gida teknolojİsİ - megep.meb.gov.tr¼syon... · ts 7895 en iso 8261’e göre peynirlerin...
TRANSCRIPT
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
GIDA TEKNOLOJİSİ
DİLÜSYON HAZIRLAMA
Ankara, 2017
Bu materyal, mesleki ve teknik eğitim okul / kurumlarında uygulanan Çerçeve
Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak
öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme
materyalidir.
Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.
PARA İLE SATILMAZ.
i
AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1. DİLÜSYON (SEYRELTME) ÇÖZELTİSİ HAZIRLAMA ................................................ 3
1.1. Dilüsyonun (Seyreltmenin) Tanımı ve Önemi .............................................................. 3 1.2. Dilüsyon Çözeltilerinin Hazırlanması ........................................................................... 5
1.2.1. Saf su ..................................................................................................................... 5 1.2.2. Fizyolojik Tuzlu Su (Serum Fizyolojik) ................................................................ 5 1.2.3. %15’lik Fizyolojik Tuzlu Su ................................................................................. 5 1.2.4. Tamponlanmış Peptonlu Su ................................................................................... 5 1.2.5. Peptonlu Fizyolojik Tuzlu Su (Maximum Recovery Diluent) ............................... 7 1.2.6. 1/4 Kuvvetinde Ringer Çözeltisi ........................................................................... 7 1.2.7. % 20’lik Glikoz Çözeltisi ...................................................................................... 8 1.2.8. % 2’lik Sodyum Sitrat Çözeltisi ............................................................................ 8 1.2.9. Anaerobik Mikroorganizmalar İçin Seyreltme Çözeltisi ....................................... 8 1.2.10.Tween 80 .............................................................................................................. 9
1.3. Dilüsyon Çözeltisi Hazırlarken Dikkat Edilecek Noktalar ........................................... 9 1.4. Farklı Hacimlerde Dilüsyon Çözeltisi Hazırlama Hesapları ....................................... 10 1.5. Dilüsyon Çözeltilerinin Sterilizasyona Hazırlanması ................................................. 12 1.6. Steril Çözeltileri Saklama İlkeleri ............................................................................... 14 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 16 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 23 2. DESİMAL ( ONDALIKLI ) DİLÜSYON SERİLERİ HAZIRLAMA .............................. 23
2.1. Desimal (Ondalıklı)Dilüsyon Serileri Hazırlanırken Dikkat Edilecek Noktalar......... 27 2.2. Desimal (Ondalıklı) Dilüsyon Hazırlama ................................................................... 27
2.1.1. Sıvı Gıdadan Desimal Dilüsyon Hazırlama ......................................................... 27 2.1.2. Katı Gıdadan Desimal Dilüsyon Hazırlama ........................................................ 30
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 37
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 41 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 42 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 43
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
ALAN Gıda Teknolojisi
DAL Gıda Kalite Kontrol Dalı
MODÜLÜN ADI Dilüsyon Hazırlama
MODÜLÜN SÜRESİ 40/12
MODÜLÜN AMACI Bireye / öğrenciye Dilüsyon yapmak ile ilgili bilgi ve
becerileri kazandırmaktır.
MATERYALİN
ÖĞRENME
KAZANIMLARI
1. Formülasyona uygun olarak seyreltme çözeltileri
(dilüsyon sıvısı) hazırlayabileceksiniz.
2. Uygun olarak analiz numunesinden dilüsyon serileri
hazırlayabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam: Atölye veya laboratuvar
Donanım: Dilüsyon hazırlamak için kimyasallar, spatül,
tartım kabı, analitik terazi, balon joje, erlen, dereceli
silindir, deney tüpleri, tüplük, cam veya plastik pipet, saf
su, pamuk, alüminyum folyo, cama yazar kalem, otoklav,
kayıt fişleri, bunzen beki veya biyogüvenlik kabini, çeker
ocak, manyetik karıştırıcı, tüp karıştırıcısı (vorteks) vd.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Bireysel öğrenme materyal içinde yer alan her öğrenme
faaliyetinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi
değerlendireceksiniz.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrencimiz,
Mikroorganizmalar toprak, hava ve su başta olmak üzere çok geniş bir habitatta
yaşamaktadırlar. Çevrede bulunan mikroorganizmaların varlığı gıdalar ve insan sağlığı için
büyük risktir. Çünkü gıdalarda meydana gelebilecek gıda kontaminasyonu hem gıdanın
yapısal ve duyusal özelliklerinin bozulmasına hem de insanda çeşitli mikrobiyal hastalıkların
gelişmesine sebep olabilir.
Bu nedenle gerek çevreden gerekse gıdalardan örnekler alınarak mikrobiyolojik analiz
yapılması halk sağlığının korunması açısından oldukça önemlidir. Ancak bu analizlerde
mikroorganizmaların sayıca fazla olması analizleri olumsuz etkileyebilir. Örneğin, sadece
vücudumuzdaki hücre sayısından çok mikroorganizma bulunması onların sayıca ne kadar
çok olduğu konusunda fikir sahibi olmamıza yeterli olacaktır. Bu açıdan mikrobiyolojik
analizler yaparken onları sayılabilir hale getirmek analizlerde zaman ve kolaylık açısından
avantaj sağlayacaktır.
Bu modülde mikrobiyolojik analizler sırasında gıda örneklerindeki
mikroorganizmaları sayılabilir hale getirmek için kullanılan dilüsyon sıvılarının neler
olduğunu, hazırlanmalarını ve seyreltmeler yaparak dilüsyon serilerini hazırlamayı
öğreneceksiniz.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
Formülasyona uygun olarak seyreltme çözeltileri (dilüsyon sıvısı)
hazırlayabileceksiniz.
Çeşitli bilgi kaynaklarından dilüsyon kavramının tanımını araştırınız.
Mikrobiyolojik analizlerde dilüsyon neden önemlidir? Araştırınız.
Araştırma bulgularınızı öğrenme ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. DİLÜSYON (SEYRELTME) ÇÖZELTİSİ
HAZIRLAMA
1.1. Dilüsyonun (Seyreltmenin) Tanımı ve Önemi
Gıdalar mikroorganizmaların gelişmesi ve taşınması için oldukça elverişli ortamlardır.
Özellikle patojen (hastalık yapıcı) mikroorganizmaların gıdalara bulaşması ve canlılara
geçerek hastalık oluşturması sağlık açısından ciddi bir sorundur. Bu nedenle gıda üretilen
işletmeler belirli zaman aralıklarında gıdalardan örnek alarak mikrobiyolojik olarak
incelerler. Bu incelemede gıdalardaki mikroorganizma sayısını belirlemeye yönelik analizler
yaparlar. Örneğin 1 g yoğurt içerisinde yaklaşık 108 (100 000 000) adet mikroorganizma
bulunmaktadır. İnsan vücuduna bakıldığında ise vücudumuzu meydana getiren hücrelerden
daha çok sayıda mikroorganizma bulunur. Bu nedenle gerek gıdadan gerekse diğer
örneklerden mikroorganizma sayısını doğrudan belirlemek oldukça zordur. Bu nedenle
mikroorganizmaların sayılabilir hale getirilmesi gerekir. Bu durum dikkate alınarak
genellikle incelenecek sıvı örneğin (örnek katı veya yarı katı ise homojenatın) uygun seri
dilüsyonları hazırlanır. Dilüsyon hazırlama, mikrobiyolojik yönden incelemeye alınan
orijinal örnek içindeki mikroorganizma sayısının belli oranlarda sulandırılarak (dilüe
edilerek) daha aza indirilmesini amaçlayan işlemdir. Bu amaçla kullanılan sıvılara dilüsyon
sıvısı (dilüent) denir.
Dilüsyon kelimesi İngilizce kökenli bir kelime olup seyreltme anlamına gelir.
Dilüsyonun amacı, fazla olan mikroorganizma sayısını çeşitli sıvılar kullanarak azaltıp
sayılabilir hale getirmektir.
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME KAZANIMI
4
Şekil 1.1: Dilüsyon çözeltisini meydan getiren bileşenler
Şekil 1.2: Dilüsyon (seyreltme) yaparak numunedeki mikroorganizma sayısının azaltılması
Homojenizasyon ve seyreltme de kullanılacak sıvıların gıdanın mikrobiyal yükünde
bir değişikliğe neden olmaması gerekmektedir. Dilüsyon sıvısı, analiz edilecek gıdaya ve
aranacak mikroorganizmaya göre seçilmezse hazırlanan seyreltme serilerinde
mikroorganizmalar canlılıklarını kaybedebileceklerinden hatalı sonuç elde edilmesine neden
olur. Dilüsyon sıvılarının, incelenen örneğe veya mikroorganizma kültürünün özelliğine göre
seçilip kullanılması gerekir. Aksi halde seri dilüsyonların hazırlanması esnasında hücreler
canlılık özelliklerini yitirebilir.
Genel dilüsyon sıvıları olarak şu sıvılar sıklıkla kullanılmaktadır:
Saf su,
Serum fizyolojik (fizyolojik tuzlu su),
%15’lik fizyolojik tuzlu su,
Tamponlanmış peptonlu su,
Peptonlu fizyolojik tuzlu su (Maximum recovery diluent),
1/4 kuvvetindeki ringer çözeltisi,
%20’lik glikoz çözeltisi sayılabilir.
