Koha për zgjidhje: 240 minuta

2007

© BRO 2007

NGJITE KËTU

SHIFRA E KANDIDATIT

Shkruajkëtu:

Shifra e vlerësuesit TË PARË

NGJITE KËTU

Shifra e vlerësuesit TË DYTË

Byro

ja e

Zh

villim

it t

ë A

rsim

itS

EK

TO

RI

I V

LE

RË

SIM

IT T

Ë T

Ë A

RR

ITU

RA

VE

TË

NX

ËN

ËS

VE

GJUHË SHQIPE DHE LETËRSI

MA

TU

RA

SH

TE

TË

RO

RE

PR

OV

UE

SE

Sektori i vlerësimit të të arriturave të nxënësve

UDHËZIM PËR KANDIDATIN

Lexoje me kujdes udhëzimin! Mos lini asgjë pa lexuar!Ngjite njërën shifër në vendin e caktuar të testit („Shifra e kandidatit“), kurse shifrën tjetër në vendin ecaktuar në listën e përgjigjeve. Mos i shfleto faqet dhe mos fillo t'i zgjidhësh detyrat pa u dhënë leje mbikëqyrësi.Testi përmban detyra.Detyrave duhet t'u përgjigjesh në këtë mënyrë:- duke rrethuar shkronjën para përgjigjes së saktë;

- duke plotësuar fjalinë me përgjigjet e ofruara;

- duke shkruar tekst në vendin që është paraparë për atë;

- duke shkëputur pjesë (fjalë, grup fjalësh, fjali ose pasuse nga tekstet e dhëna) etj.

Gjatë dhënies së përgjigjeve duhet të keni kujdes në mënyrën e të shprehurit dhe në zbatimin e nor-mave drejtshkrimore. Shkruaj lexueshëm. Përgjigjet që nuk lexohen, shkarravitjet ose të rrethuarit emë shumë varianteve vlerësohen me zero (0) pikë.Si në test, ashtu edhe në listën e përgjigjeve, shkruaj me stilolaps. Përgjigjet dhe detyrat e shkru-ara me laps vlerësohen me zero pikë. Pranë çdo pyetjeje dhe detyre janë dhënë pikat për përgjig-jen e saktë.Së pari zgjidhen detyrat në test. Pasi t’u përgjigjesh pyetjeve në test, përgjigjet e detyrave barti në listëne përgjigjeve, sipas udhëzimit për plotësim të dhënë në të.Të dëshirojmë sukses!

MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURËSHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËROREPROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESEMATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË SHTETËRORE PROVUESE MATURË

020201073 7

FAQE E ZBRAZËT

020201074 7

1 Lexo fragmentin në vazhdim dhe përgjigju pyetjeve!

Tue pa të birin baba krejt i heshtun i buzëqeshi ndërsa Andromakame lot ndër sy për dore e kapi e i foli... O burrë ma trimi i trimave trojanëgjithë ky guxim ty kokën do ta hajë.Si s`ke pak dhimbje për tand birë të njomë,e as për mue, kërcunën, që së shpejti pa ty do të mbes e vejë, pse t`gjithë Akejt`mbi ty së shpejti me të vra do turren.Si t`rroj pa ty?! Ma mirë për mue do tìshte T`hyj gjallë në dhe; kur të vdes ora jote,asgja s`do më ngushllojë veç vaji e idhnimi.Tatën s`e kam as nanën e përndriçmeHektor; veç ty t`kam tatë e nanë t`nderueshme,ty të kam vlla e burrë për zemrën time.Prandaj kij dhimë për mue, këtu në pyrgqëndro me ne, mos len jetim tand birëe mue gruen tande t`vejë. Ushtrinë tash mblidhe pranë fikut t`egër; pse andej n`qytet hyhet më lehtë dhe muri kapërcehet.Ja ktheu Hektori n`za tarogzatundsi:- "Ti rri këtu dhe mue fort më heq zemra,por turpi m`ze nga Teukrët e grate teukreme petka t`gjata, po t`rri n`shmang si i ligu që i dredhon luftës; ktë nuk ma don shpirti,sepse gjithmonë për t`qenë kreshnik u msova,e n`zjarr të luftës me u pri Trojanëve:t`qes faqebardhë tim atë dhe vetën time.E mendja m`thotë e zemra keq më ndien,do vijë një ditë që Iljoni i shpejtë do shembët dhe Priami e bijte tij, ndër lufta t`regjun.Por s`m`ngushton aq idhnimi izi për Teukrët,as për Hekubën nanë as mbret Priamin,as për t`mi vllazën trima që do bien në pluhun, vra nga dora e gjakshme e anmikut,se sa për ty at-herë kur ndoj ake,mbërthye në tunxh, lirinë ty do t`rrëmbejëtye të zvarrisë robinë me lot ndër sy.E kur ndokush të shohë Tue derdhun lot me kta sy tu të bukur Besa, do thotë: - Ja grueja e Hektorit!kryetrimit të Trojanve kuajsheluesaE ktë dikur ndokush ka për ta thane.Ma zi idhnimi do t`coptoj ty zemrën,e malli për tand shoq ma fort do t`shtohet,pse vetëm ai do t`mbronte ty nga zgjedha.

