1

ความแปรปรวนของคณภาพการหงตมในขาวพนธพนเมองจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน 2

Genotypic variation of cooking qualities in local rice varieties from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 3

Provinces 4

….. 5

….… 6

บทคดยอ 7

ประเทศไทยเปนจดศนยกลางความหลากหลายของพนธกรรมขาวพนเมองทส าคญแหงหนงของโลก โดยเฉพาะอยาง8

ยงลกษณะทางคณภาพการหงตมซงนบวาเปนลกษณะทส าคญในการคดเลอกของเกษตรกรในแตละพนท บอกถงปญหาวา9

ท าไมเราตองท าเรองน การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนความแปรปรวนทางพนธกรรมของคณภาพการหงตม ระดบ10

อณหภมแปงสก ปรมาณอมโลส และคาความคงตวแปงสก ในขาวพนธพนเมองทเกบรวบรวมจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย 11

และแมฮองสอน จ านวน 344 ตวอยาง พบวาสดสวนของตวอยางขาวสวนมากของทง 3 จงหวด เชยงใหม เชยงรายและ12

แมฮองสอนเปนชนดอณหภมแปงสกต า มากกวาปานกลางและสง โดยมสดสวนเปนขาวไรและขาวนา 45:54, 87:13 และ 13

90:10 ในทง 3 จงหวดทกลาวขางตน เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ตามล าดบ จงหวดเชยงใหม และเชยงราย พบ14

ตวอยางขาวสวนมาก รอยละ 60 และ 43 ทระดบความสง 901-1,100 เมตร รอยละ 60 และ 43 ตามล าดบ จงหวดแมฮองสอน15

พบตวอยางขาวมากทสดทระดบความสง 701-900 เมตร รอยละ 41 จากปรมาณอมโลสของตวอยางขาวจากทง 3 จงหวด พบ16

ขาวสวนมากเปนขาวเจา มเพยงเลกนอยเทานนทเปนขาวเหนยว และพบตวอยางขาวทอยระหวางขาวเหนยวและขาวเจาเปน17

สดสวนรอยละ 29, 36 และ 23 ในจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ตามล าดบ และพบวาตวอยางขาวจากจงหวด18

เชยงใหมและเชยงราย มลกษณะของแปงสกทง 3 แบบคอชนดแขงกระดาง ปานกลาง และออน ในสดสวนใกลเคยงกน 19

ส าหรบตวอยางขาวอมโลสต า สวนในจงหวดแมฮองสอนพบลกษณะของแปงสกทง 3 แบบ ทงในขาวทมอมโลสต าและปาน20

กลาง จากความสมพนธของเมอน าปรมาณอมโลสและคาความคงตวแปงสกมาพลอทกราฟความสมพนธ สามารถแบงชนด21

2

ของขาวไดเปน 13 กลม ซงขอมลนจะสามารถน าไปใชประโยชนในการคดเลอกพนธขาวเพอการบรโภคและการปรบปรงพนธ22

ขาวใหมลกษณะตามความตองการตอไป (ขาดสถานท ระยะเวลาในการศกษา วธการศกษาวาท าอยางไร?) 23

ค าส าคญ: ขาว, คณภาพการหงตม, ปรมาณอมโลส, ความคงตวแปงสก,อณหภมแปงสก 24

25

Abstract 26

Thailand has been recognized as one of the center of rice diversity among the world regions, especially 27

for the cooking quality which are the characters used by farmers for the selection of rice growing in each area. 28

This study aimed was to evaluate genotypic variation of cooking qualities including gelatinization temperature, 29

amylose content and gel consistency among 344 local rice samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and 30

Mae Hong Son provinces. The result demonstrated that Mmost of the collected samples had low gelatinization 31

temperature. The proportion of rice samples for upland and lowland rice was found at 45:54, 87:13 and 90:10 in 32

Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces, respectively. Most rice samples from Chiang Mai (60%) 33

and Chiang Rai (43%) were collected at 901-1,100 m from the average mean sea level, while in Mae Hong Son, 34

41% of rice samples were collected at 701-900 m. Amylose analysis showed that most of almost all samples 35

collected from the 3 provinces were non-glutinous type, only a few samples were glutinous type. While, 29, 36 36

and 23% of the samples were found as an intermediate between non-glutinous and glutinous types at Chiang Mai, 37

Chiang Rai and Mae Hong Son, respectively. Gel consistency analysis among non-glutinous rice showed found 3 38

types of cooked rice texture (hard, medium and soft texture) in low amylose samples with the similar proportion 39

between Chiang Mai and Chiang Rai. The samples from Mae Hong Son also showed found 3 types of cooked 40

rice texture both in the low and medium amylose content. The scatter plots between amylose content and gel 41

