+ +

+

MANIFESTIMI TRADICIONAL ZRI IVLLAZRIS-2015, N 15 VJETORIN E

THEMELIMIT T SHOQATES MARTIN DRESHAJ...Reportazh

N kuadr t 15 vjetorit t themelimit t shoqats s VllazrisKosov-Malsi e Madhe Mar n Dreshaj, me 12 -13 prill 2015, u zhvil-lua manifes mi tradicional Zari i Vllazris-2015. Nuk kishte si t mungonte me pjesmarrjen, por edhe me prezan min e saj mja tmire, Shoqata Atdhetare- Dukagjini, ajo q pr shum vite me rrall ijep tonin k j spektakli kulturor.

Mja t ngarkuar me angazhimet e puns, por edhe me prga tjetPR vendosjen e shtatoreve t lu tarit Mehmet Shpendi dhe albano-logut Mar n Camaj, nj pjes e antarve t kryesis e kishin t pamun-dur pjesmarrjen.

Fal kmbnguljes t kryetarit, por edhe mbshtetjes t mund-sorve, nj grup prej 25 vete, drejtues dhe ak vist t shoqats, valltar, kngtar dhe ar st, prfaqsuan denjsisht Dukagjinin, Shkodrn n kt manifes m t prvitshm. Udh mi do t fi llonte n mngjesin e s diels hert. Autobusi komod, me dekor mja bukur dhe i drejtuar mekujdes nga shoferi me prvoj, Halimi Halili, do ta linte Shkodrn rrethors 07. 00 t mngjesit

Botim Periodik i Shoqats Atdhetare Dukagjini, Viti i XII i botimit, nr. 138, prill 2015Nr. Llog. UNIONBANK 510367047020112, Shkodr - Albania, Tel. 00355692465784, internet: www.shoqatadukagjini.com, Kryeredaktor: Luigj Shyti, mimi 30 lek / 1.5 euro

cmyk

11

6

Burimi i vrtet i t drejtave tona sht detyra - GANDIBurimi i vrtet i t drejtave tona sht detyra - GANDI

ZEF MALA, MES LAVDIS DHE PERSEKUTIMIT

100 VJETORI I LINDJES (14 PRILL, 1915-2015)

Meritat dhe mbrojtjen me ia kam besue Historis snesrme ...

Jan t rrall personalitet t cilet njherazi jan t prse-kutuar (burgime, internime , i vdekur n burg-nj tmerr pa fund) por dhe t lavdishm pr vlerat; si intelektual, si drejtues poli k e shoqeror, n nj vend t vogel si Shqipria. Pr ata q nuk e njohin, Zef Malen, ose ata q e njohin disi ndryshe sipas t pavertetave n Historin e PPSH, mund t themi se sht nj nga fi gurat m t jashtzakonshme t poli ks - prfaqsues i s ma-jts shqiptare.

Nj stem heraldike antike dhedinjitoze pr Shkodrn!

AGRON LUKABo mi m i fundit, i sistemit

monetar mesjetar dalma n, t qyteteve t shekullit XIV e XV, ku inkuadrohet edhe Shko-dra me monedhat e saj auto-nome, sinjalizimi i gjetjes s nj ekzemplari t nj monedhe shkodrane n Drisht...

3

Kadri Ujkaj - Pena e Qytetit pa reklama- REFLEKSIONE RRETH LIBRIT T TIJ KRIZA SI DEHJA

NGA ENTUZIAZMI MODERN! -Traj mi i temave me prmbajtje t thell fi lozofi ke e psikologjike, q kan t bjn me ndjenjn, shpir n, jetn dhe

fenomenet e mendimit njerzor, tek indiferenca e kalimtarve t zakonshm ekziston mendimi se kto jan pron e penaveq kan emr t madh n letrsi e art. Pron e njerzve q priten npr sallone me tapete t trash e t but, nn dritn ebliceve, kamerave, gazetarve, pritjeve elitare dhe pompoze, t cilve u shkon pr shtat modeli i kmishs s poli ks dhezyrtarizmit. Se vetm ata din ta trajtojn dhomn e errt t gjumit, me dhe pa perde, t lakuriqsis, n dritn e zbeht tin mite t t epsheve, t cilat shfryhen si n vargun migjenianapo dhe trajtesave q kan nj ngarkes t madhe intelek-tuale dhe akademike, q hyjn deri n labirinte, shpesh, n dukje t paarritshme. 4

2nr. 138, prill 2015, p

+ +

+

+SOCIALE

LAZER KODRA

Vet m fale more Zot Q n jet t jem njeriPo mdhunove me idiotNuk besoj at as ty!

Po ishim t mahnitur at dit! Rrokm fshesat ndrduar, shtupat vringlluan mbi siprfaqet e pista t xhamave, nga supet shkundem zbokthin , q jo pak na mundon n kto dit pranvere dhe pritem derisa na u shfaqet ju. Ju q

e kishit uar lajmin me kohepr gjoja nj ligjrat fi ne nfoltoren e viganosur nga deli-tan zmi idiotesk,q ka push-tuar gjithandej n mbretrin e fasadave. Dhe, ja.. mbr-rite he burri vocrrak i dheutt vjetr! Ngjasoje me pr-faqsuesin e mbretris sbrumbujve, ose m s shum me at t xhuxhmaxhuxhve.I strkequr nga mundi pr t`udukur mir e potent, gjasmeedhe si pushtetar potencial,kishe perfunduar n nj qnieskenike t prshtatshme prrolin me komik q mund tluhet brenda kohs son,q ka perfunduar vet nnj komizm t vrtet. Ungjite n podium, O MAD-HRI!, gjith delikatesdhe prite pastaj ligjratntnde sugjes ve sa na bre tkujtojm shprehjen e Shek-spirit t madh O turp, ku eke skuqjen?!!! Ndrsa dife-

rencen e bm duke t kra-hasuar me alimin e Mar n Luter Kingut apo Letrn e Kry-eparit t Indis nga Siatlli! Nuk kishte shum difernc!Thuajse sa toka me diel-lin. Jan koh moderne kto more burri i vogli i dheut t vjetr! I kishe mber (dh i e r) thyer alit n nj sintakse t goditurq prligj m s miri krea vite n tnd logjik,intelek n tnd profan, tash-m t njohur nga t gjith! Po bie ala, ia fi lloje t fl isje pr kometn Hallej e t dilte miz n pjatn e groshs; ia fi l-loje t fl isje pr kiberne kn e t dilte fi je spangoje e lid-hur n dy ku a shkrepsash, si luanim dikur; ia fi lloje tfl isje pr bashkkohsi dhe rrshqisje n humnerat e zeza t mesjets; ia fi lloje t fl isje, me seriozitet, pr ins tucio-nin t cilin e njihje si gomari matema ken dhe t dilte thirrja: Loordes! Po t ishte aty pran teje nj vaj c pat-jetr do ta mo voje pr varg-jet: T lumt goja karabush / Ligjrat si askush / Lum

fi si q t`ka / Lum fsha q t`zgjodh / Historikisht idio /Vetm idiot polli! Po nuk umja ove me kaq more i dele-guari i djallit! Andej nga fundi e nxore shpatn nga milli dhefi llove t godisje n tabelaimagjinare, pasi ato nuk ishinaty! O far talen kishe nbetejat me njerzit n mung-es!!! U knaqm Pasha Zo- n! E si mos t knaqemi kurnj Don Kishot demonstronforcn n koht tona mod-erne, ndrkohe q Sanua, bashk me gomarin e j (Ros-inan n), e priste jasht pr t`irrfyer arritjet e ksaj betejekaq t furishme. Thon, sen do tragjedi ka edhe njmrekulli. Mrekullia ishte , sene shptuam fal Zo t! Atnat, thuajse t gjith, kishimpar dy ndrra thuajse t njj-ta. E di se t ha meraku q t`idish. Hajt , pr hatrin tnd do t`i tregoj, megjithse ishe aty, por nuk e ke par veten!E para: N stomin e nj oborrit mbushur plot pleh kishtembir nj kungull. Ishte plot shndet dhe do dit shtonte

edhe lozt vegjeta ve dhe po do dit shtohej nj kungull, ose nj kungullesh. Rriteshin shpejt dhe thuajse brenda pak kohe, po u vazhdua ksh-tu, gjith toka, plot me vlag, do t mbushet me kunguj, E dyta: Brenda nj vathi disa kuaj hingllinin pa pushim. U plqente vrapimi, por n t katr ant kishin ngritur mure t larta t larta t larta! T shkrett kuaj nuk kishin nga t`ia mbathnin vrapit. Dhe jo vetm kaq por edhe aty t izoluar nuk i linin rehat, pasi donjrit, aty tek vrima anale, i ishte ngjitur nj bubajke e cila edhe i pinte gjakun edhe i hante (m ...) bajgn! Hajt ta lm tani, se po t lavdrova prsri, druhemi se mos na vjen prap! M fal! Po dua t ta kujtoj nj shprehje la ne: O TEMPORA, O MORES! Don t ta prkthej n shqip? Po, n shqip do t thot: O KOH, O MORAL! Pr domethnien pyet mbretrin, n emr s cils ligjrove.

HIJE Q NUK VDESINSATIR DHE DHIMBJE

Mark Bregu

Dita e mesuesit , me zgjoj kuj-tesen qe te evidentoj fi gurat mete lavdishme te nacionalite ttone, qe kuntribuan per per-hapjen e arsimit dhe te dijes ne kohen ma te vesh re qe kalonteatdheu yne nen push min Os-man, dhe nen metodaat byzan- ne te sistemit mashtrues-XhonTurk. Per te materializue me fak-te konkrete kete shkrim modest,mendova ti referohem librit plot vlere te Profesorit te shquemshkodrane, Vehbi Ho t: Profe-sori I nderuem na e ka dhane nemenyre te detajueme, dhe meshum vertetesi kontribu n teper

te vlefsshem te intelegjen-ces dhe patrio zmit shko-drane, ku shkelqen me te gjithe madhesh ne fi gura e Mesuesit dhe Heroi te Popullit, Luigj Gurakuqi, e Poe t tone kombetar At Gjergj Fishtes, e Mjedes, Logorecit e te tjere.

Kongresi i Manas rit asht evenimen ma mad-hor ku, shkelqen prania e Fishtes dhe e Gurakuqit (kryetar e sekretar) te komisionit per nder min e alfabe t te gjuhes shqipe. Asht teper episodic dhe donmethanes moment kur At Gjergj Fishta perfundon ligjeraten, nga e cila perlo-ten te gjithe dhe, atdhetari i shquem, Hafi z Ali Korca

e perfaqeson Fishten. A ka akt ma te madh dhe ma sublime qe, krishterimin dhe islamizmin i shkrine ne nje solucion te vetem, ne ate shqiptare? Komis-ioni i alfabe t ne Kongresin e Manas rit ishte gjith perfshires. Aty banin pjese njembedhjete anetare: 1) Gjergj Fishta-Kryet-ar; 2) Mithat Frasheri-Nenkry-etar; 3) Luigj Gurakuqi-Sekretar, 4) Gjergj Qiriazi, 5) Ndre Mje-da, 6) Grigor ilka, 7) DhimiterBuda, 8) Shahin Kolonja, 9) So rPeci, 10) Bajo Topulli, 11) Nyzret Vrioni. Pra, sic shihet kemi nje perfshirje, por gjithsesi, Shko-dra perfaqesohet me tri fi gura

te shqueme: Gjergj Fishta (Kry-etar), Luigj Gurakuqi (sekretar)dhe Ndre Mjeda (anetar) . Nuk eshte aspak rastesi kjo para-prirje. Jane prodhim i kesajkryeqqendre te arsimit dhe tecultures Barle dhe Bicikkemi,Buzuku dhe bardhi, per te ar-dhe pastaj te guzulloret dhe tefolkloris i madh, Zef Jubani.Kontributoret shkodrane perarsimin jane te shumte dhe te-per cilesore, ku shkelqen me tegjithe madhesh ne, i pavdeksh-mi dhe i paperseritshmi, Mesue-si dhe Heroi i Popullit Luigj Gu-rakuqi. Personalite i Gurakuqitmerr permasa gjigande sidomosne vitet 1916-1917, kur drejtonme plote kompetence dhe din-jitet Komesine Letrare! Ishtekoha e push mit austrohun-garez (1916-1918). Me inisi-a ven e Luigj Gurakuqit, si Drej-tor i Drejtorise se Pergjithshmete Arsimit, me 1 shtator 1916fi llon punen ne Shkoder komsiaLetrare Shqipe. Ajo perfaqe-sonte, ne vetvehte, nje komis-ion gjuhetaresh te krijuar me qellim qe te conte me tej zgjid-hjen e problemeve te gjuhes senjesuar shqipe pas Kongresit teManas rit. Komsia grumbulloi nje grup intelektualesh nga mate njohurit e vendit. Ekspertete te gjitha fushave, njohes te tegjitha gjuheve klasike e modern te kon nen t Evropian, si dhe tezhvillimit arsimor e kulturor te

vendeve te perparuara, (prof. V. Ho ).

Luigj Gurakuqi ishte fi gura qendrore organiozuese e dre-jtuese e ke j komisioni, ishteshpir i j. Per kete fl asin disa fakte, te cilat na i ka dhane ne menyre te detajueme,. Prof. Vehbi Ho , ne librin e j plote vlere: Luigj Gurakuqi. Pershkollen shqipe dhe arsimin kombetar.

Dhe faktet fl asin:Te dhanat e shtypit dhe te

bo meve te ndryshme e po-hojne nje gja te lle. E gjithepuna perga tore, disku met per statu n, rregulloren dhe menyren e zhvillimit te punes e realizimin e programit u bane ne zyren e Drejtorise se Pergjith-shme te Arsimit, nen drej min e Gurakuqit. Ne bo min special kushtue Gjergj Fishtes, me 1941, thuhet se ne qeverine austro-hungareze, eshtja e gjuhes shq-ipe qe pika kryesore e programit te Drejtorise se Pergjithshme t Arsimit nen drej min e Gur-akuqit, ma te vlefshmit atdhetar. Ky u vu ne perpjekje bashke me At Gjergj Fishten dhe bash-karisht perputhen mendimin e me pelqimin e komandes eproreushtarake u formue ne gji te Ar-simit Komsia Letrare (1916).Ai ka meriten se vleresoi drejtproblemin e gjuhes se njesuar dhe ngritjen e shkolles shqipe, si element baze te krijimit te cul-

tures kombetare. Ai ka lane nje trashegim pedagogjik dhe njepervoje teorike e prak ke me karakter dhe permbajtje kom-betare, me fryme perparimtaree demokra ke.

