gÖÇlerÝn nedenlerÝ ve...

134

ÝNSANLAR NEDEN GÖÇ EDER?Birey ya da gruplarýn yerleþmek amacý ile yaþadýk-

larý ve bulunduklarý yerlerden baþka bir yere hareketinegöç denir. Birleþmiþ Milletler bir yýlý aþan süre ile yapýlanyer deðiþtirmeleri göç olarak kabul etmektedir.

Göç, kýsa süreler ve geçici yer deðiþtirmeler için ya-pýlabileceði gibi belli sürekliliði içeren hareket þeklinde deortaya çýkabilir.

Bireyin gönüllü olarak katýlmadýðý, özgür iradesidoðrultusunda gerçekleþmeyen yer deðiþtirmeler, örne-ðin savaþlar, ilticalar, mübadele göçleri, siyasi sürgünler,istek dýþý zorunlu göçlerdir.

Bireyin ekonomik kaygýlarý, daha iyi bir sosyal ya-þam gibi istekleri nedeniyle kendi geçimi için ve iradesidoðrultusunda gerçekleþtirdiði yer deðiþtirme ve yerleþ-meler ise gönüllü göçlerdir.

GÖÇLERÝN SEBEPLERÝGöçlerin birçok sebebi vardýr. Ýnsanlarýn yaþamlarý-ný devam ettirebilmeleri için ekonomik anlamda,içinde bulunduklarý devre göre, belirli standartlardaolanaklara sahip olmalarý gerekir. Ýnsanlar yaþamiçin öncelikle fizyolojik ihtiyaçlarýný karþýlamak vegüvenli bir ortam içinde yaþamak isterler. Kiþiler ge-çimini saðlamak için bulunduklarý ortamda iþ bula-mýyor ve geçimlerini saðlayamýyorlarsa, iþ bulabile-cekleri bir yere göç etmek zorundadýrlar.

Bir ülkede sanayileþmenin ülke geneline dengelidaðýlmamýþ olmasý da göçlerin sebebleri arasýnda-dýr.

Kuraklýk, sel, deprem gibi doðal felaketler göçlereneden olur.

Ülkede iç savaþ olmasý veya mezhep çatýþmalarýyaþanmasý da göçlere neden olur.

Kýrsal kesimde nüfusun hýzlý artmasý sonucu tarýmalanlarýnýn mirasla parçalanarak küçük parçalarabölünmesi göçlere neden olur.

GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI

Göç yaþam zorluklarýný aþmak için yapýlýr,

Günümüzde baþlýca göç rotalarý

Afrika ülkelerinden Avrupa ülkelerine yasadýþý yollarla ulaþ-maya çalýþan göçmenler

135

Kan davalarý da göçlere neden olur. Bu çaðdýþý ola-yýn bir yörede günümüzde bile yaþanýyor olmasýoradaki insanlarýn geleneksel etkilerden kopamýyorolmasýnýn yanýnda, eðitim-kültür ve ekonomik alan-daki eksikliklerinin ortak sonucudur.

Ýnsanlarýn kendilerine ve çocuklarýna daha iyi bireðitim ve saðlýk olanaðý saðlamak istemeleri degöçlerin sebebleri arasýndadýr.

GEÇMÝÞTEN GÜNÜMÜZE GÖÇ HÝKAYELERÝTürklerin Orta Asya’dan Göçü

Türklerin Orta Asya’dan göçü

Türkler anayurtlarý Orta Asya’dan çeþitli sebeblerlegöç ederek yeni coðrafyalarý kendilerine yurt edinmiþler-dir. Türk göçlerin ilk sebebi ekonomiktir. Nüfusun artma-sý, anayurt topraklarýnýn büyük hayvan sürülerini otlatma-ya yetmez hale gelmesi ve kuraklýðýn etkisini arttýrmasýgöçlerin ekonomik sebepleridir. Yabancý kavimlerin bas-kýsý ve Türklerin kendi aralarýndaki hakimiyet mücadelesigöçlerin siyasi sebepleridir. Göçlerin yönü özellikle batýyadoðru olmuþ, Karadeniz kýyýlarýndan Anadolu ve Balkan-lara hatta Avrupa içlerine yönelmiþtir.

Kavimler GöçüÇin hakimiyetine girmek isteyen Hunlarýn bir bölü-

mü IV. yüzyýlýn sonlarýna doðru yurtlarýný terk ederek ba-týya doðru göç ettiler. Balamir komutasýnda Avrupa’ya gi-ren Hunlar önlerine çýkan kavimlerin bir bölümünü ege-menlikleri altýna aldýlar. Bazý kavimler ise Hunlarýn önün-den kaçarak daha batýya doðru göç ettiler. Bütün Avru-pa’yý az ya da çok etkilemiþ olan bu göç dalgasýna ka-vimler göçü denir.

Kavimler Göçü Neticesinde:

Avrupa’nýn bugünkü etnik ve siyasi yapýsýnýn temel-leri atýldý.

Avrupa’da büyük karýþýklýklar yaþandý Roma impa-ratorluðu zayýfladý ve ikiye ayrýldý (396). Daha son-ra Batý Roma imparatorluðu yýkýldý (476)

Derebeylikler yani Avrupa’da feodalite denen yerelyönetim biçimleri oluþtu.

Ýlkçað sona erdi, ortaçað baþladý.

Kavimler Göçünde kullanýlan baþlýca rotalar:• Kuzeye gidenler Sibirya’ya

• Güneye gidenler Hindistan, Afganistan ve Çin’e

• Doðuya gidenler Çin ve Uzakdoðu ülkelerine

• Batýya gidenlerin bir kýsmý Hazar denizi kuzeyin-den Karadeniz’in kuzeyine ve Avrupa’ya, bir kýs-mý Hazar denizi güneyinden Ýran, Irak, Suriye,Mýsýr ve Anadolu’ya göç ettiler.

Mübadele Göçleri

30 ocak 1923’de imzalanan “Türk-Yunan AhalisininMübadelesine iliþkin sözleþme ve protokol” uyarýnca mü-badele sürecinin iki tarafý olan Türkiye ve Yunanistan’dagerçekleþen zorunlu göç her iki ülkenin sosyal, ekono-mik, kültürel ve siyasal yapýlarýnda büyük bunalýmlaraneden olmuþtur.

