g lden z. omurtag - marmara...

Doç.Dr. Gülden Z. OmurtagMarmara ÜniversitesiEczacılık Fakültesi

Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı

Doç.Dr. Gülden Z. OmurtagMarmara ÜniversitesiEczacılık Fakültesi

Farmasötik Toksikoloji Anabilim Dalı

07.09.2007Samsun07.09.200707.09.2007SamsunSamsun

Doç.Dr. Gülden Z. OmurtagMarmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi

Doç.Dr. Gülden Z. OmurtagDoç.Dr. Gülden Z. OmurtagMarmara Üniversitesi Eczacılık FakültesiMarmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi

222

Sunu PlanıSunu Planı

� Ülkemizdeki Ara ştırmalar� Mikotoksinler� Aflatoksinler� Fumonisinler� Trikotesenler� Okratoksin A� Zearalenon� Sınır Değerler

� Ülkemizdeki Ara ştırmalar� Mikotoksinler� Aflatoksinler� Fumonisinler� Trikotesenler� Okratoksin A� Zearalenon� Sınır Değerler




333

Hububat ve Hububat Ürünleri ile Yemlerde Mikotoksinlerle Đlgili Ülkemizde Yapılmı ş Çalışmalar

Hububat ve Hububat Ürünleri ile Yemlerde Mikotoksinlerle Đlgili Ülkemizde Yapılmı ş Çalışmalar

1. Duru ve Şahin, Mikrobiyol. Bul ., 13, 371, 1979 (AF)2. Şanlı, Ceylan, Kaya, A.Ü. Vet.Fak.Derg., 29, 473, 1982 (AF)3. Özay and Heperkan, Mycotoxin Res ., 581, 1989 (AF, STE, OTA)4. Sungur ve Pamuk, Türk Hij. Den. Biyol. Dergisi , 46, 69, 1989 (AF)5. Acet, Demet, Tuncer, Co şkun, Tra ş, Ağaçdelen, Selçuk Üniv. Vet. Fak. Derg ., 5, 37,

1989 (ZEA)6. Tayfur, Doktora Tezi , 1991 (AF, OTA)7. Özkazanç, Russel-Sin, Şanlı, Kaya, A.Ü. Vet.Fak.Derg., (AF, T-2 Toksin)8. Peker, Atakul, Akdo ğan, Az, Vahapo ğlu, Chimica Acta Turcica , 22,103, 1994 (AF)9. Kaya, Şanlı, Yarsan, Özsoy, Akkaya, Bilgili, Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi , 8,

59, 1996 (AF)10. Nizamlıo ğlu, Veterinarium , 7, 42, 1996 (AF)11. Akar, Sarı, Akba ş, Sekkin, Kum, Bornova Vet. Kont. Ara şt. Enst. Derg ., 24, 15, 1999

(FB1)12. Doğan ve Bayezıt, Kafkas Üniv. Vet.Fak.Derg ., 5, 63, 1999 (AF)13. Karagözlü ve Karapınar, Turk J. Biol., 24, 561, 2000 (OTA)14. Arıcı, Gümü ş, Atansay, Turan, Kuba ş, Gaytancıo ğlu , 2nd Int.Sym. On New

Technologies for Environmental Monitoring and Agro- Application , 446, 2000 (AF)

1. Duru ve Şahin, Mikrobiyol. Bul ., 13, 371, 1979 (AF)2. Şanlı, Ceylan, Kaya, A.Ü. Vet.Fak.Derg., 29, 473, 1982 (AF)3. Özay and Heperkan, Mycotoxin Res ., 581, 1989 (AF, STE, OTA)4. Sungur ve Pamuk, Türk Hij. Den. Biyol. Dergisi , 46, 69, 1989 (AF)5. Acet, Demet, Tuncer, Co şkun, Tra ş, Ağaçdelen , Selçuk Üniv. Vet. Fak. Derg ., 5, 37,

1989 (ZEA)6. Tayfur, Doktora Tezi , 1991 (AF, OTA)7. Özkazanç, Russel-Sin, Şanlı, Kaya, A.Ü. Vet.Fak.Derg., (AF, T-2 Toksin)8. Peker, Atakul, Akdo ğan, Az, Vahapo ğlu, Chimica Acta Turcica , 22,103, 1994 (AF)9. Kaya, Şanlı, Yarsan, Özsoy, Akkaya, Bilgili, Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi , 8,

59, 1996 (AF)10. Nizamlıo ğlu, Veterinarium , 7, 42, 1996 (AF)11. Akar, Sarı, Akba ş, Sekkin, Kum, Bornova Vet. Kont. Ara şt. Enst. Derg ., 24, 15, 1999

(FB1)12. Doğan ve Bayezıt , Kafkas Üniv. Vet.Fak.Derg ., 5, 63, 1999 (AF)13. Karagözlü ve Karapınar, Turk J. Biol., 24, 561, 2000 (OTA)14. Arıcı, Gümü ş, Atansay, Turan, Kuba ş, Gaytancıo ğlu , 2nd Int.Sym. On New

Technologies for Environmental Monitoring and Agro- Application , 446, 2000 (AF)




444

15. Sonal ve Oruç, Y.Y.Ü. Vet. Fak. Derg ., 11, 1, 2000 (AF, OTA, T-2 Toksin, ZEA, FB)16. Meşeci, Doktora Tezi , 2000 (OTA)17. Omurtag and Yazıcıo ğlu, J. Environ Sci. Health, Part B , 35, 797, 2000 (T-2 Toksin)18. Sencer, Doktora Tezi , 2001 (FB)19. Omurtag and Yazıcıo ğlu, Food Addit. Contam ., 18, 844, 2001 (T-2 Toksin)20. Omurtag, J. Food Prot ., 64, 1072, 2001 (FB1, FB2)21. Şimşek, Demir, Arıcı, Mycotoxin-Workshop , 2002 (FB1)22. Omurtag, Atak, Keskin, Ersoy, Acta Pharm. Turcica , 44, 11, 2002 (AF)23. Omurtag and Beyo ğlu , Food Addit. Contam ., 20, 405, 2003 (DON)24. Gürsoy ve Biçici, Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2003 (AF, DON, T-2 Toksin,