Ma mire e ma qarte se cdoparaardhes i j, formuloi kon-ceptet themelore mbi edukimine mesimin, trajtoi me kultureshkencore e pedagogjike fak-toret e zhvillimit te personal-ite t njerezor, vlereoi shum rro-lin e educates e te shkolles, tefamiljes e te trashegimise dhete mjedisit ne kete process, sh-troiu domosdoshmerine e edu-kimit qe ne moshat e njoma (Nje leksion mja i vlefshem nestadin actual qe po kalon familjashqiptare M. B.), vlen te kuj-tojme dhe vepren teper te vlef-shme te prof. Ernest Koliqit, kurdrejtonte arsimin shqiptar. Aidha nji kontribut shum te madh, duke dergue ne Kosove 200 me-sues e mesuese, dhe duke ha-pur tri gjimnaze, ne Prizren, nePeje dhe ne Gjakove, si dhe njeshkolle te mesme bujqesore neTetove.

Kto jane kualitete cilesore tearsimit dhe te cultures qe Shko-dra ja dhuroi atdheut. Shembullii tyne duhet te ndiqet nga brezate ardhshem. Keta jane krenariae Shkodres dhe mbare Shqip-nise.

SHKODERA PARARENDSA NE ZHVILLIMIN E ARSIMIT SHQIPTARA

3nr. 138, prill 2015 3, p

+ +

+

+HISTORI

Meritat dhe mbrojtjen me ia kambesue Historis s nesrme ...

Jan t rrall personalitet t cilet njherazi jan t prsekutuar (burgime, internime , i vdekur n burg-nj tmerr pa fund) por dhe t lavdishm pr vlerat; si intelektual, si drejtues poli k e shoqeror, n nj vend t vogel si Shqipria. Pr ata q nuk e njohin, Zef Malen, ose ata q e njohin disi ndryshe sipas t pavertetave n Historin e PPSH, mund t themi se sht nj nga fi gurat m t jashtzakon-shme t poli ks - prfaqsues i s ma-jts shqiptare.

Esht ky 100-vjetor i lindjes q mund t themi dicka m shum dhe t sjellim n ve-mendje Zef Malen. N kto njzet e pes vitet e fundit, pas vendosjes demokracise,pr dhjetra personalitete shqiptare te fushave t ndry-shme, t vdekur apo q je-tojn, jan br me qindra shkrime e vlersime, jan dhn me dhjetra tuj nderi, dekorata dhe dmshprblime, pr perseku min e tyre ngaregjimi komunist. Sigurisht ky sht nj detyrim historike ligjor i shoqeris duhet t bhet n vlersim t kontribu- t dhe t sakrifi cave t tyre deri n fl ijim. E rndsishmjasht t njihen vlerat dhe meritat reale t persekutu-arve poli k, personalitetet t vlersohen sa me realisht. Po kaq e rendesishme sht, t mos harrohn disa personal-itete t tjera q ndoshta nuk ka pal t interesuara poli ke direkte, familjar dhe t af-erm q t nxisin apo si thon t sponsorizojn n njohjn dhe evi-den min e vlerave dhe kontributeve ttyre. Mbetet shume pr t br, veco-het njri, t cilit, historianet, mendimipoli k e fi lozofi k shqiptar dhe qeverisja e kohs, q vazhdojn mbeten borxhsht Zef Mala. Te ky personalitet mundt themi se ishin t mishruara: fi lozofi epoli kani, historiani e shkrimtari, juris e ekonomis , este e gazetari; ndoshtanj njeri unikal i trojeve shqipfolse. Ajemi sot n ditt e s nesermes s Zef Males q ai besoj njohjen e meritavedhe mbrojtjen e j.?! A jemi para njamane t pambajtur, a duhet t vindit t tjera dhe sa koh duhet t kalojq Zef Mala t ket vleresimin dhe ven-din e nderuar q meriton. Ndon se aithemeloi e drejtojoi njerin nder grupetkomuniste m t rndesishme n vend,ai nuk u ua n themelimin e PKSH, pra asnj dite ai nuk qe antar i PKSH. Q nditt e para te jets s PKSH, do t ishtekundrshtar i hapur i veprimtaris s sajt drejtuar nga Enver Hoxha. Ai u dnuae u prsekutua, pasi hapur me fakte dheargumente, kri koj Enver Hoxhn, regji-min dhe qeverisjen e j, regresin q i

solli Shqipris, duke larguar nga gjirii Evrops dhe i demokracis. Edhe pse kaluam nj erek shekulli shtet demokra- k, akoma emri dhe vepra e Zef Males nuk kan zn nj vnd t merituar n shkencn albanologjike, nuk mja ojn ato pak gjra q kan synuar n publiki-min dhe njohjen e vepres dhe kontribu t te j. Ndoshta pr her t par n vi n 2000 nj gazete e dites do botonte nj dossier Zef Mala e themeloi Par n para Enver Hoxhes (D.Kaloi). N vi n 2002, me kontribu n e vajzave (Maria dhe Es-meralda) dhe t studjuesit L.Ndoja, kemi nj bo m t disa shkrimeve t Zef Males

ne tullin Vox Populli-Zri i Popullit. Pone ket bo m sht Testamen poli k- Promemorie e Zef Males drejtuar Mehm-et Shehut. N vepren Rrno pr me tregue t ndjerit at Zef Pllumbit ka nj prshkrim t njohjes Zef Malen, duke e vleresuar si njrin nder intelektualet dhepersonalitet me t rndsishm t ko-hs. N bo min e Ndriim Kulles (2014),Enciklopedia Antologjike e Mendimit Shqiptar nga vi 1807 deri n vi n 1957, Zef Mala do t ishte i perzgjedhur ne kt bo m midis 25 personaliteteve t kohs, me disa shkrime publicis ke t przgjed-hura nga Vox populli. A thua mja on kaq pr t hequr t gjith at balt t hedhur nga E.Hoxha dhe kalemxhijt afer j, t konsideruar si; utopist, si tradhtar dhe percares t lvizjes komuniste, mekonceptet ideologjike e poli ke t ku-fi zuara, etj, e shoqeruar kjo me privim t liris deri me dhunim t jets pr 50 vite, sigurisht q jo. Esht e udhes dhe si detyrim moral i historianve, analisteve, politologve dhe studiueseve t ndry-shm; q t ndriojn fi gurn poliedrikete Zef Mals, si mendimtari i par poli k laik i drej mit social-demokrat shqiptar,

opozitari i shekullit 20-t.Jeta dhe veprimtaria e tij shum di-

mensionale sht ndoshta ndr m t spi-katurat n mezshekullin e 20-t. N nj mosh t re ndoshta me pak se 20vjeare me shkrimet e tij q n vitin 1934 n revistn Arbnia m von n revista t tjera, do t cfaqe idet e nje iluministi social-demokrate. Shoqria shqiptare, qysh nga vitet 30 t shekullit t kaluar e njihte Zef Malen si nje nder theme-luesit si drejtuesin e Grupit Komunist te Shkodres, njeri ndr grupet kryesore me veprimtari jo vetem n Shkodr por n Kosove, Tiran, Elbasan, Korc, etj.

Veprimtaria e tij kishte nj baz teorike, kisht nj angazhim ak-tiv politik dhe lozo k, pr ndry-shim dhe prparim t Shqipris. Me kt qasje (ndryshe nj lufte guerile), pr m se nj dekad m nj veprimtari t madhe politike, publicistike do t kundershtonte hapur regjimin monarkist t Zogut. Me tej ai aspironte pr nj Shqipri n trsin e Evrops, si vend t zhvilluar e demokratik.

Zef Mala, tek analizon veprim-tarine e tij thot: ... N qoft se n rinin time t par, sentimen-talizmi e fanatizmi djaloshar m patn shtyr me prqafue idet luftarake t lvizjes komuniste ndrkombtare si udhn e vetme pr t prmbushur aspiratat e popujve pr liri barazi, drejtsisociale e progres t prgjithshm,pjekuria e mendimit n nj mosh ma ta shtyme me studimet e mia n ndrkoh m patn prir tash-ma drejt nj socializmi demokra-tik e liberal, humanist e kritik, si udh e domosdoshme pr t sigu-ruar at liri e drejtsi sociale pas t ciln asnj shoqni njerzore

nuk mundet t ndrtohet e t prparoj.Jeta n liri fi zike e Zef Mals q pakt ai

u denue me rreth 60 vjet burg. Ai u bur-gos dhe u prndoq q nga vi 1937 e deri sa nderroj jet n burgun e Tirans me 31 dhjetor 1979, nga tre qeveri (e Zogut, pushtuesit italian dhe qeveria e Enver Hoxhes). Edhe n periudhat jasht burgu, ai ishte i izoluar, pra e gjith jeta dhe ve-primtaria e je mbe n nj mbikqyrje t shte t komunist. E si t mos mja onin gjith keto denime, n rrethna t ndry-shme jan zhduk dorshkrimet, mja libra, studime e bo me t ndryshme, t gjitha kto pr t mos u njohur n thelb Zef Mala. Duke qndruar hapur kundr regjimit komunist t Enver Hoxhes (pas viteve 50 ishin t pakt ata q mendonin dhe akoma me t paket ata q merrnin guximin t shkruanin e dilnin hapur), por me nj shpres n t ardhmen ai n tes-tamen n poli k do t shprehej : Un di se n Arkivat shtetrore ruhen arka medokumente q i prkasin ak viteteve t mia t dikurshm, q do t dshiroja tbaheshin publike i bindur, se nuk jan t shumt ata persona t shquem n hori-zon n shqiptar tash 70 vjet e kndej q

posedojn qo n jetn e tyre private e qo n at poli ke nj pastr morale epoli ke t krahasueshme me at q kara-kterizon jetn dhe veprn me, prandajmbrojtjen me ia kam besue Historis senesrme, e cila do t m njoh meritatq m takojn jo vetm pr sa kam ba,dhe nuk asht pak, dikur pr vendin m,por sidomos pr at q nuk kam ba, e nukkam pranue ti baj q nga kthimi im natdhe e deri sot e n mnyr t veantpr mendimin m se e ardhmja e Social-izmit kalon npr udhn e lirive n realiz-imin e nj shte t themeluem mbi kon-sensin e lirin t vullnetshm e t gjithshtetasve t ngritun n shkall qytetariee n kuadrin e nj pluralizmi e opinio-nesh q jan refl eks i pluralizmit poli k,social, ekonomik, kulturor e moral n tciln merr trajt e prmbajtje do shoqninjerzore e n do sistem qeverimi

Filozofi a, kri ka, orien met dhe qen-drimet poli ke t Zef Males jan ak-tule dhe n ditet e sotme. Kto pjese tshkputura nga ar kujt e botuar 70-80vite m par, pr fatkeq n t shumtne tyre duken si jan shkruar dje, pasqy-rojn kt realitet shqiptar, kto ceshtjesot diskutohen e shtrohen pr zgjidhjen jetn dhe poli kn shqiptare, etj. Ngabo mi Vox populli jan przgjedh ktopasazhe.

Shoqnia shqiptare - Kshtu morali yn shoqnor sot pr sot gjendet n nji gjendje tranzicioni, kndej shpjegohet dhe mosknaqsia e ditve tona, shr-regullimi n t gjitha pikpamjet e jets shqiptare. Por me lirimin poli k dhe gjendja morale e popullit pa tron-ditje t thella, sepse prdhunimi q e mbante t lidhun deri athere u shkatr-rue tue lshue shoqnin shqiptare n nji shregull q ndrronte her pas here, simbas duerve q merrnin n dor fre-nat si drejtues t shumics. Fa yn solli q drej met e ndryshme poli ke t jen shpesh her edhe n kundrsh m n mes tyne kshtu nuk qe e mundun me u konsolidue hprh ajo harmoni q dikush shpresonte se do t arrihej, dhe e cila harmoni do t ishte vetm vijimi i gjendjes s vjetr, plot korrupsion n do shfaqje t sajn. Por megjithate kor-rupsioni u zhvillue edhe ma tepr tash von tue arrit kulmin gja q ndihmoi shum pr t dhan shkasin pr krkesa t reja. Mjerimi q po qajm prdit, n realitet qe nji fat pr ne, sepse mospr-kimi me frymn e maparshme ndihmoi me u zhvillue ndjenja e s res, ndjenja e mosknaqjes me gjendjen e sotme. ..Jeta shqiptare, meq nuk kemi pas kurr nji frym krejt tonn, nji ideologji q t pasqyroj aspiratat e popullit shq-iptar, t veuem si shqiptar, nuk mund t sinkronizohet me do rrym tjetr, koha q jetojm e vendi ku gjindemi, kan nevoj pr baza morale shoqnore krejt t reja q t prfaqsojn jo t shkuemen por t ardhmen. Botue n vi n 1935.

(vijon n numrin e ardhshm)

100 VJETORI I LINDJES (14 PRILL, 1915-2015)

4nr. 138, prill 2015, p

+ +

+

+OPINION

Traj mi i temave me prmbajtje tthell fi lozofi ke e psikologjike, q kant bjn me ndjenjn, shpir n, jetn dhefenomenet e mendimit njerzor, tek indife-renca e kalimtarve t zakonshmekziston mendimi se kto jan pro-n e penave q kan emr t madhn letrsi e art. Pron e njerzve qpriten npr sallone me tapete t trash e t but, nn dritn e bliceve,kamerave, gazetarve, pritjeve elitaredhe pompoze, t cilve u shkon pr shtat modeli i kmishs s poli ksdhe zyrtarizmit. Se vetm ata din tatrajtojn dhomn e errt t gjumit,me dhe pa perde, t lakuriqsis, n dritn e zbeht t in mite t t ep-sheve, t cilat shfryhen si n vargunmigjenianapo dhe trajtesave q kan nj ngarkes t madhe intele-ktuale dhe akademike, q hyjn derin labirinte, shpesh, n dukje t paar-ritshme.

