geneak eta manipulazio genetikoa
TRANSCRIPT
Geneak eta manipulazio genetikoa
ADN geneen materiala
• Kromosamak proteinez eta ADNez osatuta daude.
• ADN-a herentziazko materiala da.
• Prozezua horrela da:– Interfasean filamentu
fin eta luzeak– Mitosian Kromosomak
bikoiztuta
ADN molekularen egitura• ADN-aren helize
bikoitzaren eredua (Francis Crick eta James Watson)
• Molekula luzea bi kate eta helize forma biribildua du.
• Nukleotidoak monosakarido batez (pentosa), nitrogenatuko basez (A, C, G, T) eta talde fosforiko batez osatuta daude.
• A T-rekin juntatu behar da, eta C G-rekin
ADN-aren funtzioak
• Genetika informazioa eramatea.• Karaktere agerpena kontrolatzea• Zelulaz zelula transmititzea.
ADN-a informazio dauka bere barruan
• Nukleotido segidaren ordena desberdina da.
• Mezu kodeatua eramaten du
• Kromosoma bakoitzak ADN molekula bat eta gene asko ditu.
Geneen informazioa
• Herentziazko karaktere bat izateko, dagokion genea izan behar du.
• Proteina egokia sintetizatzea.
Kode geneteikoa• Proteina desberdin
sortzeko beharrezkoa den informazioa du ADN-a.
• ADN-a ``Itzultzeko´´ kode genetikoa erabiltzen da.
• Nukleotido bakoitza nitrogenodun oinarriarekin irudikatzen da.
• Hiru nukleotido hirukode bat osatzen dute.
• Hirukote bat material genetikoa eramaten duen unitate txikiena da.
Mezu genetikoaren itzulpena
• Proteinak zitoplasman sortzen dira eta funtzioa nukleoan.
• Itzulpena:– Lehenengo etapa: ADN zatiaren kopia.– Bigarren etapa: Dagokion proteina
ekoitzi.
Erreplikazioa
• Nukleotidoren baturak hauts eta kate bakoitza kremaiera baten antzera bereizi.
• Kate bat bestearen moldea da.
• Bi ADN molekula berdin berdinak informazio genetiko berarekin.
• Kopia eraginkorra baina ez perfektua.
Mutazioak• Bat- bateko aldaketa.• Era naturalean.• Eragileak eragile
mutagenetikoak.• Ugalkorra ez den zelulan
heriotzarekin desagertuko da. Tumoreak eragin ditzateke.
• Ugalkorrean belaunaldiz-belaunaldi transmititzen da.
• Aniztazun genetikoa bi gene batean bi alelo edo gehiago izatean datza eta hori mutazioz gertatzen da.
Ingeniaritza genetikoa• Hainbat teknika komplexu
saila hartzen ditu.• Prozezua honela gertatzen
da:– Lekuz aldatu nahi den
genea aurkitzea– Genea isolatzea. ADN leku
zeatzetik mozten da.– Genea beste ADN
segmentu batean txertatzea. ADN errekonbinaketa.
– Zelula ostalarian sartzea– Dagokion proteina
(intsulina) ekoizteko gai dela egiaztatzea.
– Genea klonatzea
Organismo transgenikoak• Organismo batzuk
ingeniaritza genetikoaren bitartez eraldatuta daude: Genetikoki eraldatutako organismoak (GEO).
• Prokariotikoak edo eukariotipoak.
• Eraldatutako eukariotipoak organismo transgenikoak.
• Ekoizpena:– Eraldaketa: eraldatutako
zelula txertatu.– Birsokuntza:
eraldatutako zelulatik abiatuta landare edo animali bat lortzea.
Giza Genoma Proiektua
• Organismo baten genomaren ADN-a sekuentziatzeko, laborategi batzuen elkarlana behar da. Zientzialariek lankidetza proiektuak jartzen dituzte abian: Genoma Proiektua.
Giza genoma Proiektua
• 1990ean hasi zen James Watson-ek zuzendari zela.
• Proposatu zituzten helburuak:– Existitzen ziren geneen
mapa egitea, zein kromosoman eta non.
– Gene bakoitzaren nukleotido segida zehazte
– 2003ko apirilan giza ADN sekuentzazio osatu. GGP-a jarraitzen du oraindik.
Giza Genomaren ezaugarriak
• Hauek dira:– 3200000000 oinarri pare ditu ( 3,2
·109 ).– Genomaren %2 bakarrik geneak ditu.– Pertsona guztientzat ia bera da, %0,1
baino ez gaitu bereizten.– 25000 gene ditu.– Giza proteinen erdia, beste ezpeziekin
zerikusia dute.
GGP-aren aplikazioak
• Giza genomaren ezagutzatik, osasunaren alorrean urratz handiak eman dira.
• Etorkizunerako itxaropen terapia genetikoa da.
Ingeniaritza genetikoaren erbilerak
• Izaki bizidunak loborategietan erabiltzea bioteknologia da.
• Bioteknologiaren erabilerak:– Giza osasuna:
Farmazia produktuak Ezaugarri bereziak dituzten elikagaiak Transplanteak egiteko organoak
• Nekararitza eta abeltzaintza:– Erresistentzia jartzeko– Landareek edo animaliek azkarrago azteko
Giza Genomaren arriskuak
• Arriskuak hauek dira:– Aniztasun genetikoaren galera– Lekuz aldatutako geneak propagatzea– Osasunerako kaltegarriak
Guillermo PradoPablo Sanz
Santiago PozaPablo Arruebarrena
ESKERRIK ASKO ENTZUTEAGATIK