taalarsenaal.yolasite.com gedigte … · web view‘n woord wat belangrik is, word op baie...
TRANSCRIPT
1 | B l a d s y
LITERÊRE ASPEKTE
TERM DEFINISIE ENGLISHAlliterasie (Alliteration)
Dieselfde konsonant word kort na mekaar in dieselfde versreël herhaal, bv. “en pulp en plet …”
The same consonant is repeated often in the same line e.g. “en plet en pulp …”
Assimilasie (Assimilation)
Samesmelting van twee woorde wat dan as een uitgespreek word, bv. hier die uitgespreek as hierie.
Combination of two words pronounced as one word, e.g. van die pronounced as vannie.
Assonansie (Assonance)
Dieselfde vokaal word kort na mekaar in dieselfde versreël herhaal, bv. “Meulens saag en maal”.
The same vowel is repeated often in the same line, e.g. “Meulens saag en maal”.
Atmosfeer (Atmosphere)
Die gevoel wat die leser kry as hy die gedig lees, bv. hartseer, gelukkig, ernstig.
The feeling the reader gets when reading the poem, e.g. hartseer, gelukkig, ernstig.
Ballade (Ballad) ‘n Digvorm met sy eie spesifieke kenmerke, veral ‘n refrein.
A form of poetry with its own qualities especially a refrain.
Beeldspraak Metaphorical Language
Wanneer ons ‘n prentjie of beeld gebruik om iets anders baie beter te verduidelik.
When we use a picture or image to explain something else.
Beklemtoning (Emphasis)
‘n Woord wat belangrik is, word op baie verskillende maniere onder die leser se aandag gebring, bv. alleenplasing, ens.
An important word is brought to the attention of the reader in different ways.
Boodskap (Message)
Die idee of gedagte wat die digter aan die leser gee om oor na te dink.
The idea or thought the poet gives to the reader to make him think about it.
Elisie (Elision) Wanneer ‘n klank of klanke uit ‘n woord weggelaat is, bv. Hy’t in plaas van hy het.
When letters were left out from a word purposely, e.g. Hy’t in plaas van hy het.
Ellips (Elipses) Woorde wat weggelaat is en word dan met drie punte/stippels gewys.
Words left out and it is shown by three dots.
Enjambement (Enjambment)
Een versreël gaan oor in die ander een sonder enige leestekens.
One line flows into the next line without any punctuation.
Eufemisme (Euphemism)
Die woord of idee word saggemaak om nie mense se gevoelens seer te maak nie.
The word or idea is made soft not to hurt the feelings of others.
Geïmpliseerde Wanneer iets nie direk gesê Something is not said directly,
Bladsy | 1
2 | B l a d s y
taal (Implied language)
word nie, maar die leser moet sy eie afleiding(s) maak.
but the reader has to make his own assumptions.
Haikoe (Haiku) ‘n Gedig bestaande uit 3 versreëls en 17 lettergrepe. Lettergrepe is soos volg : Reël 1 – 5 lettergrepe; reël 2 – 7 lettergrepe en reel 3 – 5 lettergrepe.
A poem consisting of 3 lines with 17 syllables.
Herhaling / Iteratief (Repetition)
Dieselfde woorde of idee word oor en oor in dieselfde gedig gebruik.
The same words or ideas are used again and again in the same poem.
Inkeping (Indentation)
‘n Versreël staan verder van die kantlyn as ander versreëls in die gedig.
A line is further away from the margin as the other lines in the poem.
Intertekstualitieit (Intertextuality)
Die gedig verwys direk of indirek na ‘n ander skryfstuk.
The poem refers directly or indirectly to another piece of work.
Inversie / Omgekeerde woordorde (Inversion)
Die woordorde van die gedig / versreël is doelbewus verander om te beklemtoon.
The word order of the poem / line is purposely changed to emphasize.
Ironie (Irony) Die teenoorgestelde van wat verwag word, gebeur.
The opposite of what is expected, happens.
Klanknabootsing (Onomatopoeia)
Wanneer ‘n klank of geluid deur middel van woorde uitgedruk word.
When a sound is expressed in terms of words.
Kontras / Antitese (Anthitesis)
Twee dinge met teenoorgestelde betekenis / eienskappe staan teenoor mekaar.
Two things with opposite meaning / qualities are opposing each other.
Denotatiewe betekenis (Denotation)
Dit wat daar geskryf is, word bedoel met geen verskuilde betekenis nie.
What is written is meant with no hidden meaning.
Limeriek (Limerick)
‘n Tipe digvorm met 5 versreëls en ‘n aabba rymskema.
A type of poem with 5 lines and aabba rhyme scheme.
Liriek (Lyrics) Die woorde in die gedig is eintlik die woorde van ‘n liedjie wat gesing moet word.
The words is the words of a song supposed to be sung.
Metafoor (Metaphor)
Twee sake word gelyk aan mekaar gemaak op grond van een gemeenskaplike eienskap.
Two things are made equal on the basis of having one thing in common.
Mite (Myth) ‘n Verhaal wat nie op die waarheid gebaseer is nie.
A story that is not based on truth.
Oksimoron (Oxymoron)
Twee teenoorgestelde begrippe hou direk verband met mekaar.
Two opposite aspects are directly linked to each other.
Paradoks ‘n Stelling wat ‘n skynbare A statement with an obvious
Bladsy | 2
3 | B l a d s y
(Paradox) teenstrydigheid bevat, bv. Stilbly is ‘n antwoord.
difference, e.g. Keeping quite is also an answer.
Parentese (Parenthesis)
Addisionele inligting word gegee deur die gebruik van ‘n inlassin.
Additional information is given by using an insert.
Personifikasie (Personification)
Menslike eienskappe word aan nie-lewende dinge gegee.
Human qualities are given to non-living things.
Polisindeton (Polysyndeton)
Woorde of dele van sinne word elke keer met “en” verbind om al die verskillende sake te beklemtoon.
Words or parts of sentences are joined with “en” to emphasize the different things.
Progressie (Progression)
Daar is ontwikkeling in die tyd of in die verloop van gebeure of in die verhouding van mense.
There is development in the time or in the occurring of events or in the relationships of people.
Refrein (Refrain) ‘n Deel wat herhaal word om ritme te skep.
A part that is repeated to create rhythm.
Retoriese vraag (Rhetotrical question)
‘n Vraag waarop die antwoord nie verwag word nie of die spreker beantwoord dit self.
A question where no answer is expected or the speaker answers it himself.
Ritme (Rhythm) Die tempo waarteen die gedig gelees word.
The tempo at which the poem is read.
Rymskema (Rhyming scheme)
Die rymende patrone aan die einde van die versreëls.
The rhyming pattern at the end of the line.
Tipes rym (Types of rhyme)
Paarrym : aabbKruisrym : ababOmarmde rym : abbaGebroke rym : abcb
Paarrym : aabbKruisrym : ababOmarmde rym : abbaGebroke rym : abcb
Sarkasme (Sarcasm)
Om op ‘n skerp, bytende manier met iemand te spot.
To tease someone with a sharp, biting remark.
Satire (Satire) Om op spottende manier na die verkeerde dinge in die samelewing te wys.
To refer to the wrongs in society in a teasing manner.
Simboliek (Symbol)
‘n Voorwerp of beeld word gebruik om ‘n groter idee of gedagte voor te stel.
An object or image is used to represent a bigger idea or thought.
Sinekdogee (Synecdoche)
Iets word opgeroep deur slegs ‘n deel daarvan te noem.
Something is called up by just mentioning a portion thereof.
Sinestesie (Synaesthesia)
Die prikkel bedoel vir een sintuig word deur ‘n ander sintuig waargeneem.
The image meant for one sense is seen by another sense.
Sinsnede (Phrase)
‘n Deel van ‘n sin. A part of a sentence.
Sonnet (Sonnet) ‘n Gedig met 14 versreëls. A poem with 14 lines.Spreker (Speaker)
Die persoon wat altyd in die gedig praat.
The voice that is always present in the poem.
Bladsy | 3
4 | B l a d s y
Tipografie (Typography)
Die uiterlike bou van die gedig, d.w.s. hoe die gedig saamgestel is.
The external built of a poem, i.e. how the poem is written.
Toutologie Opstapeling van woorde met dieselfde betekenis.
Accumulation of words with the same meaning.
Vrye vers (Free verse)
‘n Gedig wat geen vaste reëls van die digkuns volg nie.
A poem that does not follow the rules of poetry writing.
Wending (Turning point)
Die inhoud van die gedig verander skielik.
The content of the poem changes suddenly.
Woordspeling (Pun)
‘n Woord of uitdrukking met meer as een betekenis word gebruik sodat al die betekenisse inpas.
A word or expression with more than one meaning is used in such a way that both meanings fit into the context.
Addisionele Aspekte : ……………………………………………………………………....………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bladsy | 4
5 | B l a d s y
PALIMPSES deur JOHANN DE LANGEPalimpses
1 Bome skryf teen die blou2 kreukellose lug dinge3 wat niemand verstaan nie.4 Houtkappers kom met byle5 en vel die bome.6 Meulens saag en maal7 en pulp en plet die hout.8 Stil is die bome;
9 Stil, net tot hy kletterend10 met sy tikmasjien11 uit selfs die fynste grein12 die hele gamma van woord13 en pyn ring op ring14 deur hierdie oggend laat dein.
WOORDVERKLARING :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSpalimpseskreukellosehoutkappersbylevelmeulenspulppletkletterendtikmasjienfynstegreingammadein
TEMA : Dinge wat vernietig (destroyed) is, kan weer gebruik word om iets nuuts te skep (create).
Bladsy | 5
6 | B l a d s y
DIE TITEL : ‘n Ou Griekse woord. Dit is ‘n perkamentrol (parchment roll) waarvan die oorspronklike skrif afgekrap is
of insigbaar gemaak is. (destruction) Daar kan nou weer opgeskryf word. (re-used) Die titel is gepas / geslaagd. Bome het ‘n funksie in die natuur – vervaardig suurstof en raak ontslae van
koolstofdioksied. – hulle versker dus die voortbestaan van mens en dier. Nou “sterf” die bome – word afgekap, maar dan kry dit egter nuwe lewe. Dit word herskep en word dus papier waarop ons skryf.
PITKOS : Personifikasie kom voor in strofe 1 waar die bome skryf. Leestekens verdeel strofe 1 in verskillende dele. Deel 1 is waar die bome nog in
die natuur groei; deel 2 is waar die houtkappers kom en die bome afkap en deel 3 is wanneer die bome herskep word in iets anders.
Tipografies bestaan die gedig uit twee strofes, maar die ruimte of spasie tussen die strofes is effektief. Dit beklemtoon die “stilte”.
Klanknabootsing kom voor in “kletterend” en ook in “ring” – laasgenoemde het ook ‘n ander betekenis.
Enjambement kom ook baie voor – dit behou die tempo van die gedig. Alliterasie en Assonansie kom baie voor in die gedig. Herhaling / Iteratief kom voor in die gebruik van die woord : “Stil”. Dit is om die
stilte te beklemtoon. Polisindeton kom voor in reëls 6 en 7. Dit wat die bome ondergaan, word
beklemtoon. Sinekdogee in “gamma” wat eintlik kan dui op die hele alfabet en nie net op een
letter nie.
KREATIEWE SKRYFWERK :
KORTER TEKS : DIE DAGBOEK-INSKRYWING : Voltooi die onderstaande dagboek deur woorde uit die gedig te gebruik.
Dag en datum : _____________________________________Tyd : _____________________
Liewe Dagboek
Ek staar deur my venster en sien die a) _____________ wat hoog in die b) _________ strek. Dit lyk sowaar asof hulle besig is om in die c) _________________ lug dinge te d) _______________wat niemand e) ____________ nie.
En in die agterkant van my kop kom die beeld van f)
Bladsy | 6
7 | B l a d s y
____________________________ met hulle g) ______________ op. Hulle h) ______________ die bome dat dit met ‘n dowwe slag neerval. Ai, Dagboekie, die mens kan so vernielsugtig wees!
Dan word die afgekapte bome na die i) ___________________________ vervoer waar dit j) ___________________, k) _____________________, l) _____________________________ en m) ____________________ word. Die bome is nou baie n) ______________ - byna asof hulle dood is.