I gjith ky strumbullar koncepteshdhe paragjykimesh i thyen hundt, para nj malsori t sojshm n tra-jtesn e vet n letrsi, q fi snikria ireg n n traun e guximit, si shtshkrimtari dhe kri ku i vlert KadriUjkaj, i cili n t gjith krijimtarin e j e ka hedhur farn n nj bash nt sert, si sht mendimi kri k nletrsi, por q, fal mjeteve t ja,t thjeshta n dukje, por t mprehtan veprim dhe operim, ia ka arritur q kjofar t mbij dhe t rritet, duke trhequrvmendjen, jo vetm t kalimtarve tthjesht, por edhe t studiuesve e shkrim-tarve m n z t kombit shqiptar, qveprn e mirpritur Kriza si dehja nga en-tuziazmi modern, ta ken n bibliotekn e tyre, jo thjesht si knaqsi este ke, poredhe si pastr mendimi e shpir , e nfund t fundit pr t edukuar vetveten epr t marr guxim prej saj.

Vepra e Kadri Ujks i plotson m s miritri cilsit e domosdoshme dhe themeloret nj vepre letrare:.Knaqsin este ke,q e trheq lexuesin pr t shfl etuar e prt ndjekur rrug min e j drejt t panjo-hurave, q trajton vepra, Emocionin q ar-rin ta ndez qnien prej shfaqjes s botss fakteve dhe traj mit t ngjarjeve dheargumeteve si dhe Mesazhin q prcjellvepra q i jep lexuesit nj frymmarrje prt menduar n udhn e horizonteve t paz-buluara.

E kisha vn n nj an t tavolins ve-prn e fundit t Kadri Ujks, pasi ma kishterekomanduar ta lexoj Luigj Pepaj dhe mbefasoi se Kadriu ma kishte nisur librinme autograf ka ma rri obligimin pr talexuar, duke dhn edhe ndonj mendim,megjithse libra t ll jan pak t vesh rpr ti rrokur menjher. Disa her, kurkthehesha nga puna, nuk e gjeja aty ku ekisha ln. M kujtohej dhe i lshoja z bashkshortes duke e pyetur se ku e kavn librin e Kadri Ujks! Ajo m thoshte seaty sht, por vetm sa pastrova pluhurinDhe, kjo ishte nj arsye e nj nxitje mshum pr ta lexuar veprn e re t mikut t als s lir, nga Malsia e Madhe, njfole e ngroht e shum librave nga t gjithagjinit q i bjn nj nder t madh krahinsNderi i Kombit

Pr ta lexuar librin e Kadri Ujks, nuk sht vetm nj detyrim krijuesi, por dika m shum e zhbirilon kuriozite n. N njzon, t pastr shpirtrisht, si alpet, por

q i mungon komodite akademik, si jan ins tucionet e larta t kulturs dhe letrave shqipe, Kadri Ujkaj e ka zbrthyer dhe materializuar thnien e Sokra t: sht e vsh r t dallosh se ndodh me shpir n, por sht krejt e leht t dallosh se ndodhme shte n!. Poe Ndoc Gjetja n nj varg t poezis s j thot: Ah, sikur pushte n ta kishte shpir !

Kadri Ujkaj ka nj veansi n rrjedhjen e dshmive q e ndriojn fytyrn e argu-men t dhe t ballafaqimit me fenomenet edits, pa harruar ato n koh t ndryshme. Ai nuk mbyllet si n katr muret e errtat manas reve t murgjve dhe t bie pre e fi lozofi ve medita ve, por ai del, lviz, kontakton, debaton, shfl eton, takohet me shkrimtar, poet, historian e njerz t profesioneve t ndryshme, jo vetm npr faqet e librave t tyre, por edhe fi zikisht, pr t kuptuar tek ato se far kan ln nfundin e shpir t t tyre pa i hedhur n letrdhe, pasi e ka mbushur bllokun, ulet e sh-tron trasen e vet t sintezs dhe analizs q ka marr t shtjelloj mbshtetur edhe n shklqimin e mistris s talen t t j.

Libri i ri i Kadri Ujks, k j qytetar nderi i fryms kri ke n letrsin shqipe,fi llon me nj vshtrim anali k: Kushtrimi i nderit pagan, ndryshe klithmat e seksit si tabu, duke iu referuar thnies s LeonTolstoit se tragjedia m torturuese n t gjitha kohrat sht, ka qen e do t jettragjedia e dhoms s gjumit. Ndrkoh q bota prendimore sht e tejmbushurme skandale seksi, duke rrokur edhe sferne menduris dhe krimit dhe duke prekur edhe fmijt e t miturit, pr t vazhduar me ato t vetdijshme t poli ks, autoriUjkaj shtron me t drejt pyetjen:

Kujt duhet tia dhurojm sinqerisht ngrohtsin e zemrs dhe t shpir t m

par se bashkshortes n kt bot! E, ai nuk vonon t jap vet prgjigje: Grujasht nna e jets, e cila ka ardhur n kt bot si krijes fi snike, civile, shp mtare

dhe pr seksin tjetr, mashkullin, shn-de total i t cilit, nga ai fi zik, seksual e mendor, mund t realizohet i plot, vetm n konteks n fi zik, moral e funk-sional si partneritet burr-grua!

Ndrkoh q seksi femror n botne tejskajshme t qytetrimit dhe lirive q e dhunojn vet lirin sht kthyer n nj fabrik fi mi dhe kunora e shen-jt nuk po ka shklqimin e duhur hyjnor, kur divorci sht br si buka me djath, autori Ujkaj thekson se duhet t mbjel-lim dashuri q t mos korrim urrejtje.

n konteks n shqiptaro-ballkanikpatriarkal, sa klasik, sa postmodern, ku gruaja shikohet si pron e mashk-ullit me veto mbi jetn e saj, kuptohet statusi i k j t fundit prej kapidani tragjikomik. Kshtu, ky i thot vetes: Pse ti them gruas, m fal, falemind-erit apo t dua?!prezenca e burrit n lindje e lehtson ndjeshm dhim-bjen e bashkshortes! Ky shkrim isinte zuar sht nj analiz e mirfi llt psikologjike n fushn e ndjenjave dhe raporteve femr-mashkull n qelizn e familjes s nj shoqrie si e jona, ku ins tucini i faljes ende i ka themelet e brishta.

Falje ka krkuar Papa i Roms Falje ka krkuar publikisht presiden i SHBA-s, Bill Clinton, po falje kurr nuk ka krkur nj pushtetar shqiptar, apo qo edhe nj bashkshort i zn n faj, por me t gjith mnyrat sht kacavarur si gjarpri pas jus- fi kimit. T mos krkosh falje tregon se n shpirt ke nj gur t zi, q e pengon eljene lules s dashuris njerzore edhe n fushn sen mentale. Asnj n bot nukka lindur m fuqin e dhuns mbi grat. As kanuni i maleve nuk ia njeh forcn bur-rit mbi gruan. Njerzit kurdoher e kan dashuruar t bukurn. Burrat kan qen aqt holl ta zgjidhnin t dashurn edhe kur asaj mund ti shiheshin vetm syt e prej tyre zbulohej pasqyra e shpir t. E, sot, fem-ra, ga nudo, me krthiz e gjokse jasht, kjo n art, n sken, n kng, e krkondashurin, respek n dhe famn nprmjet zhveshjes. N analizn e j Ujkaj e anali-zon xhelozin si nj shtrig e dashuris, si nj vrastare e nj i i familjar, duke iu referuar thnies s Shekspirit, i cili e quan xhelozin mostra me sy jeshil, q krkon ta haj prsgjalli krijesn e vet. Shprdor-imi i parakohshm i vetvetes e dobson harmonin dhe lumturin, duke krijuar shpejt nj tkurrje shpirtrore dhe nj gjen-dje tensioni n marrdhniet in me. Bota po shkon drejt martesave t nj seksi apo martesave me robot. Sidoqo Ujkaj, n kt analiz nuk sht vetm rrfyes dhe paralajmrues, por ai arrin t vr prballfenomenet e kohs duke e bindur lexuesin, pr rrugn q duhet t ndjek n drej min jetsor.

Libri i Ujks e ka marr tullin si nj zbrthim fi lozofi k i thnies s Karl Poper (1902-1994): Nuk ka dyshim se adhurimi ifuqis poli ke sht nj prej idhujtarive mt shmtuara njerzore, sht kup mi i ko-hs s kafazit dhe i nnshtrimit t njeriut!

Kadri Ujkaj, me ket bo m dinjitoz, i shkrin xeheroret e jets n kupn e art t als plot mesazhe dhe gurra e shpir t t j krijues ka prurje gjithnj t freskta, t cilat e lirojn aspiratn nga kurthi. Sot pr sot bo met, m s shum , kur ato promo-vohen kan lavdin, pr mbuloj dhe pak hipokrizi pr shtroj. Nuk e di pse koha e re, koha e shprthimit dhe e paprmba-jtjes, koha e etjes pr liri, q nuk do tia di pasliris e shkalazi kri kn dhe vet kri- kt i struku n fund t skutave t mohi-mit! Megjthat, ajo nuk mund ta humb kri kn, se nj nga rojet e forta dhe plot vitalitet t saj sht edhe krijuesi dhe shkrimtari nga Malsia e Madhe, kri ku le-trar Kadri Ujkaj.

Autori i librit n al pohon se disidenca nuk sht si kollarja q dikush mund ta var n qafpor ajo sht nj sjellje este ko-fi lozofi ke e krijuesit, ndryshe sfi da e als si gjetje este ko-fi lozofi ke. Ujkaj v n teh t pens s j lojn e recensuesve, t cilt pr ti dhn nj forc traj mit t tems s veprs s nj autori, e paraqesin at si disident, al aq e preferuar n kohn ton, nj pelerin q t mbron nga shiu i kri ks.

Heshtja mjerane ndaj fa t tragjikomik, jo vetm t monumen t t Migjenit, t kthyer n nj mjedis urinimi deri n vi n 2010, degdisja n fsha n Kukl t Mjeds, ironia monumentale me monumen n anonim t Fishts, rrethimi me ndr me i Teatrit Migjeni dshmojn cinizmin m t madh ndaj vlerave kulturore t Shkodrs!. Kadri Ujkaj e merr pr dore Migjenin, duke ecur n piacn e qyte t verior, me kultur t lasht sa themelet e kalasRozafat e me za sa zani i kmbans s par, pr t shpallur se koha e mjerimit nuk duhet t prsritet dhe se koha e ad-ministrimit t shpir t t revolts n shpre-hje t vrtets ka kohn dhe vendin e vet si krye al e dits.

Harresa i merr n gjirin e saj poli kan, princr, mbretr, kryetar shtetesh! Por sa do t fort ta ket pushte n, ajo nuk mund ta fi toj duelin me shkrimtarin, me poe n, me ar s n, sepse kta jan shpir i nj kombi, nga ku gatuhen dhuratat e muara t als dhe gjuhs s nj nacioni. Ujkaj pohon se vetdijen kombtare na e ngjizn krijuesit e mdhenj t Rilindjes son dhe shtron pyetjen: Pse lejohet n mnyr in-s tucionale t injorohet statusi i krijuesit, apo kryqzimi i elits s shoqris civile, shkrimtart dhe ar stt, si oponenc pro-fesionale?! Heshtja prball k j realite absurd n llojin e vet vjen vetm si mash-trim ndaj ardhmris son, civile dhe evro-piane, si komb!.

Dua t them se Kadri Ujkaj ka nj dialog me Agollin, me Kadaren e si t thuash ai i zbrthen komcat e kmishs gri t realite t shqiptar. E Ismail Kadare do t shprehej pr veprn e Kadri Ujks: Un i vlersoj librat tuaj nga pikpamja profesionale, me pr-jash m t ndonj komplimen ku duhet patur kujdes. M ka befasuar analiza q ju i bni romanit m Qye pa reklama!

Kadri Ujkaj sht pena e Qyte t pa reklama. Le t trokasim n portn e j gjithsecili n mnyrn e vet.

Perga te nga Zef Pergega, studiues dhe publicist, Detroit, m 13 shkurt 2015

Kadri Ujkaj - Pena e Qytetit pa reklama- REFLEKSIONE RRETH LIBRIT T TIJ KRIZA SI DEHJA NGA ENTUZIAZMI MODERN! -

5nr. 138, prill 2015 5, p

+ +

+

+PRSIATJE

1.Ka njerz n kt bot q gje-

jn koh t mar rizohen n nj far mnyre, n prpjekje pr tdizenjuar mir e bukur fytyrn e krahins prejkah kan origjinn.Duke u ndjer me vetdije hise-tar i krahins s Dukagjinit, VocDeda sht njri nga kta njerzq e kan pr krenari mundi-min prej Sizifi , pr t sakrifi kuarnga koha e prehjes e arg mit,e me ndihmn e trapit t dijevet kaprcejn vaun. T dalshmatan bregut do t thott shprehesh pr vendin e tparve t tu, vendlindjen tnde, e cila sht mis ke e sublimenjhersh.

Thjesht pr pak njerz, ku-jtojm se Voc Deda ka lindurdhe ka marr msimet e para n fsha n Xhan, q sht njranga gjymtyrt m vitale t kra-hins s Pul t e t Dukagjinit n prgjithsi. Voci lshoi shtat nnj erdhe me tradita patrio zmie atdhetarie. T part e j ishinpunshum e alpakt. Edhepse kishin pr ka, pjestart enderuar t fi sit nuk rrahn gjok-sin edhe kur e thelluan hulline virtyteve dukagjinase. Biri iXhanit n fi llim u pais me njarsenal dijesh t sakta e t qn-drueshme. Kishte n xhepin esetrs dy diploma. Kishte pr-funduar dy fakultete n shkolla t larta civile e ushtarake. Man-dej do t vinte nj koh e gjatkontributesh t lexueshme.Harku i ksaj kohe prmbledh tridekada e gjysm. Nuk jan pak 35 vjet pun vetmohuese si ad-ministrator i niveleve m t larta n subjektet prodhuese t kohs dhe si ushtarak i denj i Forcave t Armatosura t Republiks sShqipris.

Voc Deda n parim shr-beu n ato pozicione pune ku shpalosja e dijeve vetjake t j, do t rrezatonte n nj komu-nitet sa m t madh n numrrezidentsh. N strukturat m tlarta t pushte t vendor dhe nato qeverisse n zonn e Du-kagjinit dhe jo vetm, do t shn-jonte gjurm t dukshme, Voc Deda. Si nj kuadr i prga tur si jo m mir, shrbeu n Xhan e Theth, si kryetar koopera ve,antar i Komite t Ekzeku v i Ra-jonit t Dukagjinit dhe n Grizht Malsis s Madhe si komisari Shkolls Strvitore Ushtarakepr forcat n rezerv t Ushtris

Popullore. Voc Deds nuk iu prjarg puna npr duar. Mori lvdata e s muj moral. Punn e frutshme mund ta vazhdonte n se nuk ndodhte ajo ka ndo-dhi n fundin e viteve nntd-hjet t shekullit t kaluar, kur ndryshoi sistemi i drej mnitshtetror dhe n Shqipri.Rrzimi i Murit t Berlinitkishte ndodhur ndrkoh.

