ga shaka ningnan ginshi
TRANSCRIPT
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
1/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
2/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
NUMHTET GA
Hkalup hpung a makam masham gaw, chyoi pra aichyum laika mungga hta npawt hkridun aimakam masham rai nga ai lam hpe, anhte Jinghpaw
Wunpawng Hkalup Hpung masha ni yawng chye nga ga ai.Dai majaw, Jinghpaw Wunpawng Hkalup hpung de hpangwa ai ten kaw nna, chyum laika mungga hti dan ai, hkaw dan
ai, sharin ya ai lam ni hpe dingyang galaw lai wa saga ai.Shawng ningpawt na American sasana sara ni hte Kayin
sasana sara ni gaw English chyum laika, Myen chyum laika,Kayin chyum laika ni hti nna htai dan, hkaw dan, sharin shagalai wa sai hpe chye lu ai. 1927 ning kaw nna gaw, Dr. OlaHanson Jinghpaw ga hku gale ya ai, Ga Shaka Dingsa hteNingnan hkum tsup ai chyum laika lu saga ai. Dai hpe hti
nna, Jinghpaw ga hku hti dan, hkaw dan, sharin ya ai lam nihkam la saga ai. Rai tim, dai hti la lu ai chyum laika buk ni
hpe htai dan, sharin ya ai chyum hpaji laika buk kadai garai nlu ka shapraw ga ai. Ya n dai, Rev. Dr. Lahpai Awng Li hteSarama Maraw Ji Wawmjawm sawk sagawn ka shaprawai Ga Shaka Ningnan Ginshi laika gaw, Ga ShakaNingnan kaw na chyum laika buk ni a lam hte seng nna,
ningpawt labau, ga hkrang, ga shan, Karai masa mungga nihpe hpaji ladat jaw jaw sawk sagawn la let, jinghpaw ga hku
ka da ai majaw, chyum jawng, chyum sharin zuphpawng,
Ka lajang ai,
LAHPAI AWNG LI( B.Sc (Q), M.Div, D.Min. Ph.D)
&MARAW JI WAWM(B.Th, BA (Q), M.Div)
3rd Edition
Dip shabra ai,Hpaji Byeng-ya Sut Htingnu
No.5, Gandama Lam, Insein Gat Makau, Yangoon
20 September, 2014.
Phone. 09400053018, 09421107752
Email - [email protected]
- 4 -
GA SHAKA
NINGNAN
GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
3/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
MALAWM NI
(Contents)
GABAW
- Numhtet Ga
- Ga Nhpaw
1. Hpa baw ga hte ka da ma ta?
2. Hpa baw Arung arai lang nna ka da ma
ta?3. Ga Shaka Ningnan hpe laika hpan garan
ai lam
4. Shingdu labau ni
- Mung masa
- Htunghking hte makam masham masa
- Kanawn mazum masa hte sut masa5. Hkristan makam masham hta matut jai
lang ai Yuda makam hkringhtawng ni
6. Kabu gara shiga laika a shingdu na
matsun maroi
7. Kabu gara shiga laika ni a yaw shada ai
lam8. Marku laika a lam
9. Mahte laika a lam
10. Luka laika a lam
11. Yawhan Laika a lam
12. Yawhan laika hte synoptic Gospels shai
hkat ai lam
13. Kasa Laika a lam
14. Kasa Pawlu a lam
15. Htesaloni ni kaw shagun dat ai laika I a lam
16. Htesaloni ni kaw shagun dat ai laika II a lam
17. Galati ni ka shagun dat ai laika a lam
18. Korinhtu ni kaw shagun dat ai laika I a lam
19. Korinhtu ni kaw shagun dat ai laika II a lam
20. Roma ni kaw shagun dat ai laika a lam
21. Hpilemon kaw shagun dat ai laika a lam22. Kolose ni kaw shagun dat ai laika a lam
23. Ehpesu ni kaw shagun dat ai laika a lam
24. Philipi ni kaw shagun dat ai laika a lam
25. Timohti kaw shagun dat ai laika I a lam
26. Timohty kaw shagun dat ai laika II a lam
27. Titu kaw shagun dat ai laika a lam28. Hebre masha ni kaw shagun dat ai laika a
lam
29. Yaku a shagun dat ai laika a lam
30. Yuda a shgun dat ai laika a lam
31. Petru a shagun dat ai laika I a lam
32. Petru a shagun dat ai laika II a lam33. Yawhan a shagun dat ai laika I a lam
34. Yawhan a shagun dat ai laika II a lam
35. Yawhan a shagun dat ai laika III a lam
36. Yawhan a shingran laika a lam
- Ga Shaka Ningnan ten na lamu ga sum la ni
- Madi shadaw ai laika ni- 2 - - 3 -
4
6
10
11
12
15
15
23
4344
47
49
50
61
77
88
96
LAIKA MAN
100
107
112
117
120
125
130
134
141144
149
153
159
164
167
171
177
181
185
189192
197
199
201
205
210
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
4/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
sharin hpawng hte nta dinghku kata kaw jawm hti sharin la namatu mung, tinang hkrai hti matsing la na matu mung, grai
htap htuk manu dan ai, laika rai sai, ngu aja awa madi shadawdat ai.
Rev. Dr. Lahtaw Gum Se
J.W. Chyum Hkawlik Jawng Up Usa.
Grai hkum tsup hkra Ga Shaka Ningnan a lam ni hpeazin ayang ka da ai laika buk n re.Ga shaka Ningnan hte
seng ai npawt dai hpang labau hte Karai masa mungga nihpe shachyen ya ai hku nna kadun ai hku ka da ai laika bukshe re. Ra rawng ai lam ni hta, kaga laika buk ni hpe baigalaw hti hkaja rai jai lang sa wa ga.
N dai laika buk hpe hti hkaja ai, nu, wa, hpung mashaji nban ni yawng, chyum laika na Karai Kasang a mungga nihpe grau chye na la lu let, Hkristu hte rau ndai mungkan hpe
awng dang ai asak hkrung lam hpe gaw gap la lu mu ga nguyaw shada let,
Lahpai Awng Li & Maraw Ji Wawm.
- 5 -- 8 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
5/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
6/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
7/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
8/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
9/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
langai ngai hpang de Yesu Hkristu a lam sakse hkam ai hte,dai hpung masha ni hpe tengman ai Hkristan makam masham
hta ngang ngang kang kang asak hkrung na matu shadingsharai ya ai lam ni, n gun jaw ai lam ni, Karai Kasangsharawng awng ai kyang lailen ni hpe sharin ya ai munggalaika ni rai nga ai.
(D) Kaga Shagun Laika Ni: Yaku, I&IIPetru, I, II&III Yawhan,Yuda ni a shagun dat ai laika ni gaw ading tawk hpung langai
ngai de madung dat ai n re ai sha, mungdan shara shagu debra hkawm nga ai hpung shawa ni hpe madung dat nna kadat ai laika ni rai ma ai. Sara masu, myihtoi masu ni a sharina chyin ai lam ni, hpung masha ni kaw du pru wa ai sha n-ga,
kam sham ai hpung masha ni hpe zingri zingzat ai lam ni byinpru nga ai majaw, tengman ai makam masham hta ngangngang kang kang tsap nga lu na matu, Yesu Hkristu a kabugara shi ga hpe sakse hkam gin len shalai ya let, ngun atsamjaw ai hku nna, ka dat ai laika ni rai ma ai.
(E) Shingran Laika :Yawhan a shingran laika gaw KaraiKasang a hpaw hpyan dan ai lam hpe Yawhan lu la nna, zingrizingrat hte shoi hpa shoi rang hkam sha ra wa ai shaloi, ngangkang ai makam masham hte awng dang lu na matu ngun jawai lam ni hte, jahtum nhtoi e byin na lam ni hpe tsun sang lang
da ai laika rai nga ai.
SHINGDU LABAUNI
(Historical Background)
Ga Shaka Ningnan aten na mung masa, htunghkyingmasa, makam masham masa, shinggyim nga pra
masa, sut masa shingdu labau ni hte kapyawn nnahka ja yang she, Ga Shaka Ningnan laika buk ni hpe hti yangasan sha chyena la lu na re. Ga Shaka Ningnan hta lawm ai
chyum laika ni yawng hpe Roma ni mungkan hpe up ai atenhta ka tawn da ai rai nga ai. Yesu a aten hta Roma ni gawmungkan hpe up ai Asuya rai nna, Palestina mung hpe mungup ai ni rai ma ai.
(A) Mung Masa Shingdu Labau (Political background)(B.C 168-135 A.D)
Yuda masha ni a labau hpe yu yang, Roma ni a uphkang ai n pu de rai n du shi ai aten shawng shawng kawnna mung masa labau hta kaga amyu sha ni a dip sha, roi
sha hkrum ai ni rai ma ai. Israela mungdan lahkawng brangrai, garan mat ai hpang, BC 721 hta ding dung Israela mung
- 14 - - 15 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
10/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
11/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
12/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
13/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
14/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
15/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
16/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
17/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
18/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
19/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
20/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
21/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
22/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
23/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
24/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
25/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
ai tara ni mung law law nga ma ai. Ga Shaka Ningnan prathta Yuda ni jai lang ai jep ai tara 613 nga ma ai. Hkum galaw,
koi gam ra ai ngu ai baw tara 365 hte; galaw u, galaw ra aingu ai tara 248 rai ma ai. Hkristan ni Ga Shaka Dingsa natara kanu shi hte jep ai tara ni hpe hkan nang hkan sa tim,Yesu hte kasa ni sharin achyin ai hku she jai lang hkan sa ma
ai. Yesu gaw, nawku htung shadik ai hku jep ai tara ni hpeshadik shakut ai hpe daru sharin wu ai. Kasa Pawlu mung,Jep ai tara hpe hkan shadik ai hku nna hkye hkrang la ai lamlu la na shakut ai gaw shut ai, Yesu Hkristu hpe tinang a hkyela madu hku kam sham ai hku nna sha, lu la mai ai lam sharinachyin wu ai. Hkristan asak hkrung lam gaw Karai Kasanghpe tsaw ra hkungga ai hte, Shi a ga ni hpe madat mara let
asak hkrung ai lam re.
4. Nawku Daw Jau Ai Ladat: - Yuda nawku htung htaYerusalem nawku htingnu hte tara jawng ni hkan alu bang ai
lam ni, hkungga nawng ai lam ni galaw ma ai. Dai lai ladat nihpe, Hkristan ni matut hkringhtawng dagraw la ma ai. Rai
tim, du sat ni hpe hkungga nawng ai lam n galaw ai sha, Kasapawlu tsun sharin ai zawn, tinang a asak hkrung lam hpehkrung nga ai hkungga hku, Karai Kasang a man e hkrung raai ngu tsun sharin ma ai. Nawku daw jau ai shaloi lang ailadat rai nga ai Chyum laika hti ai, mungga htawn ai, akyu
hpyi ai, mahkawn shakawn ai, hte alu bang ai lam ni hpe,Hkristan ni mung matut jai lang ma ai.
**********
KABU GARA SHI GALAIKA A
SHINGDU NA
MATSUN MAROI NI(Tradition behind the Gospel)
Kabu gara shi ga ngu ai gaw, Greek ga euangelionngu ai kaw na byin pru wa ai re. Ga si a lachyum
madung gaw kabu gara gun sa ai wa hpe, shawangkum hpa hku jaw ai amying re. Hpang daw de gaw kabu
gara shi ga ngu lachyum htai ma ai. Ga shaka ningnan htagaw Yesu Hkristu shi nan mungkan ga de kabu gara shi gatai let du sa ai re ai majaw, Shi nan kabu gara shiga byin taiwa sai. Dai majaw, Yesu Hkristu a lam ni hpe ka da ai laika nirai nga ai Mahte, Marku, Luka hta Yawhan laika ni hpe kabu
gara shi ga ngu shamying ma ai.Rai tim dai kabu gara shi ga laika Mahte, Marku, Luka,
Yawhan laika ni hpe, Yesu Hkristu si ai hpang 30- 60 ning dinai hpang she, laika hkrang hku ka da ma ai. Dai hpe rai n kada lu shi ai laman gaw n gup aga hte sha, Yesu Hkristu asharin achyin ai lam ni hte, Yesu Hkristu a hkye hkrang la ailam hpe tsun hkai ginlen hkat ma ai. Yesu shinggyim hkum
- 46 - - 47 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
26/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
27/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
28/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
29/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
na, Karai Kasang tengman ai hku je yang ya na matu ala ngaai aten mung re. Dai Hkristan hpung hta Yerusalem mare na
John Mark ngu ai wa gaw ningbaw ningla langai hku woi awnnga ai aten re. Dai majaw, John Mark wa hku nna Kaning reai byin da masa hta rai tim, ngang kang ai makam mashamhte Karai Karai hpe kam sham ra ai lam, Yesu Hkristu a lam
sakse hkam let Roma mare na hpung masha ni hpe n-gunjaw ai lam rai nga ai.