1 pikë

020201075 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

1 pikë

(1.1) Fragmenti është marrë nga epi: (rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. Gilgamesh

B. Mahabharata

C. Iliada

Ç. Odisea

(1.2) Për çka bëhet fjalë në këtë fragment?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. Andromaka e lut Hektorin që të mos shkojë në betejë

B. Andromaka e lartëson guximin e Hektorit

C. Andromaka dhe Hektori bisedojnë për fëmijët e tyre

(1.3) Shkruaji dy cilësi të Hektorit të cilat mund t’i nxjerrësh nga ky fragment:

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(1.4) Vendimi i Hektorit varet nga:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. momenti për të shprehur heroizëm në betejën e luftës

B. dashuria ndaj bashkëshortës

C. respekti ndaj mbretit Priam

(1.5) Epi nga fragmenti i lartëshënuar i takon:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. Letërsisë së vjetër romake

B. Letërsisë së vjetër greke

C. Letërsisë asirobabilonike

020201076 7

2 Lexo fragmentin në vazhdim dhe përgjigju pyetjeve!

Orgoni:(të birit)Ah, tradhëtar, e si guxon ti, horr t` ia nxish me kësi rrenash emrin tjetrit?

Damisi:E çfar! Ky hipokrit jua morri mendjen, sa nuk besoni as ...

Tartufi:Po biri im I dashur, flisni, shani: kusar, katil, të poshtër, të pabesë: mëquani me emrat më të ndyrë, nuk them gjë, i pranoj të gjitha, i meritoj,bile në gjujë i shtrohem poshtërimit, për të larë gjynahet që kam bërë.

Tartufi:E lëmë para! Por, pas kësaj do sillem pak më ndryshe, sepse nderi ështëçështje delikate dhe si mik fort të dashur që ju kam nuk dua të jap shkaspër të pëshpëritur.Do rri nganjëherë larg zonjës suaj dhe kurrë s`do më shihni...

Orgoni:Jo, përkundrazi të rrini pranë saj më fort se kurrë! Që të tërbohen të gjithënga inati, dua që në çdo moment t`ju shohin bashkë. Po kjo nuk mjafton,që të pëlcasin fare, ju zgjedh trashëgimtarin tim të vetëm dhe që tanipasurinë time jua bëj pranë tuajën, një miku si ju i besës, mik e dhëndër,rmë i shenjtë më është se fëmija e gruaja. A nuk do të pranonit fjalëntime?

Tartufi:U bëftë e perendisë në çdo gjë!

Orgoni:I shkreti! Ejani shpejt të shkruajmë, aktin. E pëlcasin gjithë zemërzeztë.

(„Tartufi” - Molier)

020201077 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

1 pikë

1 pikë

(2.1) Vepra i takon këtij lloji të letërsisë:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. epit

B. poemës

C. dramës

(2.2) Ç’farë raporte ka Orgoni me Tartufin në fragmentin e dhënë?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. tregon mosinteresim për veprimet e Tartufit

B. tregon respekt

C. shpreh urrejtje

(2.3) Molieri përmes këtij fragmenti, por edhe përmes veprës „Tartufi“ nëtërësi, e pasqyron: (rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. dyfytyrësinë e njerëzve religjioz

B. dashurinë e njeriut të ri

C. historinë e një qyteti

(2.4) Karakteristikë e njohur e veprimtarisë dramatike të Molierit është tëshkruarit e(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. dramave njëaktëshe

B. tragjedive

C. komedive

(2.5) Cilës periudhë letrare nga historia e letërsisë evropiane i takon kjovepër?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

020201078 7

3

1 pikë

Lexo fragmentin dhe përgjigju pyetjeve!

“...Cila ishte kjo grua, ky përbindësh që, si ndonjë fantazëm, futej tinëz në mestë natës në dhomën e Bardhës? Veli nuk ishte aq i trashë sa të mund t’ia fshintetiparet e saj... ishte e ëma e Lulit”

................................................................................................................................Heshtja më e thellë mbretëronte në shtëpi. Vetëm frymëmarrja e ngadalshme dhe

e njëllojtë e gruas së re që po flinte shënonte kohën, e cila sipas një ligji tëpandryshueshëm, rridhte pa u ndalur kurrë. Plotësisht e siguruar, ajo shtrigë që sht-inte datën u drejtua nga muri ku kishte varur një trofe armësh

................................................................................................................................Hoqi një pisqollë me tytë të praruar, që e fshehu në përparsen e saj dhe u kthye

nga divani. ................................................................................................................................ Duke hedhur një veshtrim të fundit për të hetuar në të gjitha skutat e dhomës, ajo

pa shëmbëlltyrën e Shën Marisë, që e ndriçonte drita e zbehtë e kandilit. Iu dukShën Mëria po e kqyrte me një sy plot zemërim.