Anadolu’daki 1.200.000 Rum (özellikle Karamanyöresinde Hýristiyan olan ve Türkçe konuþan halk) Yuna-nistan’a, Yunanistan’daki 500.000 Türk Türkiye’ye gel-miþtir. Batý Trakya Türkleri ile Ýstanbul Rumlarý nüfus mü-badelesinin dýþýnda tutulmuþtur. Ayrýca Lozan ile Türki-ye’ye verilen Gökçeada ve Bozcaada Rumlarý da müba-dele dýþýnda sayýlmýþtýr. Özellikle mal daðýtýmý konusu,mübadele ile gelenler ile Anadolu’nun yerli halký arasýn-da anlaþmazlýklara neden olan en önemli sorun olmuþtur.

Türkiye-Yunanistan arasýndakine benzer zorunlumübadele göçleri Romanya-Bulgaristan arasýnda da ya-pýlmýþtýr.

BÖLÜM: 5 GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI

136

Beyin Göçleri

Günümüzde, niteliksiz ya da yarý nitelikli iþgücününtersine, iyi eðitim görmüþ en az bir yabancý dil bilen yük-sek nitelikli iþgücü önemli ölçüde uluslararasý akýþkanlýða

sahiptir. Beyin göçü olarak olarak tamamlanan bu olgu,geliþmiþ ülkelere doðru büyük göç akýmlarýnýn olduðunuve her geçen yýl göç akýmlarý içinde nitelikli iþgücününpayýnýn arttýðýný göstermektedir. Afrika, 1985-90 yýllarýarasýnda 60.000 nitelikli uzmanýný, Kenya ise 1980’ li yýl-larda yetiþtirdiði doktorlarýn % 60‘ný beyin göçü ile kay-betmiþtir. 1990‘lý yýllarýn baþýnda Doðu Bloku’nun çökme-si ile son yýllarda Doðu Avrupa ülkeleri beyin göçü verenülkelerin baþýnda yer almaya baþlamýþtýr. Örneðin, 1995yýlýnda, Bulgaristan’dan 7000 den fazla profesör ve araþ-týrmacý göç etmiþtir.

Küreselleþme ve bilgi teknolojilerindeki geliþmelerözellikle bu alanda yetiþmiþ yüksek nitelikli iþgücüne olantalebi artýrmýþtýr. ABD her yýl bu alanda çalýþmak üzere


Yeni Dünya’ya 1910-1920 yýllarý arasýnda gelen Avrupalý göçmenler

Amerika’ya 20. yüzyýlýn ilk çeyreðinde gelen Afrikalý bir aile

XV. yüzyýlýn sonlarýna doðru Kristof Kolomb, Macellan ve Vas-co dö Gama’nýn yaptýðý seyahatlerle artýk keþfedilmeyen yer kal-madý.

Amerika Kýtasý zengin doðal kaynaklarýna raðmen, yüzölçü-müne göre boþ sayýlabilecek bakir bir alandý. Amerika kýtasýnýn buözelliði bir süre sonra bu kýtanýn Avrupa’dan, Afrika’dan daha son-ralarý Uzakdoðu ülkelerinden yoðun göç almasýna neden oldu.Fransýzlar ve Ýngilizler Kuzey Amerika’da, Ýspanyollar ve Portekiz-liler Güney Amerika’da koloniler kurdular.

XIX. yüzyýlda sanayi devrimi ile beraber buharlý gemilerin ica-dý kýtalararasý seyahatleri hem kolaylaþtýrdý hem de hýzlandýrdý.

Girit’ten mübadele sonucu gelen göçmenler

BENÝM GÝRÝTLÝ LÝMON AÐACIM (Bir mübadele þarkýsý)

Benim Girit’li limon aðacým,

seni nerelere dikeyim

dikeyim, dikeyim

Seni kalbime dikeyim

Yeni Dünya’ya Göçler

137

200.000 kadar uzman kabul etmektedir. Avrupa Birliði ül-keleri, bu uzmanlarý kendi ülkelerine çekmek için yeni re-kabet politikalarý oluþturmaktadýr. Beyin göçünde diðerbir grup ise eðitim sistemlerinin uluslararasý nitelik kazan-masý ile ortaya çýkan öðrencilerdir. ABD’de mühendislikdoktorasý yapan öðrencilerin yaklaþýk % 70‘i yabancý öð-rencidir. Bu yabancý öðrencilerinde yaklaþýk % 70 gibi bü-yük kýsmý eðitimlerini tamamladýktan sonra ülkelerine ge-ri dönmemektedirler. Beyin göçüyle nitelikli ve üreticiinsan potansiyelini kaybeden ülkelerin geliþmesi yavaþla-maktadýr. Türkiye beyin göçü en fazla olan 24. ülke duru-mundadýr. Hindistan, Pakistan, Rusya Federasyonu, Çin,Filipinler, Cezayir, Fas, Tunus, Ýran, Mýsýr, Orta AsyaTürki Cumhuriyetleri en fazla beyin göçü veren ülkelerdir.ABD, Kanada, Avustralya, Güney Afrika, Almanya,Fransa, Ýngiltere, Ýtalya gibi geliþmiþ ülkeler ise en önem-li beyin göçü transfer eden ülkelerdir.

Yetenekli bilim insanlarýnýn geliþmiþ ülkelere gönüllü ya da gönül-

süz gitmelerinin en önemli nedeni bu ülkelerin iyi yetiþmiþ iþgücüne çok

fazla olanak saðlamasýdýr. Örneðin Türkiye’de kiþi baþýna AR-GE har-

camasý 22 dolar iken, Ýsveç’te 1335 dolardýr. Türkiye patent fakiri bir ül-

kedir ve ileri teknoloji ithalatçýsý konumundadýr. Araþtýrma-geliþtirmeye

para harcamayan ülkeler teknoloji ihracatý yapmak bir yana geliþmiþ be-

yin gücünü sürekli kaybetmektedir.