Marku Laika A Lak Lai Ai Lam Ni
1. Yu maya masha langai chye na na matu yuyu si si htekadun ai hku ka da nga ai.
2. Yesu sharin ya ai lam ni hta, Yesu galaw ai lam ni hpegrau madung dat ai.
3. Yesu gaw shinggyim masha majing rai nna, num ni,ma ni, wuhpawng a matu amu bungli galaw ai ni, yubak
mara lu ai ni hpe tsawra ai, ngu ka da ai.4. Yesu gaw yawng a akyu ara a matu tsin yam tsin dam
hkam sha ai wa ngu ka da nga ai.5. Yesu a ma kaji prat hpe n ka da ai.
Marku Laika Hta Rawng Ai Lam Ni (Contents)
Marku laika gaw Yesu a asak hkrung lam hpe, kadundik ai hku ading tawk Yesu hpa galaw lai wa sai ngu ai hpe
sakse hkam ai hku ka da ai laika re. Hkalup sara Yawhan alam, Yesu hkalup hkam la ngut ai hpang tsadan a agung alauhkrum ai lam hte, ga hpaw let tsun dan hpang wa ai re. Daihpang, Yesu a sharin achyin ai lam ni hte, machyi makawhkrum ai ni hpe shamai shatsai ai lam ni ka mat wa ai. Dai
hpang, aten na wa ai hte maren, Yesu a hpang hkan ai ni,Yesu a lam grau chye na wa ma ti mung, Yesu hpe ninghkap
ai ni gaw Yesu hpe grau n ju n dawng ma ai lam kada ai.Hpang jahtum daw hta gaw, Yesu bai hkrung rawt ai lam,sum sing lamu de lung mat wa ai lam ni hte hpung dim da aire.
I. Ga hpaw:1. Yesu a kabu gara shiga (1:1-13)2. Hkalup sara Yawhan a lam (1:1-8)3. Yesu hkalup hkam la ai lam hte, tsadan gunglau ai lam
(1:9-13)
II. Galile mung e sasana amu galaw ai lam (1:14-9:5)1. Shawng n nan na sape ni hpe shaga la ai lam
(1:114-20)2. Yesu sharin shaga ai hte machyi shamai ai lam
(1:21-45)3. Hkum katsing si ai wa hpe shamai ai lam (2:1-12)
4. Lewi hpe shaga la ai lam (2:13-17)5. Lu sha gam ai lam, laban ban ai lam ga san (2:18-3:1-
6) 6. Sape marai 12 hpe lata la ai lam (3:7-19)7. Bezebula nat kap ai ngu Yesu hpe mara shagun ai
(3:20-35)
8. Ga shadawn hte sharin ya ai (4:1-34)9. Nbung laru hpe jasim kau ai lam (4:35-42)
10. Geresaret nawng na nat kap ai wa (5:1-20)11. Tara jawng agyi Ya-iru a shayi sha hte sai htaw machyi ai
num hpe shamai ai (5:21-43)12. Yesu shi a mare de nhtang du ai lam (6:1-6)
- 54 - - 55 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
30/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
31/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
32/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
33/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
34/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
marai hkum shinggni hte magam bingli (Person & Work) hpekapyawn nna, sang lang dan ai hku sakse hkam ka da ai lammung re.
Mahte Laika Hta Rawng Ai Lam Ni (Content)
Mahte laika hta Yesu gaw, Karai Kasang kaw na darumagam ahkang aya lu ai wa, jep ai tara ni hpe lachyum htaidai ai wa, Karai Kasang a mungdan hte seng ai lam ni hpe
lachyum htai dan ai sharin sara kaba, ngu ai hku tang madunda nga ai. Yesu a tsun sharin ai lam ni hpe (1) Sumsingmungdan a kashu kasha ni a shingni maka, ahkaw ahkang
hte lit ni (bum ntsa na tara hkaw ga) (Daw Kaba 5-7) (2) Sape12 hpe sharin matsun ai lam ni (Daw Kaba 10); (3) Sumsingmungdan hte seng ai ga shadawn ni ( Daw Kaba 13); (4)Sape ngu ai a lachyum, lit hte ahkaw ahkang ni (Daw Kaba
18) (5) Hpang jahtum n htoi hte Karai Kasang a mungdan duwa na lam ni (Daw kaba 24 the 25) ngu nna daw 5 hku ka
tawn da nga ai.
Malawm Ni (Contents)
I. Yesu Hkristu a ru sai labau hte shangai wa ai lam
1:1-2:231. Yesu Hkristu a ru sai labau (1:1-17)
2. Yesu Hkristu shangai wa ai lam (1:18-25)3. Sinpraw mung na hpaji rawng ai ni (2:1-12)4. Egutu mung de koi yen mat ai lam (2:13-15)5. Ma ni hpe sat kau ai lam (2:16-18)6. Egutu mung kaw na bai wa ai lam (2:19-23)
10. Lusha gam ai lam hte seng ai ga san (9:14-17)11. Yuda agyi a shayi sha hte Yesu a palawng sa ahtawk
ai num sha (9:18-26)12. Myi kyaw ai masha lahkawng hpe shamai ya ai lam
(9:27-31)13. N chye shaga ai masha langai mi hpe shamai ya ai
lam (9:32-34)14. Yesu shawa masha ni hpe matsan dum ai lam
(9:35-38)15. Kasa marai shi lahkawng (10:1-4)
16. Kasa shi lahkawng hte a sasana galaw ai magambungli (10:5-15)
17. Hkrum hkra na ra ai zingri zingrat lam ni
(10:16-25)18. Kadai hpe mahtang hkrit kamyin na lam
(10:26-31)19. Yesu hpe Madu ngu nna yin la ai wa hte nyet kau ai
wa (10:32-33)20. Ngwi pyaw sim sa lam n rai, nhtu she re ai lam
(10:34-39)21. Hkam sha na kumhpa ni a lam (10:40-42)22. Hkalup sara Yawhan kaw na kasa ni (11:1-19)23. N kam n sham ai mare ni (11:20-24)24. Ngai kaw sa nna ban sa la mu (11:25-30)
25. Bansa nhtoi hte seng ai ga san (12:1-8)26. Lata katsing si ai masha (12:9-14)
27. Karai Kasang lata la ai shangun ma (12:15-21)28. Yesu hte Bezebula (12:22-32)29. Hpun hte de a asi a lam (12:33-37)30. Lamik kumla hpyi ma ai lam (12:38-42)31. N seng ai nat bai wa ai lam (12:43-45)
- 65 -- 68 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
35/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
II. Hkalup Sara Yawhan a magam gun ai lam 3:1-121. Hkalup sara Yawhan hkaw tsun ai lam (3:1-12)
III. Yesu hkalup hkam la ai hte agung alau hkrum ailam 3:13-4:111. Yesu hkalup hkam ai lam (3:13-17)2. Yesu agung alau hkrum ai lam (4:1-11)3. Galile mung e Yesu magam gun hpang ai lam (4:12-
17)4. Nga hkan sha ai masha mali hpe shaga la ai lam
(4:18-22)5. Sharin shaga, hkaw tsun, shamai shatsai hkawm
ai lam (4:23-25)
IV. Yesu Galile ginwang e magam gun ai lam
4:12-18:351. Bum ntsa na tara hkaw ga (5:1-7; 7:1-29)
(a) A lu ai tara (5:3-12)(b) Jum hte nhtoi (5:13-16)(c) Jep ai tara a lam sharin ya ai (5:17-20)(d) Masin pawt ai lam hte seng nna sharin shaga
ai lam (5:21-31)(e) Num jahka ai lam hte seng nna sharin ai lam
(5:31-33)
(f) Ga sadi tawn dagam ai hte seng nna sharin ailam (5:33-37)
(g) Matai htang ai hte seng nna sharin ai lam(5:38-42)
(h) Hpyen wa hpe tsaw ra ra ai lam (5:43_48)(i) Alu jaw ai lam hte seng nna sharin ai lam
(6:1-4)
(j) Akyu hpyi ai hte seng nna sharin ai lam(6:5-15)
(k) Lusha gam ai lam hte seng nna sharin ya ai lam(6:16-18)
(l) Sumsing lamu na sutgan (6:19-21)(m) Hkum hkrang a nhtoi (6:22-23)
(n) Karai Kasang hte mungkan sutgan ni a lam(6:24-34)
(o) Masha kaga hpe jeyang ai lam (7:1-6)(p) Hpyi mu, tam mu, akawk mu (7:7-20)
(q) Ngai nanhte hpe galoi mung n chye made ai(7:21-23)
(r) Nta gap ai masha lahkawng a lam (7:24-27)
(s) Yesu a ahkang aya (7:28-29)
2. Yesu manggang kap ai masha langai mi hpe shamaiya ai (8:1-4)
3. Yesu gaw Roma hpyen du a shangun ma hpe shamaiya ai (8:5-13)
4. Machyi ai masha law law hpe shamai ya ai lam (8:14-17)
5. Yesu a sape tai mayu ai ni (8:18-22)6. Yesu nbung laru jasim ai lam (8:23-27)7. Masha lahkawng kaw na nat shaden kau ya ai lam
(8:28-34)8. Katsing si ai wa hpe shamai ya ai lam (9:1-8)
9. Mahte hpe shaga la ai lam (9:9-13)
- 66 - - 67 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
36/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
32. Yesu a kanu hte kanau ni (12:46-50)33. Nli gat ai ga shadawn (13:1-9)34. Ga shadawn a yaw shada ai lam (13:10-17)35. Nli gat ai ga shadawn a lachyum hpyan dan ai lam
(13:18-23)36. Tsing ni hte seng ai ga shadawn (13:24-30)
37. Chyinghkrang tum ga shadawn (13:32-32)38. Matsi a lam ga shadawn (13:33)39. Ga shadawn ni hpe hpa rai lang ai lam
(13:34-35)
40. Tsing a lam ga shadawn hte seng ai lachyum hpeYesu hpyan dan ai (13:36-43)
41. Makoi da ai sutgan a lam (13:44)
42. Hkachyi a lam ga shadawn (13:45-46)43. Sumgawn ga shadawn (13:47-50)44. Teng man ai lam ningnan hte dingsa (13:51-52)45. Nazaret mare kaw na ni Yesu hpe n hkap la ai lam
(13:53-58)46. Hkalup sara Yawhan sat hkrum ai lam (14:1-12)
47. Masha hkying manga hpe muk daw jaw ai lam(14:13-21)
48. Hka ntsa e lam hkawm ai (14:22-33)49. Genesaret mare e machyi makaw hkrum ai ni hpe
shamai ya ai (14:34-36)