................................................................................................................................Ajo nxori në fund pisqollën e fshehur nën përparëse, mbështeti tytë nën zemrën

e viktimës dhe hoqi këmbëzën. ................................................................................................................................Arma u shkreh duke bërë një zhurmë të mbytur. ................................................................................................................................Dhoma u mbush me tym dhe me erë squfuri. Kjo dhomë, që kishte qenë dësh-

mitare e dhembjeve të një ëngjëllusheje, që kishte jetuar nga lutjet e një zemre tësfilitur nga dashuria, u shndërrua në një shpellë skëterre, në një limer krimi e vras-jeje.

................................................................................................................................Bardha nuk bëri kurrfarë lëvizjeje, nuk lëshoi asnjë klithmë; ajo mbajti atë pozi-

të që kishte marrë tek e kishte zënë gjumi; vetëm hapi sytë prë një çast dhe i hodhinjë vështrim të mekur xhelatit të vet, pastaj buzët iu drodhën lehtë…

................................................................................................................................E lava me gjakun e saj gabimin e tim biri, - murmuriti vrasësja e neveritshme,

duke lëshuar armën fare pranë divanit ku po dergjej viktima. Dhe me shpejtësinë eshkathtësisë së tigrit, u fut në vrimën që kishte ardhur, lëshoi kapanxhen e u zhduknë errësirën e bodrumit.

(3.1) Fragmentin që e lexove është nxjerrë nga vepra „Bardha e Temalit”.Ç’është ajo?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. roman

B. novelë

C. dramë

020201079 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

1 pikë

(3.2) Përshkruaje mbarimin tragjik të jetës së Bardhës

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(3.3) Cilit drejtim letrar i takon autori dhe vepra e tij?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. humanizmit dhe renesansës

B. romantizmit

C. realizmit

(3.4) Si e quan autori vjehrrën plakë të Bardhës, t’ëmën e Lulit?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(3.5) Ç’janë në letërsi këto fjalë?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. alegori

B. metaforë

C. personifikim

Ç. gjuhë letrare

(3.6) Gjuha e shkrimtarit është:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. në dialektin gegë

B. në dialektin toskë

C. në gjuhë letrare

0202010710 7

4

1 pikë

1 pikë

1 pikë

Lexo tekstin në vijim dhe përgjigju pyetjeve!

- A më sheh mua, ti?... tundi kokën dhe e pa drejtë në sy Pilo Shpiragu, sikurdesh me të vërtetë të pyes kosovarin. S’më lanë xhandarët e qehallarët të tako-hem as me vëllazëri e krushqi, as me shokë e miqësi, po me natë, kur fshati ishtenë gjumë, më nxorrën në mes të katër udhëve dhe më dhanë duart.

- Kqyre, kqyre! As krajli i Serbisë s’u ka tregue ksisoj, qe besa... Po çka patkështu, qi e vraftë rrëfeja e ditës së sodit, qi ju ka qit jashtë në ket kohë kiameti?

Pilo Shpiragu, sikur t’ia kërkonte shpirti të shprazej pak nga gjithë ai marazqë i kishte mbledhur atë ditë në zemër, pa le të qe ky i huaj apo vendës, u mat t’itregonte kosovarit të ngjarat e tij dhe grindjet me Veli beun, grindje që e shpuripunën gjer te dëbimi.

.......................................................................................................................... Dera e dhomës së lehonës u hap me vrull. Mbi prak u duk Zenepja. Se

ç’kërkonte me sy, po pastaj pa Pilon dhe iu drejtua atij:- Çikë, me jetë e nafakë!- Me jetë e nafakë! ... uroi edhe Sulejman Tafili. - Me jetë e nafakë! ... uruan edhe gratë kosovare, që u ngritën në këmbë e brodhën drejt hyrjes. - Me jetë e kismet! Uroi edhe hanxhiu atje pas banakut, duke hedhur një gotë

e duke hapur defterin që ta shënonte në llogari të Pilos. - Gërshanë, nji gërshanë! ... kërkonte Zenepja, duke bërë me dorë, sikur

gishtërinjtë e saj, që i hapte dhe i mbyllte ashtu, të ishin gërshërë e vërtetë.

(Fragment nga „Lumi i vdekur”)Jakov Xoxa

(4.1) Në pjesën e parë të fragmentit rrëfehet:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. historia e Pilo Shpiragut

B. historia e Veli beut

C. historia e vendit

(4.2) Çfarë mendon me fjalinë: „kur fshati ishte në gjumë”?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. gjendjen emocionale të fshatarëve

B. gjendjen fiziologjike të fshatarëve

C. pozitën e fshatit

(4.3) Me namën: „Po çka pat kështu, qi e vraftë rrëfeja e ditës së sodit, qi juka qit jashtë në ket kohë kiameti?...”(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. mallkon kohën

B. mallkon vendin

C. mallkon krajlin

0202010711 7

1 pikë

1 2

1 pikë(4.4) Në pjesën e dytë të fragmentit tregohet?