Maar dan is daar weer die positiewe beeld – die hernuwing! Die stil bome word o) ____________________ herroep op digters se p) __________________________. En op die fynste q) ____________________ word die hele r) _____________________ van woord s) _________________ uitgetik in die vroeë t) ___________________.
So, Dagboekie, alles is darem nie vergeefs nie. Uit die vernietiging van die bome, kry ons papier waarop digters hulle diepste emosies en gevoelens neerpen!
VRAE :DIE TITEL :1.1. Uit watter taal kom die titel? (From which language is the title taken?)1.2. Verduidelik wat ‘n “Palimpses” is. (Explain what “Palimpses” is.)1.3. Is die titel geslaagd? Motiveer jou keuse. (Is the title successful? Motivate
your choice.)
STROFE 1 :1.4. Waarna verwys die “blou”? (What is the “blou” referring to?)1.5. Verduidelik die beeld wat die digter beskryf. (Explain the image the poet is
describing.)1.6. Hoe word die lug beskryf? Gee TWEE OPEENVOLGENDE woorde. (How is
the sky described? Give TWO CONSECUTIVE words.)1.7. Watter leesteken gebruik die digter om die aktiwiteit van die bome te stop?
(Identify the punctuation the poet uses to stop the activity of the trees.)1.8. Wat doen die houtkappers? (What are the wood cutters doing?)1.9. Wat gebruik die houtkappers? (What are the wood cutters using?)1.10. Noem VIER dinge wat met die hout by die meulens gebeur. (Name FOUR
things that happens to the wood at the mill.)1.11. Voltooi die sin deur die ontbrekende woord in te vul. (Complete the sentence
by filling in the missing word.Die bome wat afgekap word, is ‘n voorbeeld van …………………………..The trees being felled is an example of …………………………………………..
1.12. Verduidelik die volgende reël in jou eie woorde : “Stil is die bome.”Explain the line in your own words : “Stil is die bome.”
Bladsy | 7
8 | B l a d s y
STROFE 2 :1.13. Watter woord verbind hierdie strofe met strofe 1? (Which word links this
stanza to stanza 1?)1.14. Vir hoe lank is dit stil? (For how long is it quiet?)1.15. Na wie verwys die “hy”? (Who is the “hy” referring to?)1.16. Voltooi die sin. (Complete the sentence.)
Die houtkappers gebruik ‘n 1.16.1. ………………. om hulle werk te doen en die “hy” gebruik ‘n 1.16.2. ……………………………………….The wood cutters use an 1.16.1. ………………….. for their work and the “hy” uses a 1.16.2. ………………………………….
1.17. Waarna verwys die “fynste grein”? (What is the “fynste grein” referring to?)1.18. Gee VYF verskillende betekenisse van die woord “gamma”. (Give FIVE
different meanings for the word “gamma”.1.19. Watter EEN van die vyf betekenisse is die mees gepaste vir die gedig?
(Which ONE is the most suitable for the poem?)1.20. Wat doen die digter eintlik vir die bome? (What is the poet doing for the
trees?)1.21. Wat is die kontras tussen strofe 1 en strofe 2? (What is the biggest contrast
between stanza 1 and stanza 2?)1.22. Waarna verwys die “ring op ring”? (What is the “ring op ring” referring to?)1.23. Watter tyd van die dag skryf die digter sy gedigte? (What time of the day is
the poet writing his poems?)
VERSTEGNIESE ASPEKTE : 1.24. Is dit reg dat mense bome afkap vir hul eie gewin? Gee ‘n rede vir jou
keuse. (Is it justified that people cut down trees for their own use? Give a reason for your answer.)
1.25. Wat is die boodskap van die gedig? (What is the message of the poem?)1.26. Watter universele waardes word in die gedig aangespreek? (What universal
values are being addressed in the poem?)1.27. Watter TWEE kontrasterende temas staan sentraal tot die gedig? (Which
TWO contrasting themes are central to the poem?)1.28. Gee ‘n voorbeeld van elk van die volgende uit die gedig. (Give an example of
each of the following from the poem.)1.28.1. personifikasie (personification)1.28.2. polisindeton (polysyndeton)1.28.3. klanknabootsing (onomatopoea)1.28.4. herhaling (repetition)1.28.5. sinekdogee (synecdoche)
Bladsy | 8
9 | B l a d s y
PLAKKAAT : Jy is gevra om ‘n plakkaat saam te stel oor herwinning (recycle), hergebruik (re-use) en vermindering (reduce).
HUISKAT deur ELIZABETH EYBERSBladsy | 9
10 | B l a d s y
Huiskat
1 Die kat strek hoog op vier strak bene, buig2 behaaglik om haar luiperdlies te lek,3 rol om en lê fluwelig oopgevlek4 dat keel en bors en buik die son suig.
5 Ons noem haar “kat” want sy is sonder siel6 en anoniem. Smal skerwe van agaat7 staar koud uit die driehoekige gelaat.8 Arglistig, vloeibaar, soos ‘n blink reptiel
9 van los en lenig wees versadig : sy10 sal nooit – die veearts het haar “reggemaak”-11 ekstase en angs van lewe voortbring smaak,12 sal, steeds eenselwig, alle teerheid stuit.13 Ek hol my hand behoedsaam, smalend sluit14 sy haar oë, kronkel by my greep verby.
WOORDVERKLARING :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSstrekstrakbehaaglikluiperdliesfluweligoopgevlekbuiksuigsielskerweagaatgelaatarglistigvloeibaarlenigversadigveeartsreggemaakekstaseangsvoortbring
Bladsy | 10
11 | B l a d s y
eenselwigteerheidstuitsmalendkronkel
TEMA : Oppervlakkig gaan die gedig oor die arrogante houding van die kat. Op ‘n dieper vlak gaan die gedig oor die mens se belangstelling in homself en sy egoïstiese houding.
PITKOS : Italiaanse sonnet – bestaan uit 14 versreëls wat saamgestel is uit ‘n oktaaf en ‘n
sestet. Die eerste twee kwatryne vorm die oktaaf en die laaste twee tersienes vorm die
sestet. Ons vind hier ‘n vaste rymskema. In die oktaaf is daar omarmde rym, nl. abba, cddc. In die sestet is die rymskema effgge, wat beide paarrym en omarmde rym insluit. Metafoor gee ‘n pragtige beskrywing van die lenigheid en gemak waarmee die
kat beweeg (luiperdlies-idee). Ook is die metafoor te siene in die “blink reptiel” wat verwys na die slang.
Vergelyking kom voor in “vloeibaar soos ‘n blink reptiel". Paradoks word gevind in “reggemaak”. Dit is egter ook ‘n vorm van eufemisme.
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE BRIEF : Voltooi die onderstaande BRIEF deur woorde uit die gedig te gebruik.
Adderley Straat 1 Kaapstad 8001 23 Februarie 2017
Liewe Tannie
Baie dankie vir die katjie wat u vir my gestuur het. Sy is nou nie meer so klein nie en is regtig ‘n plesier om te hê.
Soggens as sy wakker skrik a) _____________ sy hoog op haar vier b) ____________ bene. Daarna c) ________________ sy behaaglik om haar d) ____________________ te lek. En dan soek sy die sonkol op die mat e) ______________ om en lê f) ______________ oopgevlek sodat haar g) _______________, h) ______________ en i) _______________ die warmte van die son kan opsuig.
Bladsy | 11
12 | B l a d s y
Ek het haar nog nie amptelik ‘n naam gegee nie en noem haar sommer j) __________, want ek dink sy is k) ___________________ en daarom moet sy l) ________________ bly. Haar oë is smal m) __________________ van n) _______________ en sy staar my so o) _____________ aan uit haar p) ____________________ gelaat.
Sy is q) __________________ en ook so r) __________________ soos ‘n slang. Ons het haar ook laat s) ___________________ en dus sal sy nooit die t) ______________ en u) __________________ van lewe voortbring ervaar nie. En met haar houding stuit sy ook alle v) ______________.
Maar weet Tannie, wat my egter die meeste pla, is die feit dat sy haar oë w) ____________ sluit en by my greep verby x) ________________ as ek haar y) ________________ wil streel.
Maar ek is nog steeds lief vir haar. En weereens wil ek dankie vir die geskenk sê.
Liefde.
Skye
VRAE :DIE TITEL :1.1. Hoekom, dink jy, is daar nie ‘n lidwoord in die titel nie? (Why, according to
you, is there no article in the title?)1.2. Die titel is ‘n voorbeeld van ‘n (afleiding / samestelling / samestellende
afleiding). The titel is an example of a (afleiding / samestelling / samestellende afleiding).
1.3. Wat impliseer die titel in terme van die kat? (What is the title implying about the cat?)
STROFE 1 & 2 (DIE OKTAAF) :1.4. Watter beweging(s) van die kat word in strofe 1 beskryf? (What movement(s)
of the cat is being described in stanza 1?)1.5. Watter woord dui aan dat die beweging van die kat baie gemaklik is? (Quote
the word that states the cat’s movement was comfortable.)1.6. Watter aksie van die kat in reël 2 is tipies van ‘n kat? (What action of the cat
in line 2 is typical of cats?)1.7. Waarna verwys die spreker as hy praat van die kat wat “fluwelig” lê? (What
is the speaker referring to when he states that the cat “fluwelig lê?)1.8. Hoe lê die kat op die vloer? Gee EEN woord. (How is the cat laying on the
floor? Give ONE word.)
Bladsy | 12
13 | B l a d s y
1.9. Hoekom lê die kat so uitgestrek op die vloer? (Why is the cat laying stretched out on the floor?)
1.10. Haal die woord aan wat na die kat se pens verwys. (Quote the word that refers to the cats belly.)
1.11. Hoe weet jy die kat het nie ‘n naam nie? Verskaf TWEE bewyse uit die gedig. (How do you know the cat does not have a name? Provide PROOF from the poem.)
1.12. Volgens die spreker is die kat gevoelloos. Stem jy saam met die spreker? Haal TWEE OPEENVOLGENDE woorde aan as bewys vir jou antwoord. (According to the speaker the cat is emotionless. Do you agree with the speaker? Quote TWO CONSECUTIVE words from the poem as proof.)
1.13. Waarna verwys die volgende dinge in die sestet. (What are the following things referring to?)
1.13.1. smal skerwe1.13.2. agaat1.13.3. gelaat1.14. Verduidelik hoekom die volgende stelling WAAR is. (Explain why the
following statement is TRUE.)Die kat is ‘n kil dier.
1.15. Watter woord beskryf die kat se gesig? (Quote the word that describes the cat’s face.)
1.16. Watter woord beskryf die kat se karaktertrekke? (Which word describe the character traits of the cat?)
1.17. Hoe weet jy die kat se beweging is nie stokkerig nie? (How do you know the cat’s movement is not stiff?)
STROFE 3 (DIE SESTET) :1.18. Gee TWEE woorde wat die kat se beweging beskryf. (Quote TWO words that
describe the cat’s movement the best.)1.19. Wat sal die kat nooit kan ervaar nie? (What will the cat never experience?)1.20. Hoe weet jy die kat is ‘n wyfiekat? (How do you know the cat is a she-cat?)1.21. Verduidelik wat die spreker bedoel as hy sê dat die kat reggemaak is.
(Explain what the speaker implies when he says the cat has been fixed.)1.22. Watter TWEE kontrasterende gevoelens sal die kat nooit ervaar nie? (What
TWO contrasting feelings will the cat never experience?)1.23. Wat sal die kat altyd stop? (What will always stop the cat?)1.24. Wat is die kat se reaksie as die spreker haar probeer streel? (What is the
cat’s reaction when the speaker tries to caress her?)1.25. Die spreker is versigtig as hy die kat streel. Haal die woord aan wat dit
bewys. (The speaker is cautious when he caresses the cat. Quote the word that proof it.)
1.26. Watter woord wys dat die kat minagtend op sy aanraking reageer? (Quote the word that shows the cat reacts negative towards the speaker’s touch?)