2.Fundi i kariers si npu-

ns i shte t t vet, e zuri Voc Dedn n karrigen e Shefi t tKuadrit n Regjimen n Kun-draajror t Tepes n qyte ne Shkodrs. A j nuk i erdhimir t ndrpriste n at bashkkoh shrbimin e frut-shm ndaj shte t e popullitt vet. Madje ai ndenji disanet me gjum t shkalafi -tur pr ti gjetur nj ortakpensionit t parakohshm.Dhe m n fund e gje : do ti kushtohej zejes m t her-shme q njeh bota, asaj t prcjelljes s kumteve. E kt profesion t ri do ta realizonte nprmjet shkrimtaris. Zgjo-dhi kt zanat pasi pa krijuar prvoj n vitet e mparshm. Kishte bashkpunim t rregulltme organet e letrave t kohs s vet. Ndrkoh kishte studjuar, hulumtuar e lexuar vazhdimisht dhe kur u bind se hambari i di-jeve ishte dingaprmaj, nisi t shkruante libra. Librat q shk-roi Voc Deda ishin t karakterit t dokumen mit e arkivimit t vlerave m t mira shpirtrore, t pr uara n hiterlandin du-kagjinas e n mbar viset ku sh-trihet dheu i shqiponjave.

Voc Deda sht autor i 13 li-brave. Nuk njihet ndonj krijues tjetr n Rrafshin e Dukagjinit t ket dhn m tepr kontribute n fushn e letrave. Nj rekord jo vetm kombtar, por edhe n nivel rajonal, sak n rrafshin ballkanik. Edhe pse sht nj mision i vsh r zbrthimi dheprcjellja e vlerave t shkrim-taris s Voc Deds, ne e kemi marr prsipr ta montojm makinn e librave t shkruar prej j e t zbrthejm detaje t krijimtaris s j, t frutshme e t larmishme.

3.Thesare dukagjinase sht

saga krijuese m e plot dhem e rndsishme e rremit kri-jues t Voc Deds. Libri prm-

bledh 6 volume. Duhet t keshangazhim tani pr t zbriturn tunelin e shkrimeve me kttema k, ku dhe historian estudjues shpesh nuk guxojn tfuten n terrin pr ta par mesyt e Argusit dritn q rrezaton

fal nj talen t spikatshm enj durimi ilir t Voc Deds. Pofar prshkruhet me imtsi esaktsi n faqet e librit t part thesareve dukagjinase? Nkrye t hers, aty shpalosenvlerat e njmendta morale eshpirtrore t nj rrafshi ga kon nental ku shtrihet e mri-zon Dukagjini. Npr substrak ne librit gjejn streh e ndjehenmir urtant, dshmort, ae-dt, mar rt, legjionet e alvet urta e gjagjzave dhe men-dimi konstruk v i udhheqsvet rrafshit n koh t ndryshme.Vlerat morale dhe shpirtroret komunite t q sht i ngji-zur here ort dhe q nuk njehmort, ishin dhe jan n formmozaiksh q krijojn gjerdanrrezatues. Jan xhevahire mi-tet, legjendat, kngt e zakonete mira t dukagjinasve, pr sakoh nuk e durojn prsiprpluhurin, hijen dhe mjergulln.

N t shumtn e rasteve qer-pikt e ndritshm t qndress dukagjinase e kan t nevo-jshme krehjen e but. E ktpun q sht jo pak e mun-dimshme, Voc Deda e kryen mepasion e durim. Sepse si e kemitheksuar dikund n rreshtat ek j shkrimi, sht ar st i men-dimit dhe i als s shkruar.Mozaikve t shndritshm, Vociua hoqi me delikates pluhurin e rn prsipr tyre, dhe i sjell

tek lexuesi me drithijet dhe shklqimin e dikurshm apot mparshm. Lexuesi sht kureshtar e me t drejt shtron pengun (pyetjen): si e sa mir e njeh realite n e trevs me kufi j t paan t Dukagjinit, ky au-tor anipse sht bir dukagjini? Prgjigja t vjen menjher n maj t buzve. E oi dshira epasioni, por dhe detyra q mori prsipr si intelektual i kalibrit t eprm, kull m kull, log m log, shpell m shpell, qaf mqaf, shteg m shteg. Autori i li-brit Thesare dukagjinase e ka t trashiguar dijen pr historin dhe ritet krahinore t rrafshit tmalsis q thrritet Dukagjin, por nuk sht mja uar me ktdije. E ka zgjeruar vathn e tyre. E ka pastruar me vullnet baltn e hedhur nga kokoro q i pa si iban e jopak n numr Shqipria, e Dukagjini si pjes e saj. sht kjo arsyeja e daljes n drit me t gjith shklqimine vet t k j thesi t madh me thesare vrtet t ngjashm mebrilantt.

4.Tjetrgj e shqetson dhe e

nguc t rrfej autorin e The-sare dukagjinase n vllimin e dyt. Gjeneza e vndit t origji-ns s autorit sht n fokus tshpalimit t k j libri me volum t knaqshm. Pul , sht thn e strthn teepakta nga dhjetra historian, eksplorues e hulum-tues, e ka t shkruar n ballineposin e ngjizjen e njmendt t nj komunite q sheh larg dhee prbuz si pakkush mbi shpin t dheut mekanizmin e pruljes s mesit t trupit q mbshtetet mbi dy kmb sak m t forta se t Anteut. N Pult e rrethin,pasi t ka marr prdore autori, t duket sikur t bind se bash aty e ka strofulln e vet gri i qndress e vitalite t dukagji-nas. Vitalite n kt rast merr kup min e jetgjatsis in mor-tels si thoshte dikur e n nj koh la ni q kishte ndrtuar perandorin e Perendimit mekufi j e sinore t mezirrokshm. Lexuesi i vllimit t dyt t The-sare dukagjinase, pas leximit e ka m t kthjellt trinn e veg-imit dhe plorin e kujtess. Nuk sht pavnd t shprehemi sekt lloj hulum mi nuk e kemi ndeshur n hulumtues t tjersi Zef Mark Zeka, Lazr Stani, Lu-igj Shy , Zef Gjeta, Prel Grimaj,

Zef Mala, Prel Milani, Mhill Palie nj numr studiuesish t tjert gjenezs, rritjes e zhvillimitndr mote t hiterlandit me ku-fi j t mahnitshm. N Pult, sipasVoc Deds, jan me qindra ngul-mimet e banorve t hershmt krahins. Ata ngjajn mepem q i kan rremat n njkuror kozmike. Autori i The-sare dukagjinase nuk bn kinsei vjel kokrrat e pjekura nprdeg, por i vjel vrtet kokrr prkokrr. Ndrkoh ai prga t dheshportn ku do ti vendos mekujdes pa jua hequr prsiprat cipn e himenit q e kan tshenjt vajzat edhe n Dukagjin.

Vendngujimet kan emra etoprak. Doke e zakone. T ad-mirueshme dikur e lehtsisht tmodifi kueshme pr t qen tdobishme pr sot e pr nesr.Familjet nuk vegjetojn porngarendin n epoka t largta et afrme duke u njtrajtsuarme shpirtra q nuk i bjn zapvarrezat e rndomta, t cilat ishohim edhe npr Pult e rrethi-n, n maj a n shpa n kodri-nash me brinj ku rrshkasin menge, rrke q ligjrojn me zrine melodishm t Lasgushit eKutelit. Dinamika e bots mash-kullore n provinc, z vendinq meriton. Ka saktsi e kurrfarglorifi kimi n paraqitjen e jetse punve t mira t individveq peshojn rnd n at rrafsh,ku dhe mo nuk harron t jet ikthjellt, n t shumtn e ditveme diell e me drit t cilitdo vi kalendarik t prshkuar ande-jpari. Toprakt e themelet e kul-lave marrin trajtat e frymorve efl asin pa asfar droje me autorine teks t t kalibruar me dinjite- n q meriton. Rrfejn bukur epa br lak as dredha, zakonetbukurane q t part i lan tvarura n vargojt e qemeret edo oxhaku n Pult, Dukagjin en pjerrin m t largt. Dokete zakonet, Deda i luidon prtu dukur m aik nga bashkko-hsit e vet. T njj n fat kandhe mitet e legjendat. Kto nkto troje e n kt hapsir tpafundme besohen m tepr setjetrkund. Jan n t drejtne a t tek i cili besojn, ta kent palkundshm kt besim sihulli arsye mi.

(vijon n numrin e ardhshm)Dashamir CACAJ

Thesaret dukagjinasee pathna q i ka munguar nj krahine

gjgjVOC DEDA, PATRIOT DHE ARTIST I FJALS S SHKRUAR, CILSOHET T JET INDIVIDUALITET I SPIKATUR N

HITERLANDIN DUKAGJINAS Q SHTRIHET N TRE SHTETE T EVROPS JUGLINDORE

6nr. 138, prill 2015 6, p

+ +

+

+VEPRIMTARI

Reportazh

N kuadr t 15 vjetorit t theme-limit t shoqats s Vllazris Kosov-Malsi e Madhe Mar n Dreshaj, me12 -13 prill 2015, u zhvillua manifes mitradicional Zari i Vllazris-2015. Nukkishte si t mungonte me pjesmarrjen,por edhe me prezan min e saj mja tmire, Shoqata Atdhetare- Dukagjini,ajo q pr shum vite me rrall i jep to-

nin k j spektakli kulturor.Mja t ngarkuar me angazhimet e pu-

ns, por edhe me prga tjet PR vendos-jen e shtatoreve t lu tarit MehmetShpendi dhe albanologut Mar n Camaj,nj pjes e antarve t kryesis e kishint pamundur pjesmarrjen.

Fal kmbnguljes t kryetarit, poredhe mbshtetjes t mundsorve, nj grup prej 25 vete, drejtues dhe ak v-ist t shoqats, valltar, kngtar dhear st, prfaqsuan denjsisht Du-

kagjinin, Shkodrn n kt manifes m t prvitshm. Udh mi do t fi llonte n mngjesin e s diels hert. Autobusi komod, me dekor mja bukur dhe i drej-tuar me kujdes nga shoferi me prvoj, Halimi Halili, do ta linte Shkodrn rreth ors 07. 00 t mngjesit

Nj rrug m i qet, me plot atmos-fer, muzike dhe humor, Nj dit e bukur me pak re dhe nj pritje vllazrore do t na rezervohej n Peje, nga organiza-tort.

Pas nj ceremonie t zhvilluar n qendr t qyte t, ne patm koha dherast t ndjenim zhurmn dhe mikpritjen e k j qyte plot jeta Pasdite programi vijoi me nj veprimtari prkuj more nvarrezat dshmorve t fsha t .. No-vosele. Aty do t bhej nj ceremoni n prkuj m t 16 vjetorit t rnies t dshmorit Shaqir Tahiraj, vllai i njrit prej veprimtareve t shoqats Mar n Dreshaj, Ali Tahiraj.

Si gjithmon e kujdesshme n eve-

nimente t lla, Shoqata Atdhetare-Dukagjini, i dorzoj pjestareve t familjes Tahiraj nj tull nderi Mirnjo-hja Mehmet Shpendi PR kontribu n n lu pr liri, me mo vacion: Familje q ndr breza mbroj trsin toksoreshqiptare, pa kursyer as jetn. Shembull i jashtzakonshm heroizmi, fl amur i paprkulur n beteja, zjarr i pashuar n zemrat e t gjith shqiptarve, burim i pashuar frymzimi, pushk e mbushur gjithmon n shrbim t atdheut. Me

ket rast, mja emocionuese ishte a-la prshndtse e bashklu tarit t dshmorit dhe veprimtarit t shquar tshtjes kombtare, Naim Prelvukaj, por edhe homazhet n nder t t rnve dhefotot me familjar t dshmorve dhe t pranishm.

U larguam nga Novosela , duke marre m vete emocionet e as t, respek n pr dshmort e liris, por edhe nj kafe miqsore t ofruar nga familjart e dsh-morit n nj ambient mja relaksues qne tashm e kemi frekuentuar disa here. .Ajo q na ka br do vit prshtypje ka qen seriozite dhe vmendja q struk-turat e pushte t vendor tregojn ndaj veprimtarive t lla, qo e me pjesmar-rjen e tyre, por edhe n shoqrimin me forca sigurie dhe kushte t tjera leht-suese, gj q tek ne l pr t dshiruar.

Rreth ors 17. 00 u kthyem prsri n qendr t qyte t t Pejs, u kthyemprsri aty ku 15 vite m pare e fi lloj veprimtarin e saj kjo shoqate, me nj program kulturor dhe nacional, n mbrojtje te t drejtave t shqiptarevenga asimilimi dhe diskriminimi Serbo-Malazez.

Nj grup i Shoqats kishte pr-ga te nj Dokumentar, q n ket

prvjetor do t sillte emocionet, dhevsh rsite e puns t br n vite, memja sakrifi ca, por me shume dashuri eprkush m.

E prjetuam ket dokumentar meemocion, por edhe me respekt e krenaripr punn e br nder vite..me nj pjes-marrje t knaqshme. Mendojm seishte mja ueshm pr t shpreh faln-derimet e tona, pr gjithka q kanabere kto shoqata me bashkpunimin etyre t suksesshm n 15 vite.

Mbrmja ishte e miremenduar pr t qen relaksuese, argtuese por edheproduk ve, n ambientet e mrekul-lueshme t Restorant Shpella e Bo-bit. Te gjitha grupet pjesmarrse dot shkriheshin n nj trup t vetmeAty ishin nga Klina, Idrizi, Teuta, Isme eZeqiri. Nga Rrozhaja poe Aliu, Antoninga Tuzi dhe Tahiri, miqt nga Metvegja,Xhemali nga Gjilani e Bardha nga Gjako-va, n ket ambient shum vllazrore.Pjestart e grupit tone ishin mja miq-sor, ak v dhe t respektuar.

Kng, valle, shkmbime bisedashdhe prvojash, trokitje gotash dheshkrepje t apara t do te fi ksonin nkujtesn e secilit, nj mbrmje e pa-harruar.

Ansambli autokton Rugova, grupii valleve t koreografi t Aldo Nika ngaShkodra, grupi muzikor Shp mi nga Metvegja, kngtaret Prek Mrishaj eBardhe Tusha, disa kngtare t rinj ngaPeja, te rinjt e shoqats son, DanielKopsaj e Kole Qaferanaj, i dhan ngjyre,ritm dhe atmosfere ksaj mbrmje qezgja deri vona.

