörler hem iç stratejileri hem de dış stratejileri içerisinde barındıran güvenlik faktör-leri olmalıdır. Polislik tüm bu özellikleri bünyesinde ihtiva eden ve aynı zamanda toplum yaşamının da parçası olan bir mekanizmadır. Polisle toplum arasındaki şeffaflık polisin toplumun güvenini kazanmasındaki en önemli etkenlerden biridir. Bu nedenle polis içişlerinde güveni ve huzuru sağlamak adına etik ve hesap verilebilir olarak hareket etmeli, bu aşamada da farklı kuruluşlar tarafından destekleniyor olmalıdır. Bu amaçla Ukray-na’da polis departmanlarında görevli psikologlar bulunmakta ve bu psiko-loglar çalışanlarla ilgili gerekli bilgilere sahip olmaktadır. Emniyet teşki-latı içerisinde görev yapan psikologlar aynı zamanda polis memurlarının kötü davranışlar içerisinde olduğunu ve görevi kötüye kullanmaya meyilli olduklarını fark ettiklerinde amirlerine gerekli bilgilendirmeyi yapmakta ve sorunu çözmek için bu kişilerle özel olarak ilgilenmektedirler.

Ukrayna’da önleyici polislik mekanizması güvenliğin sağlanmasında oldukça önemli görülmektedir. Temel prensip; bir suçun oluşma ihtimali fark edildikten sonra o suçun önüne geçmenin, söz konusu suç işlendikten sonra soruşturma yapılmasından daha yararlı olacağıdır. Önleyici polislik


Bir polis memurunun öncelikle dışa dönük bir kişiliğe sahip olması gerektiği belirtilmektedir. Bunların yanında duygusal olarak stabil bir ruh haline sahip, bilinçli, vicdan sahibi ve makul kararlar verebilen, yeniliğe ve öğrenmeye açık kişilerin bu görevlerde çalışması da bir diğer önemli kriterdir.

görevinde bulunan polislerin mesleki kritere sahip olmalarının yanında psikolojik olarak da bu görevi ifa etmeye elverişli olmaları gerekmekte-dir. Bu süreçte mesleki yeterliliklere sahip olmayan adayların belirlenerek elenmesi ve gerekli özelliklere sahip olan, departmanların ihtiyacını karşı-layabilecek olan adayların doğru belirlenebilmesi çok önemlidir. Özellikle görev yapacakları yerin kültürüne ve adetlerine uyum sağlayacak kişilerin seçilmesi görevin sağlıklı olarak yürütülebilmesi açısından önem arz et-mektedir. Güvenlik hizmetleri sağlanırken ortak yasal mevzuatlar uygu-lanmasına rağmen görevi ifa eden memurların toplumun hassasiyetlerini biliyor olması uygulamalarda fayda sağlamaktadır.

Amerikalı araştırmacılar polis memurlarının sahip olması gereken 5 özellik olduğunu belirtmektedir. Bunlardan biri dışa dönüklük olarak de-ğerlendirilerek, bir polis memurunun öncelikle dışa dönük bir kişiliğe sa-hip olması gerektiği belirtilmektedir. Bunların yanında duygusal olarak stabil bir ruh haline sahip, bilinçli, vicdan sahibi ve makul kararlar vere-bilen, yeniliğe ve öğrenmeye açık kişilerin bu görevlerde çalışması da bir diğer önemli kriterdir. Bunların yanı sıra stresle başa çıkabilecek kişilikte-ki insanların özellikle polislik gibi zor ve stresli şartlar altında hizmet ver-mesi gereken mesleklerde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu kriterlerin incelenmesinin ardından işe alınacak memurların eğitimi de aynı derecede öneme sahip konulardan bir tanesidir. Polisler ve polis şefleri güvenliğin sağlanması için meslek hayatları boyunca uygulayacakları tüm yöntemle-ri içeren eğitimleri tamamlamak ve bu eğitimleri hayat boyu sürdürmek durumundadırlar. Ukrayna’da 2015 yılında yapılan düzenlemeyle beraber hem polisler hem de polis amirleri her üç yılda bir hem teorik hem de pratik eğitimlerin verildiği kursları almak ve başarıyla tamamlamak zo-rundadırlar. Eğitim konusunda sadece iç hizmetlerden değil aynı zaman-larda farklı ülkelerdeki teşkilatlardan da faydalanılmaktadır. Böylelikle hem diğer ülkelerin sahip olduğu imkânlar ve uygulamalar öğrenilerek güncel bilgiler tamamlanmakta hem de küresel bir polis eğitiminin sağ-lanması amaçlanmaktadır. Ayrıca gerçekleştirilen hizmetlerin yasalarca da desteklenmesi gerekmektedir. İnsanları korumak aynı zamanda insan hak-larının da korunması anlamına gelmekte ve bu nedenle yasaların güncel ihtiyaçlara cevap verebilecek nitelikte olması önem arz etmektedir. Polis-