Bladsy | 13
14 | B l a d s y
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.27. Watter tipe digvorm is die gedig? (What type of poem is this?)1.28. Verskaf TWEE redes vir jou antwoord in 1.27. (Supply TWO reasons for your
answer in 1.27.)1.29. Hierdie gedig is ‘n voorbeeld van ‘n (Engelse / Italiaanse) sonnet. (This
poem is an example of an {English / Italian} sonnet.)1.30. Werk die rymskema van die gedig uit en identifisser die rympatrone. (Work
out the rhyming pattern and identify it.)1.31. Haal ‘n voorbeeld van elk van die volgende aan uit die gedig. (Quote an
example of each of the following from the poem.)1.31.1. alliterasie 1.31.2. enjambement 1.31.3. metafoor1.31.4. vergelyking 1.31.5. eufemisme 1.31.6. oksimoron
INSTRUKSIES :Jou jonger broer / suster het onlangs verjaar en as geskenk het hy / sy een of ander troeteldiertjie (pet) as geskenk van een van die familie-lede ontvang. Gee TIEN instruksies aan jou broer / suster van hoe hulle die troeteldiertjie moet versorg.
ONTHOU : Instruksies word puntsgewys onder mekaar geskryf. Elke instruksie begin gewoonlik met ‘n WERKWOORD. Jy kan ‘n reël ooplaat na elke instruksie.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 14
15 | B l a d s y
RONDOM MY … deur DAWIE DE JAGER
WOORDVERKLARING :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSrondomhaastigheidondergekryplateruggehou
TEMA : ‘n Mens moenie altyd haastig wees nie. Soms is daar dinge wat stadig gedoen moet word en waarvoor jy jou tyd moet vat.
PITKOS : Hierdie gedig is eintlik ‘n liriek – die woorde van ‘n liedjie. Dit het dus die elemente geassosieer met liedjies. Strofe 1 en strofe 2 het ‘n tipe van ‘n refrein – dieselfde reëls wat herhaal word.
Bladsy | 15
Rondom my …
1 Ek wil my tyd vat hierdie keer2 ek moet my tyd vat hierdie keer3 want die haastigheid in my4 het my al veels te veel keer5 ondergekry6 my ondergekry
7 Ek wil my tyd vat hierdie keer8 ek moet my tyd vat hierdie keer9 Ek sien die blou in jou deur die bietjie in jou oë10 Ek weet daar is dinge wat jou ook nog pla11 dinge wat jou terughou.12 Kom wys my wie jy is en wie jy graag wil wees.13 Kom wees net jy, kom wees net jy.
14 As jy wil tyd vat hierdie keer15 kom vat ‘n rukkie hier by my16 As jy tyd wil vat17 kom wees hier rondom my18 kom wees hier rondom my19 net as jy wil …20 net as jy wil.
16 | B l a d s y
In die gedig noem ons dit herhaling of iteratief. Die funksie daarvan is om die belangrikheid van die inligting te beklemtoon.
Dit wemel ook van enjambement – dit behou dus die musikaliteit en dit beheer die tempo van die gedig.
Strofe 1 begin met ‘n hoofletter en eindig met ‘n punt – elke strofe is dus ‘n onafhanklike eenheid, maar dra gesamentlik by tot die boodskap van die gedig.
Geïmpliseerde betekenis kom voor in die gebruik van “blou”. Dit hou verband met die Engelse “blue”, wat dui op ongelukkig of hartseer wees.
Die ellips in strofe 3 dui aan dat woorde weggelaat is. Dit gee die leser die kans om die woorde in te vul of om die idee te voltooi.
Alleenplasing (“ondergekry”) word gebruik om te beklemtoon.
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE DIALOOG : Voltooi die onderstaande DIALOOG deur woorde uit die gedig te gebruik.
‘n Paartjie sit en gesels oor die probleme in hulle verhouding.
Kêrel : Liefie, ek wil nie dinge “rush” nie, Ek wil my tyd vat a) ____________ keer. Nee, ek b) ____________ my tyd vat!
Nooi : Hoekom wil jy jou tyd vat? Wat van my?
Kêrel : Want my c) ___________________ het my al te veel kere d) ______________.
Nooi : Dis dan dalk ‘n goeie idee om dan jou tyd te vat ...
Kêrel : En ja, Liefie, ek sien ook die e) _____________ in jou f) ____________. En ek kan sien daar is dinge wat vir jou ook nog g) _______________ en wat jou h) ____________________. Maar kom wys my asseblief i) __________________ en j) __________________________. Assblief, Liefie, k) ______________________!
Nooi : Dit is nie so maklik nie! Jy maak dit glad nie maklik nie!
Kêrel : Nou goed, as jy wil l) _______________ vat, vat dit. Maar vat ‘n m) _______________ hier by my. Wees net n) _______________ my.
Nooi : Sien daar begin jy al weer. Jy gee my nie genoeg ruimte nie.
Bladsy | 16
17 | B l a d s y
Kêrel : Ag Liefie, ek is jammer. Vat tyd uit en doen dit rondom my, maar net o) _____________________. En onthou, ek is baie lief vir jou.
VRAE :DIE TITEL :1.1. Gee ‘n sinoniem vir die voorsetsel in die titel. (Supply a synonym for the
preposition in the title.)1.2. Na wie verwys die “my”? (Who is the “my” referring to?)1.3. Slaag die titel daarin om die leser onmiddellik te betrek? Antwoord JA of
NEE en motiveer jou keuse. (Is the title successful in drawing in the reader immediately? Answer YES or NOW and motivate your choice.)
STROFE 1 :1.4. Watter tipe spreker het ons in die gedig? (Identify the type of speaker in the
poem.)1.5. Watter TWEE OPEENVOLGENDE woorde dui aan dat dit nie die eerste maal
is dat so iets met die spreker en sy geliefde gebeur nie? (Quote TWO CONSECUTIVE words that show this is not the first time something like this happened between the speaker and his loved one.)
1.6. Hoe beklemtoon die spreker die idee dat hy sy tyd gaan vat? Verskaf TWEE feite. (How does he emphasize the idea that he is going to take his time? Supply TWO facts.)
1.7. Hoekom moet hy sy tyd vat? (Why must he take his time?)1.8. Watter eienskap van die spreker het hom al baie kere duur te staan gekom?
(What characteristic of the speaker led to lots of problems for him in the past?)
STROFE 2 :1.9. Watter element van die liriek word in strofe 2 gebruik? (What element of
lyrics is used in stanza 2?)1.10. Waarna verwys die “blou”? (What is the “blou” referring to?) 1.11. Wat bevestig die blou in haar oë vir die spreker? (What is the “blou” in her
eyes telling the speaker?)1.12. Waarnatoe lei die dinge wat haar nog steeds pla? (What does the things that
bother her lead to?1.13. Wat moet die geliefde doen? Gee TWEE feite. (What is the lover supposed to
do? Supply TWO facts.)1.14. Hoe sal die spreker sekerheid kry van sy geliefde? Verwys in jou antwoord
na reël 13. (How will the speaker get certainty about his lover? Refer to line 13 in your answer.)
STROFE 3 :1.15. Hoe verskil strofe 1 van strofe 3? (How does stanza 1 and 3 differ from each
other?)1.16. Waar moet sy geliefde haar tyd spandeer as sy tyd uitvat? (Where must his
lover spend her time if she is going to take time out?)
Bladsy | 17
18 | B l a d s y
1.17. Hoekom, dink jy, moet sy haar tyd rondom hom deurbring? (Why, according to you, must she spend her time close to him.)
1.18. Met watter opsie laat hy haar aan die einde van die strofe? (What is her option at the end of the stanza?)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.19. Haal ‘n voorbeeld van herhaling aan. (Quote an example of repetition.)1.20. Wat is die funksie van die herhaling? (What is the purpose of the repetition?)1.21. Gee ‘n voorbeeld van assonansie. (Give an example of assonance.) 1.22. Haal ‘n voorbeeld van enjambement aan uit die gedig. (Quote an example of
enjambment from the poem.)1.23. Wat is die funksie van die enjambement vir :1.23.1. die gedig? (poem)1.23.2. die liedjie? (song) 1.24. Wat noem ons die drie stippels in die voorlaaste reël? (What are the three
dots called?)1.25. Watter woorde kan jy daar invul om die sin te voltooi. (Which words can you
add to complete the sentence?)
Bladsy | 18
19 | B l a d s y
DIALOOGJy en jou nooi / kêrel het op die oomblik probleme in julle verhouding. Jy voel julle moet tyd weg van mekaar spandeer om te kyk of die verhouding nog die moeite werd is. Jou vriendin / vriend voel nie so nie. Skryf die gesprek tussen julle in dialoogvorm.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bladsy | 19
20 | B l a d s y
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
TIEN HAIKOES VIR DIE VREDEFORTKOEPELdeur HANS DU PLESSIS
Tien haikoes …
Meteoriet1 Deur die donker klief2 ‘n klipvuis en klap lewe3 uit die aarde uit.
Wind1 ‘n Asem jaag oor2 yslike nagte en vee3 ons winternis weg.
Water1 Jy maak so silwer2 sonder droë woorde sin3 wat my skoon verstom.
Grond1 Vang reën en son in2 die bakhand van jou lyf waar3 lewe kliphart klop.
Boom1 Veerlig dwarrel herfs2 van kil takke los en broei3 nog ‘n lente uit.
Mens1 Toe staan stof uit stof2 en oorheers die aarde op3 grond van sy bestaan.
Wêrelderfenis1 En ons koepel skeur2 al langs perforasies van3 mens-dom middeldeur.
Besoedeling1 Nou moet dier en duif
Bladsy | 20
21 | B l a d s y
2 hees van rook en roet vir3 byl en treksaag boet.
Dankgebed1 Heer, ons paaie lê2 uitgeteer oor brûe met3 water onderdeur
Tien1 Vuis van swael en vuur2 gaan duskant ons Groot Eksuus3 weer kom asem haal.
WOORDVERKLARINGS
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSkliefklipvuisklapyslikewinternissonderverstombakhandkliphartdwarrelbroeioorheersbestaanperforasiesmens-domtreksaagswaelGroot Eksuus
TEMA : Ons moet na ons wêrelderfenis kyk en dit beskerm sodat dit vir die toekomstige generasies behoue bly.
PITKOS : Haikoe is ‘n liriese Japannese gedig uit die 13de eeu. Dit bestaan uit drie
versreëls met ‘n vaste lettergreeppatroon : reël 1 – 5 lettergrepe; reël 2 – 7 lettergrepe en reël 3 – 5 lettergrepe.
Metafoor kom voor in “klipvuis”. Dit dui op die meteoriet. Dit is effektief, want die klipvuis het baie skade berokken toe dit die aarde met ‘n slag getref het. Later praat die spreker van die “vuis met swael en vuur” wat ook op die meteoriet dui.
Bladsy | 21
22 | B l a d s y
Personifikasie word gebruik in “klap die lewe uit die aarde”. Die meteoriet kan nie klap nie. Die beeld is egter effektief, want dit gee die idee van die manier hoe die meteoriet die aarde getref het en die nagevolge daarvan. Ander voorbeelde van personifikasie kom ook nog in die gedig voor. (Kyk of jy hulle kan raaksien!)
Woordspeling word aangetref in “yslike” en “kliphart”. Yslike het twee betekenisse en beide pas hier in. Dit kan eerstens dui op die koue van die nag of dit kan ook dui op die grootheid van die aand toe dit gebeur het. “Kliphart” het dalk te make met die hart self wat van klip gemaak is of dalk met die hardheid van die klip.
Alliterasie en enjambement kom ook baie voor.
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE KOERANT-ARTIKEL : Voltooi die onderstaande ARTIKEL deur woorde uit die gedig te gebruik.
METEORIET TREF AARDE ons Korrespondent in Vredefort
Vredefort – Gisteraand het ‘n In die j) _____________ sal die bomea) ______________ uit die ruimte hulle k) _____________ verloor en salbaie van die b) _______________ l) ____________ takke los. En stadig,van die c) _____________ geklap. maar seker sal ‘n lente m) __________.
Die meteoriet het die aarde om Die mens sal dan kom : n) ___________middernag getref en het ‘n _______________ en sal die aarde o)d) ______________ oor die _______________. Die p) ______________e) _______________ nagte laat en q) ________________ sal dan boet,f) _______________. Binne ‘n want die mens sal die aarde metommesientjie is die aardse r) __________ en s) ________________g) _______________ weggevee. besoedel.