ZEA)25. Gümüş, Arıcı, Demirci, Journal of Institute of Brewing , 110,146, 2004 (OTA)26. Baydar, Engin, Girgin, Aydın, Şahin, Ann Agric Environ Med , 12, 193, 2005 (AF,

OTA)27. Uçkun ve Yıldız, 2. Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2005 (FUM, DON)28. Demir, Şimşek, Arıcı, 2. Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2005 (FB1)29. Tozan, Omurtag, Omurtag, 6th International Congress of Turkish Society of

Toxicology , 2006 (NIV)30. Giray, Girgin, Engin, Aydın, Sahin, Food Control , 2007 (AF)31. Omurtag, Tozan, Sirkecio ğlu, Kumbaracı, Rollas, Food Control , 18, 970, 2007

(DAS)

15. Sonal ve Oruç, Y.Y.Ü. Vet. Fak. Derg ., 11, 1, 2000 (AF, OTA, T-2 Toksin, ZEA, FB)16. Meşeci, Doktora Tezi , 2000 (OTA)17. Omurtag and Yazıcıo ğlu, J. Environ Sci. Health, Part B , 35, 797, 2000 (T-2 Toksin)18. Sencer, Doktora Tezi , 2001 (FB)19. Omurtag and Yazıcıo ğlu, Food Addit. Contam ., 18, 844, 2001 (T-2 Toksin)20. Omurtag, J. Food Prot ., 64, 1072, 2001 (FB1, FB2)21. Şimşek, Demir, Arıcı, Mycotoxin-Workshop , 2002 (FB1)22. Omurtag, Atak, Keskin, Ersoy, Acta Pharm. Turcica , 44, 11, 2002 (AF)23. Omurtag and Beyo ğlu , Food Addit. Contam ., 20, 405, 2003 (DON)24. Gürsoy ve Biçici, Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2003 (AF, DON, T-2 Toksin,

ZEA)25. Gümüş, Arıcı, Demirci, Journal of Institute of Brewing , 110,146, 2004 (OTA)26. Baydar, Engin, Girgin, Aydın, Şahin, Ann Agric Environ Med , 12, 193, 2005 (AF,

OTA)27. Uçkun ve Yıldız, 2. Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2005 (FUM, DON)28. Demir, Şimşek, Arıcı, 2. Ulusal Mikotoksin Sempozyumu , 2005 (FB1)29. Tozan, Omurtag, Omurtag, 6th International Congress of Turkish Society of

Toxicology , 2006 (NIV)30. Giray, Girgin, Engin, Aydın, Sahin, Food Control , 2007 (AF)31. Omurtag, Tozan, Sirkecio ğlu, Kumbaracı, Rollas, Food Control , 18, 970, 2007

(DAS)




555

MĐKOTOKS ĐNLERMĐKOTOKS ĐNLER

Mikotoksin nedir?

Mikozis nedir?

Mikotoksikozis nedir?




666

� Ortaçağ’da “Saint Anthony Ateşi” olarak bilinen ergotizmAvrupa’da patlak vermiş, Claviceps purpurea’nın çavdar vediğer hububatta oluşturduğu ergot toksini binlerce insanınhastalanmasına ve ölümüne neden olmuştur.

� Yine 2. Dünya Savaşı sırasında Orenburg kasabasında (Rusya), hasadı tamamlanamamış tahıllar kış boyunca kar altındakalmıştır. Tahılların bahar mevsiminde toplanıp gıda olarakkullanılması sonucunda; insanlarda ölüme yol açan AlimenterToksik Anemi (ATA) görülmüştür.

� Đngiltere’de 1960’da yemlerden dolayı kanatlılarda “Turkey X disease”

� Balkan Endemik Nefropatisi (BEN) (Okratoksin A)

�� Ortaçağ’daOrtaçağ’da “Saint Anthony “Saint Anthony AteşiAteşi”” olarakolarak bilinenbilinen ergotizmergotizmAvrupa’daAvrupa’da patlakpatlak vermişvermiş, , ClavicepsClaviceps purpureapurpurea’nın’nın çavdarçavdar vevediğerdiğer hububattahububatta oluşturduğuoluşturduğu ergot ergot toksinitoksini binlercebinlerce insanıninsanınhastalanmasınahastalanmasına veve ölümüneölümüne nedenneden olmuşturolmuştur..

�� YineYine 2. 2. DünyaDünya SavaşıSavaşı sırasındasırasında Orenburg Orenburg kasabasındakasabasında ((RusyaRusya), ), hasadıhasadı tamamlanamamıştamamlanamamış tahıllartahıllar kışkış boyuncaboyunca karkar altındaaltındakalmıştırkalmıştır. . TahıllarınTahılların baharbahar mevsimindemevsiminde toplanıptoplanıp gıdagıda olarakolarakkullanılmasıkullanılması sonucundasonucunda; ; insanlardainsanlarda ölümeölüme yolyol açanaçan AlimenterAlimenterToksikToksik AnemiAnemi (ATA)(ATA) görülmüştürgörülmüştür..

