f.y.b.a. moral philosopphy (mar).pdf

1

ÒeLece Je<e& keÀuee leÊJe%eeve DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀ. 1

veweflekeÀ leÊJe%eeve (Moral Philosophy)

2

veweflekeÀ leÊJe%eeve DeY³eemeHeef$ekeÀe -1 (F.Y.B.A. Paper-I)

DeY³eeme¬eÀce (Syllabus)

efJeYeeie - 1

ieì - 1

ÒekeÀjCe-1ë veweflekeÀ leÊJe%eevee®eer ÒemleeJevee

De) leÊJe%eevee®eer J³eeK³ee, mJe©He DeeefCe J³eeHleer (leÊJe%eevee®³ee MeeKee)

ye) veweflekeÀ leÊJe%eevee®es mJe©He (leL³e DeeefCe cetu³es, meeO³e cetu³es DeeefCe meeOeve cetu³es) DeeefCe veerefleMeeñee®eer #es$es-JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeñe, DeeoMee&lcekeÀ veerefleMeeñe, DeeefOe-veerefleMeeñe (Heje-veerefleMeeñe) DeeefCe GHe³eesefpele veerefleMeeñe

keÀ) veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®ee efJekeÀemeë uee@jsvme keÀesnueyeie&.

ÒekeÀjCe-2ë meeHes#eleeJeeo DeeefCe efvejHes#eleeJeeo.

De) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo,

ye) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo

ÒekeÀjCe-3ë MegYe (®eebieues) peerJeveë ûeerkeÀ veweflekeÀ ef®ebleve (ûeerkeÀeb®es veerefleMeeñe)

De) ®eej cetueYetle meoiegCeë Huesìes

ye) ®eeefj$³ee®es veerefleMeeñeë De@efjmìe@ìue

ieì - 2

ÒekeÀjCe-4ë Yeejleer³e leÊJe%eevee®³ee meboYee&leerue veweflekeÀlee.

De) $eÝle, $eÝCe DeeefCe Heg©<eeLe& ³eeb®³ee meboYee&le Oece& mebkeÀuHevee.

ye) YeieJeodieerlesleerue efve<keÀece keÀce&efme×eble.

ÒekeÀjCe-5ë Yeejleer³e leÊJe%eevee®³ee meboYee&leerue veweflekeÀlee (DeJewefokeÀ oMe&veeb®es veerefleMeem$e)

De) yeew×eb®es veerefleMeeñe

ye) pewve veerefleMeeñe

keÀ) ®eeJee&keÀeb®es veerefleMeeñe.

3

efJeYeeie - 2 ieì - 3

ÒekeÀjCe-6ë mJe-efnleJeeoer veweflekeÀlee (mJeefnleeLe&Jeeoer veweflekeÀlee)

De) ceevemeMeeñeer³e mJeefnleJeeo (DenbkeWÀêJeeo)- Lee@ceme ne@ype.

ye) veerefleMeeñeer³e mJeefnleJeeo (DenbkeWÀêJeeo)-Dee³eve jB[

ÒekeÀjCe-7ë DeeOegefvekeÀ veerefleceÊes®es efme×eble.

De) Fc³eev³etSue keÀebìë efve©HeeefOekeÀ DeeosMeë meeJe&ef$ekeÀ Jee meeceev³e efve³ecee®es leÊJe DeeefCe meeO³ecetu³eeb®es leÊJe, ef®eefkeÀlmekeÀ cetu³eceeHeve.

ye) pee@ve mìgDeì& efceuueë pesjsceer yeWLe@ce®³ee efJe®eeje®eer meceer#ee, DeefOekeÀlece ueeskeÀeb®es DeefOekeÀlece megKee®es leÊJe, G®®emlejer³e Je efvecvemlejer³e megKe, veerleer®eer oesve ÒesjkesÀ, ef®eefkeÀlmekeÀ cetu³eceeHeve.

ÒekeÀjCe-8ë He³ee&³eer veerefleMeeñeer³e GHeHel³ee.

De) ñeerJeeoer veerefleMeeñeë YeeJeyebOe Jee DeemLeeefJe<e³ekeÀ veerefleMeeñe (Ethics of care)ë keÀ@jesue efieueerieve.

ye) DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeñeë efpeve Hee@ue mee$e&

ieì - 4

ÒekeÀjCe-9ë efMe#es®³ee GHeHeÊ³ee.

De) efMe#es®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer

ye) efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer (ÒeefleyebOekeÀ) GHeHeÊeer

keÀ) efMe#es®ee megOeejCeeJeeoer ¢äerkeÀesve.

ÒekeÀjCe-10ë J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeñe.

De) J³eeJemeeef³ekeÀ veweflekeÀ Dee®eejmebefnles®es cenÊJe

ye) J³eeHeeje®es veerefleMeem$e : GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer : DevegkegÀue Je ÒeefleketÀue ³egeqkeÌleJeeo.

♦ ♦ ♦

4

1 ÒekeÀjCe 1

veweflekeÀ leÊJe%eevee®eer ÒemleeJevee (Introduction to Moral Philosophy)

IeìkeÀ j®evee 1.0 GefÎ<ìîes

1.1 ÒemleeJevee

1.2 leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee, mJe©He Je MeeKee

1.3 veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee Je mJeªHe

1.4 veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee MeeKee

1.5 veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®ee efJekeÀeme

1.6 meejebMe

1.7 efJeÐeeHeerþer³e oerIeexÊejer ÒeMve

1.0 GefÎ<ìîes - leÊJe%eevee®ee DeLe& Je DeY³eemeefJe<e³e mecepetve IesCes.

- leÊJe%eevee®³ee efJeefJeOe MeeKeeb®eer DeesUKe keÀ©ve IesCes.

- veweflekeÀ leÊJe%eevee®ee (veerefleMeeðee®ee) DeLe& Je DeY³eeme efJe<e³e peeCetve IesCes.

- veerefleMeeðee®³ee MeeKeeb®eer ceeefnleer keÀ©ve osCes.

- J³ekeÌleer®³ee veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®ee efJekeÀeme keÀmee neslees les mecepetve IesCes.

1.1 ÒemleeJevee ceveg<³e SkeÀ yegef×ceÊee Demeuesuee peerJe Deens. l³eeuee megìîee-megìîee DeveekeÀueveer³e Ieìveeb®³ee ieeWOeUeceO³es peieCes DeMekeÌ³e Deens. l³ee®³ee DeJeleerYeesJeleer Ie[CeeN³ee Ieìveeb®ee meboYe& ueeieuee veener lej mebHetCe& efJeée l³eeuee HejkesÀ nesTve peeles. meYeesJeej DemeCeeN³ee me=äer®es Debeflece mJe©He keÀmes Deens ns peeCetve IesC³ee®eer ceveg<³ee®eer SkeÀ DeebleefjkeÀ ÒesjCee Demeles. Debeflece meÊee MeesOeC³ee®ee Òe³elve ognsjer Demelees. lees cnCepes %eeve DeeefCe J³eJene³e&lee; efme×evle DeeefCe Dee®ejCe. Debeflece meÊesefJe<e³eer®³ee eE®eleveelcekeÀ Je meceer#eelcekeÀ MeesOeeletve leÊJe%eeve efvecee&Ce nesles. ³ee efJeéeele Ie[CeeN³ee Ieìveeb®es SkeÀ megmebiele mHeäerkeÀjCe leÊJe%eeve osT MekeÀles.

5 lemes®e ³ee efJeéeeceO³es keÀe³e&jle Demeuesu³ee MekeÌleerb®ee ceeieesJee meg×e leÊJe%eeveeceO³es Iesleuee peelees. cnCepes®e leÊJe%eeve efJe®eejeb®eer SkeÀ He×leMeerj iegbHeÀCe Deens. Debeflece meÊes®ee MeesOe Iesleevee ceeveJeer cevee®eer J³eeJeneefjkeÀ yeepet meg×e keÀe³e&jle Demeles. meYeesJej®eer HeefjefmLeleer peeCetve IesTve ³eesi³e lees Òeeflemeeo osC³ee®³ee #ecelesJej ceveg<³ee®es DeefmlelJe DeJeuebyetve Deens. %eevee®eer GHe³egkeÌlelee Òeeflemeeo osC³ee®³ee #ecelesceOetve efme× nesles. yee¿e HeefjefmLeleer vegmeej ³eesi³e efveCe&³e IesC³ee®³ee yeewef×keÀ HeefjHekeÌJelesJej ceeveJeer DeefmlelJe DeJeuebyetve Demeles. ceeveJeer cevee®eer ner yeepet veerefleMeeðee®³ee Gieceeme keÀejCeerYetle Deens. veerefleMeeðe DeLeJee veweflekeÀ leÊJe%eeveeleerue ÒeMve ceeveJeer DeefmlelJe lemes®e SkeÀe megmebIeìerle, megmebiele DeM³ee veweflekeÀ peerJeve peieC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ yeeyeeR®ee efJe®eej ³eeletve GodYeJeleele. ceveg<³e Dev³e peerJeebHes#ee DeefOekeÀ efJeJeskeÀMeerue peerJeve peieCeeje ÒeeCeer Deens. ceveg<³eeuee mel³ee®es DeekeÀueve nesles, MegYe®eer ÒeeHleer keÀ©ve Ieslee ³esles Je meeQo³ee&®eer efveefce&leer keÀjlee ³esles. yeewef×keÀ J³eJene³e&lesceOetve ceveg<³eeves veweflekeÀles®ee ceesþe®e ÒeJeeme kesÀuee, menpe ÒeJe=Êeervegmeej Dee®ejCe keÀjCeeN³ee ceveg<³eeves lekeÀe&efOeefÿle Dee®ejCeeme megjJeele kesÀueer. ceveg<³e mecetne®³ee yee¿e efve³eceebHes#ee mJele:®³ee meejemeej efJeJeskeÀ yeg×eruee Devegme©ve mJele:®³ee HejceÒeeHleJ³eekeÀ[s Jeeì®eeue keÀ© ueeieuee Deens. met%e ceveg<³e mel³e, MegYe (keÀu³eeCe) Je meeQo³e& ³ee ceeveJeer DeeoMee&®eer SkeÀelcelee meeOet Heenlees.

1.2 leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee, mJe©He Je MeeKee leÊJe%eeve efJe®eejeb®eer He×leMeerj ceeb[Ceer Deens. peerJevee®ee DeLe& Je peerJeve cetu³eeb®es DeekeÀueve leÊJe%eeveecegUs nesles. Debeflece meÊee keÀe³e Deens, %eevee®eer cetueleÊJes keÀe³e Deensle ¿ee®ee MeesOe leÊJe%eeveele Iesleuee peelees. DeeHeu³ee meJe& DevegYeJeeb®ee megmebiele DeLe& ueeJeCes, l³eeb®es megmebIeìerle mJe©He oMe&efJeCes ns leÊJe%eevee®es keÀece Deens. Philosophy ne Meyo Philosophia ¿ee ûeerkeÀ MeyoeHeemetve Deeuesuee Deens. l³ee®ee DeLe& %eevee®ee MeesOe DeLeJee MeneCeHeCee®es Òesce Demee neslees. leÊJeeE®elekeÀ ne %eevee®ee MeesOe IesCeeje, %eevee®ee Òesceer Demelees. Huesìes®³ee celes mebHetCe& me=äer®³ee ÒeJeenekeÀ[s leìmLeHeCes, efmLejHeCes HeenCeeje Òes#ekeÀ cnCepes leÊJeeE®elekeÀ nes³e. megjJeeleer®³ee keÀeUeceO³es leÊJe%eeve cnCepes keÀesCelesner %eeve mebHeeove keÀjC³ee®eer leUceU nesleer. l³ee®ee DeY³eemeefJe<e³e efJeefMeä eEkeÀJee ce³ee&efole veJnlee. YeejleeceO³es leÊJe%eeveeuee `oMe&ve' cnìues peeles. oMe&ve cnCepes `¢efä' Je `¢efämeeþer GHe³egkeÌle' meeOeves nes³e. Yeejleer³e leÊJe%eevee®ee Giece Debeflece meÊes®eer DevegYetleer IesC³ee®³ee GlkeÀì F®ísletve Peeuee Deens. l³ee®eer yeerpes GHeefve<eoebceO³es meeHe[leele. leÊJe%eevee®ee Giece kegÀletnue DeeefCe Dee½e³e& YeeJevesletve Peeuee Deens. ¿ee efvemeiee&leerue Ieìvee, HeeTme, JeeoUs lemes®e DeekeÀeMeele efomeCeejs met³e&, ®ebê Je leejs

6 ³eeefJe<e³eer ceveg<³ee®³ee ceveele kegÀletnue nesles. ns efvemeiee&leerue ®ecelkeÀej vescekesÀ keÀmes Ie[leele ¿ee®es keÀes[s mees[efJeC³ee®es Òe³elve l³eeves yegef×®³ee mene³³eeves kesÀues. nUtnUt Dee½e³e& YeeJeves®es ©Heeblej eE®eleveeceO³es Peeues. efvemeiee&leerue ®ecelkeÀej SkeÀ eEkeÀJee DeefOekeÀ cetue leÊJeeb®³ee men³³eeves mHeä nesT ueeieues. leÊJe%eevee®eer eE®eleveelcekeÀ leÊJeceerceebmee cnCetve DeefYeJ³ekeÌleer nesT ueeieueer. o=M³e DemeCeeN³ee YeeweflekeÀ Jemlet Je Ieìveeb®ee MeesOe Je nUtnUt l³eeceeieerue leÊJeeb®ee MeesOe Peeuee. leÊJe%eeve ÒeLece YeeweflekeÀ Je l³eeveblej DeefOeYeeweflekeÀ lemes®e iet{evetYetleer ³eeb®eer ef®eefkeÀlmee keÀ© ueeieues. 1.2.1 leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee Je mJe©Heë DeeHeu³ee DeJeleerYeesJeleer pes keÀener Deens les (leled), l³ee®es meej cnCepes leÊJe nes³e. efJeéee®es SketÀCe DeeefmlelJe, l³ee®ee DeeMe³e cnCepes efJeéee®es leÊJe nes³e. ¿ee leÊJee®es mJe©He peeCeC³ee®ee Òe³elve cnCepes leÊJe%eeve nes³e. cnCetve leÊJe%eevee®eer vescekeÀer J³eeK³ee keÀjCes DeefleMe³e keÀþerCe Deens. leÊJe%eevee®eer J³eeK³ee keÀjC³ee®es DeveskeÀ Òe³elve DeepeJej Peeues Deensle l³eeleerue keÀener J³eeK³ee Je mJe©He DeeHeCe peeCetve IesT ³ee. 1. leÊJe%eeve Fbefê³eiees®ej efJeéeeuee DeeOeej DemeCeeN³ee DevegYeJeeleerle meÊes®ee DeY³eeme keÀjles: leÊJe%eeve Debeflece meÊes®ee MeesOe Deens. ns efJeée DeeHeu³eeuee Heb®eWefê³eebÜejs mecepeles. DeeHeueer %eeveWefê³es ¿ee efJeéee®es JeemleefJekeÀ %eeve keÀ©ve IesC³eeme DemeceLe& þjleele. leÊJe%eevee®es GefÎä DeeHeu³ee DevegYeJeeb®³ee HeueerkeÀ[s DemeCeeN³ee Debeflece meÊes®es %eeve keÀ©ve IesCes ns Deens. pe[êJ³e, DeelceleÊJe, F&éej, efokedÀ, keÀeue ³ee meejK³ee mebkeÀuHeveeb®ee DeeHeCe Òel³e#e DevegYeJe IesT MekeÀle veener. DeeHeu³eeuee DevegYeJeeme ³esCeeN³ee efJeefJeOe YeeweflekeÀ ieesäeRceO³es keÀener meceeve leÊJe Demeu³ee®eer peeCeerJe DeeHeCeeme nesle Demeles. efJeefJeOe, efJeefYeVe Jemlegbceeieerue SkeÀlee mecepetve IesC³ee®ee Òe³elve leÊJe%eeveeceO³es kesÀuee peelees. Goe. ÒekeÀeMe keÀceer peemle Peeu³eeJej SkeÀ®e Jemleg efJeefJeOe jbieíìe oMe&efJeles. l³eecegUs Jemleg®ee vescekeÀe jbie keÀesCelee Deens ne ÒeMve GHeefmLele neslees. yee¿e HeefjefmLeleer yeouele Demeleevee Jemlet®es cetueYetle mJe©He keÀenerlejer JesieUs®e DemeeJes Demes leke&Àefveÿ yeg×eruee peeCeJele jenles. efJeefJeOe DevegYeJeebceOetve ÒekeÀì nesCeeN³ee l³ee SkeÀe®e Debeflece meÊes®ee MeesOe IesC³ee®ee Òe³elve leÊJe%eeve keÀjles. 2. leÊJe%eeve meceûeles®ee ¢efäkeÀesve Deens: leÊJe%eeve Debeflece mel³ee®ee MeesOe Iesle Demeu³eecegUs l³ee®es mJe©He Del³eble J³eeHekeÀ Deens. efJeefJeOe %eeveMeeKee efJeéee®³ee efJeefMeä #es$ee®ee DeY³eeme keÀjleele. ceevemeMeeðe ceeveJeer ceveesJ³eeHeejeb®ee DeY³eeme keÀjles. KeieesueMeeðe DeekeÀeMemLe ûenieesueeb®ee Je l³eeleerue Ie[ecees[eR®ee DeY³eeme keÀjles. YeeweflekeÀMeeðe pe[ JemletbMeer mebyebefOele Deens.

7 leÊJe%eeve keÀesCel³eener SkeÀe efJeefMe<ì #es$eeMeer mebyebefOele vemetve mebHetCe& ceeveJeer peerJeve Je l³ee®³ee meYeesJeej®eer HeefjefmLeleer l³eeb®³eeMeer mebyebefOele Deens. pe[ êJ³e lemes®e me®esleve ceveesJ³eeHeej; DeelceleÊJe lemes®e F&éej leÊJe, efokedÀ-keÀeue keÀe³e&keÀejCe mebyebOe, l³eeb®es HejmHejmebyebOe, GefÎäîes ³ee meJee¥®eer ef®eefkeÀlmee leÊJe%eeve keÀjles. efJeue [îetj@Bì®³ee celes, leÊJe%eeve cnCepes meceûe DevegYeJee®ee eEkeÀJee efJeefMeä DevegYeJee®ee meceûeles®³ee meboYee&ceO³es DeY³eeme nes³e.'' leÊJe%eeve cnCepes efJeefJeOe MeeKesleerue %eevekeÀCeeb®eer SkeÀ met$eye× ceeefuekeÀe Deens. leÊJe%eeve DeeHeu³eemeceesj efJeéeeleerue JesieJesieÈ³ee leÊJeeb®es SkeÀef$ele Demes meb³egeqkeÌlekeÀ ef®e$e GYes keÀjles. 3. leÊJe%eeve cnCepes megmebieleHeCes ÒeMve mees[efJeC³ee®ee DeeìeskeÀeì Òe³elve nes³e: leÊJe%eeve eE®eleveelcekeÀ Deens. l³eeleerue ÒeMve Del³eble J³eeHekeÀ Je Debeflece mJe©Hee®es Demeleele. leÊJe%eeveele keÀener®e ie=nerle Oejues peele veener. DeeHeu³ee meJe& DevegYeJeebvee leke&ÀMeg×les®ee efvekeÀ<e ueeJetve l³eeb®es Hejer#eCe leÊJe%eeveele kesÀues peeles. l³eecegUs leÊJe%eeve cnCepes Debeflece mel³ee®ee MeesOe IesC³eemeeþer kesÀuesueer DeefJejle ef®eefkeÀlmee Deens. Del³eble leke&ÀkeÀþesjHeCes ÒeMveeb®eer GÊejs MeesOeleevee ¿ee efJeéee®es megmebiele DeekeÀueve nesT MekeÀles. megmebieleHeCes ÒeMve mees[efJeleebvee ®egkeÀer®³ee keÀuHevee, mebefoiOe mebkeÀuHevee, HetJe&ûen ³eeb®ee l³eeie kesÀuee peelees. Je ¿ee efJeéee®es leke&Àmebiele DeekeÀueve nesT MekeÀles. cnCetve Huesìes®³ee celes leÊJe%eeve cnCepes megmebieleHeCes leke&Àefveÿlesves ÒeMve mees[efJeC³ee®ee HejekeÀeÿs®ee Òe³elve Deens. 4. leÊJe%eeve efJeefJeOe %eeveMeeKeebceOeerue efme×ebvlee®ee mecevJe³e keÀjles: nye&ì mHesvmej ®³ee celes leÊJe%eeve SkeÀ megmebIeefìle %eeve Deens. leÊJe%eeve peCet SkeÀ meceJee³eer meWefê³e j®evee Deens. l³eeletve JesieJesieÈ³ee %eeveMeeKeeb®³ee leÊJeeb®es Devegceeve keÀe{ues peeT MekeÀles. efJeefJeOe Meeðes pes efve<keÀ<e& mLeeefHele keÀjleele l³eeb®³eeleerue megmebieleer Je SkeÀelcelee oMe&efJeC³ee®es keÀe³e& leÊJe%eeve keÀjles. nye&ì& mHesvmej®³ee efJe®eejebvee mebMues<eCeelcekeÀ leÊJe%eeve cnìues peeles. mHesvmej®³ee celes leÊJe%eeve efJeefMeä Meeðeeveer mLeeHeve kesÀuesu³ee efme×evleeb®eer mecevJe³eelcekeÀ mebj®evee keÀjCeejs efJeéeJ³eeHeer Meeðe Deens. 5. leÊJe%eeve meJe& Meeðeeb®eer peveveer Deens: peerJeve SkeÀ mebIe<e& Demetve l³eele efìketÀve jenC³eemeeþer %eeve DeeJeM³ekeÀ Deens. DeefmlelJee®³ee mebIe<ee&ceO³es efJeefMeä He×leer®es eEkeÀJee efJeefMeä #es$ee®es %eeve ÒeeHle Peeu³eeveblej l³eeb®³ee JesieJesieÈ³ee %eeveMeeKee cnCepes®e Meeðes efvecee&Ce Peeueer. kegÀletnueeceOetve ÒeMve GHeefmLele keÀ©ve l³ee l³ee ÒeMveeb®eer GÊejs MeesOele Demeleevee %eevemeeþe efvecee&Ce nesle iesuee. p³ee ÒeMveeb®eer GÊejs efceUeueer l³eeb®eer JesieJesieUer Meeðes yevele

8 iesueer. SkesÀkeÀeUer YeeweflekeÀMeeðe ns vewmeefie&keÀ leÊJe%eeve nesles. ÒeeCeerMeeðe, ceevemeMeeðe F. leÊJe%eeveeletve®e efJekeÀefmele Peeuesueer Meeðes Deensle. l³eecegUs leÊJe%eeveeuee meJe& Meeðeeb®eer peveveer cnìues peeles. leÊJe%eeveeuee Meeðeeb®es Meeðe Je meJe& Meeðeeb®eer meeceé%eer Demesner cnìues peeles. 6. leÊJe%eeve mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe Deens: S. pes. SDej meejKes efJeMues<eCeJeeoer leÊJeeE®elekeÀ Demes ceeveleele keÀer leÊJe%eevee®ee DevegYeJeeleerle mebkeÀuHeveebMeer keÀener mebyebOe veener. ceeveJeer DevegYeJe ne®e leÊJe%eevee®ee DeY³eeme efJe<e³e Deens. leÊJe%eeveeleerue meJe& ÒeMve Yee<esMeer mebyebefOele Deens. DeveskeÀ mebkeÀuHeveeb®es DeLe& megmHeäHeCes ve keÀUu³eecegUs iebYeej ÒeMve efvecee&Ce nesleele. Goe. pe[, êJ³e, ®ewlev³e leÊJe, mel³elee, MegYe, meeQo³e&, Oece&, jeäêr³elJe, cew$eer, Òesce Fl³eeefo ³eemeejK³ee mebkeÀuHeveeb®es DeLe& JesieJesieÈ³ee ©Heeves DeefYeJ³ekeÌle nesleele. keÀener JesUe lej l³eeb®es efme×evle SkeÀceskeÀeb®³ee efJejesOeer þjleele. De@efjmìe@ìue®³ee celes keÀe³e&keÀejCe mebyebOe cetueYetle mebkeÀuHevee Deens. lej ¿etce®³ee celes Demee mebyebOe DeefmlelJeele veener. Deepe®³ee ³egieele cew$eer, Òesce lemes®e jeäêr³elJe, osMeÒesce ³ee meejK³ee mebkeÀuHeveeb®es DeLe& efveOee&efjle keÀjerle Demeleevee meceepeeceO³es iebYeerj mecem³ee efvecee&Ce nesle Deensle. DeMee mebkeÀuHeveeb®es vescekesÀ megmHeä DeLe& Gueie[tve meebefieleues iesues lej leÊJe%eeve ceeveJeer DevegYeJeebMeer Je ceeveJeer J³eJenejebMeer pees[ues peeF&ue. efJeMues<eCeJeeoer leÊJe%eeb®³ee celes Yee<es®es efJeMues<eCe keÀjCes ns leÊJe%eevee®es keÀe³e& Deens. ne efJe®eej mee@¬esÀìerme®³ee celeebMeer pegUCeeje Deens. mee@¬esÀìerme®³ee celes leÊJeef®eblekeÀe®es keÀece mebkeÀuHeveeb®ee megmHeä, efyeve®etkeÀ Je efveef½ele DeLe& ÒekeÀì keÀjC³eeme ceole keÀjC³ee®es Deens. mee@¬esÀìerme®³ee celes Òel³eskeÀ ceveg<³e efJeJeskeÀefveÿ peerJe Deens. Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®³ee ceveele %eeve megHle DeJemLesle Demeles. leÊJeeE®elekeÀe®es keÀece ceeveJeer ceveeleerue %eeve efJeMues<eCeeÜejs J³ekeÌle keÀjefJeCes ns Deens. SkeÀ megF&Ce yeeUeme pevce osle veener HeCe l³eeuee ³ee peieeceO³es ³esC³eeme ceole keÀjles. l³eeÒeceeCes®e leÊJeeE®elekeÀ keÀesCelesner %eeve veJ³eeves efvecee&Ce keÀjerle veener Hejbleg efJeMues<eCeeÜejs J³ekeÌleer®³ee ceveeleerue DeJ³ekeÌle %eeveeuee DeeefJe<ke=Àle nesC³eeme ceole keÀjlees. 1.2.2 leÊJe%eevee®³ee MeeKee: leÊJe%eevee®ee DeY³eemeefJe<e³e DeefleMe³e J³eeHekeÀ Deens. leÊJe%eeveeceO³es efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee mecem³eeb®ee efJe®eej kesÀuee peelees. ³ee mecem³eeb®³ee mJe©Heevegmeej leÊJe%eevee®³ee efJeefJeOe MeeKee nesleele. 1. meÊeeMeeðe : meÊeeMeeðe DeLeJee meodJemletceerceebmee Debeflece meÊesefJe<e³eer®³ee ÒeMveeb®ee

DeY³eeme keÀjles. ³ee MeeKes®es oesve GHeefJeYeeie Deensle. Jemlegceerceebmee Debeflece meÊes®³ee

mJe©HeeefJe<e³eer ef®eefkeÀlmee keÀjles. efJeéeMeeðe YeeweflekeÀ efJeéee®³ee mJe©Hee®ee DeY³eeme keÀjles.

9 2. %eeveceerceebmee: ³ee MeeKesceO³es ceeveJeer %eevee®ee DeeOeej, mJe©He Je %eevee®eer meeOeves

³eeb®ee DeY³eeme kesÀuee peelees. 3. leke&ÀMeeðe : leke&ÀMeeðe ³egeqkeÌleJeeoebleerue leÊJes Je l³eeb®³ee He×efleb®eer ef®eefkeÀlmee keÀjles.

³eesi³e Je De³eesi³e ³egeqkeÌleJeeoebleerue HeÀjkeÀ leke&ÀMeeðeecegUs keÀjlee ³eslees. 4. veerefleMeeðe : ceeveJeer Dee®ejCe, ®eeefj$³e Je peerJevecetu³es ³eeb®³eeMeer mebyebefOele Demeuesueer

ner MeeKee veweflekeÀ leÊJe%eeve cnCetvener DeesUKeueer peeles. peerJevee®³ee J³eeJeneefjkeÀ yeepetMeer veerefleMeeðe mebyebefOele Deens. 5. meeQo³e&Meeðe : meeQo³e& ¿ee ceeveJeer cevee®³ee YeeJeefvekeÀ yeepetMeer mebyebefOele ÒeMveeb®eer

ef®eefkeÀlmee meeQo³e&Meeðe keÀjles. ³ee®³ee #es$eeceO³es ceeveJeer YeeJevee, keÀuee efveefce&leer, meeefnl³e efveefce&leer Je l³eeceOeerue leÊJes, ³eeb®ee meceeJesMe neslees. 6. Oecee&®es leÊJe%eeve : ³ee MeeKesceO³es Oecee&ceOeerue efJeefJeOe OeejCeeb®ee DeY³eeme kesÀuee

peelees. F&éej, ogefjle, keÀce&keÀeb[ Fl³eeefo Oeeefce&keÀ mebkeÀuHeveebmeeþer yegef×efve<þ mHeäerkeÀjCe lemes®e meceLe&ve keÀjC³ee®ee Òe³elve ³ee MeeKesceO³es kesÀuee peelees. 7. efJeMues<eCeelcekeÀ leÊJe%eeve : leÊJe%eeveeleerue mecem³ee ÒeecegK³eeves Yee<es®es ÒeMve Demetve

mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe ³ee MeeKesceO³es kesÀues peeles. 8. meeceeefpekeÀ leÊJe%eeve : J³ekeÌleer®es meeceeefpekeÀ mebmLeebMeer Demeuesues mebyebOe lemes®e ¿ee

mebmLeeb®es Deeblej-mebyebOe ³eeb®ee DeY³eeme meeceeefpekeÀ leÊJe%eeveele kesÀuee peelees. 9. jepekeÀer³e leÊJe%eeve : jep³ee®es DeeoMe&, l³ee®es keÀe³e& ³eeb®ee efJe®eej jepekeÀer³e

leÊJe%eeveele kesÀuee peelees. Òel³eskeÀ %eeveMeeKes®ee Giece leÊJe%eeveeletve Peeuee Deens. ceeveJeer %eevee®ee DeefOekeÀeefOekeÀ efJemleej nesle Demeleevee leÊJe%eevee®³ee veJeveJeerve MeeKee Go³eeme ³esle Deensle. Goe. J³eJemLeeHevee®es leÊJe%eeve, efMe#eCee®es leÊJe%eeve, Feflenemee®es leÊJe%eeve F. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1) `leÊJe%eeve' Meyoe®ee DeLe& keÀe³e Deens ?

2) leÊJe%eeve meceûeles®ee ¢efäkeÀesve keÀM³ee ÒekeÀejs Deens ?

3) leÊJe%eevee®eer efJeMues<ekeÀ ¢efäkeÀesveeletve J³eeK³ee keÀe³e Deens ?

4) leÊJe%eevee®³ee MeeKee keÀesCekeÀesCel³ee Deensle.

10

1.3 veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee Je mJe©He huesìes®³ee celes leÊJe%eeve Dee½e³e& YeeJeves®es DeHel³e Deens. DeeHeu³ee meYeesJeej Demeuesu³ee efJeéee®³ee mJe©HeeefJe<e³eer®³ee lemes®e ceeCemeeb®³ee Jele&veeefJe<e³eer®³ee kegÀlegnueeletve %eeve ÒeeHle keÀ©ve IesC³ee®eer Òeef¬eÀ³ee meg© nesles. ceeveJeer Dee®ejCeeceO³es efometve ³esCeeN³ee cetu³eebefJe<e³eer®³ee kegÀlegnueeletve veweflekeÀ leÊJe%eeve DeLeJee veerefleMeeðe Go³eeme Deeues. ceveg<³ee®³ee Jele&veeceO³es DeefOekeÀ G®®elece, Þesÿ DeMee DeeoMee&®ee MeesOe peeCeJele Demelees. ceeveJeer ke=Àleer keÀener O³es³eeves Òesefjle Peeuesu³ee Demeleele. ceveg<³e peerJevee®³ee meJe&Þesÿ O³es³eeuee HejceÒeeHleJ³e, MegYe, keÀu³eeCe, Fä, Hejce O³es³e, Summum Bonum Demesner mebyeesefOeues peeles. meJe&Þesÿ O³es³eeuee Devegue#etve ceeveJeer ke=Àleer®es cetu³eceeHeve veerefleMeeðeele kesÀues peeles. 1.3.1 veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee J³eeK³ee: veweflekeÀ lelJe%eeve DeLeJee veerefleMeeðeeme Fbûepeer Yee<esceO³es Ethics DeLeJee Moral Philosophy Demes cnìues peeles. Ethics ne Meyo Ethos ¿ee ûeerkeÀ

MeyoeJe©ve Deeuee Deens. Ethos cnCepes ®eeueerjerleer, meJe³eer eEkeÀJee ©{er nes³e. Moral ne Meyo Mores ¿ee ue@ìerve Meyoe Je©ve Deeuee Deens. l³ee®eener DeLe& ®eeueerjerleer, meJe³eer eEkeÀJee ©{er Demee neslees. l³eecegUs MeyoMe: DeLe& Iesleu³eeme veerefleMeeðe ns ®eeueerjerleer, meJe³eer eEkeÀJee ©{eR®es Meeðe Deens. ©{er eEkeÀJee ®eeueerjerleer ¿ee SKeeÐee efJeefMeä mecetneves ceev³elee efouesu³ee ke=Àleer Demeleele. l³ee mecetne®ee IeìkeÀ Demeuesu³ee J³ekeÌleerves efJeefMeä ©{er DeLeJee ®eeueerjerleerÒeceeCe Dee®ejCe keÀjCes l³ee J³ekeÌleermeeþer yebOevekeÀejkeÀ þjles. Hee½eel³e HejbHejsvegmeej veweflekeÀ leÊJe%eevee®ee Go³e ûeerme osMeeceO³es Peeuee Je l³ee®es Þes³e De@efjmìe@ìue ³ee ûeerkeÀ leÊJeeE®elekeÀeuee efoues peeles. `veerleer' ne Meyo `veer' ¿ee OeeletHeemetve yeveuee Deens `veer' cnCepes vesCes. DeeHeCeeme Dee³eg<³ee®³ee ceeiee&Je©ve veerìHeCes IesTve peeles leer `veerleer' leer nes³e. veerefleMeeðe cnCepes DeeoMe& peerJevee®³ee jerleer®es Meeðe nes³e. veweflekeÀ leÊJe%eeve DeLeJee veerefleMeeðee®³ee DeY³eemeefJe<e³e mHeäerkeÀjCe keÀjCeeN³ee efJeefJeOe J³eeK³ee efou³ee peeleele. l³ee Heg{erueÒeceeCes-

• Hee@umeveves veerefleMeeðee®eer J³eeK³ee ``©{er DeLeJee veerefleceÊee ³eeb®es Meeðe'' DeMeer kesÀueer Deens.