Özel dilüsyon sıvıları olarak şu sıvılar sıklıkla kullanılmaktadır:
%2’lik sodyum sitrat
Anaerobik mikroorganizmalar için seyreltme çözeltisi
Tween 80
5
1.2. Dilüsyon Çözeltilerinin Hazırlanması
1.2.1. Saf su
Normal suyun çeşitli işlemlerden geçirilerek arıtılması ile elde edilen sudur. Göl, baraj
ve deniz suyundan mikrobiyolojik analiz yapılacağı zaman kullanılan seyreltme çözeltisidir.
Saf su besin öğelerince zengin gıdaların homojenizasyonunda ve dilüsyonlarında
kullanılmamalıdır.
1.2.2. Fizyolojik Tuzlu Su (Serum Fizyolojik)
İçeriğinde %0.85–0.90’lık NaCl içeren sıvıdır. Bu sıvı izotonik bir ortam sağlar. Yani
mikroorganizmaların iç ortamdaki basıncına eş basınçta bir dış ortam sağlar. Böylece
mikroorganizmaların dilüsyon esnasında zarar görmesini engeller. Serum fizyolojik
mikrobiyolojik analizlerde sıklıkla kullanılan genel amaçlı seyreltme çözeltisidir.
Serum fizyolojik bileşimi:
8.5-9.0 gram NaCl
1000 ml saf su
Hazırlanışı:
8.5-9.0 g NaCl tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır.
Hazırlanan çözeltinin ağzı pamuk ve alüminyum folyo ile kapatılarak sterilize
edilir.
1.2.3. %15’lik Fizyolojik Tuzlu Su
Bu çözelti yüksek tuz konsantrasyonunda gelişen mikroorganizmaları (halofilik)ve
Vibrio cinsi mikroorganizmaları seyreltmek için kullanılan dilüsyon sıvısıdır.
Hazırlanışı:
150 g NaCl tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır.
Erlende veya dilüsyon yapılacak tüplere konularak ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılarak sterilize edilir.
1.2.4. Tamponlanmış Peptonlu Su
Mikroorganizmaların hücre dışına bıraktıkları maddelerden dolayı ortamın pH’ı
değişerek mikroorganizmaların gelişmesi engellenebilir. Bu nedenle ortamın pH’ının sabit
tutulması gerekir. Bu nedenle tampon çözeltiler kullanılır. Tampon çözeltiler, ortama asit
veya baz ilave edildiği zaman çok az pH değişimi gösteren maddelerdir. Tampon çözeltiler,
6
zayıf asit veya bazlarla bunların kuvvetli tuzundan oluşur. Tampon olarak en çok kullanılan
maddeler; fosfatlar (KH2PO4, Na2HPO4), karbonatlar, asetat ve sitratlardır. TS 6235 EN ISO
6887-1standardında genel bir seyreltme sıvısı olarak ta önerilmektedir. Salmonella,
Escherichia coli, Staphylococcus aureus, toplam mezofil aerobik bakteri analizlerinde
kullanılan seyreltme çözeltisidir.
Tamponlanmış peptonlu suyun bileşimi:
10.0 g pepton,
5.0 g NaCl (Sodyum klorür),
9.0 g Na2HPO4.12H2O (Disodyumhidrojen fosfat),
1.5 gKH2PO4(Potasyum dihidrojen fosfat),
1000 ml saf su
Hazırlanışı:
Tamponlanmış peptonlu su genellikle toz veya tabletler şeklinde ticari olarak
satılmakta olup bunların kullanımı zaman ve kolaylık açısından avantaj sağlamaktadır.
Ticari toz formundan 22.5 g tartılır. Ticari form yoksa bileşimini oluşturan
maddeler tek tek tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır.
Çözelti 500 ml’lik erlenlere 225 ml olacak şekilde erlenlere dağıtılır.
Hazırlanan çözeltinin ağzı pamuk ve alüminyum folyo ile kapatılarak sterilize
edilir.
Çözelti hazırlandığı zaman pH’ı7.0±0.2’dir.
Resim 1.1: Tamponlanmış peptonlu su
Tamponlanmış peptonlu su genel amaçlı besiyeri olarak da kullanılmaktadır.
Seyreltme amacı ile kullanılan peptonlu su bileşimi ile Salmonella analizinde ön
zenginleştirme için kullanılan "Tamponlanmış Peptonlu Su" bileşimi çok farklıdır.
Tamponlanmış peptonlu su canlandırma ya da seyreltme amacı ile kullanılacak ise mutlaka
25.5 g/l konsantrasyonda hazırlanmalıdır.
7
1.2.5. Peptonlu Fizyolojik Tuzlu Su (Maximum Recovery Diluent)
TS 6235 EN ISO 6887-1 standardına göre 1 litresinde 8.5 g tuz (NaCl) ve 1 g pepton
bulunan peptonlu fizyolojik tuzlu su seyreltme çözeltisi olarak kullanılmaktadır. Bu çözelti
pepton-tuz çözeltisi olarak da bilinmektedir.
İzotonik kuvvetine bağlı olarak çeşitli kaynaklardaki mikroorganizmaların en yüksek
düzeyde geri alınmasını sağlar. In vitro (canlı hücre dışında) yapılan standart mikrobiyolojik
analizlerde seyreltme çözeltisi olarak kullanılır. Pepton, fizyolojik tuzlu suya ozmotik destek
sağlar. Düşük pepton konsantrasyonuna bağlı olarak 1-2 saat içinde bu çözeltiye aktarılmış
örnekteki mikroorganizma sayısında artış olmaz.
Bileşimi:
1.0 g/l pepton,
8.5 g/l NaCl (Sodyum klorür),
1000 ml su
Hazırlanışı:
Peptonlu fizyolojik tuzlu su genellikle toz veya tabletler şeklinde ticari olarak
satılmakta olup bunların kullanımı zaman ve kolaylık açısından avantaj sağlamaktadır.
Ticari formundan 9.5 g tartılır. Ticari form yoksa bileşimini oluşturan maddeler
tek tek tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır. Dilüsyon sıvısı manyetik
karıştırıcı üzerinde hem ısıtılıp hem de karıştırılarak maddelerin çözünmesi
sağlanır.
Erlene veya dilüsyon yapılacak tüplere konularak ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılarak sterilize edilir.
1.2.6. 1/4 Kuvvetinde Ringer Çözeltisi
1/4 Kuvvetinde Ringer çözeltisi, süt ve ürünlerinin mikrobiyolojik analizlerinde
kullanılan seyreltme çözeltisidir.
1/4 Kuvvetinde Ringer çözeltisi bileşimi:
2.25 g sodyum klorür (NaCl)
0.105 g potasyum klorür (KCl)
0.06 g kalsiyum klorür, susuz (CaCl2)
0.05 g sodyum hidrojen karbonat (NaHCO3)
1000 ml saf su
8
Hazırlanışı:
Hazır ticari formundan 1 tablet alınır.
500 ml saf su içinde çözündürülür.
Hazır tablet bulunmadığında bileşenler istenen hacme göre hesaplanarak tartılır.
pH’ı uygun bir çözelti ile 25°C’de 6.9 ± 0.2 olacak şekilde ayarlanır.
Erlene veya dilüsyon yapılacak tüplere konularak ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılarak sterilize edilir.
1.2.7. % 20’lik Glikoz Çözeltisi
Reçel, meyve suyu konsantresi gibi yüksek şekerli örneklerde, yüksek şeker
konsantrasyonuna dayanıklı (osmotik basınca dayanıklı-osmotolerant) ya da yüksek şeker
konsantrasyonunu seven (osmofilik) mikroorganizmalarla ilgili çalışmalarda kullanılan
seyreltme çözeltisidir. Mikroorganizmaları osmotik şoktan korur.
Bileşimi ve hazırlanışı:
200 g glikoz tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır.
Erlen veya dilüsyon yapılacak tüplere konularak ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılarak sterilize edilir.
1.2.8. % 2’lik Sodyum Sitrat Çözeltisi
TS 7895 EN ISO 8261’e göre peynirlerin homojenizasyonunda kullanılan seyreltme
çözeltisidir.
Bileşimi ve hazırlanışı:
20 g Na3C6H5O7.2H2O (sodyum sitrat) tartılır.
Üzerine saf su eklenerek 1000 ml’ye tamamlanır ve karıştırılır. Ancak 45-50°C
arasındaki bir sıcaklıktaki saf suda çözülür.
pH 'ı uygun bir çözelti ile 25°C'de 7.5 ± 0,2 olacak şeklinde ayarlanır.
Erlene veya dilüsyon yapılacak tüplere konularak ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılarak sterilize edilir.
1.2.9. Anaerobik Mikroorganizmalar İçin Seyreltme Çözeltisi
Anaerobik mikroorganizmaların (yalnızca O2’siz ortamda yaşayabilen) analizinde
kullanılan dilüsyon sıvısıdır. Bileşiminde yer alan maddeler havadaki serbest oksijeni bağlar.
9
Bileşimi:
% 0.1 Pepton from kazein
%0.05 Sisterin klorid monohidrat
%0.85 NaCl (Sodyum klorür)
Distile su
1.2.10.Tween 80
Krema gibi yağ oranı yüksek gıdaların seyreltilmesinde kullanılan çözeltilerin içine
sterilizasyon öncesi %1 oranında katılır. Toprakla çalışıldığında bakterilerin toprak
agregatlarına yapışmasını engelleme özelliğinden dolayı tercih edilir.