Güvenliğin sağlanmasında

vatandaşla olan iletişim

ve vatandaşın katılımı en önemli konuların başında

gelmektedir. Bu nedenle alınacak

önlemler ve geliştirilecek

stratejiler vatandaşların

desteğini ve güvenini

kazanmaya yönelik olmaktadır.

lik eğitimlerinin de sürdürüldüğü İçişleri Akademisi hem teoride hem de pratik eğitimlerde dünyada meydana gelen değişiklikleri takip etmekte ve eğitimlerini bu yönde gerçekleştirmektedir.

Güvenlik hizmetinde güven sağlanabilmesi için denetim mekanizma-sının sağlıklı işlemesi gerekmektedir. Polislik hizmetlerinin ve polislerin denetlenmesi için İçişleri tarafından kurulan bir ajans personellerin per-formansını ve psikolojik değerlendirmelerini incelemektedir. Denetimin devamlı olarak sürdürülmesi hem mevcut tehlikelerin fark edilmesine hem de gelecekte tehlike arz edebilecek konular için erken önlem alınma-sına fırsat tanımaktadır.

Güvenliğin sağlanmasında vatandaşla olan iletişim ve vatandaşın katılımı en önemli konuların başında gelmektedir. Bu nedenle alınacak önlemler ve geliştirilecek stratejiler vatandaşların desteğini ve güvenini kazanmaya yönelik olmaktadır. Bunun sağlanabilmesi için devriye gö-revlerinde vatandaşlar da polisle beraber görevlendirilebilmektedir. Va-tandaşla polisin iletişim kurması ve vatandaşın da güvenlik hizmetlerine destek olmasına yönelik çalışmalar yapılırken, hedef kitle genç nesil ol-malıdır. Bu yüzden polisler küçük yaşlardan itibaren çocuklara düşman ya da korkutucu bir figür olarak değil, onların güvenliğini sağlayan arka-daş canlısı bir figür olarak gösterilmelidir. Bu amaçla 2016-2019 yılları arasında Ukrayna’da halen uygulanmakta olan bir projeye göre; her milli tatili bayram ve benzeri günlerde devriye polisleri çocuklarla vakit ge-çirecekleri bir organizasyon düzenlemektedir. Bu organizasyonda çocuk-lar polislerle zaman geçirerek, devriye araçlarıyla gezerek ve polislerin kullandığı kelepçe gibi aksesuarlarla oynayarak polislik mesleğine karşı sempati beslemekte ve bilgi sahibi olmaktadırlar. Bu uygulamalar yeni jenerasyonun polis düşmanı olarak değil polis dostu olarak yetişmesi için büyük önem arz etmektedir.