• ce@kesÀvPeer®³ee celes, `veerefleMeeðe Dee®ejCee®³ee FälesmebyebOeer DeLeJee ³eesi³elesmebyebOeer SkeÀ ef®eefkeÀlmee nes³e. efveefleMeeðe ceeveJeer Dee®ejCee®es efme×evle meebietve Fäeefveälee DeeefCe ³eesi³ee³eesi³elee ¿eeb®³ee meboYee&le ceeveJeer ke=ÀleeR®es cetu³eceeHeve keÀjles.''

11

• mesLe ®³ee celes `FälesmebyebOeer®es Meeðe ¿ee ¢äerves ceeveJeer O³es³e DeeefCe keÀle&J³e ¿eeb®es meJeexÊece Demes Meeðe cnCepes veerefleMeeðe nes³e. '

• peogveeLe efmevne ³eeb®eer veerefleMeeðee®eer J³eeK³ee, ``peerJeveele Devegm³etle Demeuesu³ee HejceÒeeHleJ³ee®eer ceerceebmee cnCepes veerefleMeem$e nes³e. ''

• efJeefue³ece efueueer ³eeb®eer J³eeK³ee meJe&J³eeHeer Je DeefOekeÀ ³eesi³e Deens. veerefleMeeðe ns meceepeele jenCeeN³ee ceeveJeeb®³ee Dee®ejCee®es DeeoMeea Meeðe Demetve ¿ee Dee®eejCee®³ee FäeefveälesmebyebOeer DeeefCe ³eesi³ee³eesi³elesmebyebOeer efveCe&³e osCeejs Meeðe Deens.

1.3.2 veweflekeÀ leÊJe%eevee®es mJe©He: veerefleMeeðee®³ee GHejeskeÌle J³eeK³eeceOetve veweflekeÀ leÊJe%eevee®es mJe©He Heg{erue ÒeceeCes meebielee ³esF&ue ë-

• veerefleMeeðe SkeÀ Meeðe Deens:

SKeeÐee efJeefMeä ÒekeÀej®³ee IeìveebefJe<e³eer®es J³eJemLeeye× Je peemleerle peemle HeefjHetCe& %eeve cnCepes Meeðe nes³e. Ieìveeb®es efvejer#eCe, JeieeakeÀjCe Je mHeäerkeÀjCe ³ee leerve Hee³eN³eebceOetve efJeefMeä ÒekeÀej®³ee IeìveemecetneceO³es met$eye×lee DeeCeueer peeles. veerefleMeeðe Meeðeer³e He×leer®³ee Jejerue eflevner Hee³eN³eeb®ee DeJeuebye keÀjles. DeeHeu³ee meeceeefpekeÀ peerJeveeceO³es DeeHeCe ceeveJeer Jele&veeefJe<e³eer eEveoelcekeÀ DeLeJee ÒeMebmeelcekeÀ efJeOeeves keÀjerle Demelees. ceeveJeer Dee®ejCee®es Je DeM³ee ÒekeÀej®³ee veweflekeÀ efJeOeeveeb®es efvejer#eCe lemes®e JeieeakeÀjCe veerefleMeem$e keÀjerle Demeles. veweflekeÀ efJeOeeveeb®ee HejmHejebMeer lemes®e DeeoMee&Meer keÀmee mebyebOe Deens ¿ee®es mHeäerkeÀjCe veerefleMeeðe keÀjles.

• veerefleMeeðe SkeÀ DeeoMeea Meeðe Deens: ceeveJeer cevee®es eE®eleve#ecelee, YeeJeelcekeÀlee Je ef¬eÀ³eelcekeÀlee Demes leerve Hewuet Deensle. eE®eleve#ecelescegUs ceveg<³e %eevee®ee MeesOe Ieslees Je mel³e peeCeC³ee®ee Òe³elve keÀjlees. ceveg<³eeuee YeeJeelcekeÀlescegUs ceveesefJekeÀejeb®ee (YeeJeveeb®ee) DevegYeJe ³eslees Je meeQo³ee&®eer efveefce&leer kesÀueer peeles. ef¬eÀ³eelcekeÀlescegUs ceveg<³e DevegYeJe ³esCeeN³ee JemlegefmLeleer®³ee HeueerkeÀ[s peeTve MegYe (keÀu³eeCe) ÒeeHle keÀ©ve IesC³ee®ee keÀjlees. cnCepes®e ceveg<³e peerJevee®eer mel³e, meewo³e& Je efMeJe (MegYe/keÀu³eeCe) ner leerve Debeflece O³es³es Deensle. ¿ee leerve Debeflece O³es³eebJej DeeOeeefjle leerve ÒekeÀej®eer Meeðes Go³eeme Deeueer. mel³e ¿ee DeeoMee&®ee DeY³eeme leke&ÀMeeðe keÀjles. meeQo³e& ³ee DeeoMee&®ee DeY³eeme meeQo³e&Meem$eeceO³es kesÀuee peelees. veerefleMeeðe efMeJe (MegYe/keÀu³eeCe) ³ee O³es³ee®ee DeY³eeme keÀjles. l³eecegUs veerefleMeeðe, leke&ÀMeeðe Je

12 meewo³e&Meeðe ner leervener DeeoMeea Meeðes þjleele. YeeweflekeÀMeeðe, jmee³eveMeeðe ¿ee meejK³ee vewmeefie&keÀ DeLeJee JeCe&veelcekeÀ MeeðeebHes#ee DeeoMeea Meeðe efYeVe Demeles. vewmeefie&keÀ MeeðeebceO³es JemlegefmLeleer®es ³eLeeLe& JeCe&ve kesÀuesues Demeles. ner Meeðes IeìveebMeer mebyebefOele Demeleele. DeeoMeea Meeðe cetu³eebMeer DeLeJee DeeoMee¥Meer mebyebefOele Demeles. vewmeefie&keÀ Meeðes keÀe³e Deens ³ee®ee efJe®eej keÀjles lej DeeoMeea Meeðe keÀe³e DemeeJe³eeme nJes ³ee®ee efJe®eej keÀjles. vewmeefie&keÀ MeeðeebceO³es Ieìveeb®eer keÀejCes l³eeb®³ee efJekeÀemee®³ee DeJemLee meebietve Ieìveeb®es mHeäerkeÀjCe kesÀues peeles. DeeoMeea MeeðeebceO³es cetu³eeb®es efJeJes®eve kesÀues peeles. Hejbleg l³eeb®ee Giece DeLeJee efJekeÀeme ³eeyeÎue keÀener®e mHeäerkeÀjCe kesÀues peele veener. vewmeefie&keÀ Meeðeeb®es keÀe³e& ceeHevee®es Demetve Òel³eskeÀ Meeðe l³ee®³ee #es$eeleerue leL³eeb®es ³eLeeLe& yeejkeÀeJes veeWoefJeles. DeeoMeea Meeðeeb®es keÀe³e& cetu³eceeHevee®es Deens. ceeveJeer ke=ÀleeR®es Fä eEkeÀJee Deefveä, ³eesi³e eEkeÀJee De³eesi³e Demes cetu³eceeHeve veerefleMeeðe keÀjles. vewmeefie&keÀ MeeðeebceOeerue efve³eceeb®eer DeLeJee leÊJeeb®eer efme×lee efoueer peeles. l³eele IeìveebkeÀ[s yeIeC³ee®ee ¢efäkeÀesve leke&Àefveÿ Demelees. DeeoMeea MeeðeebceOeerue cetu³eeb®eer efme×lee oslee ³esle veener. cetu³eeb®eer kesÀJeU ÒeMebmee®e kesÀueer peeT MekeÀles. lemes®e vescekeÀer keÀesCeleer cetu³es Dee®ejCeele DeeCeeJeerle ns ceveg<³ee®eer mebkeÀuHeMekeÌleer þjefJeles, yeg×er veener. vewmeefie&keÀ MeeðeebceOeerue efJeOeeveebvee leL³eefJe<e³ekeÀ (JeCe&veelcekeÀ) efJeOeeves cnìues peeles. DeMeer efJeOeeves mel³e eEkeÀJee Demel³e ³eeHewkeÀer SkeÀ Demeleele. DeeoMeea MeeðeebceOeerue efJeOeeveebvee cetu³eefJe<e³ekeÀ efJeOeeves (efveCe&³e) cnìues peeles. DeMeer cetu³eefJe<e³ekeÀ efJeOeeves mel³e eEkeÀJee Demel³e cnCelee ³esle veenerle. vewmeefie&keÀ Meeðeeb®³ee yeeyeleerle ceveg<³ee®ee %eeveefJe<e³ekeÀ Yeeie cenÊJee®eer YetefcekeÀe Heej Hee[lees. DeeoMeea Meeðee®³ee yeeyeleerle ceveg<³ee®ee ef¬eÀ³eeMeerueles®ee Yeeie cnCepes ceveg<³ee®eer mebkeÀuHeMeeqkeÌle Del³eble peesjkeÀmeHeCes keÀe³e&jle Demelees.

• veerefleMeeðe ceeveJeer Dee®ejCee®³ee DeeoMee¥®es Meeðe Deens: veerefleMeeðe ceeveJeer ®eeueerjerleeR®es DeLeJee meJe³eeR®es Meeðe Deens. peerJeve cnCepes ke=ÀleeR®eer SkeÀ DeKeb[ ceeefuekeÀe Deens. JeejbJeej kesÀuesu³ee ke=ÀleeR®eer meJe³e yeveles Je meJe³eerletve J³ekeÌleer®es ®eeefj$³e Ie[le peeles. J³ekeÌleer®es ®eeefj$³e l³ee®³ee Dee®ejCeeceOetve ÒekeÀì nesles. mHesvmej®³ee celes Dee®ejCe cnCepes ke=ÀleeR®es O³es³eeMeer mecee³eespeve nes³e. SKeeos efJeefMeä O³es³e ÒeeHle keÀ©ve IesC³eemeeþer Je keÀener meeOeves efveJe[tve kesÀuesueer menslegkeÀ ke=Àleer cnCepes Dee®ejCe nes³e. Dee®ejCe ns SkeÀe efJeefMeä O³es³eeves (DeeoMee&ves) Òesefjle Peeuesues Demeles. cnCetve veerefleMeeðe ceeveJeer Dee®ejCeeleerue DeeoMee&®es Meeðe Deens.

13

• veerefleMeeðe ceeveJeer ke=ÀleeR®es cetu³eceeHeve keÀjles: veweflekeÀles®ee efJe®eej ceeveJeer ke=ÀleeRMeer mebyebefOele Demelees. veerefleMeeðe ceeveJeer Dee®ejCee®eer cnCepes®e ceveg<³ee®³ee menslegkeÀ ke=ÀleeR®eer DeeoMee&Meer leguevee keÀ©ve l³ee ke=ÀleeR®es cetu³eceeHeve keÀjles. cetu³eceeHeve keÀjleevee l³ee mensletkeÀ ke=ÀleeRvee Fä eEkeÀJee ³eesi³e lemes®e Deefveä eEkeÀJee De³eesi³e þjefJeues peeles. Right (³eesi³e) ne Meyo ue@efìve Yee<esleerue (Rectus) ³ee MeyoeHeemetve Deeuee Deens. Rectus ¿ee Meyoe®ee DeLe& ``efve³eceevegmeej'' Demee neslees. keÀesCeleener efve³ece keÀener Dev³e O³es³e ÒeeHle keÀjC³ee®es meeOeve Demelees. efve³ece mJele: meeO³e vemelees. (Good) Fä ne Meyo pece&ve Yee<esleerue Gut ³ee MeyoeHeemetve le³eej Peeuee Deens. Gut ³ee Meyoe®ee DeLe& keÀesCel³eener O³es³eeme GHe³egkeÌle Demee neslee. l³eecegUs Fä ne Meyo O³es³e lemes®e O³es³eeÒele peeC³eeme GHe³egkeÌle ³ee DeLee&ves JeeHejuee peelees. Dee®ejCe cnCepes O³es³eebMeer ke=ÀleeR®es mecee³eespeve nes³e. pej ns mecee³eespeve efve³eceevegmeej Demesue lej les Dee®ejCe ³eesi³e þjles. pej Demes mecee³eespeve O³es³e ÒeeHle keÀ©ve IesC³eeme GHe³egkeÌle Demesue lej Demes Dee®ejCe Fä Demeles. efve³eceyee¿e ke=Àleer De³eesi³e Demeles Je O³es³eeÒele peeC³eeme De³eMemJeer þjuesueer ke=Àleer Deefveä Demeles. ceeveJeer O³es³es Je O³es³eemeeþer GHe³egkeÌle meeOeves ³eeb®³ee DeeOeejeves ceeveJeer Dee®eejCee®es cetu³eceeHeve veerefleMeeðeeceO³es kesÀues peeles. DeeHeueer Òeieleer leHeemee : 1. veerefleMeeðee®eer J³eeK³ee keÀM³ee ÒekeÀejs kesÀueer peeles ?

2. veweflekeÀ leÊJe%eevee®ee DeY³eeme efJe<e³e keÀe³e Deens ?

3. ceeveJeer cevee®es keÀesCekeÀesCeles Hewuet Deensle ?

4. veerefleMeeðeeme DeeoMeea Meeðe keÀe cnCeleele?

• veerefleMeeðe : mew×eefvlekeÀ Meeðe keÀer J³eeJeneefjkeÀ Meeðe ? DeveskeÀ Hee½eel³e leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes veweflekeÀ leÊJe%eeve ns J³eeJeneefjkeÀ eEkeÀJee GHe³eesefpele Meeðe veener. J³eeJeneefjkeÀ Meeðe DeeHeCeeme `keÀmes keÀjeJes' ³ee®es %eeve osles. efJeefMe<ì O³es³e lemes®e O³es³eÒeeHleer®eer meeOeves ³ee®es ceeie&oMe&ve J³eeJeneefjkeÀ MeeðeebceO³es kesÀues peeles. JewÐekeÀMeeðe ns SkeÀ J³eeJeneefjkeÀ Meeðe Deens. ®eebieues Deejesi³e cnCepes vescekesÀ keÀe³e

14 lemes®e ®eebieues Deejesi³e keÀesCel³ee ceeiee&ves ÒeeHle nesles. Deejesi³e efyeIe[u³eeme jesie otj keÀmes keÀjeJes ¿ee meJe& yeeyeeR®es ceeie&oMe&ve JewÐekeÀMeem$eele kesÀues peeles. Hee½eel³e efJe®eejJebleeb®³ee celes veerefleMeeðe efme×evleeb®eer mLeeHevee keÀjles. Hejbleg peerJevee®eer O³es³es ÒeeHle keÀMeer nesleerue ³ee®es ceeie&oMe&ve keÀjerle veener. Yeejleer³e HejbHejsceO³es veerefleMeeðe SkeÀ J³eeJeneefjkeÀ Meeðe Deens. yengleskeÀ Yeejleer³e oMe&ves cees#e ns peerJevee®es HejceÒeeHleJ³e ceeveleele. l³ee®eyejesyej cees#e ns meJeex®®e O³es³e ÒeeHle keÀ©ve IesC³eemeeþer efJeefMeä Dee®ejCe mebefnlee efveOee&efjle keÀjleele. ³eesie oMe&ve, yeew× oMe&ve,

pewve oMe&ve lemes®e Jesoevle oMe&ve l³eeb®³ee Deveg³ee³eebmeeþer efJeefMeä ceeie& DeeKetve osleele. ÞeerceodYeieJeod ieerlesceO³es lej J³ekeÌleer®eer vescekeÀer keÀle&J³es meg×e meebefieleueer iesueer Deensle.

• veerefleMeeðe keÀuee veener: veerefleMeeðe ceveg<³ee®³ee peerJevee®³ee J³eeJeneefjkeÀ yeepetMeer cnCepes Dee®ejCeeMeer mebyebefOele Deens. l³eecegUs Demee ÒeMve GHeefmLele neslees keÀer ®eebieues Dee®ejCe Deelcemeele keÀjlee ³esles keÀe ? p³ee ÒeceeCes mebieerle, ve=l³e, ef®e$ekeÀuee Fl³eeefo keÀuee JeejbJeej efJeefMeä ke=Àleer kesÀu³eeves efMekeÀlee ³esleele. l³eeÒeceeCes veerefleceeve yeveCes efMekeÀlee ³esF&ue keÀe? ce@ke@ÀvPeerves ¿ee ÒeMvee®es GÊej MeesOeC³eemeeþer veerefleMeeðe Je keÀuee ³eeb®eer leguevee kesÀueer. l³ee®³ee celes veerefleMeeðe keÀuee veener. ®eebieu³ee Dee®ejCee®eer keÀuee efMekeÀlee ³esCeej veener. ce@ke@ÀvPeer®³ee celes veerefleMeeðe Je keÀuee ³eebleerue Yeso Heg{erue ÒeceeCes Deens:- ce@ke@ÀvPeer®³ee celes keÀuee SkeÀ efJeefMeä #es$eeMeer mebyebefOele Demeles lej veerefleMeeðe mebHetCe& ceeveJeer peerJeveeMeer mebyebefOele Demeles. keÀues®es #es$e ce³ee&efole Demetve Dee®ejCee®es Je veweflekeÀles®es #es$e Del³eble J³eeHekeÀ Deens. p³ee J³ekeÌleerceO³es keÀueeke=Àleer efvecee&Ce keÀjC³ee®es meeceL³e& Demeles lees keÀueekeÀej þjlees. Hejbleg ®eebieueer ke=Àleer keÀjC³ee®es meeceL³e& DemeCeeje ceeCetme veerefleceeve þjle veener. pees Òel³e#eele veerleerves Jeeielees lees ceeCetme ®eebieuee ceeCetme þjlees. SKeeÐee keÀueeke=Àleer®es cetu³eceeHeve keÀjleevee l³ee keÀueekeÀeje®ee DeblemLe nslet ue#eele Iesleuee peele veener. ceeveJeer Dee®ejCee®es cetu³eceeHeve keÀjleevee keÀl³ee&®ee DeblemLe nslet efveCee&³ekeÀ Demelees. keÀueekeÀej keÀeueeblejeves DeeHeueer keÀuee mees[tve osT MekeÀlees. iee³ekeÀ ieeCes ieeC³ee®es LeebyeJet MekeÀlees Je lejerner lees efpeJeble Demeslees eEkeÀJee l³ee®³ee ce=l³egveblejner lees iee³ekeÀ®e jenlees. meodiegCeer ceeCetme efpeJeble DemesHe³e¥le meoe®ejCeer DemeeJe³eeme nJee. p³eeJesUer l³ee®es Dee®ejCe ³eesi³e jnele veener l³eeJesUer lees meodiegCeer jnele veener. keÀuesHeemetve efveJe=le neslee ³esle veener. ce@ke@ÀvPeer ®es ns efJe®eej Deepe®³ee ³egieelener cenÊJee®es Deensle. Deepe DeveskeÀ veJeveJeerve DeY³eeme¬eÀce Go³eeme ³esle Deensle. efJeMes<ele: J³eeqkeÌleceÊJe efJekeÀemee®es

15 DeY³eeme¬eÀce. ce@ke@ÀvPeer®³ee celes Dee®ejCee®eer keÀuee Deelcemeele keÀjlee ³esCeej veener. ®eebieues Dee®ejCe Je veweflekeÀlee ner J³ekeÌleer®eer DeebleefjkeÀ yeepet Deens. DeY³eeme¬eÀceeceOetve yee¿e Jele&ve efMekeÀefJeues peeT MekeÀles. Hejbleg ceveg<³ee®³ee ®eeefj$³eeceOeerue meodiegCe efMekeÀefJeues peeT MekeÀleerue keÀe³e ? J³eeqkeÌlecelJe efJekeÀemee®³ee efMeefyejeceOetve J³ekeÌleer KejesKej veerefleceeve yevet MekesÀue keÀe ne ÒeMve DevegÊejerle jenlees.

• veerefleMeeðe cetu³eeMeer mebyebefOele Deens: veerefleMeeðe ceeveJeer Dee®ejCee®³ee FälesmebyebOeer DeLeJee ³eesi³elesmebyebOeer ef®eefkeÀlmee keÀjles. veerefleMeeðeeleerue ÒeMve cetu³eebMeer mebyebefOele Demeleele. cetu³eefJe<e³ekeÀ efveCe&³e Fbefê³eevegYeJe, yegef× Je Deble:ÒesjCee ³eeletve efoues peeleele. veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee ¢efäkeÀesveeletve cetu³e cnCepes keÀe³e ³eesi³e Deens, keÀe³e Fä Deens lemes®e ceeveJeer peerJeveele keÀe³e cenÊJee®es Deens eEkeÀJee F®íe keÀjC³eemeejKes Deens les nes³e. cetu³eeb®ee mebyebOe ke=Àleer®eer efveJe[ keÀjC³eeMeer ³eslees. p³ee ke=ÀleercegUs peerJevee®es mebJeOe&ve nesles DeM³ee ke=Àleer®eer efveJe[ keÀjeJe³eeme nJeer. Debeflece meÊee DeeefCe Deblejelcee, efvemeie& DeeefCe ®ewlev³e ³eeb®³ee Deeblejef¬eÀ³esceOetve cetu³es efvecee&Ce nesle peeleele. ³eeletve ceeveJeer DeefmlelJe DeefOekeÀeefOekeÀ mece=× nesle peeles. ceeveJeer cetu³es ner efJekeÀefmele nesle peeCeeN³ee ceveeuee peeCeefJeuesu³ee Debeflece meÊes®³ee mJe©Hee®³ee KeeCeeKegCee Deensle. keÀevì ves DeefmlelJe DeeefCe cetu³e ³eeleerue HeÀjkeÀ oMe&efJeuee Deens. leL³e DeeefCe cetu³es : vewmeefie&keÀ Meeðes leL³eebMeer mebyebefOele Demeleele. pes DeefmlelJeele `Deens' l³ee®³eeMeer leL³es pees[uesueer Demeleele. efJeefMeä efokedÀkeÀeue ceO³es DemeCeeN³ee Jemlet eEkeÀJee Ie[CeeN³ee Ieìveebvee leL³e cnìues peeles. ceeveJeer DevegYeJee®³ee keÀ#esceO³es pesJe{s peeCeJeles l³ee®³ee HeueerkeÀ[s leL³eebvee Dev³e keÀener megHle DeLe& vemelees. Ieìveeb®es JeCe&ve keÀjlee ³esles. leL³e cnìues keÀer les mel³e Deens Demes ie=nerle Oejues peeles. leL³e meYeesJeej DemeCeeN³ee efJeéee®³ee ceeefnleer®ee SkeÀ DebMe Demeles. leL³ee®ee mebyebOe ceeveJeer yeg×erMeer Demelees. DeeoMeea Meeðes cetu³eebMeer mebyebefOele Demeleele. cetu³eeb®ee mebyebOe `keÀe³e DemeeJe³eeme nJes' ³ee®³eeMeer Demelees. peerJeveeceO³es p³eeb®ee ceeieesJee I³eeJee, p³eebvee meeO³e ceeveeJes DeM³ee ieesäer cnCepes cetu³e nes³e. cetu³es vesnceer®e Ieìveeb®³ee, leL³eeb®³ee Heeée&YetceerJej Demeleele DeeefCe l³eeb®eer Deblece&veeves peeCeerJe nesles. cetu³es DeeosMeelcekeÀ DeeefCe cetu³eebkeÀve keÀjCeejs Demeleele. efJeée pe[ êJ³e, efokedÀ, keÀeue, keÀejCelee ³ee Oeei³eeveer yeveuesuesDeens. cetu³es ¿ee efJeefMeä ®eewkeÀìer®³ee keÀ#esyeensj lemes®e DeefOekeÀ Þesÿ Demeleele. cetu³eebvee mel³e DeLeJee Demel³e cnCelee ³esle veener. cetu³es ceeveJeer cevee®³ee YeeJeelcekeÀ Yeeieeuee meblegä keÀjleele. Dev³e pe[ JemletbÒeceeCes cetu³eebvee YeeweflekeÀ DeefmlelJe vemeles. cetu³eeb®es DeefmlelJe efokedÀ keÀeuee®³ee HeueerkeÀ[s Demetve leer mJele:ntve DeefmlelJeele Demeleele. ¿ee efJeéee®es %eeve

16 DeeHeu³eeuee Fbefê³es Je yegef× ³eeb®³ee Üejs nesles. cetu³eeb®es %eeve Deble:Òe%esves Je leelkeÀeU nesles. cetu³es DeeHeu³eeuee DevegYeJeeme ³esCeeN³ee efJeéee®³ee HeueerkeÀ[s Demeleele. ¿ee efJeéeele nesCeeN³ee Ie[ecees[eR®³ee yeewef×keÀ DeekeÀuevee®ee DeHeefjne³e& HeefjCeece cnCetve cetu³eefJe<e³ekeÀ mebJesovee efJekeÀefmele nesle peeleele. leL³e DeeefCe cetu³e ³eeb®ee DeefleMe³e efvekeÀì®ee mebyebOe Deens. peesHe³e¥le leL³e Deensle leesHe³e¥le l³eeb®³ee Heeée&YetceerJejerue cetu³eeb®es Devegceeve nesle jenCeej. cetu³e Je JemlegefmLeleer SkeÀceskeÀebHeemetve JesieUs keÀjlee ³esCeej veenerle. cetu³eebefMeJee³e DeefmlelJe veener Je DeefmlelJeeefMeJee³e cetu³es veenerle. meeO³e cetu³es Je meeOeve cetu³es : cetu³eebkeÀ[s yeIeC³ee®es JesieJesieUs ¢efäkeÀesve Demet MekeÀleele. meJe& cetu³es ceeveJeer J³eeqkeÌlelJee®³ee efJekeÀemeeceOeerue cenÊJee®³ee Hee³eN³eebJejerue DevegYeJe Deensle. cetu³eebvee efou³ee peeCeeN³ee cenÊJeevegmeej cetu³eeb®es JeieeakeÀjCe keÀjlee ³esles. meeO³e cetu³eebvee DeebleefjkeÀ cetu³e DeLeJee mJeleescetu³e cnìues peeles. mel³e, meeQo³e&, meefn<Ceglee, meb³ece, Oew³e& ¿eebvee meeO³e cetu³es cnìues peeles. mJeleescetu³e Demeuesueer cetu³es l³eeb®³ee HeefjCeeceebcegUs cenÊJee®eer ve þjlee leer cetuele: cenÊJee®eer þjleele. mel³e DeLeJee meeQo³e& ner Dev³e keÀMeeMeerner meceäer Peeueer veener lejerner, mJeleb$eHeCes meeO³e keÀjeJeerle DeMeer cetu³es Deensle. meefn<Ceglee, ®eeefj$³e F. cetu³eeb®eer F®íe meefn<Ceglesmeeþer eEkeÀJee ®eeefj$³eemeeþer®e kesÀueer peeles. cnCepes®e ¿ee cetu³eebvee DeebleefjkeÀ cetu³e Deens Je ogmeN³ee keÀener O³es³eeb®³ee ÒeeHleer®eer l³eebvee DeHes#ee veener. meeOeve cetu³eebvee mJele:®es keÀener cetu³e vemetve Dev³e cetu³eeb®³ee ÒeeHleermeeþer l³eeb®eer F®íe kesÀueer peeles. meeOeve cetu³eebvee yeefn:mLecetu³e Demesner cnìues peeles. keÀener efJeefMeä GÎsMeeves meeOeve cetu³eebvee ÒeeHle kesÀues peeles. meeOeve cetu³eebvee l³eeb®³ee Hes#ee yeensjerue ieesäer ÒeeHle keÀjC³eemeeþer cenÊJe ÒeeHle nesles. meeOeve cetu³eebcegUs DeefOekeÀ cetu³eJeeve O³es³e ÒeeHle nesles. ®e<c³eeuee meeOeve cetu³e Deens³e. ®e<c³eeceeies yeIeCeejs [esUs Demeues lej ®e<cee cetu³eeJeve Demelees. `mJe®í' yeIeCes ³ee O³es³eemeeþer ®e<c³eeuee meeOeve cetu³e Deens. meeOeve cetu³es SkeÀe meceäer®es IeìkeÀ Demeleele. meeOeve cetu³eebvee meeO³eecegUs cetu³e ÒeeHle nesles. l³eebvee mJeleb$eHeCes cetu³e vemeles. meeO³e cetu³e Je meeOeve cetu³es ¿ee meb%ee meeHes#e Deensle. ner oesvner Òeleer®eeR cetu³es SkeÀceskeÀebHeemetve mebHetCe&le³ee mJeleb$e veenerle. GefÎäeuee Devegme©ve cetu³es meeO³e cetu³es DeLeJee meeOeve cetu³es þjleele. SKeeÐee J³ekeÌleermeeþer pes GefÎä Demesue les Dev³e J³ekeÌleermeeþer kesÀJeU meeOeve Demet MekeÀles. Goe. yeguesì ì^sve SKeeÐee DeefYe³ebl³eemeeþer meeO³e Demesue lej leer®e yeguesì ì^sve SKeeÐee ÒeJeeMeemeeþer Feq®íle mLeUer ueJekeÀj peeC³ee®es meeOeve Demesue. ®eeueC³ee®ee J³ee³eece ¿ee meeOeveeves ®eebieues Deejesi³e ns meeO³e ÒeeHle nesles. lej ®eebieues Deejesi³e ¿ee meeOeveeves leerLe&³ee$ee ns meeO³e ÒeeHle nesT MekeÀles.

17 cetu³eeb®es JeieeakeÀjCe DeLeJee ÒeleJeejer keÀener JesieÈ³ee ÒekeÀejs kesÀues peeles-Oeve cetu³es Je $eÝCe cetu³es, GlHeeokeÀ cetu³es Je DeveglHeeokeÀ cetu³es, Meeéele cetu³es Je veéej cetu³es Fl³eeefo. meJe&meeOeejCeHeCes meeO³e cetu³es meeOevecetu³eebHes#ee Þesÿ ceeveueer peeleele. Oeve cetu³es $eÝCe cetu³eebHes#ee G®®e Òeleer®eer þjleele. ceeveJeer ceve ns cetu³ee®es DeeÞe³emLeeve Deens. yee¿e HeefjefmLeleeruee efouesuee SkeÀ efJeefMeä ÒekeÀej®ee Òeeflemeeo cnCepes cetu³e nes³e. ceeveJeer cevee®eer leerve keÀe³ex Deensle-efJe®eej, YeeJevee Je mebkeÀuHe. cevee®³ee keÀe³ee¥vee Devegue#etve Deveg¬eÀces yeewef×keÀ cetu³es (mel³e) meeQo³ee&lcekeÀ cetu³es (meeQo³e&) Je veweflekeÀ cetu³es (MegYe) Demeleele. mel³e, meeQo³e& Je efMeJe, MegYe ner JeweféekeÀ cetu³es Deensle. DeeHeueer Òeieleer leHeemee : 1. veerefleMeeðe J³eeJeneefjkeÀ Meeðe Deens keÀe³e ?

2. veerefleMeeðe keÀuesHeemetve JesieUs keÀmes Deens ?

3. leL³e DeeefCe cetu³e ³eele keÀe³e HeÀjkeÀ Deens ?

4. cetu³e cnCepes keÀe³e ?

5. meeO³e cetu³e Je meeOeve cetu³e cnCepes keÀe³e ?

1.4 veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee MeeKee SkesÀ keÀeUer ®eeueerjerleer, meJe³eer DeLeJee ©{eR®es Meeðe Demeuesues veerefleMeeðe Deepe ®eej MeeKeebceO³es efJekeÀefmele Peeues Deens. veerefleMeeðee®³ee JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðe, DeeoMeea veerefleMeeðe, DeefOeveerefleMeeðe Je GHe³eesefpele veerefleMeeðe DeMee ®eej MeeKee Deensle. 1. JeCe&veelcekeÀ veerefleMeem$e: meceepeeceO³es p³ee veerefleefJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee Demeleele l³eeb®ee DeY³eeme JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðeeceO³es kesÀuee peelees. efvejefvejeÈ³ee meceepemecetnebceO³es JesieJesieÈ³ee veerefle®³ee mebkeÀuHevee lemes®e Dee®eejCeeefJe<e³eer efJeefYeVe mebkesÀle Òe®eefuele Demeleele. l³ee®eÒeceeCes SkeÀe®e meceepemecetneceO³es keÀeueeveg©He veweflekeÀ mebkeÀuHevee yeouele peeleele. JesieJesieÈ³ee ceeveJe mecetnebceOetve Je JesieJesieÈ³ee keÀeUer ©{ Demeuesues veweflekeÀ mebkesÀle Je Dee®ejCeefJe<e³ekeÀ mebkesÀle DeY³eemeC³ee®es keÀe³e& JeCe&veelcekeÀ veerleerMeeðe keÀjles. veerefleMeeðee®ee Fefleneme Je efJekeÀeme ³eeb®ee DeY³eeme JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðeele kesÀuee peelees. JesUesJesUer meceepeebceO³es Òe®eefuele Demeuesu³ee ©{er HejbHeje, ÒeLee, lemes®e efveef<e× ke=Àleer Je Meyo ³eeb®eer veeWo JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðe keÀjles.