1.3. Dilüsyon Çözeltisi Hazırlarken Dikkat Edilecek Noktalar
Dilüsyon çözeltileri ile çalışırken aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir.
Dilüsyon sıvıları seçilirken:
Analiz edilecek gıdanın ve mikroorganizmaların özelliğine uygun
dilüsyon sıvısı seçilmelidir.
Dilüsyon sıvısı, gıdanın mikrobiyal yükünde bir değişikliğe neden
olmamalıdır.
Dilüsyon sıvıları mikroorganizmaların canlılığını olumsuz
etkilememelidir.
Dilüsyon hazırlamada kullanılan seyreltme çözeltisinin osmotik basıncı
ile incelenecek gıdanın osmotik basıncına eş değer veya çok yakın
olmalıdır.
Dilüsyon sıvıları hazırlanırken:
Kullanılan malzemelerin temiz olmasına özen gösterilmelidir.
Tartım cihazlarının kalibrasyonlarının yapılmış olması gereklidir.
Tartım yapılacak miktar önceden hesaplanmalıdır.
Tartım yaparken hava akımının olmamasına dikkat edilmelidir.
Bileşenler uygun miktarda saf su ölçülmelidir. Bu amaçla balon joje veya
dereceli silindirlerin kullanılması avantajlıdır.
Pipet vb. malzemelerle dilüsyon sıvıları tüplere veya erlenlere dikkatli
dağıtılmalıdır.
Kapların ağızları pamuk ve alüminyum folyo ile kapatılmalıdır.
Dilüsyon sıvısı mutlaka etiketlenmelidir.
Uygun sterilizasyon koşulları belirlenerek otoklavda sterilizasyonu
gerçekleştirilir.
10
Dilüsyon sıvıları hazırlandıktan (steril edildikten) sonra:
Steril olan sıvıların sterilliğini devam ettirmek oldukça önemlidir. Bu
nedenle dilüsyon sıvısının kapağı açılmamalıdır. Açılacaksa aseptik
koşullar sağlandıktan sonra açılmalıdır.
Dilüsyon sıvısı hemen kullanılmayacaksa buzdolabında saklanmalıdır.
Dilüsyon sıvısının ağzının kapalı olmasına dikkat edilmelidir.
Seyreltme çözeltileri, altı ayda bir madde varlığı açısından kontrol
edilmelidir.
1.4. Farklı Hacimlerde Dilüsyon Çözeltisi Hazırlama Hesapları
Dilüsyon çözeltilerinin hazırlanmasında en önemli konulardan biriside istenilen
miktarda çözelti hazırlanmasıdır. Çünkü yanlış hesaplamalar sonucu gereğinden fazla veya
az miktarda dilüsyon sıvısı hazırlamasına sebep olur.
Dilüsyon sıvısı bileşenlerinin yanlış hesaplanması:
Ham madde israfına,
Zaman kaybına,
Analiz sonuçlarının hatalı olmasına sebep olacaktır.
Bu nedenle doğru miktarda dilüsyon sıvısının hazırlanması oldukça önemlidir.
Örnek 1: %0,9’luk 250 ml Serum fizyolojik nasıl hazırlanır?(Hesaplamalar standart
miktarlar üzerinden yapılmalıdır. 1000 ml serum fizyolojik içerisinde 0,9 g NaCl vardır)
1000 ml serum fizyolojik için 9 g NaCl gerekiyorsa
250 ml serum fizyolojik için x g NaCl tartılır
1000 ml. x = 250 ml. 9
x=2,25 g NaCl
2,25 g NaCl tartılarak balon jojeye alınır. Örnek bir miktar saf su ile çözündürüldükten
sonra bolon jojenin 250 ml çizgisine kadar saf su konur.
Örnek 2:%0,85’lik 500 ml FTS nasıl hazırlanır? (Hesaplamalar standart miktarlar
üzerinden yapılmalıdır. 1000 mlFTS içerisinde 0,85 g NaCl vardır)
1000 mlFTS için 8,5 g NaCl gerekiyorsa
500 ml FTS için x g NaCl tartılır
1000 ml.x = 500 ml. 8,5g
x=4,25g NaCl
4,25g NaCl tartılarak balon jojeye alınır. Örnek bir miktar saf su ile çözündürüldükten
sonra bolon jojenin 500 ml çizgisine kadar saf su konur
11
Örnek 3: 250 ml ¼ kuvvetinde Ringer çözeltisi nasıl hazırlanır? (Hesaplamalar
standart miktarlar üzerinden yapılmalıdır. 1000 ml¼ kuvvetinde Ringer çözeltisinin
bileşiminde 2,25 g NaCl, 0,105 g KCl, 0,12 g CaCl2, 0,05 g NaHCO3 vardır)
1000 ml Ringer çözeltisi için 2,25 g NaCl gerekiyorsa
250 ml Ringer çözeltisi için x g NaCl tartılır
1000 ml.x = 250 ml. 2,25g
x=0,563 g NaCl tartılır.
1000 ml Ringer çözeltisi için 0,105 g KCl gerekiyorsa
250 ml Ringer çözeltisi için x g KCl tartılır
1000 ml.x=250 ml.0,105 g
x=0,0263 g KCl tartılır.
1000 ml Ringer çözeltisi için 0,12 g CaCl2 gerekiyorsa
250 ml Ringer çözeltisi için x g CaCl2 tartılır
1000 ml.x=250 ml.0,12 g
x=0,03 g CaCl2 tartılır.
1000 ml Ringer çözeltisi için 0,05 g NaHCO3gerekiyorsa
250 ml Ringer çözeltisi için x g NaHCO3 tartılır
1000 ml.x=250 ml.0,05 g
x=0,013 g NaHCO3 tartılır.
0,013 g NaHCO3, 0,03 g CaCl2, 0,0263 g KCl, 0,563 g NaCl olarak tartılan bileşenler
bir balon joje içerisine alınır. Örnek bir miktar saf su ile çözündürüldükten sonra
balonjojenin 250 ml çizgisine kadar saf su konur.
Örnek 4:500ml peptonlu fizyolojik tuzlu su (PFTS) (maximum recovery diluent) nasıl
hazırlanır? (Hesaplamalar standart miktarlar üzerinden yapılmalıdır. 1000 mlpeptonlu
fizyolojik tuzlu su çözeltisinin bileşiminde 1 g pepton, 8.5 g NaCl vardır. )
1000 ml PFTS çözeltisi için 1 g pepton gerekiyorsa
500 ml PFTS çözeltisi için x g pepton tartılır
1000 ml.x=500ml.1 g
x=0,5 g pepton tartılır.
1000 mlPFTS çözeltisi için 8,5 g NaCl gerekiyorsa
500 ml PFTS çözeltisi için x g NaCl tartılır
1000ml.x=500ml.8,5 g
x=4,25 g NaCl tartılır.
0,5 g pepton ve 4,25 g NaCl tartılarak 500 ml’lik bir balon jojenin içerisine alınır.
Örnek bir miktar saf su ile çözündürüldükten sonra bolon jojenin 500 ml çizgisine kadar saf
su konur.
12
Şekil 1.3: Balon joje (250 ml)
1.5. Dilüsyon Çözeltilerinin Sterilizasyona Hazırlanması
Sterilizasyon, bir ortamın mikroorganizmalardan arındırılması işlemi olarak
tanımlanır. Cam malzemelerde olduğu gibi hazırladığımız dilüsyon çözeltilerinde de
mikrobiyolojik işlemlerden önce hazırlanarak sterilize edilmesi gerekir.
Bu amaçla aşağıdaki işlemler yapılır:
Uygun dilüsyon çözeltisinin
hazırlanması için tartım yapılır.
Resim 1.2: Bileşenlerin tartılması
Tartılan bileşenler uygun bir kaba konur
(erlen, kapaklı şişe, tüp vb.) ve üzerine
saf su eklenir.
Resim 1.3:Bileşenlerin saf su ile
çözündürülmesi
13
Çözücü ile çözünenin iyice karışması
sağlanır.
Resim 1.4: Karıştırma
Kapların ağzı pamuk ve alüminyum
folyo ile kapatılır.
Resim 1.5: Kap ağzının kapatılması
Otoklav sterilizasyon için hazırlanır.
Resim 1.6: Sterilizasyon için hazırlık
Dilüsyon çözeltisi otoklav sepetine
konur ve sepet otoklavın içerisine
yerleştirilir.
Resim 1.7: Otoklav sepeti
Otoklavın kapağı kapatılır.
14
Resim 1.8: Otoklav kapağı
Uygun sterilizasyon programı seçilerek
cihaz çalıştırılır (Genellikle 121 °C
sıcaklıkta 1,5 atm basınçta 15-20 dk.
süre ile bekletilir. Ancak kullanılan
numunenin, çözeltinin özelliğine göre
sterilizasyon işlemi farklılık
gösterebilir).
Resim 1.9: Sterilizasyon sıcaklığı
1.6. Steril Çözeltileri Saklama İlkeleri
Steril çözeltileri saklamada amaç, mikroorganizmalardan arındırılmış olan bu
çözeltilerin uygun koşullarda saklanarak bu özelliklerini korumaktır. Mikrobiyolojide steril
çözeltileri saklamak için kullanılan cihazlar genellikle buzdolaplarıdır. Ancak dilüsyon
sıvılarının buzdolaplarında saklarken bazı kurallara dikkat edilmesi gerekir:
Buzdolabının soğutma sisteminin çalıştığı kontrol edilmelidir.