Ýþçi göçleri

Türk iþçilerini Almanya’ya götüren tren

Almanya’ya giden ilk kafile içindeki Türk iþçileri

II. Dünya savaþýndan sonra Batý Avrupa ülkelerindeortaya çýkan iþgücü açýðýnýn bu ülkenin kendi öz kaynak-larýndan karþýlanamamasý, buna karþýn bu ülkeyi güney-den çevreleyen ve geliþmekte olan Akdeniz Havzasý ül-kelerinin kendi ekonomileri tarafýndan istihdam edileme-yen fazla iþgücü arzýyla karþý karþýya kalmasý sonucundaiþçi göçü hareketleri ortaya çýkmýþtýr. Ýþçi göçü batý eko-nomisinin ihtiyaçlarýna cevap olarak geliþmiþ bir sosyolo-jik olgudur.

Türkiye ile Almanya arasýnda 30 Ekim 1961 yýlýndaimzalanan anlaþma ile Türkiye’den Almanya’ya iþçi aký-þý baþlamýþtýr. Almanya ile yapýlan bu anlaþmayý 1964 yý-lýnda Hollanda, Belçika, Danimarka, Avusturya ile imza-lanan anlaþmalar izlemiþtir. 1965 yýlýnda Fransa, 1967‘deÝsveç bu anlaþmalara katýlmýþtýr. Önceleri yalnýz göçeden erkek iþçileri izleyen kadýnlar ve çocuklar, 1970’liyýllarda göçmen iþçilerin düzenli aile yaþamýna göçmesi-ne olanak saðlamýþtýr. Ýlk önce, Türkiye’de ortaya çýkaniþsizliðe geçici çözüm olarak düþünülen iþçi göçleri 1973ekonomik krizine kadar devam etmiþtir. 1973’ten sonraAlmanya’ya yasal olmayan mülteci akýný devam etmiþtir.Bu göçler Alman toplumunda ilk sempatiyi deðiþtirmiþ ön-yargýlarýn ve olumsuz tutumlarýn geliþmesine neden ol-muþtur. Kriz dönemlerinde yabancý iþçiler kendileriniçaðýran bu ülkelerde hep topun aðzýnda olmuþ, bazý ke-simler iþsizliðin asýl sebebi ya da kötü gidiþin yabancý iþ-çilerin suçu olduðunu düþünüp, onlara karþý düþmancatavýrlar geliþtirmiþlerdir.

Avrupa ülkeleri iþçi ihtiyaçlarýnýn giderildiðine varýn-ca uluslararasý göç yollarýný tek yönlü kapattýlar. 1974‘tetoplu iþçi göçleri durdurulmuþ ve aile birleþmelerine sýnýr-lar getirilmiþtir.

2003 YILI AG–GE HARCAMALARI

Ülke Miktar (Milyar dolar)

ABD 28

Japonya 136

Almanya 60,4

Fransa 38

Ýngiltere 34

Ýtalya 17

Ýspanya 15


138

2004 yýlý itibariyle Türkiye’den çeþitli ülkele gitmiþ vatan-daþlarýmýzýn sayýlarý

Doðal afetler sonucu oluþan göçlerDoðal bir çevrede varlýðýný sürdüren toplumlarýn

beklenmedik bir anda canlarýnýn, mallarýnýn ya da gü-venliklerinin tehlikeye girmesi veya yok olmasýna afet de-nir. Çevre sakinleri için risk oluþturan doðal afetlerin baþ-lýcalarý deprem, sel, volkanik püskürme, çölleþme, kurak-lýk, çýð, heyelan, kasýrga, nükleer sýzýntý, orman yangýn-larýdýr.

Türkiye’de meteorolojik afetler ve meydana gel-me oranlarý:

Afetlerin baþlýca özellikleriDoðal ya da doðal olmayan nedenlerden oluþabilir-ler.

Bazýlarý çok sýk meydana gelir. (Örneðin Meriç Neh-ri Ergene Ovasý’nda hemen her yýl taþkýn yapar.)

Bazýlarý uzun bir periyot sonrasýnda biterken, bazý-larý belirli bir süre sonra sona erer. (Örneðin, kasýr-ga 5-10 dk sonra sona ererken, kuraklýk yýllarca sü-rer.)

Bazý doðal afetler çok sýnýrlý bir alanda etkiliykenbazýlarý ülkenin tamamýnda etkili olur.

Bazý doðal afetler karþýsýnda neredeyse çaresiz ka-lýrýz (örneðin volkanik püskürmeler), yapýlabilecek-ler çok sýnýrlýdýr. Bazýlarýnýn olumsuz etkilerini enaza indirebilecek önlemler alabiliriz (orman yangýn-larý gibi).

Meteorolojik olaylar insana yaralý olma sýnýrý aþtý-ðýnda afet niteliði kazanýr. Örneðin kýsa süreli kuv-vetli saðanaklar sellere yol açar.

Bir bölgede meydana gelen meteorolojik olayla-rýn afete dönüþmesinde o bölgenin:• Ýklim özellikleri

• Bitki örtüsü özellikleri

• Topografik özellikleri

• Beþeri özellikleri etkilidir.

Afet Türü Oraný (%)

Sel-su baskýný 30Fýrtýna 27Dolu 23Don-Aþýrý soðuk 9Tipi 8Yýldýrým 2Sis 1Kuraklýk-Aþýrý sýcak –Çýð –Orman yangýný –

Geliþmiþ Avrupa Ülkelerine Yönelen Türk Ýþçi Gö-çünün Baþlýca Nedenleri:• Hýzlý nüfus artýþý

• Gelir daðýlýmýndaki dengesizlikler

• Genç iþgücüne istihdam yaratýlamamasý

• Kýrsal kesimde yaþayan insanlarýn daha iyi biryaþam standardýna kavuþmak istemeleri

• Kýrsal kesimde küçük toprak mülkiyetinin yaygýnolmasý ve buna baðlý elde edilen gelirin düþük ol-masý