18 pevemecetne®es veweflekeÀ DeeoMe& Je mecetnebceOeerue Jeefpe&le Dee®ejCe (ke=Àleer Je Meyoes®®eejCe ³eeb®eer ef®eefkeÀlmee veerefleMeeðee®³ee ³ee MeeKesceO³es kesÀueer peeles. keÀesCel³ee ke=Àleer ³eesi³e, keÀesCel³ee ke=Àleer De³eesi³e, meoe®eej DeLeJee ogje®eej, meodiegCe DeLeJee ogie&gCe ³ee efJe<e³eer ueeskeÀmecetne®³ee OeejCee mebkeÀefuele kesÀu³ee peeleele. ceveg<³e Dee®ejCe keÀjleevee vescekeÌ³ee p³ee ke=ÀleeR®eer efveJe[ keÀjlees l³eeb®es mHeäerkeÀjCe keÀjC³ee®ee Òe³elve lemes®e efJeefJeOe meceepeebleerue Dee®eejmebefnlee®es Hejer#eCe JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðeeceO³es kesÀues peeles. keÀesCel³eener meceepeeceO³es pes veweflekeÀ mebkesÀle, ©{er, HejbHeje ÒemLeeefHele Peeuesues Demeleele l³eeb®eer leer kesÀJeU leL³es Deensle. DeM³ee ¢äerves veeWo IesTve l³eeletve keÀener efve<keÀ<e& keÀe{ues peeleele. JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðeeceO³es cetu³eceeHeveelcekeÀ ¢efäkeÀesve ve þsJelee ceveg<³ee®³ee veweflekeÀ Þe×e Je efJeéeemeeb®es leL³eeveg©He Hejer#eCe kesÀues peeles. uee@jsvme keÀesnueyeie&®ee veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®³ee efJekeÀemee®ee efme×evle JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðee®es GÊece GoenjCe Deens. 2. DeeoMeea veerefleMeeðe: DeeoMeea veerefleMeeðe DeeosMeelcekeÀ Demeles. `ueeskeÀeb®es Dee®ejCe keÀmes DemeeJes' ³ee mebyebOeer®³ee efme×evleeb®eer ®e®ee& DeeoMeea veerefleMeeðe keÀjles. ceeveJeer Dee®ejCee®es ceeveob[ keÀe³e DemeeJesle ³ee®eer ef®eefkeÀlmee ³ee MeeKesceO³es kesÀueer peeles. veweflekeÀ efveCe&³e Iesleevee GodYeJeCeeN³ee mebIe<ee&lcekeÀ HeefjefmLeleerceO³es ceeie&oMe&keÀ þjCeeN³ee veweflekeÀ leÊJeeb®eer ®e®ee& DeeoMeea veerefleMeeðeeceO³es kesÀueer peeles. ke=Àleer®eer ³egkeÌlelee keÀMeer þjJeeJeer. meoe®eej keÀMeeme cnCeeJes, peerJeveeceO³es ceveg<³eeves keÀe³e ÒeeHle keÀ©ve I³eeJes, ceveg<³eeb®eer keÀle&J³es keÀe³e DemeeJeerle Fl³eeefo ÒeMveeb®eer ®e®ee& veerefleMeeðee®³ee ³ee MeeKesceO³es kesÀueer peeles. ³eesi³e DeLeJee Fä Dee®ejCee®eer ceeefnleer osC³eeHes#ee ³eesi³e / Fä Dee®ejCee®es efvekeÀ<e efvecee&Ce keÀjCes Je Dee®ejCee®es cetu³eceeHeve keÀjCes ns DeeoMeea veerefleMeeðee®es keÀe³e& Deens. p³eeJesUer ceeveJeer Dee®ejCe efveOee&efjle ceeveob[eHes#ee JesieUs þjles eEkeÀJee l³ee ceeveob[e®³ee efJejesOeer Demeles l³eeJesUer HeefjCeecemJe©He efMe#ee keÀjC³eeefJe<e³eer®ee mebkesÀle meg×e DeeoMeea veerefleMeeðeeceO³es efceUlees. meeceeefpekeÀ lemes®e veweflekeÀ megJ³eJemLee efJemkeÀUerle keÀjCeeN³ee J³ekeÌleeruee Meemeve keÀe keÀjeJes ³ee®es meceLe&ve keÀjCeejs efme×evle DeeoMee&lcekeÀ veerefleMeeðeeceO³es efoues peeleele. De@efjmìe@ìue®ee meodiegCeebefJe<e³eer®ee efJe®eej, keÀevì®ee keÀle&J³eJeeoer yegef×Jeeo, efceuue®ee GHe³egkeÌleleeJeeo lemes®e ÞeerceodYeieJeod ieerlesleerue efve<keÀece keÀce&³eesie ns meJe& DeeoMeea veerefleMeeðeeleerue efme×evle Deensle. 3. DeefOeveerefleMeeðe: veerefleMeeðee®³ee ³ee MeeKesceO³es efJeefJeOe veweflekeÀ efJeOeeves, mebkeÀuHevee Je meb%ee ³eeb®es efJeMues<eCe kesÀues peeles. ceeveJeer Dee®ejCee®es cetu³eceeHeve keÀjleevee veweflekeÀ efveCe&³e efoues peeleele. veweflekeÀ efveCe&³e osleevee p³ee mebkeÀuHevee JeeHeju³ee peeleele l³eeb®es vescekesÀ DeLe&

19 megefveef½ele keÀjCes DeeJeM³ekeÀ þjles. MegYe, ³eesi³e, Fä, keÀle&J³e F. veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe Je J³eeK³ee ¿ee cegK³ele: Yee<esMeer mebyebefOele Demeleele. l³eemeeþer veweflekeÀ Yee<es®es DeO³e³eve keÀjC³ee®es keÀe³e& DeefOeveerefleMeeðe keÀjles. efJeMues<eCeelcekeÀ eEkeÀJee meceer#eelcekeÀ veerefleMeem$e ³ee®es SkeÀ GoenjCe Deens. DeefOeveerefleMeeðeeceO³es veweflekeÀ efveCe&³eeb®es mJe©He Je Òe³eespeve mHeä kesÀues peeles. veweflekeÀ efveCe&³eeb®ee Dev³e %eeveMeeKeebleerue efveCe&³eebMeer keÀM³ee ÒekeÀeje®ee mebyebOe Deens ns ner mHeä kesÀues peeles. DeefOeveerleerMeem$e SketÀCe®e veweflekeÀ leÊJeeb®es ÒeceeCeerkeÀjCe keÀjles. veweflekeÀ leÊJeeb®es DeLeJee efveCe&³eeb®es meceLe&ve keÀmes keÀjlee ³esF&ue lemes®e veweflekeÀ efJeOeeveeb®es ÒeeceeC³e keÀmes efme× keÀjlee ³esF&ue ³ee®ee efJe®eej DeefOeveerefleMeeðeeceO³es kesÀuee peelees. DeefOeveerefleMeeðe veweflekeÀ Yee<es®³ee ³eesi³e Je keÀeìskeÀesj JeeHejeyeeyele efve:He#e Hejbleg DeefleMe³e Deeûener YetefcekeÀe Iesles. 4. GHe³eesefpele veerefleMeeðe: ceeveJeer peerJeve efoJemeWefoJeme DeefOekeÀeefOekeÀ iegbleeiegbleer®es nesle ®eeueues Deens. ceveg<³ee®³ee Jew³eeqkeÌlekeÀ lemes®e meeceeefpekeÀ peerJeveeleerue Ie[ecees[eRvee veweflekeÀ efme×ebvle keÀmes ueeiet nesleerue ³ee®ee efJe®eej DeeJeM³ekeÀ Deens. yeouel³ee peerJeveMewueercegUs ceveg<³eeHeg{s veJeveJeerve Hes®e GYes jnele Deensle. mJes®íecejCe, o³ee cejCe, ieYe&Heele, Deelcenl³ee, He³ee&³eer ceelee ³ee meejK³ee efJe<e³eebJej JesieJesieUs celeÒeJeen Dee{Utve ³esle Deensle. ¿ee yeeyeer veweflekeÀ keÀer DeveweflekeÀ DeMee ieeWOeUJetve ìekeÀCeeN³ee ÒeMveeb®eer GÊejs MeesOeC³ee®ee Òe³elve GHe³eesefpele veerefleMeeðeeceO³es kesÀuee peelees. Jew%eeefvekeÀ Òeieleer Je DeefOekeÀeefOekeÀ efJekeÀefmele nesCeejs leb$e%eeve ceveg<³eeHeg{s veJeerve DeeJneves GYeer keÀjerle Deensle. He³ee&³eer ceele=lJe, ieYe&eEueie ®ee®eCeer, pewJe leb$e%eeve, keÌueeseEveie ³eeletve veJeerve veweflekeÀ ÒeMve GYes jnele Deensle. keÀener veweflekeÀ ÒeMve ceveg<³ee®³ee yespeyeeyeoej Jele&veeletve lemes®e Dev³e peerJeebyeÎue mebJesove#eceles®ee DeYeeJe ³eeletve efvecee&Ce nesle Deensle. keÀener ÒepeeleeR®es veä nesCes, efvemeiee&®eer neveer ³eemeejK³ee {emeUl³ee peerJeve Me=bKeues®eer Je He³ee&JejCee®eer veweflekeÀ peyeeyeoejer Þesÿlece yegef×ceeve ceveg<³e ÒeeC³eeJej Deens. GHe³eesefpele veerefleMeeðe pevecele Je keÀe³eos efveefce&leer ³eemeeþer ceeie&oMe&ve keÀjles. veweflekeÀ ÒeMveeb®eer nes/veener ³eemeejKeer Jemlegefveÿ GÊejs vemeleele. veweflekeÀ mecem³ee yengDee³eeceer Demeleele. l³eeb®eer meceeOeevekeÀejkeÀ GÊejs ceveg<³e peerJevee®³ee efJeefJeOe Debieeb®ee SkeÀef$eleHeCes DeY³eeme kesÀu³eeveblej efceUt MekeÀleele. ðeer-Ye´tCenl³es®ee ÒeMve, Òe®eefuele efJeJeen He×leer, ngb[e He×leer, HeeuekeÀeb®eer DeeefLe&keÀ efmLeleer DeM³ee DeveskeÀ ieesäeRMeer pees[uesuee Deens.

20 GHe³eesefpele veerefleMeeðe DeM³ee mecem³eeb®ee meeOekeÀ-yeeOekeÀ ®e®exÜeje DeY³eeme keÀ©ve efveef½ele OeesjCes þjefJeC³eeme ceeie&oMe&ve keÀjles. GHe³eesefpele veerefleMeeðe ner MeeKee DeveskeÀ Debieebveer yenjuesueer MeeKee Deens. ÒemeejceeO³eceeb®es veerefleMeeðe, He³ee&JejCee®es veerefleMeeðe, J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeem$e, pewJeveerefleMeeðe, efMe#ekeÀ-efJeÐeeLeea lemes®e JeefkeÀue Je J³eeHeejer ³eeb®³eemeeþer Dee®eej mebefnlee Fl³eeefob®ee GHe³eesefpele veerefleMeeðeeceO³es meeceeJesMe neslees. ³eebceO³es ceeveJeer peerJeveeleerue efJeefJeOe #es$eeleerue ke=ÀleeR®eer veweflekeÀ ¢äîee ef®eefkeÀlmee kesÀueer peeles. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. DeefOeveerefleMeeðe cnCepes keÀe³e ? 2. GHe³eesefpele veerefleMeeðe cnCepes keÀe³e ? 3. JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðe cnCepes keÀe³e ?

1.5 veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®ee efJekeÀeme - uee@jsvme keÀesnueyeie& 1.5.1 veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee DeeefCe veweflekeÀerkeÀjCe - keÀesnueyeie&: uee@jsvme keÀesnueyeie& ne SkeÀ ceevemeMeeðe%e Je ceevemeMeeðee®ee ÒeeO³eeHekeÀ neslee. nejdJe[& efJeÐeeHeerþele l³eeves ceevemeMeeðeele (Psychology) HetJe&yeeu³eeJemLesHeemetbve les Òeew{eJemLesHe³e¥le veweflekeÀ efJekeÀeme keÀmee neslees ³ee®es mebMeesOeve kesÀues. keÀesnueyeie&ves veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee DeeefCe veweflekeÀerkeÀjCee®³ee yeeyeleerle yeesOeelcekeÀ GHeHeÊeerner meebefieleueer. veweflekeÀ efJekeÀeme cnCepes keÀe³e ? veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³ee efJekeÀemee®³ee ÒecegKe DeJemLee keÀesCel³ee ? l³ee®es ceeHeve keÀmes kesÀues peeles ? veweflekeÀ efJekeÀeme meeceeefpekeÀ DeO³e³eveeletve keÀmee neslees ? ³ee efJe<e³eer®es cenÊJeHetCe& mebMeesOeve kesÀues. 1.5.2 J³eeqkeÌleceÊJeeleerue veweflekeÀ efveCe&³ee®es mLeeve : J³eeqkeÌlecelJe efJekeÀemee®³ee ¬eÀceJeejerle veweflekeÀ DeJemLeeb®es mLeeve mecepeC³eele ceole nesles. veerefleceÊes®ee Hee³ee ne MewMeJeeJemLesle Ieeleuee peelees. MewMeJeeJemLes®ee keÀeueeJeOeer 2 Je<ex les 4 Je<ee&He³e¥le®ee Demelees. ³ee DeJemLesle efMeMetvee cetu³eeb®eer Jee meodmeodefJeJeskeÀles®eer peeCeerJe vemeles. l³eecegUs efMeMetb®es Dee®ejCe Jee Jele&ve ns veweflekeÀner vemeles Je DeveweflekeÀner vemeles. l³eeb®es Dee®ejCe ns veerefleyee¿e (ve-veweflekeÀ Amoral) Demeles. MewMeJeemLesle veweflekeÀles®ee pees Hee³ee Ieeleuee peelees l³eeJej l³eeb®es YeeJeer peerJeveeleerue Jele&ve þjles. cegueeb®ee yeesOeefvekeÀ efJekeÀeme leerve DeJemLeeletve neslees. ef¬eÀ³eeHetJe& efJe®eej (DeebleefjkeÀ ¬eÀebleer) cetle&ef¬eÀ³eelcekeÀ efJe®eej DeeefCe

21 Jemlegefveÿ eEkeÀJee DeewHe®eeefjkeÀ (Formal) ef¬eÀ³eelcekeÀ efJe®eej. meeOeejCeHeCes cetue 7 Je<ee&®es Peeu³eeveblej cetle& leke&ÀMeg× efJe®eej keÀ© ueeieles. leeefke&ÀkeÀ Devegceeve keÀjCes, Jemlegb®es JeieeakeÀjCe, JemletbceOeerue mebyebOe, HeefjceeCeelcekeÀ JemletceOeerue mebyebOe neleeUCes F. cetle&ef¬eÀ³eelcekeÀ efJe®eej keÀ© ueeieles. kegÀceejeJemLesle Jemletefveÿ Jee DeewHe®eeHeefjkeÀ (formal) ef¬eÀ³eelcekeÀ efJe®eej meg© nesleele. kegÀceej Je Òeew{ DeJemLesle J³eeqkeÌle ³ee Decetle& efJe®eej keÀjleele. les DeY³etHeiece le³eej keÀjleele. l³eeb®es efJe®eej JeemleJe Je mecem³eebvee meeceesjs peeC³ee®eer Demeles. yeg×er HeefjHekeÌJe nesT ueeieles. veweflekeÀ efveCe&³eele ³eesi³e keÀe³e ? De³eesi³e keÀe³e? ³eemeejK³ee Decetle& keÀuHeveeb®ee efJekeÀeme neslees. meceepeceev³e Jele&vee®es efve³ece, veerefleleÊJes mecepeC³eeFleHele l³eeb®³ee yeewef×keÀ #eceles®ee efJekeÀeme Peeuesuee Demelees. 1.5.3 veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLeeb®es mew×ebeflekeÀ JeCe&veë uee@jsvme keÀesnueyeie&ves veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee leerve ÒecegKe HeeleÈ³ee Òel³eskeÀer oesve ³eeÒeceeCes mene DeJemLeebceOetve meebefieleu³ee: De) HetJe& meebkesÀeflekeÀ HeeleUer (Preconventional Morality) 4 les 10 Je<ee&He³e¥leë- 1) efMe#ee Je Dee%eeHeeueve 2) Heeefjleesef<ekeÀ ÒeeHleer ye) meebkesÀeflekeÀ HeeleUer (Conventional Morality) 10 les 13 Je<ee&He³e¥le 3) ®eebieuee cegueiee / ®eebieueer cegueieer efmLeleer. 4) meeceeefpekeÀ mebkesÀle Je DeefOekeÀejJeeoer efmLeleer keÀ) meebkesÀeflekeÀesÊej veweflekeÀ HeeleUer (Post Conventional Morality): ner DeJemLee ÒeecegK³eeves kegÀceejeJemLee cnCepes 13 Je<ee&Heemetve les HetJe&Òeew{eJemLesHe³e¥le Demeles. 5) ueJeef®ekeÀ veweflekeÀ leÊJes eEkeÀJee veerleerceÊes®³ee mebkeÀuHeveebceOeerue yeoue 6) veweflekeÀ efve³ece le³eej keÀjCes. De) HetJe&meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀ HeeleUer (Preconventional Morality): keÀesnueyeie&ves HetJe& yeeu³eeJemLesleerue veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLes®es JeCe&ve ``HetJe& meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀlee'' Demes kesÀuesues Deens. ner veerefleHetJe& DeJemLee nes³e. HetJe& yeeu³eeJemLse®ee keÀeueeJeOeer 4 les 10 Je<ee&He³e¥le®ee Demelees. ³ee DeJemLesle veweflekeÀ efJekeÀeme ÒeeLeefcekeÀ DeJemLesle jenlees. veweflekeÀ efJekeÀemee®ee leHeMeerueJeej DeY³eeme efpeve efHe³eepes ³ee ceevemeMeeðe%eeves kesÀuee. l³ee®³ee celes HetJe&yeeu³eeJemLee efveye¥Oeeletve veerefleceÊee (Morality by constraint) ³ee ÒekeÀej®eer Demeles. SKeeoer ke=Àleer ³eesi³e Deens keÀer De³eesi³e Deens ns nsletJe©ve ve þjefJelee HeefjCeeceeJe©ve þjefJeueer peeles. keÀesnueyeie&ves HetJe&meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀ HeeleUerle oesve DeJemLee Heg{erue ÒeceeCes meebefieleu³ee.

22 1) efMe#ee Je Dee%eeHeeueve : SKeeoer ke=Àleer ®eebieueer keÀer JeeF&ì les YeeweflekeÀ HeefjCeeceeJe©ve þjles. efMe#ee ìeUCes DeeefCe Dee%eeHeeuevee®eer meJe³e ueeieCes DeeJeM³ekeÀ Deens. ³eemeeþer megmebiele efMemleer®ee GHe³eesie kesÀuee Heeefnpes. pej cegueebvee efMemle ueeieueer lej Dee%eeHeeuevee®eer meJe³e cegueebvee ueeieles. 2) Heeefjleesef<ekeÀ ÒeeHleer (Gaining Reward): HetJe& yeeu³eeJemLesleerue cegues yeef#eme efceUeJes cnCetve meeceeefpekeÀ DeHes#esvegmeej Jele&ve keÀjleele. l³eeb®ee efJe®eej kesÀJeU GHe³egkeÌleles®³ee ©Heele kesÀuee peelees. pemes leg ceuee ceole keÀj ceer leguee ceole keÀjerue. ³ee DeJemLesle yeeuekeÀebceO³es meodmeod efJeJeskeÀyeg×er peeie=le Peeuesueer vemeles. ye) meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀlee (Conventional Morality): ner ©{er Deveg©He DeJemLee nes³e. 10 les 13 Je<ee&He³e¥le®ee ne keÀeueeJeOeer Demetve ³ee DeJemLesuee GÊejyeeu³eeJemLee Jee ceO³eceyeeu³eeJemLee Demes cnCeleele. ³ee DeJemLesle veweflekeÀ mebkeÀuHevee DeefOekeÀeefOekeÀ J³eeHekeÀ nesle peeleele. meeceeefpekeÀ ceeveob[e®ee Jee DeeoMee¥®ee ÒeYeeJe yeeuekeÀebJej He[lees. ³ee DeJemLesle Heg{erue ÒeceeCes 3 jer Je 4 Leer veweflekeÀ GHe DeJemLee ³esles. 3) ®eebieuee cegueiee / ®eebieueer cegueieer efmLeleer : ner DeJemLee keÀener DebMeer ce³ee&oerle Demetve ³eele mecetn mJeerke=Àleer®ee efJe®eej Deens. Flejebvee Deevebo Je ceev³e nesCeeN³ee ke=Àleer cnCepes ®eebieues Jele&ve nes³e. ³eele mecetn mJeerke=ÀleerJej Je íeve DemeC³eeJej Yej Demelees. 4) DeefOekeÀejJeeoer efmLeleer : ³eele veweflekeÀ efve³ece Jee DeefOekeÀejeJej Yej Demelees. J³ekeÌleerves DeeHeues keÀle&J³e keÀjCes DeefOekeÀeN³ee®ee ceeve jeKeCes, keÀe³eoe Je meeceeefpekeÀ megJ³eJemLee efìkeÀefJeCes ns®e ³eesi³e nes³e. cnCetve ner DeJemLee DeefOekeÀ meceepeue#eer Je J³eeHekeÀ Deens. ³ee Je³eele yeeuekesÀ mJele:®eer veweflekeÀ mebefnlee le³eej keÀ© ueeieleele. veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®es meeceev³eerkeÀjCe, veweflekeÀ leÊJeeb®es SkeÀmet$eerkeÀjCe keÀjleele. l³eeletve veweflekeÀ mebefnlee le³eej nesles. veweflekeÀ mebefnles®³ee efJekeÀemeele efMemleer®ee Jeeìe Demelees. Heg{s ner efMemle SkeÀ iebYeerj mecem³ee nesles. efMemle efveefce&leer®eer leb$es ³ee Je³eele efve©He³eesieer þjleele. ceesþer cegues efMe#es®³ee leb$eele efJejesOeer Òeefleef¬eÀ³ee J³ekeÌle keÀjleele. l³ee®es efJeHejerle HeefjCeece nesleele. DeMeeJesUer efMemle efveefce&leer®es ceeie& efvejeUs DevegmejCes Þes³emkeÀj Demeles. ®eebieues, JeeF&ì,

23 yejesyej, ®etkeÀ oeKeJetve veweflekeÀ efve³ece efMekeÀefJeCes keÀþerCe nesT ueeieles. lesJne ogmeje He³ee&³e MeesOeC³ee®eer JesU keÀesnueyeie&uee Jeeìueer. Dee%ee keÀ©ve veweflekeÀlee efMekeÀefJeC³ee®es efoJeme iesues. meodiegCee®eer efMekeÀJeCe cegueebvee osTve cegues veerefleceeve nesleerue Demes ceeveCes YeesUerYeeye[er mecepe Deens. meodiegCeeb®eer l³eebvee DeesUKe keÀ©ve ÐeeJe³ee®eer Demee l³ee®ee DeLe& veener. meodiegCe, ®eebieues, yejesyej ³eeieesäer meebieC³eeHes#ee SKeeÐee Ieìvesleerue meboYe& leHeemetve leer efJeefMeä ke=Àleer ³eesi³e keÀer De³eesi³e, ®eebieueer keÀer JeeF&ì ns mJele:®e J³ekeÌleeruee þjJetve ÐeeJes. keÀ) meebkesÀeflekeÀesÊej veweflekeÀlee (Postconventional Morality): keÀesnueyeie&®³ee celes kegÀceejeJemLesHe³e¥le veweflekeÀ efJekeÀemee®eer ner eflemejer HeeleUer Demetve l³eeme HeejbHeeefjkeÀesÊej veweflekeÀlee Demesner cnCeleele. 13 Je<ee&Heemetve les ÒeejbefYekeÀ Òeew{eJemLesHe³e¥le®eer ner HeeleUer nes³e. ³ee HeeleUer®³ee 5 Jeer Je 6 Jeer DeMee oesve veweflekeÀ DeJemLee Deensle. 5) veerleerceÊes®³ee mebkeÀuHeveebceOeerue yeoue : ³ee DeJemLesle J³ekeÌleeruee Demes Jeeìles keÀer, veweflekeÀ leÊJes ueJeef®ekeÀ DemeeJeerle. veerefleceÊes®³ee mebkeÀuHevee ³ee yeoueCeeN³ee DemeeJ³eele. ³eesi³e Je De³eesi³eles®³ee veweflekeÀ mebkeÀuHeveebSsJepeer meJe&meeOeejCe veweflekeÀ mebkeÀuHevee efJekeÀefmele keÀjCes l³eebvee keÀefþCe nesles. ³eesi³ee³eesi³eles®es mHeäerkeÀjCe efoues peele veener Je ³eesi³e Jele&vee®es keÀewletkeÀner nesle veener. l³eecegUs veweflekeÀ mebkeÀuHevee ¿ee yeoueCeeN³ee DemeeJ³eele Demes l³eebvee Jeeìles. 6) veweflekeÀ efve³ece (Moral code) le³eej keÀjCes: ³ee DeJemLesle J³ekeÌleer meeceeefpekeÀ l³ee®eÒeceeCes veweflekeÀ ceeHeob[evee DevegJeefle&lJe oeKeefJeles. l³ee J³ekeÌleer veweflekeÀ cetu³es ner Jeef[ueOeejer ceb[Uer Je efMe#ekeÀ ³eeb®³eekeÀ[tve efMekeÀleele. kegÀceej l³eeb®³eekeÀ[s MebkesÀves Heenleele. l³eeJesUer les Jew³eeqkeÌlekeÀ veweflekeÀ efve³ece ÒemLeeefHele keÀjleele. veweflekeÀ ³eesi³ee³eesi³elesyeÎue efJemebieleer peeCeJeu³eecegUs l³eeb®³eele ieeWOeU neslees. DeveskeÀ JeeoUs l³eeb®³ee ceveele Gþleele. keÀesnueyeie&®³ee mebMeesOeveele cegueeb®ee veweflekeÀ efveCe&³e l³eeb®es Je³e, efMe#eCe, yegef×iegCeebkeÀ Je l³eeb®ee meeceeefpekeÀ Je DeeefLe&keÀ opee& ³eeb®³eeMeer mebyebOeerle Deens. keÀesnueyeie&ves Hes®eÒemebiee®eer ieesä cegueebmeceesj meeoj keÀ©ve (Moral dilemma) l³ee ieesäeRceOeerue J³eeqkeÌleuee ³eesi³e keÀe³e Je De³eesi³e keÀe³e ³ee®ee v³ee³eefveJee[e keÀjeJe³ee®ee Deens. veweflekeÀ Hes®eÒemebiee®³ee ieesäerletve keÀejCes meebieC³eeJej Yej efouee peelees. cegue pees efveCe&³e IesF&ue l³ee®es keÀejCe l³eeves meebieeJes. veweflekeÀles®³ee p³ee DeJemLesJej Demeleerue l³eeÒeceeCes keÀejCes osleerue. 1.5.4 leerve veweflekeÀ HeeleÈ³eeb®ee meeceeefpekeÀ ¢efäkeÀesveë

Jeefjue veweflekeÀ efveCe&³ee®³ee HeeleÈ³eebMeer mebyebOeerle keÀesnueyeie&ves leerve ÒecegKe meeceeefpekeÀ ¢efäkeÀesve meebefieleues.

24 veweflekeÀ efveCe&³e (Moral Judgement) meeceeefpekeÀ ¢efäkeÀesve 1) HetJe& meebkesÀeflekeÀ HeeleUer - cetle& Jew³eeqkeÌlekeÀ ¢äerkeÀesve

2) meebkesÀeflekeÀ HeeleUer - meceepe meYeemeo ¢äerkeÀesve

3) meebkesÀeflekeÀesÊej HeeleUer - meceepeHetJe& ¢äerkeÀesve SketÀCe®e Hes®eÒemebiee®³ee ieesäeRJej ÒeMve efJe®ee©ve keÀener SkeÀ efveCe&³e I³ee³euee ueeJeCes cnCepes cetu³eefJeJeskeÀ efMekeÀefJeCes nes³e. SKeeÐee cegueeuee pes ³eesi³e Jeeìsue les ogmeN³eeuee Jeeìsue®e Demes veener. lejerner Òel³eskeÀ ke=Àleer®ee efveCe&³e Iesleevee l³ee®eer keÀejCes MeesOetve efJe®eej keÀjC³ee®eer meJe³e l³eeuee ueeiesue. ceie Òeew{HeCeer DeefOekeÀ J³eeHekeÀ efvekeÀ<eebJej meceepee®es efnle ue#eele IesTve efveCe&³e IesF&ue. DeeHeu³ee MeejerefjkeÀ iejpee, keÀewìgbefyekeÀ iejpee Je l³eentve meceepee®³ee oerveogyeÈ³eeb®³ee iejpee ³eeb®³eeMeer pesJne mebIe<e& ³eslees l³eeJesUer keÀmes Jeeiee³e®es, keÀmee efveCe&³e I³ee³e®ee ³ee efJe®eejÒeef¬eÀ³es®eer meg©Jeele nesles. DeveskeÀeb®es efnle keÀmes meeOeCeej Deens. ³ee meeJe&ef$ekeÀveerleer®³ee efJe®eejeÒele J³ekeÌleer ³esles. efJeJeskeÀeves meejemeej efJe®eej keÀ©ve®e ³eesi³ee³eesi³eles®ee v³ee³eefveJee[e®³ee Òeef¬eÀ³esJej keÀesnueyeie&ves Yej efouee Deens. Jejerue veweflekeÀ efJeJeskeÀ efJekeÀemeemebyebOeer®es keÀesnueyeie&®es mebMeesOeve ceesuee®es Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene 1) veweflekeÀ efJekeÀeme cnCepes keÀe³e ?

2) veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³ee efJekeÀemee®³ee leerve ÒecegKe HeeleÈ³eebceOeerue mene DeJemLee keÀesCel³ee ?

3) keÀesnueyeie&®³ee leerve veweflekeÀ HeeleÈ³eeb®ee meeceeefpekeÀ ¢äerkeÀesve meebiee.

1.6 meejebMe ¿ee efJeéeeefJe<e³eer®³ee kegÀlegnueeceOetve leÊJe%eevee®ee Go³e neslees. DevegYeJeiec³e lemes®e DevegYeJeeleerle peieeefJe<e³eer eE®eleve cnCepes leÊJe%eeve nes³e. veerefleMeeðe cnCepes ceeveJeer yegef×ceÊes®³ee J³eeJeneefjkeÀ GHe³eesieeletve efvecee&Ce nesCeejs Meem$e nes³e. veerefleMeeðe ceveg<³ee®es ¿ee efJeéeeleerue DeefmlelJe Je l³ee®ee DeeoMee¥®ee MeesOe ³ee®³eeMeer mebyebefOele Deens. ceeveJeer ke=ÀleeR®eer Hejcees®®e O³es³eebMeer leguevee keÀ©ve l³ee ke=Àleer Fä eEkeÀJee Deefveä, ³eesi³e eEkeÀJee De³eesi³e þjefJeu³ee peeleele. veerefleMeeðe SkeÀ DeeoMeea Meeðe Deens keÀer J³eeJeneefjkeÀ Meeðe Deens. Demeener ÒeMve GHeefmLele neslees. veerefleMeeðe cetu³eebMeer mebyebefOele Demetve cetu³es leL³eebHes#ee JesieUer Demeleele.

25 J³ekeÌleer®³ee peerJeveeleerue cenÊJeevegmeej cetu³eeb®es JeieeakeÀjCe kesÀues peeles. cetu³eeb®es JeieeakeÀjCe meeO³e cetu³es-meeOeve cetu³es, (DeebleefjkeÀ cetu³es - yeefn:mLe cetu³es), Oeve cetu³es - $eÝCe cetu³es, GlHeeokeÀ cetu³es-DeveglHeeokeÀ cetu³es, Meeéele cetu³es-veéej cetu³es ³ee ÒekeÀejs iesues peeles. veerefleMeeðee®ee efJekeÀeme JeCe&veelcekeÀ efveefleMeeðe DeeoMeea veerefleMeeðe, DeefOeveerefleMeeðe Je GHe³eesefpele veerefleMeeðe ³ee ®eej MeeKeebceO³es efJemleeefjle Peeuee Deens. JeCe&veelcekeÀ veerefleMeeðe veerefleMeeðee®ee Fefleneme Je efJekeÀeme ³eeb®ee DeY³eeme keÀjles. DeeoMeea veerefleMeeðe keÀener ceeveob[eb®³ee DeeOeejs Dee®ejCeemeeþer keÀener efme×evleeb®eer mLeeHevee keÀ© Heenles. DeefOeveerefleMeeðe veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe keÀjles. GHe³eesefpele veerefleMeeðe DeeOegefvekeÀ peerJeveMewueercegUs efvecee&Ce nesCeeN³ee ÒeMveebMeer mebyebefOele Deens. uee@jsvme keÀesnueyeie& ³ee ceevemeMeeðe%eeves ceveg<³ee®³ee veweflekeÀ peeCeerJes®³ee efJekeÀemeemebyebOeer efme×evle ceeb[uee. l³eeb®³ee celes veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®³ee efJekeÀemeeceO³es mene DeJemLee megmHeä efometve ³esleele. ¿ee mene DeJemLeeb®es leerve mlej Deensle. meebkesÀeflekeÀHetJe& (©{er HetJe&) meebkesÀeflekeÀ (©{er) Je meebkesÀeflekeÀesÊej (©{erGÊej) DeMee leerve veweflekeÀ efJe®eejÒeef¬eÀ³es®³ee HeeleÈ³ee (mlej) Deensle.

1.7 efJeÐeeHeerþer³e oerIeexÊejer ÒeMve 1. leÊJe%eevee®³ee efJeefJeOe J³eeK³eeb®eer ®e®ee& keÀje / DeLeJee leÊJe%eevee®es mJe©He mHeä

keÀje.

2. veerefleMeeðee®es mJe©He meefJemlej meebiee

3. uee@jsvme keÀesnueyeie&®³ee celes veweflekeÀ peeCeerJeeb®ee efJekeÀeme keÀmee neslees les meebiee.

4. efìHee efuene

De) leÊJe%eevee®³ee MeeKee

ye) veweflekeÀ leÊJe%eevee®³ee MeeKee

keÀ) veerefleMeeðe Je keÀuee ³eeleerue HeÀjkeÀ

[) veerefleMeeðe - SkeÀ DeeoMeea Meeðe

F) leL³e Je cetu³e ³eeb®ee HejmHejmebyebOe

HeÀ) meeO³e cetu³es - meeOeve cetu³es

ie) keÀesnueyeie&ÒeCeerle veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee

*****

26

2 ÒekeÀjCe 2

meeHes#eleeJeeo DeeefCe efvejHes#eleeJeeo (Relativism and Objectivism)

veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo Je veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo

IeìkeÀ j®evee 2.0 GefÎäîes

2.1 ÒemleeJevee

2.2 veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo (Ethical Relativism) 2.3 veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es ÒekeÀej

2.4 ©Le yesvesef[keÌì ³eeb®es veweflekeÀ meeHes#eJeeoe®es efJeJes®eve

2.5 cetu³eceeHeve

2.6 veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo (Ethical objectivism) ÒemleeJevee - veweflekeÀ cetu³es meeHes#e Demeleele keÀe³e?

2.7 veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo - pescme j@®esue®es cele.

2.8 efve<keÀ<e&

2.9 meejebMe

2.10 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve

2.0 GefÎäîes 1) mebmke=ÀleerceOeerue efYeVe efYeVe DemeCeeN³ee veerefleMeeðee®³ee mebkeÀuHeveeb®eer peeCeerJe Je

l³eeb®es cenÊJe DeesUKelee ³esF&ue.

2) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo ¿ee mebkeÀuHeves®es DeekeÀueve keÀ©ve Ieslee ³esF&ue.

3) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®³ee GCeerJee mecepetve Ieslee ³esF&ue.

4) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo Je veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo ³eeb®³eeleerue Yeso DeesUKelee ³esF&ue.

5) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo ¿ee mebkeÀuHeves®ee Heefj®e³e keÀ©ve Ieslee ³esF&ue.

2.1 ÒemleeJevee

meeHes#eleeJeeo (Relativism) ne efvejHes#eJeeoe®³ee (Objectivism) efJe©× Deens. meeHes#e Je efvejHes#e ner oesvner veerefleMeeðeer³e ¢äerkeÀesveeletve cenÊJee®eer Deensle. ner

27 oesvner Heos HejmHejebMeer efJejesOeer Deensle. meeHes#e Heo J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer ogmeN³ee Heoe®ee DeeOeej I³eeJee ueeielees. Goe. Þeerceble Heo J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer iejerye ns Heo I³eeJes ueeieles keÀejCe les meeHes#e Deensle. meeHes#e Heos osMe, keÀeue, HeefjefmLeleervegmeej yeouele Demeleele. ³eeGueì efvejHes#e Heo J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer ogmeN³ee HeoeJej DeJeuebyetve jeneC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee vemeles. l³eeuee Flej Heoe®ee DeeOeej I³eeJee ueeiele veener. l³eeuee mJeiele cetu³e Demeles. efvejHes#e Heoele keÀesCeleener iegCeelcekeÀ Jee HeefjceeCeelcekeÀ HeÀjkeÀ He[le veener. Goe. ef®eÊee®³ee SkeÀeûelesmeeþer O³eevee®eer DeeJeM³ekeÀlee ner DeeO³eeeqlcekeÀ Deevebo efceUefJeC³eemeeþer Demelees. efvejHes#e Deevebo keÀMeeJejner DeJeuebyetve vemelees. lees efvejHes#e®e Demelees. DeeOegefvekeÀ veerefleMeeðeele meeHes#eleeJeeo (Relativism) Je efvejHes#eleeJeeo (Objectivism) ¿ee oesve efJe®eejmejC³ee (GHeHel³ee) veerefleMeeðe%eebveer ceeb[u³ee. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee HegjmkeÀej ©Le yesvesef[keÌì, efieuyeì& njceve, ceeBìsi³et ³eebveer kesÀuee lej veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®ee HegjmkeÀej pescme j@®esue efHeÀMesj, Heespeceve Je efueuesiee[& ³eebveer kesÀuee. veerefleMeeðeer³e mebkeÀuHevee DeeefCe veweflekeÀ cetu³es ner meeHes#e Demeleele keÀer efvejHes#e Demeleele ³ee ¢äerkeÀesveeletve DeeOegefvekeÀ veweflekeÀ leÊJeJesl³eebveer ³ee oesve efJe®eejmejC³ee Jee GHeHeÊ³ee efYeVe jerleerves ceeb[u³ee. l³eeb®ee DeY³eeme DeeHeCe ³ee ÒekeÀjCeele keÀjCeej Deenesle. efYeVe efYeVe meceepeeleerue Je mebmke=Àleerleerue DeY³eeme ceeveJeJebMeMeeðe%eebveer keÀ©ve Demee efve<keÀ<e& keÀe{uee keÀer meeJe&ef$ekeÀ veweflekeÀ leÊJes kegÀþs Deensle ? meebmke=ÀeflekeÀ ¢äîeener veweflekeÀ mebkeÀuHevee l³ee l³ee mebmke=ÀleerHejlJes efYeVe Demeleele. DeMee ÒekeÀej®eer SkeÀ veweflekeÀ mecem³ee cnCetve meeHes#eles®eer mebkeÀuHevee efvecee&Ce nesles.

2.2 veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo (Ethical Relativism) veweflekeÀ eEkeÀJee veerleerMeeðeer³e meeHes#eleeJeeo: veweflekeÀ eEkeÀJee veerefleMeeðeer³e meeHes#eleeJeeo ner efJe®eejmejCeer ©Le yesvesef[keÌì ³ee DecesefjkeÀve ceeveJeJebMeMeeðe%eerves ceeb[ueer. ©Le yesvesef[keÌì ³ee DecesefjkeÀve meebmke=ÀeflekeÀ ceeveJebMeMeeðe%e Deensle. l³eebveer J³ekeÌleer®³ee J³eeqkeÌleceÊJe efJekeÀemeeleerue ÒecegKe YetefcekesÀJej peesj efouee ©Le yesvesef[keÌìsves ``mebmke=Àleer®es Deeke=ÀleeryebOe'' (Patterns of Cultur) ne ûebLe efueefnuee. ³ee ûebLeele DeeHeues efJe®eej J³ekeÌle keÀjleevee l³ee cnCeleele keÀer Òel³eskeÀ J³ekeÌleer ¿ee efYeVe efYeVe Jele&vee®³ee meebmke=ÀeflekeÀ Deeke=ÀleeryebOeeMeer DeeefCe veweflekeÀ ceeveob[eMeer eEkeÀJee DeeoMee¥Meer mecee³eespeve keÀjles. ©Le yesvesef[keÌì veerefleceÊes®es mJe©He Je l³ee®eer DeJeOeejCes (Judgements) mHeä keÀjleebvee l³ee meeceeefpekeÀ efJe®eejJebleeveer Je leÊJeJesl³eebveer ceeb[uesu³ee veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee (Ethical Relativism) meboYe& osleele. veweflekeÀ Jee efveefleMeeðeer³e meeHes#eleeJeeo Demes meebielees keÀer, ³eesi³e DeeefCe De³eesi³e, efMeJe DeeefCe DeefMeJe ³eeb®³ee meeJe&ef$ekeÀ keÀmeesìîee veenerle. mLeue keÀeueevegmeej veweflekeÀ mebkeÀuHevee yeouele peeleele. veerefleMeeðee®es ÒeMve ³ee ûebLeele Òee. efo. ³e. osMeHeeb[s ³eebveer meeHes#eJeeoe®es ÒeefleHeeove Demes kesÀues keÀer, ``veweflekeÀ DeJeOeejCes J³eeqkeÌleefvejHes#e Demetve l³ee®es efJeJeskeÀer meceLe&ve MekeÌ³e Deens. cnCepes efve:He#eHeeleer DeeefCe meJee¥efieCe Hejer#esle leer Gle© MekeÀleerue ns cele ®egkeÀer®es Deens Demes meeHes#eleeJeeoe®es ÒeefleHeeove Deens.

28 veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®³ee GHeHeÊeer®ee DeeOegefvekeÀ keÀeUele ©Le yesvesef[keÌì ³ee DecesefjkeÀve ceeveJeJebMeMeeðe%eeves HegjmkeÀej kesÀuee ³ee GHeHeÊeeruee yesvesef[keÌì ``meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeo'' (Cultural Relativism) Demesner cnCeleele. meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee¢äerkeÀesve DeveskeÀ ceeveJeJebMe Meeðe%eeveer mJeerkeÀejuesuee Deens. ©Le yesvesef[keÌìves DeeHeu³ee meebmke=ÀeflekeÀ Deeke=ÀleeryebOe'' ³ee ûebLeele l³ee®es efJeJes®eve kesÀues Deens. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo ner SkeÀ veweflekeÀ GHeHeÊeer Demetve veweflekeÀlee ner l³ee mebmke=Àleerle DemeCeeN³ee ceeveob[ Òeleer (Norms) Jee DeeoMee&Òeleer meeHes#e Demeles. efvejefvejeÈ³ee keÀeUer Je mLeUer ceeveob[ efvejefvejeUs Demeleele keÀer SkeÀ®e Demelees. p³ee ke=Àleer Deepe ³eesi³e mecepeu³ee peeleele l³eeHetJeea De³eesi³e mecepeu³ee peele Demele. Goe. meleer®eer ®eeue HetJeea ³eesi³e ceeveueer peeF& HeCe Deepe l³eeJej keÀe³eÐeeves yeboer Ieeleueer Deens. ³eeJe©ve veweflekeÀ ceeveob[ Jee DeeoMe& ns meeHes#e Demeu³ee®es mHeä nesles. SKeeoer ke=Àleer ³eesi³e Deens keÀer De³eesi³e Deens ns l³ee meceepeeleerue J³eJenejele DemeCeeN³ee veweflekeÀ ceeveob[eJej DeeOeeefjle Demeles. SkeÀe meceepeele Òe®eueerle DemeCeejer ke=Àleer veweflekeÀ¢äîee ³eesi³e Demesue lej ogmeN³ee meceepeele leer®e ke=Àleer veweflekeÀ¢äîee De³eesi³ener Demet MekeÀlees. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoer Demes ÒeefleHeeove keÀjleele keÀer veweflekeÀ leÊJes ner meeJe&ef$ekeÀ vemeleele. keÀejCe meJe& keÀeUer meJe& ueeskeÀebvee leer meeJe&ef$ekeÀ¢äîee ueeiet keÀjlee ³esCes MekeÌ³e veener. meceepeeHejlJes veweflekeÀ leÊJes meeHes#e Demeleele Demes veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoer cnCeleele.

2.3 veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es ÒekeÀej veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es oesve ÒekeÀej Deensle les Heg{erueÒeceeCes.

De) JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo (Descriptive Relativism) ye) DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo (Normative Relativism) De) JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo: ³ee®es ÒeefleHeeove Demes Deens keÀer ceeveJee®eer DeeefCe meceepee®eer cetueYetle veweflekeÀ DeJeOeejCes (Judgments) efYeVe Demeleele. cetueYetle veweflekeÀ DeJeOeejCes meceeve Demetvener leogodYetle (Derivative) DeJeOeejCes efYeVe Demet MekeÀleerue Goe. yeeueefJeJeen keÀ© ve³es Demes cnCeCeejs ueeskeÀ Je yeeueefJeJeen keÀjeJee Demes cnCeCeejs ueeskeÀ ³ee oesnesle efJejesOe Deens. Hejbleg ³ee celeeb®eer meceLe&ves SkeÀe®e ÒekeÀej®³ee keÀejCeebveer oslee ³esleerue. pemes yeeueefJeJeeneves meceepee®es Hees<eCe nesF&ue Demes SkeÀ J³ekeÌleer ceevele Demesue lej ogmejer J³ekeÌleer Òeew{ efJeJeeneves meceepee®es Hees<eCe nesF&ue Demes ceevele Demesue. ³esLes oesvner J³ekeÌleeR®³ee celeeb®es cetueYetle DeJeOeejCeeb®³ee yeeyeleerle SkeÀcele Deens. Lees[keÌ³eele p³eeves meceepee®es Hees<eCe nesles les ®eebieues. JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo Demes ÒeefleHeeove keÀjlees keÀer, ceeveJee®eer SkeÀe®e meceepeeleerue SkeÀe®e keÀeUeleerue ceeveJeeb®eer DeeefCe mebmke=ÀleeR®eer cetueYetle veweflekeÀ DeeefCe cetu³eelcekeÀ DeJeOeejCes (Judgements) ner efYeVe efYeVe Jee HejmHejefJe©× Demeleele. Hejbleg ns cele efveefJe&JeeoHeCes ÒemLeeefHele Peeuesues veener. Gueì keÀener meebmke=ÀeflekeÀ Je meeceeefpekeÀ ceeveJebMeMeeðe%eebveer MebkeÀe Iesleueer keÀer, DeefOeveerleerMeeðeer³e meeHes#eleeJeeo efme× keÀjC³eele JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo Hegjsmee veener. Lees[keÌ³eele JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo efJeefJeOe

29 mebmke=ÀleerceOeerue veweflekeÀ J³eJenej DeeefCe ceeveob[ ³eeb®es meceLe&veeefJe<e³eer keÀener SkeÀ yeesuele veenerle. meJe& veweflekeÀ efveCe&³e ceeveJeer celes Demeleele. ye) DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo : DeeoMe&JeeoerMeeðes ner cetu³eJeeoer Demetve Ieìvee keÀMeer DemeeJeer ? ³ee mJe©Hee®ee cetu³eJeeoer efJe®eej DeeoMe&JeeoerMeeðes keÀjerle Demeleele. ³eeceO³es veweflekeÀ Dee®ejCee®es keÀener ceeveob[ l³ee l³ee meceepeele ÒemLeeefHele kesÀuesues Demeleele l³eele ceeveJeer Dee®ejCee®³ee ³egkeÌleles®es efvekeÀ<e meebefieleuesues Demeleele. DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo Demee oeJee keÀjles keÀer SkeÀe mebmke=Àleerle ÒemLeeefHele kesÀuesues ceeveob[ Flej mebmke=Àleerleerue ueeskeÀeb®³ee Jele&vee®es cetu³eceeHeve keÀjC³eeme ueeiet nesle veenerle. DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo ne meceepeeMeer Jee mebmke=ÀleerMeer mebyebOeerle Demeu³eeves ©Le yesvesef[keÌì l³eeme meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeo (Cultural Relativism) Demes cnCeleele. ne®e ¢äerkeÀesve Flej ceeveJeJebMeMeeðe%e mJeerkeÀejleele. yesvesef[keÌì Demes cnCeleele keÀer meebmke=ÀeflekeÀ veerleerceÊee ceeveJeer mJeYeeJeeuee ìeUlee ve ³esCeeN³ee IeìvesHeemetve otj ve peelee meJe&$e Demeuesu³ee Je mebmke=ÀleerHejlJes efYeVe Demeuesu³ee Dee®ejCee®³ee He×leerletve ÒeceeefCele nesleele. yesvesef[keÌì ¿ee veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo Je DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo efYeVe ceeveleele. Debeflece DeeoMe& Jee ceeveob[ ns ³eesi³e keÀe³e Deens DeeefCe ³eesi³e keÀe³e veener ns J³eeqkeÌle p³ee meceepeele jenles l³ee meceepeeleerue J³ekeÌleer keÀMeeuee ³eesi³e cnCeles l³eeJej efveef½ele kesÀues peeles. DeeoMe&Jeeoer veerefleMeeðe efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee veweflekeÀ mecem³eebvee GÊejs osC³ee®ee Òe³elve keÀjles. ³eeefMeJee³e DeefOeveerefleMeeðe (Meta Ethics) ner veerefleMeeðee®eer SkeÀ MeeKee Demetve l³ee®ee DeY³eeme efJe<e³e JesieUe Deens. DeeefOeveerefleMeeðe (Meta Ethics) ÒeecegK³eeves veweflekeÀ mebkeÀuHevee, l³eeb®es DeLe& Je leeefke&ÀkeÀ efJeMues<eCe keÀ©ve veweflekeÀles®ee DeY³eeme keÀjles. veweflekeÀ efJeOeeveeb®ee efveef½ele DeLe& MeesOeC³ee®ee Òe³elve ³ee MeeKesle kesÀuee peelees.

2.4 ©Le yesvesef[keÌì ³eeb®es veweflekeÀ meeHes#eJeeoe®es efJeJes®eve veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es efJeJes®eve ©Le yesvesef[keÌì ³eebveer DeeHeu³ee ``mebmke=Àefle®es Deeke=ÀleeryebOe'' (Patterns of Culture) ³ee ûebLeele kesÀues Deens. lemes®e DeeOegefvekeÀ meeceeefpekeÀ ceeveJeJebMeMeem$e%e ns meebmke=ÀeflekeÀ Heefjmeje®ee DeeefCe l³ee®ee ceeveJeer peerJeveeJej nesCeeN³ee HeefjCeeceeb®ee DeY³eeme keÀjles. pesJne efJeefJeOe mebmke=Àleer®es efvejer#eCe kesÀues peeles lesJne l³ee mebmke=Àleerle efYeVe ÒekeÀej®eer cetu³es DeeefCe ceeveJeeceOeerue J³eJenej efometve ³esleele. ³eesi³e keÀe³e? De³eesi³e keÀe³e ns l³ee meceepeeleerue mebmke=ÀleerJej DeJeuebyetve Demeles. ³eesi³e ke=Àleer keÀesCeleer Je De³eesi³e ke=Àleer keÀesCeleer ns l³ee l³ee mebmke=Àleerle Demeuesu³ee efve³eceeJe©ve þjles. DeeOegefvekeÀ meeceeefpekeÀ ceeveJeJebMe Meeðe%eeveer meebmke=ÀeflekeÀ Heefjmeje®³ee IeìkeÀeb®ee HeefjCeece ceeveJeer Jele&veeJej Jee Dee®ejCeeJej keÀmee neslees ³ee®ee DeY³eeme kesÀuee. ©Le yesveesef[keÌì ¿ee l³eeHewkeÀer®e SkeÀ ceeveJeJebMeMeeðee®³ee DeY³eemekeÀ Deensle. efJeefJeOe meeceeefpekeÀ IeìkeÀeb®³ee DeY³eemeecegUs Òee®eerve keÀeUeleerue ueeskeÀeb®es Dee®eej efJe®eej mecepetve Iesleu³eecegUs SkeÀ Jew®eeefjkeÀ yewþkeÀ le³eej nesles.

30 G®®eYe´t mebmke=ÀleerceO³es DemeCeeN³ee Þe×e DeeefCe efJeéeeme ³eeb®³ee ÒeceeCeerkeÀerkeÀjCeemeeþer efJeefMeä ÒekeÀejs Hejbleg ìeUlee ve ³esCeeN³ee Deeke=ÀleeryebOeevee (Patterns) Keesìe DeLe& efouee peelees. keÀesCeleener efveCe&³e leHeemeC³eemeeþer J³eeHekeÀ ÒeceeCeele meJex#eCe He×leer®eer DeeJeM³ekeÀlee Demeles. Hejbleg efIeme[IeeF&ves Òeefme× ©{eR®³ee meeJe&ef$ekesÀuee DeeHeCe Hee³ee ceevelees. yengleskeÀ mebmke=ÀleerceO³es DeeHeu³ee DevegYeJee®³ee HeefuekeÀ[s peeTve DeeHeCe ceeCemeeb®es mJeYeeJe DeesUKelees. l³eeefJe<e³eer®eer SsefleneefmekeÀ keÀejCesner Demeleele. Hejbleg keÀesCel³eener ÒekeÀej®ee meeceeefpekeÀ ®eebietueHeCee Jee meY³elee (Sanity) ³ee efJe<e³eer®eer cekeÌlesoejer efveef½ele vemeles. ³ee ¢äerkeÀesveeletve ®eebietueHeCee eEkeÀJee meY³elee ner ceeveJeer ÒeeHleJ³ee®³ee G®®e HeeleUerJej DemeC³ee®eer iejpener veener. Hejbleg mecee³eespeve keÀjC³eemeeþer mebOeer cee$e Deens. lemes®e keÀenerÒeceeCeele meJe&meeceev³e HeefjefmLeleerJej ÒeYeeJe Hee[Ceejs IeìkeÀ mebmke=Àleerleerue meceepej®eves®³ee Hee³eeceO³es Deensle. kesÀJeU ®e®ee& keÀ©ve l³eebvee v³ee³e oslee ³esle veener. ³eemeeþer ©Le yesvesef[keÌì ³ee SkeÀeHes#ee DeefOekeÀ GoenjCes osleele. l³eeHewkeÀer SkeÀ GoenjCe Heg{erueÒeceeCes efoues Deens. Jee³eJ³e Òeeleebleerue ceuesefMe³ee yesìeJejerue kesÀuesu³ee mebMeesOeveeJe©ve Demes efometve Deeues keÀer, p³ee iegCeJewefMeäîeebJej meceepee®eer j®evee Peeuesueer Deens leer mebMe³e efJe#eesYe efJeke=Àleer®³ee (Paranoia) HeefuekeÀ[erue JeCe&ve Deens. lesLeerue YeìkeÌ³ee peceeleeR®³ee kegÀìgbyeeceO³es HejmHejebvee peeotìesC³eebveer neleeUues iesues. ³ee peceeleerleerue ceeCemes DeeHeu³ee Me$et ieìeleerue J³ekeÌleeRMeer efJeJeenye× nesleele. l³eeb®ee Me$et ne keÀÆj Demetve les DeMeeblelee efvecee&Ce keÀjleele. les yeeiesle Deeuesu³ee HeerkeÀeuee ®eesjer®es lemes®e HeeHeMeeueve cnCetve ceeveleele. lesLeerue peceeleerleerue Òel³eskeÀ J³ekeÌleer DeeHeu³ee Mesleeleerue HeerkeÀe®eer GlHeeove#ecelee Mespeej®³ee efHekeÀeMeer nesCeeN³ee GlHeeove#ecelesHes#ee peemle JneJes cnCetve peeot®es Òe³eesie keÀjleele. l³eecegUs Mesleeleerue kebÀocegUeb®³ee GlHeeovesefJe<e³eer lesLes keÀesCel³eener ÒekeÀej®eer iegHlelee Je ieesHeefve³elee jenele veener. lemes®e SKeeÐeeves efouesu³ee osCeieer®ee mJeerkeÀej keÀjleebvee l³eeb®³ee vece´leeHetJe&keÀ JeekedÀÒe®eej Demee Deens keÀer ``³ee YesìJemletÜejs efJe<ee®ee Òe³eesie kesÀuee lej ³ee Yesìefouesu³ee Jemlet®eer HejleHesÀ[ keÀMeeÒekeÀejs keÀjlee ³esF&ue. DeeHeu³eeJej efJe<ee®ee Òe³eesie keÀjCeej Demee HetJe&ûen les keÀe³ecemJe©Hee®ee®e ceeveleele. lemes®e Mesleele ceMeeiele keÀjC³eemeeþer Je HesjC³eemeeþer yeer-efye³eeCeeb®eer osJeeCeIesJeeCe meg×e keÀjC³eeme lesLeerue kegÀìgbyeeleerue ceeCemes vekeÀej osleele. ³eeJe©ve Flejeb®³ee mebmke=ÀleerJe©ve DeeHeu³ee mebmke=Àleer®es ef®eefkeÀlmekeÀ Hejer#eCe Jee cetu³eceeHeve keÀjCes l³eeb®es DeekeÀueve Hegjsmes nesle veener. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoer Demes cnCeleele keÀer, veweflekeÀ leÊJes Je meebmke=ÀeflekeÀ Jele&vee®eer meceer#ee keÀjCes ner Flej mebmke=Àleer®³ee leguevesle l³ee®es DeekeÀueve keÀjCes lemes DeJeIe[ Demeles.

2.5 cetu³eceeHeve yengleskeÀ veerleerMeeðe%e veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®eer GHeHeÊeer veekeÀejleele. keÀener Demee oeJee keÀjleele keÀer meceepee®eer veweflekeÀ leÊJes efYeVe Demeleele. cetueYetle veweflekeÀ leÊJes JesieJesieÈ³ee meceepeele J³eeJeneefjkeÀ¢äîee Òel³e#e GlejefJeCes DeJeIe[ Demeles. meceepeele megKe og:Kes oesvnerner Dee{Uleele og:Ke DemeC³ee®es keÀejCe kegÀmecee³eespeve nes³e. pesLes HeefjefmLeleerMeer mecee³eespeve Demesue lesLes megKeÒeeHleer Demeles Demes mecee³eespeve DeeoMe&meceepej®evesle nesles. Lees[keÌ³eele veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo ¿ee GHeHeÊeervegmeej efMeJe-

31 DeefMeJe, ³eesi³eöDe³eesi³e ³eeb®³ee meJe&ef$ekeÀ keÀmeesìîee veenerle ³ee mebkeÀuHevee mLeue, keÀeue ³eevegmeej yeoueleele. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®eer GHeHeÊeer ner SKeeÐee meceepeeleerue DemeCeeN³ee ®eebieu³ee ©{er, HejbHeje, efJe®eej ns Flej meceepeeHes#ee l³ee HejbHeje Je efJe®eej ®eebieues Demeleele ns DeesUKeC³eele veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoer De³eMemJeer Peeuesues efomeleele. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene 1) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee HegjmkeÀej keÀesCeer kesÀuee ?

2) meeHes#eleeJeeoe®eer J³eeK³ee Ðee.

3) mebmke=ÀleerefJe<e³eer ©Le yesvesef[keÌì®es efvejer#eCe keÀe³e Deens ?

4) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo cnCepes keÀe³e ?

5) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo keÀesCel³ee cetu³eebvee ÒeeOeev³e osles ?

6) Flej mebmke=Àleer®³ee efveCe&³eeHeemetve SKeeÐeeves HejeJe=Êe keÀe JneJes Demes meeHes#eJeeoer efJe®eej keÀe keÀjleele? ³eeb®eer oesve keÀejCes Ðee.

2.6 veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo (Ethical objectivism) ÒemleeJevee - veweflekeÀ cetu³es meeHes#e Demeleele keÀe³e ? [yu³et ìer. mìsme ³ee leÊJeJesÊ³eebves veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es ìerkeÀelcekeÀ efJeJes®eve keÀ©ve veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®ee mJeerkeÀej kesÀuee. mìsme®³ee celes veweflekeÀ cetu³es ner meeHes#e vemetve leer efvejHes#e (mJe³ebcetu³e) Deensle. mìsmeves veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®eer JewefMeäîes Heg{erueÒeceeCes meebefieleueer. veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo cnCepes DeMeer veweflekeÀ Dee®eejmebefnlee keÀer peer meJe&keÀeUer, meJe&mLeUer cnCepes®e mLeuekeÀeue DeMeer keÀe³ece efìkeÀCeejer Demetve leer Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee ueeiet He[les. ceie DeeHeu³eeuee l³eeefJe<e³eer®eer peeCeerJe Demees Jee vemees. mìsme®³ee celes meeJe&ef$ekeÀ Demes veweflekeÀ ceeveob[ Jee DeeoMe& ns mel³e Deensle. SsefleneefmekeÀ¢äîee Heeefnues lej veerefleceÊee ner F&éeje®eer Dee%ee ceeveueer peeles. l³ee®ee meÐe:keÀeueerve HeefjefmLeleerMeer mebyebOe vemetve ner veerefleceÊee F&éeje®³ee DeefmlelJeeJej DeeOeeefjle Demeles. leÊJe%eeve MekeÌ³e lesJe{îee Þe×suee Je lekeÀe&uee Hee³eeYetle DeeOeej cnCetve DeeflelelJeeefMeJee³e Je HetJe&ûeneefMeJee³e F&éeje®es DeefmlelJe ie=nerleleÊJe cnCetve mJeerkeÀejues peeles. veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo ne F&éeje®³ee DeefmlelJeeJej DeeOeejYetle ceeveuee lej ÒeLece F&éeje®es DeefmlelJe efme× keÀjeJes ueeiesue, lej®e veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo efme× nesF&ue. DeLee&le Òel³eskeÀe®³ee Oecee&vegmeej JesieJesieÈ³ee Þe×e, GHeemevee Je ÒeeLe&vee Demeu³eeves Òel³eskeÀpeCe DeeHeeHeu³ee Oeeefce&keÀ Þe×ebJej efJeéeeme þsJele Demelees. mìsme®³ee celes veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee mJeerkeÀej keÀjCes cnCepes veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoeuee veekeÀejCes nes³e. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoele

32 mLeue (osMe) keÀeue Je HeefjefmLeleervegmeej veerefleceÊee meceeve Demet MekeÀle veener. leer mLeue, keÀeue Je HeefjefmLeleervegmeej yeoueCeejer Je J³ekeÌleerHejlJes efYeVe efYeVe Demeles. mìsme ne veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®³ee meceLe&veeLe& efouesu³ee ³egeqkeÌleJeeoeb®es Keb[ve keÀjlees. veweflekeÀ meeHes#elee JeeÐeeb®³ee celes meJe&®e J³ekeÌleer meowJe Je meJe&efþkeÀeCeer veweflekeÀ¢äîee meY³e Jee MeenC³ee vemeu³eecegUs efvejHes#ele³ee veweflekeÀ ceeveob[ Jee DeeoMe& ns DeefmlelJeele jenele veenerle. mìsme®³ee celes veweflekeÀ ceeveob[ Jee DeeoMe& efme× keÀjlee ³esle veenerle. Òe³elveebleer peiee®³ee Feflenemeeves meg×e efme× kesÀuesues veenerle. DeLee&le mìsme®³ee Jejerue ceeb[uesu³ee ³egeqkeÌleJeeoeceO³es ueeskeÀ%eeve³egeqkeÌleoes<e efometve ³eslees. MebkesÀ®³ee íe³esHeefuekeÀ[s F&éeje®eer DeefmlelJe efme× Peeuesues veener. F&éej DeefmlelJeele veener ns F&éeje®es veeefmlelJener efme× Peeuesues veener. ³eeJe©ve mìsme Demes oMe&efJelees keÀer He=LJeer®³ee DeekeÀejeefJe<e³eer ueeskeÀ mencele vemeleerue. ³eeJe©ve He=LJeeruee DeekeÀej®e veener ns efme× nesle veener. mìsme®³ee celes pej veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo ne mel³e Demesue lej les veerefleMeem$e veJns.

2.7 veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo - pescme j@®esue®es cele veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo cnCepes meeJe&ef$ekeÀ veweflekeÀ ceeveob[e®ee Jee DeeoMee¥®ee mJeerkeÀej nes³e. veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoer ceeveob[ (Norms) ³ee Meyoe®ee oesve DeLe& keÀjleele. SkeÀ DeLe& cnCepes keÀe³e keÀjeJes DeeefCe ogmejne DeLe& keÀe³e kesÀues Heeefnpes Demee keÀjleele. ³eeefMeJee³e les keÀesCelee efJe®eej ³egkeÌle Deens DeeefCe Òel³e#eele keÀe³e yejesyej Jee ³egkeÌle Deens Demee Yesoner veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoer keÀjleele.. DeeOegefvekeÀ keÀeUele pescme j@®esue ³eebveer veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®es meceLe&ve kesÀues. pescme j@®esue ³eebveer ÒeLece meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es ìerkeÀelcekeÀ cetu³eeceeHeve keÀ©ve veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®es mHeäerkeÀjCe kesÀues. meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeeoer (Cultural Relativists) veweflekeÀ mel³eeb®eer meeJe&ef$ekeÀlee, Jemlegefveÿlee Je meeceev³e J³ekeÌleeR®³ee Þe×ebvee DeeJneve efoues. meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeoîeeb®³ee celes efveefleMeeðeele meeJe&ef$ekeÀ mel³es vemeleele lej efJeefJeOe ÒekeÀej®eer meebmke=ÀeflekeÀ Dee®eejmebefnlee®e (Moral code) Demeles. DeveskeÀele SkeÀ DeMee Dee®eejmebefnlee Demeleele. ³eeefJe<e³eer les Heg{erueÒeceeCes meceLe&ve osleele.

1) efJeefJeOe meceepee®³ee efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee veweflekeÀ Dee®eejmebefnlee Demeleele.

2) SKeeÐee meceepee®eer Dee®eejmebefnlee ner Flej meceepee®³ee Dee®eejmebefnlesHes#ee ®eebieueer Demeles, Demee efveCe&³e GHe³eesieele DeeCeCes ner Jemlegefveÿlee Jee efvejHes#e ceeveob[ veJns.

3) DeeHeu³ee meceepeeleerue DemeCeeN³ee Dee®eejmebefnlesuee SkeÀ efJeefMeä opee& mLeeve vemelees.

4) veerefleMeem$eele ``meeJe&ef$ekeÀ mel³e'' vemeles. meJe&keÀeueer meJe&®e ueeskeÀebvee SkeÀ$e Oe©ve þsJeCeejs veweflekeÀ mel³e vemeles.

5) l³ee l³ee meceepeeleerue veweflekeÀ Dee®eej Jee ke=Àleer keÀe³e ³eesi³e Deens ³eeJej efveef½ele kesÀuesueer Demeles. SKeeoer ke=Àleer ³eesi³e Deens. ns l³ee meceepeele DemeCeeN³ee ³eesi³e ke=ÀleerJe©ve efveef½ele kesÀueer peeles.

33 6) Flej ueeskeÀeb®³ee ke=ÀleerJe©ve efveCe&³e IesC³ee®ee Òe³elve keÀjCes ns SkeÀ ÒekeÀej®es DejsjeJeer

Je=Êeer®es ÐeeslekeÀ Deens. Flej mebmke=Àleer®³ee Dee®eejeÒeleer DeeHeCe meefn<Cetles®ee (Tolerance) ceeie& Devegmejuee Heeefnpes.

Jejerue efJeOeeves mJeeYeeefJekeÀefjl³ee SkeÀ$e Demeueer lejer ner efJeOeeves HejmHejeHeemetve mJeleb$e Demetve ner efJeOeeves Demel³e Demet MekeÀleele lej keÀener efJeOeeves mel³ener Demeleele. SketÀCe®e meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeo ner SkeÀ veweflekeÀ GHeHeÊeer Deens. ³ee GHeHeÊeer®es yeewef×keÀ ¢äerkeÀesveeletve pesJne efJeMues<eCe kesÀues peeles lesJne efle®ee JejJej peeCeJeCeeje mel³eHeCee ne JejJej®ee mel³eHeCee veJns. pescme j@®esue efYeVe efYeVe mebmke=Àleerleerue celeeb®eer GoenjCesner osleele. 1) ûeerkeÀeb®ee Demee efJeéeeme Deens keÀer efveefpe&Je HeoeLe& KeeCes iewj Deens ³eeGueì ke@Àuesefì³evme

ueeskeÀ efvepeeaJe HeoeLe& KeeCes ³eesi³e ceeveleele.

2) efvepeer&Je HeoeLe& KeeCes JemlegefveÿHeCes ³eesi³ener veener Je De³eesi³ener veener. les l³ee l³ee mebmke=Àleerleerue celes Demeleele. mebmke=ÀleerHejlJes celeefYeVelee Demet MekeÀles. j@®esue Flejner He³ee&³eer GoenjCes osleele. SefmkeÀcees mebmke=Àleerleerue ueeskeÀ yeeuenl³ee keÀjCes JeeF&ì ceevele veenerle. Hejbleg DecesefjkeÀve mebmke=Àleerleerue ueeskeÀ yeeuenl³ee keÀjCes DeveweflekeÀ (JeeF&ì) ceeveleele. cnCetve yeeuenl³ee efvejHes#ele³ee ³eesi³ener veener Je De³eesi³e veener. DeLee&le ns HeÀkeÌle cele (Opinion) Demetve DeMeer celes mebmke=ÀleerHejlJes efYeVe efYeVe Demeleele. ³eeJe©ve j@®esue cnCeleele keÀer efYeVe efYeVe mebmke=Àleerleerue veweflekeÀ mebefnlee (Moral Code) efYeVe efYeVe ÒekeÀej®³ee Demeleele. cnCetve veerefleceÊee ner efvejHes#ele³ee mel³e vemeles. ³eesi³e DeeefCe De³eesi³e ner celes Demeleele Je leer celes mebmke=ÀleerHejlJes efYeVe efYeVe Demeleele.