�� Đngiltere’de 1960’da yemlerden dolayı kanatlılarda Đngiltere’de 1960’da yemlerden dolayı kanatlılarda “Turkey X “Turkey X disease”disease”

�� Balkan Endemik NefropatisiBalkan Endemik Nefropatisi (BEN)(BEN) (Okratoksin A)(Okratoksin A)

TARĐHÇE

TARĐHÇE




777

Mikotoksinlerin Olu şumuMikotoksinlerin Olu şumuTarlada, hasatta ve depodaTarlada, hasatta ve depoda

– FĐZĐKSEL FAKTÖRLER• Nem (kurutma hızı, tekrar ıslanma, nisbi rutubet, s u aktivitesi)• Sıcaklık• Mekanik hasar• Hububatın karı ştırılması• Zaman

– KĐMYASAL FAKTÖRLER• CO2• O2• Havalandırma• Substrat yapısı• Kimyasal i şlemler (ilaçlama)

– BĐYOLOJ ĐK FAKTÖRLER• Bitki stresi• Zararlıların faaliyeti• Fungus enfeksiyonu• Bitki varyete farklılıkları• Fungal su ş farklılıkları

– FĐZĐKSEL FAKTÖRLER• Nem (kurutma hızı, tekrar ıslanma, nisbi rutubet, s u aktivitesi)• Sıcaklık• Mekanik hasar• Hububatın karı ştırılması• Zaman

– KĐMYASAL FAKTÖRLER• CO2• O2• Havalandırma• Substrat yapısı• Kimyasal i şlemler (ilaçlama)

– BĐYOLOJ ĐK FAKTÖRLER• Bitki stresi• Zararlıların faaliyeti• Fungus enfeksiyonu• Bitki varyete farklılıkları• Fungal su ş farklılıkları




888

Tarımsal ürünler: Bazı hububatlar (arpa, buğday, yulaf, mısır, çavdar v.b.)yağlı tohumlar (yer fıstı ğı, pamuk tohumu), sert kabuklu meyvalar (ceviz, badem, fındık), incir, üzüm gibi kurutulmu ş gıdalar, bazı baharat çe şitleri ve hayvan yemleridir.

Hayvansal ürünler: Süt ve süt ürünleri, yumurta, et ve et ürünleri

Tarımsal ürünler: Bazı hububatlar (arpa, buğday, yulaf, mısır, çavdar v.b.)yağlı tohumlar (yer fıstı ğı, pamuk tohumu), sert kabuklu meyvalar (ceviz, badem, fındık), incir, üzüm gibi kurutulmu ş gıdalar, bazı baharat çe şitleri ve hayvan yemleridir.

Hayvansal ürünler: Süt ve süt ürünleri, yumurta, et ve et ürünleri

Mikotoksinlerin ürünlerde da ğılımıMikotoksinlerin ürünlerde da ğılımı




999

Hububatlarda ve Yemlerde MikotoksinlerHububatlarda ve Yemlerde Mikotoksinler




101010

AFLATOKS ĐNLERAFLATOKS ĐNLER

Aflatoksin nedir?– Akut, subakut ve kronik toksik etkileri

Aflatoksin nedir?– Akut, subakut ve kronik toksik etkileri




111111

Aflatoksinlerle Akut ve Subakut ZehirlenmeAflatoksinlerle Akut ve Subakut Zehirlenme

Akut zehirlenmeler

• Đnsanlarda aflatoksinin oral yolla alınmasına ba ğlı olarak akut hepatitis ile sonuçlanmı ştır.

• Hayvanlarda ise genellikle belirti göstermeksizin 72 saat içinde ölümle sonuçlanır ya da anoreksi belirtileri, depresyon, ataksi, dispne, anemi ve hemorajiler şeklinde görülebilir.

Akut zehirlenmeler

• Đnsanlarda aflatoksinin oral yolla alınmasına ba ğlı olarak akut hepatitis ile sonuçlanmı ştır.

• Hayvanlarda ise genellikle belirti göstermeksizin 72 saat içinde ölümle sonuçlanır ya da anoreksi belirtileri, depresyon, ataksi, dispne, anemi ve hemorajiler şeklinde görülebilir.




121212

Karaci ğerde solgun bir görünüm, nekroz odakları, yağ birikimleri, safra kanallarında proliferasyon ve loblarda atrofik de ğişmeler göze çarpar.

Subakut olarak hepatotoksik semptomlara ilaveten sarılık, hematom, gastroenteritis önemlidir.

Karaci ğerde solgun bir görünüm, nekroz odakları, yağ birikimleri, safra kanallarında proliferasyon ve loblarda atrofik de ğişmeler göze çarpar.

Subakut olarak hepatotoksik semptomlara ilaveten sarılık, hematom, gastroenteritis önemlidir.




131313

Aflatoksinlerin Toksik EtkileriAflatoksinlerin Toksik Etkileri• Kronik aflatoksikozisin insanlarda ve evcil

hayvanlarda beslenme veya maruziyet sonrasında ortaya çıkabilecek etkileri

• Hepatotoksik• Hepatokarsinojenik• Nefrotoksik• Mutajenik etkiler• Teratojenik etkiler• Đmmun sistem faaliyetinin yava şlaması ya da

durması• Besin maddelerinden yararlanımın azalması• Yaralanmaya kar şı duyarlılık şeklinde sıralanabilir

• Kronik aflatoksikozisin insanlarda ve evcil hayvanlarda beslenme veya maruziyet sonrasında ortaya çıkabilecek etkileri

• Hepatotoksik• Hepatokarsinojenik• Nefrotoksik• Mutajenik etkiler• Teratojenik etkiler• Đmmun sistem faaliyetinin yava şlaması ya da

durması• Besin maddelerinden yararlanımın azalması• Yaralanmaya kar şı duyarlılık şeklinde sıralanabilir




141414

AF’ler

• enerji, karbonhidrat, nükleik asit ve protein metabolizmasına etki ederler.

• kemiklerin dayanıklılı ğının azalmasına neden olurlar.

• hemorajik lezyonlara neden olur.

• Uluslararası Kanser Ara ştırma Örgütü (IARC) AF B 1’i Grup I karsinojenik madde olarak sınıflandırmı ştır.