50. Ji wa ni a sharin shaga ai lam (15:1-9)51. Masha hpe awu asin di kau lu ai arai ni a lam (15:10-
20)52. Num langai mi a kam sham ai lam (15:21-28)53. Machyi ai masha law law hpe shamai ya ai lam
(15:28-31)54. Masha hkying mali hpe muk daw ai lam (15:32-39)
31. Maihpang hpun kaw na sharin la ai lam(24:32-35)
32. Kadai mung dai shani hte ahkying hpe nchye lu ai(24:36-44)
33. Sadi dung ai hte sadi n ding ai mayam (24:45-51)34. Mahkawn kasha shi a lam ga shadawn (25:1-13)
35. Mayam marai masum a ga shadawn (25:14-30)36. Hpang jahtum tara je yang na lam (25:31-46)37. Yesu hpe sat na maw mawn ai lam (26:1-5)38. Bethani kahtawng e Yesu a baw hpe sau hte chya ya
ai lam (26:6-13)39. Yesu hpe ap kau na matu Yuda myit hkrum ai lam
(26:14-16)
40. Sape ni hte rau shalai wa ai poi sha ai lam(26:17-25)
41. Madu a shana shat sha poi a lam (26:26-30)42. Petru nyet kau na ra ai lam Yesu tau tsun ai
(26:31-35)43. Yesu Getsemane sun e akyu hpyi ai lam
(26:36-46)44. Yesu hpe rim la ai lam (26:47-56)45. Yuda salang Kongsi hpawng hta Yesu hpe jep san ai
lam (26:57-68)46. Petru gaw Yesu hpe nyet kau ai lam (26:69-75)
47. Yesu hpe Pilat hpang de woi sa ai lam (27:1-2)48. Yuda si mat ai lam (27:3-10)
49. Yesu hpe Pilat ga san san ai lam (27:11-14)50. Yesu hpe si ari jaw ai lam (27:15-26)51. Hpyen la ni Yesu hpe jahpoi asawng ai lam
(27:27-31)52. Yesu hpe wudang hta jen sat kau ai lam
- 69 -- 72 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
37/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
55. Lamik kumla hpyi ai lam (16:1-4)56. Hparishe ni hte Saduke ni a matsi (16:5-12)57. Yesu kadai re ai hpe Petru yin la ai lam
(16:13-20)58. Yesu nni hkri hte si hkam na lam tsun dan ai (16:21-
28)
59. Ahpraw nsam galai ai lam (17:1-13)60. Nat kap ai ma kasha hpe shamai ya ai lam
(17:14-21)61. Yesu si hkam na lam bai tsun ai (17:22-23)
62. Nawku htingnu hkanse bang ai lam (17:24-27)63. Grau kaba ai kadai rai ta? (18:1-5)64. Agung alau ai lam ni (18:6-9)
65. Mat mat ai sagu a ga shadawn (18:10-14)66. Shut hpyit ai hpu nau wa (18:15-17)67. Pat hkum da ai hte ahkang jaw ai lam (18:18-20)68. Mara n dat ya hkraw ai mayam a ga shadawn (18:21-
35)
V. Galile mung kaw nna Yerusalem mare de wa ai lam19:1-20:34
1. Num jahka ai hte seng nna sharin ya ai lam (19:1-12)2. Ma kaji ni hpe Yesu shaman ya ai lam (19:13-15)3. Lu su ai shabrang wa a lam (19:16-30)
4. Tsabyi sun hta amu galaw ai masha ni a lam (20:1-16)
5. Yesu shi si hkam na lam hpe masum lang ngu na baitsun ai lam (20:17-19)
6. Kanu langai mi a hpyi lajin ai lam (20:20-28)7. Myi kyaw ai marai lahkawng hpe shamai ya ai lam
(20:29-34)
VI. Hpang jahtum na bat lapran Yerusalem mare kata htemakau mayang hkan e byin ai lam ni21:1-27:66
1. Yerusalem mare de awng padang hte shang wa ailam (21:1-11)
2. Yesu nawku htingnu de shang ai lam (21:12-17)
3. Yesu gaw maihpang hpum hpe dagam kau ai lam(21:18-22)
4. Yesu a ahkang aya hte seng ai ga san (21:23-27)5. Shadang sha lahkawng a ga shadawn (21:28-32)
6. Tsabyi sun shap galaw ai ni a ga shadawn (21:33-46)
7. Hkungran lusha poi a lam ga shadawn (22:1-14)
8. Hkanse bang ai hte seng ai ga san (22:15-22)9. Si ai kaw na hkrung rawt wa ai hte seng ai ga san
(22:23-33)10. Jep ai tara kaba (22:34-40)
22. Meshia hte seng ai ga san (22:41-46)23. Tara sara ni hte Hparishe ni hpe sadi na lam shadum
ai (23:1-12)24. Yesu gaw shanhte a sawt ai lam hpe mara shagun ai
(23:13-28)25. Shanhte hkrum na ari ni a lam tau tsun dan ai (23:29-
36)
26. Yesusalem mare a matu Yesu a tsawra myit(23:37-39)
27. Nawku htingnu hten run mat na ra ai lam(24:1-2)
28. Ruyak jam jau hte zingri zingrat lam ni (24:3-14)29. Hkrit kajawng matsat na zawn re ai arai (24:15-28)30. Dai masha kasha du sa na lam (24:29-31)
- 70 - - 71 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
38/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
(27:32-44)53. Yesu nsa hti mat ai lam (27:45-56)54. Yesu hpe lup makoi ai lam (27:57-61)55. Lup hpe sin da ai lam (27:62-66)
VII. Yesu bai hkrung rawt wa ai hte shi hkum shadandan ai lam ni 28:1-20
1. Hkrung rawt wa ai lam (28:1-10)2. Lup sin ai ni a tsun shana ai lam (28:11-15)3. Yesu shi a sape ni hpe shadan dan ai lam
(28:16-20)
Mahte Laika A Karai Masa Mungga(The Theologocal Message)
Mahte laika a Karai masa mungga madung gaw, Yesugaw Yehowa Karai Kasang, Ga Shaka Dingsa hta ga sadi
jaw da ai hkye hkang la ai wa (promised savior) re ngu ai rainga ai. Yesu shinggyim hkum hkrang dagraw ai hku nna, Karai
Kasang gaw Israela ni hpe Shi jaw da ai ga sadi ni hpe shadikshatup nga ai ngu ai munga re. Mungga a lachyum madunggaw, sumsing mungdan hte dai sumsing mungdan gaw YesuHkristu gaw de na mungdan re ai lam rai nga ai. Dai kabugara shi ga gaw, Yuda amyu ni a matu sha n rai, mungakan
ting a matu re ngu, sakse hkam ka da ai lam rai nga ai.Yesu Hkristu gaw, Yuda ni shaning na na ala nga ai
Meshia re. Meshia ngu ai gaw Yuda ni myit mada nga aiIsraela ni a hkawhkam rai nna, Israela ni hpe hkye hkrang lana wa rai nga ai. Dai majaw, Mahte laika a npawt hta kadekasha kadai, ngu ai ginru ginsa ahtik labau (genealogy) hpeshawng gawn dan nna, Yeasu gaw Dawi a aru arat kaw na
11. Yesu lawze ntsa jawn nna Yeruslem mare de shangwa ai lam (Mt. 21:4-7;Isa. 62:11, Zehk 9:9).
12.Yesu shi hpe rim la ai shaloi lamu kasa dap ni hpe nshaga ai lam (Mt. 26:53-54).
13.Yesu shi nan hpyen ni rim la ai hpe hkam ai lam (Mt.26:55-56).
14. Di bu sama a ga dachyawk hpe Yuda kabai tawn daai gumhpraw hte mari ai lam (Mt. 27:5-10; Yer. 18:2-6; 19:1-2,4,6;32:6-15; Zehk.11:13).
**********
- 73 -- 76 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
39/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
40/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
41/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
42/107
Luka Laika A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)
Luka 1:1-4 hta Htawhpilu a matu ka ai nga ka da tim,kam sham ai hpung masha ni (matsan mayan, mashawuhpawng hta n jashawn la hkrum ai ni yawng) yawng hpemakam masham shagrin jat ya na matu hte, Yesu gaw
tengman ai Karai, ngwi pyaw lam a madu majing re ai lamshangang shakang ya na matu yaw shada nna ka ai munggarai nga ai.29
Luka Laika Hta Rawng Ai Lam Ni (Contents)
I. Ga hpaw 1:1-14
II. Yesu shangai ai lam hte ma kaji prat a lam, hkalupsara Yawhan shangai ai lam 1:5-2:52
1. Zahkri kaw du ai lamu kasa (1:5-25)2. Mari kaw du ai lamu kasa (1:26-38)
3. Mari gaw Elizabet kaw sa chyai ai lam (1:39-56)
4. Hkalup sara Yawhan shangai wa ai lam (1:57-80)
5. Yesu shangai ai lam (2:1-20)
6. Yesu hpe Yerusalem nawku htingnu de samadun ai lam (2:21-40)
7. Ma Yesu gaw Yerusalem htingnu kaw ngam ngaai lam (2:41-52)
12. Hkum hten ai num hpe shamai ai lam (13:10-17)
13. Chying hkrang tum hte matsi ga shadawn(13:18-21)
14. Gyip ai chyinghka (13:22-30)15. Hparishe ni hpe sadi jaw ai lam, Yerusalem hpe
yawn ai lam (13:31-35)16. Hparishe wa a nta hta (14:1-24)17. Sape tai ai manu (14:25-35)18. Mat ai sagu, gumhpraw, kasha (15:1-32)
19. Nding nman ai kunhting wa (16:1-16)20. Kadai hpe chyang na (K.K (sh) sutgan) (16:10-
15)
21. Tara hte kabu gara shiga (16:16-18)22. Sahti wa hte Lazaru a ga shadawn
(16:19-31)23. Mara dat ya ai, kam sham ai hte lit la ai lam
(17:1-10)24. Mang gang kap ai marai 10 hpe shamai ai lam
(17:11-19)25. Yesu bai du sa na lam (17:20-37)26. Akyu hpyi ra ai ga shadawn (18:1-8)27. Hparishe hte kang hta ai wa ga shadawn (18:9-
14)
28. Yesu ma ni hpe shamai ya ai lam(18:15-17)
29. Sahti wa a lam (18:18-30)30. Masum lang ngu na shi si na lam tsun ai (18:31-
34)31. Hpyi sha ai wa hpe shamai ya ai lam
(18:35-42)
- 81 -- 84 -
29 Robert E. Van Voorst, Reading The New Testamen t Today
(Blemont,Califonia: Thomson Wadsworth, 2005), P.232.