3

consistency had divided the collected rice samples from 3 provinces into 13 groups which can be useful for the 42

selection of rice for consumption ers and breeding of rice varieties with premium cooking quality in the future. 43

Keywords: Rice, Cooking quality, Amylose content, Gel consistency, Gelatinization temperature 44

45

บทน า 46

ประเทศไทยอยในแหลงตงอยในเขตรอนชนใกลเสนศนยสตร ซงถอจดวาเปนศนยกลางความหลากหลายของ47

พนธกรรมขาวทส าคญแหลงหนงในโลก ท าใหประเทศไทยมความหลากหลายของชนดขาวและพนธ ขาวสง โดยเฉพาะขาว48

พนธพนเมองทมความส าคญในการน ามาใชเปนฐานพนธกรรมขาวในการปรบปรงพนธขาวใหมลกษณะทตองการ เชน การทน49

โรคและแมลงศตรพช เปนตน (สงกรานต, 2537) จากการเกบรวบรวมพนธขาว ทกจงหวดของประเทศไทย ไดจ านวน 23,903 50

ตวอยาง พบวามขาวพนเมองจ านวน 17,093 ตวอยาง ขาวสายพนธด 2,335 ตวอยาง ขาวสายพนธจากตางประเทศ 3,391 51

ตวอยาง ขาวปา 1,065 ตวอยาง และขาวอนๆ 19 ตวอยาง (ฉววรรณ, 2543) ในจ านวนนพบวาขาวพนธพนเมองมความ52

หลากหลายทางพนธกรรมสงทสด เนองจากมโครงสรางภายในประชากรในลกษณะของ Heterogeneous population 53

(Frankel et al,. 1995) ขาวพนธพนเมองทมความหลากหลายภายในประชากร จะสามารถปรบตวและรกษาเสถยรภาพของ54

ผลผลตใหเขากบสภาพแวดลอมทแปรปรวนไดดกวาพนธบรสทธ (Brush, 2000) ซงการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทไม55

เหมอนกน ขนอยกบทองถนหรอสภาพภมประเทศของทองถนนนๆ (Frankel et al., 1995) ความแปรปรวนภายในลกษณะ56

ตางๆ ทพบในพนธพนเมอง เปนผลมาจากการปรบตวทเฉพาะเจาะจงตอสภาพแวดลอมในทองถนนนๆ (Harlan, 1992) และ57

รวมไปถงคณภาพอน ๆ ทถกคดเลอกไวในชมชน โดยเฉพาะเชน คณภาพการหงตม ทนบวามความส าคญมาก เนองจาก58

เกษตรกรทกพนทจะคดเลอกพนธขาวทนยมบรโภคภายในชมชนไวเปนอนดบแรก 59

คณภาพการหงตมของขาวสามารถวเคราะหไดจากคณสมบตทางเคมและองคประกอบ ปจจยทท าใหขาวพนธตาง ๆ 60

มคณภาพการหงตมทแตกตางกน ไดแก ปรมาณอมโลส ซงเปนสาเหตท าใหขาวสกมความเหนยวลดลง หรอรวนมากขน และ61

ท าใหขาวนมนอยลง ทงน เนองจากคณสมบตการคนตวของอมโลสทสกแลว และขาวทมปรมาณอมโลสสงจะดดน าไดมากใน62

4

ระหวางการหงตม จงท าใหเมอหงสกแลวจะไดขาวสวยรวนฟไมเหนยวตดกน ท าใหขาวสกขยายปรมาตรมากกวาขาวทม63

ปรมาณอมโลสต า ขาวทมปรมาณอมโลสเทากน อาจมความแขงของขาวสกแตกตางกนอน เนองจากคณสมบตความคงตว64

แปงสกมอตราการคนตวไมเทากน ท าใหแปงสกมความแขงและออนแตกตางกน ซงขาวทมคาความคงตวของแปงสกแขง เมอ65

หงเปนขาวสวยจะไดขาวทแขงกระดางมากกวาขาวทมคาความคงตวแปงสกออน ระยะเวลาในการหงตม ขนอยกบอณหภม66

แปงสก ซงความแตกตางของคณภาพการหงตมนน เกดจากความแปรปรวนอนเนองจากพนธกรรม สภาพแวดลอม และ67

ปฏสมพนธของทงสองปจจย ปจจยทมผลตอความแปรปรวนทางพนธกรรมเกดจากการผนแปรของลกษณะทปรากฏและความ68

