genetyczne podłoże nowotworzenia - pracownicy.uwm.edu.plpracownicy.uwm.edu.pl/wasowicz/w11.pdf ·...
TRANSCRIPT
Rozmnażanie i wzrost komórek są ściśle kontrolowane
Rozmnażanie i wzrost komórek są ściśle kontrolowane
Połączenia komórek ze sobą i substancja pozakomórkową
Fibroblasty (żółte) w
„kokonach” z fibronektyny
(czerwona)
Nowotwór pojawia się, gdy komórki wyrwą się spod kontroli
Powstawanie nowotworu jest
procesem wieloetapowym
Inicjacja
Progresja
Powstawanie nowotworu jest
procesem wieloetapowym
Inwazja
Przerzuty
Cechy komórek nowotworowych
• Zmniejszone zapotrzebowanie na czynniki wzrostu
• Brak hamowania wzrostu w warunkach niekorzystnych
• Nie potrzebują podłoża do wzrostu• Wykazują zmiany morfologiczne (np.stosunek jądro/cytoplazma)
• Szybciej wychwytują glukozę z otoczenia
• Nie produkują fibronektyny
• Wytwarzają proteazy (aktywator plazminogenu)
• Wykazują zmiany ekspresji genów• Mają niestabilne genomy wykazujące aberracje chromosomowe
Wirusy mogą wywoływać nowotwory
• Pierwszym nowotworem dla którego udowodniono etiologię wirusową był miesak Rouss’a (wirus Rouss’a)
• W niektórych wirusach onkogennych znaleziono geny odpowiedzialne za przeksztalcanie normalnych komórek w komórki nowotworowe.
• Geny te nazwano onkogenami.• Odpowiedniki tych genów stwierdzono w genomach
normalnych komórek.• Geny te nazwane zostały protoonkogenami.
Wirusy onkogenne
Klasy onkogenów
• I. Czynniki wzrostu (onkogeny dominujące)– sis - zmutowana forma PDGF
• II. Receptory czynników wzrostu (onkogeny dominujące)– ErbB - zmutowana forma receptora EGF
• III. Wewnątrzkomórkowe przekaźniki (onkogeny dominujące)– src - zmutowana kinaza tyrozynowa
– ras - zmutowane białko G
• IV. Czynniki transkrypcji (onkogeny dominujące)– fos - zmutowany czynnik transkrypcji AP1
– myc - zmutowane białko regulujące transkrypcję
• V. Antyonkogeny (onkogeny recesywna)– Rb
– p53
Protoonkogeny-onkogeny
Białka G jako onkogeny
Antyonkogeny
• Antyonkogeny są genami białek odpowiedzialnych za regulację podziałów komórkowych.
• Antyonkogeny hamują podziały komórkowe, stanowiąc rodzaj „bezpiecznika” uniemożliwiającego niekontrolowany podział komórki
• Czynniki wzrostu, poprzez całą kaskadę regulacyjnąhamują działanie antyonkogenów, umożliwiając przeprowadzenie procesu mitozy
• Antyonkogeny są nazywane „onkogenami recesywnymi”, gdyż potrzebne jest wyłączenie obu kopii antyonkogenu, aby wywołać chorobęnowotworową
• Mutacje w genach przeciwnowotworowych prowadządo powstawania nowotworów w młodym wieku
Antyonkogeny
• Antyonkogeny sa odpowiedzialne za dziedziczne formy nowotworów
• P53 (zespół Li-Fraumeni) – liczne nowotwory różnych tkanek
• BRCA1 i BRCA2 – nowotwory sutka
Antyonkogeny
• Antyonkogeny sa odpowiedzialne za dziedziczne formy nowotworów
• APC, MCC, DCC – nowotwory jelita grubego i odbytu
Antyonkogeny
• Antyonkogeny sa odpowiedzialne za dziedziczne formy nowotworów
• Rb - retinoblastoma
Powstawanie nowotworu jest
procesem wieloetapowym
Historia jednego nowotworu
Czynniki onkogenne (karcinogeny)
• Fizyczne– Promieniowanie UV– Promieniowanie jonizujące
• Chemiczne– Karcinogeny bezpośrednie (związki mutagenne)
– Karcinogeny pośrednie
• Biologiczne– Adenowirusy
– Herpeswirusy
– Retrowirusy• Szybkie
• Powolne
Wirusy onkogenne
(retrowirusy powolne)
Czynniki promocyjne
• Czynniki promocyjne nie wywołują zmian w genomie– niektóre związki chemiczne
• estry forbolu• estrogey
• adrogeny• związki immunosupresyjne
– podwyższona temperatura
– drażnienie tkanek– stany zapalne
– stres (!)
• Czynniki promocyjne indukują podziały normalnych komórek, ewentualnie obniżają zdolność układu immunologicznego do zwalczania komórek nowotworowych