Ülkeler Toplam Vatandaþ

AVRUPA ÜLKELERÝ 3.027.067

Almanya 1.924.154Fransa 341.728Hollanda 330.709Avusturya 130.000

ARAP ÜLKELERÝ 109.800

Suudi Arabistan 100.000Libya 3.200Kuveyt 3.000Ürdün 1.289

ESKÝ SOVYET CUMH. 40.650

Rusya Federasyonu 18.000Kazakistan 6.000Türkmenistan 5.000Azerbaycan 4.500

DÝÐER 342.287

ABD 220.000Avustralya 56.261Kanada 40.000Ýsrail 22.000


139

H Türkiye’de, 1940-2000 yýllarý arasýnda oluþan ve afet özelliðinde olan meteorolojik olaylar özellikle Doðu Karade-niz’in iç kýsýmlarý, Doðu Anadolu’nun kuzeydoðusundaki yüksek kesimler, Marmara Bölgesi’nin güneyi, Kýyý Ege, Or-ta ve Batý Akdeniz ile Ýç Anadolu’nun büyük bölümünde etkilidir.

H Türkiye’de kýþýn görülen seller cephesel ve orografik yaðýþlarýn, yaz mevsiminde oluþan seller ise daha çok saða-nak þeklindeki konveksiyonel yaðýþlarla ilgilidir. Yazýn bitki örtüsünden yoksun arazilerin olduðu bölgelere düþen ze-minde saðanak yaðýþlar yüzeysel akýþa geçerek sellere neden olur. Ýlkbahar selleri ise genellikle yüksek kesimler-deki kar örtüsünün, ani ýsýnma ve yaðmur þeklindeki yaðýþ sonucu erimesi ve bu mevsimde zaten bol su taþýyanakarsularý beslemesi sonucunda oluþur.

H Dolu yaðýþlarý, Türkiye’de tarýmsal faaliyetlerin en yoðun olduðu aylarda ve genellikle de aðaçlarýn çiçeklenme dö-neminde görüldüðünden tarýmsal zararýn artmasýna dolayýsýyla büyük ekonomik kayýplara neden olmaktadýr.

H Göl sularýnýn çekildiði alanlardaki tuzlu ve gevþek depolar rüzgârlar tarafýndan çevredeki tarým alanlarýna taþýndýðýiçin çevresel felaketin boyutlarý büyümektedir.

H Birleþmiþ Milletler Aral Gölü’nün kayboluyor olmasýný insanýn çevre üzerinde yarattýðý en büyük tahribat olarak nite-lemektedir.


Bir doðal afet örneði:

Daha çok deðil, 1960 yýlýnda Dünya’nýn dördüncü büyük gölü iken, 2000’li yýllar itibariyle küresel ýsýnma ve kurak-lýk nedeniyle 2 ayrý göl haline geldi.

Aral Gölü’ndeki deðiþimler 1970’lere uzanýr. O yýllarda SSCB yönetimi Özbekistan ve Kazakistan’daki pamuk tar-lalarýnýn sulanmasý için Aral Gölü’nü besleyen 2 büyük ýrmaðýn yönlerini deðiþtirdi. Bunun sonucunda da Aral Gölü’nünboyutlarý sürekli küçülmeye baþladý. 1990’larda Aral Gölü’nün 1969’lardaki alanýn sadece 1/4’ü kalmýþtý.

Aral Gölü’nün küçülmesinin baþlýca sebebleri:• Pamir daðlarýndan gelen Sri Derya ve Amu Derya nehirlerinin sularýnýn yoðun bir þekilde tarýmsal sulamada

kullanýlmasý sonucu gölün beslenememesi

• Küresel ýsýnma ve kuraklýktýr.

Aral Gölü çevresinde eski liman ve tersanelerin bulunduðu alan-lar, þimdi gemi mezarlýðý halini almýþtýr.

Aralsk

Muynak

Özbekistan

Kazakistan1960 1999 2002

Baraj

Aral Gölü GüneyAral Gölü

KuzeyAral Gölü

Baraj

100 km

1960’dan 2002 yýlýna kadar Aral Gölü’nün alanýnda meydana gelen deðiþim.

140

BAZI AFETLERÝN FOTOÐRAFLARI

KuraklýkOrman yangýný

DepremSu baskýný

Nükleer patlamaHeyelan

141

GÖÇÜN MEKANSAL ETKÝLERÝGöç olan yerleþim birimlerinde oluþan mekansaletkiler

Göçle gelen insanlarýn barýnmasý, sosyal ve kültürelanlamda bir takým hizmetleri almasý için en fazla iþyerel yönetimlere düþmektedir. Þehrin aldýðý göçnüfus patlamasý þeklinde ise yerel yönetimler göçlegelen bütün insanlarýn ihtiyaçlarýný karþýlayama-maktadýr.

Göç eden nüfusun göç ettikleri yere sosyal ve kültü-rel boyutta uyum saðlama sorunlarý olmaktadýr.

Gecekondu

Büyük kentlerin çevresinde gerekli alt yapý hizmet-lerinden yeteri kadar yararlanamayan gecekondusemtleri oluþmaktadýr.

Kentler çevrelerine doðru büyürken, baþlangýçtaþehrin dýþýnda bulunan sanayi kuruluþlarý zamanlaþehrin içinde kalmaktadýr.

Göç alan kentlerde ekolojik sorunlar artmaktadýr.

Göç alan merkezlerde yeni iþ olanaklarý oluþmakta,var olan iþ alanlarý çeþitlenmektedir.

Göçün getirdiði yoksulluk sonucu küçük yaþta so-kak satýcýlýðýna baþlayan çocuklarýn eðitim olanak-larýndan yararlanmasýný engellemektedir.

Göç veren yerleþimlerde oluþan mekansal etkiler

Göç veren ve boþalan köylerde devlet eliyle yapýlanokul, saðlýk ocaðý gibi yatýrýmlar atýl kalmaktadýr.

Çalýþabilecek yaþtaki genç erkek nüfusu göçlerlekaybeden köylerde ekonomik olarak deðerlendirile-miyen tarým arazileri artmaktadýr.