Nuk kishte ndonj rast m t mir sekjo atmosfer vllazrore dhe fes ve,q drejtuesit e dy shoqatave t ndanins muj dhe cer fi kata mirnjohje pr pu-nn e bere nder vite. Me ras n e 15 vje-torit te themelimit te Shoqats Mar nDreshaj, n emr t kryesis s Shoqatsson, Kryetari Ndue Sanaj, i dorzoj kry-etarit te ksaj shoqate tullin Mirnjo-hja Mar n Camaj, me mo vacion: Pr kontribut t shklqyer n grumbullimin

MANIFESTIMI TRADICIONAL ZRI IVLLAZRIS-2015, N 15 VJETORIN E

THEMELIMIT T SHOQATES MARTIN DRESHAJ...

Varresat e dshmorve, Novesel

Grupi i valleve te Shoqates Atdhetare-Dukagjini, me koreograf Aldo Niken

Foto pran monumentit t Adem Jasharit

7nr. 138, prill 2015 7, p

+ +

+

+VEPRIMTARI

dhe promovimin e vlerave kulturore, ar s ke e iden tare t Kosovs dhe vi-seve t tjera shqiptare, brenda shteteve fqinje; pr bashkpunim t frytshm me Shoqatn Atdhetare Dukagjini n prmbushjen e misioneve dypalshe.

T gjitha ishin t mirpritura dhe t rndsishme, por e shohim t ras t t citoj dy prej tyre: Se pari, Mjeshtri i pun-

imit ar s k te veshjeve tradicionale, Zef Lulash Sokoli n bashkpunim me shoqa-tn Atdhetare-Dukagjini, i dhuroj kry-etarit t shoqats t Vllazris Kosove-Malsi e Madhe Mar n Dreshaj, UkshinJashari nj jelek tradicional t veshjess zons ton. Se dy , e paraqitur nformn e surprizs, por e prga tur menj mjeshtri t veant ar s ke, ishte

nj pikture portre e piktorit Idriz Beri-sha nga komuna e Klins, pr kryetarinton, Ndue Sanaj.

N nj shoqri t zgjedhur mekngtar, poete, piktor, valltar, in-telektuale dhe veprimtar t zgjedhurort ecin pa u ndier dhe kuj met shno-hen pr t mbetur gjate ne memoriedhe dokument.

Dikush e pak e dikush e shume vona n ambientet e Hotelit KosovaPark, ku ne ishim akomoduar dhe kalu-am mja mire..

T nesrmen, me date 13 prill 20115,dite e hne, pr n qe vinim nga Shkodradhe nuk e kishim vizituar asnjher kul-ln legjendare t Jasharajve, n Prekaz.Ishte nj emocion i veant! Udhtuamdrejt Skenderajt me ankthin dhe kurioz-ite n pr t par m syt tan vatrn kuu ndez dhe mori jehon t pandalshmelu a lirimtare e Kosovs pr liri. Duhet falnderuar organizatoret, por edhe mikpritsit e familjes legjendareJashari, qe pr ne bn do tolerim tmundshm protokollare. Themi se, ishim t privilegjuar si n pritje, respekt, poredhe pr kohen qe u kushtua pr ne. Nj projekt madhshtor q ishte zbatuarpr kthyer ato kulla legjendare dhe ato varreza historike, n nj qendr t viz-

itueshme moderne pr turiste, histori-ane e studiues nga gjith bota..

N hyrje te varrezave te dshmorvet fsha t Prekaz dhe te rnve t familjesJashari, na pri nj djal i familjes, Mu-rat Jashari. Tek bm homazhe dhe nafoli pr ditn e zez pr familjen e j,ndiem dhimbje e krenari, por edhe ekuptuam se sa i rnd dhe i madh shtmimi i liris pr kt familje e pr gjithaKosovn.

Sa m shume i afroheshim kulls legj-endare, aq m i madh ishte emocioni!Pam at ndrtes t bombarduar et br shoshe nga gjylet e topave, qprsri qndronte n kmb, si pr ttreguar brezave dhe gjith botes histo-rin dhe dshmit e saj. N dhomn e pritjeve, q ishte e rezervuar vetm prdelegacione, na pri baca Rifat JashariFjalt jan t pamja ueshme, por emo-cioni dhe kuj mi pr secilin nga ne, do tjetoj gjate i fi ksuar n mendjen dhe nfoto. N emr te Shoqats Atdhetare-Dukagjini, aln e mori kryetari, NdueSanaj, i cili pas shprehjes s dhimbjesdhe krenaris pr kt familje te madhe,legjende te nacionalite t shqiptare, judrejtua bacs Rifat: Baca Rifat, n emrt Shoqats Atdhetare-Dukagjini judorzoje tullin Mirnjohja Mehm-et Shependi, familjes Adem Jashari,me ket mo vacion: Legjendarvet historis s Kosovs, feniksve tpavdekshm, q njomn tokn e Kosovsme gjakun e tyre, pr t mbetur prheraltar t heroizmit dhe atdhedashuris.Gjithashtu, ju dhurojm juve, nj gubere,t punuar nga mjeshtri Zef Lulash Sokoli,i cili u ngrit ja hapi dhe ja dorzoje, i hoqixhaketn dhe ja veshi, dhe me te veshurbm disa foto. Ai, shprehu knaqsin,por dhe na nderoi me medaljonin e UK-se, familja Jasharaj.

Pas atyre asteve t paharruara nPrekazin e lavdishm, n kulln legjen-dare t Jasharajve u ndalem n qendrte qyte t Skenderaj, pran monumen tte Heroit Adem Jashari! Bm homazhepran monumen t madhshtor tAdem Jasharit dhe pastaj u nisem pr nShkodrn tone.

Me pak rreshta dhe me shume fotou prpoqm t sjellim pr ju lexues tgazets Dukagjini, nj reportazh nga kyudh m i yni, i radhs n Kosove.

Perga tur nga Lulash Brigja

Homozhe ne Monumentin e Heroit Shkelzen Haradinaj

Varrezat e deshmoreve ne Prekaz

Grupi perfaqesues i Shoqates me bacen Rifat Jashari

8nr. 138, prill 2015 8, p

+ +

+

+PORTRET

AHMET DURSUN

Ligji i vetm q funksionon n drejtsi-n e pluralizmit shqiptar, sht ai i pash-kruari: ligji i spos mit.

do vendim i ksaj drejtsie, domos-do bazohet mbi kt ligj dhe prfundimisht:

Prdhunuesi shpallet i pafajshm, pasi vik ma ish spostuar n nj pozicion tgabuar.

Trungjet spostohen dhe bhen mo-bilie; sharra shpallet heroin.

Grryhen shtretrit, lumenjt sposto-hen dhe fi rma ndr mi ngren pallate.

Spostues, u thrrasin ktu, vese kur kapen matan quhen trafi kant droge.

Vrasjet pr ta jan thjesht spos m nga kjo jet e mrzitshme, n parajsn e pa-fundme. Grabitja trajtohet si spos mi ipasuris tnde n duart e t tjerve.

Vota mja t numrohet thon, se u spostua nga nj par te tjetra ska asnj t keqe

***Me ligjin e spos mit t ktyre gjy-

qtarve, u spostua ideali. Ai, i shte t t s drejts, atdheu, prkatsia

Nderi, guximi, ndrgjegjja vmendja!Me kt ligj t pashkruar, do dit e

m tepr po spostohet pr diku tjetr shpresa, ndrra, e ardhmja!

***Dhe ende habitesh lexues i dashurNuk e pe?! Ta tregoi edhe vet toka n

Marinz, ta tregoi bardhezi.Shprtheu, kundr vendimeve t

gjykatave.Ndryshe nga ty, edhe nntoks iu sos

durimi!Ndryshe prej teje, i tha mja nguljes

s tubit ver kal, q mandej spostohet horizontalisht deri n qendr t fsha t

Reagoi toka n Marinz dhe si pr t ta treguar ty, shprtheu n formn e dy gishtave

Dy gishtat, q t spostuan n vrimn e fundit t kavalls gjith kto vite.

Shprthe, plas, bhu copa po t duash tashm!

Nuk sht faji i t huajve q ende u beson gjyqtarve t plepave.

E vrteta sht se sot, si nj mushkon-j mbi kurriz t elefan t prfundove!

Mbete i spostuar si individ, shoqri e si shtet plot 24 vite pr shkak t ktyre gjyqtarve

LIGJI I SPOSTIMIT DHESHPRTHIMI

SI PRHER PRANKOMUNITETIT

Formula kryesore sot n poli k sht t jesh pran njerzve, pasi kshtu je sam afr realite t dhe fi tores. Sa m larg tyre aq m i pa besueshm je. Sa m afrnjerzve t gjendet nj poli kan, nj deputet apo i zgjedhur vendor aq m mir dit ndrtoj punn n shrbim t k j populli, q po jeton n dit t renda t krizsekonomike. Nj nder kta njerz, nj nga t kta zgjedhur, i kudo ndodhur mes ko-munite t t j, duke ndar me ta vsh rsit, duke qar hallet ku po t dhemb e kupo t djeg sht Besnik Xhemali (Brahimi). Kryetari shembullor i Komuns Brdic.Ky kryetar i prfaqsues i subjek t PS, fi toi n mnyr spektakolare n nj bas- on tradicionalisht t djatht. U soll n mnyrn m dinjitoze me kundrshtarin, largfyerjeve, intrigave mllefeve inatare dhe shigjetave idhnake dhe gjuhs helma surt urrejtjes. Ai kudo q troki kishte busull orientuese vlerat e nj djali, nj burri, njprindi n bashkfshatari me virtyte m t mira si bujaria, fi snikria, zemrbardhsia,sinqeritet, gazi, hareja, guximi dhe prkush mi pr te marr prsipr prgjegjsi teprballuar sfi da t mdha. Kudo q hyri, nder fshatra, lagje shtpi e familje gje vlerat m shenjta njerzore t nj komu-nite vital t lodhur nga poli ka dhe t prdhunuar na pushtetart grbuj vepr interesin e barkut dhe xhepave t tyre. Besnik Xhemali sot sht idhulli i k j ko-munite si amanetqare i mir, menaxheri talentuar, si njeri q nuk del nga alt, q n plan t par ka interesat e komunite te jo siglat poli ke. Bes Xhemali, q fl et edhe ngre zrin edhe ather, kur liderit poli k, ministrave apo kryeministrit nuk i plqen, por Besnik Xhemali fl et pak dhe sakt, fl et drejt e pa hile dhe ala i z vend qo n popull, qo n strukturat e larta shtetrore. Bes Xhemali me integrite n e j si bir i ksaj krahine, si djal i fi sm i nj familje shembullore me nj edukate prindrore t shndetshme. Ai dhe vetm ai beri t mundur fi toren e PS dy her rad-hazi n Komunn e Berdics n vitet 2011 e 2013. Nuk ishte e leht t fi toje dy her n nj bas on tradicional t djatht ku fi toret e se djathts kishin qen plebishitare. Kjo fi tore erdhi si rezultat i asaj formule poli ke pran njerke, pr njerzit dhe menjerzit n mbajtjen e prem meve si dhe zgjidhjen e halleve dhe problemeve je ket tyre . Pas fi tores Bes Xhemali nuk ishte m Kryetari i Komuns i Paris Socialiste,por kryetari, shoku dhe avoka i hedheve te mdha t gjith komuns s Brdics.Bes Xhemali kurr nuk pranoj ti diferencoj njerzit t majt e te djath, t nns e t njerks, t kuq e t zi, dele apo dhi si ngjet rndomt nga fana kt ekstremistt gjitha forcave poli ke.. Bes Xhemali nuk di t fl as al pompoze, me lule e lajlemashtruese, kur fl et e mban aln. E kujt nuk ja mbaj aln, cilit do q i premtoi Ai jeton me hallet dhe problemet e k j komunite , me zemr bujare dhe vshtroi tmdha ekonomike. Ai nuk njeh lodhje, nuk njeh orar pune n shrbim t k j populli q e do aq shum, t cilit i ka fi tuar zemrn me modelin e ri si shmbllim e vet, siveprave te dobishme pr ta. Besa gjendet pr her pran njerzve, zemra e j sht ehapur, dera e j sht elur pr kdo pa orare zyrtare. Sa her i ka shkuar dita n fshat pran njerzve . Sa her se bashku me shokt e tjer dhe t inspektorin e policis szons Tahir Lekndreu ka mbyllur shum konfl ikte, pse jo edhe tepr t renda, dukeparandaluar edhe vrasje dhe shtrire dorn e paj mit edhe atje ku dukej e pa mundur.Parimi i Bess sht nuk ka poli k pa popull, poli ka duhet t vihet n shrbim t in-teresave t popullit, jo sot t krkoj votn e nesr t prmbys trevesen. Bes Xhe-mali sht kundr ksaj poli ke t lig, ndaj gjendet pran t gjithve, pensionis t, t smurve, t varfrve ma prkrahje dhe prpiqet q tua lehtsoj dhimbjet e tyre. Ai gjendet pran pran nxnsve dhe lu on t rriten plot edukat njerzore dhe atdheta-rie. Bes Xhemali kur erdhi n krye t k j komunite nuk premtoi mrekulli, por gjatktyre katr viteve ka br jo pak ndonse realisht nuk ka pasur as nj ndihm ngapoli ka e madhe dhe shte . Ai synonte dhe shpresonte t bnte shum m tepr dhepr ket ndjen dhimbje dhe e ka treguar me gisht shkakun. Bes Xhemali sht njrast unikal q guxon dhe komunikon direkt me publikun duke i apeluar qeveris dheKryeministrit:- Mos harroni Berdicn, mos harroni Shkodrn q ju kan votuar pr njndryshim t madh. Un jam prher mes njerzve dhe nuk mund t bhem shurdhe t mos dgjoi zrin e tyre. Nuk mund t behm qorr e te mos shoh vuajtjet e tyredhe nuk mund t bhem bukshkal dhe t shkel mbi votn e tyre. Bes Xhemalishkon tek komunite i j ballhapur pasi pr far ka premtuar e ka mbajtur. Ka br shum m pak nga sa i dshironte zemra e j, por ka br m t mirn e mundshme duke krijuar modelon shembullor t menaxherit, al mbl, duar pastr dhe zemrbardh. Bes Xhemali i duhet prsri k j komunite t pasi tek ai shef zdhnsin e j. Bes Xhema sht nj an bio k i dobishm pr poli kn e smur nga mka .