Die grond in die h) ___________ Vredefort sal ontwikkel en t) _________van die aarde se lyf wat deur _____________ paaie sal die plek versier.die meteoriet gelos is, sal metdie tyd genoeg i) ____________ Uiteindelik sal die plek tot ‘n u)opvang en weer lewe aan die ______________________ verklaar word.aarde teruggee. Tog word voorspel dat v) _____________ en w) ____________ weer die plek sal
Bladsy | 22
23 | B l a d s y
vernietig.
VRAE : DIE TITEL :1.1. Identifiseer die tipe digvorm. (Identify the poetry form.)1.2. Motiveer jou antwoord in 1.1. (Give a reason for your answer in 1.1.)1.3. Vir wie of wat is die gedig geskryf? (Who was the poem written for?)1.4. Waar is die dorpie, Vredefort, geleë? (Where is Vredefort situated?)1.5. Verduidelik kortliks wat by Vredefort gebeur het. (Explain briefly what
happened at Vredefort.)1.6. Waarom is die Vredefortkoepel vandag belangrik? (Why is the Vredefort-
dome important?)1.7. Watter probleme ondervind die koepel huidiglik? (What are the problems that
Vredefort is experiencing?)
METEORIET :1.8. Waarna verwys die “donker”? (What is the “donker” referring to?)1.9. Haal die woord aan wat wys hoe die meteoriet beweeg. (Quote the word that
indicates how the meteorite moves.)1.10. Hoe word daar na die meteoriet verwys? (How is the speaker referring to the
meteorite?)1.11. Wat gebeur as die meteoriet die aarde tref? (What happened when the
meteorite hit earth?)
WIND :1.12. Watter woord verwys na die wind? (Which word refers to the wind?)1.13. Die wind waai vinnig. Bewys dat hierdie stelling WAAR is deur een woord
aan te haal. (The wind is blowing fast. Quote one word to proof this statement is TRUE.)
1.14. Verduidelik die TWEE verskillende betekenisse van “yslike” binne die konteks van die gedig. (Explain the TWO different meanings of “yslike” within the context of the poem.)
1.15. Wat gebeur met die winter? (What happened to the winter?)
WATER :1.16. Watter effek het die water op die gebied gehad? (What effect did the water
have on the area?)1.17. Watter klank word gebruik om die ruisende water na te boots? (Which sound
imitates the noise of the water?)
GROND :1.18. Waarna verwys die “bakhand van jou lyf”? (What is the “bakhand van jou lyf”
referring to?)1.19. Verduidelik die woordspeling in “kliphart”. (Explain the pun in “kliphart”.)
BOOM :
Bladsy | 23
24 | B l a d s y
1.20. Verduidelik in jou eie woorde wat in die herfs gebeur. (Explain in your own words what is happening in autumn.)
MENS :1.21. Hoe, volgens die spreker, het die mens ontstaan? (How, according to the
speaker, did man come about?)1.22. Wat is die rol van die mens op die aarde? (What is the role of man on the
earth?)1.23. Die mens het nie altyd ‘n positiewe impak op die natuur nie. Verduidelik
hoekom hierdie stelling WAAR is. (Man does not always have a positive influence on nature. Explain why this statement is TRUE.)
WêRELDERFENIS :1.24. Wat gebeur met die koepel? (What happened to the dome?)1.25. Ook die mens-dom word middeldeur geskeur.1.25.1. Bedoel die spreker dit letterlik of figuurlik? (Is this literal or
figurative?)1.25.2. Verduidelik wat die spreker eintlik bedoel. (Explain what the
speaker is saying.)
BESOEDELING :1.26. Wat doen die mens om by te dra tot die vernietiging van die koepel? (How
does man contribute to the destruction of the dome?)1.27. Watter gereedskap gebruik hulle? (What tools are they using?)1.28. Wat gebeur met die diere? (What happened to the animals?)1.29. Identifiseer TWEE partikels wat die lug besoedel. (Identify TWO particles that
pollute the air.)1.30. Waar kom die partikels vandaan? (Where are the particles coming from?)
DANKGEBED :1.31. Met wie praat die spreker? (Who is the speaker talking to?)1.32. Gee EEN woord wat die paaie beskryf. (Give ONE word that describes the
roads.)
TIEN :1.33. Wat, voorspel die laaste haikoe, gaan eendag gebeur? (What, according to
the last haikoe, is going to happen in the future?)1.34. Stem jy saam daarmee? Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (Do
you agree? Answer YES or NO and motivate your choice.)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.35. Haal ‘n voorbeeld van elk van die volgende aan uit die gedig. (Quote an
example of the following from the poem.1.35.1. alliterasie1.35.2. metafoor1.35.3. personifikasie
Bladsy | 24
25 | B l a d s y
1.35.4. woordspeling1.35.5. enjambement1.36. Gebruik enige van die haikoes en toon aan dat dit wel die rigiede reëls van
die haikoe volg deur te kyk na die lettergreepverdeling. (Use any of the haikoes and show that it follows the rigid rules by indicating the syllables.)
DIE ADVERTENSIEJy werk vir ‘n toergroep as die hoof van advertering. Julle het nou ‘n pakket wat mense na die Vredefortkoepel toe neem. Stel die advertensie saam wat julle geskep het om mense te trek.Onthou : die ABBA – beginsel van die Advertensie. : Belangrike inligting soos die WAT, WANNEER, WAAR, ens.
Bladsy | 25
26 | B l a d s y
EK HET ‘n HUISIE BY DIE SEE deur H. A. FAGANEk het ‘n huisie by die see
1 Ek het ‘n huisie by die see. Dis nag2 Ek hoor aaneen, aaneen die golwe slaan3 teenaan die rots waarop my huisie staan4 met al die oseaan se woeste krag.5 Ek hoor die winde huil – ‘n kreun, ‘n klag,6 soos van verlore siele in hul nood7 al dwalend, klagend, wat in graf en dood8 geen rus kon vind nie, maar nog soek en smag.
9 My vuurtjie brand, my kersie gee sy lig.10 Ek hoor dan maar hoe loei die storm daarbuite,11 ek hoor hoe ruk die winde aan my ruite;12 hierbinne is dit veilig, warm en dig.
13 Kom nag, kom weer en wind, kom oseaan –14 Dit is die rots waarop my huisie staan.
WOORDVERKLARING :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSaaneenwoestekragkreunklagnooddwalendklagendsmagloeiruite
TEMA : Al staar jy ook enige probleem in die gesig, sal dit jou nooit verslaan as jou geloof sterk genoeg is nie.
Bladsy | 26
27 | B l a d s y
PITKOS : Hierdie gedig bestaan uit 14 reëls en is dus ‘n sonnet. Hierdie vorm bestaan uit 3 kwatryne en ‘n rymende koeplet en is dus ‘n
Engelse sonnet. In die kwatryne vind ons omarmde rym (abba) en in die koeplet is paarrym. Herhaling / Iteratief kom voor om die idee te beklemtoon en dit beklemtoon ook
die gereelde ritmiese golfslag van die see. “Golwe” word metafories gebruik vir probleme wat die persoon in sy / haar lewe
mag ervaar. Die gedig het ‘n hele aantal gevalle van personifikasie. Dit help om die aksie
van die natuurelemente te beklemtoon, bv. “die golwe slaan”. Een geval van ‘n vergelyking word aangetref in “ ’n kreun, ‘n klag soos van
verlore siele ...” Simboliek is aanwesig in “my vuurtjie brand”. Dit simboliseer hoop. Een geval van klanknabootsing kom ook voor in “hoe loei die storm daarbuite.” Gevalle van alliterasie en enjambement kom voor. Die alliterasie help met die
beklemtoning van sekere woorde en beelde. Die enjambement help met die tempo van die gedig.
Die aandagstreep word gebruik ter verduideliking van die wind se gehuil. Die tweede aandagstreep word vir beklemtoning gebruik. Byna soos ‘n alleenplasing sodat die idee sterk uitstaan.
Toutologie kom voor in die “graf” en “dood” - idee in dieselfde reël. Beide verwys na die dood. Dit is om die idee te beklemtoon.
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE E-POS : Voltooi die onderstaande E-POS deur woorde uit die gedig te gebruik.
Aan :Van :Ander aangeheg :Boodskap :
Ek het ‘n oulike a) __________________ by die see gekoop. Dit was nog altyd my droom om een langs die kus te besit. In die b) ______________ as ek daarbinne is, hoor ek c) _________________ hoe die d) _________________ teenaan die e) ______________ slaan waarop my huisie staan. Die f) _________________ gebruik al sy g) _____________________ krag om die huisie te vernietig, maar ek voel regtig veilig daarbinne.
Ek hoor ook hoe die winde h) ______________. Dit klink soos ‘n i) ______________ of ‘n j) ______________. Byna soos van verlore siele in k) ___________________; all) ________________ en m) __________________. Hierdie verlore siele kan nie rus vind in die n) __________________ of o) ___________________ nie en nou soek en
Bladsy | 27
28 | B l a d s y
p) ________________ hulle nog steeds na rus.
Saans brand ek ‘n q) _______________ en ‘n r) _____________ gee lig. Dan hoor ek weer hoe di e storm buite s) ___________________ en hoe die wind aan my ruite t) _________________, maar binne is dit u) ______________ en v) _______________.
Al kom die w) _________________, die x) _______________________, die y) _________________ of die woeste z) _____________ die rots waarop my huisie staan, is altyd standvastig en veilig.
Ek is so dankbaar dat ek nou my eie veilige hawe het.
VRAE :DIE TITEL :1.1. Hoe betrek die digter die leser by sy gedig? (How does the poet make the
reader part of the poem?)1.2. Waarom word die verkleinvorm van huis in die titel gebruik? (Why is the
poet using the small form of huis in the titel?)1.3. Waar is die huisie geleë? (Where is the house situated?)1.4. Hoekom, dink jy, gebruik die digter juis hierdie ligging vir die huisie? (Why,
according to you, is the poet using this site for the house?)
STROFE 1 :1.5. Hoe sluit die strofe aan by die titel? (How does the poem link to the title?)1.6. Watter tyd van die dag is dit? (What time of the day is it?)1.7. Waarom word “aaneen” herhaal? Gee TWEE redes. (Why is “aaneen”
repeated? Give TWO reasons.)1.8. Waarop is die huisie gebou? (Where did he built his house?)
STROFE 2 :1.9. Wat hoor die spreker as hy in sy huis sit? (What is the speaker hearing while
sitting in his house?)1.10. Hoe klink die wind se geluid? Gee TWEE APARTE woorde. (How does the
wind sound? Give TWO SEPARATE words.)1.11. Waarna verwys die verlore siele? (What are the lost souls referring to?)1.12. Wat doen die verlore siele. Noem TWEE dinge. (What are the lost souls
doing? Name TWO things.)1.13. Wat is fout met die verlore siele? (What is wrong with the lost souls?)
STROFE 3 :1.14. Hoewel die elemente buite woed, is die spreker tog veilig in sy huisie. Stem
jy saam met hierdie stelling? Motiveer jou antwoord. (Even though the elements outside are hard at work, the speaker is still safe. Do you agree? Give a reason for your answer.)
Bladsy | 28
29 | B l a d s y
1.15. Watter simbole van hoop is daar in die huisie? (What symbols of hope are in the house?)
1.16. Wat doen die winde in strofe 3? (What are the winds doing?)
STROFE 4 (KOEPLET) :1.17. Identifiseer VIER dinge wat die spreker se huisie wil vernietig. (Identify
FOUR things that want to destroy the house.)1.18. Waarna verwys die rots waarop sy huisie staan? (What is the rock that his
house is built upon representing?)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.19. Hierdie gedig is ‘n voorbeeld van ‘n (Italiaanse / Engelse) sonnet. (This
poem is an example of an (Italian / English) sonnet.1.20. Vergelyk hierdie sonnetvorm met die vorm in Huiskat van Elizabeth Eybers.