Göçleri önlemek için yapýlmasý gerekenlerGöçe zorlayan nedenleri ortadan kaldýrmak. Bubaðlamda iþsizlik sorununu kýsa ve uzun vadedeçözebilecek orta ve büyük ölçekli iþletmeler kurul-malýdýr.

Göç veren bölgelere eðitim, kültür ve saðlýk alanýn-da yapýlan yatýrýmlar arttýrýlmalýdýr.

Göç veren bölgelerde sadece tarým deðil, tarým dýþýsektörlerde desteklenmelidir.

Göç veren bölgelere devlet yatýrýmý ile birlikte böl-gede yatýrým yapacak özel giriþimciler çeþitli teþvik-lerle desteklenmelidir.


Haritadaki yörelerin özelliklerini dikkate alarak aþaðýdaki boþluklarý doldurunuz.1. Haritada verilen yörelerden en çok göç verenler ........, ........ ve ......... numaralý yörelerdir.

2. Turizm sebebiyle mevsimlik göçü en fazla ........... numaralý yöre alýr.

3. Yaylacýlýk amaçlý mevsimlik göç en çok ........... ve ............ numaralý yörelerde yapýlýr.

4. Yoðun göç almasý sonucu gerekli altyapý hizmetlerinden yeteri kadar yararlanamayan gecekondu semtleri en çok......... numaralý yörede oluþmuþtur.

I

II

III IV

V

ETKÝNLÝK

142

Avrupa’nýn geliþmiþ ülkeleri Türkiye gibi geliþmekte olan ülke-lerden kendilerine yönelen göç dalgasýný önlemek için uzun sü-redir uðraþýyor.

Geliþmiþ ülkeler göçmen yasalarýný zorlaþtýrsalar bile yasadýþýgöçler devam etmektedir.

143


MÜBADELE

Lozan Konferansý’nda, Türkiye ve Yunanistan tarafýndan imzalanan Türk-Yunan nüfus mübadelesine iliþkin an-laþmadan sonra, Müslüman Yunan nüfusu ve Türkiye’deki Ortodoks Hýristiyan Yunan nüfusu arasýnda nüfus mübade-lesi yapýlmasýna karar verilmiþtir. Mübadele Ýstanbul’da yaþayan Rumlarý ve Batý Trakya’da yaþayan Türkleri kapsaya-caktý. Bu nüfus mübadelesi her iki ülkede kültürel, toplumsal, ekonomik etkiler yapmýþtýr.

Mübadeleye göre göçmenler býrakýp gidecekleri ülke uyruðunu yitirecekler ve vardýklarý ülke topraklarýna ayak-bastýklarý anda bu ülke uyruðuna geçmiþ olacaklardýr. Göçmenler her çeþit taþýnýr mallarýný yanlarýnda götüreceklerdir.

Sayýlarý 400 bini bulduðu tahmin edilen Yunanistan’dan gelen Türk halkýný bir plan dahilinde belirli bölgelere yer-leþtirmek gerekiyordu. Gelecek olanlarýn çoðunluðu kýrsal nüfus olduðundan, bunlarýn geldikleri yerdeki tarýmsal faali-yetleri devam ettirebilecekleri yerlere yerleþtirmesi gerekiyordu.

Mübadelenin kurallarýna uygun uygulanmasýný saðlamak ve mübadele sýrasýndaki uyuþmazlýklarý çözmek içinTürk ve Yunan taraflarýnca tayin edilecek dörder kiþi ile 1914-1918 savaþýna katýlmamýþ olan hükümetlerin vatandaþ-larý arasýndan Milletler Cemiyet’ince tayin edilecek üç üyeden oluþan bir komisyon kuruldu.

Fotoðraflar: V. Boynueðri

Terkedilmiþ Rum EviTerkedilmiþ Rum Köyü

KiliseTerkedilmiþ Rum Köyü

HABER KÖÞESÝ

144

ÖLÇME ve DEÐERLENDÝRME

Aþaðýda verilen boþluklarý uygun kelimelerle doldu-runuz.

1. Birey ya da gruplarýn yerleþmek amacý ile yaþadýk-larý ve bulunduklarý yerlerden baþka yerlere gitme-sine ......... denir.

2. Bireyin gönüllü olarak katýlmadýðý, özgür iradesidoðrultusunda gerçekleþmeyen yer deðiþtirmeler................ göçlerdir.

3. Bireyin ekonomik kaygýlarý, daha iyi bir sosyal ya-þam gibi istekleri nedeniyle kendi geçimi için ve ira-desi doðrultusunda gerçekleþtirdiði yer deðiþtirme-ler .................. göçlerdir.

4. Çin’in egemenliðine girmek istemeyen Hunlarýn birbölümü IV. yüzyýlýn sonlarýna doðru yurtlarýný terkederek batýya doðru göç etmeleri sonucu oluþan vebütün Avrupa’yý etkileyen göç dalgasýna ..................göçü denir.

5. Coðrafi keþifler sonucunda Fransýzlar ve Ýngilizlerdaha çok ............. ................, Ýspanyollar ve Porte-kizler ise daha çok ................ .................... koloni-ler kurdular.

6. Türkiye ile ................... arasýnda gerçekleþen................. göçleri her iki ülkenin sosyal-ekonomik,kültürel ve siyasal yapýlarýnda büyük bunalýmlaraneden olmuþtur.

7. Ýyi eðitim görmüþ, en az bir yabancý dil bilen yükseknitelikli iþgücünün az geliþmiþ ve geliþmekte olan ül-kelerden, geliþmiþ ülkelere doðru yer deðiþtirmesi-ne ............... göçü denir.

8. ....................... bugünkü etnik ve siyasi yapýnýn te-melleri Kavimler Göçü’yle atýldý.

9. Türkiye’de kýrsal kesimden sanayileþmiþ kentselmerkezlere doðru yaþanan yoðun göçler bu kentle-rin çevresinde gerekli alt yapý hizmetlerinden yeterikadar yararlanamayan .......................... semtleriniyaygýnlaþtýrmýþtýr.

10. ....................... göçüyle nitelikli ve üretici insan po-tansiyelini kaybeden ülkelerin geliþmesi yavaþla-maktadýr.

