geheugen en dementie christine van broeckhoven neurodegeneratieve hersenziekten groep departement...
TRANSCRIPT
![Page 1: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/1.jpg)
Geheugen en Dementie
Christine Van Broeckhoven
Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep
Departement Moleculaire Genetica VIB
&Laboratorium voor Neurogenetica
Instituut Born-Bunge (IBB)& Universiteit van Antwerpen
![Page 2: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/2.jpg)
OVERZICHT
• Vergrijzing– Demografische gegevens
• Hersenen• Geheugen en Dementie
– Alzheimer dementie• Erfelijkheid
– Gevoeligheidsgenen– Foute genen
• Ziekteproces
![Page 3: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/3.jpg)
DEMOGRAFISCHE GEGEVENS
• Bevolking veroudert– Daling van de sterfte en toename van de
levensverwachting met 8 jaar van 2000 tot 2060: 85,3 (mannen) en 90,9 (vrouwen).
– Stagnatie van het aantal geboortes. Gemiddeld aantal kinderen per vrouw 1,77.
• Oudere bevolking– Toename in het aantal “ouderen”: 65-
plussers van 17% in 2000 tot 26% in 2060.– De gemiddelde leeftijd van de bevolking
neemt toe.Bron: Federaal Planbureau Bevolkingsvooruitzichten 2007-2060
![Page 4: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/4.jpg)
DementiesDementies
Leeftijd(jaren)
Prevalentie van dementie in
West Europa (%)
60–64 0.9 ± 0.1
65–69 1.5 ± 0.2
70–74 3.6 ± 0.2
75–79 6.0 ± 0.2
80–84 12.2 ± 0.8
≥85 24.8 ± 1.0
OuderdomsziekteWereldwijd in 2010:
35,6 miljoen dementiepatiënten
ADI World Alzheimer Report 2009
Toename in levensverwachting
Aantal mensen met dementie verdubbelt elke 20 jaar!
65,7 miljoen in 2030
115,4 miljoen in 2050
België: 95+ groep: 1 op 2 vrouwen en 1 op 3 mannen met Alzheimer dementie (EuroCoDe studie)
![Page 5: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/5.jpg)
Dementie: Ziekte van de 21ste Eeuw
• 19de eeuw infectieziekten
• 20ste eeuw cardiovasculaire ziekten en kankers
• 21ste eeuw neurodegeneratieve ziekten
• In de groep van 60+, is de geschatte totale ziektelast uitgedrukt in het aantal jaren leven met de ziekte:– dementie (11.2 %)– beroerte (9.5 %)– spierziekten (8.9 %)– alle vormen van kanker (2.4 %)
![Page 6: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/6.jpg)
Bekende Personen met Dementie
Margaret Thatcher
Ronald Reagan
Hugo Claus
“Ik voel me alsof het drie, vier uur ’s nachts is en ik op een plek ben die ik helemaal niet ken, waar ik nog nooit geweest ben. En dat beangstigt me.”
4 mei 2007
![Page 7: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/7.jpg)
HET MENS BREIN
• Weke grijze massa onder ons schedeldak• Weegt ~ 1,5 kilogram• Vertegenwoordigt ~2% van ons gewicht• Gebruikt ~20 – 25% van onze energie• Opgebouwd uit 100 miljard cellen (100 x
109)
• Per cel meer dan 10 000 verbindingen (10 x 103)
• Vormt een netwerk van 1 biljard verbindingen (1 x 1015)
![Page 8: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/8.jpg)
HERSENEN
Hersenschors bevat de cognitieve functies van de mens, zoals denken, redeneren, geloven, plannen, sociaal en politiek bewustzijn, taal, spreken,….
Architectuur van hersenen
> Hersenschors
(grijze stof)
![Page 9: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/9.jpg)
Hersencel of NeuronOpgebouwd uit 100 miljard cellen (100 x 109)Per cel meer dan 10 000 verbindingen (10 x 103)Vormt een netwerk van 1 biljard verbindingen (1 x 1015)Een hersencel is de functionele eenheid van onze hersenen
Een netwerk van hersencellen die samen onze biologische harde schijf voorstellen.
![Page 10: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/10.jpg)
Dendrieten
Axon
Elektrische prikkel
Signaalstof
SpleetReceptor
Geheugen wordt opgeslagen in een netwerk van hersencellen.
Informatie wordt doorgegeven tussen cellen door een signaalstof.
INFORMATIE NETWERK
![Page 11: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/11.jpg)
GEHEUGEN EN VEROUDERING
Iedereen krijgt problemen met het geheugen bij het ouder worden!
• Normaal verouderen– Milde vergeetachtigheid
•Verlies van contact tussen hersencellen.
•Het informatienetwerk zit losser!• Pathologisch verouderen
– Dementie•Verlies van hersencellen.•Gaten in het informatienetwerk!
![Page 12: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/12.jpg)
DEMENTIE
Dementie betekent in het Latijn letterlijk ontgeesting, ontdaan zijn van geest.
Dementie is een geestesziekte.Dementie wordt gekenmerkt door
een geleidelijke achteruitgang van het verstandelijk functioneren.
Dementie bestaat uit meerdere stoornissen maar het geheugenverlies staat centraal.
![Page 13: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/13.jpg)
SOORTEN DEMENTIE
Dementie is een verzamelnaam, er zijn meer dan 60 soorten oorzaken.
De belangrijkste oorzaken zijn:Ziekte van AlzheimerVasculaire dementie of beroerteFrontaalkwab dementie Dementie met Lewy inclusies
Samen verklaren ze 90 % van de dementies.