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
43/107
III. Yesu hte hkalup sara Yawhan a lam 3:1-4:131. Yawhan mungga hkaw ai lam (3:1-20)
2. Yesu hkalup hkam ai lam (3:21-22)3. Yesu a labau lasang (3:23-38)4. Yesu gunglau hkrum ai lam (4:1-13)
IV. Yesu gaw Galile mung hta sharin shaga ai hteshamai ai lam 4:14-9:501. Nazaret mare hta (4:14-30)
2. Kapernaum mare hta (4:31-44)3. Shawng nnan na sape marai 4 hpe shaga ailam (5:1-11)
4. Yesu mang gang kap ai wa hte katsing si ai
wa hpe shamai ai (5:12-26)5. Mahte hpe shaga ai lam, lu sha gam ai lam ga
san (5:27-32)6. Laban hte seng nna dang rang hkat ai lam
(6:1-11)7. Sape 12 hpe lata la ai lam (6:12-16)8 Layang kaw mungga hkaw ai lam (6:17-49)
9. Roma hpyen du wa a kasha hpe shamai ya ailam (7:1-10)
10. Na-in na gaida jan a shadang sha hpe jahkrungya ai lam (7:11-17)
11. Yawhan a kasa Yesu kaw sa ai lam(7:18-35)
12. Hparishe wa a nta hta (7:36-50)13. Yesu hte shi a sape ni hpe daw jau ai lam (8:1-
3)
14. Ga shadsawn hte de a yaw shada ai lam(8:4-21)
15. Yesu nawng hpe daru ai lam (8:22-39)16. Ya-iru a kasha hte sai htaw machyi ai jan hpe
shamai ai (8:40-56)17. Sape 12 hpe shangun dat ai, Herod wa mau
ai lam (9:1-17)18. Petru Yesu hpe yin la ai lam (9:18-27)19. Yesu hpraw nsam galai ai lam (9:28-36)20. Mamu mu ai ma hpe shamai ya ai lam
(9:37-50)
V. Yerusalem de sa wa ai lam na (Perea mung) sasanaamu 9:51-19:27
1. Samari mare e (9:51-56)
2. Ap nawng ai hte Yesu hpang hkan ai lam (9:57-62)
3. Marai 70 sasana (10:1-24)4. Tara sara wa a ga san (10:25-28)5. Kaja ai Samari (10:29-37)6. Mahta hte Mari (10:38-42)7. Sape ni hpe akyu hpyi sharin ya ai
(11:1-13)8. Yesu hte nhtan shai ai lam (11:14-23)
9. Shi a prat na masha ni hpe Yesu sadi jaw ailam (11:24-36)
10. Yesu Hparishe ni hpe daru ai lam(11:37-54)
11. Sadi jaw ai hte shalan ai lam (12:1-13:9)
- 82 - - 83 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
44/107
VI. Yerusalem de myiman yawng sa wa ai lam19:1-22:45
1. Yesu Zake hte hkrum ai lam (19:1-10)2. Ja dingga a ga shadawn (19:11-27)
3 Yerusalem de shang wa ai lam (19:28-40)4. Yesu Yerusalem a matu hkrap ai lam (19:41-
44)5. Yesu nawku hktingnu de sa ai lam
(19:45-47)
6. Yesu gaw gade a ahkang aya hte sharin shagaai ga san (20:1-8)
7. Sabyi sun shap ya ai ga shadawn (20:9-18)8. Hkangse bang ai ga san (20:19-26)9. Bai hkrung rawt ai lam nga n nga ga san (20:27-
40)10. Meshia ga san (20:41-44)
11. Tara sara ni hpe sadi jaw ai lam (20:45-47)12. Gaida jan a alu (21:1-4)13. Yerusalem hten wa na lam (21:5-24)14. Masha kasha bai du sa na lam (21:25-38)15. Yesu hpe gyam ai lam (22:1-6)16. Yesu a shana shat sha poi (22:7-23)17. Kadai wa grau kaba ai lam (22:24-30)
18. Petru Yesu hpe nyet kau na lam (22:31-35)19. Nhtu mari da na lam (22:36-38)20. Getseman sun e Yesu akyu hpyi ai lam (22:39-
46)
VII. Yesu hpe rim la ai lam, je yang ai hte sat ai lam22:47-23:49
YAWHAN LAIKAA
LAM(The Gospel According to JOHN)
Y
awhan hte Synoptic Gospels (Mahte, Marku, Luka) nishai nga ai. Synoptic Gospels gaw Yesu hpe,shinggyim masha majing mung re, rai tim, Karai
Kasang a kasha mung re sha n-ga, Karai Kasang san da aiMeshia (Hkristu) mung re ngu shaleng da ma ai. Rai tim,Yawhan a laika hta gaw Yesu shi nan shawng ningpawt kawnna nga ai Karai Kasang re, ngu ai hpe grau madung datshaleng da ai hpe mu lu ga ai.
Yawhan Laika Hpe Ka Ai Wa (The author)
Yawhan laika hta ka ai wa kadai re ngu ai amying nlawm ai. 21:20,24 hta Yesu tsaw ra ai sape ka da ai re ai lamsha mu lu ai. Moi na hpung ni a hkringhtawng hku hkai hkratwa ai matsun maroi ga ni hta gaw kasa Yawhan ka ai re ngutsun ma ai. Kasa Yawhan gaw, Ehpesu mare hta asak kabaten du hkra nga nna, dai mare kaw nga ai aten hta si mat wa
- 85 -- 88 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
45/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
46/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
47/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
48/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
49/107
37. Yesu gaw tengman ai tsabyi ru re ai lam(15:1-17)
38. Mungkan masha ni ndawng nyawt na re ai lam
(15:18-16:4)39. Chyoi pra ai wenyi a magam bungli ni
(16:5-15)
40. Htani htana kabu gara lu na lam (16:16-33)41. Yesu akyu hpyi ai lam (17:1-26)42. Yesu hpe rim la ai hte je yang ai lam (18:1-40)43. Yesu hpe jen sat ai hte lup makoi ai lam
(19:1-42)44. Yesu bai hkrung rawt ai hte shi hkum bai shadan
dan ai lam ni (chs 20-21)
Yawhan Laika A Karai Masa Mungga (TheologicalMessage)
Mungga madung gaw, Yesu gaw, Karai Kasang akasha ngu ai, Hkrsitu rai nga ai hpe, kam sham lu nna, Shi
a mying ningsang a marang e asak hkrung ai lu la myit ga(20:31)ngu ai rai nga ai.
1)Yesu Hkristu gaw, Meshia ngu ai shawng ningpawt kaw nanga ai Karai Kasang a mungga, dai mungga nan KaraiKasang rai nga ai; arai yawng mayawng hpe byin tai ngashangun ai wa; asak daju hte shinggyim masha ni a nhtoi re
(1:1-4) ngu tsun shaleng dan ai re.Mau hpa lamik kum la ni hte hkrang shapraw dan let, Yesu aMeshia shingni maka hpe shangang shakang dan da wu ai.Yesu Hkristu gaw hkye la madu Meshia re ngu ai hpe ninghkapai ni nga lai wa sai hte, shanhte Yesu hpe wudang ntsa hta
jen sat kau ma ai. Rai tim Yesu gaw wudang ntsa si hkam aihte bai hkrung rawt ai hku nna, hkye madu Meshia re ngu aihpe jahkum shatsup dan ai hte, Karai Kasang a yaw shada
ai lam ni hpe shadan dan sai re, ngu ai mungga rai nga ai.
2)Yesu Hkristu gaw shinggyim masha ni hpe asak hka hpawk,
asak muk, asak a nhtoi jaw nga ai. Yesu gaw shinggyimmasha ni asak hkrung lu na hte nhpaw nya lu la mu ga ngu dusa ai wa re. Yesu Hkristu hku nna sha, Karai Kasang hpangde shinggyim masha ni du wa lu ai, htani htana asak lu la lu
ai. Yesu Hkristu hpe Kam sham ai hte htani htana asak lu lamai ai. (3:16; 5:24;10:10; 20:31) ngu ai mungga re.
3)Yubak lu ai shinggyim masha ni hpe tsaw ra ai majaw hkyela na matu wudang ntsa hta Yesu si hkam ai re.Yesu Hkristuhku nna, Karai Kasang madun ai tsaw ra myit hpe kasi lanna, Karai Kasang hpe mung, shinggyim masha shada mung
tsawra ra ai. (13:34-35; 14:31; 15:12,17).
4)Yesu gaw Karai Kasang a sharawng awng ai lam hpeshadan dan na matu ndai mungkan de du sa ai wa re. Yesugaw tara jeyang lu ai hpung shingkang hte, htani htana asakjaw ya lu ai ahkang aya lu ai wa re. Tinang a asak hpe saknawng lu ai hte, tinang a asak hpe bai lu la lu ai hpungshingkang rawng ai wa re. Dai re ai majaw, Yesu Hkristu ahpung shingkang npu e asak hkrung na matu saw lajin ai
mungga re.
**********
- 94 - - 95 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
50/107
4. Yawhan laika hta Yesu gaw htani htanaasak jaw lu ai wa re, shi hpe kam sham ai
ni htani htanna asak lu la na re ngu ai hpemadung dat tsun da ai (3:16, 6:40). Rai timSynoptic Gospels hta gaw shi hpe kam
sham na ntsun ai sha, myit malai nna KawaKarai Kasang hpang de kayin wa yangmara raw dat kau ya na lam hpe madungdat tsun da nga ai.
II. Yesu galaw ai amu ni (The deeds of Jesus)
1. Yawhan laika hta Yesu mauhpa lamik kumla galaw ai shaloi masha ni shi hpe kamwa ma ai ngu tsun da ai (2:11, 4:53; 9:35-38). Synoptic Gospels hta gaw Yesu mau
hpa lamik kum la madun ai shaloi mashani mau ma ai, ngu tsun da nga ai ( Mk 2:12;
5:42; 7:37).
2. Yawhan laika hta Yesu nat ni hpe shaden ailam n ka da ai. Synoptic Gospels hta Yesua nat shaden ai amu gaw mauhpa re ai hkuka da nga ai.
KASA LAIKA(The Acts of the Apostles)
Kasa Laika Hpe Ka Ai Wa (The Author)Kasa laika hpe ka ai wa hte Luka laika hpe ka ai wa
gaw marai langai sha re ngu chyum ninghkrin ni malawng
hkap la ma ai. Hpa majaw nga yang dai lahkawng yan gawHtawhpilu (Theophilus) ngu ai masha langai hpang dehkringdat tawn nna ka ai majaw re (LK. 1:3; Kasa 1:1). Daimajaw Kasa Laika hpe Heleni masha, Kasa Pawlu hte rausasana bungli galaw manang, tsi sara Luka wa ka da ai rengu, chyum ninghkrin ni malawng hkap la ma ai. Rai tim nkau mi chyawm gaw, mying n chye ai, Greek laika kung kyang
ai hte Htawhpilu hte hku hkau ai, tara mai gan kaw na Hkristan
tai wa ai, Hkristan langai ka da ai re ngu tsun ma ai.
Kasa Laika Ka Ai Aten (Date)Kasa laika gaw Kasa Pawlu asak naw hkrung nga ai
aten hte hpungdim dat da ai re majaw (Kasa 28:30-31), A.D
63 daram hta ka da ai re ngu chyum ninghkrin ni nkau mitsun ma ai. Rai tim nkau mi gaw Luka gaw Marku laika hpe
mung mahta nna ka ai re majaw, A.D 70 a hpang daw de sheka da ai ngu tsun ma ai.31
- 97 -- 100 -
31 Craig S. Keener, The IVP Bible Backgriund Commentary : Naw Testament
(Downers Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1993), Pp.320-321.
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
III Y h i h i i l (Th t hi f
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
51/107
III. Yesu a sharin achyin ai lam (The teaching ofJesus)
1. Yawhan laika hta Yesu gaw asak, nhtoi,sagu rem wa kaja, tsabyi ru madung,tengman ai wa re ngu ai hpe madung dat
let, Yesu shi kadai re ngu ai hte htani htanaasak a lam hpe sang lang dan da nga ai.Synoptic Gosples hta gaw Karai Kasang amungdan a lam, Yuda tara sara a lam, Karai
Kasang gaw tsawra ai, mara dat ya ai ware ai lam hpe, madaw madung dat ka danga ai.
2. Yawhan laika hta ga shadawn ni nmu lu ai.Synoptic Gospels hta gaw Yesu shi tsunmayu ai lam ni hpe ga shadawn ni hte sang
lang dan da ai.
IV. Yesu sasana amu galaw ai prat ladaw(Chronology)
1. Yawhan laika hta shalai wa ai poi hpemasum lang Yesu lawm ai hku ka da aimajaw, Yesu sasana amu galaw ai shaninggaw masum ning re ngu ai hku ka da nga
ai. Synoptic Gospels hta gaw shalai wa aipoi hte seng nna kalang mi hpe sha tsunda ai majaw, Yesu a sasana magam gunhpai ai aten ladaw gaw laning mi daramsha re ngu ai hku ka da nga ai.
2. Yawhan laika hta Yesu gaw Yuda mung (sh)Yerusalem hta grau nna sasana amu galaw
ni lam tsun da ai. Synoptic Gospels hta gawGalile mung e law malawng sasana amugalaw nna, Yerusalem kaw gaw laban bat
mi daram sha galaw ai lam mu lu ai.
3. Yawhan laika gaw Yesu a marai hkumshingni hpe grau madung dat nna, Yesu
gaw kadai wa re ai hpe tsun dan da ai.Synoptic hta gaw Yesu galaw ai amu ni hpegrau madung dat nna, Yesu kadai wa re ngu
ai hpe tsun dan nga ai.30
**********
- 98 - - 99 -
30 Eh Wah , New Testament Introduction, Lecture Note fot B.Th course,
Myanmar Institute of Theology,Insein, 1993. Pp.16-17.
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
Kasa Laika A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)3 Kesarea de rap wa ai lam(20:13 21:14)
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
52/107
Kasa Laika A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)
Nawku hpung npawt de hpang wa ai lam hte, Chyoi
Pra ai Wenyi a daru magam hpung shingkang hte Hkristanmakam masham chyam bra wa ai lam labau hku ka mazingda ai laika rai nga ai. N kam sham ai, Romma ni up ai
mungkan hta, makam masham ngang ngang kang kang hteHkristan ni sak hkrung nga lu na matu, n gun jaw mayu aimajaw ka mazing da ai labau laika mung rai nga ai.