Göçlerin nedenleri ve sonuçlarý ile ilgili olarak veril-miþ aþaðýdaki durumlarý “doðru” (☺) ve “yanlýþ”( )þeklinde gruplandýrýnýz.

11. Beyin göçü, ülkeler arasýndaki geliþmiþlik farkýnýnazalmasýna katkýda bulunmaktadýr.

☺

12. Kavimler Göçü sonucunda Ortaçað sona erdiYeniçað baþladý.

☺

13. Kavimler göçü sonunda Avrupa’da feodalite denilenyerel yönetim biçimleri oluþtu.

☺

14. Kavimler Göçü Rus hakimiyetine girmek istemeyenHunlarýn bir bölümünün IV. yüzyýlýn sonlarýna doðruyurtlarýný terk ederek batýya doðru göç etmeleri so-nucu oluþtu.

☺

15. Türkiye ile Yunanistan arasýnda gerçekleþen zorun-lu göçlere Batý Trakya Türkleri ile Ýstanbul Rumlarýdahil edilmemiþtir.

☺

16. Doðal bir çevrede varlýðýný sürdüren toplumlarýnbeklenmedik bir anda canlarýnýn, mallarýnýn ya dagüvenliklerinin tehlikeye girmesi veya yok olmasýnaafet denir.

☺

17. Türkiye’de kýrsal kesimden kentlere yoðun göç so-nucunda büyük kentlerin çevresinde gecekondusemtleri oluþmaktadýr.

☺

18. Dolu yaðýþlarý Türkiye’de tarýmsal faaliyetlerin enyoðun olduðu aylarda ve genellikle de aðaçlarýn çi-çeklenme döneminde görüldüðünden önemli tarým-sal zararlara yol açar.

☺

145

BÖLÜM5 GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI

TEST1

1. I. Topraksýzlýk

II. Tarýmda makineleþme

III. Þehirde istihdam fýrsatýnýn fazla olmasý

Türkiye’de köyden kente göçe neden olan iticifaktörler arasýnda yukarýdakilerden hangileriyoktur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz IIID) I ve II E) II ve III

3. I. Romanya

II. Norveç

III. Bulgaristan

IV. Rusya Federasyonu

Yukarýdaki ülkelerden hangileri arasýnda Türkiyeve Yunanistan arasýndaki gibi mübadele göçleriyaþanmýþtýr?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IV

6. I. Batý Trakya Türkleri

II. Ege Rumlarý

III. Ýstanbul Rumlarý

IV. Girit Türkleri

Lozan Barýþ Antlaþmasý’yla Türkiye ile Yunanis-tan arasýnda imzalanan nüfus mübadelesi proto-kolü yukarýdaki yerlerden hangilerinde oturanRumlarý ve Türkleri kapsamamaktadýr?


5. I. Hýzý nüfus artýþý

II. Gelir daðýlýmýndaki bozukluklar

III. Kýrsal kesimde sulama olanaklarýnýn artmasý

IV. Ýstihdam sorunlarý

1950’lerden itibaren Türkiye’den Avrupa ülkele-rine yaþanan iþçi göçünün zaman içinde hýzlaartmasýnýn nedenleri arasýnda yukarýdakilerdenhangileri gösterilebilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) I, II ve III E) I, II ve IV2. IV. yüzyýlýn sonlarýna doðru gerçekleþen Kavimler

Göçü, tarihteki en büyük kitlesel göç hareketlerin-den biridir.

Aþaðýdakilerden hangisi Kavimler Göçü’nün so-nuçlarý arasýnda deðildir?

A) Kavimler Göçü sonucunda bazý kavimler dahaileriye doðru göçe zorlandý.

B) Yeni siyasal yapýlar oluþtu.C) Ýlkçað bitti, Ortaçað baþladý.D) Orta Asya’daki Türk nüfusu arttý.E) Yeni ýrklar oluþtu.

4. Küreselleþme ve bilgi teknolojilerindeki geliþmelerözellikle bu alanda yüksek nitelikli iþgücüne olantalebi artýrmýþ, beyin göçü olarak tanýmlanan olgugeliþmiþ ülkelere doðru hýzlanmýþtýr.

Aþaðýdakilerden hangisi en fazla beyin göçüalan ülkeler arasýndadýr?

A) Mýsýr B) Bulgaristan C) PakistanD) ABD E) Romanya

7.

Haritada numaralanmýþ yörelerden hangilerinetarým iþçilerine duyulan gereksinimden dolayýyýlýn belli dönemlerinde mevsimlik göç olaylarýdaha yoðun yaþanýr?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) III ve IV E) IV ve V

IV

III

I

V

II

146


11. I. Kavimler göçü

II. Mübadele göçleri

III. Türklerin Orta Asya’dan göçü

Yukarýda verilen göç çeþitlerinden hangilerindedoðal olaylarýn etkisi yoktur?


14. I. Boþalan köylerde devlet eliyle yapýlan yatýrým-larýn atýl kalmasý

II. Çalýþabilecek yaþtaki genç erkek nüfusu göçler-le kaybeden köylerde ekonomik olarak deðer-lendirilemeyen tarým arazilerinin artmasý

III. Önceleri þehrin dýþýnda bulunan sanayi kuru-luþlarýnýn zamanla þehrin içinde kalmasý

Yukarýdakilerden hangileri göç veren yerleþim-lerde oluþan mekansal etkiler arasýndadýr?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

12. Bireyin gönüllü olarak katýlmadýðý, özgür iradesidoðrultusunda gerçekleþmeyen yer deðiþtirmelerzorunlu göçlerdir.

Buna göre;

I. Türkiye ile Yunanistan arasýnda gerçekleþenmübadele göçleri

II. 2. Dünya Savaþý’ndan sonra Batý Avrupa ülkele-rinde ortaya çýkan iþgücü açýðýnýn karþýlanmasýiçin Türkiye gibi geliþmekte olan ülkelerden Ba-tý Avrupa’ya yönelen iþçi göçü

III. Küreselleþme ve bilgi teknolojilerindeki geliþme-lerin özellikle bu alanda yetiþmiþ yüksek nitelikliiþgücünün geliþmekte olan ülkelerden geliþmiþülkelere göçü

Yukarýda verilenlerden hangileri zorunlu göçlerarasýndadýr?