Ayrıca vatandaş ile polis ilişkisinin sağlanabilmesi ve düzgün yürütü-lebilmesi açısından iyi kullanılması gereken bir diğer enstrümanın med-ya olduğu aşikârdır. Günümüzde medya bilginin oldukça hızlı yayıldığı ve insanların hepsinin birbiriyle iletişim halinde olduğu bir kanaldır. Bu nedenle güvenlik hizmeti sağlanırken bu kanalın da doğru yönetilmesi


Güvenliğin tam olarak sağlanabilmesi toplum güvenini kazanmakla doğrudan ilişkili bir süreçtir. Bu nedenle ülke genelinde kolluk kuvvetinin topluma ulaşabilmesi için eğitimler ve seminerler düzenlenmektedir.

gerekmektedir. Bu yüzden de kurumların medyada doğru bilgilendirmeyi yapacak bir kamu temsilcisi olması önem arz etmektedir. Aynı zamanda sosyal medya mecralarında da kamu güvenliği ile ilgili sayfaların yöne-tilmesi ve paylaşımların yapılması gerekmektedir. Sosyal medyanın etkin kullanılması özellikle genç nesil ile polis arasındaki ilişkinin gelişimi açı-sından kritik rol oynamaktadır.

Vatandaş desteğinin tam olarak sağlanması için uygulanabilecek pro-jelerden bir tanesi de vatandaşlar için polis akademilerinin açılmasıdır. Bu akademiler tam olarak gerçek polis akademileri gibi işlememekte ancak vatandaş ve polis iş birliğinin sağlanması için önemli bir zemin oluştur-maktadır. Vatandaşlar bu akademilere geldiklerinde emniyet teşkilatının işleyişi, uygulamaları ve amaçları konusunda bilgi edinebilmekte, gün-cel gelişmeler hakkında fikir sahibi olabilmektedirler. Bu akademilerde vatandaşlara verilen eğitimler neticesinde vatandaşların güvenlik hizmet-lerinin genel prensiplerini ve uygulamalarını anlaması amaçlanmaktadır.

Güvenliğin tam olarak sağlanabilmesi toplum güvenini kazanmakla doğrudan ilişkili bir süreçtir. Bu nedenle ülke genelinde kolluk kuvvetinin topluma ulaşabilmesi için eğitimler ve seminerler düzenlenmektedir. Polis teşkilatı topluma ulaşabilmek adına “toplum odaklı polislik ve kuvvetin doğru kullanımı” konulu seminerler düzenlemektedir.. Bunların yanında emniyet güçleri broşürler hazırlayarak, reklam panolarına ilanlar vererek ve suç oranlarını içeren raporlar hazırlayarak toplumla iletişim kurmayı amaçlamaktadır.

Genel olarak Ukrayna Polis Teşkilatı’nın işleyişine bakıldığında des-tekleyici polisliliğin ayrı bir birimle sağlanan bir hizmet olarak değil, top-lumun tamamının yönetişim anlayışı çerçevesinde toplumun tüm unsurla-rıyla güvenlik yönetimi sürecine dahil edildiği bir hizmet olduğundan söz etmek mümkündür.


Destekleyici polisler; halkın

ihtiyaçlarına cevap vermek, kayıp

kişilerin ve olayları aydınlatacak

delillerin aranmasına

yardım etmek, ortak kullanım

alanlarında düzeni sağlamak,

toplumsal kutlama ve gösterilerde

güvenliğin sağlanmasına

katkıda bulunmak gibi görevleri yerine

getirmektedir.

Kanada’da Destekleyici Polislik

Destekleyici polislik uygulaması 1957 yılından itibaren gönüllülük esası-na dayalı olarak Kanada’da Toronto şehrinde yürütülmekte ve polis teşki-latı ile beraber hizmet vermektedir. Bu uygulama devlet tarafından tanınan bir uygulama olmakla beraber topluluklar arasındaki bağlantıları güçlen-dirmek ve meydana gelen güvenlik açıklarını kapatmak gibi amaçlar ta-şımaktadır. Sağlık çalışanları, öğrenciler, avukatlar ve daha çeşitli birçok mesleğe mensup 340 kişi Toronto’da destekleyici polis olarak görev yap-makta ve yıllık yaklaşık olarak 70.000 saat bu görevi yaparak güvenliğin sağlanmasına katkı sağlamaktadırlar.