(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. lindja e djalit

B. lindja e vajzës

C. pamja e lehonës

(4.5) Shkruaji dy forma të urimit nga fragmenti

Si e uroi gega: _______________________________________________________

_____________________________________________________________________

Si e uroi toska: _______________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010712 7

5

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

1 pikë

1 pikë

Lexo fragmentin dhe përgjigju pyetjeve të parashtruara!

Dhe agimi zbardh me bukurinë e bardhë që vret. Çohen njerëzit me trupnat e mpimedhe me kujtim në ndërgjegje se u kalue edhe një natë e vështirë. U çuen, por nuk çohetnjë vocrrak! Dora e s’amës shtrihet mbi të dhe m’at çast një britmë e tmerrshme i çpoizemrat e kasollës. Dhimbja e një nanës i shkrin zemrat në vaj, por ç’e do kur nuk shkrinzemrën e ngrime të vocrrakut.

Po, isht ngrimë lokja e nanës. Gjaku i tij i kuq e i purport ish ngri ndër dej dhenë zemër, ish bamë kristal, që të bahet një servis për miljonarin. Jo, gjaku ish bamë rub-lis për gjerdhanet e metresavet. E trupi i vocrrakut, i lokes së nanës, ishte bamë njështatore e ngurtë, shtatore e ngurtë e zhgulun nga gjini i nanës.

- Merrnie dhe çonie në qytet këtë shtatore! Vendosnie në një shesh. Dhe si për-mendore kushtonia ndokujt! Kushtonia atij që ka më shumë merita për kët’vend! Po,ndoj ministrit e deputetit o ndokuj tjetër... E në rast se nuk gjeni ndonjeri që ka meritatë mjaftueshme, atëherë kushtonia atij që ka merita më pak, perëndisë klasike.

(Fragment nga Migjeni „Bukuria që vret”)

(5.1) Në cilën vetë zhvillohet rrëfimi?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. në vetën e parë

B. në vetën e tretë

C. në vetën e dytë dhe të tretë

(5.2) Përcakto motivin:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. motivi fetar

B. motivi social

C. motivi i natyrës

(5.3) Kë fajëson nëna për foshnjën e vdekur?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(5.4) Rrëfimi ka:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. elemente komike

B. elemente tragjike

C. elemente epiko-lirike

(5.5) Cilat forma të rrëfimit i përdor autori në pjesën e fundit?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. monologun

B. dialogun

C. monologun dhe dialogun

0202010713 7

6

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

1 pikë

Lexo poemën dhe përgjigju pyetjeve!

Kënga IV7 maj 1436Ish e djelë që menatëdhe i biri i zonjës madhetek e bukura na ngjitet.Ngjitet dhe vetë i thotë se e donte zonja mëmë, sa e gjet vetëm në vatër tek më pliks gërshetëzën, (Dhe pse duheshin s’e thoshnin!)Po e ndal vasha buzëgaze:Rina: - Ç’ke që m’ikën posi era?Milosau: - Më presin shokët në roje. Rina: - Prit, merr dy limonë t’ëmbël. Për ty unë i ruajta. Dhe me një dorë të ngritur mban përmbi veshin e bardhëflokët gështenjë të shpleksur, e me tjetrën arkën hape më nxjerr limonëtë;e m’ia ve në dorë trimit, në fytyrë e skuqurë. Vallë, është, o të dashuruar, Më t’ëmbël të puthurët?

„Këngë të Milosaut”, Jeronim de Rada

(6.1) Kjo poemë është:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. poemë lirike

B. poemë epike

C. poemë liriko-epike

(6.2) Ku e gjen frymëzimin poeti?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(6.3) Poeti paraqet:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. portretin e zonjës së madhe

B. portretin fizik të vashës

C. portretin moral të vashës

(6.4) Cilën figurë stilistike e ka përdorur poeti tek vargjet e poshtëshënnara?(që veçohen në të shkruar)

tek e bukura na ngjitet, Ngjitet dhe vetëm i thotë

_____________________________________________________________________

(6.5) Rina thotë: - Prit, merr dy limonë t’ëmbël. Është kjo:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. aliteracion

B. aposrtofë

C. antitezë

0202010714 7

8 Forma e shumësit e emrit dimri në trajtën e pashquar është

__________________________________________

1 pikë

1 2

11 Shndërrojeni në ligjëratë të drejtë fjalinë:

Populli ynë thotë se punën e sotme nuk duhet lënë për nesës (kujdes drejtshkrimi).