8. Türkiye’de 1958-1961 yýllarý arasýnda baþlayan yurt-dýþýna yönelik iþçi göçü tarihsel süreç içerisindegerek sayýsal, gerek mekansal açýdan önemlideðiþmelerle günümüze kadar devam etmiþtir.

Türkiye aþaðýdaki Avrupa ülkelerinden hangisiy-le ilk iþçi göçü antlaþmasýný imzalamýþtýr?

A) Almanya B) Hollanda C) FransaD) Avusturya E) Belçika

10. Göç alan yerleþim birimlerinde oluþan mekansaletkiler arasýnda aþaðýdakilerden hangisi yoktur?

A) Sanayi kuruluþlarýnýn zamanla kent içinde kal-masý

B) Büyük kentlerin çevresinde gerekli altyapý hiz-metlerinden yeteri kadar yararlanamayan gece-kondu semtlerinin oluþmasý

C) Ekolojik sorunlarýn oluþmasýD) Yeni iþ olanaklarýnýn oluþmasý ve varolanlarýn

çeþitlenmesiE) Devlet eliyle yapýlan okul, saðlýk ocaðý gibi yatý-

rýmlarýn atýl kalmasý

13. 1960’lý yýllardan baþlayan ve 1970’li yýllarda de-vam eden geliþmiþ Avrupa ülkelerine yönelikTürk iþçi göçünün baþlýca nedenleri arasýndaaþaðýdakilerden hangisi yoktur?

A) Hýzlý nüfus artýþýB) Gelir daðýlýmýndaki dengesizliklerC) Genç iþgücüne istihdam yaratýlamamasýD) Kýrsal kesimde yaþayan insanlarýn daha iyi bir

yaþam standardýna kavuþmak istemesiE) Ýklim þartlarýnýn deðiþmesi ve aktif fay hatlarýnýn

geniþ yer kaplamasý

9.

Haritada numaralanmýþ yörelerden hangileridaha fazla göç verir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IIID) III ve IV E) IV ve V

IV

III

I

V

II

147


21. I. Doðal ya da doðal olmayan nedenlerden oluþa-bilirler.

II. Bazý afetler uzun bir süreç sonunda biterken,bazýlarý kýsa bir süre sonra sona erer.

III. Meteorolojik olaylar insana yararlý olma sýnýrýnýaþtýðýnda afete neden olur.

IV. Bir ülke 1. jeolojik zamanda oluþmuþ ise bu ülke-de doðal afet yaþanmaz.

Yukarýdakilerden hangileri afetlerin baþlýca özel-likleri arasýnda deðildir?

A) Yalnýz I B) Yalnýz IV C) I ve IID) I, II ve III E) II, III ve IV

18. I. Artvin

II. Þanlýurfa

III. Hakkâri

Yukarýda verilen illerden hangilerinden MarmaraBölgesi’nin geliþmiþ merkezlerine yaþanangöçlerde tarýmda makineleþmenin payý yoktur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) Yalnýz IIID) I ve III E) II ve III

15. Aþaðýdaki ülkelerden hangisi 1990-2005 yýllarýarasýndaki süreçte nüfusunun önemli bölümüyurtdýþýna göç eden ülkeler arasýnda deðildir?

A) Irak B) Afganistan C) FilistinD) Lübnan E) Ýran

16. Türkiye’de 1958-1961 yýllarý arasýnda baþlayan yurt-dýþýna yönelik iþ gücü göçü tarihsel süreç içinde ge-rek sayýsal, gerekse mekansal açýdan önemli deðiþ-melerle günümüze kadar devam etmiþtir.

Buna göre, önceleri bazý Avrupa ülkelerine olangöçler, 1980’li yýllardan sonra aþaðýdaki bölge-lerden hangisine yönelmiþtir?

A) Kuzey AvrupaB) Batý AvrupaC) Orta DoðuD) Kuzey AmerikaE) Güney Amerika

20.

Haritada numaralanmýþ yörelerden hangisindeözellikle 1990’lardan sonra göç edenlerin önem-li kýsmýnýn göç gerekçesi can ve mal güven-liðinin saðlanamamasýdýr?

A) I B) II C) III D) IV E) V

IVIII

I

V

II

17. Türkiye’de aþaðýdaki olaylardan hangisi toplamnüfusta deðiþiklik yapmamýþtýr?

A) Kafkaslardan Türkiye’ye yapýlan göçlerB) Hatay’ýn Türkiye’ye katýlmasýC) Doðu ve Güneydoðu illerinden Marmara’ya yapý-

lan göçlerD) Balkan ülkelerinden Türkiye’ye yaþanan göçlerE) Avrupa ülkelerine olan iþçi göçleri

19. Göç veren kýrsal bölgelerde bu göçleri önlemekiçin aþaðýdakilerden hangisi geçerli bir önlemdeðildir?

A) Genç erkek nüfusun sanayi bölgelerine gitmesi-ni teþvik etmek

B) Tarýmý desteklemekC) Yatýrým yapacak özel giriþimcileri desteklemekD) Eðitim, kültür ve saðlýk alanlarýnda yapýlan yatý-

rýmlarý artýrmakE) Tarým dýþý sektörleri desteklemek

22. Kavimler göçü aþaðýdaki bölgelerden hangisinidaha az etkilemiþtir?

A) Orta Asya B) Kuzey AfrikaC) Balkan Yarýmadasý D) Batý Avrupa

E) Orta Avrupa

148

BÖLÜM5 GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI

TEST2

1. IV. yüzyýlýn sonlarýna doðru gerçekleþen KavimlerGöçü, tarihteki en büyük kitlesel göç hareketlerin-den biridir.

Haritada numaralandýrýlarak gösterilen alanlar-dan hangileri Kavimler Göçü’nün etkilediði alan-lardan deðildir?

A) I B) II C) III D) IV E) V

0°

II

IVIII

I

V

5. I. Beyin göçleri

II. Mübade göçleri

III. Kavimler Göçü

Yukarýdaki göç çeþitlerinden hangileri devletlerarasý anlaþmalar yoluyla yapýlan zorunlu göçlen-dendir?