หลากหลายของลกษณะทางพนธกรรม ซงเปนผลมาจากการเพมจ านวนประชากรหรอขนาดพนทในการเพาะปลก การผสม69

ขามระหวางประชากร และการคดเลอกของเกษตรกร (Brown, 2000) สภาพแวดลอมทมความแตกตาง ยอมสงผลใหพชเกด70

การตอบสนองทแตกตางกนออกไปในแตละทองถน เชน ระดบความสงของพนท ชนดของดน คาความเปนกรด-ดาง ปรมาณ71

น าฝน และธาตอาหารในดน เปนตน เปนไปไดวาพนธกรรมขาวทปลกในทองถนตาง ๆ จะมความแตกตางของคณภาพการหง72

ตมทแตกตางกน การทดลองนมวตถประสงคเพอประเมนความแปรปรวนของคณภาพการหงตมในขาวพนธพนเมองทเกบ73

รวบรวมมาจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ขอมลทไดจากการศกษาครงนจะสามารถน ามาใชในการคดเลอก74

พนธขาว เพอการใชประโยชนดานการบรโภคและรวมถงการปรบปรงพนธ ขาวใหมคณภาพการหงตมตามความตองการของ75

ผบรโภคตอไป 76

77

อปกรณและวธการวธการศกษา 78

การเกบรวบรวมตวอยาง 79

เกบรวบรวมตวอยางขาวจากเกษตรกรในพนท 3 จงหวด คอ เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ทงหมดจ านวน 344 80

ตวอยาง แบงเปนจงหวดเชยงราย 76 ตวอยาง เชยงใหม 120 ตวอยาง และแมฮองสอน 148 ตวอยาง บนทกขอมลตามจงหวด 81

(เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน) พนทปลก (ขาวไรและขาวนาสวน) และความสงจากระดบน าทะเล 82

วธการทดลอง 83

5

การเตรยมตวอยาง 84

อปกรณใชอะไรบางในการเกบตวอยางและวเคราะหคณภาพ (เนนตรงคณภาพ) 85

วธการศกษา – เกบอยางไร ในยงฉางหรอในแปลงปลกอยางไร ขนาด....กรม/กก./.. 86

น าตวอยางมากะเทาะเปลอกแลวแบงตวอยางออกเปน 2 สวน โดยสวนแรกน าไปทดสอบหาคาการสลายตวในดาง 87

และสวนท 2 น าไปบดละเอยดใหเปนผงแปง และรอนผานตะแกรงความละเอยด 60 mesh ส าหรบทดสอบหาปรมาณอมโลส88

และคาความคงตวแปงสก 89

การวเคราะหคณภาพการหงตม 90

การทดสอบปรมาณอมโลส (Amylose content) โดยใชวธทดสอบหาปรมาณอมโลส (งามชน, 2547) จ านวน 2 ซ า91

อานคาความเขมของสสารละลายดวยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอรทความยาวคลน 620 นาโนเมตร เปรยบเทยบกบคาของ92

กราฟมาตรฐาน (Standard curve) และจดประเภทขาวตามปรมาณอมโลสออกเปน 4 กลม ดงน ปรมาณอมโลส 0-2 % 93

จดเปน ขาวเหนยว สวนขาวเจาจดเปน 3 กลม คอ อมโลสต า 10-19 % ปานกลาง 20-25 % และสง 25-34 % (Juliano, 94

1971) 95

การวเคราะหคาความคงตวแปงสก (Gel Consistency) โดยประยกตจากวธของ Cagampang et al. (1973) และ 96

Juliano et al. (1980) วดคาระยะทางทแปงไหลไป โดยใชพนธขาวดอกมะล 105 (ความคงตวแปงสกออน) เปนพนธ97

เปรยบเทยบ และจ าแนกประเภทดงน แปงสกแขง (ระยะทางทไหลนอยกวา 40 มม.) แปงสกปานกลาง (ระยะทาง 40-60 มม.) 98

และแปงสกออน (ระยะทางมากกวา 60 มม.) 99

การวเคราะหคาอณหภมแปงสก (Gelatinization temperature) โดยใชคาการสลายตวในดางของเมลด (alkali 100

spreading test) ในสารละลายดาง 1.7% potassium hydroxide (KOH) ตามวธทดสอบหาปรมาณขาวเจาอนทไมใชขาวหอม101

มะลไทยปน (งามชน, 2545) โดยใชขาวพนธขาวดอกมะล 105 ซงมระดบการสลายตวในดางสงเปนพนธตรวจสอบ ซง102