Malawm Ni (Contents)
Kasa laika gaw Hkristan makam masham chyam bra
wa ai lam hpe Yerusalem kaw nna Roma mungdan du hkrana labau hpe ka da nga ai. Yesu sumsing lamu de bai lungmat wa ai lam hte, chyoi pra ai wenyi kasa ni kaw yu wa nnalam woi ai lam, kasa ni Yesu Hkristu a hkye hkrang la ai lam
hpe gwi gwi htawn tsun ai lam, labau ni hpe ka da nga ai.Yuda mung hte kaga tara maigan amyu ni a lapran hta Hkristan
hpung byin pru wa ai lam ni hte, Chyoi pra ai wenyi a lam woiai a marang e Hkristan makam masham gaw mungkan tinghte seng ai makam masham rai wa ai lam sakse hkam da ailaika mung rai nga ai.
I. Yerusalem hpung kaw nna Hkristan hpung hpang wa
ai lam (1:1-8:1)
1. Yesu lamu de lung wa ai lam hte, chyoi pra ai wenyihpe la nga ai lam (1:1-14)
2. Yuda Iskarut wa a malai Mahtahtia hpe lata bang ailam (1:15-26)
3. Kesarea de rap wa ai lam(20:13-21:14)
VII. Pawlu Yerusalem e nga ai lam 21:15-23:22
1. Pawlu salang ni hte hkrum ai lam (21:15-25)2. Pawlu rim la hkrum ai lam (21:26-40)3. Pawlu shawa masha hpe ga tsun ai lam
(22:1-21)4. Roma hkyuk hta rawng ai hte san jep je yang hkrum
ai lam (22:22-23:11)5. Pawlu hpe lu sat hkra gyam ai lam (23:12-22)
VIII. Pawlu hpe Kesre mung de htawt sa kau ai lam23:23-26:32
1. Pawlu hpe munggyi Hpilip hpang de dat dat ai lam(23:23-35)
2. Munggyi Hpilik a man e Pawlu sakse hkam ai lam(24:1-27)
3. Munggyi Hpestu a man e mang hkang jawm hparanhkat ai lam (25:1-12)
4. Hkawhkam Agripa a man e mang hkang hparan ailam (25:13-26:32)
IX. Roma mare kaba de bawng masha langai hku kasaPawlu hpe woi wa ai lam 27:1-28:16
1. Itali mung de rap sa wa ai lam (27:1-12)
2. Sang hpaw li hten mat ai lam (27:13-45)3. Melite zinlawng e karing karang masha ni hte hkrum
ai lam (28:1-10)4. Roma mare kaba de matut sa wa ai lam
(28:11-16)
- 101 -- 104 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
3 Pentikoti shani wenyi yu wa ai lam (2:1 13) 7 Lahkawng lang ngu na zingri zingrat ai lam Yaku
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
53/107
3. Pentikoti shani wenyi yu wa ai lam (2:1-13)4. Petru a mungga hte myit malai hkalup hkam la ai
lam (2:14-47)
5. Lagaw hten ai wa hpe Petru shamai ya ai lam(3:1-10)
6. Petru hte Yawhan nawku htingnu kaw mungga hkaw
ai lam (3:11-4:31)7. Yerusalem mare kaw sasana bungli a matu arung
arai mahkawng ai (4:32-37)8. Anani hte Sahpira yan kadawng si ai lam
(5:1-11)9. Kasa ni hpe salang hpawng de shaga ai lam
(5:12-42)
10. Hpungtau marai 7 lata la ai lam (6:1-7)11. Stehpan hpe nlung hte kabai sat ai lam
(6:8-8:1)
II. Zingri hkrum ai lam, kabu gara shiga chyam bra waai lam (8:2-12:25)1. Shawng nnan na zingri hkrum ai lam, Samari masha
myit malai lu ai lam (8:2-25)2. Hpilip hte Ehtiopi kunhting wa a lam (8:26-40)3. Damasaku lam hta Pawlu myit malai lu ai lam (9:1-
32)4. Petru Luda hte Jopa mare e nga ai lam (9:33-42)5. Petru hte Korneli (10:1-48)
6. Petru maigan ni kaw sasana galaw ai hpe kasa nihkap la ai (11:1-18)
7. Lahkawng lang ngu na zingri zingrat ai lam, Yakuhpe sat kau ai hte Petru hpe htawng jahkrat ai lam(12:1-25)
III. Hkristan hpung chyam bra wa ai lam, Kupru, Suri
hte Asi de (13:1-16:5)
1. Antikoti kaw na Barnaba hte Pawlu hpe sasana datai lam (13:1-3)
2. Sasana hkrun lam langai, Salami, Pahpu, Pega,
Pisidia, Antikoti, Ikonia, hte Darbe de ( 1 3 : 4 -14:28)
3. Yerusalem council (15:1-35)
4. Pawlu hte Barnaba garan wa ai lam(15:36-16:6)
IV. Hkristan hpung gaw Uropa de chyam wa ai lam16:6-18:28
1. Lahkawng lang ngu na sasana hkrun lam, Hpilipi,
Htesaloni, Berea, Ahten, Korinhtu ( 1 6 : 6 -18:17)
2. Antikoti de Pawlu nhtang wa ai lam(18:18-23)3. Apolo gaw Priskila yan Akula hte hkrum ai lam
(18:24-28)
V. Masum lang ngu na sasana hkrun lam 19:1-41VI. Pawlu Palestina de sa wa ai lam 20:1-21:14
1. Makedoni hte Greek mung de hpung ni hpe kawanai lam (20:1-6)
2. Troa mare e (20:7-12)
- 102 - - 103 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
54/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
55/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
Hkristan tai wa ai lam
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
56/107
Hkristan tai wa ai lamPawlu gaw, Yuda ni a Jep ai tara ni hpe makawp maga
ai Hparishe re ai hte maren, Hkristan ni hpe zingri zingrat di
ai wa re. Stehpan hpe mung Yuda Jep ai tara ni hpe gumlangai wa re majaw nlung hte kabai sat kau gying ai wa re nguhkam la lai wa sai wa re (Kasa 6:13; 7:58; Phil 3:6). Yuda
kawngsi (Sanhedrin) a madi shadaw ai lam hpe hkam la let,Hkristan ni hpe zingri zingrat ai hte htawng sharawng ai htashang lawm lai wa sai wa re (Kasa 8:3; 9:1-2; 26:10-11; Gal1:13; I Tim 1:13). Rai tim Damasku mare na Hkristan ni hpe
zingri zingrat na matu sa wa ai lam kaw Hkristu hte hkrumnna Hkristan tai wa ai, rai nga ai (Kasa 9:22,26). A bwi sha,kasa ni a hkaw tsun ai lam ni hpe myit yu let Hkristan tai wa ai
wa n rai, a kajawng sha Yesu shi hpe shadan dan ai hpehkam la lu ai hte, myit malai nna, Hkristan tai wa ai wa re. Jepai tara hpe myit n dik ai lam (Rom. 7:9-11), hpungtauSatehpan hpe nlung hte kabai sat ai shaloi, Satehpan a wenyi
atsam nden marai kade rawng ai lam hpe mu ai lam ni gawshi myit hpe shajin ya ai lam re ngu sawn la lu ga ai. Yuda
Hparishe kaw nna Hkristan, Hkristan hpe zingri ai wa kawnna Hkristu a kasa tai wa ai wa re (Gal 1:13-17).
Kasa Pawlu a arawn asam (Characteristics)
Kasa Pawlu a shagun laika ni hta mahta nna, shi a
arawn asam hpe lawu de na hku chye na la lu ga ai.1. Myit masin hta grai hkam sha chye ai wa re.
a) Timohty Thessaloni mare na Hkristan ni a lam kabuhpa shi ga wa tsun ai shaloi grai kabu wu ai(I Htesa. 3:6-10)
HTESALONINI KAW
SHAGUN DAT AI LAIKA I(Pauls First Letter to the Thessalonians)
Htesaloni mare (the city of Thessalonica)
H
tesaloni mare gaw Mediteranian panglai a sinprawmaga na Makedoni mung a sanghpaw daru mare rai
nna, Makedini ginwang a mare daju rai nga ai. Greekni de da ai mare re. Roma ni bai mungkan hpe up ai shaloi
Roman Empire a mung masa hku ahkyak ai mare tai wa ai.Htesalini mare gaw Roma mare kaw na Asia Minor de sa airu di madung lam ntsa kaw de da ai mare re.35Kasa Pawlu aaten hta Htesaloni mare gaw, Yuda ni mung masa hku ka-upsha nga ai mare re.
- 109 -- 112 -
35 Don Fleming, Compiled., Bible Knowledge Dictionary (Brisbane: Bridgeway
Publications, 1990), P. 435.
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
b) Korinhtu mare de sa chyai ngut ai hpang grai myit yawn nhtan shai ai hku hkaw tsun ai ngu ai mara hte sat kau hkrum
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
57/107
) y g p g g y yai hte Korinhtu hpung masha ni hpang de laika ka wuai (II Kor 2:4)
c) Shi hpyen ni a n tsa pawt sin dawng ai hte gwi ni ngutsun shaga wu ai (Hpilp 3:2)
d) Shi hkum shi kam ai hte, kasa ni hta kachyi mi pyi grit
ai wa n re ngu tsun ai ( II Kor. 11:5-6).e) Karai Kasang a chyeju san san hte sha, shi hkrung
nga ai hpe dum let, shagrit shanem ai (I Kor 15:10).2. Ga numsuk n rawng ai. Rai tim, laika ka ai hta atsam
lu ai wa re (IIKor. 10:10, 11:16).3. Ta tut bungli galaw ai wa re. Hpung up langai hku hpung
masha ni hta byin ai mang hkang ni hte seng nna
shadum sharin, hpaji jaw, lam woi lu ai wa re.4. Tinang lagaw hta tinang tsap mayu ai wa re. Shi kan
shi bau nna Hkristu a matu asak hkrung mayu ai ware. Dai majaw, hpung masha ni kaw na garum
gumhpraw n la ai sha, kan bau bungli hku janghpangchywi dut let, sasana amu galaw ai wa re.
Kasa Pawlu a hpang jahtum na aten a lam
Kasa laika hta kasa Pawlu Roma mare e 2 ninghtawng rawng ai lam sha lawm nna, gara hku si sai lam n kada ai majaw galoi si ai, gara hku si ai ngu ai hpe hkrak n chyelu ga ai. Rai tim, hkringhtawng hku matsun maroi hkai hkrat
wa ai ga ni hta gaw, Roma hkawhkam Nero wa Hkristan nihpe zingri zingrat ai aten, A.D 64 ning hta sat kau hkrum sainga tsun ma ai. Chyum ninghkrin nkau mi tsun ai gaw, Romamare kaw 2 ning htawng rawng nna, up hkang ai Roma ni hte
gsai nga ma ai.34
Kasa Pawlu ka ai laika ni
Roma, Korinthu I,II, Galati, Ehpesu, Hpilipi, Kolose,
Htesaloni I,II, Timohti I, II, Titu, Hpilemon, hte Hebre ni kawshagun dat ai laika ni re. Rai tim chyum ninghkring n kau migaw Hebre laika hpe kasa Pawlu ka ai n re ngu tsun ningdangma ai.
**********
- 110 - - 111 -
34 Eh Wah , New Testament Introduction, Lecture Note fot B.Th course,
Myanmar Institute of Theology,Insein, 1993, P.21.
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
Laika Ka Ai Wa (The Author)hkrung nga na re ngu myit mada ma ai. Rai tim, Yesu bai n yu
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
58/107
Kasa Pawlu ka ai re ngu chyum ninghkrin ni yawng
ngu na daram tsun ma ai. I Htesaloni gaw, Kasa Pawlu ashagun laika ni hta na, shawng ningnan ka ai shangun laikarai nga ai.