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

1 pikë

1 2

9 Fjalinë dëftore në formën mohore, shndërroje në fjali të mënyrës habitore nëkohën e tashme, në vetën e parë njëjës:

Nuk e bëra bukën

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

1 pikë

1 2

7 Plotëso fjalinë duke i përdor të gjitha fjalët në vijim: dimri; do; të; tregonte; se;ishte; i ftohtë.

„Bora që kishte rënë ________________________________________________________

___________________________________________________________________________

1 pikë

1 2

10 Cila fjalë është e shkruar gabimisht? (rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. shpërdorim

B. kujdesshëm

C. marrëdhënje

Ç. zgavër

D. shkëlqim

1 pikë

0202010715 7

14 Shkruaj fjalë sinonime të fjalës hajdut

_____________________________

1 pikë

1 2

15 Shkruajeni rrënjën e fjalës

çmallem _____________________________

1 pikë

1 2

13 Shndërrojeni në mbiemër të nyjshëm emrin përshtatje

i

1 pikë

1 2

16 Vini ku duhen shenjat e pikësimit

Mos bëni asgjë tha me një ton tjetër sa të merrem vesh me shokët

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

1 pikë

1 2

12 Nuk është përdorur saktë përemri pronor :(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. pyetjes sime

B. shokët tanë

C. fletorja time

Ç. motrës sate

D. shtëpia jote

1 pikë

0202010716 7

17 Skruaj tekst në temë „Njeriu më tepër mëson kur lexon dhe kur udhëton” Teksti duhet të përmbajë prej 250-300 fjalë.

- argumentoje mendimin e dhënë në teskt - respektoji rregullat e strukturës se kompozicionit të tekstit - respektoji rregullat e gjuhës standarde

13 pikë

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

�

0202010717 7

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

�

të kuptuarit e temës

1 2

kompozicioni i tekstit

1 2

gjuhë

1 2

0202010718 7

18 Skruaj lajmërim

Në shkollën tuaj, rok grupet nga qyteti, do të mbajnë koncert. Shkruaj lajmërim përkëtë spektakël muzikor.

Në lajmërim shënoje:

- datën e mbajtjes - kohëzgjatjen- çmimin e biletës- emrat e rok grupeveLajmërimi duhet të përmbajë prej 60-80 fjalë.

8 pikë

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

kompozicioni i tekstit

1 2

gjuhë

1 2

0202010719 7

8 pikë19 Shkruaji kërkesë drejtorit për të marrë leje dyjavore nga shkolla, për pjesë-marrje në Olimpiadën sportive të shkollave të mesme.

Kërkesa duhet të përmbajë prej 60-80 fjalë.

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________

kompozicioni i tekstit

1 2

gjuhë

1 2

0202010720 7

20

1 pikë

1 2

Lexo tekstin dhe përgjigju pyetjeve të dhëna më poshtë.

NOCIONI PËR INTERNETIN

Zhvillimet e teknologjive të reja padyshim kanë ndikim të madh si në jetënsë njerëzve poashtu edhe në punën afariste, megjithatë asnjëra nga teknologjitënuk ka pasur ndikim të madh sikurse Interneti. Rëndësia e tij më e madhe qën-dron në lehtësimin, përshpejtimin dhe komunikimin më ekonomik. Mes tjerashekzistojnë edhe disa mangësi siç është nevoja për njohuri të reja për shfrytëzimindhe disponimin me pajisje adekuate. Interneti mund të definohet nga më shumëaspekte.

Nga aspekti i shfrytëzuesve, Interneti është përmbledhje e serviseve të ndry-shme komunikative ku shfrytëzuesit kanë lidhshmëri me ndihmën e InternetService Provider dhe kompjuter. Gjegjësisht, shfrytëzuesit lidhen me internetpërmes ISP për t’i shfrytëzuar serviset e ndryshme komunikative.

Nga aspekti i shfrytëzimit financiar të Internetit, ai paraqet komunikim medi-al përmes të cilit kompanitë realizojnë fitim financiar duke mundësuar qasje tënjë numri të madh të informatave të domosdoshme, shitje të prodhimeve, shër-bime, qasje promovuese të kompanisë të Internetit dhe organizim të punës sëkompletuar.

Nga aspekti konceptual, Interneti është mjet për komunikim. Nëse njihenmundësitë e funksionimit të kësaj medie, mund të zgjidhen modalitete për pjesë-marrje adekuate dhe cilësore të kompanisë në rrethin online.

Interneti për herë të parë është shpikur kah fundi i viteve të 60-ta, në SHBAsi projekt i Ministrisë së Mbrojtjes të Qeverisë Amerikane, si mënyrë alternativee transmetimit të informatave. Interneti u shpik me qëllim që të përmbushetnevoja, hulumtuesit që kanë punuar në projekte në kuadër të ARPA programit(Advanced Research Project Agen) të mund të komunikojnë mes veti dhe t’ishfrytëzojnë kompjutorët që ishin të vendosur në rajone të ndryshme gjeogra-fike. Paramendohej formimi e një rrjeti i cili do t’i kishte lidhur shfrytëzuesit endryshëm që gjenden në anë të ndryshme, me çka do të ishin zvogëluar shpen-zimet për shfrytëzimin e kompjuterit.