Kanada’da destekleyici polislik hizmeti içerisinde yer alabilmek için bazı gereklilikler ve ön şartlar bulunmaktadır. Bu gereklilikler;

» 18 yaşını doldurmuş olmak, » Kanada vatandaşı olmak ya da Kanada’da sürekli oturma izni bulun-

mak, » En az lise diplomasına sahip olmak, » Herhangi bir kriminal aktiviteye karışmamış olmak ve adli sicil kaydı-

nın temiz olması, » Fiziksel olarak mesleği yapmaya elverişli olmak, » Sürücü belgesinin bulunması, » Etik değerleri içselleştirmiş bir karakter yapısına haiz olmak, » İlk yardım ve tıbbi müdahale konusunda genel bilgilere sahip olmaktır.

Destekleyici polislik görevini ifa edecek kişilerin yılda minimum 150 saat güvenlik hizmeti vermeleri beklenmektedir. Ayrıca bu görevi yapacak kişilerin gerekli tüm eğitim programlarını tamamlamış olması ve görev yapacağı bölgede ikamet ediyor olması da gerekmektedir. Destekleyici po-lisler; halkın ihtiyaçlarına cevap vermek, kayıp kişilerin ve olayları aydın-latacak delillerin aranmasına yardım etmek, ortak kullanım alanlarında dü-zeni sağlamak, toplumsal kutlama ve gösterilerde güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunmak gibi görevleri yerine getirmektedir. Bunların yanı sıra güvenliğin denetlenmesi, suç önleme programlarının ve eğitimlerinin gün-cel olarak takip edilmesi de destekleyici polislerin görevleri arasındadır.


Destekleyici polisler; halkın ihtiyaçlarına cevap vermek, kayıp kişilerin ve olayları aydınlatacak delillerin aranmasına yardım etmek, ortak kullanım alanlarında düzeni sağlamak, toplumsal kutlama ve gösterilerde güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunmak gibi görevleri yerine getirmektedir.

Toronto’da uygulanan destekleyici polislik uygulamasında görevliler üniformalı olarak görev yapmakta ve aynı zamanda kelepçe, cop ve kur-şungeçirmez yelek gibi teçhizatları da taşımaktadırlar. Destekleyici polis-lerin meydana gelen olaylar karşısında vatandaş olarak tutuklama yapma hakları da bulunmaktadır. Destekleyici polis olmaya hak kazanan adaylar altı haftalık bir eğitim programını tamamlamalarının ardından görevlerini ifa etmeye başlamaktadırlar. Bu altı haftalık eğitim programı teorik ve pratik eğitimin yanında kendini savunma temel eğitimini de içermektedir. Bu birimin içerisinde de emniyet teşkilatındakine benzer bir rütbe sistemi bulunmaktadır.

Ayrıca Toronto’da “special constable” olarak adlandırılan ve yine Tür-kiye’deki bekçilik birimi ile benzer özellikler taşıyan bir “özel polislik” birimi bulunmaktadır. Bu birim normal polislere çok benzer bir eğitim almakta ve eğitimlerini polis akademilerinde tamamlamaktadır. Bu birim devlet tarafından maaş verilen ve polislerin ceza hukukunda sahip olduk-ları tüm haklara sahip olan kişilerden meydana gelmektedir. Özel polis-lerin diğer polislerden farkı yetki alanlarının kesin şekilde belirlenmiş olmasıdır. Yani özel polislik görevi ifa eden kişiler, görev alanları içeri-sinde polisin sahip olduğu tüm yetkilere sahipken; yetki alanlarının dışına çıktıkları zaman hiçbir yetkiye sahip olmamaktadırlar. Bu birim içerisinde Türkiye’deki “özel harekat” polislerinin yaptığı görevlere benzer faali-yetler yürüten birimler olduğu gibi toplu taşımada güvenliği sağlamakla görevli birimler de bulunmaktadır. Bu kişiler çalışma alanları içerisinde tutuklama yapma, ifade alma, kovuşturma yapma ve delil toplama gibi polislerin sahip olduğu tüm haklara sahip olarak görev yapmaktadırlar. Özel polisler federal polisin giydiğine benzer bir üniforma giymekte ve aynı destekleyici polislerin ve federal polisin hizmet sunduğu gibi silahlı olarak görev yapmaktadırlar. Ancak üniformalarında “özel polis” ibaresi-ni taşıyan apoletler bulunmaktadır. Ontario’da yaklaşık 3.000 özel polis görev yapmaktadır. Teşkilatın genel sayısına ve yapısına bakıldığında bu sayı Kanada için oldukça ciddi bir sayıdır. Bu görevliler üniversitelerde, hastanelerde, büyük tesislerde ve ulaşım araçlarında yaptıkları göreve uy-gun eğitimi alarak ve uygun teçhizatları barındırarak görevlerinin gerek-lerini yerine getirmektedirler.