(Compare this sonnet with the one used in Huskat by Elizabeth Eybers.)1.21. Gee ‘n voorbeeld van die volgende uit die gedig. (Give an example of the
following from the poem.)1.21.1. personifikasie1.21.2. vergelyking1.21.3. alliterasie1.21.4. simboliek1.21.5. klanknabootsing1.21.6. enjambement1.22.1. Definieer die term toutologie. (Define tothology.)1.22.2. Haal ‘n voorbeeld daarvan aan uit die gedig. (Quote an example
from the poem.)1.22.3. Verduidelik hoekom die twee woorde toutologie is. (Explain
why the words form tothology.)
Bladsy | 29
30 | B l a d s y
DAGBOEK-INSKRYWINGJy het onlang ‘n goeie dag en slegte dag beleef. Skryf TWEE inskrywings in jou dagboek waarin jy van die twee dae vertel.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 30
31 | B l a d s y
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.........................................................................................................
BOEKMERK deur MARLISE JOUBERTBoekmerk
1 kinders2 met wange soos mossies3 wat teen elke oggend stoei4 hande altyd woerende vlerke5 elke lyfie ‘n seilende gesang –6 vlak bo die waterspieël7 van ‘n klipvloergang
8 vlytig stort die druppels klank9 oor haar uit totdat sy verbaas10 die reuk van bittersoet jasmyn11 uit haar skooljare proe12 waar sy ook kon mor13 en protesteer
14 waarom is alles altyd ver15 waarom is alles altyd hier16 waarom moet ek leer17 van optel aftrek deel18 van dooie digters19 uit die toentertyd20 en watter land sit waar21 en waarom draai die son
22 toe maak sy die dag weer oor –23 met elke skoolklok werk sy24 namens mossiekind
25 kom ons pars die wind26 met wange soos soldaatjies
27 totdat elkeen net die geur28 van jasmyn kan boekmerk29 teen die onheil van ons30 ellelange reis
Bladsy | 31
32 | B l a d s y
WOORDVERKLARINGS :
WOORDE SINONIEM / DEFINISIE ENGELSboekmerkmossiesstoeiwoerendevlerkeseilendewaterspieëlklipvloergangvlytigverbaasjasmynmorprotesteertoentertydnamensparssoldaatjiesonheilellelange
TEMA : Maak eke dag spesiaal sodat ‘n mens dit altyd in jou lewe onthou.
PITKOS : Die gedig begin met alleenplasing van “kinders”. Dit wys vir ons dadelik waaroor
die gedig gaan. Nou volg daar ‘n vergelyking – “wange soos mossies”. Die kinders se hande word weer beskryf as “woerende vlerke”. Hier maak die
digter gebruik van ‘n metafoor. Die woorde “woerende” is ook ‘n voorbeeld van klanknabootsing.
Baie ander metafore word ook in die gedig gebruik. Dit is om die beeld van die kinders beter vir die leser deur te gee.
Die aandagstreep gee vir ons die uitbreiding van die idee wat vooraf gemaak is. Die dubbelpunt word gebruik om vir ons te wys waarteen die spreker gemor en
geprotesteer het. Oksimoron word aangetref in “bittersoet”.
Bladsy | 32
33 | B l a d s y
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE BILJET : Voltooi die onderstaande BILJET deur woorde uit die gedig te gebruik.LAERSKOOL
BOEKMERK
By Laerskool Boekmerk sien die onderwysers hulle leerders as kinders met wange soos a) _______________.
Hier weet ons die kinders b) ______________ elke oggend, dat hulle hande altyd c) _____________ vlerke is en dat hulle lyfies ‘n d) _________________ gesang is. Dit alles gebeur bo
die e) ______________ van ons skool se f) ____________________.
Hulle stemme klink soos g) _____________ klank vir ons onderwysers. En ons onderwysers onthou ook hulle eie h) _________________ waar hulle, net soos vandag se kinders,
ook i) ______________ en j) _______________ het.
Net soos die onderwysers in die verlede, weet ons ons leerders wonder ook waarom alles altyd k) __________ of l) __ __________ is en waarom hulle moet m) ______________.
Ons onderwysers verstaan die kind se psige; daarom het ons besluit om die skooldag weer n)
________________________. So, met elke o) ________________ wat lui, werk ons nou namens p) __________________.
Ons q) ___________ die slegte uit die skooldag en vul hulle met hoop vir die toekoms. En aan die einde r)
__________________ hulle net die mooi herinneringe van hulle skooljare en vergeet hulle van alle s) ___________ op
hulle t) ____________________ reis.
So, skryf jou kind in by ons. Skakel ons op 021 123 4567 of 078 765 4321. Julle kan ons ook epos op
Bladsy | 33
34 | B l a d s y
VRAE :DIE TITEL :1.1. Wat is ‘n boekmerk? (What is a book mark?)1.2. “Boekmerk” in die titel word (denotatief / konnotatief) gebruik. (“Boekmerk”
in the titel is an example of (denotation / connotation.)1.3. Wat beteken “boekmerk” binne die konteks van die gedig? (What does
“boekmerk” mena within the context of the poem?)1.4. Is die titel geslaagd? Antwoord JA of NEE en motiveer jou antwoord. (Is the
titel succesful? Answer YES or NO and motivate your choice.)1.5. Identifiseer TWEE “boekmerk(e)” in jou skoolloopbaan en verduidelik
hoekom elk ‘n boekmerk is. (Identify TWO “boekmerk(e)” in you school career and explain why you regard it as a bookmark.)
STROFE 1 :1.6. Hoe beskryf die spreker die kinders? (How does the speaker describe the
children?)1.7. Die kinders hou nie van soggens vroeg opstaan nie. Haal die woord aan
wat dit bewys. (The children do not like getting up early. Quote the word that proofs it.)
1.8. Verduidelik hoekom die volgende stelling WAAR is. (Explain why the following statement is TRUE.)Kinders se hande beweeg gedurig.
1.9.1. Wat is ‘n gesang? (What is a song?)1.9.2. Verduidelik “elke lyfie ‘n seilende gesang” in jou eie woorde. (Explain
“elke lyfie ‘n seilende gesang” in your own words.)1.10. Waar is die kinders in die gedig? (Where are the children in the poem?)
STROFE 2 :1.11. Watter woord dui aan dat die kinders / onderwyser hard werk?
(Quote the word that says the children / teacher is working hard.)1.12. Watter beeld gebruik die spreker om na die kinders se gepraat te
verwys? (What image is the speaker using to refer to the talking of the children?)
1.13. Watter geur uit die spreker se skooljare word opgeroep? (Which aroma from the speaker’s school years is called up?)
1.14. Watter TWEE DINGE uit haar skooldae doen die hedendaagse kinders ook? (Identify TWO things from the speakers school years that the modern learner is also doing.)
STROFE 3 :
Bladsy | 34
35 | B l a d s y
1.15. Wat is die grootste probleem waarmee skoolkinders sit? (What is the biggest problem school children have?)
STROFE 4 :1.16. Waarom het die onderwyseres besluit om die verloop van die dag te
verander? (Why did the teacher decide to change the school day?)1.17. Hoe het die onderwyseres nou haar onderrigmetode verander? (How did the
teacher change her teaching methods?)1.18. Na wie verwys “mossiekind”? (Who is “mossiekind” referring to?)
STROFE 5 :1.19. Wat gebeur as ‘n mens blomme pars? (What happens when you press
flowers?)1.20. Watter ooreenkoms is daar tussen die geparste blomme en die mossies se
wange? (What is the similarity between the pressed flowers and the cheeks of the sparrows?)
STROFE 6 :1.21. Tot wanneer moet die wind gepars word? (Until when must the wind be
pressed?)1.22. Hoe weet ons die skooljare is nie altyd aangenaam nie? Gee EEN woord.
(How do we know the school years are not always enjoyable? Give ONE word.)1.23. Die skooljare is vir die kinders te lank. Haal TWEE OPEENVOLGENDE
woorde aan ter stawing van jou antwoord. (Yhe school years are too long for the children. Quote TWO CONSECUTIVE words to substantiate this statement.)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.24.1. Haal ‘n vergelyking aan uit die gedig. (Quote a simile from the poem.)1.24.2. Watter TWEE dinge word met mekaar vergelyk? (Identify the TWO
things that are compared.)1.25.1. Haal ‘n voorbeeld van klanknabootsing aan. (Quote an example of
onomatopoeia.)1.25.2. Is die klanknabootsing geslaagd? Motiveer jou antwoord. (Is the
onomatopoeia succesful? Give a reason for your answer.1.26. “Elke lyfie ‘n seilende gesang” is ‘n voorbeeld van ‘n ........................ “Elke lyfie ‘n seilende gesang” is an example of a .....................................1.27.1. Wat is ‘n oksimoron? (Explain what an oxymoron is.)1.27.2. Haal ‘n voorbeeld aan uit die gedig. (Quote an example from the poem.)1.28. Wat beteken dit as jy ‘n boekmerk in jou lewensboek plaas? (What does it mean when you put a bookmark in your book of life?)
Bladsy | 35
36 | B l a d s y
BEDANKINGSBRIEFJy is nou in graad 12 en daar is een van die onderwysers wat jou die afgelope vyf jaar baie gehelp het met jou persoonlike en akademiese probleme. Skryf ‘n brief aan die onderwyser waarin jy hom / haar bedank......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 36
37 | B l a d s y
........................................................................................................................
...............................................................................................................
........................................................................................................................
........................................................................................................................
.....................................................................................................................
PRYSLIED deur ANTJIE KROGPryslied
1 in die sandkliphart2 vandag3 staan hy4 kop en skraal skouers staan hy bo almal5 houtskool en as is sy hare6 hy, die sandkleurige seun van uNosekeni7 uNosekeni die ma van Mandela
8 hy, die man met die vlesige palmkussings9 hier staan hy10 uit die gevestigde familie van uNgubengcuka11 die seun van Dalindyebo12 die seun van Mandela13 hy van die rivieroewers by iNqunu14 heelmaker uit die Thembu-stam
15 ‘n klein swart ster priem sy bolip
16 ons prys hom17 hy wat nie lag nie en nie huil nie18 eerste ratelaar van Umkhonto we Sizwe19 die swart pimpernel20 hy wat nie lag nie en ook nie huil nie
21 hier staan hy dan nou voor ons22 Nelson Rolihlahla Mandela23 getrokke tak van lank gelede24 die sleepsel van sy blare lê wyd25 legendaries is hy – opspoorder van harte26 hy maak die pante bymekaar27 van ‘n verskeurde land28 hy draai ons na mekaar toe vir mekaar29 hy, heelmaker van mense30 hy stig vrede31 vrede, die ma van groot nasies
Bladsy | 37
38 | B l a d s y
WOORDVERKLARING :
WOORDE SINONIEM / DEFINISIE ENGELSprysliedsandkliphartskraalhoutskoolsandkleurigevlesigepalmkussingsgevestigderivieroewersheelmakerpriemratelaarswart pimpernelgetrokketaksleepselopspoorderpanteverskeurdestigvredenasies
TEMA : Mense wat ‘n verskil in die geskiedenis van lande gemaak het en ‘n positiewe bydrae gelewer het, moet vereer word.
PITKOS : Die gedig is ‘n liriese gedig; dus is dit klankryk. Alliterasie en assonansie ondersteun die ritmiese en musikale effek. Enjambement word deurgaans gebruik omdat dit aansluit by die formaat van die
pryslied self. Dit word gepraat – nie geskryf nie. Herhaling van klanke, woorde, versreëls en beelde skep eenheid en dra ook by
tot die ritmiese en musikale effek. Verder hef dit ook belangrike inligting uit. Metafoor word in “sandkliphart” aangetref. Dit dui op die Unie-gebou in Pretoria. Belangrike inligting word uitgelig deur alleenplasing.
Bladsy | 38
39 | B l a d s y
Letterlike en figuurlike betekenis kom in sommige reëls voor – “staan hy bo almal uit”.
Voorafplasing plaas die aandag op die persoon van wie gepraat word. Personifikasie kom voor in die beskrywing van die moesie op Mandela se bolip.
KREATIEWE SKRYFWERK :
LANGER TEKS : DIE HULDEBLYK : Voltooi die onderstaande HULDEBLYK deur woorde uit die gedig te gebruik.
Nelson Rohlihlahla MandelaGebore : __________________ Gesterf :
___________________
Goeiedag Dames en Here, vandag staan ons hier om ‘n merkwaardige man se lewe te vier.