RROK LAZRI, BERDIC

q p p , q

N fund t muajt shkurt t k j vi , unda nga jeta n moshn 100 vjeare Lek Vojvioda, nj ushtarak shum i talentuar, i formuar n perndim dhe m i vjetri i Dukagjinit.

E kam si peng personal q s paku n gazet nuk kam shkruar m par pr t. E kishim ktu n mesin ton si nj arshiv t vyer t mbyllur me nj kolloz (dry) t ndryshkur me shum arki fakte historikebrenda. S paku un kam tentuar ta hapi ndonjher, por jo aq sa duhej. Pavar-sisht se ato fakte dhe kuj me q i kam vjeluar i kam botuar e kam si lnd t pa-sur pr bo met e mija historike. M vjenkeq q Lek Vojvoda nuk ka qen mik special i gazets Dukagjini as nj hern t gjall t j. Gazeta e hapur ka qen,por Lek Vojvoda nuk u ua t fl as prt. Nuk ka pasur as nj dashakeqsi, por thjesht nj munges vmendje q nakarakterizon si popull pr t gjallt, qo edhe pr ata nga m shquarit. Intelektua-li n Shqipri sht shum i vetmuar dhe i mos prfi llur nga turmat. I ll ka qen edhe Lek Vojvoda pr m se 75 vite n 3-4 regjime q jetoi. Edhe ditn q u var-ros t gjith than nj t vrtet t pa kontestueshme: Vdiq nj burr i mir,

por harruan apo nuk e dinin ta vlerso-nin se Lek Vojvoda ishte nj intelektual perndimor i plagosur rnd nga poli- ka. S bashku me ket postmortum n prkuj m t Lek Vojvodes nuk mund t ndahet ai babai, gjyshi dhe strgjyshi i j q ishin:

NJ SHEJZ HISTORIKEE DUKAGJINITLek Prel Alia pr ata q njohin mir

historin, ka nj autoritet i shkalls s lart n fi sin e Shoshit.Vojvoda i par ishte kryetari i nj vllaznie t madhe dhe si i ll prfaqsonte nj kmb fi si1.

Funksioni i Vojvods s par shtfi tuar dhe trashguar stafet nga AliMarku- Prel Alia - Lek Prela VuksanLeka- Lek Vuksani (Vojvoda).

Kjo shejz (dinas ) e mirnjohur brezpas brezit nuk ka marr asnj lloj shpr-blimi (rrog si merrnin t gjith bajrak-tart), ka vepruar si e ka dashur e mirae vendit, pa u przier n dallavere dheintriga pacifi ste me as nj t huaj. Ka jet-uar me pun t ndershme duke u qen Krye al e shtpive t kamura t krahi-1 Fjalori i Gjuhs Shqipe, bo m i vi 1984 fq. 2179.

Rr.Zojzi. Konf .St.Etnografi ke Shqiptare, 1977, fq.174.

U SHUA N MOSHN 100 VJEARELEK VOJVODA, PEDAGOGU I

AKADEMIS S FIRENCS

9nr. 138, prill 2015 9, p

+ +

+

+PRKUJTIMORE

ns s vet.Lek Prel Alija, jetoi n kaprcy-

ellin mes shekujve XIX -XX, i gdhen-dur n nj curr t ashpr t fi sit tont mom. Nj homerik i vjetr, t denj pr kt emr, rritur n nj bot heroike, vizatuar dhe stolisur me mitologjin e legjendave m t kullu-ara arbrore, n an pod t plot me burrat kryekobure, krenar e ngatr-restar t pandreqshm, t cilt mbi gjithka e do gj vlersonin koburn, lojn m t rrezikshme t fmijve t armatosur t Evrops.

Kryevojvoda i Shoshit, Lek Prel Alia, mori pjes n lu n e Mile t t zhvilluar n prill 1880, s bashku n mbi 200 vullnetar dukagjinas, t cilt qen vendosur n vijn sulmuese n Nen Helem2. Sa her zri i atdheutt plagosur ka thirr ndihm, kjo der sht prgjigjur, si ka qen ruajtja etrsis toksore n vitet e Lidhjes Shq-iptare t Prizrenit, ndrsa Kryengritjet eVi t 1910-19113, Lek Prel Alia s bash-ku me Deli Marashin kan qen prijsitkryesor t Krahins s Shoshit n ktody beteja q mbajn vuln e pashlyer thistoris. Jetoi n nj jet t tr me njemrues e mo v t prbashkt si prfy-tyrim i fryms s Kanunit, kodit moral eshoqror t shqiptarit Nj jet pa prlyer me kuj me t pashlyera shoqrore histo-rike. Kuj mi juaj burrror le t mbetetnj fl akrim e memoris k pr kush do tnjoh historin e maleve tona!

VUKSAN LEKA- PATRIOTI Q M0RI 101 VITE BURG NGA ZOGUVuksan Leka ka qen nj burr i gjat

me trup t holl. Gjithmon acar, n rq, xhamadan e qyrkun sa ani t stoli-sur me aksesort m pik t petkavetona tradicionale. Bashkkohsit q ekan njohur e prshkruajn si nj njerit thjesht n sjellje, i kursyer n al,i vendosur n besimin q ushqente.Vuksan Leka qndroi larg propotencs,mendjemadhsis estravagante dheins k t t dhuns q karakterizontejo pak bashkkohs t j q gzonin famn e burrit t fort vetm se vris-nin njerz pr konfl ikte prsonale dhefi tonin lavdin e heroit t mburosurn kng. Si shrbtor i bindur i Kanunit,pasaports s kodit moral e shoqror t shqiptarve, pleqnoi fi s m fi s e bajrakm bajrak me konarin e paansis si-pas parimeve t j thellsisht dialek ke:Larg duart nga ai q predikon moral, e qpr vete jeton jasht do morali4. Vuksan Leka, n vi n 1910, kur Turqia shpallikons tucionin, (pr t gjitha kombet qekishte nn sundimin e vet) mori pjesmes krerve dhe nj suite t madhe tShoshit n manifes min e madh popul-lor, qe u organizua n Kalan e Shkodrs5!Me 1915 ka qn njeri nga eksponentt kryesor t Shoshit n lu kundr mala-zezve n Qafn e Boshit. Qe prkrahs iVidit dhe austriakve gjat Lu s s Par Botrore, si parik numr dy i Shoshit me1920 pozicionohet hapur n mbrojtje t2 Hamdi Busha , Lu a e Mile t. Shkodra dhe

Motet,Shkoder bo m i vi t 1999 vll I, fq .234. 3 Hylli i Drits Vjena XIII Shkodr Dhjetor 1937, fq 574 Eduart iurijaFlamurtaret e Shoshit nder Breza

Sh.B.Camaj Pipaj vi 2012, fq 475 Zef Harapi Dukagjini n dokumente historikeAM

H.Shkoder.f.174

Qeveris s dal nga Kongresi i Lushnjs. Gjat klims s paqndrueshme poli ket viteve njzet, qe mbshtets i forcave t Fan Nolit. N ditt e para t qershorit 1923, s bashku me Babun Celin, Zef Delin, Mark Milanin, Prek Sokolin, Pal Mhillin, Binak Pjetrn dhe disa vullne-tar t tjer t Shoshit ballafaqohn pr 4-5 or me pushk me forcat operacio-nale t Preng Jakut, q kishin si drej- m lvizje rrugn Mali Shoshit- Kodr Shen Gjergji6. Ka qn nj nga ekspo-nentt parsor t Shoshit n Kuvendin e prgjithshm popullor n Kodr Shn Gjergji, n vi n 1923, ku u formua njbeslidhje n mbshtetje t qeveris, e cila nga ana e saj nuk do t lejonte tdeprtonte n tokn shqiptare asnj infl uenc t huaj 7. N zgjedhjet ven-dore te vi t 1923, s bashku me NdokMirashin, Pjetrush Ndojn, Bal Gjonin, Gim Marashin zgjidhen si perfaqesuesit pushte vendor per Zonn e Shoshit8. Vetm disa muaj m pas mori pjes n Revolicionin e Qershorit 1924 , n sulmin e armatosur mbi Prefekturn e Shkodrs me daten 31 maj dhe marrjn e qyte tt Lezhs me 8 qershor. N Kryengritjn e Dukagjinit t vi 1926 ishte nga ekspo-nentt kryesor t Shoshit dhe konkre- sht n aksionin pr marrjn e Qendrs s Rrethit n Kodr Shngjergji, me 19 nntor dhe tek Ura e Mesit me 21 nn-tor9. Vuksan Leka, Mark Milani, Ndok Mirashi, Gjelosh Vata pr veprimtarin e tyre n ngjarjet e viteve 1924,1925, 1926 jan cilsuar nga Camillo Libardi si ma-nipulues dhe intrigant10. Libardi krahaspanoramave realiste, n kuj met e j,n disa raste nuk i shpton nj pasioniparagjykues q ka pr shqiptart duke e tejkaluar masn, duke i paraqitur si thellsisht t dyzuar, intrigant, dallaver-exhi dhe t korruptuar. Krahas fakteve t pashkruara q na servir pr kto ngjarjeshum t debatueshme n arsye met e j, kleriku italian na shfaqet edhe vet i dyzuar dhe kontradiktor, duke mos pa-sur nj kufi t qart mes atyre q men-don ai vet dhe kndvshtrimit se si i kapar e vlersuar Va kani kto ngjarje.6 A.Q.SH.Fondi 252 dos. nr 4.12.dt.07.06.19237 Hylli i Drits vi 1923, Nr 9, Fq.239.

Camillo Libardi Si u b mbret i Shqipris Ahmet Zogu.Sh.B.Naim, Tiran 2012, fq.27

8 0ra e maleve 13.12.19239 Camillo Libardi.Si u b mbret i Shqiperis Ahmet

Zogu.Kuj me historike me 1918-1940.f.75. N ktmbledhje nga Shoshi kan qn t pranishm LulashGjeloshi, Vuksan Leka (Pepsumaj), Ndok Mirashi, (Pe-paj ) Pjetrush Ndoja(Ndreaj).

10 Camillo Libardi.Si u b mbret i Shqiperis AhmetZogu.Kuj me historike me 1918-1940.fq.48

Pas triumfi t t legalite t, Vuksan Lekaqndroi pr disa muaj i arra sur n malet e Molls dhe t Pepsumajve s bashku me Mark Milanin dhe Prek (Shor) Sokolin. U dorzuan me ndr-mjetsin dhe dorzanin e Hasan BegBusha t, ish-Komandant i Operacionitgjakatar n zonn e Shoshit, i cili i preu n bes duke deklaruar para gjyqit:-Jaku i keni kriminelt q i zura n male.Pas gjyqit poli k t marsit 1927, udnua me 101 vjet burg 11.Me 24 tetor 1937, n Kodr Shn Gjergji, mori pjes n Kuvendin e Krerve t Dukagjinit,m i madhi i tre dekadave t fundit pr nga pjesmarrja e m i rnd-sishmi pr usullet (vendimet) q mori dhe i fundit n historin e kuvendeve t lla t krerve te Dukagjinit12 . N pranvern e vi t 1939, n mosh 65-vjeare13, n mnyr aksidentale i bije

all a nga shoka e brezit dhe nj plumb, q kishte dhjetshja n gryk, mes nj kuvendi pleqtarsh t fi sit, ia shkima jetn.

LEK VOJVODA INTELEKTUAL PERN-DIMOR I PLAGOSUR RND NGA POLI-TIKA.

Lek Vojvoda ka lindur me 7 maj t vi t 1918, n Pepsuamaj, nga nna qe nipi i Ded Lulashit t Lotajve t Shals, bash-klu tar dhe shok prangash i Mehmet Shpendit. Lek Vojvoda e fi lloi gjithka nga hii, u arsimua, fi toi t drejtn e stu-dimit, u laurua si pedagog i prga tjes s zjarrit n Akademin e Padovs. I ar-simuar m s miri, fl iste frngjisht, ang-lisht dhe nj italishte t shklqyeshme; ishte i a t debatonte pr letrsin, ar n dhe fi lozofi n. Ka qen vetm dh-jet vje kur n vi n 1928 regjistrohet n shkolln fi llore t Konvik t Malet Tona. At shkoll Vojvoda do ta prfundonte n vi n 1932. N vi n 1939 vazhdon prsri studimet e larta n Akademin Ushtarake t Modens, n degn e Ka-valeris. N vi n 1941 prfundon studi-met n Akadenin Ushtarake t Modens q ishte nj nga m pres gjiozet e Italis dhe po at vit u diplomua me rezultate t larta n degn e Karabinieris. Pasi pr-fundova Akademin e Modens (1941),- thot Vojvoda, n kuj met e j, pr nj vit vazhdova aplikacionin pran Aka-demis s Firences pr degn e Karabi-njeris. Gjat kohs q ndiqte studimetn Modena, u regjistrua si student i kore-spondencs pran fakulte t t Drejtsiss Firencs, por fatkeqsisht nuk arri t merrte dot diplomn. Pasi mbaroi aplika-cionin njvjear pran Akademis s Fi-rences, t gjith studentt u shprndan n reparte t ndryshme t Italis, ndrsa Lekn e mbajtn aty n Akademi si peda-gog ku pr nj vit dha lndn e Teoris s Qitjes.14

Me 9 prill 1939 refuzoi be min fash-ist, s bashku me Ablyl Kllezin e disa shok t tjer. T nesrmn autoritetet e shkolles e iternuan Abdyl Kllezin, t cilin e konsideruan si organizatorin e gjith asaj q kishte ndodhur.15 Duke pasur

11 AQSH,F.1576,V.1927,fl eta 9-11.12 AQSH,F.374V.1937.D,nr 2 fl eta 9-1-413 Treguar nga Lek Vojvoda djali i Vuksan Leks 98 vje

nga fsha Pepsumaj Shosh14 Dashnor Kaloi, Gazeta Shqiptare e enjte, 19 shta-

tor 2003.15 Dashnor Kaloi, Gazeta Shqiptare, 18 shtator 2002.

dshirn e madhe q t kthehej n Shq-ipri, i bn krkes Ministris prkatse,e cila ia aprovon dhe n shkurt t vi t1943 kthehet n atdhe dhe me 14 shkurtt vi t 1943 emrohet n detyrn Kom-andan t t Xhandarmris t rrethit tLezhs, ku qendroi vetem tre muaj. NgaLezha do t transferohej n t njj nfunksion n qyte n e Tuzit, detyr t cilne ushtroi pr 6 muaj, pasi pr arsye punetranserohet n detyrn e Komandan t tXhandarmris s Rrethit t Dukagjinit.Gjat ksaj kohe hyri n lidhje t fshehtame majorin britanik Nils.16 Lek Vojvodaishte dhe mbe gjith jetn nj zogist ibindur. Si Rrethkomandat i Dukagjinit(kshtu quhej n at koh Komandan i Rrethit), Vojvoda ka meritn e padiskutu-eshme se n kundrsh m me detyrne j funksionale pr t ciln paguhej,madje mir, nuk mori asnj mas ndsh-kuese ndaj Qendrs s Lvizjes Nacinallirimtare q ndodhej legalisht n fsha ne j Pepsumaj. N Rrethin e Dukagjinitshrbeu deri n korrik t vi 1944, kohn t ciln dha edhe dorheqjen prfun-dimtare nga detyra. Pas lirimit forcoilidhjet m majorin Nils, me kolegun ma-jor Mark Mala dhe elementt an komu-nist, duke u br objekt i organeve tSigurimit dhe Mbrojtjes Popullore. Me 24gusht 1946 shefi i Seksionit t Sigurimitt Rrethit t Dukagjinit kishte marr urd-hr pr ta shoqruar pr n seksion LekVojvodn dhe bajraktarin e Shoshit, Lu-lash Gjeloshi. Vojvoda, duke e parand-jer rrezikun e arres mit q e priste, irrshqet Xhemalit t frikshm nga duart.Pas arra sjes spektakolare t Leks, u ar-ra sn edhe i vllai Lulash Vuksani djalii axhs Mhill Nika dhe meshkujt e tjert familjes.