2.8 efve<keÀ<e& Jejerue efYeVe mebmke=Àleerleerue DemeCeejer efYeVe celes GoenjCeeoeKeue efoueer Demeueer lejer meceûe meceepee®³ee DeefmlelJeemeeþer meecegefnkeÀle³ee Demeuesueer veweflekeÀcetu³eeb®eer (Moral Values) DeeJeM³ekeÀlee Demeles. pej meceepeele Ketve (Murder) keÀjC³eeuee ÒeefleyebOe vemesue lej meceepe DeefmlelJeele jent MekesÀue keÀe³e ? meceepeeleerue Òel³eskeÀ ceveg<³e mJes®ísvegmeej ogmeN³ee®ee Ketve keÀjC³eeme cegkeÌle Demesue DeeefCe Ketve keÀjC³eele lees mJele:uee JeeF&ì ke=Àl³e cnCetve mecepele vemesue lej DeMee meceepeele jenCes Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee Demegjef#ele®e Jeeìsue. DeMee HeefjefmLeleerle l³ee meceepeeleerue Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee megjef#elelesmeeþer Debiej#ekeÀeJej DeJeuebyetve jneJes ueeiesue. p³ee ueeskeÀebvee DeeHeues DeefmlelJe efìkeÀJee³e®es Demesue lej MekeÌ³e lesJe{îee Flej J³ekeÌleerHeemetve otj jeefnues Heeefnpes. Flejeb®³ee menJeemeele jenCes ns vesnceer OeeskeÀeoe³ekeÀ DemeCeej. DeMee Òemebieer meceepee®es DeefmlelJe®e OeeskeÌ³eele ³esTve les keÀesuece[tve peeF&ue cnCetve Flejebyejesyej ueneve ueneve mecetnele Jee ieìele SkeÀ$e jentve, SkeÀeceskeÀeJej efJeéeeme yemesue keÀer pees l³eebvee neveerkeÀejkeÀ Jee OeeskeÀeoe³ekeÀ DemeCeej veener. ³eekeÀefjlee les ueneve ueneve ieìe®es meceepe le³eej keÀ©ve Ketve nesT ve³esle cnCetve veweflekeÀ efve³ece mJemegjef#elelesmeeþer le³eej keÀjleerue. Ketvee®ee ÒeefleyebOe

34 keÀjCes les l³ee meceepeeuee DeeJeM³ekeÀ jenerue. l³eeÒeceeCes les veweflekeÀ efve³ece Je veweflekeÀ Dee®eejmebefnlee meceepeele DeeCeleerue j@®esue®³ee celes meceepee®³ee DeefmlelJeemeeþer keÀener meecegefnkeÀ veweflekeÀ efve³eceeb®eer DeeJeM³ekeÀlee Deens. Keesìs yeesueCes, Ketve keÀjCes ns DeveweflekeÀ Deens. lesJne veweflekeÀ efve³ece le³eej keÀ©ve l³eeb®es Heeueve meJe&MekeÌleerefveMeer kesÀues lej®e l³ee meceepee®ee Jee mebmke=Àleer®ee efìkeÀeJe ueeiesue. l³ee l³ee meceepeeHejlJes veweflekeÀ efve³ece JesieUs DemeCeej veenerle. DeMee ÒekeÀejs j@®esue ns veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®es meceLe&ve keÀjleevee Demes cnCeleele keÀer, veweflekeÀ efve³ece Jee ceeveob[ ns meeJe&ef$ekeÀ (Universal) Demeleele. lemes®e veweflekeÀ cetu³es meeHes#e vemetve leer efvejHes#ele³ee mel³e®e Demeleele. ³ee veweflekeÀ cetu³eebvee mJeleescetu³e Demeles Demes j@®esueves ceev³e kesÀuesues efometve ³esles. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene 1) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®eer J³eeK³ee Ðee.

2) veweflekeÀ cetu³es meeHes#e Demeleele keÀe³e ?

3) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®ee meeJe&ef$ekeÀ ¢äerkeÀesve keÀe³e Deens ?

4) veweflekeÀ efvejHes#eJeeoe®³ee meboYee&le j@®esueves efYeVe efYeVe mebmke=Àleerleerue celeeb®eer keÀesCeleer GoenjCes efouesueer Deensle.

2.9 meejebMe meeHes#eleeJeeo DeeefCe efvejHes#eleeJeeo ¿ee oesve veerefleMeeðeeleerue DeeOegefvekeÀ keÀeUeleerue oesve veweflekeÀ GHeHeÊ³ee Deensle. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®ee HegjmkeÀej ©Le yesvesef[keÌì efieuyeì& njceve, cee@Bìsi³et ³eebveer kesÀuee lej veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®ee HegjmkeÀej pescme j@®esue, efHeÀMesj, efueuesiee[& Je Heespeceve ³eebveer kesÀuee. ³ee oesvner veweflekeÀ GHeHeÊ³ee efYeVe jerleerves ceeb[u³ee iesu³ee Deensle. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®eer GHeHeÊeer ©Le yevesef[keÌìves mebmke=Àleer®es Deeke=ÀleeryebOe (Patterns of Culture) ³ee ûebLeele ceeb[uesues Deensle. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoele ³eesi³e- De³eesi³e, efMeJe-DeefMeJe ³eeb®³ee meeJe&ef$ekeÀ keÀmeesìîee veenerle. mLeue keÀeueevegmeej veweflekeÀ mebkeÀuHevee yeoueleele. veweflekeÀ DeJeOeejCes J³ekeÌleerefvejHes#e Demetve l³ee®es efJeJeskeÀer meceLe&ve MekeÌ³e Deens cnCepes efve:He#eHeeleerHeCes Hejer#esle Gle© MekeÀleerue ns cele ®egkeÀer®es Deens Demes veweflekeÀ meeHes#eJeeoe®es ÒeefleHeeove Deens. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es JeCe&veelcekeÀ Je DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo Demes oesve ÒekeÀej Deensle. veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es meefJemlej efJeJes®eve ©Le yesvesef[keÌìves kesÀuesues Deens. [yu³et ìer mìsme ³eebveer veweflekeÀ meeHes#eJeeoe®es ìerkeÀelcekeÀ efJeJes®eve keÀ©ve veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®ee mJeerkeÀej kesÀuee. l³eeb®³ee celes veweflekeÀ cetu³es ner meeHes#e vemetve leer efvejHes#e (mJe³ebcetu³e) Deensle. veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo cnCepes DeMeer veweflekeÀ Dee®eejmebefnlee keÀer peer

35 meJe&keÀeueer, meJe&mLeUer DeMeer keÀe³ece efìkeÀCeejer Demetve leer Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee ueeiet He[les, ceie l³ee®eer peeCeerJe J³ekeÌleeruee Demees Jee vemees. mìsmeves veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo ne mel³e Demesue lej les veerefleMeeðe®e veJns Demee HeefJe$ee Iesleuesuee Deens. DeeOegefvekeÀ keÀeueele veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®es pescme j@®esueves meceLe&ve kesÀues. l³eeves meebmke=ÀeflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®es ìerkeÀelcekeÀ cetu³eceeHeve keÀ©ve veweflekeÀ efvejHes#eJeeoe®es mHeäerkeÀjCe kesÀues. efYeVe efYeVe mebmke=Àleerleerue veweflekeÀ mebefnlee (Moral Code) efYeVe Demeueer lejer leer ³eesi³e Je De³eesi³e celes Demeleele Je ner celes mebmke=ÀleerHejlJes efYeVe Demeleele. veweflekeÀ efve³ece Je veweflekeÀ Dee®eej mebefnlee meceepee®³ee DeefmlelJeemeeþer DeeJeM³ekeÀ Deensle. ns veweflekeÀ efve³ece Je mebefnlee meeJe&ef$ekeÀ Demeles. Je veweflekeÀ cetu³es ner efvejHes#e Demeleele. Demes j@®eue®es cele efometve ³esles.

2.10 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve 1) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®eer J³eeK³ee Ðee DeeefCe veweflekeÀ meeHes#eleeJeeoe®³ee ÒekeÀejeb®es

JeCe&ve keÀje.

2) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo cnCepes keÀe³e les meebietve ©Le yesvesef[keÌì®es veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo efJe<e³eer®es ef®eefkeÀlmekeÀ efJeJes®eve keÀje.

3) veweflekeÀ cetu³es meeHes#e Demeleele keÀe³e? [yu³et ìer mìsme®³ee ¢efäkeÀesveeletve l³eeb®es efJeJes®eve keÀje.

4) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo cnCepes keÀe³e ? veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®³ee meceLe&veeLe& pescme j@®esueves meebefieleuesues ³egeqkeÌleJeeo mHeä keÀje.

5) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeoe®es (Ethical objectivism) meefJemlej efJeJes®eve keÀje.

6) Lees[keÌ³eele efìHee efuene

1) veweflekeÀ meeHes#eleeJeeo

2) veweflekeÀ efvejHes#eleeJeeo

3) JeCe&veelcekeÀ meeHes#eleeJeeo

4) DeeoMee&lcekeÀ meeHes#eleeJeeo

5) veweflekeÀ cetu³es meeHes#e Demeleele keÀe³e ? [yu³et ìer. mìsme®es cele.

*****

36

3 ÒekeÀjCe 3

MegYe (®eebieues) peerJeveë ûeerkeÀ veweflekeÀ ef®ebleve De) Hueìesë ®eej ÒeOeeve meodiegCe ye) De@efjmìe@ìueë MeerueefJe<e³ekeÀ (®eeefj$³eefJe<e³ekeÀ) veerleerMeeñe.

IeìkeÀ j®evee 3.0 GefÎ<ìîes

3.1 ÒeemleeefJekeÀ

3.2 meodiegCeeb®es mJe©He

3.3 Huesìes®eer (F.me.Het. 427 les F.me.Het. 347) meodiegCe efJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee

3.4 De@efjmìe@ìue®eer (F.me.Het. 384 les F.me.Het. 322) meodiegCe efJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee

3.5 meejebMe

3.6 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve 3.0 GÎeräîes 1) Òee®eerve ûeerkeÀ leÊJe%e Huesìes Je De@efjmìe@ìue ³eebveer ceeb[uesues MegYe peerJeve efJe<e³ekeÀ

efJe®eej Je l³eeb®ee DevJe³eeLe& mecepetve IesCes.

2) ceeveJeer MegYepeerJeve ns meodiegCe³egkeÌle Demeles ns peeCetve IesCes.

3) Huesìes Je De@efjmìe@ìue ³eeb®es meodiegCe Je ®eeefj$³e ³ee meboYee&leerue ³eesieoeve peeCetve IesCes.

3.1 ÒeemleeefJekeÀ DeeoMe& efveOee&jkeÀ (DeeoMe& efve³eecekeÀ) veerleerMeeñe ns MegYeeMegYe, ®eebieuesJeeF&ì ³eeb®³ee meboYee&le ceeveJeer Sseq®íkeÀ Jele&vee®ee DeY³eeme keÀjles. ³ee meboYee&leerue ceeveJeerJele&vee®³ee veweflekeÀ ceeHeob[e®eener (ceevebo[) MeesOe Iesles. l³ee®eyejesyej ceeveJeer meodiegCeeb®esner ns Meeñe efJeMues<eCe keÀjles. meeOeejCeleë DeeHeCe ceeveJeer Jele&vee®es Je ®eeefj$³ee®es veweflekeÀ cetu³eceeHeve keÀjlees. Òemlegle IeìkeÀele HuesìesÒeefCele MegYepeerJeve Jee ®eebieues peerJeve DeeefCe meodiegCe ³eeb®eer ®e®ee& kesÀuesueer Deens.

37

3.2 meodiegCeeb®es mJe©He Huesìes-ÒeefCele ®eej ÒeOeeve meodiegCeeb®eer ®e®ee& keÀjC³eeHetJeer& DeeHeCeeuee meodiegCe ner mebkeÀuHevee mecepetve Iesleueer Heeefnpes. DeeHeCe veweflekeÀ efJeOeeves keÀjlees. ceeveJeer Ssef®íkeÀ Jele&ve, l³ee Jele&vee®³ee cegUeMeer Demeuesues nsleg Je F®íe, Je ceeveJee®es Meerue leerve efJe<e³eebJej DeeHeCe veweflekeÀ efveCe&³e oslees. ³eeble veweflekeÀ efveCe&³ee®ee cenÊJee®ee efJe<e³e Demelees lees ®eeefj$³e Jee ceeCemee®es Meerue. ceeCemee®es iegCe, YeeJevee, DeefYeJe=Êeer Je meJe³eer ³eeb®es les jmee³eve Demeles. les meelel³eeves Ie[le Demeles Je Lees[sHeÀej yeouelener Demeles. les Deieoer®e DeHeefjJele&veMeerue vemeles lejer l³eeuee SkeÀ ÒekeÀej®ee mLee³eerHeCee Deeuesuee Demelees. l³eele ceeveefmekeÀ iegCeeb®eer keÀceerDeOeerkeÀ ÒeceeCeele mLee³eer SkeÀelcelee Deeuesueer Demeles. DeeoMe&ue#³eer (DeeoMe&efveOee&jkeÀ): veerefleMeeñeele veweflekeÀ ®eeefj$³e Je veweflekeÀ meodiegCe ³eeb®es efJeMues<eCe kesÀues peeles. DeMee iegCeebvee®e meodiegCe cnìues peeles. J³eglHeefÊeMeeñeevegmeej Jeerj (Vir) cnCepes efnjes mebmke=Àleeleerue `Jeerj' Meyoe®ee DeLe&ner efnjes (Hero) neslees. Òee.Heer.yeer. ®eìpeea ³ee meboYee&le efueefnleeleë Fbûepeerleerue Virtue ne Meyo ue@efìveceOeerue Jnjdìdme (Virtus) Je mebmke=Àleeleerue `Jeer³e&' ³eeb®³eeMeer efceUlee pegUlee Deens. ³ee Meyoeb®ee DeLe& neslees Heew©<e, Meew³e&, MekeÌleer Jee Glke=Àälee (efveHegCelee) F. ûeerkeÀeb®³ee ¢äerves Jnj®³et Meyo efveHegCeles®ee, Glke=Àäles®ee efveoMe&keÀ Deens. ceeCemee®es ®eebieues iegCe cnCepes meodiegCe nesle. l³ee®es JeeF&ì iegCe cnCepes ogieg&Ce nsle. ns meodiegCe peeefCeJeHetJe&keÀ Je efveOee&jHetJe&keÀ mebHeebove kesÀues Heeefnpesle. DeMee meodiegCeeb®³ee mebHeeoveecegUs ceeveJee®es ceveg<³elJe Je ceeCemeeb®ee meceepe efìketÀve jenlees. DeLee&le ceeveJelee Je ceeveJeer meceepe efìkeÀefJeC³eemeeþer ns meodiegCe DeeJeM³ekeÀ Demeleele. p³ee ceeCemeele Demes meodiegCe Demeleele Je pees ceeCetme Flejeb®³ee meboYee&le Je keÀþerCe HeefjefmLeleerle Demes meodiegCe DeefYeJ³ekeÌle keÀjlees, l³ee ceeCemee®eer ÒeMebmee kesÀueer peeles.DeMee meodiegCeebvee ceeCemeeb®³ee ®eebieu³ee meJe³eer Demesner cnCelee ³esF&ue. SkeÀebvleele veweflekeÀ peerJevee®eer DeefYeJ³ekeÌleer efomele veener, yeouel³ee HeefjefmLeleerle efve³eceerleHeCes, ve ®egkeÀlee melkeÀcex, keÀle&J³ekeÀcex keÀjerle jeneru³eeme ceeCetme MegYepeerJeveekeÀ[s Jeeì®eeue keÀjlees. l³ee®es veweflekeÀ peerJeve efJekeÀmeerle nesles. ceeCemeeb®es Jele&ve Je ®eejer$³e ns DeefJeYeep³eHeCes pees[uesues Demeles. l³ee®es Meerue Jee ®eeefj$³e ns efJeefJeOe HeefjefmLeleeRceO³es l³ee®³ee Jele&veele J³ekeÌle nesle Demeles. l³ee Gueì ®eebieueer keÀcex (keÀle&J³ekeÀce& Je melkeÀce&) keÀjlee keÀjlee ceeCemee®es veweflekeÀ ®eeefj$³e Ie[le Demeles. Hejbleg ner melkeÀcex megmebieleHeCes Je efve³eefceleHeCes kesÀueer Heeefnpesle. Goe. pej SKeeoe ceeCetme DeeHeues keÀle&J³ekeÀce& ÒeeceeefCekeÀHeCes Je Glke=ÀäHeCes keÀjerle Demesue lej l³eele keÀle&J³eefveÿe ne meodiegCe efJekeÀefmele neslees. lees keÀle&J³eefveÿ yevelees. cnCetve SkeÀ uesKekeÀ cnCelees-

Sow an act reap a habit, Sow a habit, reap a character. Sow a character and reap a destiny.

38 meelel³eHetJe&keÀ ®eebieues keÀce& keÀjerle jeefnu³eeme ®eebieueer keÀcex keÀjC³ee®eer meJe³e ueeieles. DeMee meJe³eercetUs Meerue le³eej nesles. l³eecegUs®e DeeHeCe DeeHeu³ee efve³eleer®es efMeuHekeÀej yevelees. DeMee ÒekeÀejs meodiegCe ns mebHeeove keÀjlee ³esleele. cnCetve®e l³eebvee ®eeefj$³e-cetu³es Demesner cnCeleele. lemes®e les keÀämeeO³e Demeu³eecegUs l³eebvee meodiegCe ns ceeCemee®³ee Deefpe&le ÒeJe=Êeer Demesner cnCelee ³esF&ue. DeLee&le meodiegCe ns ceeveJeer ®eeefj$³ee®eer Glke=Àälee oMe&efJeleele. ogieg&Ce ns l³eemeboYee&leerue oes<e nesle. nesC³ee®eer veweflekeÀlee Je keÀjC³ee®eer veweflekeÀlee Demes veweflekeÀles®es Yeeie kesÀu³eeme meodiegCe ns meodiegCeer nesC³ee®eer veerleerceÊee oMe&efJeleele. keÀle&J³e Je melkeÀce& ns keÀjC³eeb®³ee veweflekeÀles®es ÐeeslekeÀ Deensle. ceneHeg©<eeb®ee SkeÀ DeLe&HetCe& mebosMe Demelees. lees cnCepes, `®eebieues Jne Je ®eebieues Jeeiee'. (Be good and do good) ®eeiebues Jee meodiegCe nesC³ee®ee SkeÀ jepeceeie& cnCepes megmebieleHeCes, meelel³eHetJe&keÀ ®eebieueer keÀeces Jee melkeÀcex keÀjCes nes³e. keÀle&J³es ner Del³eeJeM³ekeÀ mJe©Hee®eer Demeleele. keÀesCeleener ceeCetme ne DeeHeues keÀle&J³ekeÀce& keÀjerle Demelees. meodiegCe ne l³ee ceeCemee®es iegCe oMe&efJelees. cnCetve DeeHeCe jemleHeCes cnCelees keÀer SKeeoe ceeCetme meodiegCeer Deens ³ee®ee DeLe& l³eeb®³ee J³eeqkeÌlelJeele meodiegCe Deensle Demee neslees. Demee meodiegCeer ceeCetme kesÀJeU meodiegCeer ve jenlee, meoe®eejer Jee melkeÀcex keÀjCeejener Demelees `meodiegCeebvee jpee vemeles' Demes cnCeleele. pej ceeCetme veweflekeÀ ®eeefj$³emebHeVe Demesue lej l³ee®³ee peerJeveele veweflekeÀlesle jpee vemeles. lees ceeCetme veerleerceÊes®ee ceeie& mees[erle veener. SJe{s®e veJns lej l³ee®³ee megmebiele meoe®ejCeeJe©ve DeeHeCe l³eeb®³ee ®eeefj$³eeefJe<e³eer Devegceeve keÀjlees. DeLee&le ceeCemeeves `meodiegCeer' nesC³ee®ee efveOee&j keÀjeJee ueeielees Je l³eemeeþer melkeÀce&keÀjC³ee®ee ceeie& efveJe[eJee ueeielees. efJeMes<e cnCepes meodiegCeebcegUs meodiegCeer Je meoe®eejer ceeCemeeb®es keÀu³eeCe nesles Je meceepee®esner Yeues nesles. ogieg&Ce ns ogieg&Ceer Je ogje®eejer ceeCemee®es Je l³ee®³ee meceepee®es vegkeÀmeeve®e keÀjleele

3.3 Huesìes®eer (F.me.Het. 427 les F.me.Het. 347) meodiegCeefJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee Huesìes ne ceneve leÊJeef®eblekeÀ mee@¬eÀsefìme ³ee leÊJeJesÊ³ee®ee Keje efMe<³e cnCetve DeesUKeuee peelees. Huesìesves ®eej ÒeOeeve meodiegCeeb®eer mebkeÀuHevee ceeb[ueer. ¿ee ®eej meodiegCeeb®ee efme×ebvle mecepetve IesC³eemeeþer l³ee®es meodiegCeefJe<e³ekeÀ efJe®eej mecepetve IesCes Deiel³ee®es nes³e. Huesìes®³ee celeevegmeej ceeveJeer mJeYeeJee®³ee Òeeke=ÀeflekeÀ Je ³eesi³e keÀe³ee&le ®eebieuesHeCee Demelees. lemes®e ceeCetme ne meceepeMeerue ÒeeCeer Deens. ceeveJee®es veweflekeÀ peerJeve ns meeceeefpekeÀ Heefjmeje®³ee meboYee&le Ie[le Demeles. ceeCemee®³ee meeceeefpekeÀles®³ee Heeée&YetceerJej l³ee®eer veweflekeÀlee leHeemeueer Heeefnpes. mee@¬esÀefìme cnCele Demes, `meodiegCe cnCepes %eeve nes³e'. (Virtue is Knowedge) ³ee®ee DeLe& Demee keÀer KeN³ee DeLee&ves meodiegCeer nesC³eemeeþer ceeCemeeves meodiegCeeb®es cece& peeCeues Heeefnpes. DeMeer veweflekeÀ cece&¢äer ÒeeHle Peeu³eeme ceeCetme meodiegCeer neslees®e. mee@¬esÀefìme®es ns cele Kejs Demeues lejer meodiegCeer nesC³eemeeþer meodiegCeeb®es %eeve nesCes, Hegjsmes vemeles. keÀle&J³ekeÀcex Je melkeÀcex keÀjerle keÀjerle ceeCemeeuee meodiegCe Deelcemeele keÀjeJe³ee®es Demeleele.

39 Huesìes®³ee celes meodiegCe³egkeÌle peerJeve ns®e Kejs ®eebieues ceeveJeer peerJeve nes³e. l³ee®³ee veweflekeÀ ef®ebleveele Huesìesves ®eej ÒeOeeve Jee ceewefuekeÀ meodiegCeeb®ee efme×eble ceeb[uesuee Deens. ns ®eej meodiegCe mebHeeove keÀjCes cnCepes®e veweflekeÀ peerJeve nes³e. ns ®eej meodiegCe cnCepes®e MeneCeHeCe (%eeve), Oew³e& (Meew³e&), Deelcemeb³ece Je v³ee³e nesle. Huesìesves ³ee meodiegCeebvee

`keÀeef[&veue' Demes efJeMes<eCe ueeJeuesues Deens. keÀe[ex ³ee MeyoeHeemetve keÀeef[&veue Meyo efve<HeCCe neslees. keÀe[ex cnCepes efyepeeefiejer nes³e. ner efyepeeefiejer ojJeepeeuee DeeOeej osles Je efle®³ee DeeOeejeJej ojJeepee GYee jenlees Je efHeÀjlees lemes®e meodiegCeeb®es Deens meceepee®³ee meboYee&leerue ceeveJeer veweflekeÀ peerJeveeb®ee DeeOeej cnCepes ns ®eej meodiegCe nesle. ns meodiegCe cetueYetle Demetve Flej meodiegCe ieewCe nesle. ÖeÀBskesÀvee®³ee celes ns ÒeOeeve meodiegCe HejmHejebceOetve efve<HeVe nesle veenerle. Flej meodiegCe ns l³eeb®³eeletve efve<keÀef<e&le kesÀues peeT MekeÀleele. ceeveJeer mJeYeeJeele Je J³eeqkeÌlelJeele yeg×erÒeceeCes efJekeÀej Je Jeemeveener Demeleele. Huesìes®³ee celeevegmeej ceeveJeer J³eeqkeÌlelJeele leerve IeìkeÀ Demeleeleë-

1) JeemeveelcekeÀ Jee efJekeÀejÒeOeeve IeìkeÀ,

2) ieefleceeve DeMeer F®íeMekeÌleer

3) yeewef×keÀ Jee oeMe&efvekeÀ IeìkeÀ ³ee leerve IeìkeÀeb®³ee keÀe³ee&ceO³es meecebpem³e Jee megmebieleer Demesue lej J³ekeÌleer®³ee peerJeveele `v³ee³e' ne meodiegCe meekeÀeefjle neslees. Òel³eskeÀ IeìkeÀe®es keÀener Òeeke=ÀeflekeÀ keÀe³e& Demeles. ³ee leerve IeìkeÀeb®eer keÀe³ex HejmHejebMeer megmebiele jentve megjUerleHeCes nesle jeefnu³eeme veweflekeÀ peerJeve peielee ³esles. l³eemeeþer yeewef×keÀ IeìkeÀeves efouesues DeeosMe F®íeMekeÌleerves mJeerkeÀe©ve JeemeveebJej efve³eb$eCe þsJeu³eeme leerve IeìkeÀebceOeerue SkeÀelcelee meeOelee ³esles Je ceeveJeer peerJeve megjUerle ®eeueles. MeneCeHeCe :-

MeneCeHeCe (%eeve) ne yeg×er®ee meodiegCe Deens. %eeve mebHeeove keÀjCes Je

%eeveebkegÀMelee ns ³ee IeìkeÀeb®es keÀe³e& nes³e. ns kesÀJeU HegmlekeÀer %eeve veJns. ³ee %eeveecegUs efveOee&jHetJe&keÀ ³eesi³e cetu³eeb®ee Je meodiegCeeb®ee mJeerkeÀej kesÀuee Heeefnpes. DeLee&le %eeveer ceeCetme ne %eeveebkegÀMelee mJeerkeÀejlees, %eevee®³ee DeeOeejs efveCe&³e Ieslees Je Jeemevee efJekeÀejebJej efve³eb$eCe þsJelees. Oew³e&:- Oew³e& (Meew³e&) ne F®íeMekeÌleer®ee meodiegCe nes³e. yeg×erves efveOee&efjle kesÀuesu³ee keÀ#esle ³ee IeìkeÀeves keÀe³e& keÀjeJe³eeme nJes. Meew³ee&le oesve ÒekeÀej efometve ³esleele.

1) mewefvekeÀe®es YeeweflekeÀ Meew³e&

40 2) efJe®eejJeblee®es Je meceepe megOeejkeÀe®es veweflekeÀ Oew³e&. ³eg×ele mewefvekeÀeves Meew³e& oeKeefJeues

Heeefnpes. lemes®e ef®eblekeÀeves Je leÊJe%eeves leÊJeefveÿs®³ee Jee mel³eefveÿs®³ee meboYee&le Oew³e& oeKeefJeues Heeefnpes.

Deelcemeb³ece :- Deelcemeb³ece (meb³eceeves GHeYeesie) ne JeemeveelcekeÀ IeìkeÀe®ee meodiegCe nes³e.

`Jeemevee l³eep³e Deensle'. DeMeer Huesìes®eer Yee<ee veener. lees Jeemeveeb®eer efveboener keÀjle veener. l³eeb®³ee ceeieC³eebkeÀ[sner ceeCemeeves ue#e efoues Heeefnpes. efJeefMeä ÒeceeCeele l³eeb®es meceeOeeve keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens. meb³eefcele GHeYeesie ne ³ee meboYee&leerue meodiegCe nes³e. ³ee IeìkeÀeves yeewef×keÀ efve³eceeb®es Heeueve keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens. l³eecegUs Òeeke=ÀeflekeÀ efJekeÀejeb®es efve³eb$eCe kesÀues peeles. l³eeb®³eele SkeÀ J³eJemLee efvecee&Ce kesÀueer peeles. F®íeMekeÌleerves Je Jeemeveebveer yeg×er®es DeeosMe ceev³e kesÀu³eeme veweflekeÀ peerJeve peieCes megueYe peeles. Je peerJeveeleerue IeìkeÀebceO³es mecejmelee, meecebpem³e efvecee&Ce nesles. v³ee³eë- v³ee³e ne mebHetCe& J³eeqkeÌlelJee®ee meodiegCe nes³e. J³eeqkeÌlelJee®³ee efJeefJeOe IeìkeÀebceO³es Je l³eeb®³ee keÀe³ee&le meecebpem³e efvecee&Ce keÀjCes cnCepes `v³ee³e' ne meodiegCe ÒeeHle keÀjCes nes³e. p³ee keÀe³ee&meeþer pees IeìkeÀ ³eesi³e Deens. les keÀe³e& l³ee IeìkeÀekeÀ[tve Jne³euee nJes. yeg×er, F®íeMekeÌleer Je JeemeveeefJekeÀej DeeHeues J³eeHeej Jee keÀe³e& HejmHejebMeer meecebpem³e meeOetve keÀjerle Demeleele, lesJne `v³ee³e' ne meodiegCe meeOeuee peelees. DeLee&le Òel³eskeÀ IeìkeÀeves DeeHeues keÀe³e& keÀjC³eele `v³ee³e' Deens. Òel³eskeÀ IeìkeÀeves mJeleë®³ee mJeOecee&vegmeej (mJeYeeJeeveg©He) keÀece keÀjeJe³eeme nJes. DeeoMe& veweflekeÀ peerJeve cnCepes %eeveer, Metj, meb³eefcele Je v³ee³eer ceeCemee®es peerJeve nes³e. v³ee³eer ceeCetme ne Yeesieeb®ee iegueece vemelees. l³eebveer yeg×er®es ÞesÿlJe mJeerkeÀejuesues Demeles. l³eeb®³ee peerJeveele DeeMee, DeekeÀeb#ee Demeleele. Hejbleg l³eeb®³eeJej yeg×er®es Je®e&mJe Demeles. Huesìes®³ee celes ns meodiegCe J³eeqkeÌleiele Je meeceeefpekeÀ ¢äîeener cenÊJee®es Demeleele. les J³ekeÌleerle Je meceepeelener efometve ³esleele. ceeCetme ne yegef×ceeve lemee®e meceepeMeerue ÒeeCeer Deens. lees SkeÀìe jenele veener. l³eeuee ogmeje ceeCetme nJee Demelees. `meceepe ner J³ekeÌleer®eer efJemle=le DeeJe=Êeer®e Demeles.' cnCetve J³ekeÌleer Je meceepe ³ee oesneWveener veerleerceÊee DeeJeM³ekeÀ Demeles. Jej meebefieleu³eeÒeceeCes J³eeqkeÌlelJeele leerve IeìkeÀ Demeleele. ns leervener IeìkeÀ Òel³eskeÀele Demeleele. Hejbleg les Òel³eskeÀele keÀceer DeefOekeÀ ÒeYeeJeer Demeleele. keÀener J³ekeÌleeRceO³es yeewef×keÀ IeìkeÀ ÒeYeeJeer Demelees, lej keÀenerbceO³es F®íeMekeÌleer ÒeYeeJeer Demeles. yengmebK³e ueeskeÀebceO³es efJekeÀej DeefOekeÀ ÒeYeeJeer Demeleele. cnCetve meceepeele leerve Jeie& efometve ³esleele. ns leerve Jeie& cnCepesë-

1) ueeskeÀHeeueeb®ee Jeie&,

2) mene³³ekeÀ Jeie&,

3) meJe&meeceev³e ueeskeÀeb®ee Jeie&.

41 1) ueeskeÀHeeueeb®ee Jeie&:- ueeskeÀHeeueebceO³es oeMe&efvekeÀ Jee yeewef×keÀ IeìkeÀ ÒeYeeJeer Demelees. les %eeveesHeemekeÀ Demeleele. les mel³eMeesOekeÀ Demeleele. lemes®e les mel³eefveÿ Demet MekeÀleele. MeneCeHeCee Jee %eeveebkegÀMeuelee ne l³eeb®³eeleerue ÒeOeeve meodiegCe nes³e. l³eebve Huesìe jepe<eea (leÊJe%e-MeemekeÀ) Demes cnCelees. DeMee jepe<eeA®es Meemeve DeeoMe& jep³e Jee DeeoMe& meceepe efvecee&Ce keÀ© MekeÀles. mene³³ekeÀ Jeie&ë ¿ee Jeiee&®ee cegK³e meodiegCe Demelees lees cnCepes `ogo&c³e F®íeMekeÌleer'. ¿ee Jeiee&leerue meom³eeb®ee cegK³e meodiegCe Demelees Oew³e& Jee Meew³e& les keÀle&=lJeJeeve Demeleele. Heje¬eÀceeves keÀerleea Je ³eMe mebHeeove keÀjC³eele l³eebvee Oev³elee Jeeìles. les yee¿e Dee¬eÀceCes Je DeebleefjkeÀ yeb[eUerHeemetve meceepee®es, jep³ee®es j#eCe keÀjleele. efJeodJeeveebveer DeLee&le ueeskeÀHeeueebveer kesÀuesues keÀe³eos les Deceueele DeeCeleele. les jepe<eea®es meceLe&ve keÀjleele. l³eeb®³ee Dee%eeb®es Heeueve keÀjleele. yengpeve meceepe: ne meJe&meeceev³e ceeCemeeb®ee Demelees. ³ee Jeiee&le GlHeeokeÀ, MeslekeÀjer, ce®íerceej, J³eeHeejer, megleej, ueesnej, ®eebYeej, kegbÀYeej Jeiewjs meJee¥®ee meceeJesMe neslees. l³eeb®³eele YeeweflekeÀ iejpee ÒeYeeJeer Demeleele. `meb³eefcele GHeYeesie' ne l³eeb®ee meodiegCe nes³e. GlHeeokeÀ keÀeces keÀªve les meceepee®³eener YeeweflekeÀ iejpee YeeieefJeleele. ne Jeie& ÒeecegK³eeves ÞecepeerJeer Demelees. ueeskeÀHeeue ns peeCeles MeemekeÀ Demeleele. les yengpeve meceepeeuee efoMee oeKeefJeleele, l³eebvee efve³eb$eCeeKeeueer þsJeleele. ³ee leerve Jeiee&leerue J³ekeÌleer pesJne DeeHeueer keÀeces J³eJeefmLeleHeCes Je efve³eefceleHeCes keÀjleele. lesJne meceepeele `v³ee³e' ne meodiegCe efJekeÀefmele neslees. vee³eeOeerefÿle meceepeele %eeveer ueeskeÀHeeueebveer kesÀuesues efve³ece Flej oesve Jeiee&leerue meom³e ceev³e keÀjleele. ueeskeÀHeeueeb®³ee peerJeveelemeg×e %eeveebkegÀMelee Demeles. les ner DeeHeu³ee Jeemevee efve³ebef$ele keÀjleele Je DeeHeueer keÀle&J³ekeÀcex Glke=À<ìHeCes Heej Hee[erle Demeleele. `v³ee³e' ne meodiegCe J³eeqkeÌle®³ee efJeefJeOe HewuegbceO³es mecejmelee efvecee&Ce keÀjlees, lemee®e meeceeefpekeÀ Jeiee¥ceO³esner SkeÀelcelee efvecee&Ce keÀjlees. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Heneë- 1) meodiegCe cnCepes keÀe³e? 2) `keÀeef[&veue' ³ee Meyoe®es cenÊJe keÀe³e Deens? 3) HuesìesÒeefCele ®eej ÒeOeeve meodiegCe keÀesCeles? 4) jep³eeleerue ueeskeÀHeeuee®ee meodiegCe keÀesCelee?