Ek onthou die dag in die a) __________________ toe hy b) __________ en skraal c) __________________ bo almal uitgestaan het – letterlik en figuurlik. Sy d) _____________________ en e) ___________ hare het ook dadelik die aandag getrek. Hy, die seun van f) _____________________. Hy die man met die g) _________________ palmkussings het na soveel jare in aanhouding tussen ons gestaan. Hy was beslis ‘n aanwins vir sy familie van h) ___________________ en vir sy vader, i) ___________________. Van ‘n nederige bestaan by die j) _____________________ van k) _____________ het hy gegroei tot ‘n l) __________________ komende uit die m) ________________-stam.
Vandag wil ek hom prys : die een persoon wat nooit n) ___________ of o) ______________ het nie.Hy wat die eerste p) ________________ van Umkhonto we Sizwe was en wat die q) _________________________ genoem is deur die apartheidsregering omdat hy hulle so maklik ontduik het.
Hier lê hy nou in sy doodkis, r) __________________ ‘n s) ______________ tak van lank gelede. Die t) _______________ van sy blare lê wyd. Hy het ‘n u) ______________ land weer reggemaak.
Bladsy | 39
40 | B l a d s y
Hy was regtig ‘n v) ______________ van harte en het selfs kinderharte aangeraak. Ons sal hom altyd onthou.
Vaarwel, Tata Madiba. Rus in vrede.
VRAE :DIE TITEL :1.1. Wat is ‘n pryslied? (What is a praise song?)1.2. Tot watter kulturele groep(e) behoort die pryslied eintlik? (Which cultural
group(s) normally use a praise song?) 1.3. Is die titel geslaagd? Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (Is the title
succesful or not. Give a reason for your choice.)
STROFE 1 :1.4. Waarna verwys die “sandkliphart”? (What is the “sandkliphart” referring to?)1.5. Waar is die “sandkliphart” geleë? (Where is the “sandkliphart” situated?)1.6. Na wie verwys die “hy”? (Who is the “hy” referring to?)1.7. Gee die letterlike en figuurlike betekenis van : “staan hy bo almal uit.” (Give
the literal and figurative meaning of : “staan hy bo almal uit.”)1.8. Watter TWEE APARTE woorde beskryf die “hy” se hare? (Quote TWO
separate words that describe the hair of the “hy”.)1.9. Wie was die “hy” se ma? (Who was his mother?)1.10. Gee TWEE OPEENVOLGENDE woorde om sy handpalms te beskryf. (Quote
TWO CONSECUTIVE words to descrive his hand palms.)1.11. Uit watter familie kom die “hy”? (From which family is he?)1.12. Wie was sy pa? (Who was his father?)1.13. Uit watter stam kom Mandela? (Which clan is Mandela from?)1.14. Van waar kom Mandela? (Where is Mandela from?)1.15. Watter rol het hy in sy stam gespeel? (What was his role in his clan?)
STROFE 2 :1.16. Waarna verwys die “klein swart ster”? (What is the “klein swart ster” referring
to?)1.17. Waar is die “klein swart ster”? (Where is the “klein swart ster”?)
STROFE 3 :1.18. Watter TWEE dinge het Mandela nie gedoen nie? (Name TWO things
Mandela did not do.)1.19. Watter rol het Mandela in Umkhonto we Sizwe gehad? (What was Mandela’s
role in Umkhonto we Sizwe?)1.20. Hoekom is na Mandela is die swart pimpernel verwys? (Why did they refer to
Mandela as the black pimpernel?)
Bladsy | 40
41 | B l a d s y
STROFE 4 :1.21. Waar is die “hier”? (Where is the “hier”?)1.22. Watter TWEE OPEENVOLGENDE woorde het dieselfde betekenis as
Mandela se tweede naam? (Quote TWO consecutive words that has the same meaning as Mandela’s second name.)
1.23. Waarna verwys die “sleepsel van sy blare”? (What is the “sleepsel van sy blare” referring to?)
1.24. Wat beteken dit as Mandela as die opspoorder van harte beskryf word? (What is the menaing of Mandela is the “opspoorder van harte”?)
1.25. Watter belangrike rol het Mandela in die geskiedenis van die land gespeel? (What important role did he play in the country’s history?)
1.26. Wat het hy suksesvol gedoen met mense van verskillende rasse? (What was his success with people from different races?)
1.27. Wat het Mandela vir Suid-Afrika gebring? (What did Mandela bring to South Africa?)
1.28. Hoe beskryf die spreker vrede? (How does the speaker descirbe peace?)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.29. Pas KOLOM A by KOLOM B. (Match Column A to Column B)
KOLOM A KOLOM B1.29.1. Personifikasie A “vandag”1.29.2. omgekeerde woordorde B sandkliphart1.29.3. Alleenplasing C skraal skouers staan1.29.4. Metafoor D swart ster priem sy bolip1.29.5. Alliterasie E staan hy
1.30. Haal ‘n voorbeeld van enjambement aan. (Quote an example of enjambment.)1.31. Verklaar vir die afwesigheid van leestekens in die gedig. (Explain the
absence of punctuation in the poem.)1.32. ‘n Hoë frekwensie van herhaling kom voor in die gedig. Verskaf TWEE
redes daarvoor. (A high frequency of repetition is found in the poem. Supply TWO reasons why the poet is using it.)
Bladsy | 41
42 | B l a d s y
DIE HULDEBLYKDit was Nelson Mandela se begrafnis en jy was gevra om die huldeblyk te lewer. Skryf die huldeblyk wat jy gelewer het.
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Bladsy | 42
43 | B l a d s y
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.................................................................................................................
..........................................................................................................................
........................................................................................................................
DIE BOODSKAPPER deur PETER SNYDERS
DIE BOODSKAPPER
1 Die aandster vonkel soe speels vanaand2 was daa ‘n knipoeg3 van jou4 na my?
5 Djy is naby6 soes die helderste ster7 djy’s die spoed van ‘n gedagte8 weg van my
9 Ek los ‘n boodskap by Venus vir jou -10 as djy yt jou aandklas11 kom, stiek yt jou hand12 haal dit af :
13 dis die briefie14 met die soentjie15 op die omslag
WOORDVERKLARING :
WOORDE SINONIEM / DEFINISIE ENGELSboodskapperaandstervonkelspeelsknipoogspoedgedagteaandklasomslag
Bladsy | 43
44 | B l a d s y
TEMA : Al is jou geliefdes nie altyd fisies by jou nie, is hulle maar net ‘n gedagte ver van jou af.
PITKOS : Die gedig is in Kaapse Afrikaans geskryf. Die tipografie word gebruik om sekere gedagtes en woorde te beklemtoon. Die digter gebruik inkeping waar al die versreëls nie langs die kantlyn begin nie. Hy gebruik ook korter versreëls om die aandag op die inligting te fokus. Daar is ook agterafplasing van voornaamwoorde om dit te beklemtoon. Strofe 1,2 en 3 word saam gebind deur die ster-idee. In strofe 1 is daar die
aandster, dan die helderste ster en laastens Venus. Simbolies verteenwoordig Venus liefde – ons besef dus die gedig is eintlik ‘n
liefdesgediggie. Enjambement kom deurgaans voor en daar is twee leestekens, nl. ‘n
aandagstreep en ‘n dubbelpunt. Die leestekens word gebruik, want ‘n verduideliking volg daarna.
Alliterasie kom ook voor. Verder is daar ook ‘n vergelyking en gevalle van elisie. Die verkleiningsvorm word gebruik om gevoel oor te dra, nl. een van liefde. Die gedig is ‘n voorbeeld van ‘n vrye vers. Daar is geen vaste rympatroon nie en
die versreëls wissel in lengte.
KREATIEWE SKRYFWERK :DIE DAGBOEK-INSKRYWING : Voltooi die inskrywing deur die ontbrekende woorde in te vul. Gebruik die woorde uit die gedig.
Dag en datum : ______________________Tyd : __________________
Liewe Dagboek
Die a) _________________ vonkel weer so b) ________________ vanaand en dit lyk asof dit vir my c) _____________________. Ek wonder egter of dit van d) __________, my geliefde aan my is.
Dagboek, ek voel e) ________________ soos die helderste f) _______________ en sy is net die g) ________________ van ‘n h) ____________________ weg van my af.
Om te verklaar hoe ek voel, Dagboekie, het ek ‘n i) ________________ by j) ______________ gelos. Ek hoop sy kry dit as sy uit die k) __________________ kom. Al wat sy moet doen, is om haar l) ________________ uit te steek en dit af te m) ______________. Dan sal sy die n) __________________ kry. Sy sal weet dit kom van my af, want daar is ‘n o) __________________ op die p) ____________________.
Ai Dagboekie, ek hoop sy verstaan wat ek eintlik wil sê : dat ek oneindig baie lief vir haar is.
Bladsy | 44
45 | B l a d s y
VRAE :DIE TITEL :1.1. Word die titel letterlik of figuurlik bedoel? (Is the title used literally or
figuratively?)1.2. Na wie of wat verwys die “boodskapper”? (Who is the “boodskapper” referring
to?)1.3. Hoe weet jy die titel verwys na ‘n spesifieke “boodskapper? (How do we
know the title refers to a specific “boodskapper”?)
STROFE 1 :1.4. Van watter hemelliggaam word hier gepraat? (What celestial body is
mentioned in this stanza?)1.5. Wat doen die aandster? (What is the “aandster” doing?)1.6. Watter ENKELE WOORD dui aan dat die aandster nie ernstig is nie? (Quote
ONE WORD showing that the “aandster” is not serious.)1.7. Watter tyd van die dag is dit? (What is the time?)1.8. Na wie verwys die “jou” en die “my”? (Who is “jou” and “my” referring to?)1.9. Wat doen die “jou” vir die “my”? (What is the “jou” doing for the “my”?)1.10. Waarom laat die aandster die spreker aan die knipoog van die geliefde
dink? (Why is the “aandster” reminding him of the winking of his loved one?)
STROFE 2 :1.11. Hoe naby is die “djy” aan die “my”? (How close is the “djy” to the “my”?)1.12. Watter woord hou verband met strofe 1? (Which word links with stanza 1?)1.13. Watter TWEE BEELDE toon hoe naby die spreker aan sy geliefde voel?
(Which TWO images show how close the speaker feels to his loved one?)1.14. Verduidelik die volgende in jou eie woorde : “djy’s die spoed van ‘n
gedagte weg van my”? (Explain the following in your own words : “djy’s die spoed van ‘n gedagte weg van my.)
STROFE 3 :1.15. By wie los die spreker ‘n boodskap vir die “jou”? (With whom is the speaker
leaving a message for the “jou”?)1.16. Na wie of wat verwys Venus? (Who is Venus referring to?)1.17. Waar is die “jy” in strofe 3? (Where is the “jy” in stanza 3?)1.18. Wat moet die “jy” doen? (What is the “jy” supposed to do?)1.19. Waarna verwys die “dit”? (What is the “dit” referring to?)
STROFE 4 :1.20. Hoe verbind die digter strofe 4 met strofe 3? Verskaf TWEE feite. (How does
the poet link stanzas 3 and 4? Give TWO facts.)1.21. Wat is op die omslag van die brief? (What is on the cover of the letter?)1.22. Is daar werklik ‘n soen op die omslag? Verduidelik wat die spreker bedoel.
(Is there really a kiss on the cover? Explain what the speaker implies.)
Bladsy | 45
46 | B l a d s y
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.23. Verduidelik hoekom die gedig ‘n voorbeeld van die vrye versvorm is.
(Explain why the poem is a free verse.)1.24. In watter tipe Afrikaans is die gedig geskryf? (What type of Afrikaans is the
poem written in?)1.25. Al die versreëls begin nie teen die kantlyn nie .1.25.1. Wat noem ons hierdie verskynsel? (What is it called?)1.25.2. Wat is die funksie daarvan? (What is the function thereof?)1.26. Haal ‘n voorbeeld van elk van die volgende aan uit die gedig. (Quote an
example of each of the following from the poem.)1.26.1. Alliterasie1.26.2. Enjambement1.26.3. Vergelyking1.26.4. Simboliek1.26.5. Elisie1.27. Wat is die boodskap wat afgelewer moet word? (What is the message that
must be delivered?)1.28. Wat is die tema van die gedig? (What is the theme of the poem?)1.29. Hoe sal die ontvanger weet dit is die regte brief? (How will the receiver know
that it is the right letter?)1.30. Hoekom gebruik die spreker die verkleining van brief en soen in die gedig?