สามารถแปรผลเปนระดบอณหภมแปงสกดงน ระดบ 1-3 อณหภมแปงสกสง (>75 °ซ) ระดบ 4-5 อณหภมแปงสกปานกลาง 103

(70-74 °ซ) และระดบ 6-7 อณหภมแปงสกต า (<70 °ซ) 104

6

การวเคราะหขอมล 105

ปรมาณอมโลส คาความคงตวแปงสกและอณหภมแปงสกน าเสนอโดยใชในดานความถในการกระจายตวของจ านวน106

ตวอยาง จ าแนกตามจงหวด (เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน) พนทปลก (ขาวไร และขาวนาสวน) และความสงจาก107

ระดบน าทะเล 108

109

110

111

112

ผลการทดลองและวจารณผลการทดลอง 113

อณหภมแปงสก 114

ตวอยางขาวจากแตละจงหวดเมอน ามาทดสอบระดบการสลายตวในดางทบงชถงระดบอณหภมแปงสก พบวาม115

สดสวนของพนธขาวทบงบอกถงระดบ+แปงสก ตงแตระดบต า กลางและสง แตกตางกน (Figure 1) โดยจงหวดเชยงใหม 116

เชยงราย มสดสวนของตวอยางขาวทระดบอณหภมแปงสกทง 3 ระดบ เปนไปในท านองเดยวกน โดยใกลเคยงกน สดสวน117

ตวอยางขาวทอณหภมแปงสกต า กลางและ สง ในจงหวดเชยงใหม คอ รอยละ 71, 28 และ 2 ตามล าดบ จงหวดเชยงรายม118

สดสวนตวอยางขาวทอณหภมแปงสกต าและกลางเทานน รอยละ 70 และ 30 ตามล าดบ ไมพบตวอยางขาวทมอณหภมแปง119

สกสง จงหวดแมฮองสอนพบตวอยางขาวทเปนแบบอณหภมแปงสกสงจ านวนรอยละ 14 และมสดสวนของตวอยางแบบ120

อณหภมแปงสกต าและปานกลางและสงรอยละ 64, และ 22 และ 14 ตามล าดบ แสดงใหเหนวาประชากรของทง 3 จงหวดน 121

นยมบรโภคขาวทมอณหภมแปงสกต าหรอขาวทมเนอสมผสออนนมมากกวาอณหภมแปงสกสงหรอเนอสมผสแขง จงเกบรกษา122

พนธกรรมขาวพนเมองดงกลาวไวในชมชน เฉพาะจงหวดแมฮองสอนเทานนทพบตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกสงมากกวา123

จงหวดอน เปนไปไดวาในจงหวดแมฮองสอนมจ านวนชนเผาพนเมองทมความแตกตางกนมากกวาทจงหวดอน ๆ ท าใหความ124

ขอคดเหน[c1]: (ไมตองน าเสนอขอมลสวนนแตใหวเคราะหหาความสมพนธของอะไร อยางไร)

7

นยมในการบรโภคขาวมหลายประเภท ซงจากรายงานพบวาจงหวดแมฮองสอนมชนเผาพนเมองถง 7 ชาตพนธ ไดแก กะเหรยง 125

ลาห (มเซอ) ลซ (ลซอ) ลวะ มง จนยนานและปะโอ (ส านกงานจงหวดแมฮองสอน, 2556) 126

127

128

129

130

Figure 1 Proportion of 366 rice sample separated by in 3 levels of gelatinization temperature (high, medium, low) 131

analyzed by alkaline spreading test among 336 samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong 132

Son provinces. 133

เมอแบงระดบอณหภมแปงสกจากคาการสลายตวในดางของเมลดขาวตามชนดของขาวไรและขาวนาพบวามสดสวน134

แตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 2) สดสวนของตวอยางขาวไรและขาวนาในจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน คอ 135

45:54, 87:13 และ 90:10 ตามล าดบ ซงจงหวดเชยงใหมมสดสวนของขาวไรตอขาวนาใกลเคยงกน ในขณะทเชยงรายและ136

แมฮองสอน พบวาตวอยางขาวสวนมากเปนขาวไร มเพยงสวนนอยทเปนขาวนา สาเหตดงกลาวนาจะมาจากพนทท านาและ137

ปลกขาวพนเมองในสองจงหวดหลงนนมความสงมากกวาในจงหวดเชยงใหม การปลกขาวไรจงเหมาะสมในพนทดงกลาว138

มากกวา เนองจากพนทสงมความลาดชน ไมสามารถขงน าเพอปลกขาวนาได ขาวนาของทง 3 จงหวดพบเฉพาะตวอยางขาวท139