Buzdolabının içerisinde kontaminasyona sebep olabilecek malzemelerle steril
çözeltiler yan yana bulunmamalıdır.
Buzdolabının içerisi belli zaman aralıkları ile dezenfekte edilmelidir.
Buzdolabının kapısı açık tutulmamalıdır.
Çözeltilerin ağızları açılmamalıdır.
Kullanılmadan önce sıvının sterilliği kontrol edilmelidir.
İlk konulanın ilk kullanılmasına özen gösterilmelidir ( FIFO kuralı: First in first
out). Bunun için malzemelerin etiketlenmesi oldukça önemlidir. Etikette
dilüsyon sıvısını hazırlayanın adı, dilüsyon sıvısının adı, hazırlanma tarihi vb.
özellikler yazılmalıdır.
Resim 1.10: Mikrobiyoloji laboratuvarında buzdolabı
15
Şekil1.4: Çözelti etiketi formu
16
UYGULAMA FAALİYETİ
Formülasyona uygun olarak seyreltme çözeltileri (dilüsyon sıvısı)
hazırlayabileceksiniz.
İşlem Basamakları Öneriler
Yapacağınız analizin özelliğine göre
uygun dilüsyon sıvısı türünü belirleyiniz.
Mikroorganizma ve gıdaların özelliğine
göre kullanılan dilüsyon sıvılarının
özelliklerine bakınız.
Hazırlayacağınız çözeltinin miktarını ve
bileşenlerini hesaplayınız.
Dilüsyon sıvısını oluşturan bileşenleri
hesaplarken dikkatli olunuz.
Hesap makinesi kullanınız.
Sonuçlarınızı kontrol ediniz.
Bileşenleri tartınız.
Önlüğünüzü giyiniz.
Eldiven kullanınız.
Tartım yerinin temiz olmasına özen
gösteriniz.
Terazinin çalıştığından ve
kalibrasyonunun olduğundan emin
olunuz.
Tartım malzemelerinin temiz olmasına
özen gösteriniz.
Tartım yaparken hava akımı olmamasına
özen gösteriniz.
Tartım yaptıktan sonra işi biten
bileşenleri yerine koyunuz.
Bileşenleri bir kaba (erlen, balon joje vb.)
alarak üzerine uygun miktarda saf su
ekleyiniz.
Kullandığınız kapların temiz olmasına
özen gösteriniz.
Koyulacak saf su miktarını ölçmek için
dereceli silindir veya balon joje
kullanınız.
Bileşenlerin saf su içerisinde iyice
karışıp çözündüğünden emin olunuz.
Kabın ağzını pamuk ve alüminyum folyo
ile kapatınız.
Pamuk ile alüminyum folyo arasında
kurşun kalemle yazılmış bir etiket
koyabilirsiniz. Çünkü otoklavda kap
üzerindeki yazılar silinebilir.
Pamuğun kabın içine düşmeyecek
şekilde olduğundan emin olunuz.
Alüminyum folyonun pamuğu iyice
sardığından emin olunuz.
UYGULAMA FAALİYETİ
17
Dilüsyon sıvısını sterilize ediniz.
Otoklavın su durumunu kontrol ediniz.
Otoklavın kapağını sıkıca
kapattığınızdan emin olunuz.
Sterilizasyon için en uygun koşulları
belirleyiniz.
Yüksek sıcaklık ve basınç içeren bir
ekipmanla çalıştığınızı asla
unutulmayınız.
Sterilizasyon sonunda dilüsyon sıvısını
tezgah üzerine koyarak soğumasını
bekleyiniz.
Otoklavdan çıkarırken sıcaktan
etkilenmeyen eldiven kullanınız.
Tezgahın temiz ve dezenfekte edilmiş
olmasına özen gösteriniz.
Etiket bilgilerini kontrol ediniz. Eksiklik
varsa gideriniz.
Soğuyan çözeltiyi buzdolabına koyunuz.
Buzdolabının çalıştığından emin olunuz.
İçerisinin temiz olmasına özen
gösteriniz.
Dilüsyon sıvısının ağzının kapalı
olduğundan emin olunuz.
18
ETKİNLİK
Aşağıda verilen etkinliği sınıf ortamında arkadaşlarınızla gerçekleştiriniz.
Üretimi yaptığınız işletme ortamında çalışma arkadaşlarınızla sorumluluk bilinci ve
temizlik ile ilgili anlatan bir sunu hazırlayınız ve sunu sonunda arkadaşlarınızla tartışarak
değerlendirme yapınız.
Değer Sorumluluk bilinci ve temizlik
Konu Birlikte iş yapabilme
Etkinlikler
Sunu hazırlama
laboratuvar temizliği
Birlikte değerlendirme
Kavramlar
Birlikte iş yapabilme, sorumluluk,
yardımlaşma, arkadaşlık ve dostluk
ilişkileri
Yöntem
Gözlem
Beyin fırtınası
Düz anlatım
Değer açıklama
Tartışma
Uygulama
Yaklaşımlar Değer analizi
Değer açıklama
Kazanımlar
1. Sorumluluk bilinci ve hijyenin önemini
kavrar.
2. Birlikte iş yapabilmenin daha etkili
sonuçlar ortaya çıkardığını fark eder.
3. Arkadaşlık ve dostluk ilişkilerinin
önemini kavrar.
4. Sorumlu olmayı öğrenir.
5. Etkili sunum becerilerinin geliştirmenin
önemini fark eder.
6. Laboratuvar temizliğinin önemini
kavrar
Araç-Gereçler Akıllı tahta, bilgisayar, laboratuvar ortamı
19
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Aşağıdakilerden hangisi genel dilüsyon sıvılarından birisi değildir?
A) Saf su
B) Serum fizyolojik
C) Tween 80
D) Tamponlanmış peptonlu su
E) Peptonlu fizyolojik tuzlu su
2. Aşağıdakilerden hangisi tamponlanmış peptonlu suyu meydana getiren bileşenlerden
biri değildir?
A) Pepton
B) Sodyum klorür
C) Disodyumhidrojen fosfat
D) Potasyum dihidrojen fosfat
E) Glikoz
3. Aşağıdakilerden hangisi süt ve süt ürünlerinin mikrobiyolojik analizlerinde kullanılan
seyreltme çözeltisidir?
A) Saf su
B) 1/4 Kuvvetinde Ringer çözeltisi
C) Fizyolojik tuzlu su
D) Tween 80
E) %20’lik glikoz çözeltisi
4. Aşağıdakilerden hangisi dilüsyon sıvılarının seçiminde dikkat edilecek özelliklerden
birisi değildir?
A) Kapların ağızları pamuk ve alüminyum folyo ile kapatılmalıdır
B) Dilüsyon sıvısı, gıdanın mikrobiyal yükünde bir değişikliğe neden olmamalıdır
C) Dilüsyon sıvıları mikroorganizmaların canlılığını olumsuz etkilememelidir
D) Seyreltme çözeltisinin osmotik basıncı ile incelenecek gıdanın osmotik basıncına
eş değer veya çok yakın olmalıdır
E) Gıdanın ve mikroorganizmanın özelliğine uygun olmalıdır
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
20
5. 750 ml ¼ kuvvetinde Ringer çözeltisi hazırlamak için gerekli olan hammaddelerin
miktarları aşağıdakilerden hangisidir? (Hesaplamalar standart miktarlar üzerinden
yapılmalıdır. 1000 ml ¼ kuvvetinde Ringer çözeltisinin bileşiminde 2,25 g NaCl,
0,105 g KCl, 0,12 g CaCl2, 0,05 g NaHCO3 vardır)
A) 1,69 g NaCl- 0,08 g KCl- 0,09 g CaCl- 0,04 g NaHCO3
B) 2 g NaCl- 0,05 g KCl- 0,09 g CaCl- 0,04 g NaHCO3
C) 1g NaCl- 0,08 g KCl- 0,25 g CaCl- 0,04 g NaHCO3
D) 3 g NaCl- 0,15 g KCl- 3,67 g CaCl- 0,04 g NaHCO3
E) 1,69 g NaCl- 0,98g KCl- 0,99 g CaCl- 2,4 g NaHCO3
Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler
doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
6. ( ) Dilüsyon sıvısı hemen kullanılmayacaksa buzdolabında saklanmalıdır.
7. ( ) Seyreltme çözeltileri, 6 ayda bir madde varlığı açısından kontrol edilmelidir.
8. ( ) Dilüsyon sıvıları hazırlandıktan sonra steril edilmeden buzdolabına
kaldırılmalıdır.
9. ( ) Steril bir dilüsyon sıvısının ağzı açıldığı zaman sterilliğini korumaya devam eder.
10. ( ) Dilüsyon (seyreltme), gıda numunesindeki mikroorganizmaların belli oranda
sayısının artırılmasıdır.
11. ( ) Tween 80 yüksek tuz konsantrasyonunda gelişen mikroorganizmaları (halofilik)
ve Vibrio cinsi mikroorganizmaları seyreltmek için kullanılan dilüsyon sıvısıdır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz.
21
UYGULAMALI TEST
Laboratuvar veya atölye ortamında aşağıdaki bileşenleri kullanarak %0.9’luk 500 ml
steril serum fiyolojik hazırlayınız.