AF’ler AF’ler

• enerji, karbonhidrat, nükleik asit ve protein metabolizmasına etki ederler.

• kemiklerin dayanıklılı ğının azalmasına neden olurlar.

• hemorajik lezyonlara neden olur.

• Uluslararası Kanser Ara ştırma Örgütü (IARC) AF B1’i Grup I karsinojenik madde olarak sınıflandırmı ştır.




151515

Yem ve Yem Hammaddelerinin Korunmasına Yönelik Uygulamalar*

Yem ve Yem Hammaddelerinin Korunmasına Yönelik Uygulamalar*

Tarla Şartlarında Küflerin KontrolüKoruyucu maddelerin kullanılması (thiram, zineb vb) Gübreleme

Ürünün Hasat Edilmesi ve Kurutulması

Depolama Sırasında Yapılacak Uygulamalar (propiyonik asit, laktik asit, sorbik asit gibi maddelerin kullanılması)

Ürünün Taşınması Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar

Küflerin Kimyasal Yolla Kontrolü (amonyak, hidrojen peroksit, ozon, sodyum bisülfit, vb ayrıca hidrate sodyum kalsiyum aluminyum silikat, bentonit gibi bağlayıcı özellikte maddeler kullanılması)

*Kaya ve Yarsan, Ankara Ünive. Vet. Fak. Derg., 42(2): 111-122 1995

Tarla Şartlarında Küflerin KontrolüKoruyucu maddelerin kullanılması (thiram, zineb vb) Gübreleme

Ürünün Hasat Edilmesi ve Kurutulması

Depolama Sırasında Yapılacak Uygulamalar (propiyonik asit, laktik asit, sorbik asit gibi maddelerin kullanılması)

Ürünün Taşınması Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar

Küflerin Kimyasal Yolla Kontrolü (amonyak, hidrojen peroksit, ozon, sodyum bisülfit, vb ayrıca hidrate sodyum kalsiyum aluminyum silikat, bentonit gibi bağlayıcı özellikte maddeler kullanılması)

*Kaya ve Yarsan, Ankara Ünive. Vet. Fak. Derg., 42(2): 111-122 1995




161616

Fusarium MikotoksinleriFusarium Mikotoksinleri

• Fumonisinler, Fusarium moniliforme (F. verticillioides ), Fusarium proliferatum , F. subglutinans, F. anthophilum,

• F. dlamini, F. napiforme, F. nygamai gibi Fusarium türleri tarafından sentezlenen bir mikotoksin grubudur.

• Fumonisinlerin

A1, A2, B1, B2, B3, B4, C1, C4

gibi çe şitleri vardır.

• En sık rastlananı B tipidir

• Fumonisinler, Fusarium moniliforme (F. verticillioides ), Fusarium proliferatum , F. subglutinans, F. anthophilum,

• F. dlamini, F. napiforme, F. nygamai gibi Fusarium türleri tarafından sentezlenen bir mikotoksin grubudur.

• Fumonisinlerin

A1, A2, B1, B2, B3, B4, C1, C4

gibi çe şitleri vardır.

• En sık rastlananı B tipidir




171717

FUMONĐSĐNLERĐN VE TRĐKOTESENLER ĐN ÜRÜNLERDE DAĞILIMI

FUMONĐSĐNLERĐN VE TRĐKOTESENLER ĐN ÜRÜNLERDE DAĞILIMI

• Tahıl ve tahıl ürünleri– Mısır, mısır unu, corn flakes, mısır çerezi, mısır ekmeği, vb.,– Buğday, buğday unu, bulgur– Pirinç, pirinç unu, – Yulaf ezmesi

• Hayvan yemleri,• Biralar• Tıbbi ve bitkisel çaylar• Bakliyat

– Soya fasulyesi

• Tahıl ve tahıl ürünleri– Mısır, mısır unu, corn flakes, mısır çerezi, mısır ekmeği, vb.,– Buğday, buğday unu, bulgur– Pirinç, pirinç unu, – Yulaf ezmesi

• Hayvan yemleri,• Biralar• Tıbbi ve bitkisel çaylar• Bakliyat

– Soya fasulyesi




181818

FUMONĐSĐNLERĐN Toksik EtkileriFUMONĐSĐNLERĐN Toksik Etkileri

• ĐNSANLARDA– Kanser promoteri

• HAYVANLARDA– ELEM– PPE– Kanser – Hepatotoksik ve Hepatokarsinogenik

• ĐNSANLARDA– Kanser promoteri

• HAYVANLARDA– ELEM– PPE– Kanser – Hepatotoksik ve Hepatokarsinogenik




191919

YBSK ile FUMON ĐSĐN B1 ve B2 tayiniYBSK ile FUMON ĐSĐN B1 ve B2 tayini• GEREÇ:

– Marmara Bölgesi’nden toplanan 161 adet tahıl ve tahıl ürünü örneği,

– Đstanbul’da piyasadan toplanan 115 adet tıbbi ve bitkisel çay örneği.

– Karadeniz Bölgesi’nden toplanan 78 adet tıbbi bitki örneği• YÖNTEM:

– Fluoresans detektörlü yüksek basınçlı sıvı kromatografisi

• GEREÇ: – Marmara Bölgesi’nden toplanan 161 adet tahıl ve tahıl ürünü

örneği,

– Đstanbul’da piyasadan toplanan 115 adet tıbbi ve bitkisel çay örneği.

– Karadeniz Bölgesi’nden toplanan 78 adet tıbbi bitki örneği• YÖNTEM:

– Fluoresans detektörlü yüksek basınçlı sıvı kromatografisi

• OMURTAG, G.Z. (2001): Determination of Fumonisin B1 and B2 in Corn and Corn-Based Products by HPLC, J. Food Prot., 64(7), 1072-1075.