มระดบอณหภมแปงสกต าและปานกลางเทานน แตพบในสดสวนของตวอยางขาวทแตกตางกน ขาวนาของจงหวดเชยงใหมม140

สดสวนตวอยางขาวทมระดบอณหภมแปงสกต ามากกวาระดบปานกลางถง 4 เทา เชยงรายมเฉพาะระดบอณหภมแปงสกปาน141

กลางจ านวนรอยละ 13 ของตวอยางทเกบในจงหวดทงหมด และแมฮองสอนมสดสวนตวอยางขาวทมระดบอณหภมแปงสกต า142

มากกวาอณหภมแปงสกปานกลางประมาณ 2 เทา ในขาวไรพบวาจงหวดเชยงใหม ตวอยางขาวสวนมากมระดบอณหภมแปง143

สกต า รองลงมาเปนระดบปานกลาง และสง ตามล าดบ จงหวดเชยงรายมจ านวนตวอยางทมระดบอณหภมแปงสกปานกลาง144

2

ขอคดเหน[c2]: เปนเหตผลจรงหรอไม? การมขาวหลายชนดเหตใดขาวจงแขง ขาวออนไดหรอไม? หรอขาวทท าใหขาวแขง พฤตกรรมบรโภค?

ขอคดเหน[c3]: จากแหลงใด? ไมไดบอกวธการ

ขอคดเหน[c4]: ในกราฟต า??

8

เปนครงหนงของระดบต า และจงหวดแมฮองสอน มตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกทง 3 ระดบคอ ต า ปานกลาง และสง โดยม145

สดสวนของตวอยางขาวรอยละ 57, 19 และ 14 ตามล าดบ จะเหนวาทงในขาวไรและขาวนาของทง 3 จงหวดมตวอยางขาวทม146

อณหภมแปงสกต ามากกวาสง ส าหรบตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกสงพบเฉพาะในตวอยางขาวไรจากจงหวดเชยงใหมและ147

แมฮองสอน และตวอยางขาวนาจากจงหวดเชยงใหมเทานน แสดงใหเหนถงความแตกตางในการปลกขาวพนเมองทเปนชนด148

ขาวนาและขาวไรของทง 3 จงหวด ทนาจะมสาเหตมาจากหลายปจจย นอกจากความแตกตางของชนเผาพนเมองในพนทตาง 149

ๆ ทกลาวไปแลวขางตน อาจจะยงมเรองของความอดมสมบรณของดน น าซงหมายถงการชลประทานและความสงจาก150

ระดบน าทะเลปานกลางในแตละพนทดวย 151

152

Figure 2 Frequency distribution of rice sample separated in 3 levels of gelatinization temperatures (high, medium 153

and low) among upland and lowland rice samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 154

provinces. 155

156

Freq

uenc

y (%

)

ขอคดเหน[c5]: อธบายวาอณหภมแปงสกเกยวของกบขาวไรและขาวนา อยางไร

9

เมอแบงระดบอณหภมแปงสกตามความสงของพนทปลกขาวจากระดบน าทะเลปานกลาง 5 ระดบ คอ < 500, 501-157

700, 701-900, 901-1,100 และ> 1,100 เมตร พบวามความแตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 3) ในจงหวดเชยงใหม พบ158

ตวอยางขาวสวนมากรอยละ 60 อยทระดบความสง 901-1,100 เมตร โดยในจ านวนนรอยละ 57 เปนขาวทมระดบอณหภม159

แปงสกต า และรอยละ 3 มระดบอณหภมแปงสกปานกลาง ไมพบตวอยางขาวทระดบความสง > 1,100 เมตร ในจงหวด160

เชยงรายพบสดสวนตวอยางขาวทระดบความสง < 500, 701-900 และ 901-1,100 เมตร ในสดสวนรอยละ 34, 23 และ 43 161

ตามล าดบ ไมพบตวอยางขาวทระดบความสง 501-700 และ >1,100 เมตร โดยทระดบความสง 701-900 และ 901-1,100 162

เมตร พบตวอยางขาวชนดอณหภมแปงสกต ามากกวาปานกลาง ยกเวนทระดบความสง < 500 เมตร พบวามสดสวนอณหภม163

แปงสกต าเทากบปานกลาง ในจงหวดแมฮองสอนพบตวอยางขาวททกระดบความสง โดยมสดสวนตวอยางจากความสงต าสด164

ไปสงสดคอรอยละ 4, 12, 41, 16 และ 27 ตามล าดบ ตวอยางขาวสวนมากเกบไดจากทระดบความสง 701-900 เมตร โดยพบ165