Ka Ai Shara Hte Shaning (Place & Date)
Htesaloni ni kaw shagun dat ai laika hpe Korinhtu mare
kaw ka ai re. Kasa Pawlu Korinhtu mare de A.D 50 ning daramhta du nna, dai kaw laning mi jan nga ai re. Korinhtu marekaw sasana galaw ai aten, Htesaloni laika hpe ka ai ngu sawnla lu ai majaw, Htesaloni laika hpe A.D 50 daram hta ka aingu chye la lu ga ai.
Laika Ka Ai Shaloi Na Mabyin (Occasion)
Kasa Pawlu a lahkawng lang ngu na sasana hkrunlam hkawm ai shaloi, Chyoi pra ai Wenyi shadut ai hte, Troamare, dai hpang Hpilipi mare de kabu gara shi ga hkaw tsun
hkawm wu ai. Rai tim, Hpilipi mare e htawng hta sharen dahkrum ma ai (Kasa 16). Dai kaw na lawt ai hpang, Pawlu yanSila gaw Htessaloni mare de du nna tara jawng ni hkan, gashaka dingsa chyum ga ni hpe lachyum hpyan dan ai hte,
kabu gara shi ga hkaw dan wu ai. Kam sham ai hpung mashani law wa nna, Htesaloni hpung byin tai wa ai re. Rai tim,Htesaloni mare e, Yesu gaw Yuda ni a hkawhkam (Meshia)
re ngu Kasa Pawlu hkaw tsun ai majaw Hkawhkam Kehta(Caesar) a tara hpe tawt lai ai ngu, n kam sham ai Yuda nimara shagun let gau shapraw ai majaw, Kasa pawlu yan Sila
sa shi yang si ai ni hte, Yesu rau nga na ngu ai myit mada lamhpe si du gaw jahten kau ya sai kun? ngu ai ga san ni hte ung
ang nga ma ai. Dai majaw Kasa Pawlu gaw, Yesu bai du saai shaloi kam sham let si mat wa sai ni, shawng hkrung rawtwa na mara ai. Dai hpang, dai Madu hpe ka-ang ganghkau e
hkrum na matu, dai aten hta naw hkrung nga ai ni hpe si matwa sai ni hte rau, summwi ntsa de shalun la na ra ai. Lani mi,Yesu Hkristu gaw summwi jawn nna bai yu sa na rai nna, kamsham ai ni hpe shi nan woi la na re. Dai myit mada shara hte
myit mu myit hkut asak hkrung ra ai sha nga, si du hpe n hkrittsang ra ai sha, asak hkrung ra ai. Dai re ai majaw, Yesu baidu sa na hpe myit mada ala nga let shada da shangwi
shapyaw ngun jaw hkat ra ga ai, ngu ai mungga rai nga ai(4:13-17; 5:9-10).36
**********
- 113 -- 116 -
36 D..A. Carson, et al., An Introduction To The New Testament(Grand Rapids,
Michigan: Zondervan, 1992), P.343.
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
59/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
60/107
HTESALONINI KAW
SHAGUN DAT AI LAIKA II(Pauls Second Letter to the Thessalonians)
Laika Ka Ai Wa (The Author)
Kasa Pawlu ka ai re.
Ka Ai shara Hte Shaning (Date & Place)Kasa Pawlu gaw, I Htesaloni hpe ka ngut ai hpang,
A.D 51 daram hta Korinhtu mare kaw nna, II Htesalini hpe kaai re ngu, chyum ninghkrin ni malawng maga hkap la ma ai.
Laika Ka Ai Aten Na Mabyin Masa (Occasion)Htesaloni hpung masha ni Yesu Hkristu lahkawng lang
du sa na hte seng nna, kasa Pawlu tsun sharin ai hpe chyena hkam la ai lam ni shut mat wa ma ai. Nkau mi gaw, Yesushahte naw asak hkrung nga ai aten (dai ni n rai yang hpawt
ni) hta Yesu bai yu sa wa na hku myit la ma ai. Dai majaw hpabungli mung n galaw ai ni, bungli galaw lagawn ai ni law wama ai. Bai nna, myihtoi masu ni hku nna, Yesu gaw lahkawnglang ngu na bai yu sa ngut sai. Dai majaw Yesu bai yu sa namatu dai ni hpawt ni ngu n ala ra sai, ngu tsun sharin nga aiaten re.
GALATINI KAW
SHAGUN DAT AI LAIKA(Pauls Letter to the Galatians)
Galati (Galatia)
Galati ngu ai shara gaw Roman Empire a shawng naaten hta, Asia Minor na awng dawm ahkaw ahkanghte up hkang ai mungdaw ni gumhpawn da ai shara
re. Dai shara ni hpe, 3rd century B.C daram hta RomanEmpire a hkawhkam Augustus wa up hkang wu ai. Augustu a
npu du mat wa ai hpang gaw dai shara ni hpe, ginwang nilaw law garan masat nna up hkang wu ai.37Dai majaw, KasaPawlu a prat hta Roman empire ni masat ai Galati gaw moina Galati ngu ai shara a dingdung daw, dingda daw naPisidia, sinpraw dingda daw na Lycaonia, sinna dingda dawna Phrygia mung daw ni lawm ma ai.38
- 117 -- 120 -
37Merrill F. Unger, Ungers Bible Dictionary (Chicago: Moody Press, 1987),
P.386.38 Don Fleming, Compiled., Bible Knowledge Dictionary (Brisbane: Bridgeway
Publications, 1990), P. 144.
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
Laika Ka Ai A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)Hk i t l hk l b i d l ht
n hkru n kaja ai wa a hpyen ai kaw na, makawp maga la ngai (3 3 5) Hk i t i l l i i b
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
61/107
Hkristu lahkawng lang bai du sa na lam hte seng nna,Htesaloni hpung masha ni shut shai ai hku chye na la mat wa
ai lam hpe shading sharai ya na matu hte myihtoi masu ni asharin shut ai lam ni hpe ning hkap na matu lahkawngHtesaloni hpe ka dat ai rai nga ai. Hpang jahtum nhtoi a lam
hte seng nna, ladu lai ai hku hkap la ai hpe bai sharai ya aihku nna sang lang dan ai sha n-ga, tara n lang ai lam ni,lagawn lamawn re ai lam ni hpe shadum sharai ya mayu aimajaw ka ai rai nga ai.
Malawm Ni (Contents)1. Shakram ga (1:1-2)
2. Hpang jahtum nhtoi na tara je yang na lam(1:3-12)
3. Hkalem hkalau n hkrum u ga shadum ai lam (2:1-12)
4. Karai Kasang lata la ai lam (2:13-17)5. Akyu hpyi na matu shadut ai lam (3:1-5)
6. Bungli galaw ra ai lam (3:6-15)7. Sadi jaw ai hte ga hpungdim (3:16-18)
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Yesu Hkristu bai yu wa ai hte, anhte shi hte rau zuphpawng nga na nhtoi gaw, hpang jahtum Karai Kasang hpe
gumlau ai lam garai n byin yang, ngarai mung de jahkrat kauhkrum na rai nga ai n hkru ai wa garai n paw pru yang du nan rai (2:2:4).
Zingri zingrat lam ni a lapran hta rai tim, Yesu hpe kamsham ai lam hta ngang ngang kang kang rai ra ai (2:13-15).Yesu gaw kam sham ai ni hpe myit n-gun shaja ya nga ai hte,
ai (3:3-5). Hkristan ni gaw lagawn lamawn rai nga ai baw nrai, mai kaja ai amu bungli galaw na lit lu ai ni re (6:6-13).
Karai Kasang a ga madat mara ra ai (3:14-15) ngu ai munggarai nga ai.
**********
- 118 - - 119 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
62/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
63/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
64/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
65/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
hku nna lu la ai baw n re, Yesu Hkristu hpe kam sham ai amarang e, shi ga madat ai hte chyeju kum hpa hku lu la ai,
6. Hkristu a marang e awng dang ai lam (2:14-17)7. Ga shaka ningnan a nchyang mayam ni re ai lam
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
66/107
g , g y j p ,ningnan tai ai shinggyim asak hkrung lam she re.
Karai Kasang gaw, kam sham ai hpung masha langaihte langai hpe wenyi shaman chyeju ren di jaw nna, shi hpungshingkang hpe n dai mungkan hta shadan shahkung na matu
jai lang nga ai. Rai tim, wenyi chyeju yawng hta na, tsaw ramyit gaw kaba dik re. Shada tsaw ra let, Yesu Hkristu htagahkin gumdin nga ra ai ngu ai mungga rai nga ai.
**********
g y g y(3:1-18)
8. Dibu kata na wenyi sut gan (4:1-15)9. Kam sham ai hte asak hkrung ai lam (4:16 -5:1-
10)
10. Yesu a marang e Karai Kasang hte kanawnmazum lu ai lam (5:11-6:13)
11. Tara maigan lailen ni hpe koi ra ai lam (6:14 -7:1)12. Pawlu a kabu gara ai lam (7:2-16)
13. Hkristan ni alu jaw ra ai lam (8:1-15)14. Titu hte manang ni (8:16-24)15. Hkristan ni shada karum shingtau hkat ai lam (9:1-
15)16. Shi a sasana magam bungli hte seng nna Pawlu
sang lang dan ai lam (10:1-17)17. Pawlu hte kasa hpyi hpun ai ni a lam (11:1-15)18. Hkristu a kasa langai hku nna Pawlu hkam sha ra
ai lam (11:16-33)
19. Pawlu hkam la lu ai shingran ni (12:1-10)20. Korinhtu hpung a matu Pawlu myit tsang ai lam
(12:11-21)21. Hpang jahtum sadi jaw ai hte ga hpungdim (13:1-
13)
- 129 -- 132 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
67/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
68/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
69/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
70/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
71/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
72/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
73/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
wa ai wa re. Epahpra gaw, Kasa Pawlu kaw na shi na la ai,Yesu Hkristu a kabu gara shiga hpe, Ladoki hte Herapolimare hkan mung hkaw tsun ai wa re (Kolo 4:12-13)
Dai majaw, moi na tara shadik ai nawku htung hte,masha a myit chye myit chyang hte gaw gap ai makammasham lam hta n mai hkan chya pa nang sai Yesu Hkristu
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
74/107
mare hkan mung hkaw tsun ai wa re (Kolo 4:12 13).
Laika Ka Ai Wa (The Auhtor)
Kasa Pawlu ka ai re ngu chyum ninghkrin ni yawnghkap la ma ai.
Ka Ai Shara Hte Shaning (Place & Date)
Ka ai shaning & shara hte seng nna, chyum ninghkrinni group lahkawng nga ma ai. Nkau mi gaw, Kasa Pawlu
shawng ningnan lang Roma htawng e rawng ai aten A.D 62daram hta ka ai re ngu tsun ma ai. Bai nkau mi tsun ai gaw,Ehpesu mare gaw Kolose mare hte grau ni ai majaw, Kolosehpung a lam shi ga ni Pawlu lu la ai lam ni hpe sawn la nna,Ehpesu mare e htawng rawng ai aten A.D 55-56 kaw ka ai
she re nga ma ai.
Laika Ka Ra Wa Ai Mabyin (Occasion)
Laika ka ai aten, Kolose mare de Kasa Pawlu rai ndu yu ai re. Kolose hpung kaw magam gun ai Epahpra nguai sara wa Kasa Pawlu hpang de sa wa nna, Kolose hpung
masha ni a shut shai ai makam hte hkam la ai lam ni hpe, satsun dan ai majaw, dai lam ni hpe sharai shading ya ra aingu, shi a myit hta katu pru wa ai majaw shagun laika kashagun dat ai re. Shut shai ai hku sharin ai sara (Falseteachers) ni gaw, Hkrsitan makam masham hte, Yuda makammasham htung lailen ni, myit sawn ning chyoi hpaji masa
masham lam hta n mai hkan chya pa nang sai. Yesu Hkristu
hta hkrung nga ai asak hkrung lam re ai majaw, tsawra myithte shinggyim masha yawng hpe ganawn mazum nga ra ai,ngu ai mungga rai nga ai.