• OMURTAG, G.Z., and YAZICIOĞLU, D. (2004): Determination of Fumonisin B1 and B2 in Herbal Tea and Medicinal Plants in Turkey by HPLC, J. Food Prot., 67(8), 1782-1786.

• DUMLU M.U., ve OMURTAG, G.Z. : Karadeniz Bölgesi’nin Bazı Tıbbi Bitkilerinde Fumonisin B1 ve B2 Miktarlarının YBSK ile Araştırılması, XIIth IUPAC International Symposium on Mycotoxins and Phycotoxins, Đstanbul (25 Mayıs 2007)




202020

Toplam 161 örneğin 22 sinde (%13.66) FB1 (0.25-2.66 ppm) saptandı.

Mısır unu 1/3 0/3 Giresuna,b 2.66

ve




212121

kromatogramlarkromatogramlarStandartFB1 ve FB2

Standart FB1 ve FB2

ile tahıl örneği

Tıbbi çay örneği




222222




232323

Isırgan otu 1/1 0/1 Kuzey Anadolum 1.487

Toplam 115 örneğin 2 sinde (%1.74) FB1 (0.160-1.487 ppm) saptandı.




242424

• Karadeniz Bölgesinde’ki evlerden 78 adet tıbbi bitki örneğiNane (Mentha piperita); defne (Laurus nobilis); papatya (Anthemis sp.); kuşburnu (Rosa sp.); ıhlamur (Tilia sp.); ısırgan otu (Urtica sp.); kekik (Oryganum sp.); kişniş(Coriandrum sativum); fesleğen (Ocimum bacilicum); sarıkantaron (Hypericum perforatum); gelincik (Papaver rhoeas); böğürtlen (Rubus sanctus); hatmi (Althea officinalis); at kuyruğu (Equisetum arvense)

• Karadeniz Bölgesinde’ki evlerden 78 adet tıbbi bitki örneğiNane (Mentha piperita); defne (Laurus nobilis); papatya (Anthemis sp.); kuşburnu (Rosa sp.); ıhlamur (Tilia sp.); ısırgan otu (Urtica sp.); kekik (Oryganum sp.); kişniş(Coriandrum sativum); fesleğen (Ocimum bacilicum); sarıkantaron (Hypericum perforatum); gelincik (Papaver rhoeas); böğürtlen (Rubus sanctus); hatmi (Althea officinalis); at kuyruğu (Equisetum arvense)

• FB1 3 örnekte (kekikte 0.125, nanede 0.125, 0.256 mg/kg)• FB2 hiçbir örnekte

• FB1 3 örnekte (kekikte 0.125, nanede 0.125, 0.256 mg/kg)• FB2 hiçbir örnekte




252525

TRĐKOTESENLERTRĐKOTESENLER

• Fusarium• Myrothecium• Trichothecium• Stachybotrys• Cephalosporium• Verticimonosporium gibi

fungal genuslara ait türlerin sentezlediği toksik kimyasal maddelerdir.

• Fusarium• Myrothecium• Trichothecium• Stachybotrys• Cephalosporium• Verticimonosporium gibi

fungal genuslara ait türlerin sentezlediği toksik kimyasal maddelerdir.




262626




272727

T-2 ToksinT-2 Toksin• Fusarium sporotrichioides, F. poae, • F. equiseti, F. acuminatum, F. lateritium, • F. roseum, F. solani, F. tricinctum, • F. nivale, F. oxysporum, F. rigidisculum

• Fusarium sporotrichioides, F. poae, • F. equiseti, F. acuminatum, F. lateritium, • F. roseum, F. solani, F. tricinctum, • F. nivale, F. oxysporum, F. rigidisculum

DeoksinivalenolDeoksinivalenol• Fusarium graminearum (Gibberella zea ) ,• F. culmorum, F. roseum

• Fusarium graminearum (Gibberella zea ) ,• F. culmorum, F. roseum

DiasetoksisirpenolDiasetoksisirpenol• Fusarium poae, F. semitectum, F. moniliforme, F. oxy sporum, • F. acuminatum , F. sporotrichioides, F.graminearium, F. equiseti• F. tricinctum

• Fusarium poae, F. semitectum, F. moniliforme, F. oxy sporum, • F. acuminatum , F. sporotrichioides, F.graminearium, F. equiseti• F. tricinctum

NivalenolNivalenol• Fusarium graminearum• Fusarium culmorum• Fusarium graminearum• Fusarium culmorum




282828

Trikotesenlerin Toksik EtkileriTrikotesenlerin Toksik Etkileri

• Deri iritasyonu, • dermatit, • bulantı, • kusma, • inflamasyon, • anoreksi, • kanlı diyare, • hemoraji, • lökopeni ve anemi, ATA, • stakibotriyotoksikozis, • immun sistemde de ğişiklikler, • abortus, • DNA ve protein sentezi inhibisyonu

• Deri iritasyonu, • dermatit, • bulantı, • kusma, • inflamasyon, • anoreksi, • kanlı diyare, • hemoraji, • lökopeni ve anemi, ATA, • stakibotriyotoksikozis, • immun sistemde de ğişiklikler, • abortus, • DNA ve protein sentezi inhibisyonu




292929

� Đnsan ve hayvanda karaci ğer ve böbrek hasarı, mukoza ve deride soyulma, kan tablosunda bozukluk (mikrohipokromik a nemi, lökopeni, serum iyon konsantrasyonunda azalma). Hem orajik lezyonlar (mide, kalp, ba ğırsaklar, akci ğerler, mesane, karaci ğer ve böbrekler), üreme sisteminde bozukluklar ve immunos upresyon

� Çeşitli hayvan türleri ve de ğişik hücre tiplerinin kültürlerindesitotoksik etkiler

� Deride tahri ş, lokal nekroza yol açan inflamatuvar etki, özellik le kobay ve tav şanların derisine uygulamadan sonra deri nekrozu vekontakt dermatit