ตวอยางขาวทระดบอณหภมแปงสกต า ปานกลางและสง ในสดสวน 12, 19 และ 10 ตามล าดบ 166

167

Figure 3 Frequency distribution of rice sample separated in 3 levels of gelatinization temperatures analyzed by 168

alkaline test among difference 5 heights of the area from average แกไขในกราฟดวย mean sea level. 169

ขอคดเหน[c6]: การแสดงกราฟไมชดเจนโดยเฉพาะเมอพดรวมของแมฮองสอน เนองจากเปนการรวบรวมอณหภมแปงสกจากระดบความสงโดยไมมกราฟคารวมอธบายยากตอการเขาใจ นาจะมกราฟแทงทแสดงคารวม

10

ปรมาณอมโลส 170

ปรมาณอมโลสเมอจ าแนกตามชนดขาวเหนยว , ขาวเจา และขาวเหนยวกงขาวเจา พบวามตวอยางขาวในสดสวนท171

แตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 4 ) ทง 3 จงหวดพบสดสวนตวอยางขาวสวนมากเปนขาวเจา มเพยงเลกนอยเทานนทเปน172

ขาวเหนยว ท าใหคาดคะเนไดวาเกษตรกรทปลกขาวพนธพนเมองใน 3 จงหวดนนยมบรโภคขาวเจามากกวาขาวเหนยว และ173

นอกจากนนยงพบวาตวอยางขาวทเกบมาจากทง 3 จงหวดมตวอยางขาวทไมสามารถจ าแนกไดวาเปนขาวเหนยวหรอขาวเจา 174

เนองจากมปรมาณอมโลสอยระหวางขาวเหนยวและขาวเจาเปนสดสวนรอยละ 29, 36 และ 23 ในจงหวดเชยงใหม เชยงราย 175

และแมฮองสอน ตามล าดบ ซงขาวเหนยวกงขาวเจาดงกลาวนาจะเกดจากการปนกนของขาวทง 2 ชนด จากการเกบและ176

คดเลอกพนธของเกษตรกรในพนทตาง ๆ ทจะคดเลอกจากลกษณะทางสณฐานวทยาเปนส าคญ มากกวาการวเคราะห177

คณลกษณะทางเคม ซงรายงานการวจยทผานมาพบวาในการคดเลอกพนธกรรมขาวจากลกษณะทางสณฐานวทยาของเมลด178

ทเหมอนกน มชอเรยกเหมอนกน แตกลบพบวาเปนขาวคนละพนธกน โดยฉววรรณ (2543) พบวา การตงชอของแตละตวอยาง179

พนธจะตงขนตามความพอใจของเกษตรกรหรอเจาของพนธ โดยมไดประเมนคณลกษณะประจ าพนธทางดานเคมหรออน ๆ ท180

สามารถท าไดยากกวา ดงนนจงมโอกาสทจะพบวามการตงชอพนธซ ากนของเกษตรกรหรอเจาของพนธ ทจะตงตามสถานท 181

แหลงทพบหรอสถานททเกบรวบรวม ตามลกษณะรปพรรณสณฐานทพบ ตามจงหวด ตามชอของคน ดอกไม ผลไม สตวเลยง 182

หรอสงของ และชอทบงบอกความหมายอน ๆ 183

184

Figure 4 Proportion of rice sample separated by amylose content into glutinous rice, intermediate rice and non-185

glutinous rice from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 186

ขอคดเหน[c7]: จ าเปนตองระบหรอไม ความสมเหตสมผล??

11

เมอจ าแนกตวอยางขาวเฉพาะขาวเจาทเปนตวอยางทพบสวนมากในแตละพนท โดยแบงเปนขาวเจาอมโลสต า ปาน187

กลาง และสง น ามาจ าแนกตามชนดขาวไรและขาวนา ของทง 3 จงหวด พบวามสดสวนตวอยางขาวทแตกตางกนในแตละ188

จงหวด (Figure 5 ) พบตวอยางขาวทมปรมาณอมโลสต ามากกวาสงทงในขาวไรและขาวนาของจงหวดเช ยงใหมและ189

แมฮองสอน สวนในจงหวดเชยงรายพบเฉพาะขาวเจาอมโลสต า ทงในขาวไรและขาวนา แสดงใหเหนวาขาวพนธพนเมองทเกบ190

มาสวนมากเปนขาวเจาชนดออนมากกวาชนดแขงซงเปนความชอบในการบรโภคของประชากรในพนทดงกลาว ซงตรงกบ191

ขอมลทไดจากการวเคราะหระดบอณหภมแปงสกทไดกลาวไวขางตน เชนเดยวกบการวเคราะหปรมาณอมโลสตามระดบความ192

สงจากระดบน าทะเลปานกลาง (Figure 6) 193

194

Figure 5 Frequency distribution of rice sample separated by amylose content (low, medium and high) of upland 195

rice and lowland rice from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 196

ขอคดเหน[c8]: จ าแนกอยางไร

ขอคดเหน[c9]: มขอมลใดกลาวไว?