Yeni kamu hizmeti anlayışı ile birlikte vatandaşların en iyi hizmetleri en et-kin şekilde alabilmesi amaçlanmaktadır. Bu değişimler neticesinde halkın beklentilerinde de artış ve değişim görülmeye başlanmıştır. Bu durum da kamu hizmetlerinin ifasını belki de daha önce hiç olmadığı kadar önemli hale getirmektedir. Bu nedenle her geçen gün hizmetlerinin kalitesinin ve hızının artırılmasına yönelik yeni çalışmalar yapılmakta, gerçekleştirilen yasal düzenlemelerle hizmetlerin daha etkin sunulması amaçlanmaktadır.

Güvenlik yönetimi sürecinde kamu hizmeti sunumuna genel hatları ile bakıldığında güvenliğin etkin şekilde sağlanması ve halkın güven algısının pozitif yönde gelişmesi en önemli hizmet olarak görülmektedir. Bu neden-le destekleyici polislik (bekçilik) birimleri günümüzde bu ihtiyaca cevap veren en önemli uygulamalardan biri olarak ele alınmaktadır. Destekleyi-ci polislik toplumda güven algısının pekişmesine ve asayişin sağlanması aşamasında sağladığı katkılarla güvenliğin sağlanmasını amaçlayan en önemli hizmetlerden biridir. Destekleyici polisler mahallelerde ve sokak-larda halk ile doğrudan temas halinde olmakta ve halkın ihtiyaçlarına yö-nelik güvenlik hizmeti ifa etmektedirler. Bu durum suç oranlarının düşme-sinde büyük faydalar sağlayan destekleyici polisliğin önemini her geçen gün artırmaktadır. Günümüzde güvenlik hizmetinin vazgeçilmez bir öğesi haline gelen destekleyici polislik uygulamaları sadece Türkiye’de değil dünyanın birçok yerinde güvenliğin sağlanmasında etkili aktörlerden biri olarak göze çarpmaktadır.

Türkiye’deki bekçilik uygulamasının tarihine bakıldığında her ne ka-dar günümüzdeki anlamıyla bekçilik sistemi yeni bir olgu olsa da, Orta ve Batı Asya’daki ilk Türk toplumlarında dahi çobanlar, darugalar veya yasavullar gibi belirli bir şeyi veya kimseyi gözetme, koruma ve kollama görevini ifa eden aktörler ilk bekçilik örnekleri sayılabilecek uygulamalar olmuştur. Çarşı ve mahalle bekçiliğinin kurumsal bir yapıya dönüşmeye başlaması İstanbul’un fethinden sonra Fatih Sultan Mehmet Han dönemin-de olmuştur. Osmanlı dönemindeki bekçiler, üstlerinde kara koyun postu ve ellerindeki ucu demirli sopa ile gece mahalle ve sokakları dolaşarak

Sonuç


ellerindeki sopayı kaldırım taşlarına vurur, çıkardıkları ses ile suçlulara korku salarlardı. Devletin resmi görevlisinden ziyade yerel halkın ücretini ve ihtiyaçlarını karşıladığı bu bekçilik müessesesinin zaman içerisinde ge-çirdiği düzenlemelerden sonra tam anlamıyla resmi bir statüye kavuşması 1966 yılında 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile olmuştur.