(20.1) Çfarë rëndësie ka Interneti në jetën e njeriut?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(20.2) Interneti është projekt:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. i Ministrisë së Mbrojtjes të Qeverisë Amerikane

B. i Ministrisë së Mbrojtjes të Qeverisë së Izraelit

C. i Ministrisë së Mbrojtjes të Qeverisë Japoneze

1 pikë

0202010721 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

(20.3) Kur është vendosur Interneti për herë të parë?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(20.4) Si lidhen shfrytëzuesit me Internet?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(20.5) Cilat janë dobitë e Internetit nga aspekti financiar?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. qasje deri te serviseret e komunikimeve

B. qasje deri te informatat e domosdoshme dhe shitjet

C. qasje deri te të dhënat statistikore

(20.6) Cili është qëllimi i shpikjes së Internetit?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010722 7

21

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

Lexo tekstin dhe përgjigju pyetjeve!

Ç’ËSHTË DROGA, E Ç`ËSHTË ËSHTË VARSHMËRIA?

Me nocionin DROGË nënkuptohet secila substancë me origjinë bimore osesintetike cila kur depërton në organizëm mund të modifikojë një ose më shumëfunksione të saja, e që pas përdorimit afatshkurtër shpie deri në ndryshiminpatologjik, psikik ose fizik.

Narkomania është term i përgjithshëm që përdoret sot për të gjitha llojet evarshmërisë së drogave. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (WHO) menocionin narkomani nënkuptohet gjendja e intoksikacionit periodik ose kronik eshkaktuar me marrjen e sërishme ose marrje të vazhdueshme të drogës në trup.

Me përdorim më të gjatë të drogës te individi, paraqiten dy gjendje karakte-ristike:

Gjendja e varshmërisë fizike – varshmëri e cila është në lidhje të ngushtë dhetë drejtpërdrejtë me efektet farmakologjike të drogës përmes qelizës së gjallë nëorganizëm dhe atë e bëjnë të varur, sepse organizmi ka nevojë për materje e cilatani më në mënyrë aktive është e pranishme në metabolizmin e njeriut.

Varshmëri psikologjike ose emotive – kjo është varshmëri e individit në tëcilën raporti përmes drogës dhe individit janë në lidhje të ngushtë, kurse nevo-jën për drogë e tregon gjendja emocionale vetë personin.

Etiologjia ka për detyrë të përgjigjet pse njeriu keqpërdor drogën dhe cilatjanë shkaqet që të jepet pas saj?

Shkaqet që shpiejnë në dukurinë e narkomanisë janë komplekse. Ato duhetkërkuar në veprimin reciprok të drogës, individit dhe mjedisit shoqëror.

(21.1) Ç`është droga?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(21.2) Çka nënkuptojmë me fjalën narkomani?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010723 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

(21.3) Numëro karakteristikat që paraqiten te individi icili gjatë kohë i perdordrogën.

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(21.4) Cila nga gjendjet karakteristike është më e dëmshme për individin i cilikonsumon drogë?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(21.5) Etiologjia ka për detyrë:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. t`i përcaktojë shkaqet e varshmërisë

B. t`i përcaktojë mënyrat e shërimit

C. t`i sqarojë ligjet për furnizim me drogë

0202010724 7

22

1 pikë

1 2

Lexo tekstin dhe përgjigju pyetjeve!

TELEFONI CELULAR

Telefoni celular punon në sajë radiovalëve, për dallim nga telefoni fiks i ciliështë i lidhur me kabllo me centralin telefonik.

Mund të përdoret pothuajse gjithkund, në sajë të rrjetit me transmetues tëvendosur çdokund në vend. Lidhja mundësohet me kyçjen e këtyre transme-tuesëve të rrjetit klasik.

Telefoni celular është në kërkim të vazhdueshëm të transmetuesëve që mundt’i identifikojnë dhe në çdo çast të bartin thirrje. Për këtë arsye telefoni celularharxhon energji edhe kur nuk bisedohet në të.

Telefoni mobil dikund quhet edhe celular, sepse releji ose stacioni radioelek-trik mbulon një rajon të caktuar të ashtuquqjtur qelizë (celulë).

Transmetuesit janë të lidhur me operatorë me ndihmën e kabllove optike osepërmes satelitit.

Kabllot optike përbëhen nga fijet e holla të qelqit përmes të cilëve informatabartet në formë të dritës. Valët e ndriçueshme kanë frekuencë të lartë, të cilat janëshumë të përshtatshme për transmetimin e informatave nga një sinjal. Sa më elartë të jetë frekuenca, aq më i madh është edhe kapaciteti për transmetim.

Satelitët e telekomunikimit që gjenden në orbitën rreth Tokës i lidhin thirrjetnë formë të valëve me gjatësi të shkurtër dhe e kthejnë sinjalin e fuqishëm në sta-cionin pranues të Tokës.

Komunikimi satelitor mundëson bartjen e thirrjeve telefonike në rajonin eTokës ku nuk ka të vendosur rrjet nga transmetuesit.

Funksionet dhe mundësitë e telefonave fiks vazhdimisht rriten. Lidhja meinternetin, dërgimi i postës elektronike, fotografitë dhe qasja në shërbimet endryshme informative, e shndërrojnë telefonin celular në mjet interaktiv multi-medial.

Shpesh parashtrohet pyetja vallë ka ndikim përdorimi i tepërt i telefonit celu-lar në shëndetin e njeriut. Organizata shëndetësore botërore bën hulumtim që tëvërtetohen pasojat e mundshme të dëmshme nga shfrytëzimi i këtyre telefonave.