**********
- 145 -- 148 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
75/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
76/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
77/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
78/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
79/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
Karai Masa Mungga (Theological Message)kaw Kasa Pawlu hte rau masum ning rau magam gun wu ai.Dai majaw Ehpesu mare hte, Ehpesu hpung a lam atsawmchye ai wa re. Kasa Pawlu kasha hku tsaw ra ai wa mung re.
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
80/107
Kasa Pawlu shi htawng kata hta sharen da ai hkrumtim, Yesu Hkristu hte rau rai nga ai majaw kabu gara ai lam lula ai zawn, kam sham ai hpung masha ni yawng mung kaning
re ai lam ni mi hkrum hkra wa tim kabu gara nga ga ngu ngunatsam jaw ai mungga re. Yesu Hkristu gaw anhte yawng hpetsaw ra ai zawn, kam sham ai hpung masha ni yawng mungshada tsaw ra myit hpe gin len hkat let, hpung kata hta kahkyingumdin nga ra ai. Karai Kasang gaw, Yesu Hkristu a marange chyeju jaw ai hte kam sham ai ni hpe tengman dinghpringai asak hkrung lam hpe jaw nga ai. Jep ai tara hte shinggan
shingni hku poi lamang ni hte chyoi pra shahkut ai hku nna,hkye hkrang la ai lam hkam la lu na matu shakut ai lam gawshut shai ai lam re. Yesu Hkristu madun lai wa sai kasi hpemahta nna, kam sham ai hte asak hkrung ra ai ngu shadumjahprang ai mungga rai nga ai.
******
Kasa Pawlu ndai laika ka ai ten hta Timohti gaw Ehpesu marehta hpung woi nga ai wa re.47
Laika Ka Ai Wa (The Auhtor)
Kasa Pawlu ka ai re.
Ka Ai Shara Hte Shaning (Place & Date)
Kasa Pawlu No. I lang htawng hkrat ai a hpang jahtum
daw hte, No. II lang htawng garai n hkrat shi ai laman hta kaai re ngu sawn la ma ai. Kasa Pawlu Roma htawng htashawng ningnan lang rawng ai gaw A.D 59-61 kaw re. Moina hpung ni a hkringhtawng hku hkai hkrat wa ai kaw, KasaPawlu gaw Roma hkaw seng Nero wa a lak htak A.D 67 hta
sat kau hkrum ai nga ma ai. II Timohti 4:21 hta Kasa Pawlugaw Timohti hpe Nshung garai n shang yang shi hpang desa wa na htet ai hpe sawn yang, II Timohti gaw A.D 67 ashawng e ka ai ngu sawn la lu ai. Dai majaw I Timohti hte Tituhpe shagun dat ai laika yan gaw A.D 65 a shawng daw deka ai ngu sawn la ma ai.48Dai majaw, I Timohti hpe ka aishaning gaw A.D 62-63 daram e rai nna, ka ai shara gaw
Roma (sh) Ehpesu mare e rai na re ngu nna chyum ninghkrinni hkap la ma ai.
- 157 -- 160 -
47 Merril C. Tenney, New Testament Survey (Leicester, England: Inter-Varsity
Press, 1987),, P.336.48Frank E. Gaebelein, eds., The Expositor s Bible Commentary,Vol. 11 (Grand
Rapids, Michigan: Zondervan Publishing House, 1978), pp..343-344.
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
81/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
82/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
83/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
84/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
85/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
2) Kreti hpung hta hpung masha ni a myit daw myit hten ailam ni, atsawm re ai hkrang masa hte woi awn ai lamn nga ai lam ni hpe shading sharai ya na matu.
nna sawn la ai lam re. ii) Lewi re ai majaw hkinjawng ni alam hte, hkungga nawng ai lam ni hpe yu maya Yuda nihta grau myit shang sha ai wa re. Hebre laika hta hkinjawng
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
86/107
3) Hkye hkrang la ai lam gaw, shani shagu na shinggyimmasha ni a asak hkrung lam hte n seng ai ngu KaraiKasang a chyeju kum hpa hpe lachyum htai shut ai
lam ni nga ai majaw; Hkristan akyang lailen gaw tengman ai chyum mungga hta maju jung ra ai lam tsunsharin na matu, ka ai rai nga ai.
Malawm Ni (Contents)1. Shakram ga (1:1-4)
2. Kreti zunlawng kaw Titu magam gun ai lam(1:5-26)
3. Tengman ai makam masham hte hkam la ra ai lam(2:1-15)
4. Hkristan ni gara hku asak hkrung ra ai lam
(3:1-11)5. Ga hpungdim (3:12-15)
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Karai Kasang jaw ya ai alak mi re ai chye ju (Gods
grace) gaw masha a asak hkrung lam hpe galai shai washangun nga ai (2:11-15). Hkristan ni gaw dai chyeju hpeasak hkrung lam hku hkrang shapraw let asak hkrung ra ai(3:1-7).
ni hte hkungga nawng ai lam hte seng ai lam, alak mi tsunda ai majaw, Banabas re ngu sawn la ai lam re. iii)Banabas gaw Kupru (Cyprus) mung na Yuda masha re ai
majaw, Helini ni hte Alexandrian Judaism ni a myit sawnning chyoi hpaji (philosohpy) ni hpe atsawm chye ai ware. Hebre laika hta laika ka ai wa hte, dai laika hpe hkaphti na masha ni hta lahta na philosophy ni hpe hkau chyap
chyalu hku lachyum pru ai majaw, Banabas ka ai re ngusawn la ai lam re.
2) Nkau myi gaw Kasa Pawlu ka ai re ngu sawn la ma ai. Raitim Hebre 2:3 hta laika ka ai wa gaw, Yesu a kabu garashi ga ni hpe kaga ni kaw na, na la ai hku rawng ai majaw,Kasa Pawlu tsun ai, shi htawn tsun ai Kabu gara shi gagaw, kadai kaw na mung hkam la ai n rai (Galati 1:12)ngu tsun ai ga hte n htan shai nga ai. Dai majaw KasaPawlu shi nan ka ai ngu ai hpe n hkap la ai ni mung law
law nga ma ai.3) Clement ngu ai hpung kawa wa gaw, Hebre laika hpe Kasa
Pawlu Hebre ga hku ka nna, Kasa Luka gaw Greek gahku gale da ai re ngu tsun sharin wu ai. Dai hku sawn la ailam gaw, Hebre laika hte Luka & Kasa laika ni laika ka ai
hkrang masa (style) bung ai majaw rai nga ai.
4) Law malawng gaw Hebre laika hpe Kasa Pawlu nan ka aigaw n re. Kasa Pawlu tsun sharin ai lam ni hte kapyawn
- 169 -- 172 -
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
87/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
88/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
89/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
90/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
91/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
YUDA
7. Makam masham hte magam bungli (2:14-26)8. Hkristan ni hte shinglet hpe sadi ra ai lam
(3:1-18)9. Hkristan ni hte mungkan masa lam (4:1-5:6)10 Shakut sharang ai hte Hkristan arawn alai a lam
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
92/107
YUDAA
SHAGUN DAT AI LAIKA( The Letter From Jude)
Laika Ka Ai Wa (The Auhtor)
1:1 hta laika ka ai wa shi hkum shi Yesu Hkristu a
mayam hte, Yaku a kanau re ngu ka da nga ai. Matsun maroiga ni hte hkai hkrat wa ai kaw, Yuda gaw Yesu a kanau re ngutsun ma ai (Mk.6:3; Mt. 13:55). Moi na hpung kawa yan rainga ai, Alexandria mare na Clement hte Carthage mare naTertullian yan mung Yesu a kanau Yuda ka ai re ngu tsun sharinma ai.
Ka Ai Shara Hte Shaning (Place & Date)
Gara sha ra kaw galoi ka ai ngu ai hpe hkrak tup gawn chye lu ga ai. Yuda 1:17-18 kaw nanhte chyawm gaw, anhtea Madu Yesu Hkristu a kasa ni nanhte hpe shawng e tsundan manit ai ga hpe adum nga mu ngu tsun ai hpe mahta
nna, Yawhan hta lai nna kaga kasa ni si ai hpang A.D 80 hte
10. Shakut sharang ai hte Hkristan arawn alai a lam(5:7-20)
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Sara masu ni a sharin ai lam ni hpe koi gam let, kasani shawng e sharin da sai hte maren, Karai Kasang lak san
jaw ya ai hkye hkrang la ai chyeju hpe machyu mahku nga namatu tsun shadum ai mungga re. Karai Kasang gaw, Ga
Shaka Dingsa labau hta n kam sham ai Israela ni hpe jahtenshaza kau ai zawn, Sodom yan Gomora mare zawn nganggayut, kyang lailen hten za ai lam ni hta hkan ai ni mung jeyanghkrum masai re. Dai hte maren, dai ni mung Hkye hkrang laai madu Yesu Hkrsitu langai sha re hpe, nyet kau ai ni a hpang
hkan ai ni jeyang hkrum na re. N se n sa, ngang gayut, kyanglailen hten za ai hku asak hkrung ai ni mung jeyang hkrum nare. Dai majaw, Yesu Hkristu jaw ya ai hkye hkrang la hkrumsai asak hkrung lam hpe, ngang ngang kang kang makawpmaga let asak hkrung ra ai ngu ngun jaw ai mungga rai ngaai.
**********
- 181 -- 184 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
90 lapran ka ai re ngu, chyum sara malawng tsun ma ai. Kaai shara gaw, II Petru 2 hte Yuda 1:4:6 ram ram bung ai hpemahta nna, II Petru hpe ka ai Roma mare kaw sha, Yuda ashagun dat ai laika hpe ka ai re ngu chyum sara ni tsun maai 54
is evil). Yesu Hkristu mung shinggyim hkum shan hte re ai ware majaw Karai n re ngu kam ma ai).
3) Docetists ni mung, Yesu Hkristu gaw Karai majing she re,shinggyim masha majing n re Shinggyim masha zawn shadan
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
93/107
ai.
Laika Ka Ra Wa Ai Mabyin (Occasion)
Yuda gaw, Hkristan ni mung masa hku zingri hkrum aiaten hte sara masu ni a sharin shut ai lam ni law law nga waai hte maren, Hkristan ni hpe lam shadam ai, makam masham
hta na yit kataw shangun ai lam ni law wa ai hpe mu ai majaw,ndai laika hpe ka ai rai nga ai.
1) Karai Kasang a lak san chyeju (Gods grace) hpe gyithkang ai lam yawng kaw na lawt sai, dai lawt lu ai lam gawtinang kam ai mai galaw sai, ngu lachyum htai la ai hte ngangkayut ai (1: 4), hkum shan hpe awu asin di ai (1:8),tinanghkum hpe jahten shabyak ai (1:10), lam ni hta asak hkrung ai
ni nga wa ai.
2) Lamu kasa ni hte Yesu Hkrsitu a daru magam hpungshingkang hpe, Gnosticism ni a makam hte kapyawn nna,ningdang ai lam ni nga wa ma ai ( Gnostic ni gaw Lamu kasani gaw Karai Kasang a hpan da ai lam hta lit la ai ni re.Shanhte gaw, ndai jum lu ai hkum hkrang gaw, hkra lu, mu lu
ai hkrang mungkan hte seng ai ni re majaw, wenyi lam hkuchyoi pra san seng lam nau n nga sai ngu kam ma ai (matter
shinggyim masha majing n re. Shinggyim masha zawn shadandan ai sha re ngu tsun sharin ma ai.
Lahta na lam ni hpe shading sharai ya ra wa ai majaw,laika ka ra wa ai lam rai nga ai.
Laika Ka Ai A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)
Mungkan ting hta bra hkawm nga ai Israel amyu 12hpang de ka ai re. 1) Zingri zingrat hte ruyak tsinyam amyu
myu hkrum nga ai hpung masha ni hpe n gun atsam jaw namatu.
2) Sara masu ni a sharin shut ai hpe ninghkap let, kasa nisharin lai wa sai lam ni hta kam sham manoi manat nna asak
hkrung lu na matu ka ai re.