%0.9’luk 500 ml serum fizyolojik hazırlanması
Malzemeler
o Kişisel koruyucu donanım:
o Laboratuvar önlüğü
o Eldiven
o İşlemöncesi hazırlık:
o Hesap makinesi
o Defter
o İşlemin yapılması:
o Dezenfektan madde
o NaCl (Sodyum klorür)
o Saf su
o Erlen
o Dereceli Silindir
o Spatül
o Analitik terazi
o Tartım kabı
o Pamuk
o Alüminyum folyo
o Otoklav
o Buzdolabı
22
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çalışma ortamına girerken önlük ve eldiven giydiniz mi?
2. Çalışma için gerekli malzeme ve kimyasalları hazırladınız mı?
3. Çalışmada kullanacağınız cihazları kontrol ettiniz mi?
4. Gerekli hesaplamaları yapıp kontrol ettiniz mi?
5. Dilüsyon sıvısını oluşturan bileşenleri tartınız mı?
6. Uygun bir kapta üzerine saf su ekleyip karıştırdınız mı?
7. Dilüsyon sıvısının ağzını pamuk ve alüminyum folyo ile kapattınız
mı?
8. Dilüsyon sıvısında gerekli etiketlemeyi yaptınız mı?
9. Otoklavı kontrol ettiniz mi?
10. Dilüsyon sıvısını otoklav sepetine koyduznuz mu?
11. Otoklav sepetini otoklava koydunuz mu?
12. Uygun sterilizayon koşullarını girip otoklavı çalıştırdınız mı?
13. Dilüsyon sıvısını uygun koşullarda otoklavda steril ettiniz mi?
14. Dilüsyon sıvısını soğuttunuz mu?
15. Dilüsyon sıvısını buzdolabına koydunuz mu?
16. Çalışma bittikten sonra cihazları kapattınız mı?
17. Kullandığınız malzemeleri ve ortamı temizlediniz mi?
18. Son kontrolleri yapıp kişisel hijyeni sağladınız mı?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.
23
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
Tekniğine uygun olarak analiz numunesinden dilüsyon serileri hazırlayabileceksiniz.
Katı ve sıvı örneklerin dilüsyonu hazırlanırken dikkat edilecek noktalar
nelerdir? Araştırınız.
Dilüsyon oranı ve dilüsyon kavramları nedir? Araştırınız.
Araştırma bulgularınızı öğrenme ortamında arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. DESİMAL ( ONDALIKLI ) DİLÜSYON SERİLERİ
HAZIRLAMA
Mikrobiyolojik analizlerde dilüsyon yapmanın amacı, gıda numunesi içerisindeki
mikroorganizma yoğunluğunu azaltarak mikroorganizmaları sayılabilir hale getirmektir.
Seyreltme yapılmadan ekim yapılacak olursa petri kutusu üzerinde çok sayıda koloni
oluşabilir. Bunların sayımı yapılamaz (Resim 2.1). Bu nedenle gıda örneklerinin çok sayıda
mikroorganizma içerdiği düşünülüyorsa seyreltme yapmak gerekmektedir. Böylece bir gıda
örneğindeki mikroorganizma sayısı seyreltme yaparak kademeli bir şekilde azaltılacak ve
petri kutusunda fazla koloni oluşturmadan mikroorganizma sayımını kolaylaşacaktır.
Şekil 2.1: Dilüsyon ile mikroorganizmaların sayılabilir hale getirilmesi
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ARAŞTIRMA
ÖĞRENME KAZANIMI
24
Resim 2.1: Dilüsyon ile mikroorganizmaların petri kabında sayılabilir hale gelmesi
Örneğin 1 g yoğurt içerisinde yaklaşık 108(100 000 000) adet mikroorganizma
bulunmaktadır. Ancak dilüsyon yapılmadan bu sayının belirlenmesi oldukça zordur. Bu
kadar çok mikroorganizmanın petri kutusunda sayılmasının zorluğu nedeniyle gıda
numunesinin dilüsyon sıvısı kullanılarak dilüsyonlarının yapılması kaçınılmazdır. Bu amaçla
gıda numunesi çözeltisinden belli bir miktar alınarak belli oranlarda ardışık seyreltmeler
yapılarak dilüsyon serileri oluşturulur.
Dilüsyon hazırlanırken kullanılan bazı dilüsyon serileri şunlardır:
Desimal (ondalıklı) dilüsyon serileri: Mikroorganizma yoğunluğunun 10’ar
kat azaltılmasıyla yapılan dilüsyon serileri (1/10, 1/100, 1/1000 gibi).
İki katlı dilüsyon serileri: Mikroorganizma yoğunluğunun 2’şer kat
azaltılmasıyla yapılan dilüsyon serileri (1/2, 1/4, 1/8, 1/16 gibi).
Dört katlı dilüsyon serileri: Mikroorganizma yoğunluğunun 4’er kat
azaltılmasıyla yapılan dilüsyon serileri (1/4, 1/16, 1/32, 1/64 , 1/256 gibi).
Şekil 2.2: Desimal dilüsyon serileri
25
Şekil 2.3: İki katlı dilüsyon serileri
Şekil 2.4: Dört katlı dilüsyon serileri
Yapılacak bir dilüsyon serisinde ne kadar sayıda dilüsyon yapılacağı oldukça
önemlidir. Burada gıdanın niteliği ve tahmini mikrobiyal yükü oldukça önemlidir. Örneğin
peynir ve yoğurt gibi mikroorganizma faaliyetleri sonucu gelişen gıdalarda mikroorganizma
sayısının pastörize süt, içme suyu gibi gıdalara göre daha fazla olması beklenir. Bu nedenle
böyle gıdaların analizinde mikroorganizmaları sayılabilir hale getirebilmek için daha fazla
sayıda dilüsyon yapmak gerekir. Yapılan dilüsyon miktarını ve sayısını belirtmek için
dilüsyon oranı ve dilüsyon faktörü olarak adlandırılan iki kavram kullanılır.
Dilüsyon oranı (Sulandırma oranı):Dilüsyondaki mikroorganizma sayısının orijinal
gıdaya göre kaç defa seyrelmiş olduğunu belirten orandır. 1/10nveya 10
-n ile gösterilir.
Örneğin 10-1
veya 1/10 mikroorganizma sayısının orijinal gıdaya göre 10 defa seyreldiğini
gösterir.
26
Şekil 2.5: Dilüsyon oranının gösterimi
Dilüsyon faktörü: Ekim sonunda petri kutusunda sayılan koloni miktarından gıdanın
1 ml’sinde bulunan mikroorganizma miktarı saptanmasını sağlayan faktördür. 10n ile
gösterilir. Örneğin; 10-3
'lik seyreltiden yapılmış ekimde seyreltmedeki mikroorganizma
sayısı orijinal gıdaya göre 1000 defa seyreldiğinden seyreltme faktörü 1000 (103)’dir ve
sayılan koloni miktarı 1000 ile çarpılarak orijinal gıdanın 1 ml’sinde bulunan
mikroorganizma miktarı bulunur. Şekil 2.2’de 10-5
’e kadar seyreltme yapılmıştır. Yani ana
örnek 100000 (yüz bin) kez seyreltilmiştir. Bu dilüsyon ile yapılan ekimde petri kutusunda
10 adet koloni sayılmıştır. Ancak gerçek örnekteki mikroorganizma sayısını dilüsyon faktörü
ile çarparak bulabiliriz. Yani 10’u 100000 ile çarptığımız zaman gıda örneğinin örneğin 1
ml’sinde 1000000 (bir milyon) mikroorganizma olduğu belirlenir.
Şekil 2.6: Dilüsyon faktörünün gösterimi
10-1 10-2 10-3 10-4 10-5
27
2.1. Desimal (Ondalıklı)Dilüsyon Serileri Hazırlanırken Dikkat
Edilecek Noktalar
Sterilizasyon ve aseptik koşulların sağlanması için dilüsyon işlemlerinin bunzen
beki alevi yanında veya biyogüvenlik kabininde yapılması gerekir.
Aktarılacak örnek, aktarmadan hemen önce kuvvetli bir biçimde çalkalanarak
homojen bir karışım sağlanmalıdır. Bu maçla vorteks karıştırıcı kullanılabilir.
dilüsyon serileri hazırlarken dikkat edilecek en önemli konu, her aktarmada ayrı
bir steril pipetin kullanılması gerekliliğidir.
Karıştırma işleminden sonra steril pipetle tüpteki örnek 1–2 kere çekilerek
bırakılmalı, bırakma anında kesinlikle üflenmemelidir.
Eğer ekim öncesinde mikroorganizmaların canlandırma işlemi yapılacaksa, bu
süre geçerli değildir. Canlandırma işleminin ne kadar süre ile yapılacağı
talimatta belirtilmelidir.
Kuru gıdalarla, hardal, fındık ezmesi, krema gibi zor eriyen numunelerde
erimeyi kolaylaştırmak için ilk seyreltmenin yapılacağı erlene sterilizasyon
öncesi cam boncuk atılmalıdır.
Katı gıda örneğinin homojenizasyonunda 10 g örneğin konulduğu 90 ml’lik
dilüsyon sıvısı ile hazırlanan çözeltinin dilüsyon oranının 10-1
olduğu
unutulmamalıdır.
Dilüsyon işlemleri ile ekim arasında geçen süre kısa olmalı, işlemler 15 dakika
içinde bitirilmelidir. Homojenizasyonla ekim arası en çok 30 dakika olmalıdır.
Aksi takdirde hızlı çoğalan bakterilerin sayısı artabilir.