� Domuz, köpek ve kedide besin reddetme, GI yolda inf lamasyon, hemoraji, bulantı, ödem ve diyare, kemik ili ği depresyonu

� Yumurta üretiminde azalma, yumurta kabu ğunun incelmesi, yumurta a ğırlığı ve süt veriminde azalma, ölüm ve abortus

� Hayvanlarda protein sentezi inhibisyonu ve memeli h ücrelerinde klastojenik etkiler

� Teratojenik ve karsinojenik etkilerinin yanı sıra p ellegra

� Đnsan ve hayvanda karaci ğer ve böbrek hasarı, mukoza ve deride soyulma, kan tablosunda bozukluk (mikrohipokromik a nemi, lökopeni, serum iyon konsantrasyonunda azalma). Hem orajik lezyonlar (mide, kalp, ba ğırsaklar, akci ğerler, mesane, karaci ğer ve böbrekler), üreme sisteminde bozukluklar ve immunos upresyon

� Çeşitli hayvan türleri ve de ğişik hücre tiplerinin kültürlerindesitotoksik etkiler

� Deride tahri ş, lokal nekroza yol açan inflamatuvar etki, özellik le kobay ve tav şanların derisine uygulamadan sonra deri nekrozu vekontakt dermatit

� Domuz, köpek ve kedide besin reddetme, GI yolda inf lamasyon, hemoraji, bulantı, ödem ve diyare, kemik ili ği depresyonu

� Yumurta üretiminde azalma, yumurta kabu ğunun incelmesi, yumurta a ğırlığı ve süt veriminde azalma, ölüm ve abortus

� Hayvanlarda protein sentezi inhibisyonu ve memeli h ücrelerinde klastojenik etkiler

� Teratojenik ve karsinojenik etkilerinin yanı sıra p ellegra

T-2 Toksinin Toksik EtkileriT-2 Toksinin Toksik Etkileri




303030

YBSK ile T-2 Toksin TayiniYBSK ile T-2 Toksin Tayini

• GEREÇ– Đstanbul’dan 112 adet tahıl ve bakliyat örneği,– %13.3’ünde T-2 toksin saptandı

• YÖNTEM:– UV detektörlü YBSK

• GEREÇ– Đstanbul’dan 112 adet tahıl ve bakliyat örneği,– %13.3’ünde T-2 toksin saptandı

• YÖNTEM:– UV detektörlü YBSK

OMURTAG, G. Z., ve YAZICIOĞLU, D., (2000). "Determination of T-2 Toxin in Grain and Grain Products by HPLC and TLC", J. Environ. Sci. Health, Part B, 35(6), 797-807,

OMURTAG, G. Z., ve YAZICIOĞLU, D., (2001). "Occurence of T-2 Toxin in Processed Cereals and Pulses in Turkey Determined by HPLC and TLC", Food Addit. Contam., 18(9), 844-849,

OMURTAG, G. Z., ve YAZICIOĞLU, D., (2000). "Determination of T-2 Toxin in Grain and Grain Products by HPLC and TLC", J. Environ. Sci. Health, Part B, 35(6), 797-807,

OMURTAG, G. Z., ve YAZICIOĞLU, D., (2001). "Occurence of T-2 Toxin in Processed Cereals and Pulses in Turkey Determined by HPLC and TLC", Food Addit. Contam., 18(9), 844-849,




313131




323232

Deoksinivalenol’ün Toksik EtkileriDeoksinivalenol’ün Toksik Etkileri

� Besin reddi, � emesis, � klastogenik ve muhtemel tümör oluşturucu etki � hepatik glikojen tüketimi � kan glikoz konsantrasyonunda değişmeler � kilo kazancında ve besin yararlanımında azalma � embriyotoksik etki, � hematolojik bozukluklar, � immun disfonksiyon

� lipid peroksidasyonu

� Besin reddi, � emesis, � klastogenik ve muhtemel tümör oluşturucu etki � hepatik glikojen tüketimi � kan glikoz konsantrasyonunda değişmeler � kilo kazancında ve besin yararlanımında azalma � embriyotoksik etki, � hematolojik bozukluklar, � immun disfonksiyon

� lipid peroksidasyonu




333333

YBSK ile Deoksinivalenol TayiniYBSK ile Deoksinivalenol Tayini• GEREÇ

– Đstanbul’dan 83 adet tahıl ve bakliyat ürünü örneği• %7.23’ünde DON saptandı

– Đstanbul’dan 50 adet bira örneği• DON saptanamadı

• YÖNTEM:– UV detektörlü yüksek basınçlı sıvı kromatografisi

• GEREÇ– Đstanbul’dan 83 adet tahıl ve bakliyat ürünü örneği

• %7.23’ünde DON saptandı– Đstanbul’dan 50 adet bira örneği

• DON saptanamadı

• YÖNTEM:– UV detektörlü yüksek basınçlı sıvı kromatografisi

OMURTAG, G.Z., ve BEYOĞLU, D., "Occurence of Deoxynivalenol (Vomitoxin) in Processed Cereals and Pulses in Turkey ", Food Addit. Contam., 20(4), 405-409, (2003).

OMURTAG, G.Z., ve BEYOĞLU, D., "Occurence of Deoxynivalenol (Vomitoxin) in Beer in Turkey Detected by HPLC”, Food Control, Feb.; 18(2), 163-166, (2007).

OMURTAG, G.Z., ve BEYOĞLU, D., "Occurence of Deoxynivalenol (Vomitoxin) in Processed Cereals and Pulses in Turkey ", Food Addit. Contam., 20(4), 405-409, (2003).

OMURTAG, G.Z., ve BEYOĞLU, D., "Occurence of Deoxynivalenol (Vomitoxin) in Beer in Turkey Detected by HPLC”, Food Control, Feb.; 18(2), 163-166, (2007).