Malawm Ni (Contents)
1. Shakram ga (1:1)2. Makam masham hte hpaji byeng ya a lam
(1:2-8)
3. Matsan ai hte sut gan lu su ai lam (1:9-11)4. Arung alau hte chyam dinglik ai lam (1:12-18)5. Na la ai hte ta tut hkan namg hkan sa ai lam
(1:19-27)6. Shada ginghka hkat ai lam n nga hkra sadi jaw ai
lam (2:1-13)
- 182 - - 183 -
54 Eh Wah , New Testament Introduction, Lecture Note fot B.Th course,
Myanmar Institute of Theology,Insein, 1993. P. 44.
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
94/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
95/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
96/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
97/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
Ka Ai Shara hte Shaning (Place & Date)
Kasa Yawhan ka ai re ngu hkam la ai ni gaw, A.D 90-95 ning laman, Ehpesu mare e Kasa Yawhan ka ai re ngu
hkai ma ai.Asak kaba sai hpung myit su Yawhan ka ai nguhk l i i A D 96 100 d h A i M i ( h)
ai. Yesu du sa ai gaw, Nat a amu bungli hpe sharun jahtenkau na matu re. (3:8). Dai majaw, Karai Kasang a kashu kashani gaw dinghpring ai amu galaw ai hte, kahpu kanau hpe tsawra ra ai (3:10). Teng man ai lam a wenyi hte, lam shadam aiwenyi hpe chye ginhka nna, asak hkrung ra ai (4:6). Yesu hpe
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
98/107
hkam la ai ni gaw A.D 96-100 daram hta Asai Maina (sh)Ehpesu mare kaw ka ai re ngu, hkai ma ai.
Kadai Ni Hpang De Ka Ai ( Recipients)
Kadai ni hpang de ka ai ngu ai hpe I Yawhan hta n mu
lu ai. Rai tim, sharin shut ai sara masu ni a hkalem ai hte lamyit shangun ai lam ni hkrum hkra nga ai, Ehpesu mare makaugrup yin hta nga ai nawku hpung ni hpang de ka ai re nguchyum ninghkrin ni sawn la ma ai.55
Laika Ka Ra Wa Ai Mabyin ( Occasion):- Docetists nguai {Gnostics zawn re ai myit sawn ningchyoi (Philosophy)} ni,
kam sham ai hpung masha ni hpe shut shai ai hku hkan sharinhkawm nga ai aten re. Dai ni gaw, Karai Kasang a lam hpegrai chye chyang kungkyang ai ni ngu hkam la ma ai. Shanhtegaw (1) Machye machyang lam hta myit nyan jahtoi ya hkrum
sai ni, (2) Teng man ai lam hpe chye ai ni (3) Karai Kasanghte tut nawng wenyi hku matut mahkai nga ai ni (4) yubakmara kaw na lawt kawt ai ni ngu hkam la ma ai. Bai nna,
shanhte gaw Yesu a shinggyim hkum majing dagraw ai hpe nkam ma ai. Yesu gaw shinggyim masha majing n re, shinggyimmasha hkrang hku shadan dan ai lam she re ngu, kam ma
- 193 -- 196 -
n yin la ai wenyi shagu gaw, Karai Kasang kaw na rai nga ai
n rai (4:3). Hkristan ni gaw, tsaw ra myit hte asak hkrung ra ai,hpa majaw nga yang tsaw ra myit gaw Karai Kasang kaw narai nga ai hte, tsaw ra myit rawng ai wa kadai rai ti ti mungKarai Kasang kaw na shangai wa sai hte Karai Kasang hpechye chyang nga ai. (4:7-8).
Karai Kasang gaw shi a myit ra ai hku hte maren anhtehpyi ai hpa hpe rai ti mung madat ya nga ai lam hkrak kam
sham ai myit masin hte Karai Kasang kaw sit shang yang shimadat mara ya nga ai (5:14-15). Hkristan ni gaw, masu aikarai ni hpe koi ra ai sha n-ga, teng man ai Karai Kasang hten htum n wai asak rai nga ai Yesu Hkristu hte langai sha tainna asak hkrung nga ra ai ni re ngu ai hpe tut dum hprang
nga ga, ngu ai mungga rai nga ai.
**********
55 Paul Enns, The Moddy Handbook of Theology (Chicago: Moody Press,
1989), P.135.
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
99/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
YAWHAN
mi kaw, Diotrihpi ngu ai hpung myitsu wa gaw tengman aihku hkaw tsun ai Hkristan ni hpe hpung kata n jashawn wu ai.Dai ni hpe Yawhan (Yawhan a shagun dat ai laika ka ai hpungkawa) a dat kasa ni re ngu nna, hkap ninghkap hkap di wu ai.
Dai majaw, Yawhan gaw dai hpung a kaga ningbaw langairai nga ai Geu hpe teng man ai lam hku hkaw hkawm ai
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
100/107
- 197 -- 200 -
YAWHANA
SHAGUN DAT AI LAIKALAHKAWNG
(The Second Letter Of John)
Laika Ka Ai Wa (The Auhtor)
Hpungsalang Yawhan ka ai re ( II YAwhan 1:1).
Ka Ai Shara hte Shaning (Place & Date)
A.D 96-100 daram hta Asia Minor (sh) Ehpesu mare
kaw ka ai re ngu hkai ma ai.
Kadai Ni Hpang De Ka Ai ( Recipients)
Lata la hkrum ai Majan hte shi a kashu kasha ni hpangde ngu nna, buga hpung langai mi hte de a hpung masha nihpang de ka dat ai laika re (1:1).
rai nga ai Geu hpe, teng man ai lam hku hkaw hkawm ai
Hkristan ni hpe daw jau na matu ka ai rai nga ai.
Laika Ka Ai A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)
Hpung langai ngai de ka ai n re ai sha, Geu ngu ai
hpung salang wa hpang de ka ai re. Diotrihpi ngu ai wa hpekoi kau na matu hte Hkristan hpu nau ni hpe karum shingtau
na matu n gun jaw ka ai lam rai nga ai.
Malawm Ni (Contents)
1. Ga Nhpaw (1-4)
2. Gewu hpe shakawn ai lam (5-8)3. Demetri hpe shakawn ai lam (11-12)4. Ga Hpung dim (13-15).
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Hkristan ni galaw ang ai manam daw ai lam hta Geu
wa sharawng awng let gun hpai ai hpe shakawn let, teng manai kabu gara shi ga hkaw tsun hkawm ai ni hpe tsaw ra myithte daw jau ra ai, ngu ai mungga rai nga ai.
**********
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
Laika Ka Ra Wa Ai Mabyin ( Occasion)
Shut shai ai hku sharin ai sara masu ni kam sham aihpung masha ni a dum nta ni hkan gawan hkawm let, Yesu
Hkristu gaw masha hkum shan hpe dagraw nna du sa ai n rengu sharin hkawm nga ai majaw hpung masha ni hpe sadi YAWHAN
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
101/107
- 198 - - 199 -
ngu, sharin hkawm nga ai majaw, hpung masha ni hpe sadi
jaw tsun shadum na matu ka ai rai nga ai.
Laika Ka Ai A Yaw Shada Ai Lam (Purpose)
Hpung masha shada tsaw ra myit hte daw jau ra ai
lam hte, hkalem hkalau ai antihkrsitu ni hpe n hkap la na lamsadi jaw ai hku nna ka dat ai laika re.
Malawm Ni (Contents)1. Ga nhpaw (1:1-3)2. Tsaw ra myit she ahkyak ai lam (1:4-6)3. Shut shai ai makam hte sharin achyin ai lam ni hpe
sadi na lam (1:7-11)4. Ga Hpungdim (1:12-13).
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Yesu Hkristu gaw masha a hkum shan hpe dagrawnna, du sa ai hpe, ndang kau ai, hkalem ai masha ni g awantihkristu re (1:7). Masu ai sara ni hte shanhte a sharin achyin
ai lam ni hpe koi kau ra ai. Hpung masha ni g aw shada tsawra nga ra ai (1:5). Hkristu a sharin shaga ai lam hpe, tawt laiai hte n hkan nang ai wa kadai rai ti mung, Karai Kasang hten seng nga ai. Hkan nang hkan sa ai ni sha Kawa yan Kashahte seng nga ai (1:9) ngu ai mungga re.
**********
YAWHANA
SHAGUN DAT AI LAIKA
MASUM(The Third Letter of John)
Laika Ka Ai Wa (The Auhtor)
Hpung kawaYawhan ka ai re.
Ka Ai Shara Hte Shaning (Place & Date)
A.D 90-95 ning laman hta Ehpesu mare hta e ka ai re
ngu nna chyum ninghkrin ni sawn la ma ai.
Laika Ka Ra Wa Ai Mabyin ( Occasion)
Shut shai ai hku sharin ai sara masu ni law law, hpungmasha ni a nta hkan gawan hkawm let hkaw tsun nga ai zawn,teng man ai makam masham hte hkrak rai sharin achyin
hkawm ai Hkristan ni mung nga ma ai. Nawku hpung langai
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
YAWHAN
7. Karai Kasang a sindawng kahtet rawng ai gawm 7 (16:1-21)
8. Babylon Mare hten za na lam hte, tsadan hte salung salani hkrat sum na lam ( 17:1-20:10)
9. Hpang jahtum na tara jeyang na lam (20:11-15)10 Sumsing nnan mungkan nnan Yerusalem mare nnan
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
102/107
- 201 -- 204 -
YAWHANA
SHINGRAN LAIKA(The Revelation to John)
Laika Ka Ai Wa (The author)
1:1,4:9, 22:8 ni hta Yawhan ngu ai wa ka ai re ngu nna
tsun da nga ai. Rai tim, Kasa Yawhan i? (sh) asak kaba saihpung salang Yawhan i? (sh) kaga Yawhan i? ngu ai hpe
hkrak tup n tsun da ai.Matsun maroi hku hkringhtawng hkan nna hkai hkrat
wa ai ni gaw, kasa Yawhan ka ai re nga ma ai. Rai tim, chyumninghkrin n kau mi gaw shingran laika hta (1) Yesu Hkristu a
shinggyim hkum hkrang dagraw ai shaloi na asak hkrung lamhte seng nna kachyi myi pyi n rawng ai (2) Yawhan laika htegrammar, styles, ideas ni shai ai. Dai majaw Kasa Yawhan
ka ai n re. Dai majaw Asia Minor kaw nga ai Hkristan ni htehku hkau ai asak kaba sai hpung salang Yawhan madaw sheka ai re nga ma ai.
10. Sumsing nnan, mungkan nnan, Yerusalem mare nnan
(21:1-22:5)11. Yesu bai yu wa na lam (22:6-17)12. Ga hpungdim (22:18-21).
Karai Masa Mungga (Theological Message)
Shingran laika gaw kumla masat ni hte Karai Kasang
hte tsadan, Meshia hpe kam sham ai Hkristan ni hte Romahkawhkam ni a lapran na mang hkang lam ni hpe gum waihku ka sang lang da ai laika rai nga ai. Karai Kasang gawshi a daru magam hpung shingkang hte shinggyim masha nia labau, galaw gun hpai ai magam bungli yawng a ntsa up
hkang nga ai. Tsadan hte tsadan a magam bungli galaw aimung up hkaw hkam ni Karai Kasang yaw shada ai lam hpegumlau dang kau lu na n rai. Karai Kasang gaw n hkru n hkraai hku galaw ai ni a lapran kaw magam bungli galaw let,jahtum e shi a hpung shingkang hpe shadan shadawng aiKarai rai nga ai. Dai majaw Karai Kasang a daru magamhpung shingkang gaw Hkristan ni a matu zingri zingrat lapranhta myit mada shara hte awng dang lam lu la na, n-gun rai
nga ai.Yesu Hkristu gaw yawng mayawng hpe yu lahku up
hkang nga ai wa re. Hkungga sat nawng kau hkrum ai sagukasha zawn si hkam nna, yubak mara a palen kaw na awngdang ai wa re. Si hkrung si htan a ntsa e mung, si hkrung si
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
103/107
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
104/107
GA SHAKA NINGNAN GINSHI GA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
105/107
- 206 - - 207 -
GA SHAKA NINGNAN GINSHIGA SHAKA NINGNAN GINSHI
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
106/107
- 209 -
- 240 5
-
8/10/2019 Ga Shaka Ningnan Ginshi
107/107