1993 yılında durdurulan bekçi alımları 2016 yılında tekrar aktif hale getirilerek; 2016 yılı itibari ile günümüze kadar düzenli olarak bekçi alımları yapılmıştır. 2016’da sadece 3.147 olan bekçi sayısı 2019 yılı iti-bariyle 21.311 olmuştur. Bu sayının 2023 yılına kadar 30 bine ulaşması beklenmektedir. Yeni bekçi alımlarının asayiş olanlarına da olumlu etkisi olmuştur. Türkiye genelindeki yakalanan suçlu sayıları, açıktan hırsızlık suçundan yakalama sayıları ve kişilerin huzur ve sükûnunu bozma suçun-dan yakalanma sayıları 2016, 2017 ve 2018 yılları için sırasıyla incelen-diğinde; bu suç oranlarının bekçi alımlarındaki artışla uyumlu bir şekilde düşüşe geçtiği gözlenmiştir. Bekçilerle birlikte GBT ile sorgulanan kişi sayısı artmış ve GBT ile aranan şahısların yakalanmalarında da ciddi me-safe katedilmiştir.

Türkiye geneli için geçerli olan bu tablo, çarşı ve mahalle bekçiliğinin bir nevi doğduğu yer olan İstanbul ili için de geçerlidir. Bu verilerden hareketle bekçilik sisteminin yeni alımlarla birlikte devletin ana görevle-rinden biri olan halkının huzur ve güvenliğini sağlama noktasında olumlu katkılarının olduğu rahatlıkla söylenebilir. Bu kapsamda İstanbul’da uy-gulanmakta olan pilot uygulamaların ülke genelinde yaygınlaştırılması bekçilik müessesesinin kurumsal anlamda yönetimi, denetimi ve işleyişi bakımından olumlu sonuçlar doğuracaktır.

Yerel halk ile iç içe olan ve görevi gereği onlarla sık sık temas halin-de olan bekçilerin toplumla olan ilişkisine bakıldığında da genel anlamda olumlu bir tablo karşımıza çıkmaktadır. 40 yaş ve üstü bireyler kendile-rine geçmiş zamanlardaki bekçilik uygulamasını hatırlattığından nostalji ile karışık olumlu duygular beslerken, çocuk yaştakiler “bekçi baba” figü-ründekine benzer bir şekilde bekçileri sevip saymakta ve kadınlar geceleri sokaklarda daha rahat ve güven duygusu içinde yürüdüklerini söylemek-tedirler. Dolayısıyla 2016 yılı itibariyle Türkiye’de yeniden aktif hale ge-


tirilen bekçilik müessesi ile birlikte bekçilerin devletle toplum arasında önemli bir köprü görevi gördüğü, bekçiler ile toplumun geneli arasında olumlu bir bağ olduğu, bekçi ekiplerinin mahallenin bir parçası haline geldiği ve sokaklarda bekçinin görünürlüğünün artması ile vatandaşların kendisini daha güvende hissettiği anlaşılmaktadır.

Dünyadaki uygulamalara bakıldığında ise destekleyici polisliğin Tür-kiye’dekine benzer bir teşkilatlanma yapısına sahip, uygulamaların içeriği açısından farklılıklar taşısa da aynı amaca hizmet etmek üzere kurulan bir birim olduğu görülmektedir.

Dünyanın farklı ülkelerindeki destekleyici polislik uygulamaları (Hol-landa, Avusturya, Ukrayna, Kanada, Finlandiya) sahip oldukları nitelik ve işleyiş bakımından birbirine benzer hizmetler vermektedir. Bu birimlerin ve verilmesi amaçlanan hizmetlerin tamamı halkın güvenlik duygusunun güçlendirilmesine ve toplumla emniyet birimleri arasındaki bağın daha sıkı bir biçimde kurulmasına yardımcı olmaktadır. Farklı ülkelerde farklı isimler altında hizmet vermekte olan destekleyici polislik birimleri ince-lendiğinde bu birimlerin tamamının halkla iç içe bulunan, halkın ihtiyaçla-rını bilen ve bölgenin kültürüne hâkim olan kişilerden meydana gelmekte olduğu görülmektedir. Bu nedenle destekleyici polislik hizmetinin sadece asayişin sağlanması ve suç oranlarının düşmesini amaçlayarak oluşturulan bir birim değil, aynı zamanda halkı güvenlik hizmetlerine dâhil eden ve hizmet sunumunda “yerellik” boyutunu öne çıkaran bir anlayışın çıktısı olduğu da görülmektedir.