(Why is the speaker using the small form of “brief” and “soen” in the poem?)
Bladsy | 46
47 | B l a d s y
DIE VRIENDSKAPLIKE BRIEFJy is die skrywer of ontvanger van die brief in die gedig. Skryf die inhoud van daardie brief...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 47
48 | B l a d s y
...................................................................................................................
.......................................................................................................................
DIE NUWE KIND deur PETER STRAUSS
DIE NUWE KIND
1 Ons oë pen jou in jou spore vas :2 die nuwe kind hier in ons klas.3 In óns skooldrag, langs óns meneer,4 jou hare volgens die reëls geskeer.
5 “Hector Sobukwe,” hoor ons jou naam,6 “ ‘n koningskind” – al is jy skaam.7 Bedees knik jy, asof jy óns bedank8 en gaan sit dan stil in jou bank.
9 Uit ‘n Tupperware-bakkie, soos dit hoort,10 eet jy pouses jou snytjie brood.11 maar eenkant, alleen, onder ‘n boom12 gaan staan jy dan en droom.
13 In die kunsklas word jou pen ‘n mas,14 hys jy prentjieseile uit jou ribbekas,15 vaar jy weg oor wit papier16 die toekoms in, nog ver van hier ...
WOORDVERKLARING :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELS(vas)pensporekoningskindskaambedeesknikbedankhoortkunsklasmas
Bladsy | 48
49 | B l a d s y
hys
TEMA : ‘n Nuwe leerder in ‘n skool is maar altyd vreemd en eenkant totdat hy / sy maats gemaak het.
PITKOS : Ek-spreker (hoewel in die meervoudsvorm) word aangetref in die gedig. Die openingsreël van die gedig begin met personifikasie (oë wat vaspen). Die dubbelpunt word gebruik om te verduidelik van wie die spreker praat. Dan volg daar ook ‘n punt. Dit wil die stelling bevestig. Dan gebruik die spreker besitreg deur die akuutteken op die woord, ons, te
plaas. Dit is ook om te beklemtoon. Die nuwe kind lyk soos die res van die kinders in die skool.
Voorplasing van die nuwe kind se naam om te wys hoe belangrik die naam is. Dan die uitbreiding van die nuwe kind – metafoor : hy is soos ‘n “koningskind”.
Paarrym kom voor in elke strofe. Dit bind elke twee reëls in die strofe tot ‘n hegte eenheid.
Die strofes bestaan uit 4 versreëls en word kwatryne genoem.
KREATIEWE SKRYFWERK : Voltooi die epos hieronder deur die ontbrekende woorde in te vul. Gebruik die woorde uit die gedig.
Aan :Van :Aangeheg :Boodskap :
Hierdie jaar het ons ‘n nuwe leerder in ons klas gekry. Ons a) ___________ het hom in sy spore b) ________________. Hy was in óns c) _________________ geklee en hy het langs óns d) ___________________ gestaan. Sy e) _____________ was ook volgens ons f) ______________________ geskeer.
Meneer het hom as g) _________________________ bekendgestel. Hy is glo ‘n h) ______________________; al is hy so i) _______________. Toe Meneer hom aan ons voorstel, het hy j) ___________________ sy kop k) ________________ asof hy ons l) _________________. Daarna het hy m) __________________ in sy bank gaan sit.
Tydens pouse het hy ‘n n) ________________________ uitgehaal om sy toebroodjies te eet. Maar hy was baie o) ____________________ en gaan staan p) _____________ onder ‘n boom en q) _______________.
Maar in die r) _________________ is hy voorwaar ‘n meester. Hier word sy pen ‘n s) ____________, t) _________________ hy prentjieseile uit sy u) __________________,vaar hy weg oor v) ______________ papier die w) __________________; ver weg van
Bladsy | 49
50 | B l a d s y
x) _______________!
Het jy ook ‘n nuwe leerder in jou klas gekry? Vertel my, asseblief.
VRAE :DIE TITEL :1.1. Hoe weet ons hier word van ‘n spesifieke kind gepraat? (How do we know
they are talking about a specific child?)1.2. Watter woord dui aan dat die kind nie ‘n oud-leerling van die skool is nie?
(Quote the word that shows the child is not an old student of the school.)1.3. Hoe tree jy teenoor nuwe kinders in jou klas op? (How do you react to new
learners in your class?)
STROFE 1 :1.4. Wat gebeur as die kinders in die klas na die nuwe leerder kyk? (What
happens when the learners in the class are looking at him?)1.5. Hoe weet jy die kinders is in die skool? Noem VIER dinge. (How do you know
the children are in the school? Name FOUR things.)1.6.1. Wat noem ons die leesteken op die woord : óns? (What is the
punctuation on the word, óns, called?)1.6.2. Wat is die funksie van die leesteken? (What is the function of the
punctuation?)
STROFE 2 :1.7.1. Verduidelik die samestelling van die naam van die nuwe leerder.
(Explain the composition of the new child’s name.)1.7.2. Verduidelik waarom elkeen van hierdie figure so belangrik binne
Suid-Afrika se geskiedenis is. (Explain why each of the figures are so important in the South African history.)
1.8. Is Hector Sobukwe regtig ‘n koning se kind? Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (Is Hector Sobukwe really a prince? Answer YES or NO and motivate your choice.)1.9. Hoe weet jy Hector is nie juis baie sosiaal nie? (How do you know Hector is
not really social?)1.10. Dink jy Hector sal so antisosiaal bly tot aan die einde van die jaar?
Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (Do you think Hector is going to stay like that until the end of the year? Answer YES or NO and motivate your choice.)
STROFE 3 :1.11. Is Hector Sobukwe spesiaal omdat hy uit Tupperware-bakkies eet?
Verduidelik jou antwoord. (Is Hector Sobukwe special because he eats from Tupperware containers? Explain your answer.)
Bladsy | 50
51 | B l a d s y
1.12. Waar bring Hector baie van sy tyd deur gedurende pouse? (Where is Hector spending most of his time during break?)
1.13. Wat doen hy as hy onder die boom staan? (What is he doing when he is standing under the tree?)
STROFE 4 :1.14. In watter leerarea blink die nuwe kind uit? (Which learning area is he doing
well in?)1.15. “Hys jy prentjieseile uit jou ribbekas.”1.15.1. Waarna verwys die ribbekas eintlik? (What is the rib cage
referring to?1.15.2. Word die versreël letterlik of figuurlik bedoel? (Is it a literal or
figurative meaning?)1.15.3. Wat bedoel die spreker eintlik? (What is the speaker meaning?)1.16. Verduidelik : “vaar jy weg oor wit papier”. (Explain : “vaar jy weg oor
wit papier”.)1.17. Bespreek die twee uiteenlopende betekenisse van “pen” soos dit in die
gedig gebruik word. (Discuss the two different meaning of “pen” as it is used in the poem.)
1.18. Wat, dink jy, is dit waarvan Hector droom? (What, according to you, is Hector dreaming of?)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.19. Elke strofe bestaan uit 4 versreëls en word ‘n ..................... genoem. (Each
stanza consists of 4 lines and is called a .............................1.20.1. Werk die rymskema van strofe 1 uit. (Work out the rhyming
scheme for stanza 1.)1.20.2. Identifiseer die rympatroon. (Identify the rhyming pattern.)1.20.3. Wat is die funksie daarvan? (What is the function of the rhyme?)1.21. Gee ‘n voorbeeld van elk uit die gedig. (Give an example of each from the
poem.)1.21.1. Personifikasie1.21.2. Sinekdogee1.21.3. Metafoor1.21.4. Assonansie
Bladsy | 51
52 | B l a d s y
KOERANTARTIKEL
Dit is een van die dae weer 16 Junie, Jeugdag. Jy moet ‘n artikel daaroor skryf vir julle gemeenskapkoerant (Community Newspaper). Skryf die artikel.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 52
53 | B l a d s y
.....................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
.....................................................................................................................BY DIE ROBOT IN EERSTELAAN deur MARITA VAN ASWEGEN
DIE ROBOT BY EERSTELAAN
1 twee pare voete girts oor die teer2 sy arm en nek is so styf en so seer3 sy bene so lam van gister se staan4 ingehaak volg hy gedwee waar hulle gaan
5 motors se bande kners tot stilstand6 in die blikkie klingel vyf sent en ‘n rand7 hy ruik die vis-en-tjipswinkel van eerstelaan8 hier by die robot waar hy die dag omstaan
9 sy arm word gepluk en geruk en hy skrik10 toe sy voet dom oor ‘n pyp eenkant toe swik11 “ons beter geld kry, of ek los jou hier,”12 sis die tsotsi en asy asem ruik na bier
13 sy hart klop vinnig soos dié van ‘n bang kind14 hoe sal hy weer sy lêplek van hier af kan vind?15 die verkeerslig klik en die enjins brul saam16 sy dowwe oë bewend opwaarts geslaan
17 trieng, trieng lui ‘n fiets se klokkie18 hy buk af en trek aan sy stukkende sokkie19 die verkeerslig klik en bande skuur oor teer20 sy arm en skouer is so styf en so seer
21 ‘n motorruit tjier af en ver weg dreun ‘n bus22 as die dood hom tog net wil kom haal23 dan kan hy vie ewig en altyd rus24 die tsotsi skraap sy keel en spoeg ‘n straal
25 geld klingel in die blikkie en lê dan stil26 die duiwe koer en ‘n kindjie jil27 “mammie hy’s blind,” piep ‘n dogtertjie sag28 hy draai sy kop skuins en hy wag
Bladsy | 53
54 | B l a d s y
29 “hier is nog tien rand,” sê die vrou30 “koop vir jou iets om aan te kou.”31 die verkeerslig klik en hy hou aan met wag32 die tsotsi pluk hom aan sy seer arm en lag
WOORDVERKLARINGS :
WOORD SINONIEM / DEFINISIE ENGELSgirtsteeringehaakgedweeknersblikkieklingelomstaangeplukswiktsotsiverkeersligklikbrulskuurskraapjil TEMA : Die swakker lede van ‘n gemeenskap word dikwels deur die sterker lede uitgebuit tot hulle eie voordeel.
PITKOS : Die gedig bestaan uit 8 kwatryne. Die afwesigheid van leesteken sluit aan by die idee dat die persoon blind is en
dus nie leestekens verstaan en gebruik nie. Die gedig wemel van klanknabootsing wat die gedig klankryk maak, Dit
beklemtoon ook die feit dat die blinde man meer op sy gehoorsintuig staatmaak.
Die eerste versreël begin met sinekdogee. Hoewel die digter praat van “twee pare voete”, besef ons hy praat eintlik van twee mense. Hierdie deel van die “twee pare voete” is ook ‘n voorbeeld van ‘n metafoor.
Alliterasie dra ook by tot die klankrykheid in die gedig. Die digter maak gebruik van personifikasie om beelde op te roep deur middel
van klank. Inversie (omgekeerde woordorde) word gebruik om die werkwoord “ingehaak”
te beklemtoon. ‘n Vergelyking word gebruik om te verduidelik hoe die blinde man se hart klop.
Bladsy | 54
55 | B l a d s y
Verder gebruik die digter ook ‘n eufemisme (versagting) in “altyd rus” wat eintlik na die dood verwys.
Elisie word aangetref ‘n “hy’s” – dit is om die ritme te behou. Verder sluit dit ook beter aan by die geselstrant wat hier gebruik word.
Paarrym en Kruisrym kom voor in die gedig. Progressie word gevind in die tsotsi se gedrag wat verander vanaf nors na
vriendelik en ook in die geld wat in die blikkie klingel.
KREATIEWE SKRYFWERK : DIE ARTIKEL : Voltooi die ARTIKEL deur die ontbrekende woorde in tevul. Gebruik die gedig as leidraad.