2.2. Desimal (Ondalıklı) Dilüsyon Hazırlama
Hesaplama kolaylığı açısından gıda numunelerindeki mikroorganizma sayılarını
belirlemek için yapılan seyreltme yöntemlerinden en çok kullanılanı desimal (ondalıklı)
seyreltmedir. 10’un alt katları şeklinde 10-1
(1/10), 10-2
(1/100), 10-3
(1/1000), 10-4
(1/10 000)
giden seri dilüsyonlara desimal (ondalık) dilüsyonlar denir. Ancak gıda numunesinin katı
veya sıvı olması durumuna göre desimal dilüsyonların yapılmasında bazı farklılıklar söz
konusudur.
2.1.1. Sıvı Gıdadan Desimal Dilüsyon Hazırlama
Sıvı gıdalardan (süt, meyve suyu, su vb.) alınan numuneler herhangi bir ön işlemden
geçirilmeden doğrudan seri dilüsyon işlemi gerçekleştirilebilir.
28
Şekil 2.7: Sıvı gıda numunesinin desimal dilüsyonu
Dilüsyon işlemleri yapılmadan önce dikkat edilmesi gereken en önemlikoşul
sterilizasyon ve aseptik koşulların devam ettirilmesidir. Bu işlemlerin tamamında kullanılan
malzemelerin hepsi steril olmak zorundadır. Bunun yanında işlem esnasında çevreden
mikroorganizma kontaminasyonunu önlemek için aseptik koşullar sağlanmalıdır. Bu amaçla
dilüsyon işlemleri bunzen bek alevi yanında veya biyogüvenlik kabini içerisinde
yapılmalıdır.
Sıvı gıda numunesinden yapılırken şu adımlar izlenir:
Sıvı gıda numunesi steril bir erlenin içerisine
konur ve ağzı kapalı bir şekilde bekletilir.
Analizden önce steril tüplerin içerisinde ise
9’ar ml steril dilüsyon sıvıları bulunur.
Aktarma işlemi cam, plastik veya mikropipet
kullanılır(Şekil 2.8).
Şekil 2.8: Dilüsyon hazırlama araç
gereçleri
Sıvı gıda numunesinden 1 ml sıvı alınır ve 1.
tüpe aktarılır (Şekil 2.9).
Şekil 2.9: Sıvı gıda numunesinin
alınması ve aktarılması
29
1. tüpe yapılan aktarma sonunda 1. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda
numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı
zamanda 10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur
(Şekil 2.10).
Şekil 2.10: 10-1
oranında dilüsyon
hazırlanması
1. tüpten 1 mlsıvı alınır ve 2. tüpe aktarılır.
Yapılan aktarma sonunda 2. tüpte toplam
hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml
dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda 10 kat (1/10)
seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca
göre 100 kat (1/100) seyreltme yapılmış olur
(Şekil 2.11).
Şekil 2.11: 10-2
oranında dilüsyon
hazırlanması
2. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 3. tüpe aktarılır.
Yapılan aktarma sonunda 3. tüpte toplam
hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml
dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda 10 kat (1/10)
seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca
göre 1000 kat (1/1000) seyreltme yapılmış olur
(Şekil 2.12).
Şekil 2.12: 10-3
oranında dilüsyon
hazırlanması
Bazı durumlarda mikrobiyal yükün fazla olması durumunda çokça dilüsyon işlemi
yapılmak zorunda kalınabilir. Bu durum uzun ve zahmet alıcı bir durumdur. Bu açıdan çift
desimal (100 kat) seyreltme yaparak işlem kolaylığı sağlanabilir. Buna göre kapların
içerisine 9 ml dilüsyon sıvısı yerine 99 ml dilüsyon sıvısı konur. İşlem adımları normal
desimal dilüsyonlarda olduğu gibi tekrarlanır. Ancak unutulmaması gereken dilüsyon oranı
ve dilüsyon faktörlerinin 100’er 100’er değiştiğidir (10-2
, 10-4
, 10-6
, 10-8
, 10-10
gibi.). Bu
işlemlerde de seril ve aseptik ortam koşullarının korunmasına özen gösterilmelidir (Şekil
2.13).
30
Şekil 2.13: Sıvı gıda numunesinde çift desimal dilüsyonun yapılması
2.1.2. Katı Gıdadan Desimal Dilüsyon Hazırlama
2.1.2.1. Homojenizasyon
Homojenizasyon, genellikle katı ve yarı katı gıdaların bir seyreltme çözeltisi içinde
eşit dağılımını sağlayan bir işlemdir. Katı ve yarı katı gıdalar analize alınmadan önce
homojenizasyon çözeltisi içerisinde homojen hale getirilir.
Resim 2.2: Homojenizasyon
Homojenizasyon işlemi genel olarak 1:9 oranında yapılır. Yani 9 kısım
homojenizasyon sıvısı 1 kısım gıda karışımı homojenize edilir.
Homojenizasyon için suda kolay erimeyen katı materyal, karıştırıcı ya da parçalayıcı
ile homojenizasyon yapılmaktadır. Anaerobik mikroorganizmalar için karıştırıcı
kullanılmamalıdır. Bu tip numuneler, içinde kum olan havanda ezilmelidir.
31
Resim 2.3: Stomacher(parçalayıcı) ve blender(karıştırıcı)
Parçalayıcı ile yapılacak homojenizasyonda numune steril bir naylon torbanın
içerisine konur ve üzerine dilüsyon sıvısı ilave edilir (genellikle 10 g numune:90 ml dilüsyon
sıvısı). Makine içerinde bulunan iki pedal, numune torbası üzerinde ileri geri hareket ederek
nazikçe ama etkili bir biçimde dilüsyon sıvısı ile numuneyi iyice karıştırmaktadır. Bu işlem
sırasında dilüsyon sıvısı örneğin dokuları içerisine nüfuz etmekte ve bu işlemin
tekrarlanmasıyla analiz için uygun solüsyon oluşturulmaktadır
Şekil 2.14: Stomacherin(parçalayıcı) pedal hareketi
2.1.2.2. Homojenizasyon işleminde dikkat edilmesi gerekenler
Dondurulmuş gıdalar orijinal ambalajı içinde buzdolabında (0-4°C’de), en çok
18 saatte çözündürülmelidir. Çabuk eriyen donmuş gıda örnekleri 35°C’de 15
dakikada çözündürmelidir.
Kremalı pasta gibi farklı kısımları bulunan gıdalarda her kısımdan analiz örneği
alınmalıdır.
Tartım steril bir saat camı, petri kutusu veya alüminyum folyoya yapılmalıdır.
Genel olarak mikrobiyolojik analizlerde 10 g (ml) gıda ve üzerine 90 ml
seyreltme sıvısı konur. Bu durumda seyreltme oranı 1/10’dur. Ancak bazı
durumlarda 25 g veya 50 g örneğin homojenize edilmesi tercih edilebilir. Bu
durumda 225 veya 450 ml homojenizasyon sıvısı kullanılmalıdır.
Et, meyve, sebze gibi katı gıdalardan tartım yapılmadan önce boyutları uygun
bir şekilde küçültülebilir. Bazı durumlarda boyutları küçültülse de tam tartım
yapmak zordur. Bu şekilde tam tartıma ulaşmaya uğraşmak yerine seyrelme
sıvısının miktarı ayarlanarak standart seyreltme oranı ayarlanabilir. Böyle bir
durumda seyreltme sıvısı miktarının hesaplanması şu şekilde yapılır:
10 g örnek yerine 20 g örnek tartıldı ise;
32
10 g örnek için 90 ml dilüsyon sıvısı gerekiyorsa
20 g örnek için x ml dilüsyon sıvısı gerekir
10 g.x ml= 20 g.90 ml
x= 180ml dilüsyon sıvısı
Bisküvi, makarna gibi kuru gıdalar ve peynir karıştırıcıyla ; et ve ürünleri ise
parçalayıcıyla homojenize edilir.
Homojenizasyonda parçalayıcı veya karıştırıcının hızı ve karıştırma süresi çok
iyi ayarlanması gerekmektedir. Uzun süreli ve yüksek hızda parçalama işlemi
mikroorganizma hücrelerinin ısınma nedeniyle veya merkezkaç kuvvetinin
etkisiyle mekaniksel olarak zarar görmesine neden olacağından sonuçların hatalı
olmasına neden olur. Çok kısa süreli ve düşük hızda parçalamada ise
homojenizasyon tam sağlanamadığından gıdadaki mikroorganizmaların hepsi
sıvı faza geçemezler. Bu durumda hatalı sayıma neden olur.
Homojenizasyon sırasında gıda örneği oda sıcaklığında olmalıdır.
Buzdolabından çıkarılan örnek hemen homojenize edilirse homojenizasyon
sırasında az da olsa ısı artışı olacağından sıcaklık farkı nedeniyle ısıya duyarlı
mikroorganizmalar zarar görebilir. Bu da hatalı sonuç alınmasına neden olur.
Kuru gıdalarda, özellikle Gram (-) bakterileri osmotik şoktan korumak için
kademeli homojenizasyon uygulanmalıdır. Bunun için steril bir erlene 10 g
örnek ve üzerine 10 ml seyreltme çözeltisi konularak örneğin ıslanması sağlanır.
Daha sonra geriye kalan seyreltme sıvısı ilave edilir.
Kuru gıdalarda ve hardal, fındık ezmesi, krema gibi zor eriyen gıdalarda
erimeyi kolaylaştırmak için ilk seyreltmenin yapılacağı erlene sterilizasyon
öncesi 6mm çapında cam boncuk atılabilir.