Bu çalışmada üzerinde detaylı bir şekilde durulan diğer ülkelere ek olarak Fransa’da da destekleyici polislik mekanizması ile karşılaşılmakta-dır. Fransa örneği ele alındığında ise; emniyet hizmetlerinin polis ve jan-darma olarak ikili bir yapıda varlığını sürdürdüğü görülmektedir. Bunun yanında Polis Teşkilatının altında görev yapmakta olan “Asayiş Yardım-cısı” ve “Cumhuriyet Genci” olarak adlandırılan ve Türkiye’deki bekçilik sistemine benzer bir şekilde görev yapan iki birim daha bulunmaktadır. Polise destek kuvvet olarak görev yapan bu birimler 3+3 yıllık sözleşme-ler ile görev yapmakta ve kontratları devam ettiği süre içerisinde Polisliğe müracaat etme hakkına sahip olmaktadır. Fransa’da Jandarma Teşkilatı

Destekleyici polislik hizmetinin

sadece asayişin sağlanması ve

suç oranlarının düşmesini

amaçlayarak oluşturulan

bir birim değil, aynı zamanda halkı güvenlik

hizmetlerine dâhil eden ve hizmet

sunumunda “yerellik” boyutunu

öne çıkaran bir anlayışın

çıktısı olduğu da görülmektedir.


içerisinde de bekçiliğe eş görevleri yürüten “Jandarma Uzman Çavuş” olarak adlandırılan bir birim bulunmaktadır. Bu birimde görevli 2+2 yıllık sözleşmeler ile istihdam edilen kişiler bir yıllık çalışma süresini doldur-duktan sonra jandarma astsubaylığa başvuru hakkına sahip olmaktadırlar.

Günümüzde istatistiki verilere de bakıldığında destekleyici polisliğin uygulandığı bölgelerde suç oranlarında ciddi düşüşler yaşanmaktadır. Bu veriler ışığında hem dünyada hem de Türkiye’de güvenlik yönetiminin destekleyici polislik uygulamasından ayrı olarak düşünülemeyeceği net bir şekilde görülmektedir.


N. Umut AKINCIOĞLU (Araştırma Görevlisi, Polis Akademisi)

Murat ASLAN (3. Sn. Em. Md., Malatya Em. Md.lüğü)

Ufuk AYHAN (Doç. Dr., Polis Akademisi Başkan Yrd., Polis Akademisi)

Murat BİBER (Asayiş Daire Başkan Yrd., 2. Sn. Em. Md., Asayiş Dairesi Başkanlığı)

Hande BİLGİN (Araştırma Görevlisi, Polis Akademisi)

S. Muhammed BİLGİN (İçişleri Uzmanı, İçişleri Bakanlığı, İç Güvenlik Stratejileri Dairesi Başkanlığı)

N. Cumali BİRKAN (Başkomiser, Erzurum İl Em. Md.lüğü)

Umut CAN (Komiser Yardımcısı, Polis Akademisi)

Mustafa ÇALIŞKAN (İstanbul İl Em. Md., 1. Sn. Em. Md., İstanbul İl Em. Md.lüğü)

Caner ÇİÇEK (4. Sn. Em. Md., Antalya İl Em. Md.lüğü)

Yılmaz ÇOLAK (Prof. Dr., Polis Akademisi Başkanı, Polis Akademisi)

Ahmet DEMİRDEN (Öğretim Üyesi, Polis Akademisi)

Şener DERİN (3. Sn. Em. Md., Edirne İl Em. Md.lüğü)