DIE BLINDE MANdeur Ons Korrespondent
Johannesburg - Twee pare voete a) ____________ soos gewoonlik oor die teer terwyl hulle b) __________________ na hulle “werkplek” aanstap. By hulle gewone plek by die robot in Eerstelaan c) _________________ motors se bande tot d) _______________ sodra die verkeerslig rooi slaan. Die blinde man stap nader en skud die e) ________________ sodat die kleingeld wat daarin lê f) ___________________. Terwyl hy sy “dagtaak” verrig, kry hy die aangename reuk van die g) ____________________ onder in die pad.
Hardhandig behandel sy gids hom en hy h) ______________ toe sy voet oor ‘n pyp i) _______________. Sy gids j) __________________ dreigend dat hulle k) _____________ moet kry of hy los die arme blinde man net daar.
Dan l) _____________ die verkeerslig weer en die m) ______________ brul terwyl die blinde man se n) ______________ oë bewend opwaarts kyk. Hier langs hom lui ‘n o) ______________________ en kort daarna klik die verkeerslig weer. Die p) _________________ skuur weer op die teer en ‘n q) ___________________ word afgedraai. Die blinde wens dat die r) ______________ hom wil kom haal sodat hy vir ewig kan gaan s) ______________ omdat hy geestelik afgemat is.
Die barmhartige samaritaan se geld t) _____________ in sy blikkie en gaan lê stil. Die samaritaan se dogtertjie u) ________________ saggies en bring dit onder haar ma se aandag dat die bedelaar blind is. Die moeder se jammerte neem oor en sy bied hom ‘n v) _____________ rand aan om iets te ete te koop. Die w) ______________ klik weer en die motor trek weg. Die x) ________________ pluk die blinde man aan sy y) ______________ arm en z) __________________ tevrede omdat hulle geld gemaak het.
VRAE :DIE TITEL :1.1. Waar is die karakters in die gedig? (Where are the characters in the poem?)
Bladsy | 55
56 | B l a d s y
1.2. Gee ‘n sinoniem vir “robot” in die titel. (Supply a synonym for “robot”.)1.3. Wat maak die karakters by die robot in Eerstelaan? (What are the characters
doing at the robot?)1.4. Kan ons aanvaar dat “eerstelaan” na ‘n spesifieke pad verwys? Antwoord
JA of NEE en motiveer jou keuse. (Can we assume that “eerstelaan” refers to a specific street? Answer YES or NO and motivate your choice.)
STROFE 1 :1.5. Na wie verwys die “twee pare voete”? (Who is the “twee pare voete” referring
to?)1.6. Watter liggaamsdeel van die blinde is styf en seer? (Which body part of the
blind person is stiff and sore?)1.7.1. Wat is fout met die blinde man se bene? (What is wrong with the legs of the
blind man?)1.7.2. Hoekom is sy bene in hierdie toestand? (Why is his legs in this condition?)1.8.1. Hoe loop die “twee pare voete”? (How did the “twee pare voete” walk?)1.8.2. Hoekom loop hulle so? (Why are they walking like this?)1.9. Watter woord wys dat die blinde man alles gelate aanvaar? (Quote the word
that tells us the blind man is accepting of his fate.)
STROFE 2 :1.10. Wat gebeur by die verkeerslig as dit rooi slaan? (What happens at the robot
when it changes to red?)1.11.1 Wat klingel in die blikkie? (What echoes in the can?)1.11.2. Hoekom maak die spreker onderskeid tussen die vyf sent en rand?
(Why is the speaker separating the five cent and the rand?)1.12. Waarom sê die spreker nie hy “sien” die vis-en-tjipswinkel nie? (Why does speaker not say the man “sees” the “vis-en-tjipswinkel?)
STROFE 3 :1.13. Hoekom skrik die blinde man? (Why did the blind man get a fright?)1.14. Watter dreigement rig die gids tot die blinde man? (How did the guide threaten the blind man?)1.15. Haal die woord aan wat vir ons wys die gids is ‘n skollie. (Quote the word that shows the guide is a gang member.)
STROFE 4 :1.16. Waarom is die blinde man so bang in strofe 4? (Why is the blind man so scared in stanza 4?)1.17. Verduidelik wat nou in strofe 4 gebeur. (Explain what happens in stanza 4.)1.18. Hoekom is sy oë dof? (Why is his eye so dim?)
STROFE 5 :1.19. Watter vervoermiddel kom hier voor? (What mode of transport is mentioned?)1.20. Wat gebeur na die getrieng van die fiets se klokkie? (What happens after the ringing of the bicycle’s bell?)
Bladsy | 56
57 | B l a d s y
STROFE 6 :1.21. Waarvoor hoop die blinde man? (What is the hope of the blind man?)STROFE 7 :1.22. Hoe weet jy insittendes van die motor wat gestop het, het geld in die
blikkie gegooi? (How do you know the passengers of the car that stopped threw money into the can?)
1.23. Wat het die dogtertjie onder haar ma se aandag gebring? (What did the girl bring to her mother’s attention?)
STROFE 8 :1.24. Wat gee die mammie aan die blinde man? (What did the mother give to the
blind man?)1.25. Verduidelik hoe die tsotsi se houding aan die begin verskil van sy
houding aan die einde. (Explain how the tsotsi’s attitude differs in the beginning and the end.)
VERSTEGNIESE ASPEKTE :1.26. Wat noem ons ‘n strofe bestaande uit 4 versreëls? (What do we call a
stanza consisting of 4 lines?)1.27. Hoekom, dink jy, is daar so min leestekens in die gedig. (Why, according to
you, is there so few punctuation in the poem?)1.28. Waarom gebruik die digter so baie klanknabootsing? (Why is the poet
making use of so many examples of onomatopaeia?)1.29.1. Haal ‘n voorbeeld van sinekdogee aan. (Quote an example of synecdoche.)1.29.2. Waarna verwys dit eintlik? (What is it actually referring to?)1.30. Haal ‘n voorbeeld van alliterasie aan en onderstreep die klanke wat die
alliterasie vorm. (Quote an example of alliteration and underline the letters forming the alliteration.)
1.31.1. Haal ‘n voorbeeld van inversie (omgekeerde woordorde) aan uit die gedig. (Quote an example of an invers (reversed wordorder) from the poem.
1.31.2. Wat is die funksie daarvan? (What is the reason for it?)1.32. Watter tipes rymskemas kom voor in die gedig? (What types of rhyming
schemes are in the poem?) 1.33.1. Wat is elisie? (Explain elision.)1.33.2. Haal ‘n voorbeeld aan uit die gedig. (Quote an example from the poem.)1.33.3. Om watter redes gebruik die digter dit? (Why did the poet use it?)1.34.1. Verduidelik wat ‘n eufemisme is. (Explain what a euphemism is.)1.34.2. Haal ‘n voorbeel aan uit die gedig. (Quote an example from the poem.)1.34.3. Waarna verwys dit? (What is it referring to?)
Bladsy | 57
58 | B l a d s y
VERSLAGJy het gesien hoe die tsotsi wat veronderstel is om die blinde man te help die blinde man se geld vat en hom mishandel. Jy besluit om ‘n klag by die polisie teen die tsotsi te gaan lê. Skryf die verslag wat jy by die polisie afgelê het.
Datum : _____________________ Tyd : __________________
Ek, ______________________________ die ondergetekende lê onder eed af dat ek die volgende misdaad sien plaasvind het..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Beskrywing van die misdadiger : ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Bladsy | 58
59 | B l a d s y
...................................................................................................
Geteken te .......................................... op ....../........./...........
Handtekening : ......................................KONSEPVRAESTEL
AFDELING D : VERSKEIDENHEID GEDIGTE Beantwoord al die vrae oor die gedigte. Nommer korrek soos op die vraestel Jy hoef nie in volsinne te antwoord nie.
Lees die onderstaande gedig aandagtig deur en beantwoord die vrae.
Huiskat
1 Die kat strek hoog op vier strak bene, buig2 behaaglik om haar luiperdlies te lek,3 rol om en lê fluwelig oopgevlek4 dat keel en bors en buik die son suig.
5 Ons noem haar “kat” want sy is sonder siel6 en anoniem. Smal skerwe van agaat7 staar koud uit die driehoekige gelaat.8 Arglistig, vloeibaar, soos ‘n blink reptiel
9 van los en lenig wees versadig : sy10 sal nooit – die veearts het haar “reggemaak”-11 ekstase en angs van lewe voortbring smaak,12 sal, steeds eenselwig, alle teerheid stuit.13 Ek hol my hand behoedsaam, smalend sluit14 sy haar oë, kronkel by my greep verby.
1.1. Verklaar die afwesigheid van die bepaalde lidwoord in die titel. (1)
1.2.1. Van watter sonnetsoort is die gedig ‘n voorbeeld? (1)1.2.2. Gee ‘n rede vir jou antwoord in 1.2.1. (1)
1.3. Verduidelik in TWEE KORT SINNE wat die kat in strofe 1 doen. (2)
1.4. Verskaf ‘n rede hoekom die spreker nog nie vir die kat ‘n naam gegee het nie. (1)
1.5. Waarna verwys die “blink reptiel” wat so vloeibaar is? (1)
Bladsy | 59
60 | B l a d s y
1.6. Die kat is slim en skelm . Haal die woorde aan wat hierdie stelling WAAR maak. (1)
1.7.1. Waarom is “reggemaak” in aanhalingstekens geskryf? (1)1.7.2. Wat bedoel die spreker as hy sê die kat is “reggemaak”? (1)1.7.3. Watter TWEE kontrasterende emosies sal die kat nooit ervaar nie omdat sy
reggemaak is? (2)
1.8. Die huiskat stel meer in haarself belang as in haar huismense.Verduidelik hoekom jy met die stelling saamstem. (1)
1.9. Na watter liggaamsdeel verwys elk van die volgende :1.9.1. buik?1.9.2. gelaat? (2)
1.10. Dink jy dit is regverdig teenoor die diere as die eienaars besluit om hulle “reg” te laat maak? Antwoord JA of NEE en motiveer jou antwoord. (1)
1.11. Verduidelik hoekom jy ‘n kat as ‘n troeteldier sal aanhou of nie sal aanhou nie. (1)
Lees die onderstaande gedig aandagtig deur en beantwoord die vrae.
Palimpses
1 Bome skryf teen die blou2 kreukellose lug dinge3 wat niemand verstaan nie.4 Houtkappers kom met byle5 en vel die bome.6 Meulens saag en maal7 en pulp en plet die hout.8 Stil is die bome;
9 Stil, net tot hy kletterend10 met sy tikmasjien11 uit selfs die fynste grein12 die hele gamma van woord13 en pyn ring op ring14 deur hierdie oggend laat dein.
1.12. Die woord “Palimpses” in die titel is ontleen aan ......................................... A. Latyns B. Spaans
Bladsy | 60
61 | B l a d s y
C. Portugees D. Grieks (1)
1.13.1. Verduidelik wat “palimpses” is. (1)1.13.2. Dink jy die titel is geslaagd? Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (1)1.14. Haal ‘n voorbeeld van personifikasie aan uit die gedig. (1)
1.15. Wat doen die houtkappers? (1)
1.16. Verduidelik elke keer wat met die hout gebeur as dit 1.16.1 gepulp word.1.16.2. geplet word. (2)
1.17. Verduidelik hoekom die volgende stelling ONWAAR is.As die bome “stil” is, praat die bome glad nie. (1)
1.18. Vir hoe lank is die bome “stil”? (1)
1.19. Voltooi die sin deur die ontbrekende woorde in te vul.In die eerste strofe is die tema 1.19.1. __________________ en in die tweede strofe is dit 1.19.2. _______________. (2)
1.20.1. Haal ‘n voorbeeld van sinekdogee aan uit die gedig. (1)1.20.2. Waarna verwys dit eintlik? (1)
1.21. Gee TWEE MOONTLIKE betekenisse van “ring op ring”. (2)
1.22. Watter tyd van die dag is die digter besig om te skryf? (1)
1.23. Dink jy dit is reg dat bome afgekap word tot voordeel van net die mens? Antwoord JA of NEE en motiveer jou keuse. (1)
1.24. Watter rol sou jy in die gedig wil vertolk : die van houtkapper of digter. Motiveer jou keuse. 66(1)
TOTAAL : 35
Bladsy | 61
62 | B l a d s y
Bladsy | 62