343434




353535

Diasetoksisirpenol’ün Toksik EtkileriDiasetoksisirpenol’ün Toksik Etkileri� Besin reddi, � emesis, � hemorajik bozukluklar (aplastik anemi)� ağırlık kaybı� sık ve kanlı defekasyon, diyare� ileum ve jejunum da dahil olmak üzere mukozalarda konjesyon� ciddi depresyon� letarji, hipotansiyon� lenfoid foliküler nekroz� immün sistem inhibisyonu� dil ucu ve tükrük bezlerinde hassasiyetle belirgin ağız lezyonları� alopezi

� Besin reddi, � emesis, � hemorajik bozukluklar (aplastik anemi)� ağırlık kaybı� sık ve kanlı defekasyon, diyare� ileum ve jejunum da dahil olmak üzere mukozalarda konjesyon� ciddi depresyon� letarji, hipotansiyon� lenfoid foliküler nekroz� immün sistem inhibisyonu� dil ucu ve tükrük bezlerinde hassasiyetle belirgin ağız lezyonları� alopezi




363636

YBSK ile Diasetoksisirpenol TayiniYBSK ile Diasetoksisirpenol Tayini

• GEREÇ– Đstanbul’dan 85 adet tahıl ve bakliyat ürünü örneği– DAS saptanamadı

• YÖNTEM– DAD detektörlü YBSK

• GEREÇ– Đstanbul’dan 85 adet tahıl ve bakliyat ürünü örneği– DAS saptanamadı

• YÖNTEM– DAD detektörlü YBSK

OMURTAG, G.Z., TOZAN, A., SĐRKECĐOĞLU, O., KUMBARACI V., ve ROLLAS, S. (2007). “Occurrence of Diacetoxyscirpenol (Anguidine) in Processed Cereals and Pulses in Turkey by HPLC”, Food Control, 18(8), 970-974, .

OMURTAG, G.Z., TOZAN, A., SĐRKECĐOĞLU, O., KUMBARACI V., ve ROLLAS, S. (2007). “Occurrence of Diacetoxyscirpenol (Anguidine) in Processed Cereals and Pulses in Turkey by HPLC”, Food Control, 18(8), 970-974, .




373737

• GEREÇ

– Đstanbul’dan 35 adet mısır ve mısır ürünü örneği

– NIV saptanamadı

• YÖNTEM

– DAD detektörlü YBSK

• GEREÇ

– Đstanbul’dan 35 adet mısır ve mısır ürünü örneği

– NIV saptanamadı

• YÖNTEM

– DAD detektörlü YBSK

YBSK ile Nivalenol TayiniYBSK ile Nivalenol Tayini

TOZAN, A., OMURTAG, P.S., ve OMURTAG, G.Z. "Determination Of Nivalenol In Corn And Corn Products By HPLC", 6th International Congress of Turkish Society of Toxicology, Antalya, (November 2-5, 2006).

TOZAN, A., OMURTAG, P.S., ve OMURTAG, G.Z. "Determination Of Nivalenol In Corn And Corn Products By HPLC", 6th International Congress of Turkish Society of Toxicology, Antalya, (November 2-5, 2006).




383838

ZearelenonZearelenon

• Fusarium culmorum,• F. graminearum, • F. oxysporum, • F. roseum

• Fusarium culmorum,• F. graminearum, • F. oxysporum, • F. roseum

OO

OO

OHOH

HHOO

OO CHCH33

ZearelenonZearelenon




393939

Zearelenon’un Toksik EtkileriZearelenon’un Toksik Etkileri

� Östrojenik etkiler (vulvada ödem, vajinada prolapsus, uterusun büyümesi), vulva vajinitis,

� Testis atrofisi, � Overlerde atrofi, meme bezlerinde büyüme

� Abortus

� Östrojenik etkiler (vulvada ödem, vajinada prolapsus, uterusun büyümesi), vulva vajinitis,

� Testis atrofisi, � Overlerde atrofi, meme bezlerinde büyüme

� Abortus




404040

Okratoksin AOkratoksin A

• Aspergillus ochraceus

• A. alliaceus, A. melleus, A. ostionus

• A. petrakii, A. scleratiorum, A. sulphureus

• Penicillium viridicatum

• P. commune, P. cyclopium, P. palitans,

• P. purpurrescens, P. variable,

• P. viridicatum

• Aspergillus ochraceus

• A. alliaceus, A. melleus, A. ostionus

• A. petrakii, A. scleratiorum, A. sulphureus

• Penicillium viridicatum

• P. commune, P. cyclopium, P. palitans,

• P. purpurrescens, P. variable,

• P. viridicatum




414141

Okratoksin A’nın Toksik EtkileriOkratoksin A’nın Toksik Etkileri

• ĐNSANLARDA• Balkan Endemik Nefropatisi (BEN)• HAYVANLARDA

– Nefropati– Hafif karaci ğer hasarı, enteritis– Teratojenik Etkiler– Mutajenik Etkiler– Karsinojenik Etkiler (böbrek tümörleri)– Üriner kanal tümörleri

• ĐNSANLARDA• Balkan Endemik Nefropatisi (BEN)• HAYVANLARDA

– Nefropati– Hafif karaci ğer hasarı, enteritis– Teratojenik Etkiler– Mutajenik Etkiler– Karsinojenik Etkiler (böbrek tümörleri)– Üriner kanal tümörleri




424242

Bazı Önemli NoktalarBazı Önemli Noktalar

• Kontaminasyon sahada, hasatta ya da hasattan sonra, depolama ya da ürünün i şlenmesi sırasında olu şabilir

• Farklı iklim ko şullarında farklı tür küfler sentezlenebilir

• Gelişme ve mikotoksin üretimi hububat tipi ve fizyolojik duruma ba ğlı olup, su aktivitesi ve sıcaklık önemlidir