Un, hazır çorba gibi gıdalar 1:9 oranında homojenize edilemez. Pıhtılaşma
meydana gelir. Bu nedenle bu tip gıdalarda ilk seyreltme 1:19 oranında yapılır.
Baharat gibi suda tam erimeyen gıdalarda ilk seyreltinin yapıldığı erlen (1/10)
oda sıcaklığında 5 dakika bırakılır sonra steril bir pipetle sıvının üst tarafından
10 ml çekilerek steril bir tüpe aktarılır. Buradan dilüsyonlar hazırlanır.
Bakteri sayısının düşük olması beklenen şeker, yoğurt gibi suda kolaylıkla
eriyen gıdalarda ilk seyreltme 1:4 oranında yapılabilir.
Clostridium gibi anaerobik bakterilerin aranması ve sayımı için örneğin
homojenizasyonunda karıştırıcı kullanılmamalıdır. Karıştırıcı bıçaklarının
dönüşü ve merkezkaç kuvvetinin etkisi ile oluşan anaerob bakterilerin hava ile
temas etmesine neden olur. Bu durum ise anaerob mikroorganizmalarının zarar
görmesine sebep olur. Bu nedenle anaerobik bakterilerin aranacağı örneklerde
laboratuvar tipi rende, havan veya değirmenler kullanılmalıdır.
Tereyağı gibi yağların homojenizasyonunda 30-32°C sıcaklığında
homojenizasyon sıvıları kullanılmalıdır. Bu tip ürünlerde kullanılan pipetlerin
de ısıtılmış olması gerekmektedir.
Karıştırıcı dakikada 1500-2000 devir hızla çalıştırılmalı, homojenizasyon süresi
en düşük hızda bile 2,5 dakikayı geçmemelidir. Karıştırıcıda homojenizasyon
yaparken örnek üzerine homojenizasyon sıvısının bir kısmı ilave edilir ve
karıştırıcı çalıştırılır. Homojenize edilen örnek steril bir erlene alınarak
33
karıştırıcı içine geride kalan homojenizasyon sıvısı konarak karıştırıcı çalkalanır
ve sıvı erlene ilave edilir.
Parçalayıcı ile yapılacak homojenizasyonda örnek, içinde homojenizasyon sıvısı
bulunan steril bir torbaya aktarılır. Torba aygıttaki yerine yerleştirilir.
Parçalayıcı ile iki dakikada homojenizasyon sağlanır.
2.1.2.3. Katı Gıdadan Desimal Seri Dilüsyon
Dilüsyon işlemleri yapılmadan önce dikkat edilmesi gereken en önemli koşul
sterilizasyon ve aseptik koşulların devam ettirilmesidir. Bu işlemlerin tamamında kullanılan
malzemelerin hepsi steril olmak zorundadır. Bunun yanında işlem esnasında çevreden
mikroorganizma kontaminasyonunu önlemek için aseptik koşullar sağlanmalıdır. Bu amaçla
dilüsyon işlemleri bunzen bek alevi yanında veya biyogüvenlik kabini içerisinde
yapılmalıdır.
Katı gıda numunelerinin dilüsyonunda şu adımlar izlenir:
Analiz edilecek katı gıda numunesinden 10 g tartılır.
Tartılan gıda numunesi 90 ml dilüsyon sıvısı içeren ortama aktarılır. Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur.
Katı gıda numunesinin özelliğine göre karıştırıcı veya parçalayıcı homojenizasyonu
gerçekleştirilir.
Homojenizasyondan sonra numuneden sıvı gıda numunesinden 1 ml sıvı alınır ve 1.
tüpe aktarılır 1. tüpe yapılan aktarma sonunda 1. tüpte toplam hacim 10 ml olur (1
ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda 10 kat (1/10) seyreltme
yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 100 kat (1/100) seyreltme yapılmış olur.
1. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 2. tüpe aktarılır. Yapılan aktarma sonunda 2. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 1000 kat (1/1000)
seyreltme yapılmış olur.
2. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 3. tüpe aktarılır. Yapılan aktarma sonunda 3. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 10000 kat (1/10000)
seyreltme yapılmış olur.
3. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 4. tüpe aktarılır. Yapılan aktarma sonunda 4. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 100 000 kat (1/100
000) seyreltme yapılmış olur.
4. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 5. tüpe aktarılır. Yapılan aktarma sonunda 5. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 1 000 000 kat (1/1 000
000) seyreltme yapılmış olur.
5. tüpten 1 ml sıvı alınır ve 6. tüpe aktarılır. Yapılan aktarma sonunda 6. tüpte
toplam hacim 10 ml olur (1 ml gıda numunesi+9 ml dilüsyon sıvısı). Aynı zamanda
10 kat (1/10) seyreltme yapılmış olur. Ancak başlangıca göre 10 000 000 kat (1/10
000 000) seyreltme yapılmış olur.
34
Şekil 2.15: Katı gıda numunesinin tartılması
Şekil 2.16: Katı gıda numunesinin desimal dilüsyonu
Dilüsyon işlemleri bek alevi yanında veya
biyogüvenlik kabininde yapılmalıdır.
35
UYGULAMA FAALİYETİ
Tekniğine uygun olarak analiz numunesinden dilüsyon serileri hazırlayabileceksiniz
(Katı ve sıvı gıda örneğinden 10-5
’e kadar seyreltme yapma)
İşlem Basamakları Öneriler
Dilüsyon yapılacak katı ve sıvı gıda
örneğini, çalışma ortamını ve steril
çalışma ekipmanlarını hazırlayınız.
Mikrobiyoloji laboratuvarında çalışma
kurallarına özen gösteriniz.
Çalışma önlüğü, eldiven vb. kişisel
koruyucu donanımlar kullanınız.
Çalıştığınız ortamın dezenfekte
edilmesine özen gösteriniz.
Kullandığınız ekipmanların steril
olduğuna dikkat ediniz.
Dilüsyonlarınızı bek alevinde veya
biyogüvenlik kabininde yapınız.
Katı gıda numunesinden 10 g tartınız.
Sıvı gıda numunesinden 1 ml alınız.
Analitik terazinizin çalışır durumda ve
kalibrasyonunun olduğunu kontrol
ediniz.
Pipetle aldığınız miktarı kontrol ediniz.
Tarttığınız katı numuneyi 90 ml dilüsyon
sıvısına aktarınız.(10-1
, 1/10 seyreltme).
Aldığınız sıvı numuneyi 9 ml dilüsyon
sıvısına aktarınız.(10-1
, 1/10 seyreltme).
Gıda numunenizin özelliğine göre uygun
dilüsyon sıvısını belirleyiniz.
Dilüsyon sıvısını önceden hazırlayınız
ve steril ediniz.
Analiz işleminden önce dilüsyon
sıvısının hazır olması gereklidir.
Katı örneğinizi homojenize ediniz.
Homojenizasyonda parçalayıcı veya
karıştırıcı kullanabilirsiniz.
Bu cihazların kullanacağınız
kısımlarının steril olmasına zen
gösteriniz. Örneğin, karıştırıcının iç
kısmının, parçalayıcının numune
torbalarının steril olmasına özen
gösteriniz.
Homojenize örnekten (katı)pipet ile 1 ml
alarak içerisinde 9 ml dilüsyon sıvısı
içeren tüpe aktarınız ve ağzını kapatarak
karıştırınız. (10-2
, 1/100 seyreltme).
Sıvı örneğin 10-1
’lik dilüsyonundan 1 ml
alarak 9 ml dilüsyon sıvısı içeren tüpe
aktarınız ve ağzını kapatarak karıştırınız.
Kullandığınız pipet ve dilüsyon
sıvılarının steril olmasına özen
gösteriniz.
Kapaklı tüp kullanmak daha kullanışlı
olabilir.
Karıştırma işleminde vorteks adı verilen
tüp karıştırıcı cihazlar kullanılabilir.
UYGULAMA FAALİYETİ
36
(10-2
, 1/100 seyreltme). İşlemleriniz bittiğinde kullandığınız
mikroorganizma bulaşıklı
ekipmanlarınızı otoklavlayınız ve
temizleyiniz.
10-2
seyreltmelerden 1’erml alarak
içerisinde 9 ml dilüsyon sıvısı içeren tüpe
aktarınız ve ağzını kapatarak karıştırınız.
(10-3
, 1/1000 seyreltme).
10-3
seyreltmelerden 1’erml alarak
içerisinde 9 ml dilüsyon sıvısı içeren tüpe
aktarınız ve ağzını kapatarak karıştırınız.
(10-4
, 1/10000 seyreltme).
10-4
seyreltmelerden 1 ml alarak
içerisinde 9 ml dilüsyon sıvısı içeren tüpe
aktarınız ve ağzını kapatarak karıştırınız.
(10-5
, 1/100000 seyreltme).
Çalışma sonrası işlemlerinizi yapınız.
Yaptığınız çalışmanın deney raporunu
hazırlayınız.
Ellerinizi her çalışma sonrasında
yıkayınız.
Çalışma ortamını temizleyiniz.
Kullanılan araç ve gereçleri
temizleyiniz.
Önlüğünüzü çıkarıp asınız.
37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Aşağıdakilerden hangisinde katı bir gıda numunesinden tartılması gereken miktar
doğru verilmiştir?