A) Yalnýz II B) Yalnýz III C) I ve IID) I ve III E) II ve IV

4. I. Beyin göçleri

II. Toprak katýlmasý

III. Ýþçi göçleri

Türkiye’de yukarýdaki olaylardan hangilerinüfusumuzun azalmasýnda etkili olmuþtur?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve IID) I ve III E) II ve III

2. I. IV. yüzyýlýn sonlarýna doðru deðiþen dünya ikli-minin, birçok kavmin yaþam alaný olan Orta As-ya’daki yaþam þartlarýný zorlaþtýrmasý KavimlerGöçü’nün en önemli nedenidir.

II. Göç hareketleri sonucunda yeni ýrklar, yeni siya-sal yapýlar oluþmuþtur.

III. Kitlesel olarak gerçekleþen bu göç hareketlerin-den en çok Afrika Kýtasý etkilenmiþtir.

Kavimler Göçü’yle ilgili yukarýdakilerden hangi-leri söylenemez?


3. Aþaðýdaki göçlerden hangisinin meydana gel-mesinde iklim þartlarýnýn deðiþmesi etkili olmuþ-tur?

A) Mübade göçleriB) Kavimler GöçüC) Yeni Dünya’ya göçlerD) Ýþçi göçleriE) Beyin göçleri

6.

Haritada numaralanmýþ bölgelerden hangi-lerinde Kavimler Göçü’nün yeni ýrklar, yenisiyasal yapýlarýn oluþmasýnda etkisi olmamýþtýr?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve IIID) II ve IV E) III ve IV

0°

II

IV

III

I

149

GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI

9. I. Kuraklýk

II. Mübadele

III. Ýþ imkânlarý

IV. Erozyon

Yukarýdakilerden hangileri göçlere neden olandoðal nedenler arasýndadýr?

A) Yalnýz I B) Yalnýz II C) I ve IVD) II ve III E) II ve IV

11. I. Ýstihdam

II. Kýrsal kesimin geliri

III. Nüfus artýþý

IV. Kýrsal kesimdeki istekler

Türkiye’de iþçi göçünün zaman içinde hýzla art-masý ile yukarýdakilerden hangileri arasýndadoðru orantý vardýr?


10. I. Kavimler Göçü

II. Yeni Dünya’ya yapýlan göçler

III. Lozan Barýþ Antlaþmasý’nda göre Türkiye ve Yu-nanistan arasýnda yapýlan mübadele göçleri

Yukarýdaki göçlerin ilk gerçekleþenden son ger-çekleþene doðru sýralanýþý aþaðýdakilerden han-gisinde verilmiþtir?

A) I – II – III B) I – III – II C) II – I – IIID) II – III – I E) III – II – I

8. Aþaðýdakilerden hangisi siyasi karakterli birgöçtür?

A) Pakistan’da sel nedeniyle yaþanan kitlesel göç-ler

B) Hindistan’dan ABD’ne giden çok iyi eðitim gör-müþ insanlarýn göçleri

C) Kýrsal kesimde gelirin düþük ve istihdamýn yeter-siz olmasý nedeniyle Avrupa ülkelerine yöneleniþçi göçleri

D) Romanya ile Bulgaristan arasýnda Birleþmiþ Mil-letler gözetiminde yapýlan mübadele göçleri

E) Endonezya’da tsunaminin etkilediði bölgelerdegerçekleþen göçler

12. Aþaðýdaki göç çeþitlerinden hangisi daha kýsabir zaman aralýðýnda gerçekleþir?

A) Kavimler GöçüB) Mübade göçüC) Beyin göçüD) Ýþçi göçüE) Yeni Dünya’ya yapýlan göçler

13. Beyin göçünün, göç veren ülkeler açýsýndan enönemli sonucu aþaðýdakilerden hangisidir?

A) Bu ülkelerin geliþmiþlik farkýný artýrmasýB) Bu ülkelerin sanayileþme çabalarýný olumlu etki-

lemesiC) Bu ülkelerin istihdam sorunlarýný çözmesiD) Bu ülkelerde kýrsal kesimden kentlere olan göçü

sona erdirmesiE) Bu ülkelerde alt yapýdan kaynaklanan sorunlarý

azaltmasý

7.

Türkiye’de 1958-1961 yýllarý arasýnda baþlayan yurtdýþýna yönelik iþ gücü göçü tarihsel süreç içinde ge-rek sayýsal, gerek mekânsal açýdan önemli deðiþ-melerle günümüze kadar devam etmiþtir.

Türkiye’den 1980’li yýllardan sonra gerçekleþengöç hareketleri daha çok numaralandýrýlmýþalanlardan hangilerine doðru olmuþtur?


0°

II

IV

III

I

150

GÖÇLERÝN NEDENLERÝ ve SONUÇLARI14. Aþaðýdaki göçlerden hangisinde çoðunluðunu

Türklerin oluþturduðu kavimler, çeþitli güzer-gahlar kullanarak göç etmiþlerdir?

A) Beyin göçlerindeB) Yeni Dünya’ya yapýlan göçlerdeC) Kavimler Göçü’ndeD) Ýþçi göçlerindeE) Mübade göçlerinde

15. Yeni Dünya’ya yapýlan göçlerle ilgili aþaðýdaki-lerden hangisi söylenemez?

A) Yeni Dünya olarak adlandýrýlan Amerika’ya yapý-lan göç hareketi özellikle 19. yüzyýlýn ilk yarýsýn-da büyük bir hýz kazandý.

B) Ýngilizler ve Fransýzlar Kuzey Amerika’da, Ýspan-yollar ve Portekizliler Güney Amerika’da etkili ol-dular.

C) Sanayi Devrimi, göç hareketlerini hýzlandýran enönemli etken oldu.

D) Yeni Dünya en çok Avrupa’dan göç aldý.E) Kavimler Göçü, Avrupa’dan Yeni Dünya’ya yapý-

lan göçleri baþlatan faktör olmuþtur.

gÖÇlerÝn nedenlerÝ ve...

Documents