![Page 14: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/14.jpg)
ZIEKTE VAN ALZHEIMER
De ziekte is genoemd naar de Duitse neuropsychiater Alois Alzheimer
(1864 – 1915)
Hij beschreef in 1906 als eerste de kenmerkende hersenletsels in de hersenen van een 51-jarige vrouw.
Auguste D.
![Page 15: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/15.jpg)
ALZHEIMER DIAGNOSE
Klinisch en biochemische onderzoek•Uitgebreid lichamelijk onderzoek en
bevraging van patiënt en familieleden.•Bloed en hersenvocht analyses
Geheugentesten•Voornamelijk het korte
(werk)geheugenHersenscan (CT, MRI)
•Verlies van hersencellenVervolgonderzoek is nodig om na te gaan of er een evolutie is naar erger.
![Page 16: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/16.jpg)
HERSENLETSELS
Onderzoek van de hersenen van de patiënt na overlijden:
Verlies van hersencellen
Eiwitklonters
plakken – amyloïde Aßkluwen – taubloedvaten - Aß amyloïde
Hersengebiedengeheugen en cognitie (hippocampus)
![Page 17: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/17.jpg)
KRIMPEND BREIN
Gezonde persoon Alzheimer patiënt
![Page 18: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/18.jpg)
ONTSTAAN VAN DE ZIEKTE
Doorstromen van informatie tussen hersencellen wordt bemoeilijkt of gaat verloren.
![Page 19: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/19.jpg)
ERFELIJKHEID EN DEMENTIE
• Erfelijkheid draagt bij tot het risico op dementie > biologische erfenis (DNA).
• Het erfelijk profiel van elk individu wordt bepaald door meerdere factoren, erfelijk en omgeving.
• Je levensstijl, je omgeving, je gedrag en tal van andere niet-biologische elementen beïnvloeden je erfelijk profiel. – Geheugen, hersencellen, veroudering,…
![Page 20: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/20.jpg)
HET ZIT IN DE FAMILIEDementie komt vaker voor in families • Ongeveer de helft van de
dementiepatiënten heeft nog een ander familielid met dementie.
• Bij identieke tweelingen komt dementie in beiden voor in 8 op 10 tweelingen.
Verhoogd familiaal risico• Als je familieleden hebt met de ziekte
verhoogt je eigen risico.• Maar het is niet omdat je een zieke vader
of moeder, tante of oom, zus of broer hebt, dat je onvermijdelijk dement wordt.
![Page 21: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/21.jpg)
Biologische Erfenis
![Page 22: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/22.jpg)
ERFELIJKE DEMENTIE
• Bij jonge Alzheimer patiënten ziet men vaker nog andere patiënten in de familie.
• Eerste symptomen van geheugenverlies treden op voor de leeftijd van 60 jaar.
• Jonge dementie < 1% van de patiënten.• Vaak wordt de ziekte doorgegeven in een
familie van generatie tot generatie.• Dragers worden ziek met een sneller
verloop van de ziekte door de aanwezigheid van meer hersenletsels.
![Page 23: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/23.jpg)
BELGISCHE FAMILIES
AD/A
AD/B
![Page 24: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/24.jpg)
ERFELIJK RISICOPROFIELIn oudere Alzheimer patiënten wordt het
risico veroorzaakt door een samenspel van erfelijke en omgevingsfactoren.
Sommige factoren tellen op en verhogen je risico, anderen tellen af en verlagen je risico, andere versterken of verzwakken je risico > rekensom
Aantal risicofactoren in iemands biologische erfenis is nog onbekend.
= spelden in een hooiberg!
![Page 25: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/25.jpg)
Ziekteproces
eiwit fout eiwit
Risicoprofiel of
Mutatie
Samenklonteren/aggregatie
neerslaan
Amyloïde βplakken
Tau kluwen
celdood
Afsterven/Neurodegeneratie
![Page 26: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/26.jpg)
ANTWERPSE ONDERZOEKERSMarc CrutsSamir Kumar-Singh
Jessie TheunsKristel Sleegers
Julie Van der ZeeIlse GijselinckNathalie Brouwers
Karen NuytemansHans WilsKarolien BettensSandra PeresonGernot KleinbergerBram MeeusTim Van LangenhoveDavid Crosiers
Marleen Van den BroeckEllen CorsmitIvy CuijtHelen Van MiegroetGeert JorisGitha MaesJolien BrysEllen ElinckAna Gil MontoyaJamila Ben Azziz
Karin PeetersMaria Mattheijssens
Christine Van Broeckhoven
![Page 27: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/27.jpg)
DEELNAME ONDERZOEK
Wie komt in aanmerking voor deelname?
Patiënten, familieleden en vrijwilligers
Wat wordt er verwacht van de deelnemers?
Een ondertekend toestemmingsformulierEen stamboom van de familie (wordt opgesteld samen met de onderzoeksverpleegkundige)Informatie over de eigen ziektegeschiedenisEen bloedafname
![Page 28: Geheugen en Dementie Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep Departement Moleculaire Genetica VIB & Laboratorium voor Neurogenetica](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022062703/5551a0f04979591f3c8bb37d/html5/thumbnails/28.jpg)
Paperback
Omslag Jan HendrickxFoto Frank Toussaint
Rubriek biografieën
Oktober 2006
Genomineerd voor de prijs voor het beste non-fictie boek 2006
www.abnamro.be