42 5) Huesìes®³ee celes ceeveJeer J³eeqkeÌlelJee®es leerve IeìkeÀ keÀesCeles?

3.4 De@efjmìe@ìue®eer (F.me.Het. 384 les F.me.Het. 322) meodiegCeebefJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee ûeerkeÀ leÊJe%e De@efjmìe@ìue ne Huesìes®ee efMe<³e Demeuee lejer lees HeÀej Leesj, ÒeefleYeeJeeve leÊJe%e neslee. veerleerMeeñeeJej HegmlekeÀ efueefnCeeje lees Heefnuee Hee½eel³e efJe®eejJeble nes³e. %eeve, Meew³e&, Oew³e& Je ef®ekeÀeìer ns ceeveJeer iegCe Deensle. Hejbleg kesÀJeU Demes iegCe ceeCemee®es veweflekeÀ ®eeefj$³e Ie[efJele veenerle. l³eeb®es veweflekeÀ cenÊJe l³eeb®³eeMeer mebyebefOele Demeuesu³ee Òe³eespeveebJej, cetu³eebJej Jee nsletJej DeJeuebyetve Demeles. cnCetve®e De@efjmìe@ìueves veweflekeÀ meodiegCe Je yeewef×keÀ meodiegCe ³eeb®³eele HeÀjkeÀ kesÀuesuee Deens. SKeeoe efJeodJeeve veweflekeÀ¢äîee Þesÿ Demesue®e Demes meebielee ³esle veener. De@efjmìe@ìueves megJeCe&ceO³ee®eer keÀuHevee ceeb[uesueer Deens. leer DeeHeCe Heg{s Heent. lemes®e De@efjmìe@ìueves v³ee³ee®³ee mebkeÀuHeves®ee DeLe& DeefOekeÀ mHeäHeCes Je efJemle=leHeCes ceeb[uee Deens. Heefnueer ieesä cnCepes l³eeves v³ee³eeuee meJe&Þesÿ meodiegCe cnCetve ÒeeOeev³e efoues. v³ee³ee®es oesve ÒekeÀej Deensle. 1) efJelejCeelcekeÀ v³ee³eë mebHeÊeer Je ngÎs Jee ceevemevceeve ³eeb®es veeieefjkeÀebceO³es l³eeb®³ee

³eesi³elesvegmeej efJelejCe. 2) Heefjceepe&veelcekeÀ Jee efveJeejCeelcekeÀ v³ee³eë J³ekeÌleer-J³ekeÌleer, J³ekeÌleer-meceepe

³eeb®³eeceOeerue J³eJenejele Dev³ee³e neslee keÀecee ve³es Je Dev³ee³e Peeu³eeme l³ee®es Heefjceepe&ve kesÀues Heeefnpes, Dev³ee³e otj kesÀuee iesuee Heeefnpes Je v³ee³e efceUJetve efoues Heeefnpes. efJe®eej keÀjCes Je mJeleë®³ee F®íe, JeemeveebJej efve³eb$eCe þsJeCes ns ceeCemee®es JewefMeäîe nes³e. melkeÀcex keÀjlee keÀjlee ®eebieueer keÀcex keÀjC³ee®eer meJe³e ueeieles. ³ee ®eebieu³ee meJe³eerletve®e meodiegCe efJekeÀefmele nesleele. De@efjmìe@ìueves `Deefle meJe&$e Jepe&³esle' ne efve³ece mJeerkeÀejuesuee Deens. SKeeÐee iegCee®ee mebHetCe& DeYeeJe Je l³ee iegCee®ee DeeflejskeÀ ner oesve ìeskesÀ ogieg&Ce oMe&efJeleele. Goe. Yeesieeb®ee DeeflejskeÀ Je Yeesieeb®ee DeeflejskeÀer l³eeie ner oesve ìeskesÀ Deensle. l³eebleuee ceO³e Deens meb³eefcele GHeYeesie. ne Deelcemeb³ece veeJee®ee meodiegCe nes³e. efYe$esHeCee Je DeeflejskeÀer GleeJeUsHeCee ìeketÀve Oew³e& ne meodiegCe efJekeÀefmele kesÀuee Heeefnpes. kebÀêgHeCee (kebÀpeg<eHeCee) Je GOeUHeÆer ns ogieg&Ce Deensle. Hejbleg ³ee meboYee&le Deewoe³e& ne meodiegCe nes³e. ne ceO³eefyebot MeesOeCes ns keÀþerCe keÀece Deens. cnCetve efJeJeskeÀefveÿs®eer Jee yegef×efveÿs®eer DeeJeM³ekeÀlee Deens.

43 menefkeÀDeve ³ee veerleerMeeñe%eeves De@efjmìe@ìue®³ee veweflekeÀ ef®eblevee®es meej Keeueerue efJeOeeveele mHe<ì kesÀuesues Deens. veweflekeÀ ¢äîee ³eesi³e yeeye ³eesi³e ceeCemee®³ee meboYee&le ³eesi³e ÒeceeCeele, ³eesi³eJesUer, ³eesi³e nsletves kesÀueer Heeefnpes. Goe. Deewoe³e& ³eesi³e J³ekeÌleeruee GoejHeCes, ³eesi³eJesUer, ³eesi³e ÒeceeCeele, ®eebieu³ee nsletves efJeÊe Jee Hewmes efoues Heeefnpesle. cnCetve ceeCemeeuee ³eesi³e veweflekeÀ Jele&ve þjefJeC³eemeeþer JesUesJesUer yeg×er®ee GHe³eesie keÀjeJee ueeielees. lemes keÀjC³ee®eer meJe³e ueeJetve Iesleueer Heeefnpes. cnCetve De@efjmìe@ìue cnCelees, `meodiegCe ne meJe³eer®ee HeefjHeekeÀ Deens.' ³eesi³e keÀcee&b®eer efveJe[ keÀªve DeMeer

keÀcex Òe³elveHetJe&keÀ Je meelel³eeves kesÀueer Heeefnpesle. oesve ogieg&CeebceOeerue ceO³e MeesOeCes keÀþerCe keÀece Deens. les ieefCeleerHeodOeleerves MeesOelee ³esle veener. J³eeJeneefjkeÀ MeneCeHeCe Jee efJeJeskeÀ les MeesOeC³eeme GHe³eesieer þjles. l³eemeeþer JesieJesieÈ³ee Je yeouel³ee HeefjefmLeleeR®ee DeY³eeme keÀjeJee ueeielees. l³eeleerue meec³e/Yeso ns ue#eele I³eeJes ueeieleele. DeMee meodiegCeeb®eer efveef½eleer keÀªve, l³eeb®es mJe©He efveOee&efjle keÀ©ve les Deelcemeele kesÀues Heeefnpesle. Demes meodiegCe³egkeÌle meoe®eejer peerJeve ns meceeOeeveer, megKeer peerJeve nes³e. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Heneë- 1) De@efjmìe@ìueves keÀesCeles oesve ÒecegKe meodiegCe meebefieleues? 2) De@efjmìe@ìueves v³ee³ee®es keÀesCeles ÒekeÀej mHeä kesÀues? 2) De@efjmìe@ìue `meodiegCe ne meJe³eer®ee HeefjHeekeÀ Deens' Demes keÀe cnCelees?

3.5 meejebMe veweflekeÀ¢äîee MegYepeerJeveemeeþer meodiegCe-mebJeOe&vee®eer Del³eble DeeJeM³ekeÀlee Demeles. meodiegCe efJekeÀefmele kesÀu³eeme ceeCemeekeÀ[tve veweflekeÀo=<ìîee ³eesi³e Jele&ve kesÀues peeles. yegef× Je DevegYeJe ³eeb®eer cenÊJee®eer YetefcekeÀe veweflekeÀ peerJeveele Dee{Utve ³esles. meodiegCeeb®³ee SkeÀelcelesletve®e ®eeefj$³e Ie[les. Demee ®eeefj$³emebHeVe ceeCetme Jee MeerueJeeve ceeCetme veweflekeÀ¢äîee ®eebieues®e Jele&ve keÀjlees. ³ee meboYee&leerue Del³eble cenÊJeeb®eer yeeye cnCepes De@efjmìe@ìueves %eeveeyejesyej meJe³eeruee DeefOekeÀ cenÊJe efoues. kesÀJeU HegmlekeÀer Jee MeeeqyokeÀ %eeve Demetve ®eeuele veener. l³ee®ee efJeefve³eesie keÀªve ®eebieues Jele&ve efveOee&efjle keÀjCes Je lemes JeeieC³ee®ee Òe³elve keÀjCes cenÊJee®es nes³e. cnCetve®e De@efjmìe@ìue yeewef×keÀ meodiegCe Je veweflekeÀ meodiegCe Demes meodiegCeeb®es JeieeakeÀjCe keÀjlees. kegÀþu³eener Oece&HebLee®ee Jee Oece&ûebLee®ee DeeOeej ve Ieslee veerleerMeeñeeJej mJeleb$e ûebLe efueefnCeeje De@efjmìe@ìue ne Hee½eel³e peieeleerue Heefnuee leÊJe%e nes³e.

44


1) jep³eeleerue ueeskeÀHeeueeb®ee meodiegCe keÀesCelee? l³ee®es efJeJess®eve keÀje.

2) ÞecepeerJeer Jeiee&®ee cenÊJee®ee meodiegCe meebietve l³ee®es efJeJejCe keÀje.

3) `meodiegCe³egkeÌle peerJeve ns ®eebieues peerJeve nes³e'. ®e®ee& keÀje.

4) De@efjmìeìueÒeefCele MegYepeerJevee®eer mebkeÀuHevee mHeä keÀje.

5) De@efjmìe@ìue cnCelees, `meodiegCe ne meJe³eer®ee Yeeie Deens'. ®e®ee& keÀje.

6) De@efjmìe@ìue®es veweflekeÀ ef®ebleve Lees[keÌ³eele efJeMeo keÀje.

7) HuesìesÒeefCele ®eej ceewefuekeÀ meodiegCe ³ee efJe<e³eeJej efJemle=le ìerHe efuene.

8) efìHee efuene.

(De) HuesìesÒeefCele ®eej ÒeOeeve meodiegCe.

(ye) De@efjmìe@ìue®es veweflekeÀ ef®ebleve.

(keÀ) De@efjmìeìueÒeefCele v³ee³e SkeÀ meodiegCe.

([) De@efjmìe@ìue®es ®eefj$eefJe<e³ekeÀ veerefleMeem$e.

(F) Huesìes®eer meodiegCeefJe<e³ekeÀ mebkeÀuHevee.

*****

45

4 ÒekeÀjCe 4

Yeejleer³e leÊJe%eevee®³ee meboYee&leerue veweflekeÀlee


4.1 ÒemleeJevee

4.2 Yeejleer³e veerefleMeeðee®eer JewefMeäîes

4.3 $eÝle, $eÝCe Je Heg©<eeLe& ³ee meboYee&leerue Oece& mebkeÀuHevee

4.4 ÞeerceodYeieJeod ieerlesceOeerue efve<keÀece keÀce&³eesie

4.5 meejebMe


4.0 GefÎäîes - Yeejleer³e veweflekeÀ leÊJe%eeveeleerue DeeefmlekeÀ Je veeefmlekeÀ oMe&veeb®eer JewefMeäîes peeCetve

IesCes.

- veerefleMeeðeeceOeerue `Oece&' mebkeÀuHevee SkeÀ Hejcees®®e leÊJe cnCetve mecepetve IesCes.

- veerefleefveCe&³e IesC³ee®eer iejpe ue#eele IesCes.

- keÀle&J³e keÀjC³eeceeieerue veweflekeÀ YetefcekeÀe mecepetve IesCes.

4.1 ÒemleeJevee Hee½eel³e leÊJe%eeveele veerefleMeeðeeme leÊJe%eevee®eer SkeÀ MeeKee ceeveueer peeles. Yeejleer³e oMe&veeceO³es leÊJe%eeve Je veerefleMeeðe ³eeb®ee SkeÀe®e JesUer Go³e Peeuee Demes ceeveues peeles. Yeejleer³e HejbHejsvegmeej leÊJe%eeve kesÀJeU yeewef×keÀ eE®eleve vemetve peerJevee®eer SkeÀ He×leer Deens. Debeflece meÊes®es kesÀJeU %eeve ÒeeHle keÀjCes ns meeO³e vemetve Debeflece meÊes®eer DevegYetleer IesCes ns peerJevee®es ue#³e Deens. Yeejleer³eeb®³ee celes meJe& leeeqlJekeÀ ÒeMve SkeÀceskeÀebMeer mebueive Demeleele. ³ee efJeéeeceO³es SkeÀ veweflekeÀ J³eJemLee keÀe³e&jle Deens. Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee ³ee J³eJemLesceO³es keÀener efveef½ele mLeeve Demetve l³ee Deveg<ebieeves Òel³eskeÀe®eer keÀener keÀle&J³es Je peyeeyeoeN³ee Deensle.

46 Òel³eskeÀ ceveg<³ee®es keÀle&J³e kesÀJeU ceeveJe meceepeeHegjles ce³ee&efole veener. ceveg<³ee®eer yeebefOeuekeÀer mebHetCe& mepeerJe me=äerMeer Demeles. Yeejleer³e leÊJe%eeveevegmeej mJele:FlekesÀ®e DeeHeu³ee MespeeN³eeJej Òesce keÀje DeeefCe Òel³eskeÀ mepeerJe DeeHeuee Mespeejer Deens.

4.2 Yeejleer³e veerefleMeeðee®eer JewefMeäîes Yeejleer³e leÊJe%eeveeleerue mebÒeoe³eeb®eer DeeefmlekeÀ Je veeefmlekeÀ DeMeer efJeYeeieCeer keÀjlee ³esles. Jesoebvee ÒeceeCe ceeveCeejer v³ee³e, JewMesef<ekeÀ, ³eesie, meebK³e, ceerceebmee Je Jesoevle ner oMe&ves DeeefmlekeÀ oMe&ves ceeveueer peeleele. JesoÒeeceeC³e veekeÀejCeejer ®eeJee&keÀ, pewve Je yeew× ner oMe&ves veeefmlekeÀ oMe&ves ceeveueer peeleele. DeeefmlekeÀ Je veeefmlekeÀ Yeejleer³e oMe&veeb®eer Heg{erue ÒeceeCes JewefMeäîes Dee{Utve ³esleele. 1. Yeejleer³e veerefleMeeðe ceeveJeer mebmke=ÀleerFlekesÀ®e Òee®eerve Deens. Yeejleer³e oMe&veeb®ee vescekeÀe

keÀeueKeb[ efveef½ele keÀjCes HeÀej keÀþerCe Deens. ³eeuee DeHeJeeo kesÀJeU YeieJeeve yeg× ns nesle. YeieJeeve yeg×eb®ee pevce FmeJeermeve HetJe& 487 ceO³es Peeuee. Yeejleer³e veerefleMeeðee®eer Òee®eervelee®e ceeveJeer peerJeveele veweflekeÀ leÊJe%eeveeuee ÒemLeeefHele keÀjC³eeme keÀejCeerYetle Deens. Òel³eskeÀ oMe&ve ef®ejmLee³eer veweflekeÀ DeeoMee&®ee HegjmkeÀej keÀjles.

2. Yeejleer³e oMe&veebceO³es HeefjHetCe& peerJeve peieC³eemeeþer J³eeJeneefjkeÀ meeOeveeb®ee HegjmkeÀej

kesÀuee peelees. iesueer npeejes Je<ex ³eesie, pewve Je yeew× oMe&vee®es Deveg³ee³eer efJeefnle ceeiee&ves DeeO³eeeqlcekeÀ Òeieleer keÀ©ve Iesle Deensle. Yeejleer³e oMe&ves kesÀJeU DeeoMee¥®ee GneHeesn ve keÀjlee l³eemeeþer ceeie& meg×e meg®eefJeleele.

3. Yeejleer³e veerefleMeeðeeuee meÊeeMeeðee®ee YekeÌkeÀce Hee³ee Deens. Yeejleer³e oMe&ves p³ee

HejceleÊJeeb®eer DevegYetleer IesCes DeeJeM³ekeÀ ceeveleele l³ee leÊJeebmeeþer meÊeeMeeðeer³e DeeOeej efme× keÀjleele. efme×evle Je Dee®ejCe lemes®e yegef×ÒeeceeC³e Je Òel³e#e DevegYetleer ³ee®eer meebie[ Yeejleer³e oMe&veebceO³es Dee{Utve ³esles. Goe. yeew× oMe&veeceO³es efveJee&Ceemeeþer Deäebie ceeiee&®ee HegjmkeÀej kesÀuee Deens. Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes yeg×er Je veerleer ³ee oesve HebKeeb®³ee mene³³eeves ceeveJeer Deelcee DeeO³eeeqlcekeÀ Yejejer Ieslees.

4. Yeejleer³e veweflekeÀ leÊJe%eeve DeeO³eeeqlcekeÀ Je efvejHes#e Deens. Debeflece meÊes®eer DevegYetleer

megKe og:Ke, ³eesi³e - De³eesi³e ³eeb®³ee HeueerkeÀ[s iesu³eeves nesles. HejceleÊJee®eer ÒeeHleer efJeefMeä veweflekeÀ Dee®ejCeeves nesles. veweflekeÀ Dee®ejCe J³ekeÌleer efvejHes#e Demeles.

5. Yeejleer³eeb®es veweflekeÀ leÊJe%eeve ceeveJeefnleJeeoer Deens. veweflekeÀ efve³eceeb®es Heeueve ns

J³eeqkeÌleiele GVeleer lemes®e meceepekeÀu³eeCeemeeþer DeeJeM³ekeÀ þjles. veweflekeÀles®es GefÎä ceeveJe keÀu³eeCe ns Deens.

47 Yeejleer³e HejbHejsceO³es kesÀJeU ceeveJe keÀu³eeCe DeefYeÒesle vemetve l³eele meJe& mepeerJe cnCepes

HeMeg, He#eer, Je=#e, ¢M³e DeLeJee ¢äerme ve He[Ceejs peerJe ³eeb®es keÀu³eeCe DeefYeÒesle Deens. ³ee meJee¥meeþer DeeEnmee, mel³e, keÀ©Cee, DeemLee F. cetu³es Dee®ejCeele DeeCeCes DeeJeM³ekeÀ þjles.

6. `keÀce& efme×evle' Yeejleer³e leÊJe%eevee®eer cenÊJee®eer mebkeÀuHevee Deens. ceveg<³ee®³ee keÀener

DeHes#esves kesÀuesu³ee Òel³eskeÀ keÀcee&®ee HeefjCeece (MegYe / DeMegYe ) l³ee J³ekeÌleer®³ee peerJeveeJej nesle Demelees. meesH³ee MeyoebceO³es keÀce& efme×evle cnCepes pes Hesjeue les®e GieJeles. MegYe keÀcee&®es HeÀU megKe Je DeMegYe keÀcee&®es HeÀU og:Ke Demeles. J³ekeÌleer®es Jele&ceeve peerJeve, l³ee®ee YetlekeÀeU Je YeefJe<³ekeÀeU ³eebvee meeOeCeeje ogJee cnCepes keÀce& efme×evle nes³e.

4.3 $eÝle, $eÝCe Je Heg©<eeLe& ³ee meboYee&leerue Oece& mebkeÀuHevee Yeejleer³e leÊJe%eeveeceO³es Òece&' ner mebkeÀuHevee Del³eble cenÊJee®eer meJe&meeceeJesMekeÀ mebkeÀuHevee Deens. Òece&' ³ee Meyoe®ee vescekeÀe DeLe& Dev³e Yee<eebceO³es keÀjCes DeefleMe³e keÀþerCe Deens. Oece& ne Meyo Òe=' ³ee mebmke=Àle OeeletHeemetve Deeuesuee Deens. l³ee®ee DeLe& OeejCe keÀjCes, Hees<eCe keÀjCes, j#eCe keÀjCes Demee neslees. leÊJe%eeveeceO³es Oece& Meyoe®³ee efJeefJeOe íìe Dee{Utve ³esleele. $eÝiJesoeceO³es Òece&' ne Meyo me=äer®es efve³ece ³ee DeLeea JeeHejuee iesuee Deens. `$eÝle' ³ee JeweféekeÀ efve³ecee®es meceepeJ³eJemLesleerue jsKeeìve cnCepes Oece& nes³e. íeboesi³e GHeefve<eoeceO³es Oece& cnCepes J³ekeÌleer®³ee peerJeveeleerue DeJemLeevegmeej efveOee&efjle keÀle&J³eeb®es (DeeÞece Oece&) Heeueve nes³e. Sslejs³e yeéïeCeeceO³es Oece& cnCepes ³eesi³e Dee®ejCe nes³e. Oecee&®es cnCepes Dee®eejmebefnles®es Heeueve Je j#eCe jepee keÀjlees. ceneYeejleeceO³es Oecee&®eer J³eeK³ee ÒeejCeeled Oece¥' Fl³eeng Oeceex Oeej³eles Òepee DeMeer kesÀueer Deens. p³eeves meceepee®eer OeejCee cnCepes mebJeOe&ve nesles lees Oece& nes³e. JewMesef<ekeÀ oMe&vee®es ÒeCesles keÀCeeo ³eeb®³ee celes Oecee&®es Òe³eespeve SsefnkeÀ GlkeÀ<e& Je HeejueewefkeÀkeÀ megKe mebHeeove keÀjCes Je l³ee mebHeeoveemeeþer meeOeves meebieCes ns Deens. ceerceebmee oMe&veevegmeej Oece& cnCepes Jesoe%ee Je efJeOeer ³eebveer %eele nesCeeje DeLe& nes³e. cevegmce=leer Je ³ee%eJeukeÌ³e Je mce=leer ³eeb®³ee celes Oece& cnCepes J³ekeÌleer®³ee JeCe& Je DeeÞece ³eebveer efveOee&efjle keÀle&J³ee®es Heeueve nes³e.

48 [e@. jeOeeke=À<Ceve ³eeb®³ee celes Oece& cnCepes ®eej DeJemLeebceO³es (DeeÞeceebceO³es) ®eej JeCee&®³ee ueeskeÀebveer ®eej Heg©<eeLe& mebHeeove keÀjC³eekeÀefjlee kesÀuesues keÀle&J³e nes³e. Yeejleer³eeb®³ee ¢efäkeÀesveeletve veweflekeÀles®eer leerve Debies Deensle. Jew³eeqkeÌlekeÀ, meeceeefpekeÀ Je DeeO³eeeqlcekeÀ. Jew³eeqkeÌlekeÀ veweflekeÀlee Je J³eeqkeÌle®³ee mJele:®³ee DeeoMee¥®eer ÒeeHleer Heg©<eeLe& mebkeÀuHevesletve J³ekeÌle nesles. cees#e ³ee Heg©<eeLee&ceOetve ceveg<³ee®³ee DeeO³eeeqlcekeÀ veweflekeÀles®ee DeeefJe<keÀej neslees. `$eÝCe' mebkeÀuHevee lemes®e JeCee&Þece J³eJemLee ³eeletve meeceeefpekeÀ veweflekeÀles®ee DeeefJe<keÀej neslees. JeweféekeÀ Je veweflekeÀ efve³eceebceOeerue Oece& cnCepes `$eÝle' nes³e. meeceeefpekeÀ yeebefOeuekeÀer ceOeerue Oece& cnCepes `$eÝCe' nes³e. Jew³eeqkeÌlekeÀ HeeleUerJej cetu³eeb®³ee HeeþueeieeceOeerue Oece& cnCepes Heg©<eeLe& nes³e. 4.3.1 $eÝle mebkeÀuHevee: $eÝle mebkeÀuHevee JesoebceOeerue Del³eble cenÊJee®eer mebkeÀuHevee Deens. $eÝle cnCepes MeeMJele DeMeer JeweféekeÀ Je veweflekeÀ J³eJemLee nes³e. $eÝle cnCepes mel³e, megmebieleer Je p³eeb®es GuuebIeve nesT MekeÀle veener DeMeer ef®ejbleve ÒeCeeueer nes³e. $eÝle ns `mel³em³e mel³eced' Je `keWÀêm³e keWÀêced' Deens. $eÝle cnCepes `Je´le' ner GHeeOeer efouesueer owJeer J³eJemLee Deens. YeeweflekeÀ efJeéeeceOeerue $eÝle cnCepes DeHeefjJele&veer³e Demes efvemeie& efve³ece nesle. DeekeÀeMeeleerue leeN³eeb®es Ye´ceCe, efoJeme Je je$e ³eeb®ee efvel³e¬eÀce, veÐeeb®ee ÒeJeen, mecegêe®eer Yejleer Je Deesnìer ³ee meJe& Ieìvee $eÝle ves meb®eeefuele nesleele. ³ee me=äerleerue JesieJesieÈ³ee Ieìveebvee l³eeb®³ee vescekeÌ³ee peeieer ³eespeCes lemes®e DeveskeÀlesleerue SkeÀlee `$eÝle' cegUs MekeÌ³e nesles. $eÝle ³ee me=äer®³ee Deble³ee&ceer Demeuesues leÊJe Deens. veweflekeÀ #es$eeceOeerue $eÝle cnCepes meoe®ejCe Deens. $eÝle ®ee ceeie& DevegmejCeejs `Je´leeveer' Demetve l³eeb®ee ceeie& osJee®ee ceeie& ceeveuee peele Demes. vewmeefie&keÀ J³eJemLesMeer megmebiele $eÝle®ee ceeie& ceveg<³eeuee meceeOeeveer Je mece=× peerJeveekeÀ[s IesTve peelees. Deve==le cnCepes ®egkeÀer®es Dee®ejCe pes $eÝle ®³ee efJejesOeer Demeles. Deve=le cnCepes DeJ³eJemLee Je mebYe´ceeJemLee nes³e. efvemeie&efve³eceeb®³ee efJejesOeer Demee Deve=le ceeie& ceveg<³eeuee jesie Je ce=l³etkeÀ[s IesTve peelees. JesoebceOeerue osJelee meg×e $eÝle ves ye× Deensle. meJee&le MeeqkeÌleMeeueer Je Ie=leJe´le cnCepes ¢{ mebkeÀuHe Demeuesueer Je©Ce osJelee $eÝle ®eer mebj#ekeÀ osJelee Demetve efleuee `$eÝlem³e ieesHe:' cnìues peeles. Je©Ce osJelee MeemekeÀ, Meeblelee efÒe³e, j#ekeÀ Je Del³eble o#e osJelee Deens. met³e& Je ®ebê ns Je©Ce osJeles®es [esUs Deensle. Je©Ce osJeles®³ee leer#Ce Je keÀj[îee vepejsletve eEkeÀef®elemesner HeeHe efvemeìt MekeÀle veener.

49 $eÝle ®ee ceeie& DevegmejCeeN³ee ueeskeÀebJej osJeleeb®eer ke=ÀHee nesles. pes $eÝle ®ee ceeie& Devegmejle veenerle l³eeb®³eeJej osJeleeb®ee keÀesHe neslees. cnCepes®e veweflekeÀ J³eJemLesceOeerue yeef#eme Je efMe#ee `$eÝle' cegUs meb®eefuele nesles. meoe®ejCeecegUs JeweféekeÀ veweflekeÀ Je YeeweflekeÀ J³eJemLes®eer meeJe&Yeewcelee Je SkeÀlee jeKeueer peeles. meoe®ejCeeuee efJeJeskeÀe®es DeefOeÿeve Demeles. Jeemeveeb Dee®ejCeecegUs $eÝle uee OekeÌkeÀe yemelees. l³eecegUs Devee®eejer ueeskeÀebvee $eÝle ®³ee mebj#ekeÀ osJeleeb®³ee ¬eÀesOeeuee meeceesjs peeJes ueeieles. osJeleebmeeþer $eÝle DeefleYeeweflekeÀ meÊee Demetve ceeveJeemeeþer $eÝle veweflekeÀ efve³ece þjleele. ÒeejbYeer®³ee keÀeUeleerue efvel³e DeM³ee veweflekeÀ Je YeeweflekeÀ J³eJemLes®eer `$eÝle' ner mebkeÀuHevee keÀce& efme×evleele HeefjJeefle&le nesle iesueer. 4.3.2 $eÝCe mebkeÀuHevee: Yeejleer³e HejbHejsceO³es DeeÞeceJ³eJemLee SkeÀ Del³eble JewefMeäîeHetCe& J³eJemLee Deens. J³ekeÌleer®³ee peerJeveeleerue ®eej DeJemLeeb®eer meebie[ meceepe peerJeveeMeer Ieeuetve Jew³eeqkeÌlekeÀ Je meeceeefpekeÀ Òeieleer®ee ceeie& ³ee DeeÞeceJ³eJemLesves DeeKeuee peelees. Òel³eskeÀ J³ekeÌleer l³ee®³ee peerJeveeceO³es ®eej DeJemLeebceOetve peeles- ye´ïe®e³e&, ie=nmLe, JeeveÒemLe Je mebv³eemeer. ³ee DeJemLeebceO³es J³ekeÌleeruee keÀener peyeeyeoeN³ee Heej Hee[eJ³ee ueeieleele. ceveg<³e SkeÀ meeceeefpekeÀ ÒeeCeer Deens. meceepeeleerue Dev³e ueeskeÀeb®³ee menkeÀe³ee&ves ceveg<³ee®eer Òeieleer nesle Demeles. Òel³eskeÀ J³ekeÌleer meceepeeleerue Dev³e ueeskeÀeb®³ee menkeÀe³ee&ves efJekeÀefmele nesle peeles. cnCepes®e Òel³eskeÀ J³ekeÌleer keÀener vee keÀener $eÝCeeceO³es Demeles. Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes pevceeuee Deeuesu³ee Òel³eskeÀ ceveg<³eeJej leerve $eÝCes Demeleele. $eÝef<e$eÝCe, efHele=$eÝCe Je osJe$eÝCe ns `$eÝCe$e³e' nesle. $eÝCe HesÀ[Ces, $eÝCeeletve cegkeÌle nesCes cnCepes $eÝCee®es DeHeekeÀjCe nes³e. 1. $eÝef<e $eÝCe: $eÝef<e $eÝCeeme ieg© $eÝCe Demesner cnìues peeles. HetJeea®³ee keÀeUer ieg©ie=ner jentve DeO³e³eve kesÀues peele Demes. ieg©ie=ner jeefnu³eecegUs J³ekeÌleer®³ee YeeJevee Je efJekeÀej ³eebvee JeUCe ueeiele Demes. J³ekeÌleer®es ceve efvekeÀesHe lejlejerle Je keÀe³e&#ece yevele Demes J³ekeÌleer®³ee J³eeqkeÌleceÊJee®ee meJee¥ieerCe efJekeÀeme nesTve Heg{erue ÒeeHebef®ekeÀ Je meeceeefpekeÀ peyeeyeoeN³ee Heej Hee[C³eeme J³ekeÌleer me#ece yevele Demes. $eÝef<eb keÀ[tve %eevee®ee Jeejmee SkeÀe efHe{erkeÀ[tve ogmeN³ee efHe{erkeÀ[s efouee peele Demes. J³ekeÌleer®³ee efJekeÀemeeceO³es $eÝ<eeR®ee menYeeie Del³eble ceesuee®ee Demes. DeO³e³eve keÀjCes, ieg©efJe<e³eer ke=Àle%elee yeeUieCes, ieg©efJe<e³eer Deeoj yeeUieCes, ieg©oef#eCee osCes DeM³ee ke=ÀleeRceOetve $eÝef<e$eÝCeeletve cegkeÌle neslee ³esle Demes. ye´ïe®eejer DeeÞeceeceO³es $eÝef<e$eÝCee®es DeHeekeÀjCe nesle Demes.