Tuncay DÖLKELEŞ (Dr., 3. Sn. Em. Md., Gaziantep İl Em. Md.lüğü)

Murat DURAN (4. Sn. Em. Md., Çanakkale İl Em. Md.lüğü)

Burak GÜRAKAN (4. Sn. Em. Md., İzmir İl Em. Md.lüğü)

Orçun İMGA (Prof. Dr., PAEM Müdürü, Polis Akademisi)

İbrahim İRDEM (Dr., Öğretim Üyesi, Polis Akademisi)

Gürkan SANCAR (Emniyet Amiri, Bursa İl Em. Md.lüğü)

Y. Furkan ŞEN (Doç. Dr., Öğretim Üyesi, Polis Akademisi)

Haydar ÖZDEMİR (İstanbul İl Em. Md. Yrd., 2. Sn. Em. Md., İstanbul İl Em. Md.lüğü)

Emre ÖZTÜRK (Araştırma Görevlisi, Polis Akademisi)

Seda ÖZ YILDIZ (Dr., Öğretim Üyesi, Polis Akademisi)

Coşkun TAŞTAN (Doç. Dr., Öğretim Üyesi, Polis Akademisi)

C. Ozan TUNCER (Dr., Daire Başkanı, İçişleri Bakanlığı)

Levent TUNCER (Asayiş Daire Başkanı, 1. Sn. Em. Md., Asayiş Dairesi Başkanlığı)

Şenol YAPRAK (Prof. Dr., Trafik Enstitüsü Müdürü, Polis Akademisi)

Katılımcı Listesi


Tansu YILDIRIM (3. Sn. Em. Md., Sakarya İl Em. Md.lüğü)

Halük YUVALI (4. Sn. Em. Md., Mersin İl Em. Md.lüğü)

Şinasi YÜZBAŞIOĞLU (4. Sn. Em. Md., Adana İl Em. Md.lüğü)

Toplamda 30 Türk katılımcı bulunmaktadır.

Yabancı Katılımcılar

Sami KALLIOMAA (Başkomiser, Kriz Yönetimi ve Otoritelerle İşbirliği Uzmanı)

Peter LAMPLOT (AEPC Sekreteri, Avusturya)

Valentyna LUKIANTES (Doç. Dr., Ulusal İçişleri Akademisi, Ukrayna)

Johan VAN LARE (Başkomiser, Hollanda Polis Akademisi, Hollanda)

Wolfgang ZÖHRER (Uluslararası İlişkiler Merkezi Müdürü, Avusturya)


İbrahim İRDEM

Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü ile aynı üniversitenin Uluslararası İlişkiler Bö-lümlerinden mezun olmuştur. Yüksek lisansını İsveç Linköping Üniversi-tesi Siyaset Bilimi Bölümü Uluslararası İlişkiler ve Avrupa İlişkileri Prog-ramı’nda tamamlayan İrdem; doktora öğrenimini ise Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalında ta-mamlamıştır. Hâlihazırda Polis Akademisi Başkanlığı Güvenlik Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü’nde doktor öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.

Emre ÖZTÜRK

Lisans eğitimini Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümünde tamamlamış olup, aynı fakültenin Si-yaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünden de çift ana dal ile mezun olmuştur. Hâlihazırda Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü’nde Uluslararası Güvenlik alanında yüksek lisans tez çalışmasını sürdürmek-tedir. Aynı kurumun Uluslararası Güvenlik Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi olarak görev yapmaktadır.

Umut AKINCIOĞLU

Lisans eğitimini İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat bölümünde tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesinde Adli bilimler Enstitüsü’n-de Kriminalistik alanında yüksek lisansını tamamladı. Yine aynı bölümde doktora çalışmasını sürdürmekte ve aynı zamanda Polis Akademisi Adli Bilimler Enstitüsünde araştırma görevlisi olarak görev yapmaktadır.

gÜvenliĞin kurumsalpa.edu.tr/upload/editor/files/guvenligin_kurumsal... · 2020. 2. 15. ·...

Documents