• Đyi imalat uygulamaları kullanılmalıdır

• Ham materyalin kaynaktan tüketime kadar tüm süreci denetlenmelidir

• Ekoloji, mikotoksin sentezleyen küflerin biyolojisi ve toksin kontaminasyonu ile ilgili ara ştırmalar yararlı

• Kontaminasyon sahada, hasatta ya da hasattan sonra, depolama ya da ürünün i şlenmesi sırasında olu şabilir

• Farklı iklim ko şullarında farklı tür küfler sentezlenebilir

• Gelişme ve mikotoksin üretimi hububat tipi ve fizyolojik duruma ba ğlı olup, su aktivitesi ve sıcaklık önemlidir

• Đyi imalat uygulamaları kullanılmalıdır

• Ham materyalin kaynaktan tüketime kadar tüm süreci denetlenmelidir

• Ekoloji, mikotoksin sentezleyen küflerin biyolojisi ve toksin kontaminasyonu ile ilgili ara ştırmalar yararlı




434343

AB Kapsamında Esas AmaçlarAB Kapsamında Esas Amaçlar

• HACCP sistemi kurulması ve Risk analizi• Mikotoksin üreten küfler ve toksinlerinin

araştırılması (aflatoksinler, okratoksinler, trikotesenler, zearelenon, fumonisinler vb)

• Erken saptama ve tanılar (farklı safhalarda izleme ve hızlı te şhis sistemlerinin geli ştirilmesi ve uygulanması)

• Hayvanlarda toksinlerin izlenmesi• Gerekli kontrol ve dekontaminasyon

sistemlerinin kurulması• Bilginin yayılması için mikotoksin a ğı

oluşturulması

• HACCP sistemi kurulması ve Risk analizi• Mikotoksin üreten küfler ve toksinlerinin

araştırılması (aflatoksinler, okratoksinler, trikotesenler, zearelenon, fumonisinler vb)

• Erken saptama ve tanılar (farklı safhalarda izleme ve hızlı te şhis sistemlerinin geli ştirilmesi ve uygulanması)

• Hayvanlarda toksinlerin izlenmesi• Gerekli kontrol ve dekontaminasyon

sistemlerinin kurulması• Bilginin yayılması için mikotoksin a ğı

oluşturulması




444444




454545




464646

Türkiye’de tahıl ve tahıl ürünlerinde kabul edilebilir en yüksekmikotoksin miktarları

(T.C. Resmi Gazete, 23 Eylül 2002)

Türkiye’de tahıl ve tahıl ürünlerinde kabul edilebilir en yüksekmikotoksin miktarları

(T.C. Resmi Gazete, 23 Eylül 2002)

3Okratoksin ATahıllardan elde edilen bütün ürünler (tahıl bazlı i şlenmemi ş ürünler ve do ğrudan

insan tüketimine sunulan tahıl taneleri)

5Okratoksin AĐşlenmemi ş tahıl taneleri (çeltik ve karabu ğday dahil)

4Aflatoksin (B1+B2+G1+G2)

Tahıllar (karabu ğday- fagopyrum sp. Dahil) ve tahıl ürünleri

2Aflatoksin B 1Tahıllar (karabu ğday- fagopyrum sp. Dahil) ve tahıl ürünleri

Kabul Edilebilir En Yüksek Değer (ng/g)

MikotoksinGıda Maddesi




474747

• AB’ye göre gıdalar ve süt ürünlerindeki tolere edilebilen maksimum mikotoksin düzeyleri Haziran 2006 ‘da belirlenmi ş olup hububat ve hububat ürünlerinde AF B 1, B2, G1, G2, OTA, DON, ZEA ve Fumonisinler için sınır de ğerler saptanmı ş olup T-2 toksin ve HT-2 toksin için çalı şmalar sürdürülmektedir.

Van Egmond H.P. and Jonker M.A.. Regulations for M ycotoxins in Food : Focus on the European Union and Turkey. ARI The Bulletin of the Istanbul Technical University , 54(4): 1-17, 2006.

• AB’ye göre gıdalar ve süt ürünlerindeki tolere edilebilen maksimum mikotoksin düzeyleri Haziran 2006 ‘da belirlenmi ş olup hububat ve hububat ürünlerinde AF B1, B2, G1, G2, OTA, DON, ZEA ve Fumonisinler için sınır de ğerler saptanmı ş olup T-2 toksin ve HT-2 toksin için çalı şmalar sürdürülmektedir.

Van Egmond H.P. and Jonker M.A.. Regulations for M ycotoxins in Food : Focus on the European Union and Turkey. ARI The Bulletin of the Istanbul Technical University , 54(4): 1-17, 2006.




484848

Mikotoksin içeren hububat ve hububat ürünlerinin

Mikotoksin içeren hububat ve hububat ürünlerinin

• Tüketimi• Sağlık

– Đnsanlarda Toksik Etkiler

– Hayvanlarda Toksik Etkiler

• Ekonomi-Đhracat

• Tüketimi• Sağlık

– Đnsanlarda Toksik Etkiler

– Hayvanlarda Toksik Etkiler

• Ekonomi-Đhracat




494949

ÖnerilerÖneriler

– Mikotoksin Olu şumunun Engellenmesi– Üretici ve Tüketicinin Bilinçlendirilmesi– Hijyenik Denetim– Ambalajlama ve Muhafaza Ko şulları– Analizlerle Düzenli Denetim– Standart Maliyetleri

– Mikotoksin Olu şumunun Engellenmesi– Üretici ve Tüketicinin Bilinçlendirilmesi– Hijyenik Denetim– Ambalajlama ve Muhafaza Ko şulları– Analizlerle Düzenli Denetim– Standart Maliyetleri




505050

Teşekkür ederimTeşekkür ederim

g lden z. omurtag - marmara...

Documents