50 2. efHele= $eÝCe: J³ekeÌleer®es mJele:®es DeefmlelJe l³ee®³ee efHelejebJej DeJeuebyetve Demeles. DeeHeu³ee HetJe&peebveer efìkeÀefJeuesueer JebMeHejbHeje SkeÀe efHe{erves Heg{s vesC³ee®eer peyeeyeoejer cnCepes efHele=$eÝCe nes³e. Heg$eeslHeeoveecegUs (DeHel³eefveefce&leercegUs) efHele=$eÝCeeletve cegkeÌle neslee ³esle Demes. ie=nmLeeÞeceeceO³es ceveg<³eeuee DeveskeÀ keÀle&J³es Heej Hee[eJe³ee®eer Demeleele. efJeJeen keÀ©ve DeeHeu³ee JebMee®es, IejeC³ee®es, meceepee®es Je peceeleer®es DeefmlelJe DeKebef[le jenC³eemeeþer ÒepeeslHeeove DeeJeM³ekeÀ þjles. ÒepeeslHeeove keÀ©ve ie=nmLeeÞeceeceO³es J³ekeÌleer®³ee efHele=$eÝCee®es DeHeekeÀjCe nesle Demes. 3. osJe $eÝCe: ner me=äer osJeebveer efvecee&Ce kesÀueer Deens. me=äerceOeerue MekeÌleer ceeveJeer efve³eb$eCee®³ee keÀ#esyeensj Deensle. ceveg<³eeuee pes keÀener efvemeiee&keÀ[tve efceUles les osJeeb®³ee ke=ÀHescegUs efceUles. ³e%e Je nJeve keÀ©ve osJeebefJe<e³eer ke=Àle%elee J³ekeÌle kesÀueer peeles Demes. l³eecegUs osJe$eÝCee®es DeHeekeÀjCe nesle Demes. ie=nmLeeÞeceeceO³es lemes®e JeeveÒemLeeÞeceeceO³es ³e%eeceO³es osJeleebmeeþer Deengleer osTve osJe$eÝCeeletve cegkeÌle neslee ³esle Demes. meJe&meeOeejCele: $eÝCe $e³e ner mebkeÀuHevee Dee{Utve ³esles. cee$e MeleHeLe ye´eïeCeeceO³es Je ceneYeejleeceO³es ceveg<³e $eÝCe ³ee ®eJeL³ee $eÝCee®ee GuuesKe Dee{Ulees. meceepemesJee Je HejesHekeÀej keÀ©ve J³ekeÌleer ceveg<³e$eÝCeeceOetve cegkeÌle nesle Demes. mJele: Jejerue $eÝCeeb®es DeHeekeÀjCe Peeu³eeveblej®eer J³ekeÌleer®eer DeJemLee `Deveve=C³e' DeJemLee nes³e. keÀesCelesner $eÝCe efMeuuekeÀ jeefnues veener keÀer ceveg<³e cees#e ³ee Hejce Heg©<eeLee&®eer ÒeeHleer keÀjC³eeme ³eesi³e þjle Demes. 4.3.3 Heg©<eeLe&: Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀeb®es O³es³e Debeflece meÊes®es kesÀJeU %eeve veJns lej Òel³e#e DevegYetleer IesCes nesles. leÊJe%eeve cnCepes MegYe peerJeve peieC³ee®eer keÀuee nes³e. Debeflece meÊes®eer Òel³e#e DevegYetleer IesC³eemeeþer, ³eesi³e peerJeve peieC³eemeeþer Heg©<eeLee¥®eer ³eespevee kesÀueer iesueer. Heg©<eeLe& cnCepes Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves (ðeer/Heg©<e) ÒeeHle keÀ©ve I³eeJeerle DeMeer Hejce O³es³es nesle. ceveg<³ee®³ee yeewef×keÀ, veweflekeÀ, meeceeefpekeÀ Je DeeO³eeeqlcekeÀ iejpeeb®eer Hetleea keÀjC³eemeeþer Oece&, DeLe&, keÀece Je cees#e ns Heg©<eeLe& meebefieleues iesues. MegYe peerJeve peieC³eemeeþer Oece&,

DeLe&, keÀece Je cees#e ³ee ®eej Heg©<eeLee¥®ee Heeþueeie keÀjeJe³eeme nJee. ceveg<³epeerJeveeleerue YeeweflekeÀ iejpeeb®eer Hetleea DeLe& ³ee Heg©<eeLee&ves nesles. ceveg<³ee®³ee YeeJeefvekeÀ Je ceeveefmekeÀ iejpeeb®eer Hetleea keÀece ³ee Heg©<eeLee&ves nesles.cees#e ne Hegj<eeLe& ceveg<³ee®³ee DeeO³eeeqlcekeÀ yeepetuee meblegä keÀjlees. Oece& ne Heg©<eeLe& ceveg<³ee®³ee mebHetCe& peerJeveeme J³eeHetve Demelees. megªJeeleer®³ee keÀeueKeb[eceO³es Oece&, DeLe&, Je keÀece ³ee leerve Heg©<eeLee&®ee meboYe& Dee{Ulees. l³eebvee

`ef$eJeie&' Heg©<eeLe& cnìues peele Demes. veblej `cees#e' ³ee Heg©<eeLee&®ee meceeJesMe Peeu³eeves

51 Heg©<eeLe& `®elegJe&ie&' Peeues. DeLe& Je keÀece ³ee Heg©<eeLee&vee YeeweflekeÀ cetu³e Demetve l³eebvee og³³ece mLeeve Deens. Oece& Je cees#e ¿ee Heg©<eeLee&vee DeeO³eeeqlcekeÀ cetu³e Demetve l³eebvee Þesÿ mLeeve Deens. DeelcekeÀu³eeCe Je meceepekeÀu³eeCe meeOeC³eemeeþer ®eejner Heg©<eeLe& meeO³e keÀjeJe³eeme nJes. Oece& : Oece& ne Meyo Òe=' ³ee OeeletHeemetve Deeuee Demetve l³ee®ee DeLe& mebIeìve keÀjCes, mebj#eCe keÀjCes Je mebJeOe&ve keÀjCes Demee neslees. Oecee&®eer J³eeK³ee ÒeejCeele Oece& Fl³eent:~ ' DeMeer kesÀueer peeles. J³ekeÌleer®es peerJeve Je meceepe J³eJemLee ³eeleerue mecevJe³e Òece&' ³ee Heg©<eeLee&ves meeOeuee peelees. Oece& ne ÒeLece Heg©<eeLe& Deens. meJe& mepeerJeebceO³es #egOee, efveêe, Ye³e Je ueQefiekeÀ Jeemevee Dee{Utve ³esleele. kesÀJeU ceveg<³eÒeeC³eeceO³es Òece&' ÒesjCee Dee{Utve ³esles. Oece& ÒesjCee cnCepes veweflekeÀ Je yeewef×keÀ eE®eleveelcekeÀlee nes³e. ceveg<³eeuee Flej mepeerJeebÒeceeCes MeejerefjkeÀ iejpee Demeleele. l³ee®eyejesyej Flej mepeerJeebHes#ee DeefOekeÀ G®®elece ceeveefmekeÀ, veweflekeÀ Je DeeO³eeeqlcekeÀ iejpeemeg×e Demeleele. Oece& cnCepes ceveg<³ee®eer keÀle&J³es nesle. Oecee&®es meeOeejCe Oece& Je efJeMes<e Oece& Demes JeieeakeÀjCe kesÀues peeles. meeOeejCe Oecee& ceO³es ceveg<³ee®eer efvejHes#e keÀle&J³es ³esleele. meJe& ceveg<³eebvee keÀener

meceeve keÀle&J³es Demeleele. meeOeejCe Oece& J³ekeÌleer®³ee Je meceepee®³ee Òeieleermeeþer Deens.

meeOeejCe Oece& Heg{erue ÒeceeCes. DeeEnmee (Jew®eeefjkeÀ MeeeqyokeÀ Je keÀeef³ekeÀ) mel³e, Demles³e, Fbefê³eefveûen, DeHeefjûen, meb³ece, Oew³e&, keÀ©Cee, #ecee, leHe, HejesHekeÀej F. efJeMes<e Oece& J³ekeÌleer®³ee JeCe&evegmeej Je DeeÞeceevegmeej efveOee&efjle neslees.

JeCe& Oece&: ÞeerceodYeieJeod ieerles vegmeej Òel³eskeÀ J³ekeÌleer ef$eiegCeelcekeÀ cnCepes meÊJe, jpeme Je leceme ³ee iegCeebveer ³egkeÌle Demeles. melJe iegCe %eevee®es ÒeeflekeÀ Demetve jpeme iegCe ef¬eÀ³eeMeerueles®es ÒeeflekeÀ Deens. leceme iegCe De%eeve Je DekeÀce&C³eles®es ÒeeflekeÀ Deens. iegCeeb®³ee keÀceer DeefOekeÀ ÒeceeCeevegmeej ef$eiegCeelcekeÀ J³ekeÌleer®ee mJe-YeeJe yevelees. ef$eiegCeelcekeÀ mJe-YeeJeeÒeceeCes J³ekeÌleerme l³ee®ee JeCe& ÒeeHle neslees. SketÀCe ®eej JeCe& ceeveues peeleele.

52 1. yeéïeCe : efMe#ekeÀ, GHeosMekeÀ Je yegef×peerJeer ns yeéïeCe nesle. %eeveepe&ve, %eeveoeve,

veweflekeÀ Je DeeO³eeeqlcekeÀ cetu³eeb®es mebJeOe&ve lemes®e meceepeeme ceeie&oMe&ve ner yeéïeCee®eer keÀle&J³es nesleer.

2. #eef$e³e : MeemevekeÀlex, jep³ekeÀlex Je ³ees×s ns #eef$e³e nesles. meceepee®es DeblemLe Je

yee¿e Me$egbHeemetve mebj#eCe keÀjCes lemes®e meceepee®es mebJeOe&ve keÀjCes ner #eef$e³eeb®eer keÀle&J³es nesleer.

3. JewM³e : MeslekeÀjer Je J³eeHeejer ns JewM³e nesle. Mesleer, HeMegHeeueve Je J³eeHeej ³eeletve

meceepee®³ee iejpee YeeieefJeCes ns JewM³e JeCee&®es keÀle&J³e nesles. 4. Metê : meceepee®³ee Dev³e iejpeeb®eer Hetleea lemes®e GHejeskeÌle leerve JeCee¥®³ee ueeskeÀeb®³ee

keÀle&J³eHetleeameeþer HetjkeÀ DeMeer keÀewMeu³ee®eer keÀeces Metê JeCe& keÀjerle Demes. %eeve, meeceL³e&, mebHeefÊe Je mesJee ner Deveg¬eÀces yeéïeCe, #eef$e³e, JewM³e Je Metê JeCee&®eer JewefMeäîes nesleer. meceepeeleerue Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves mJele:®es efJeefnle keÀle&J³e efvejHes#eHeCes Heej Hee[ues keÀer meceepe jLe ÒeieleerHeLeeJej OeeJet MekeÀlees. HetJeea®eer ef$eiegCeelcekeÀ, mJeYeeJeeJej efveOee&efjle DeMeer JeCe&J³eJemLee Deepe pevceeJej DeeOeeefjle peeleer J³eJemLesceO³es keÀuebefkeÀle Peeueer Deens. DeeÞece Oece& : J³ekeÌleer®³ee peerJevee®³ee ®eej DeJemLee Demetve l³ee Deveg<ebieeves Demeuesueer keÀle&J³es cnCepes DeeÞece Oece& nes³e. 1. ye´ïe®e³e& : J³ekeÌleer®³ee peerJeveeleerue ner DeJemLee efJeÐeeLeea DeJemLee nes³e. efJeÐeeL³ee&ves

%eeve mebHeeove keÀjeJes. keÀener keÀewMeu³es Deelcemeele keÀjeJeerle, Deelcemeb³eceve efMekeÀeJes Demes ye´ïe®eejer DeJemLesmeeþer DeHesef#ele Demes. efJeÐeeL³ee&ves peerJeve cetu³eeb®es DeekeÀueve keÀ©ve I³eeJes Je Heg{erue peerJeveeleerue peyeeyeoeN³ee Heej Hee[C³eemeeþer mJele:uee megmeppe keÀjeJes.

2. ie=nmLe : %eeveepe&veeveblej J³ekeÌleerves efJeJeen keÀ©ve kegÀìgbye ³ee meeceeefpekeÀ mebmLesle

ÒeJesMe kesÀu³eeJej ie=nmLe peerJeve meg© nesle Demes. ÒepeeslHeeove, Je=×eb®es mebj#eCe, DeefleLeeR®es mJeeiele, ³e%e keÀ©ve meceepe efnleele DeeHeues ³eesieoeve osCes ie=nmLee®es keÀle&J³e Demes.

3. JeeveÒemLe : kegÀìgbyee®³ee peyeeyeoeN³ee Heej Hee[u³eeveblej kegÀìgbefye³eeb®³ee ceesnHeeMeeletve

cegkeÌle nesC³eemeeþer efveJe=Êe nesCes DeeJeM³ekeÀ þjles. DeeHle mJekeÀer³eebHeemetve otj nesTve mJele:®³ee DeeO³eeeqlcekeÀ keÀu³eeCee®ee Je meceepeefnlee®ee ceeie& mJeerkeÀejCes DeHesef#ele nesles.

53 4. mebv³eeme : meJe& Heefjl³eeie keÀ©ve YeìkebÀleer keÀjerle meceepe keÀe³e& keÀjCeeN³ee meeOet®eer

ner Jewjei³e DeJemLee Demes. cees#e ³ee Hejce Heg©<eeLee&keÀ[s Jeeì®eeue keÀjCes mebv³eemeer DeeÞeceele megkeÀj nesle Demes.

Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves DeeHeueer meeOeejCe Je efJeMes<e keÀle&J³es Heej Hee[ueer keÀer meceepee®eer GVeleer nesles. keÀle&J³eHeeueve cnCepes Oecee&®ejCe nes³e. yeg×eruee ÒeceeCe ceevetve kesÀuesues meb³eefcele Dee®ejCe cnCepes Oecee&®ejCe nes³e. meeceeefpekeÀ veerleer HeeUueer iesueer keÀer DeLe&J³eJemLee ®eebieueer ®eeueles. Oecee&ves DeLe&ÒeeHleer Je keÀeceHetleea nesles. DeLe& : DeLe& Heg©<eeLe& mebHeÊeerMeer pees[uee iesuesuee Deens. DeLee&cegUs J³ekeÌleer®³ee vewmeefie&keÀ Je YeeweflekeÀ iejpeeb®eer Hetleea nesles. HeMeg, Mesleer, DeVe, Jeðes, Oeve, peceerve pegceuee lemes®e veHeÀe ³ee meJee&®ee meceeJesMe `DeLe&' Heg©<eeLee&ceO³es neslees. mebHeÊeer lemes®e mebHeÊeer efvecee&Ce keÀjCeeN³ee meeOeveeb®ee meceeJesMe DeLe& ³ee mebkeÀuHevesceO³es neslees. ceveg<³ee®³ee pewefJekeÀ, YeeweflekeÀ Je DeeefLe&keÀ iejpee / F®íeb®eer Hetleea DeLe& ³ee Heg©<eeLee&ves nesles. DeLe& Heg©<eeLe& meeceeefpekeÀ¢äîee meg×e cenÊJee®ee Deens. Òel³eskeÀ meceepeeceO³es mebHeefÊe efvecee&Ce nesle Demeles. ³ee Òeef¬eÀ³esceO³es l³ee meceepeeleerue Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®ee menYeeie Demelees. efvecee&Ce Peeuesu³ee mebHeÊeer®ee Jeeìe Òel³eskeÀ ceveg<³eeuee efceUe³euee nJee. DeLe& mebHeeove keÀjCes lemes®e l³ee®ee efJeefve³eesie keÀjleevee Oece&Heeueve DeeJeM³ekeÀ Deens. meÊee Je DeefOekeÀej ³eeb®³eeMeer DeLe& Heg©<eeLee&®ee mebyebOe Deens. mebHeefÊe Je meÊee ³eeb®eer meebie[ meceepekeÀu³eeCeeMeer Je veweflekeÀlesMeer IeeueCes iejpes®es Deens. meoe®ejCeeves DeLe& mebHeeove keÀ©ve l³ee®ee efJeefve³eesie meËo³eHeCes Je GoejHeCeeves meceepe keÀu³eeCeemeeþer Jne³euee nJee. DeLe& F®íeHetleea®es meeOeve Deens. F®íeHetleeaves keÀece Heg©<eeLee&®ee ceeie& efceUlees. keÀece Heg©<eeLe&, cees#e Heg©<eeLee&®es meeOeve Deens. cnCepes®e DeLe& Je keÀece ns Heg©<eeLe& cees#e ³ee Hejce Heg©<eeLee&®eer meeOeves Deensle. keÀece : keÀece ne Heg©<eeLe& ceveg<³ee®³ee vewmeefie&keÀ Gceea, F®íe Je YeeJeefvekeÀ iejpeebMeer mebyebefOele Deens. DeemLee, DeeHeguekeÀer, Òesce ner keÀecee®eer®e ©Hes Deensle. keÀecee®eer DevegYetleer Fbefê³epev³e megKes Je meeQo³ee&mekeÌle DevegYeJe ³eeletvener nesles. MeejerefjkeÀ ÒesjCeeb®es Meceve lemes®e YeeJeveeb®eer meblegäer ³eeb®ee meceeJesMe keÀece mebkeÀuHevesle neslees. keÀece Heg©<eeLee&®³ee ÒeeHleercegUs DeelcemebJeOe&ve lemes®e JebMe mebJeOe&ve nesles. keÀecee®eer DeefYeJ³ekeÌleer keÀues®³ee meeQo³ee&efJe<keÀejeceOetve nesles. ceeveJeer cevee®³ee leerve DeJemLee Demeleele. %eeveefJe<e³ekeÀ, YeeJeveeefJe<e³ekeÀ Je ke=ÀefleefJe<e³ekeÀ. YeeJevesMeer mebyebefOele

54 DeeoMe& cnCepes meeQo³e& nes³e. keÀues®³ee ceeO³eceeletve nesCeeN³ee meeQo³ee&efJe<keÀejecegUs ceveg<³ee®³ee oceve Peeuesu³ee DeJ³ekeÌle YeeJevee®es efJeMeg×erkeÀjCe nesles. ceveg<³ee®³ee Meceve ve Peeuesu³ee YeeJevee Je Jeemevee Hegvne Hegvne peeie=le nesleele Je ceveg<³eeme DeMeeble yeveefJeleele. ner DeMeeblelee Je Dele=Hleer HejceÒeeHleJ³ee®³ee ceeiee&meeþer neveerkeÀejkeÀ Deens. ceveg<³ee®³ee F®íeb®eer Hetleea nesC³eemeeþer Oecee&®eer cnCepes veweflekeÀ meoe®ejCee®eer meeLe DeefveJee³e& Deens. Jeemeveeb®es, F®íeb®es Je YeeJeveeb®es Oecee&®ejCeeves Meceve kesÀuesuee peerJe cees#ee®³ee ceeiee&keÀ[s peeT MekeÀlees. cees#e: cees#e ne HejceHeg©<eeLe& Deens. ceeveJeer peerJevee®es meJeex®®e O³es³e cnCepes DeeO³eeeqlcekeÀ HeeleUerMeer pees[uee iesuesuee cees#e Heg©<eeLe& nes³e. ceveg<³e pesJne Deblece&gKe nesTve DeelceHejer#eCe keÀjlees. lesJne l³eeuee mJele:®³ee DeHetCe&les®eer peeCeerJe nesles. Fbefê³epev³e megKes leelkeÀeefuekeÀ, Deefveef½ele Je og:KeefceefÞele Demeleele ³ee®eer ceveg<³eeuee peeCeerJe nesles. ceveg<³ee®eer l³ee®³ee DeelceleÊJeeMeer DeesUKe cnCepes cees#e nes³e. cees#e cnCepes pevce-ce=l³et®³ee ®e¬eÀeletve, megKe og:Kee®³ee HesÀN³eeletve lemes®e Jeemeveeb®³ee yebOeveeletve cegkeÌleer nes³e. DeelceleÊJee®es HejceleÊJeeMeer SkeÀ©He nesCes cnCepes cees#e nes³e. cees#ee®eer ÒeeHleer Peeu³eeveblej keÀesCeleerner F®íe jnele veener cnCetve cees#eeme Hejce Heg©<eeLe& cnìues peeles. cees#e cnCepes ceeveJeer peerJevee®³ee DeeoMee¥®ee Heeþueeie nes³e. pesJne `keÀe³e DemeeJe³eeme nJes' Je `keÀe³e Deens' ³eeleerue HeÀjkeÀ veenermee neslees, cnCepes®e DeeoMe& JeemleJeeceO³es DeJelejleele lesJne cees#ee®eer ÒeeHleer nesles. cees#e Heg©<eeLee&®es oesve ÒekeÀejs efJeJejCe efoues peeles: 1) cees#e cnCepes efJeosn cegkeÌleer Deens. keÀener leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes ceveg<³ee®es Mejerj Je ceve

ce³ee&efole, oes<eHetCe& Demeles. DeM³ee Mejerje®ee l³eeie kesÀu³eeveblej®e cees#e ÒeeHleer nesT MekeÀles.

2) cees#e cnCepes peerJeve cegkeÌleer Deens. keÀener leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes ¿ee meoes<e Je ce³ee&efole

MejerjeceOetve ³eesi³e Je Meg× Dee®ejCeeÜejs cees#e ÒeeHleer MekeÌ³e Deens. J³ekeÌleer®eer cees#eemeeþer®eer leUceU J³ekeÌleeruee MeejerefjkeÀ, ceeveefmekeÀ Je veweflekeÀ efJeMeg×erkeÀjCeeveblej ®ewlev³ee®³eee Hejcees®®e HeeleUerkeÀ[s vesles. l³eecegUs YeeweflekeÀ MejerjeceO³es cees#e ÒeeHleer nesT MekeÀles.

55 `cees#e ÒeeHleer' ner ceveg<³ee®eer DeebleefjkeÀ F®íe Demeles. GHeefve<eoebceOeerue Heg{erue ÒeeLe&vee

ceveg<³ee®eer cees#eemeeþer Deele&lee ÒekeÀì keÀjles.

Demelees cee meodiece³e ~ lecemees cee p³eesefleie&ce³e ~ ce=l³eescee s Dece=leb iece³e ~

Heg©<eeLee¥®eer SkeÀelceleeë Òee. Mene Je [e@. megbojjepeve ³eeb®³ee celes Heg©<eeLe&Jeeo SkeÀ HeefjHetCe& veweflekeÀ efme×evle Deens. Heg©<eeLe&Jeeoeves ceeveJeer peerJevee®es meJe& ÒeMve mees[efJeCes MekeÌ³e Deens. ¿ee efme×evleeceO³es J³ekeÌleerpeerJeve, meceepe peerJeve Je peerJeve O³es³es ³eeb®ee cesU Ieeleuee iesuee Deens. lemes®e ®eejner Heg©<eeLee¥ceO³es SkeÀelcelee Dee{Utve ³esles. keÀesCel³eener SkeÀe Heg©<eeLee&®ee efJe®eej mJeleb$eHeCes keÀjlee ³esCeej veener. Oecee&®ejCeeves DeLe&ÒeeHleer nesles. DeLe&ÒeeHleer ves keÀeceHetleea nesles. keÀeceHetleea veblej cees#e MekeÌ³e Deens. DeLee&efMeJee³e Oece& cnCepes vegmeles keÀce&keÀeb[ þjsue keÀeceeefMeJee³e DeLe& cnCepes ueesYeerHeCee nesF&ue. cees#eeefMeJee³e keÀece cnCepes Jeemeveeb®ee GêskeÀ þjsue. lemes®e Oece&, DeLe& Je keÀece ³eeefMeJee³e cees#e cnCepes SkeÀ Òe®eb[ HeeskeÀUer þjsue. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. Yeejleer³e leÊJe%eeveeleerue `Oece&' mebkeÀuHeves®es DeLe& keÀe³e Deensle? 2. `$eÝle' mebkeÀuHeves®ee Yeejleer³e leÊJe%eeveeceOeerue DeLe& meebiee? 3. $eÝCe$e³e cnCepes keÀe³e? 4. ®eej Hegª<eeLe& keÀesCeles les meebiee?

4.4 ÞeerceodYeieJeod ieerlesceOeerue efve<keÀece keÀce&³eesie ÞeerceodYeieJeodieerlee ne eEnot®ee Del³eble ueeskeÀefÒe³e Je ÒeYeeJeMeeueer Demee Oeeefce&keÀ ûebLe Deens. Yeejleer³e leÊJe%eeveeleerue meJe& cenÊJeHetCe& leÊJeeb®es ieerlesceO³es efJeJes®eve Dee{Utve ³esles. MebkeÀje®ee³e&, jeceevegpee®ee³e&, ceOJee®ee³e& lemes®e meble %eeveséej ³eemeejK³ee ceneve Yeejleer³e leÊJe%eebveer ÞeerceodYeieJeod-ieerlesJej Del³eble GodyeesOekeÀ ìerkeÀe efueefnu³ee Deensle. ueeskeÀceev³e efìUkeÀ Je cenelcee ieebOeer ³eemeejK³ee ceneve jeä^er³e vesl³eebveerner ieerlesHeemetve mHetÀleea Iesleueer Deens. ÞeerceodYeieJeod-ieerlesceOeerue leÊJe%eeve GHeefve<eoebJej DeeOeeefjle Deens. meebK³e Je ³eesie oMe&veeleerue leÊJeeb®ee HejeceMe& ner ieerlesceO³es Iesleuee iesuee Deens.

56 Depe&gveeves DeeHeu³ee DeeHlemJekeÀer³eebvee kegÀ©#es$eeJej DeeHeues Me$eg cnCetve Heeefnues DeeefCe lees ieefueleiee$e Je eEkeÀkeÀle&J³ecet{ Peeuee. DeeHle mJekeÀer³eebMeer ue{eJes keÀer jCeebieCeeJe©ve efveIetve peeJes Demee ÒeMve l³ee®³eeHeg{s GYee jeefnuee. YeieJeeve Þeerke=À<Ceeves Depe&gveeuee l³ee®es keÀle&J³e cnCepes ue{eF& keÀjC³ee®ee GHeosMe kesÀuee. Deepe®³ee ³egieelener ceveg<³ee®eer Depe&gveeÒeceeCes ``vescekesÀ keÀe³e keÀjeJes''? DeMeer eEkeÀkeÀle&J³ecet{ DeJemLee nesles. YeieJeeve Þeerke=À<Ceeves Depe&gveeuee kesÀuesuee GHeosMe Deepener ceeie&oMe&ve keÀjerle Deens. ÞeerceodYeieJeod-ieerlesvegmeej ceeveJeer peerJevee®es meJeex®®e O³es³e `cees#e' ns®e Deens. cees#e cnCepes peerJeelc³ee®eer efJeéeelc³eeMeer SkeÀ©Helee nes³e. pevce ce=l³eg®³ee ®e¬eÀeletve megìkeÀe cnCepes cees#e nes³e. J³ekeÌleer®³ee Deelcemee#eelkeÀejeletve F&éej mee#eelkeÀej Ie[lees. efJeefnle keÀle&J³eeb®es efve<keÀece YeeJevesves Heeueve keÀ©ve Je efvejHes#e meceepemesJee keÀ©ve J³ekeÌleer DeelceevegYetleer IesT MekeÀles. ieerlesceO³es cees#e ÒeeHle keÀ©ve IesC³eemeeþer %eeveceeie&, YeeqkeÌleceeie& Je keÀce&ceeie& Demes leerve ceeie& meebefieleues Deensle. 1. %eeve ceeie& : ÞeerceodYeieJeodieerlesceO³es %eeve ceeiee&®ee HegjmkeÀej kesÀuee iesuee Deens. %eeveemeejKes

Meg× Je HeefJe$e keÀjCeejs Dev³e keÀenerner ³ee peieeceO³es veener. [ve efn %eevesve me¢Meced HeefJe$eefcen

efJeÐeles] %eeveceeie& ne meJeexÊece ³e%e Deens. Deelcemeb³ecevee®³ee DeiveerceO³es J³ekeÌleerves mJele:®³ee keÀce&yebOeveeb®eer Deengleer ÐeeJeer. DeeHeueer yeg×er, ceve Je Fbefê³es ³eebJej YeeJeveeb®es efve³eb$eCe Demeles. ceveg<³ee®ee ceesn yebOeves efvecee&Ce keÀjlees. DeeHeCe pes keÀce& keÀjlees l³ee®ee HeefjCeece DeefveJee³e&lesves Ie[tve ³eslees. keÀce& Je l³ee keÀcee&®es HeÀU Demes ®e¬eÀ DeefJejle ®eeuet Demeles. %eeveer ceeCetme Fbefê³e efveûene®³ee ceeiee&ves keÀce&HeÀUe®ee ceesn ve yeeUielee keÀce& keÀjlees. %eeveer ceeCetme peerJeelcee Je Hejceelcee ³eeleerue leeoelc³e DevegYeJet MekeÀlees. cee$e %eeveer ceeCetme keÀcee&Heemetve efJevcegKe nesT MekeÀle veener. meeceev³e ceeCemes %eeveer peveeb®es DevegkeÀjCe keÀjleele. l³eecegUs meceepeeuee GoenjCe Ieeuetve osC³eemeeþer cees#e ÒeeHle Peeuesu³ee %eeveer ceeCemeeves l³eeb®es efJeefnle keÀle&J³e keÀjerle jenCes DeeJeM³ekeÀ Deens. mJele:®³ee keÀle&J³eeb®es Heeueve keÀjerle Demeleevee efvejHes#eHeCes ceeveJemesJee keÀjeJeer Demes ieerlesceO³es meebefieleues Deens. YeieJeodieerlee Demesner meebieles keÀer %eeveceeie& pevemeeceev³eemeebþer DeefleMe³e keÀþerCe Deens. kesÀJeU keÀener Òe%eeJeble ne %eeveceeie& Devegme© MekeÀleele. meJe& J³ekeÌleeR®ee Deelcee SkeÀ®e Deens Demee DevegYeJe ³esCes ner keÀþerCe ieesä Deens. lemes®e yeewef×keÀ ef®eefkeÀlmesves Hejceelc³ee®eer eEkeÀJee efJeéeelc³ee®eer DevegYetleer IesCes ns HeÀej Lees[³ee yegef×cebleebvee MekeÌ³e Deens.

57 2. YeeqkeÌleceeie&: %eeveceeiee&yejesyej YeieJeodieerlee cees#e ÒeeHleermeeþer YeeqkeÌleceeiee&®eener HegjmkeÀej keÀjles. efoJ³e MekeÌleer®eer GHeemevee keÀ©ve efoJ³elJeeMeer leeoelc³e HeeJelee ³esles. ef®ejbleve HeCe Decetle& DeMee efoJ³e MekeÌleer®eer DeejeOevee keÀjCes meeceev³e ceeCemeeuee keÀþerCe Deens. meeceev³e ceeCemeeuee efveie&gCe MekeÌleer®eer GHeemevee keÀjC³eeHes#ee meiegCe meekeÀej Jee cetle& F&éeje®eer YekeÌleer keÀjCes meesHes peeles. YeieJeodieerlesceO³es Demes meebieerleues Deens keÀer, pees F&éeje®eer DeejeOevee keÀjlees l³ee®ee keÀOeerner veeMe nesle veener (ve ces YekeÌle: ÒeCeM³eefle) ieerlesceO³es ®eebieu³ee YekeÌlee®es JeCe&ve o³eeUt, meb³eceer Je efve<He#e J³ekeÌleer Demes kesÀuesues Deens. megKe eEkeÀJee og:Ke ®eebieu³ee YekeÌlee®³ee cevee®ee meceleesue efyeIe[Jet MekeÀle veenerle. KeN³ee YekeÌleeuee DenbkeÀej vemelees. lemes®e ¿ee YeeweflekeÀ efJeéeeleerue ieesäeRefJe<e³eer l³eeuee DeemekeÌleer meg×e vemeles. Kejer YekeÌleer efve:mJeeLe& Demeles. YekeÌleer ner %eeve Je ke=Àleer ³egkeÌle Demeles. Keje YekeÌle DeeHeueer meJe& keÀle&J³es efvemJeeLe& Je efvejemekeÌle YeeJeeves keÀjlees. F&éejeuee mebHetCe& meceHe&Ce YeeJevesves MejCe peeCes ns KeN³ee YekeÌlee®es ue#eCe Deens. YeeqkeÌle®ee ceeie& ner meesHee veener. F&éejeuee meJe&mJe DeHe&Ce keÀjCes, mJelJe efJeme©ve meceefHe&le nesCes keÀþerCe Deens. KeN³ee YekeÌleeuee lees keÀjerle Demeuesu³ee keÀcee&®³ee HeefjCeeceeb®eer DeHes#ee vemeles. mJele:®ee Denced efJeme©ve F®íeb®ee l³eeie keÀ©ve Keje YekeÌle l³ee®eer keÀce&HeÀUs F&éejeuee DeHe&Ce keÀjlees. mJele:uee HetCe&HeCes efJeme©ve DeejeO³e osJeles®eer meceHe&Ce YeeJevesves YekeÌleer keÀjCes DeefleMe³e keÀþerCe Deens. ÞeerceodYeieJeodieerlesvegmeej F&éej mesJee ner meceepemesJes®³ee ceeO³eceeletve Jne³euee nJeer. 3. keÀce& ceeie&: ÞeerceodYeieJeodieerles ceO³es keÀesCeemener DeHeJeeo ve keÀjlee, meJee¥meeþer keÀce&ceeiee&®eer efMekeÀJeCe efouesueer Deens. ¿ee efJeéee®es ®e¬eÀ keÀcee&vegmeej ®eeueles Je l³ee®ee IeìkeÀ yeveCes ns Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®es keÀle&J³e Deens. peerJeve keÀcee&efOeefÿle Deens. keÀesCeleerner J³ekeÌleer #eCecee$emeg×e efveeq<¬eÀ³e jent MekeÀle veener. MJeeme IesCes ner SkeÀ ef¬eÀ³ee®e Deens. efveeq<¬eÀ³elee cnCepes ce=l³et nes³e. YeieJeodieerlee efve<keÀece keÀce&³eesiee®eer efMekeÀJeCe osles. keÀce&ceeie& ognsjer Demelees. 1. J³ekeÌleer®³ee mJele:®³ee keÀle&J³eeb®es Heeueve 2. keÀesCeleerner DeHes#ee ve þsJelee keÀle&J³ee®es Heeueve mJe-Oece&: efve<keÀece keÀce&³eesiee®eer Heefnueer Hee³ejer cnCepes mJeOecee&®es Heeueve keÀjCes J³ekeÌleer®³ee mJeYeeJeevegmeej efveOee&efjle Demeuesueer keÀle&J³es cnCepes mJe-Oece& nes³e. YeieJeodieerlesvegmeej Òel³eskeÀ