Ne kt kohe, n shenj hakmarrje ngaXhemal Selimi, iu dogji kulln dykatshe,stanin, iu konfi skua pasuria dhe t gjithfamilja u dergua n interrnim n Be-rat. Lek Vojvoda, s bashku me LulashGjeloshin, Bek Delin, Major MarkMaln, Mirash Nduen. Lulash Stakn,Gjon Pepn, Sadik Markun, Pal Thanin,Nik Lushin, Zef Delin, un Delin, eshum e shum t tjer qndruan t ar-ra sur deri n tetor t vi t 1946. Lek Vo-jvoda qndroi i arra sur deri n tetor tvi t 1946. Qeveria e Tirans n kt muajshpalli nj amnis t prgjithshme pr tgjith t arra surit. N kt koh Vojvo-da, s bashku me t gjith t arra surit,vendosn t dorzohen, me prjash mt Bek Delis, pr t cilin nuk kishtefalje. Lek Vojvoda, pas nj vi , n tetort vi t 1947, doli n gjyq dhe u dnua me7 vjet heqje lirie. T gjith dnimin prej 7vitesh e vuaj n kampet e Kavajs e Or-manPojan. Pas burgut sht internuar n Saver t Lushnjes deri n vi n 1984,duke mos iu dhn kurr m ras t ush-tronte profesionin e j t dashur. Jetoi af-rsisht nj shekull, ndrsa 26 02 2015 ushua nga kjo jet duke mbetur tetabezin e kujtess s kohs si nj nga ushtaraketm t vjetr, m t talentuar dukagjinast gjitha kohrave (akademist i shkolls iModens dhe Firences) fi snik dhe mend-jendritur si intelektual, shembullor sinjeri, hirplot si paraqitje, i pa fat n kar-rier e vrar ushtarake dhe poli ke.

Perga te Prele Milani16 Sipas intervists s dhn gazetarit Dashnor Kaloi

pr Gazetn Shqiptare, e ejte 19 shtator 2002.

10nr. 138, prill 2015 0, p

+ +

+

+GJENEZ

AGRON LUKA

Bo mi m i fundit, i sistemit monetarmesjetar dalma n, t qyteteve t shekul-lit XIV e XV, ku inkuadrohet edhe Shkodra me monedhat e saj autonome, sinjalizimi i gjetjes s nj ekzemplari t nj monedheshkodrane n Drisht, u bn shtysa pr ta ritrajtuar edhe nj her kt tem. (shihfotoskanimin 1)

***Me vendosjen e sistemit demokra k, n

fund shekullit XX, me parulla e aspirata pro qytetrimit, antarsimit n komunite n dhe integrimin n Evrop. Ishte e natyr-shme q rikthimi tek traditat e heraldikave evropiane do krkonte nj koh dhe stu-dime sa m objek ve e sigurisht edhe dis-ku me e vendime kolegjiale.

Przgjedhja stems heral-dike, n kryeqyte n Tiran pr-shembull, paraqiste vsh rsi, sepse nuk dihej q Tirana kishtepasur histori qytetare. Fillimishtu aprovua, stema e przgjedhure demokratve, q ishte kom-pleksi, xhamia e Ethem Beut, bashk me kulln e saha t. Por, me fi toren e socialistve,stema demokrate u anullua.U propozua nj lloj kombinimie kompromisi, mbetej kulla esaha t (realisht ish kull orjen-tale e restauruar si s l venecjan), duke e kombinuar me nj p luani, stem feu-dale mesjetare, e gjetur n nj varrez nLezh, e fi snikut Anton Skurraj. Me pak paracak m e fantazi, u ideua edhe elsi i Tirans, megjithse asnj dokument ose artefakt an k ose mesjetar nuk provonte nj fortes fushore an ke romake ose nj fortes t mesjets dhe gjithashtu nukishte marr as mundimi pr grmime arke-ologjike! Thuhet se t dyja idet ishin t Edi Rams, por ka edhe mundsi q dikush ia kshilloi, sepse n nj rast ishte kon-statuar se ai nuk kishte njohuri t qarta prhistorin e Tirans e t tjera. Kjo, Stema e Tirans, na tregonte medemek edhe or-jen min gjithmon perendimor, dhe m n vean t popullit t Tirans!

N ras n e Shkodrs, konkre sht dhe fak kisht problemi paraqiste pak m shum vsh rsi, pr shkakun e nj ekzis-tence e vazhdimsie qytetare q shtrihej n tre mijvjear. Nj pjes e ish heral-dikave an ke kishin humbur, nj pjes ishin przier e deformuar nga push met e huaja, romake, bizan ne, kris ane, sllavee t tjera, pr t prfunduar deri tek push- mi osmano-islam, i cili tentoi ti fshinte pa nam e nishan, jo vetm si prak ka e simbole evropiane, por mundsisht edhe ti zhdukte komplet edhe si objekte arke-ologjike idhujtariste.

Konkre sht, Stema e Bashkis Shkodr,na u gjet uditrisht e gatshme e analizuar, e tenderizuar dhe e sajdisur, nga Tirana, nga eksper korar, Gjin Varfi ! (Heraldika shqiptare, bo m i vi t 2000; po ai Her-aldika shqiptare, revista TEMPULLI, 3, Ko-r, 2001, fq. 41-46)

Teoricient, heraldistt e historiante PD-s dhe votuesit e Kshillit Bashkiak me shumic t djatht demokrate eaprovuan ardhjen e gatshme t stems, nga Tirana, por duke i adoptuar edhe disa

shtesa shkodrane. Megjithse disa krke-sa pr disku me, nga Kshilli BashkiakShkodr, nuk u lejua asnjher asnj lloj disku mi e pjesmarrje diskutuese publikeedhe kur me ndonj rast ishte krkuar njdisku m me fi rmat e disa nga intelektualtm t shquar t Shkodrs!

Kshtu, dijelert e gjithdijshm de-mokrat i ran hasha t gjith traditsshkodrane, ku nuk mungonte as elsii Shkodrs Realisht kjo stema e Shko-drs, ishte gatuar ideologjikisht, teoriki-

sht dhe me nj lloj mbrapavije, qysh ngakoha e push mit fashist italian. Numizma e medievis pri i katolik italian G. Valen- ni, i shqiptarizuar e shkodranizuar si Zef Valen ni, kishte pretenduar aso kohe edhezbulimin e Stems Heraldike t Qyte t tShkodrs. (Revista LEKA, nr. 4, 1939, Nu-misma ka Saveriane). Simbas, Valen nit, Stema ishte nxjerr nga numisma ka kris-

ane mesjetare e fund shekullit XIV, nga nj monedh, e cila kishte dy yje t Da-vidit, her me nj S, e her diku edhe dy S (STEFANVS SCVTARENS) e t tjera. Shn Stefani/Shtjefni protomar ri i par, ishte Pajtori - Protektori i qyte t t Shkodrs.

Stema Bashkiake e fund shekullit XX, me disa ndryshime, improvizime dhe kom-promise, si bie ala ndryshimi i yjeve nga me 6 cepa n 8 cepa, u vendos fi llimisht tek ish Bashkia/ish Beledia otomane. Stema e re, ishte nj viza m shqy , mbi nj kompensat me ngjyrat kuq e blu t K.S. Vllaznia! M pas, u ba nj far rinovim-modernizimi, mbi sfungjer me po ato ngjyra, duke improvizuar me at rast edhenj fl amur bashkiak, t pa ekzistuar kurr!

Ma n fund me rrokadn e kmbimit t ndrtesave Prefektur Bashki (kur medemek pretendohej ruajtja e rikthimin iden tet!) dhe me shtrimin e Piacs

me pllaka mali e gur Zall Kiri nga nj Firm, stema simbas ideve t nj projektuesi, sht prjetsuar para ndrtess s ish Prefekturs, edhe si mozaik!(fi g. 2)

***Ne, po paraqesim ktu vetm

nj vshtrim siprfaqsor, ngamonedhat autonome t Shko-drs, t shekullit XIV e XV, pastaj edhe t disa nga monedhat efeudalve Balshi, nga Balsha II,

Gjergj Strazimir Balsha dhe Balsha III dhe n fund edhe disa monedha kur futet edhe protektora venedikas, mbas vi t 1396.

Mbas vdekjes s Carit dhe Kralit, Stefan Dushani Uroshi IV (n mbretrim 1331-1355), m 1355, me prarjen dhe tatp-jetn e Serbis mesjetare, tullin e Carit/Perandorit e mori Stefan Uroshi V, ndrsa at t Kralit/Rex e mori Vukashin Mrcian-evi. Nj nga monedhat e paraqet Carin Stefan Uroshi V (1355-1371), djalin e t njohurit si Stefan Dushani.

N fundin e shekullit XIV, gjejm nj monedh t Shkodrs autonome, sht nj folar me inicialet S STE FANE dhe ana tjetr C: SCUTARIN ENSIS. (Fig.3) Nuk kaasnj dyshim se, germa S lidhet me ShnStefanin Protomar r, Pajtorin e Qyte t dhe kishn katedrale n Kshtjell. Del se nga kjo shtamp ka disa pe e prerje me ndryshime, si e kishte konstatuar edheValen ni. Shn Stefani do t ruhet edhe n monedhat e feudalve Balshi edhe kur ato bien nn protektora n apo vasalite n osman, dhe do t ruhet edhe nn protek-tora n venedikas. (Fig. 4, 5, 6))

Bie n sy se, analizimet e specialistvee numizmatve e heraldistve shqiptar t mbas 1944 e t mbas demokracis, jan gjysmake, shpesh edhe me interpre me esubjek vizma tendencioze, madje pa pa-sur n dor fare as ekzemplar t gjetjeve tona arkeologjike! Askush nuk e ka marr mundimin ta studioj e ta sqaroj kompletikonn e sakt dhe simbolikn e Stems, nga vjen, far prfaqson, kjo mburoja/shqy , ku ishin shtampuar e t tjera! Po ashtu t paqarta mbeten edhe ikonat esimbolikat me ujq t Balshive, mbetet e paprcaktuar prkatsia etnike e tyre, si origjin e si natyralizim bietnik, si tul-latura, si bilinguizm e t tjera.

N studimet e analizat historike, mun-gonte e mungon komplet prezenca, ekzis-

tenca dhe analiza e borgjezis merkan l-iste qytetare republikane t Shkodrs dhee shtresave proletare. Analizimi i epoks s

Fig.1. Monedh bakri mesjetare e Shkodrs mjaft e dmtuar nga koha

Fig.2. Stema heraldike e Shkodrs, e propozuar nga G. Valentini,m 1939; Stema e Bashkis Shkodr e transformuar simbas herald-istve demokrat; Stema e Bashkis, aktualisht mozaik prpara ish

Prefekturs, adoptuar si Bashki

Fig.3. Monedh e Stefan Uroshit V (1355-1371) me Shn Stefanin

Fig.4. Monedha t Shkodrs autonome me Shn Stefanin, protomartir, Pajtori-Protektori

i Shkodrs dhe Stema

Fig.5. Monedha me Shn Stefan dhe me Stema e simbole heraldike t dinasti families

feudale Balshi

Fig.6. Monedha me Shn Stefanin dhe me luanin venedikas t fund shekullit XIV e XV

Fig.7. Tritoni/delfi ni dhe trfurku i Poseido-nit antik, i robruar nn gur e betonimet

anarkiste

Nj stem heraldike antike dhe dinjitoze pr Shkodrn!

Fig.8. a) Terrakot e artit arkaik e mijvearit I-II p.e.r. e zbuluar n Shkodr. Fatia mefmij pr gjirit e murosur e sakrifi kuar. Publikuar dhe komentuar nga ne, n nj

emision televiziv lokal; b) Terrakot, nana me fmij e gjetur n Tanagra (Graena)

Greqi e shek IV-V p.e.r.

11nr. 138, prill 2015 11, p

+ +

+

+SHNDETI

Trhiqet vmendja se mbulimi sht akol-ma i pa mjaftueshm n t rriturit.

Prsa i takon vaksinimit, kudo n bot ka pro dhe kundra. Por , nj gj sht e sigurt,po t mos ishte vaksinimi- Difteria (hard-huca): ose Polio-myeliti (paraliza infantile eifemive)nuk do t ishin zhdukur dhe Variola(lija) nuk do t farosej nga planeti. Vaksin-imi nuk sht nj mjet, q mbron n mnyrindividuale kundr smundjeve infektive (ngjitjes). Ai lejon t luftohet n mnyr kole-ktive (masive) kundr prhapjes n t afrm,kur ato nuk jan t mbrojtura.

Me vaksinat , sistemi yn imunitar-mbro-jts nuk sht shum trheqs.