(Bota jonë; 9 nëntor 2005)

(22.1) Cili është dallimi në punën e telefonit fiks dhe celularit?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010725 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 pikë

(22.2) Kabllot optike përbëhen prej(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. telit nga bakri

B. kabllove me mjete ndihmëse optike

C. fijeve të holla prej qelqi

(22.3) Satelitët e telekomunikimit gjenden në:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. Amerikë

B. Orbitën rreth Tokës

C. Tokë

(22.4) Funksionet e shumta dhe mundësitë e telefonave celularë janë:

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(22.5) Cila është fjalia e nënrenditur që është përdorur në këtë periudhë?

Telefoni mobil dikund quhet edhe celular, sepse releji ose stacioni radioelek-trik mbulojnë një rajon të caktuar të ashtuquajtur qelizë (celulë).

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(22.6) Cilat lidhëza përdorën për këtë lloj të fjalive të nënrenditura?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010726 7

23

1 pikë

Tekstin e dhënë më poshtë lexoje me vëmendje dhe përgjigjuni pyetjeve të dhëna.

QESHUNI NË ÇDO RAST

Në Universitetin e Kalifornisë në Santa Barbara, drejtoresha e arsimit shën-detësor, Sabina White, ka zbuluar tezë shumë interesante. Sipas White, e qeshu-ra në botën e sotme dhe dinamike përplot me situata stresi, i zvogëlon tensionetnë sistemin e frymëmarrjes, në ate muskulor dhe ne sistemin kardiovaskular tëorganizmit të njeriut.

White, tezën e vet e vërteton me rezultatet nga hulumtimet e vazhdueshme qëi ka filluar nga viti 1982. White deklaron kështu: E qeshura është një lloj trajni-mi për organizmin e njeriut, meqë i aktivizon të gjitha sistemet e organizmit,sepse e qeshura njësoj sikur hidhërimi është një lloj zbrazje e organizmit. A ështëkjo kështu ende nuk jemi të sigurtë, por ndoshta është për shkak të endofineve tëtrurit të njeriut. Megjithatë, të gjithë ne pas të qeshurës ndihemi më mirë.

White thekson se „foshnjat e posalindura gjatë ditës mesatarisht qeshin rreth180 herë. Në vonë kjo shprehjë vjer duke u zvagëlnar. Kështu që një njeri i rriturnë ditë qesht përafërsisht rreth 15 herë.” Personat që marrin pjesë në hulumtimpër të qeshur në Santa Barbara ku shumica e tyre ishin studente, janë përpjekë tëgjejnë zgjidhje për të qeshurën duke e eliminnar shkakun që i pengon të qeshin.

Gjatë hulumtimit çdo ditë organizohen provime, gara akademike dhe disaherë krijohen situata me ngarkesë ku pjesëmarrësve dhe nxënësve u suqjerehe tëqeshin më tepër. Njerëzit që të kenë jetë më të shëndoshë dhe të munden më lehtët’i tejkalojnë problemet sociale dhe ekonomike, duhët te qeshin me teper.

White „Nga e qeshura padyshim që kemi dobi shpirtërore dhe organike. Këtëmund ta shohim gjatë ushtrimeve të realizuara, gjithashtu edhe gjatë forcimit dheaktivizimit të muskujve nga trupi ynë kur qeshim. Shembull: Nga të qeshuritrash në tokë.”

(23.1) Cilat janë dobitë nga të qeshurit sipas Sabina White, drejtoreshës sëarsimit shëndetësor?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. shpirtërore dhe organike

B. lehtësim i tretjes së ushqimit në lukth

C. lehtësim i lëvizjes

0202010727 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

(23.2) Në cilat pjesë të trupit tonë, të qeshurit ka ndikim më të madh?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(23.3) Cilat janë arsyet për zvogëlimin e të qeshurit, tek njerëzit në moshë mëtë madhe?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(23.4) Çfarë mendimi keni për të qeshurit dhe për njerëzit që qeshin?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(23.5) Sa herë gjatë ditës mesatarisht qeshin të rriturit dhe foshnjat?(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. 20 dhe 200 herë

B. 15 dhe 180 herë

C. 10 dhe 140 herë

(23.6) Shkruaje një thënie për të qeshurit

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010728 7

24 Lexo tekstin dhe përgjigju pyetjeve!

BARAZIA GJINORE ZVOGËLON VARFËRINË DHE PËRMIRËSON NIVELIN SHËNDETËSOR

Barazia e gjinive mund ta zvogëlojë edhe varfërinë, t’ua shpëtojë jetën dhe t’ua përmirëso-jë nivelin shëndetësor, jo vetëm grave, por edhe meshkujve. Është ky mesazhi i raportit të fun-dit të OKB, për popullatën botërore. Mirëpo, ka mbetur edhe shumë për t’u bërë. Në prezan-timin e raportit të fundit në Berlin, dhjetë vjet pas konferencës për popullatën në Kairo, BetinaMass, foli për gjendjen e femrave në botë.