ขอคดเหน[c10]: ยงไมมการกลาวถงใดๆ

12

197

Figure 6 Frequency distribution of rice sample separated by amylose content of 5 differentce heights from 198

average mean sea levels from the total samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 199

provinces. 200

201

คาความคงตวแปงสก 202

เมอน าขาวเจาทมระดบอมโลสต า ปานกลาง และสง มาจ าแนกคาความคงตวแปงสก ทจะบงบอกวาขาวทหงสกแลว 203

เมอปลอยใหเยนลงจะมลกษณะของแปงสกเปนชนดแขงกระดาง ปานกลาง หรอออน ในแตละระดบอมโลส พบความแตกตาง204

ในตวอยางขาวทเกบมาจากแตละจงหวด (Figure 7) ในจงหวดเชยงใหมท.พบวาขาวสวนมากมปรมาณอมโลสต า มลกษณะ205

ของแปงสกทง 3 แบบ คอชนดแขงกระดาง ปานกลาง หรอออน ในสดสวนใกลเคยงกน เชนเดยวกบตวอยางขาวทพบในจงหวด206

เชยงราย สวนในจงหวดแมฮองสอนพบลกษณะของแปงสกทง 3 แบบ ในขาวทงทมปรมาณอมโลสต าและปานกลาง ถงแมวา207

การจ าแนกลกษณะของแปงสกโดยใชคาความคงตวของแปงสกนนจะนยมทดสอบในขาวทมระดบอมโลสสง เพอจ าแนกขาว208

แขงทมชนดของแปงสกแตกตางกน แตจากการทดสอบครงนกชใหเหนเชนกนวาทระดบอมโลสต าและปานกลางของตวอยาง209

ขอคดเหน[c11]: ไมใกลกน

13

ขาวทเกบมาจากแตละจงหวดมชนดของแปงสกแตกตางกน ซงขอมลดงกลาวจะเปนประโยชนอยางมากในการปรบปรงพนธ210

ขาวเพอใหมลกษณะของคณภาพหงตมตามความตองการการน าไปใชประโยชน เชนในบางกรณอาจจะตองการขาวออนทเมอ211

หงสกแลวยงคงรปเหมอนเดมไมเละจนเกนไป หรอผบรโภคบางรายอาจจะชอบทจะบรโภคขาวทมลกษณะตรงกนขามกเปนไป212

ได 213

214

215

216

217

218

219

220

Figure 7 Frequency distribution of rice sample separated by gel consistency test into hard, medium and soft 221

textures among the 3 different amylose contents from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai 222

and Mae Hong Son provinces. 223

ความสมพนธของ.........กบ..... 224

ซงเมอน าตวอยางขาวทงหมดมาพลอทกรากฟารศกษจากความสมพนธระหวางปรมาณอมโลสและความคงตวแปง225

สก ท าใหสามารถจดกลมของตวอยางขาวโดยใชปรมาณอมโลสได 4 กลม ไดแก กลมทมลกษณะขาวสกเหนยว (a) ขาวสก226

เหนยวนม (2b) ขาวสกคอนขางรวนแตไมแขง (c) และกลมทมลกษณะขาวสกรวนและแขง (d) และจ าแนกไดอก 4 กลม ตาม227

คาความคงตวแปงสก ไดแก กลมทมลกษณะแปงสกแขงกระดาง (A) กลมทมแปงสกแขง (B) กลมทมแปงสกปานกลาง (C) 228

และกลมทมแปงสกออน (D) (Figure 8) และเมอพจารณาความสมพนธรวมกนระหวางปรมาณอมโลสและคาความคงตวแปง229 ขอคดเหน[c12]: วธการด าเนนงาน

14

สกกท าใหสามารถจ าแนกกลมของตวอยางไดทงหมด 13 กลม ดงน กลมท 1 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะแขงและรวน แตม230

แปงสกออนเมอปลอยไวใหเยน กลมท 2 เมลดขาวมลกษณะคอนขางรวนแตไมแขง และแปงสกมลกษณะแขงกระดาง กลมท 3 231

เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะคอนขางรวนแตไมแขง แตแปงสกมความแขงเมอปลอยใหเยน กลมท 4 เมลดขาวหงสกคอนขาง232

รวนแตไมแขง และมแปงสกออนปานกลาง กลมท 5 เมลดขาวเมอหงสกจะคอนขางรวนแตไมแขง และแปงสกมลกษณะออน 233

กลมท 6 เมลดขาวจะมลกษณะเหนยวนม แตมลกษณะแปงสกแขงกระดาง กลมท 7 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะเหนยวนม 234

แตมแปงสกลกษณะแขง กลมท 8 เมลดขาวสกมความเหนยวนม และมแปงสกออนปานกลาง กลมท 9 เมลดขาวสกมลกษณะ235

เหนยวนม และแปงสกมลกษณะออน กลมท 10 เมลดขาวสกมลกษณะเหนยว และมลกษณะแปงสกแขงกระดาง กลมท 11 236

เมลดขาวสกมลกษณะเหนยว และมแปงสกแขง กลมท 12 เมลดขาวสกมลกษณะเหนยวและมแปงสกออนปานกลาง และกลม237

ท 13 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะเหนยว และมแปงสกลกษณะออน โดยมจ านวนตวอยางขาว 1, 6, 6, 11, 10, 28, 43, 61, 238

55, 3, 3, 7 และ 11 ตวอยางตามล าดบ ซงขอมลดงกลาวเปนประโยชนอยางมากในการคดเลอกตวอยางขาวพนเมองไปใชใน239

การปรบปรงพนธใหมลกษณะทตองการ หรอการคดเลอกคณภาพการหงตมโดยผบรโภค 240

241

242

15

243

Figure 8 Relationship between amylose content and gel consistency among the 245 rice samples collected form 244

Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 245

246

เอกสารอางอง 247

ฉววรรณ วฒญาโน. 2543. ขาวพนเมองไทย. เอกสารวชาการ ศนยปฏบตการและเกบเมลดเชอพนธขาวแหงชาต ศนยวจยขาว248

ปทมธาน. สถาบนวจยขาว. กรมวชาการเกษตร. 215 หนา. 249

งามชน คงเสร. 2545. คณภาพขาวและการตรวจสอบขาวหอมมะลไทย. เอกสารวชาการกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตร250

และสหกรณ ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 124 หนา. 251

สงกรานต จตรากร. 2537. ขาว: ทรพยากรพนธกรรมศนยวจยขาวปทมธาน. สถาบนวจยขาว. กรมวชาการเกษตร. 74 หนา. 252

0

5

10

15

20

25

30

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Amylo

se co

ntent

(%)

Gel consistency (mm.)

คออะไร???

1

2 3 4 5

6 7 8 9

10 11 12 13

(D) (B) (C) (A) (d)

(c)

(b)

(a)

16

ส านกงานจงหวดแมฮองสอน. 2556. ขอมลส าคญจงหวดแมฮองสอน. ส านกงานจงหวดแมฮองสอน กลมงานขอมลสารสนเทศ253

และการสอสาร. 27 หนา. 254

Brown, A.H.D. 2000. The genetic structure of crop landrace and the challenge to conserve them in situ on farm. In 255

Gene in the field: On-Farm Conservation of Crop Diversity. Lewis Publishing Company Limited. U.S.A. pp. 256

29-48. 257

Brush, A.B. 2000. Genes in the field. On-farm conservation of crop diversity.ควรใสจ านวนหนา? 258

Cagampang B. G., Perez C.M. and Juliono B. O. 1973 A gel consistency test for eating quality rice. J. Science. 259

Food Agric. 24: 1589-1594. 260

Frankel, O.H., A.D.H. Brown and J.J. Burdon. 1995. The conservation of plant biodiversity. Cambridge: 261

Cambridge University Press. 299. 262

Harlan, J.R. 1992. Crops & Man second Edition. Madision. Wisconsin, USA: 284. 263

Oka, H.I. 1988. Origin of cultivated rice. Japan scientific societies press. Honorary fellow, National Institute of 264

Genetics, Misima, Japan: pp. 254. 265

Juliano, B.O. 1971. A Simplified Assay for Milled-rice Amylose. Cereal Sci. Today 16: 334-338,340,360 266

Lanceras, J., Huang, Z.L, Naivikul, O., Vanavichit, A., Ruanjaichon, V., and Tragoonrung, S. (2000) Mapping of 267

genes for cooking and eating qualities in Thai jasmine rice (KDML105). DNA Res 7: 93–101. 268

269

270

271