A) 5 g
B) 10 g
C) 15 g
D) 20 g
E) 25 g
2. Aşağıdakilerden hangisinde desimal dilüsyondaki dilüsyon oranı doğru verilmiştir?
A) 1/2
B) 1/4
C) 1/6
D) 1/8
E) 1/10
3. Aşağıdakilerden hangisinde 10-3
dilüsyondaki dilüsyon faktörü aşağıdakilerin
hangisinde doğru verilmiştir?
A) 10
B) 100
C) 1000
D) 10000
E) 100000
4. Aşağıdakilerden hangisinde homojenizasyonla ekim arasındaki en çok süre farkı
doğru verilmiştir?
A) 20
B) 30
C) 40
D) 50
E) 60
Aşağıdaki cümlelerin başında boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler
doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.
5. ( ) Kremalı pasta gibi farklı kısımları bulunan gıdalarda her kısımdan analiz örneği
alınmalıdır.
6. ( ) Parçalayıcı ile yapılacak homojenizasyonda numune steril olmayan bir naylon
torbanın içerisine konur ve üzerine dilüsyon sıvısı ilave edilir
7. ( ) Homojenizasyon sırasında gıda örneği oda sıcaklığında olmalıdır.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
38
Aşağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü yazınız.
8. Gıda numunesi çözeltisinden belli bir miktar alınarak belli oranlarda ardışık
seyreltmeler yapılarak …………………………………..oluşturulur.
9. Mikroorganizma yoğunluğunun 10’ar kat azaltılmasıyla yapılan dilüsyonlara
……………………………………denir.
10. ……………………………………dilüsyon yapıldıktan sonra yapılan ekim sonunda
petri kutusunda sayılan koloni miktarından gıdanın 1 ml’sinde veya l gramında
bulunan mikroorganizma miktarı hesaplanmasını sağlayan faktördür.
11. Dilüsyon esnasında aseptik koşulları sağlamak için
………………………………….veya …………………………..kabininde çalışılması
gerekir.
12. ………………………………genellikle katı ve yarı katı gıdaların bir seyreltme
çözeltisi içinde eşit dağılımını sağlayan bir işlemdir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise “Uygulamalı Test”e geçiniz.
39
UYGULAMALI TEST
Laboratuvar veya atölye ortamında aşağıdaki bileşenleri kullanarak sıvı gıda
numunesinden 10-5
’e kadar seri dilüsyon hazırlayınız.
Süt numunesinde desimal dilüsyon yapma
Malzemeler
o Kişisel koruyucu donanımlar
o Laboratuvar önlüğü
o Eldiven
o Maske
o Dilüsyon öncesi hazırlık (Dilüsyon sıvısının hazırlanması)
o Dezenfektan madde
o Hesap makinesi
o Defter
o Saf su
o Erlen
o Dereceli Silindir
o Spatül
o Analitik terazi
o Tartım kabı
o Manyetik karıştırıcı
o Pamuk
o Alüminyum folyo
o Otoklav
o Dilüsyon esnasında
o ¼ kuvvetinde ringer dilüsyon sıvısı içeren erlen ve tüpler (Steril)
o Süt numunesi
o Pipet (Cam veya plastik, steril)
o Karıştırıcı (steril)
o Bunzen bek
o Vorteks
40
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çalışma ortamına girerken kişisel koruyucu donamım (önlük ve
eldiven vb.) giydiniz mi?
2. Çalışma dilüsyon öncesinde gerekli malzeme ve dilüsyon sıvılarını
hazırladınız mı?
3. Çalışmada kullanacağınız cihazları kontrol ettiniz mi?
4. Kullanacağınız malzeme ve sıvıların dilüsyon işleminden önce steril
ettiniz mi?
5. Çalışma ortamında aseptik ortam sağladınız mı? (bek alevi veya
biyogüvenlik kabini)
6. İlk kaba (erlen vb.) 90 ml tüplere 9’ar ml dilüsyon sıvısı koydunuz
mu?
7. 10 ml veya 10 g gıda numunesi hazırladınız mı?
8. 90 ml dilüsyon sıvısına aktardınız mı? (1. Tüp)
9. Numune homojenize ettiniz mi? (Katı ise)
10. Homejenize numuneden 1 ml sıvı alıp 1. Tüpe aktardınız mı? (10-1
dilüsyon)
11. 1. tüpten 1 ml sıvı alıp 2. Tüpe aktardınız mı? (10-2
dilüsyon)
12. 2. tüpten 1 ml sıvı alıp 3. Tüpe aktardınız mı? (10-3
dilüsyon)
13. 3. tüpten 1 ml sıvı alıp 4. Tüpe aktardınız mı? (10-4
dilüsyon)
14. 4. tüpten 1 ml sıvı alıp 5. Tüpe aktardınız mı? (10-5
dilüsyon)
15. Çalışma bittikten sonra cihazları kapattınız mı?
16. Kullandığınız mikroorganizmalarla bulaşık malzemeleri otoklavlayıp
temizlediniz mi?
17. Son kontrolleri yapıp ortamı temizlediniz mi?
18. Çalışma sonunda kişisel hijyeninizi sağladınız mı?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru “Modül Değerlendirme ”ye geçiniz.
41
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül ile kazandırılmak istenilen bilgi ve becerilerin kazanılıp kazanılmadığını ya da
ne derece kazanıldığını (kazandırılacak davranışların tamamını kapsayan) ölçebilen, modül
sonunda öğrencinin kendini değerlendireceği uygulamalı ölçme araçları (iş ve performans
testleri vb.) aracı hazırlanmalıdır.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1. Çalışma ortamına girerken kişisel koruyucu donamım (önlük ve
eldiven vb.) giydiniz mi?
2. Çalışma ortamını dezenfekte ettiniz mi?
3. Aseptik bir çalışma ortamı sağladınız mı? (bunsen bek alevi yanında
veya biyogüvenlik kabininde)
4. Dilüsyon sıvısı için gerekli malzemeleri hazırladınız mı?
5. Dilüsyon sıvısını hazırlamak için gerekli bileşenleri hesapladınız mı?
6. Bileşenleri tarttınız mı?
7. Bileşenleri saf suda çözdünüz mü?
8. Dilüsyon sıvısını otoklavlayarak steril ettiniz mi?
9. Dilüsyon sıvısını buzdolabında sakladınız mı?
10. Dilüsyon işlemi için gerekli malzemeleri ve sıvıları steril ettiniz mi?
11. Dilüsyon yapılacak gıda numunesinden 10 g veya 10 ml hazırladınız
mı? (Katı gıda numunesini 90 ml dilüsyon sıvısına koyunuz)
12. Homojenize gıda numunesinden 1 ml alarak 9 ml dilüsyon sıvısı
içerek tiüpe aktardınız mı? (10-1
)
13. Bir önceki tüpten 1 ml alarak bir sonraki tüpe aktararak seri
dilüsyonlar yaptınız mı? (10-2
,10-3
,10-4
,10-5
…)
14. Dilüsyon işlemi bittikten sonra mikroorganizma kontamine olmuş
malzemelerinizi otoklavladınız mı?
15. Malzemelerinizi temizlediniz mi?
16. Kullandığınız cihazları kapattınız mı?
17. Çalışma ortamını temizleyerek dezenfekte ettiniz mi?
18. Çalışma sonunda kişisel hijyeninizi sağladınız mı?
19. Gerekli kontrolleri yaptıktan sonra laboratuvardan (veya atölyeden)
ayrıldınız mı?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
42
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1 C
2 E
3 B
4 A
5 A
6 Doğru
7 Doğru
8 Yanlış
9 Yanlış
10 Yanlış
11 Yanlış
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’İN CEVAP ANAHTARI
1 B
2 E
3 C
4 B
5 Doğru
6 Yanlış
7 Doğru
8 Dilüsyon serileri
9 Desimal dilüsyonlar
10 Dilüsyon faktörü
11 Bunsen bek veya
biyogüvenlik
12 Homojenizasyon
CEVAP ANAHTARLARI
43
KAYNAKÇA
CAPPUCCINO, James,Natalie, SHERMAN, Microbiology: a Laboratory
Manual, DorlingKindersleyPvt. Ltd., Hindistan, 2006,
HALKMAN, Kadir, Gıda Mikrobiyolojisi Uygulamaları, Başak Matbaacılık
Ltd. Şti, Ankara, 2005.
HARLEY, John P, LaboratoryExercises in Microbiology,McGraw-
HillScienceEngineering, 2004.
MUTLU, Mehmet Burçin (Editör) ve ark.,Gıda Kalite ve Kontrolü, Anadolu
Üniversitesi yayınları No: 2065, Eskişehir, 2010.
TEMİZ, Ayhan, Genel Mikrobiyoloji Uygulama Teknikleri, Hatiboğlu
Yayınevi, 2000.
TSE, Mikrobiyolojik Muayeneler İçin Dilüsyonlar Hazırlanınasına Dair
Genel Kurallar,TS6235, Ankara, 1988.
TSE, Mikrobiyolojik Muayeneler İçin Analiz Numunelerinin Ve
Dilüsyonların Hazırlanması,TS 7895, Ankara, 1990.
YAŞA, İhsan, Bilge Hilal, ÇADIRCI, Mikrobiyal Fizyoloji Uygulama Kitabı
(2. Baskı), Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 2010.
HALKMAN, Kadir, Katı Besiyerinde Kullanılan
Yöntemler,http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/DosyaGoster.aspx?DIL=1
&BELGEANAH=2921&DOSYAISIM=110030101.pdf (Erişim Tarihi:
02.08.2016/ 11.00).
KAYNAKÇA