„Vajzat e shumë vendeve në zhvillim, edhe më tej nuk mund të shkojnë në shkollë. Shkollënfillore në jug të Azisë e kryejnë vetëm 69 për qind e vajzave. Në Afrikë shkollën fillore e kryej-në vetëm 49 për qind, prej tyre 500 milionë gra janë analfabete, ndërkohë që numri i burraveanalfabetë arrin shifrën prej 82 milionësh. Kjo përqindje kaq e lartë e analfabetizmit tek gratëndikon shumë keq edhe në edukimin e fëmijëve”.

Investimet në arsim dhe shëndetësi, si dhe zhvillimi ekonomik dhe politik për realizimin etë drejtave të gruas, ndikojnë pozitivisht edhe në rritjen ekonomike të një shteti. Ky është edhenjë prej qëllimeve të paraqitura në planet për zhvillimin ekonomik deri në vitin 2015.Megjithatë realiteti është tjetër. Kjo shihet edhe nga bilanci i vdekshmërisë së grave gjatë lind-jes. Në raport thuhet se 500. 000 gra në vit vdesin nga komplikimet gjatë lindjeve, ndërsa 99për qind prej tyre u takojnë vendeve në zhvillim. Renate Ber, e Fondacionit Gjerman për pop-ullatën botërore thotë: „Çdo minut në botë vdes një grua nga komplikimet e lindjes. Kjo mundtë evitohet me masa më të mira shëndetësore. Vetëm gjysma e lindjeve në botë mbikqyren ngandonjë mjek apo motër medicinale. Në Etiopi, për shembull, vetëm çdo e 16 lindje bëhet nënmbikqyrje mjekësore”.

Edhe sëmundja AIDS po merr përmasa gjithnjë e më të mëdha tek gratë, sepse gati gjysmae 40 milionë njerëzve të infektuar nga virusi vdekjeprurës HIV, janë të kësaj gjinie.

„Më shumë duhet të investohet në masat preventive. Në radhë të parë paraqitet nevoja përedukim seksual, për shpjegime dhe diagnoza të mira në trajtimin mjekësor të personave tëinfektuar, për përdorimin e masave mbrojtëse, gjatë marrëdhënieve seksuale, si dhe pëe pamun-dësimin e kalimit të infektimit nga nëna tek fëmijët”.

„Marrim shembullin e hapjes së një pusi për furnizimin me ujë, në ndonjë fshat të Afrikës.Më parë gratë kanë shkuar ajte, kanë biseduar me burrat, udhëheqësit e fiseve ose me kryetarine bashkësisë. Mirëpo gratë janë ato të cilat kujdesen për furrnizimin me ujë. Pra, rëndësi e dorëssë parë është pikërisht bashkëpunimi me gratë, që të ndihen nevojat e tyre. Kjo është një detyrëshumë e thjeshtë për burrat, por tregon se në ç’drejtim mund të kërkohen zgjidhje më të mira”- thotë Stather.

Betina Mas është udhëheqëse e projektit të OKB për Kamboxhë. Ajo thekson se gati tre mil-iardë të popullatës botërore janë të moshës deri në 25 vjet. „Është kjo gjenerata më e re e tëgjitha kohërave. Në veçanti femrat janë të rrezikuara nga dhuna seksuale, nga shtatzënia e her-shme dhe nga infektimet me virusin HIV. Prandaj duhet ndërmarrë masa për sigurinë e tyre. Tërinjtë shpeshherë nuk kanë ndonjë burim të sigurt informimi, sepse këto çështje janë tabu. Përkëtë qëllim në Azi është themeluar një organizatë e cila mbështetet prej Kombeve të Bashkuaradhe Bashkimit Evropian, dhe e cila ka për qëllim shpjegimin e rreziqeve nga sëmundjet endryshme, për shkak se vazhdimisht rritet numri i të rinjve të sëmurë.“

0202010729 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

1 pikë

(24.1) Cili është mesazhi i fundit i Raportit të OKB- së, për popullatënbotërore?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.2) Çfarë pasojash mund të ketë përqindja e lartë e analfabetizmit tek femrat?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.3) Sipas Renate Ber e Fondacionit gjerman, shkaqet e komplikimit gjatëlindjes janë:(rrethoje shkronjën para përgjigjes së saktë)

A. mungesa e kujdesit mjeksor

B. shtatëzënia e hershme

C. marrëdhëniet në familje

(24.4) Çka duhet të ndërmerret që të zvogëlohet numri i femrave të infektuaranga virusi HIV?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.5) Si mund të sigurohen kushte për të drejta më të mëdha të grave?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010730 7

1 pikë

1 2

1 pikë

1 2

(24.6) Çka thekson udhëheqësja e OKB-së Betina Mas?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

(24.7) Pse të rinjtë nuk i shfrytëzojnë burimet përkatëse për informim?

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

0202010731 7

FAQE E ZBRAZËT

0202010732 7

FAQE E ZBRAZËT