Vaksinimi konsiton n futjen n organizmt nj antigeni d.m.th t nj lnde t huaj, q provokon nj mbojtje (imunitet) kundr s-mundjes pa e provokuar at. Vaksinimi nuk prish reaksionin e sitemit imunitar-mbrots icili ka mundsi t prgjigjet n mnyr simul-tante (t njkohshme) mijra antigeve. P.sh : iposalindurve ka mundsi sipas studiuesve t prgjigjet ndaj 10000 (dhjet mij) antigenvenjherazi, kshtu po qe s prdoren 10 (dh-jet) vaksina pr j hersh mobilizohet vetm0,1 % e sistemit imunitar.

Tani si zgjidhet problemi i kacerit n qa-fn e mitrs (ca. coli uteri)?

Vaksinim kundr Haman papiloma Virus(HPV)nga i cili e ka prejardhjen plotsisht kanceri i qafs s mitrs tek femrat, rekoman-dohet pr t gjitha vajzat e reja q nga mosha14 vjee n njrn prej vaksinave q jan n treg farmaceotik (Gradozil-R ose Cervarix-R). duhet t dihet se t tre injeksionet vak-sinuese jan t kontrolluara dhe gjykohen t rndsishme. Deri tani n vendin ton bhet n mnyr selektive tek grat e rezikuara, qe krkojn dhe akoma nuk ka nj ndrmarjepr tu br masivisht dhe t rimbursohet ngashteti,sido q kjo nuk po kryhet akoma,as pr vaksinn e grippit.

Pr dijeni : i gjith grupi i vaksinavesht tre llojesh:

a)Vaksina,q rrjedhin nga viruse ose tok-sina jo aktive si grippi, hepatiti, tetanozi, dif-teria..

b)Vaksina, q e kan prejardhjen nga agjent infektiv t gjall: por t dobsuar (fruth, par-otit, rubeola, ethet e verdha, varicela etj..

c)Vaksina sintetike, q vijn nga gjene te hepatit B, t Papiloma virus human.

Prse rezervohet PneumokokuIndikacionet e vaksines kunder Pneumo-

kok qe shkakton Pneumoni, septiceni dhe meningiti ku zohen per personat e dobet,fraxhil, qe rrezikohen per infeksione te rendasi tek pneumopatet, te semuret me semundjecardio vaskulare ose tek ato me frenim teforcave mbrojtese (imundepresivet) si dhe tek duhanpiresit dhe alkoolistet e pa frenuar.

Kunder kolles se mire deri ne cilen moshe mund te vaksinohen fff mijt?

Krahs vaksinimit qe behet sipas kalendarit te vaksinimit ne moshat e vogla nje rikujtim vaksinimi rekomandohet ne shume vende midis moshes 26 -28 vje dhe kjo mund te behet i per difterine, tetanozin, pertusin dhe poliomyelitin, pra theksojme se mund te mer-ret tek te gjithe adultet qe kane dhjete (10) vjet pa i bere nje rikujtim me vaksina dhe sidomos iftet q dshirojn nj fmij, koji nga praktika,se bebet q kan kaluar pertus t rnd ishin infektuar nga prindrit e tyre. T afrmit e shtatzns duhet t vaksinohen gjat kohs q ajo sht shtatzn dhe ajo vet po qe se nuk sht vaksinuar prpara barrs,vaksinohet pas lindjes s fmijs.

A duhet t rriturit t vaksinohen kundr ddvaricelll s (Lis s qenit)?

Kjo vaksin duhet t bht n ras-te t prcaktuara,kur jan t pa imuni-zuar, ato q jan n kontakt t ngusht me imunosupresivt,pr grat q jan n moshproduktive ose kur dshirojn t ken nj fmij dhe kur jan n kontakt me t smur t till. N rastin e kontaktit vaksina duhet t bhet brenda tre ditve,q prvijojn kontaktin,patjetr pa u smurur akoma.

Prse po prgjithsohet n shum vendevaksinimi kundr Meningokokut?

N se kemi raste nga menungokoku C, q sht ralitivisht i rrall: por me pasoja dramatike:q mund t shkarkojn vdkje brenda disa orsh ose q len sekela (pasoja)

neurologjike t pa kthyshme. N kto rethana n 2010 n disa vende t Europs prfshi dhe Francn sht br vaksinim sistemik n gjith fmijt 1-2, q prfshihen deri n 24 vje.

A paraqet ndonj rrezik vaksina kundr Hepatit B?

sht dyshuar se ka nj kontribut n zhvil-limin e skleross dessiminatan vitin 90, por sht fajsuar nga shum studime shken-core. Virusi i Hepatit transmetohet me an t gjakut,mardhnjeve sexuale dhe n kohn e lindjes,prek melin duke shkaktuar cihosis dhe kancer t mlis.

Po ashtu kto vitet e fundit prsri shtakuzuar vaksina MMR (Fruth-Parotit- Rube-ole)pr Autizm tek fmijt,por deri tani nuk ka asnj kon rmim peve koincidencs s vendosjes s diagnozs me afatin kur apliko-het kjo vaksin.

Pr t ulur dhimbjen e injeksionit t vaksins a mund t bhet anestezi lokale?

Tek disa fmij t ndjeshme me ngashrim, n disa vende mund t ulet ndjeshmria e lkurs me nj leukoplast me analgjezik (patch Emla-R)i cili vihet 1 or para injek-sionit t vaksins: por kjo nuk duhet t pr-doret n vaksinn BCG (kundr tubetkolozit), pasi mund t ket pasoja n e kasitetin.

A shkakton rreziqe vaksinimi?N prgjithsi vaksinat jan t sigurta,por

patjetr mund t ket dhe efekte ansore (sekondare),sido q ato jan t ku zuara(ethe,dhimbje n vendin e pimit.

Reaksionet e pa dshiruara m t rnda jan nj prjashtim: por ndodhin nga 1/1000 deri n 1/1.000.000 doza.

A ka kunddd rndikime formale pr vak-sinim ?

Rastet kur nuk lejohet t bhet vaksiimi(pra q kundrindikohen) jan t ralla dhelidhen shpesh me nj alergji t rnd ndaj nj prbrsi t vaksins si n ratin e alergjisnga veza,q nuk lejohet t aplikohet vaksinakundr gripit ose etheve t verdha.Mund t ket dhe ndalim (kundrindikim) pr nj koh t caktuar si n : ethe; infezione n afatin evaksins,exema infatum e rnd (rrjebulla)

e s fundi prdorimi i vaksinave t gjalla memikrobe t dobsuar t ndalohet n prsonat me frenim t imunitetit (mbrojtjes) dhe nshtatznat.

Prse disa vaksina nuk jan tdetyrushme?

Vetm disa vaksina jan t detyrushmeq n lindje: kundra tuberkulozit, verdhezs(hepatitit B), poiomyelitit dhe q nga mosha 2 (dy) muaj n vijim periodik sipas kalendarit ttre valents (DTP-Diftero-Tetano-Pretusike)dhe t tjera sipas kalendarit si MMR (FRP-Fruth-Rubeol-Parotit),t cilat nuk duhet tnnvlersohen se nuk jan m pak t dobishme.

Cilat jan vksinat m t rnddd sishme tek t rritirit?

Rikujtimi kundr Difteris,Tetanozit epoliomyelitit 10 vjet pas dozs s fun-dit dhe po ashtu vaksinimi kundr Grip-pit tek t moshuari mbi 65 vje dhe n tsmurt q vuajn nga smundje kronike sit mushkrive,zemrs,diabet dhe me rnje timunitetit-mbrojts (imunode i). Pr t pavakzinuarit kshilohet vaksinim me MMR (Fruth-rubeole-parotit) tek nn 31 vjec dhepo ashtu kundr kolls s mir (pretusit) kur ka mbi 10 vjet pa e apliku si repel (rikujtim)sidomos tek ato ifte q krkojn t ken njfmij n t ardhmen ose ato q do t jen nkontakt me posalindur.

Ka shum pyetje prse ka shtesa n vak-sina?

Shtesat behen pr t ampli kuar (shtu-ar) prgjigjen imunitare-mbrojtse t torganizmit,pra forcojn e kasitetin e disavaksinave si Pertus,Hepatit B. N vaksinne grippit ka shtes me Skualen (ndrmjetsusn sintezn e kolesterolit,t steroideve dhevit.D) q lejon t ulet doza e lnds aktivedhe numri i injeksioneve;ndrsa shtesa meAlumin sht objekt diskutimi si prgjegjspr smundje t rnda si : Syndromi Guillain-Barre-Landry etj, t cilat nuk kan mundur tprovohen.

Prgatitu: Dr.Med.Ndue NIKAJ

Gjithka duhet t dini pr VAKSINIMIN

feudalve t fundit Balshi, paraq-itet me t meta serioze, sidomos nuk analizohen luha et dhe ale-

anca e tyre me okupatort turko-osman, prfshir edhe rnia e tyre nn vasalite n harapagues e t detyrimit t haremit! E gjith periudha jepet n drit t shtrem-br, konform me rezultat e diktuara t shkencs enveriste, ku, push mi regresiv venedikas barazohet me at regresiv os-man, n mos edhe m keq!

E ashtuquajtura toleranca fetare mod-el dhe mosdakortsia e disa teologve esigurisht edhe e disa poli kanve ngatr-restar, u pa e qart me problemin, q pa dashje e hapi ambasada e SHBA. Kjo ambasad, kishte akorduar nj lloj projekt-fondi krejtsisht modest, pr t restauruar e kthyer n iden tet, Kishn e Shn Stefa-nit/Shtjefnit Protomar r, Pajtor / Protek-tor i Qyte t. Reagimi dhe mosaprovimi nga kleri islam qe i menjhershm: Ish ki-sha katedrale duhet t mbes si Xhamia e Halifi t Sulltan Mehme t II, Fa h, Bot-pushtuesit, meqnse objek qysh nga vi 1479, ishte kthyer me Tapi, si pronsi ebashksis islame, si vend i shenjt, e ttjera!

Pyesim, prse Shkodra duhet t ket nj Stem e simbolik, t lidhur me shenjto-rin protomar rin kris an Shn Stefani?! Po ti referohemi analizs s albanologut

t shquar J. G. Hahn, ai epohon qart se, kris an-izmi zgjodhi disa simbolikae shenjtor fetar kris anekonkre sht pr t mbuluare varrosur me harres sim-bolet e lashta t kulteve ilire. Edhe e ashtuquajturaloj alsh se, Shn Shtje-fni nuk na qenka iden k meshnjtorin Shn Stefaninprotomar rin, q kishinedhe sllavt, nuk qndron.

Ne personalisht, kishim propozuar q objek i cili ndodhet n lartsin do-minuese n akropol, n prputhje me legjislacionin laik aktual dhe pronsin shtetrore, mbas krkimeve arkeologjikederi n steril, t restaurohej e t shndrro-

hej n nj pavion muzeumishtetror, ku t pasqyrohet komplet vet historia e a j objek . Restaurimi, ruajtjae forms muzeale s kish-xhamis e t tjera, natyr-isht ishin eshtje t spe-cialistve. Po ashtu qendramoderne e Shkodrs ka se far t vendos si fi gura m gjithprfaqsuese, historikee t tjera. Prse shijet e im-ponimet e demokratve,

na qenkan kaq t pa diskutueshme, aq samos t lejohet as disku mi?!

N Shkodr, si edhe n gjith Albanin mesjetare, ishte zhvilluar nj nga betejatm t mdha t shekullit XV. Aso kohe,kishte plot prpjekje pr ta kanalizuar

lu n e rezistencn heroike mbrojtsenacionale, n funksion t projekteve pr Kryqzata e Islamizata fodulle mesjetare.Epoka e ktyre lu rave t prgjakshme eshkape eve frontale t ktyre pllakave tek-tonike feudale fetare, ndoshta u mbyll menj lodhje t t gjitha palve, pikrisht nAlbani. Me zbulimin e kon nen t ameri-kan, me rrugt e reja detare gjeografi ko-tregtare, Evropa e bota njohn zhvillimet reja.

Shpresojm se me dominimin real tstandarteve e mentaliteteve moderne,me fi toren e forcave moderne progresiste,do t nevojitet q t hapet ky disku mi iStems dhe i disa prmendoreve n qend-rat e qyte t, n vend t atyre surrogateveq kan improvizuar demokratt duke imi-tuar revolucionarizmat e komunizmit en-verist. Nuk i takon dhe nuk sht n nderine Shkodrs qytetare, t komandohet e timponohet nga mentalite i pseudo intele-ktualve!

Shkodra, ka pasur plot simbole t au-toktonite t e t iden te t t saj evro-poid, kemi motrn dhe maman e fl ijuemeFa je, pastaj dominon simboli i shkruari ikryeqends Ilyriane, H, qyte- ka disa stema heraldike mesjetare dheqytetare republikane, kemi Marin Barle n,rilindas evropian etj! (Fig. 7, 8, 9, 10)

Fig. 9. a-b) Stema mesjetare t shekullit XI-XII, me shqiponj biqefale t zez dhe luan, t families shkodrane Lule Frangu. c) Stema heraldike e Komuns Qytetare Republikane t Shkodrs e fund shek XIV e shek XV, me shqiponjn e zez me luanin me elsin n goj

Fig.10. Stema antike ilire e H me anijen

labiatane e t tjera

12nr. 138, prill 2015, p

+ +

+

+

cmyk

REDAKSIAKryeredaktor: Luigj ShytiRedaktor: Lazr Stani, Roza Pjetri, Prel Milani, Lazr Kodra, Suela Ndoja, Zef Nika, Zef Gjeta, Lulash Brigja

Faqja Letrare *** Faqja Letrare *** Faqja Letrare *** Faqja Letrare

MundsoiBo min:

NDUE FTONI

EDHE NJ KRISM TJETRNj krism tjetrMori n qaf nj jet

Tejet t lar n.Mos e lndo o burr:Sot n kto vendesht dita e luleve.

Kur ato shprthejn,Me fl atra t bardh.

Mo vi i krisms s vjetrN thepin e pushks,Kpu fi llin e jets.

N as n q lindi dita.Namin e saj, e gjyko KRIJUESI...

O PERENDI, KU JE!Ende ndr bjeshkt e nemuna,Nuk soset dita e sert . . .

Vendi n vend nu e le.Se tufa e deleve,Sonte ulet ne mort.

Te stani i obanit,sht shkruar jeta.

Diku pas mureve,Zgrdhihen gzhojat e vjetra.

Ku ndalet hakmarrja,Te i pafajshmi.

Ndaj protestojn zemrat . . .O perendi ku je?!Nj djalosh sht m p