58 J³ekeÌleer efJeefMeä JeCee&®eer Demeles. lemes®e leer l³ee®³ee peerJevee®³ee efJeefMeä DeJemLesceO³es Demeles. l³ee J³ekeÌleer®es meceepeeleerue mLeeve Je peerJeveeJemLee ³eeb®³eeMeer efveie[erle keÀle&J³es Demeleele. cnCepes®e J³ekeÌleer®³ee JeCee&Þeceevegmeej l³ee®eer mJele:®eer keÀle&J³es cnCepes mJe-Oece& þjuesueer Demeleele. ieerlesceO³es mJeOecee&®es Heeueve Þesÿ ceeveues Demetve ogmeN³ee keÀesCee®eer keÀle&J³es Heej Hee[Ces peesKeceer®es ceeveues Deens. (mJeOece&s efveOeveced Þes³e: Hej Oeceex Ye³eeJen :) ieerlesÒeceeCes Òel³eskeÀ J³ekeÌleer meÊJe, jpeme Je leceme ³ee leerve iegCeebveer ³egkeÌle Demeles. meeeqlJekeÀlee, ef¬eÀ³eeMeeruelee Je De%eeve ³ee leerve iegCeeb®³ee cee$esvegmeej ®eej JeCe& yeveleele. mJele:®³ee ef$eiegCeelcekeÀ ÒeJe=efÊevegmeej ÒeeHle JeCee&®eer efveOee&efjle keÀle&J³es Heej Hee[Ces ns®e Fä Deens. YeieJeodieerlesceO³es DeelceefJekeÀemeeyejesyej meeceeefpekeÀ SkeÀelceles®ee cnCepes ueeskeÀmebûene®ee mebosMe osC³eele Deeuee Deens. mJeOecee&vegmeej Dee®ejCe kesÀu³eeves meceepee®eer Òeieleer nesles. mJeOece& lemes®e meeOeejCe Oece& ³eeb®es Dee®ejCe keÀjCeeje cnCepes efvemJeeLe&, DeveemekeÌle yeg×erves keÀle&J³e keÀjCeeje, ceeveJeles®³ee keÀu³eeCeemeeþer keÀe³e&jle DemeCeeje lemes®e HeefjCeeceeb®eer DeHes#ee ve þsJeCeeje ceeCetme efmLeleÒe%e ceeCetme Demelees. efve<keÀece keÀce& (keÀle&J³e Heeueve ): meeceev³e ceeCetme pes keÀener keÀce& keÀjlees l³ee®³ee efJeefMeä HeefjCeecee®eer l³eeuee DeHes#ee Demeles. meeceev³e ceeCemes mekeÀece YeeJevesves keÀle&J³e keÀjerle Demeleele. HeefjCeeceeb®eer DeHes#ee cnCepes keÀce&HeÀuee®eer DeemekeÌleer ns®e yebOevee®es keÀejCe Demeles. keÀce&yebOeve ognsjer Demeles. ceveg<³e mJele:uee l³ee ke=Àleer®ee keÀlee& mecepelees. lemes®e l³eeuee HeefjCeeceeb®eer DeemekeÌleer Demeles. ke=Àleer®es keÀejkeÀlJe Je keÀce&HeÀuee®eer DeHes#ee Demes ognsjer yebOeve Òel³eskeÀ ke=ÀleerMeer pees[uesues Demeles. Òel³eskeÀ ke=Àleermeeþer Òeefleef¬eÀ³ee efvecee&Ce nesle Demeles. l³eeletve Hejle Òeefleef¬eÀ³ee efvecee&Ce nesles. DeM³ee ÒekeÀejs keÀce&yebOeeb®eer meeKeUer le³eej nesle peeles. ns yebOeve LeebyeefJeC³ee®ee ceeie& cnCepes efvejHes#eHeCes keÀesCel³eener DeemekeÌleerefMeJee³e keÀle&J³es keÀjerle jenCes. efve<keÀece keÀce&³eesie DevegmejCes meg×e ognsjer Deens. meJe&ÒeLece meJe& ef¬eÀ³eeb®es keÀle&=lJe mJele:keÀ[s ve Ieslee ef$eiegCeeeqlcekeÀe Òeke=Àefle ³ee leÊJeekeÀ[s efoues Heeefnpes. l³eeveblej J³ekeÌleerves l³ee®³eekeÀ[tve nesle Demeuesu³ee keÀcee&®³ee HeÀUe®eer DeHes#ee mees[tve efoueer Heeefnpes. YeieJeodieerlee efve<keÀece keÀce& ceeiee&®eer efMekeÀJeCe osles. J³ekeÌleerves keÀl³ee&®ee YeeJe Je keÀce&HeÀU ³ee oesvneR®ee l³eeie kesÀuee Heeefnpes. mJele:®eer keÀle&J³es mJeeLee&ves Òesefjle nesTve keÀ© ve³esle. DeeHeCe kesÀuesu³ee keÀle&J³ee®eer HeÀUs F&éejeuee DeHe&Ce keÀjeJeerle. keÀle&J³eeJej DeeHeuee DeefOekeÀej Deens. cee$e keÀce&HeÀUeJej DeeHeuee DeefOekeÀej veener. (keÀce&C³esJeeefOekeÀejmles cee HeÀues<eg keÀoe®eve)

59 efvemJeeLe&HeCes keÀle&J³eHeeueve ns ceveg<³ee®³ee peerJevee®es O³es³e Deens. YeieJeodieerlee keÀcee&®ee l³eeie keÀje³euee meebiele veener lej keÀcee&®³ee HeefjCeeceeb®ee cnCepes keÀce&HeÀuee®ee l³eeie keÀjC³ee®eer efMekeÀJeCe osles. ieerlee mJeeLeea F®íe, keÀl³ee¥®ee YeeJe Je keÀce&HeÀuee®ee l³eeie keÀjC³ee®ee mebosMe osles. mJele:®³ee ke=Àleer®³ee HeefjCeeceebefJe<e³eer DeemekeÌleer ve yeeUielee efvemHe=nHeCes mJeOecee&®es Heeueve keÀjeJes Demee YeieJeodieerles®ee mebosMe Deens. ÞeerceodYeieJeodieerlesceO³es ceO³ece ceeie& meebefieleuee Deens. ieerles®es leÊJe%eeve megKeJeeoer veener lemes®e efveJe=ÊeerJeeoer ner veener. Jeemeveeb®eer efvejbkegÀMe Hetleea eEkeÀJee Jeemeveeb®es oceve ³ee oesvner YetefcekeÀe ÞeerceodYeieJeoieerlesceO³es Deceev³e kesÀu³ee Deensle. Deelcemeb³eceveeves F®íeb®eer Hetleea keÀjeJeer, peerJevee®³ee Òel³eskeÀ DeJemLesceO³es efJeefnle megKes GHeYeesieeJeerle lemes®e efJeefnle keÀle&J³es efve<keÀece YeeJevesves Heej Hee[eJeerle Demee YeieJeodieerles®ee mebosMe Deens.

DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. ÞeerceodYeieJeodieerlesceO³es cees#eeÒele peeC³ee®es keÀesCeles ceeie& meebefieleues Deensle ?

2. ieerlesceOeerue mJeOece& cnCepes keÀe³e ?

3. efve<keÀece keÀce& cnCepes keÀe³e ?

4.5 meejebMe

veerefleMeeðeeefJe<e³eer Yeejleer³e Je HeeM®eel³e ¢efäkeÀesve JesieJesieUs Deensle. Hee½eel³e efJe®eejJeblee®³ee celes veerleerMeeðe ne leÊJeeb®ee yeewef×keÀ MeesOe Deens. Yeejleer³e leÊJe%eeb®³ee celes veerefleMeeðe ne Debeflece meÊes®eer DevegYetleer IesC³ee®ee ceeie& Deens. Yeejleer³e oMe&veeleerue `Oece&' ner mebkeÀuHevee Del³eble JewefMeäîeHetCe& Deens. $eÝle, $eÝCe Je Hegj<eeLe& l³ee mebkeÀuHeveebceOetve Oece& mebkeÀuHevee JesieJesieÈ³ee DeLee&ves Òeleerle nesles. $eÝle ceOeerue Oece& cnCepes ef®ejbleve Je Meeéele DeMeer JeweféekeÀ J³eJemLee Deens. $eÝCe ceOeerue Oecee&®eer DeefYeJ³ekeÌleer J³ekeÌleer®³ee peerJeveeleerue veweflekeÀ keÀle&J³e cnCetve nesles. Heg©<eeLee&ceOeerue Oece& cnCepes J³eeqkeÌleefve<þ veweflekeÀlee nes³e.

ÞeerceodYeieJeleieerlee cees#eeÒele peeC³eemeeþer %eeveceeie&, YeeqkeÌleceeie& Je keÀce&ceeie& DeM³ee leerve ceeiee¥®ee HegjmkeÀej keÀjles. efve<keÀece keÀce&ceeiee&uee ieerlee ÒeeOeev³e osles. ieerlesceO³es Òel³eskeÀ J³ekeÌleermeeþer l³ee®³ee JeCe& Je DeeÞeceevegmeej keÀle&J³es efveOee&efjle kesÀueer iesueer Deensle. mJeOecee&®es cnCepes efJeefnle keÀle&J³ee®es efvejHes#eHeCes Heeueve kesÀu³eeves cees#e cnCepes peerJevee®es HejceÒeeHleJ³e ÒeeHle nesles. YeieJeodieerlee kesÀJeU J³ekeÌleer®³ee DeelcekeÀu³eeCee®ee HegjmkeÀej ve keÀjlee meceepekeÀu³eeCee®ee ner HegjmkeÀej keÀjles.


1. Heg©<eeLe&Jeeoe®es meefJemlej mHeäerkeÀjCe keÀje.

60 2. ÞeerceodYeieJeodieerlesceO³es cees#eeÒele peeC³ee®es keÀesCeles ceeie& meebefieleues Deensle ?

l³eeleerue efve<keÀece keÀce&ceeie& mHe<ì keÀje.

3. efìHee efuene

De) $eÝle mebkeÀuHevee

ye) $eÝCe mebkeÀuHevee

keÀ) YeieJeodieerles ceOeerue mJeOece&

[) leÊJe%eeveeleerue `Oece&' mebkeÀuHevee

F) cees#e SkeÀ Heg©<eeLe&

HeÀ) Oece& SkeÀ Heg©<eeLe&

*****

61

5 ÒekeÀjCe 5

Yeejleer³e leÊJe%eevee®³ee meboYee&leerue veweflekeÀlee (DeJewefokeÀ oMe&veeb®es veerefleMeem$e)


5.1 ÒemleeJevee

5.2 yeew×eb®es veerefleMeeðe

5.3 pewveeb®es veerefleMeeðe

5.4 ®eeJee&keÀeb®es veerefleMeeðe

5.5 meejebMe


5.0 GefÎäîes - veeefmlekeÀ oMe&veebceOeerue veerefleMeem$e mecepeeJetve IesCes.

- veeefmlekeÀ oMe&veebceOeerue veerefleleÊJeeb®eer J³eeHekeÀlee peeCetve IesCes.

- pewve Je yeew× oMe&veebceOeerue veerefleleÊJeeb®eer J³eJenejeMeer Ieeleuesueer meebie[ mecepeeJetve IesCes.

- ®eeJee&keÀ oMe&vee®es JewefMeäîeHetCe& veweflekeÀ leÊJe%eeve peeCetve IesCes.

5.1 ÒemleeJevee Yeejleer³e oMe&ves Debeflece meÊes®eer DevegYetleer IesC³eeme DeefOekeÀ cenÊJe osleele. Debeflece meÊes®es %eeve DeeHeu³eeuee Fbefê³es, ceve Je yegef× ³ee Üejs nesles. %eevee®ee MeesOe Iesleevee Fbefê³es Je Jeemevee ³eeb®³eeJej leeyee þsJeCes lemes®e l³eebvee ³eesi³e efoMee osCes DeeJeM³ekeÀ Deens. ¬eÀesOe, Üs<e, F<ee& ³ee meejK³ee YeeJeveebJej efve³eb$eCe þsJeCes ns meg×e %eeve ÒeeHleermeeþer DeeJeM³ekeÀ Deens. cnCepes®e Deelcemeb³eceveeÜejs %eeve ÒeeHle keÀ©ve J³ekeÌleer Debeflece meÊes®eer DevegYetleer IesT MekeÀles. ne@HeÀeE[ie®³ee celes Oece& cnCepes, cetu³eeb®³ee ef®ejblevelelJeeJejerue efJeéeeme Deens. yeew× Oecee&®es Je pewve Oecee&®es Deveg³ee³eer Deelcemeb³eceve lemes®e peerJeve cetu³eebvee ÒeeOeev³e osTve cees#e, efveJee&Ce efkeÀbJee kewÀJeu³e DeMeer Hejcees®®e peerJeve DeJemLee ÒeeHle keÀ© Heenleele. veeefmlekeÀ oMe&veebceO³es ®eeJee&keÀ oMe&ve ns pewve Je yeew× oMe&veeHes#ee HeÀej JesieUs Deens.

62

5.2 yeew×eb®es veerefleMeeðe MeekeÌ³e jepeJebMeeleerue jepeHeg$e efme×eLe& Del³eble megKeefJeueemeeceO³es Jee{uee. Hejbleg pesJne peieeleerue og:Ke l³ee®³ee vepejsme He[ues lesJne og:Kee®ee Deble ns O³es³e IesTve jepeHeg$e efme×eLee&ves jepeJewYeJee®ee l³eeie kesÀuee. Del³eble keÀþesj leHe½e³ee& kesÀu³eeveblej jepeHeg$e efme×eLe&euee peerJeveeleerue mel³ee®es %eeve Peeues DeeefCe jepeHeg$e efme×eLe& YeieJeeve yeg× cnCetve DeesUKeuee peeT ueeieuee. yeew× oMe&vee®es pevekeÀ YeieJeeve yeg× `leLeeiele' Je `Den&le' ³ee veeJeeveer meg×e DeesUKeues peeleele. YeieJeeve yeg×ebveer `¿ee efJeéee®es mJe©He keÀe³e Deens ?' `Deelc³ee®es mJe©He keÀe³e Deens?' `ceve Je Mejerj ³eeleerue mebyebOe vescekeÀe keÀmee Deens?' ³eemeejK³ee meÊeeMeeðeer³e, leeeqÊJekeÀ ÒeMveeb®ee GneHeesn kesÀuee veener. l³eeb®³ee celes DeM³ee ÒeMveebvee J³eeJeneefjkeÀ ¢äîee keÀener®e cenÊJe veener. l³eeb®³ee leÊJe%eevee®ee GÎsMe `og:Keeb®ee Deble' ne®e Deens. ner me=äer Meeéele Demeueer keÀe³e eEkeÀJee Meeéele vemeueer keÀe³e, ¿ee me=äerle pevce, ce=l³eg, Je=×eHekeÀeU, Deepeej DeMeer DeveskeÀ og:Kes Deensle. DeM³ee ÒekeÀej®³ee og:KeebHeemetve cegkeÌlelee efceUefJeCes ¿ee ÒeMvee®es GÊej MeesOeC³eeme ÒeeOeev³e efoues Heeefnpes. MejerjeceO³es efMejuesuee leerj (yeeCe) keÀmee Deens. keÀesþgve Deeuee Deens eEkeÀJee keÀesCeer ceejuee Deens ns ÒeMve efvejLe&keÀ Demeleele. meJe&ÒeLece Mejerjeleerue leerj keÀe{tve ìeketÀve J³ekeÌleer®es og:Ke keÀceer keÀjeJe³eeme nJes. YeieJeeve yeg×eb®es leÊJe%eeve ceeveJeJeeoer Deens. l³eeb®eer efMekeÀJeCe mebHetCe& ÒeeCeercee$eeJej Òesce keÀjC³ee®eer Deens. YeieJeeve yeg×eveer vesnceer®e og:Ke mebHeefJeC³eemeeþer®ee vescekeÀe ceeie& ³eemeejK³ee ÒeMveebJej ueeskeÀebvee ceeie&oMe&ve kesÀues. 5.2.1 ®eej Dee³e&mel³e : YeieJeeve yeg×eb®eer meJe& efMekeÀJeCe ®eej Dee³e& mel³eebceOetve ÒekeÀì nesles. yeew× oMe&vee®eer J³eeeJeneefjkeÀ lemes®e leeeqÊJekeÀ yeepet ¿ee ®elJeeefj Dee³e&mel³eeveer ceOetve efometve ³esles. ®eej Dee³e&mel³es Heg{erue ÒeceeCes.

• og:Ke • og:Ke mecegoe³e • og:Ke efvejesOe • og:Ke efvejesOe ceeie&

1. og:Ke:- Heefnues Dee³e&mel³e ³ee peieeleerue og:Kee®³ee DeefmlelJeeyeÎue Deens. YeieJeeve yeg×e®³ee celes ceveg<³e Demees keÀer Dev³e keÀesCeer peerJe Demees, Òel³eskeÀeuee og:Kee®ee DevegYeJe ³eslees. `meJe& og:Keb og:Keced'~ peerJeve og:Kece³e Deens. og:Kes DeveskeÀ ÒekeÀej®eer Deensle. pevce, ce=l³et,

63 jesie, efJe³eesie, Je=×lJe, efJe<eeo, eE®elee, MeeskeÀ, Demeblees<e F. og:Ke mebHetCe& peerJeveeuee J³eeHetve jenles. ceveg<³eeuee megKee®ee DevegYeJe ³eslees. cee$e megKeo DevegYeJe #eefCekeÀ Demeleele. megKe ÒeeHle keÀjC³eemeeþer keÀä keÀjeJes®e ueeieleele. efMeJee³e p³eeHeemetve megKe efceUles l³ee ieesäer veä nesC³ee®eer eEkeÀJee l³ee otj peeC³ee®eer eE®elee meowJe jenles. cnCepes®e JejkeÀjCeer megKeo JeeìCeeN³ee ieesäer ¿ee Òel³e#eele og:Keo Demeleele. Heefnues Dee³e&mel³e ceeveJeer peerJevee®eer DeHetCe&lee Je #eefCekeÀlee ³eeb®ee efveoxMe keÀjles. ³eeletve efvejeMeeJeeo efometve ³eslees Demes keÀener leÊJeeE®elekeÀebvee Jeeìles. Hejbleg yeew× leÊJe%eeveeleerue efvejeMeeJeeo kesÀJeU megjJeeleeruee Demetve og:Kee®es efvejekeÀjCe keÀjC³eemeeþer og:Kee®es efJeMues<eCe l³eeletve kesÀues iesues Deens. 2. og:Ke mecegoe³e:- ogmejs Dee³e&mel³e og:Kee®es keÀejCe keÀe³e Deens ³eeJej ÒekeÀeMe ìekeÀles. YeieJeeve yeg×e®³ee celes og:Ke keÀener De®eevekeÀ efvecee&Ce nesCeejer ieesä veener. og:Kee®es keÀejCe Demeles. keÀener SkeÀ efJeefMeä ieesä GHeefmLele Demeu³eeJej ogmejer ieesä efvecee&Ce nesles. cnCepes®e og:Ke efJeefMeä GHeeOeer³egkeÌle Je ogmeN³ee keÀMeeJej DeJeuebyetve Demeles. ³ee Dee³e&mel³eeceOetve Òeleerl³e meceglHeeo ne efme×evle efJekeÀefmele neslees. ceeveJeer peerJeveeleerue og:Ke SketÀCe yeeje og:Keeb®³ee meeKeUerJej DeJeuebyetve Demeles. ³ee ¢efäkeÀesveeuee `ÜeoMe efveoeve' Demes mebyeesOeues peeles. ÜeoMe efveoeve DeLeJee YeJe®e¬eÀ

ceOeerue yeeje keÀ[îee Heg{erueÒeceeCes Deensle. DeefJeÐee, mebmkeÀej, efJe%eeve, veece-©He, <e[e³eleve, mHeMe&, Jesovee, le=<Cee, GHeeoeve, YeJe, peeefle Je pejecejCe. Heefnu³ee Hee®e keÀ[³ee YetlekeÀeUeMeer, veblej®³ee Hee®e Jele&ceevekeÀeUeMeer Je MesJeì®³ee oesve keÀ[îee J³eeqkeÌle®³ee YeefJe<³ekeÀeUeMeer mebyebefOele Deensle. YeieJeeve yeg×e®³ee celes ceveg<³ee®³ee DeebleefjkeÀ F®ísves®e l³ee®³ee peerJevee®ee ÒeejbYe neslees. 3. og:Ke efvejesOe: eflemejs Dee³e&mel³e og:Kee®ee veeMe nesT MekeÀlees Demes meebieles. ogmeN³ee Dee³e&mel³eeceOetve Òeleerl³emeceglHeeo efme×evle efJekeÀefmele Peeuee Deens. Òel³eskeÀ ieesä l³ee®³ee keÀejCeeJej DeJeuebyetve Demeles. pej keÀejCee®ee veeMe Peeuee lej l³eeletve efvecee&Ce nesCeeN³ee HeefjCeecee®eener veeMe neslees. og:Kee®es keÀejCe pej veenermes Peeues lej og:Kee®eener Deble nesF&ue.

64 og:Kee®ee Deble p³ee DeJemLesceO³es neslees. l³ee DeJemLesuee YeieJeeve yeg×ebveer efveJee&Ce Demes mebyeesefOeues Deens. ceveg<³eeves pej jeie, ueesYe, Üs<e DenbkeÀej, DeemekeÌleer ³eeJej efJepe³e ÒeeHle kesÀuee lej Demee ceveg<³e cegkeÌle cnCepes Den&le neslees. `Den&le' cnCepes og:Kee®ee Deble Peeuesueer `efveJee&Ce' DeJemLee ÒeeHle kesÀuesuee, yeesOe Peeuesuee %eeveer ceveg<³e nes³e. eflemejs Dee³e& mel³e peerJevee®es Hejce ÒeeHleJ³e cnCepes efveJee&Ce ®eer JewefMeäîes meebieles.

• efveJee&Ce cnCepes efJePeCes

• efveJee&Ce cnCepes og:Keeb®ee Deble

• peerJevee®³ee megKe DeLeJee og:Ke ³ee DeJemLeeb®³ee HeueerkeÀ[erue ef®ejbleve Meebleles®eer DeJemLee

• pevce-ce=l³et®³ee ®e¬eÀeletve cegkeÌlelee Meeéele %eevee®ee yeesOe yeew× leÊJeeE®elekeÀeb®³ee celes efveJee&Ce DeJemLee ¿ee peerJeveele osn Demeleevee ÒeeHle nesT MekeÀles. ce=l³egveblej®³ee efveJee&Ce DeJemLesme `HeefjefveJee&Ce' cnìues peeles. efveJee&Ce ÒeeHle Peeu³eeveblej ueeskeÀkeÀu³eeCeemeeþer GJe&efjle Dee³eg<³e J³eleerle keÀjeJe³eeme nJes. YeieJeeve yeg×eveer mJele: efveJee&Ceeveblej DeeHeues Dee³eg<³e ceeveJekeÀu³eeCeemeeþer Jes®eues. 4. og:Ke efvejesOe ceeie&:- ®eJeLes Dee³e&mel³e og:Ke efvejesOe ceeie& cnCetve DeesUKeues peeles. YeieJeeve yeg×ebveer og:Keeb®ee Deble keÀjC³eemeeþer efveef½ele ceeie& meebefieleuee. YeieJeeve yeg×eb®ee ne ceeie& `Dee³e&Deäebieceeie&' ³ee veeJeeves DeesUKeuee peelees. ³ee Deeþner Debiee®³ee megªJeeleeruee mec³ekeÀ ne Meyo pees[uesuee Deens. mec³ekedÀ ne Meyo ``MegYe'' ³ee DeLeea ³eespeuee iesuee Deens. ³ee®eer Deeþ Debies Heg{erueÒeceeCes Deensle. 1. mec³ekedÀ ¢efä YeieJeeve yeg×ebveer meebefieleuesu³ee ®eej Dee³e& mel³eeb®es ³eLeeLe& %eeve cnCepes mec³ekedÀ ¢efä nes³e. DeefJeÐee DeLeJee De%eeve ns ceveg<³ee®³ee og:Kee®es cetU keÀejCe Deens. De%eeveecegUs ceveg<³e ¿ee veeefMeJeble peieeuee Meeéele ceevelees. lemes®e #eefCekeÀ ieesäeRvee megKeo ceevelees. mec³ekedÀ ¢efä cnCepes ¿ee veéej ieesäer Je DevegYeJe ³eeleerue JeemleefJekeÀlee mecepetve IesCes. 2. mec³ekeÀ mebkeÀuHe YeieJeeve yeg×ebveer meebefieleuesu³ee Dee³e& mel³eevegmeej peerJeve¬eÀce ®eeueC³ee®ee efve½e³e cnCepes mec³ekeÀ mebkeÀuHe nes³e. ceveg<³eeves Fbefê³epev³e megKeeefJe<e³eer efJejkeÌleer yeeUieeJeer.

65 ogmeN³eeefJe<e³eer Üs<e eEkeÀJee eEnmekeÀ efJe®eejeb®ee l³eeie keÀjeJee cnCepes®e DeMegYe ieesäer ve keÀjC³ee®ee mebkeÀuHe keÀjeJee. 3. mec³ekedÀ Jee®ee ³eLeeLe& %eeve ns ³eesi³e ke=Àleer keÀjC³ee®³ee mebkeÀuHeeceO³es HejeJeefle&le nesles. lemes®e mec³ekeÀ mebkeÀuHee®eer DeefYeJ³ekeÌleer cnCepes mec³ekeÀ Jee®ee nes³e. ceveg<³ee®es ®eeefj$³e l³ee®³ee yeesueC³eeletve ÒekeÀì nesles. cnCepes®e ceveg<³eeves Keesìs yeesueCes, HejeEveoe, keÀìt yeesueCes lemes®e J³eLe& ye[ye[ ³eeHeemetve HejeJe=Êe Jne³euee nJes. 4. mec³ekedÀ keÀce& JeeF&ì ke=Àleer®ee l³eeie cnCepes mec³ekeÀ (MegYe, ³eesi³e) keÀce& nes³e. eEnmee, ®eesjer Je Fbefê³epev³e megKeesHeYeesie ner JeeF&ì keÀcex Deensle. mec³ekedÀ keÀce& cnCepes ogmeN³eeb®es ÒeeCe ve IesCes, ®eesjer ve keÀjCes Je Fbefê³eebJej meb³ece þsJeCes nes³e. mec³ekedÀ ¢efä, mec³ekedÀ mebkeÀuHe, mec³ekedÀ Jee®ee ³eeb®es DevegmejCe keÀjCeejer J³ekeÌleer JeeF&ì keÀcee&ves HeLeYe´ä nesT MekeÀles. YeieJeeve yeg×ebveer ³eemeeþer Heb®eMeerue meebefieleues Deens. Heb®eMeerue cnCepes Hee®e Òeefle%ee Deensle. p³eeceO³es eEnmee, ®eesjer, Fbefê³emegKeeb®ee GHeYeesie, Demel³e Yee<eCe Je ceeokeÀ HeoeLee¥®es mesJeve ³eeHeemetve otj jenC³eeme meebefieleues Deens. 5. meec³ekedÀ DeepeerefJekeÀe mJele:®ee peerJeve efveJee&n ÒeeceeefCekeÀHeCes keÀjCes cnCepes mec³ekedÀ DeepeerefJekeÀe nes³e. mJele:®ee GojefveJee&n DeveweflekeÀ ceeiee&ves keÀ© ve³es. ®eesjer, uetìceej, OeeskesÀyeepeer ³ee meejK³ee JeeF&ì ke=Àl³eebceOetve J³ekeÌleer®es DeOe:Heleve efomeles. efveJee&Ce ÒeeHleermeeþer J³ekeÌleer®³ee DeebleefjkeÀ yeepet®eer Òeieleer DeeJeM³ekeÀ Deens. YeeweflekeÀ megKeemeeþer meejemeej efJeJeskeÀ ve yeeUieCeeje ceeCetme HeLeYe´ä neslees. Deäebie ceeiee&leerue mec³ekeÀ DeepeerefJekeÀe ns Debie J³ekeÌleer®eer YeeweflekeÀ HeeleUerkeÀ[tve veweflekeÀleskeÀ[s Je DeO³eeeqlcekeÀleskeÀ[s Jeeì®eeue oMe&efJeles. 6. mec³ekedÀ J³ee³eece ceeveJeer ceve HeÀej ®eb®eue Deens. J³ekeÌleer keÀOeerner Òeieleer®ee ceeie& mees[tve ®egkeÀer®³ee ceeiee&uee peeT MekeÀles. l³eemeeþer ceveeceO³es ®eebieues efJe®eej mLeeefHele þsJeC³ee®ee Òe³elve DeefJejle ®eeuet jeefnuee Heeefnpes. ceveeleerue JeeF&ì efJe®eejeb®ee l³eeie keÀjeJee, JeeF&ì efJe®eejeb®ee ÒeJesMe LeebyeefJeCes. ®eebieues efJe®eej ceveele DeeCeCes Je ®eebieu³ee efJe®eejebvee®e ceveele keÀe³ece jeKeCes ³eeuee mec³ekedÀ J³ee³eece cnìues Deens. cevee®eer DeMegYe efmLeleer mebHeJetve MegYe efmLeleer þsJeC³eemeeþer ceveg<³eeves melele Òe³elveMeerue jeefnues Heenerpes.

66 7. mec³ekedÀ mce=efle J³ekeÌleeruee pes pes %eeve Peeues Deens l³ee®es meelel³eeves Yeeve jeKeCes cnCepes mec³ekedÀ mce=leer nes³e. ³ee efJeéeeleerue Jemlegb®³ee JeemleefJekeÀ mJe©HeeefJe<e³eer peeie©keÀ jenCes cnCepes mec³ekedÀ mce=leer nes³e. meJe& #eefCekeÀ Deens, meJe& og:Kece³e Deens, Mejerj ceve Je mebJesovee ³eeb®es SkeÀceskeÀebHeemetve efYeVe Je mJeleb$e DeefmlelJe Deens, ns meJe& veéej Deens ³ee®eer mce=leer keÀe³ece þsJeCes ns og:Keeb®ee veeMe keÀjC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ Deens. 8 mec³ekedÀ meceeOeer yeew× oMe&veeceO³es Je ³eesie oMe&veeceO³es meceeOeer DeJemLesuee DeefleMe³e cenÊJe efoues iesues Deens. mec³ekedÀ meceeOeer ceO³es O³eevee®³ee DeefOekeÀeefOekeÀ ieefnN³ee nesle peeCeeN³ee ®eej DeJemLee Deensle. 1. meceeOeer®³ee Heefnu³ee DeJemLesceO³es meeOekeÀ Dee³e& mel³eebJej ceveve Je eE®eleve keÀjlees.

³ee DeJemLesceO³es meeOekeÀeuee Deeveboe®eer DevegYetleer ³esles. 2. meceeOeer®³ee ogmeN³ee DeJemLesceO³es meeOekeÀe®³ee ceveele Dee³e&mel³eebefJe<e³eer iee{ Þe×e

efvecee&Ce nesles. ³ee DeJemLesceO³es meeOekeÀeuee DeebleefjkeÀ Deevebo Je Meebleles®eer DevegYetleer ³esles.

3. meceeOeer®³ee eflemeN³ee DeJemLesceO³es meeOekeÀe®³ee ceveeceOeerue meJe& efJe®eej veä nesleele.

Deeveboe®³ee DevegYeJeeefJe<e³eermeg×e leìmLes®ee YeeJe efvecee&Ce neslees. meJe& ceveesJ³eeHeejebefJe<e³eer Goemeervelee GlHeVe Peeueer lejer Mejerje®eer peeCeerJe jenles.

4. meceeOeer®³ee ®eJeL³ee DeJemLesle Mejerje®³ee efJeÞeece YeeJee®eer DeLeJee cevee®³ee

Deeveboe®eer peeCeerJener veenerMeer nesles. megKe og:Kee®³ee HeueerkeÀ[erue ³ee DeJemLesuee efveJee&Ce DeJemLee cnìues peeles. ner DeJemLee ÒeeHle kesÀuesueer J³ekeÌleer Den&le ³ee meb%esme Hee$e nesles.

mec³ekedÀ meceeOeer cnCepes J³ekeÌleer®ee efJeéeJ³eeHekeÀleskeÀ[s ÒeJeeme nes³e. Jew³eeqkeÌlekeÀ DeefmlelJeekeÀ[tve meJe&J³eeHeer DeefmlelJeekeÀ[s peeleevee ®eej `ye´ïeefJenej' peesHeemeues peeJesle Demes yeew× oMe&veele meebefieleues Deens. cew$eer, keÀ©Cee, cegefolee Je GHes#ee Demes ®eej ye´ïeefJenej eEkeÀJee `kegÀMeue YeeJevee' efJekeÀefmele Peeuesuee Den&led meJe& ÒeeCeercee$eeyeÎue ceveele cew$eer DeLeJee Òesce peesHeemelees. l³eeb®³ee og:KeeefJe<e³eer keÀ©Cee yeeUielees. mJele: meejK³ee J³ekeÌleeruee Heentve Deevebefole neslees Je JeeF&ì JeeieCeeN³ee ueeskeÀeb®ee eflejmkeÀej ve keÀjlee l³eeb®³ee efJe<e³eer GHes#ee yeeUielees. ®eJeL³ee Dee³e&mel³e ceOeerue Deäebie ceeiee&uee leerve Yeeieele meg×e efJeYeeefpele kesÀues peeles. og:Keeb®ee Deble keÀjCeeN³ee ceeiee&uee Òe%ee, Meerue Je meceeOeer ³ee leerve DebieeceO³es oMe&efJeues peeles.

67 Òe%ee cnCepes mec³ekedÀ ¢efä Je mec³ekedÀ mebkeÀuHe nes³e. Meerue cnCepes mec³ekedÀ Jee®ee, mec³ekeÀ keÀce&, mec³ekedÀ DeepeerefJekeÀe Je mec³ekedÀ J³ee³eece nes³e. meceeOeer cnCepes mec³ekeÀ mce=efle Je mec³ekeÀ meceeOeer nes³e. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. Dee³e& mel³es keÀesCeleer Deensle ?

2. ÜeoMe efveoeve cnCepes keÀe³e ?

3. Deäebie ceeiee&ceOeerue Deeþ Debies keÀesCeleer Deensle ?

4. mec³ekedÀ meceeOeer ceOeerue DeJemLee keÀesCel³ee Deensle ?

5. efveJee&Ce cnCepes keÀe³e ?

5.3 pewveeb®es veerefleMeeðe pewve oMe&ve Je yeew× oMe&ve ner mecekeÀeueerve oMe&ves Deensle. mJeleb$eHeCes efJekeÀefmele Peeuesu³ee ¿ee oesvner oMe&veebvee JesoÒeeceeC³e ceev³e vemeu³eecegUs l³eebvee veeefmlekeÀ oMe&ves cnìues peeles. ner oesvner oMe&ves `DeeEnmee' ³ee leÊJeeuee Del³eeefOekeÀ cenÊJe osleele. pewve ne Meyo `efpeve' ³ee MeyoeHeemetve Deeuee Deens. efpeve cnCepes p³eeves efJepe³e ÒeeHle kesÀuee Deens DeMeer J³ekeÌleer. efpeve Meyo leerLe¥keÀjebmeeþer JeeHejuee peelees. pewve oMe&veeleerue leerLe¥keÀj cees#e ceeiee&®es ceeie&oMe&keÀ Deensle. l³eebveer mJele:®³ee Jeemevee Je F®íeJej cnCepes®e mJele:Jej efJepe³e ÒeeHle keÀ©ve cees#e efceUefJeuee Deens. pewve Oecee&le SketÀCe 24 leerLe¥keÀj Deensle Demes ceeveues peeles. $eÝ<eYeosJe ns Heefnues Heeée&veeLe ns lesefJemeeJes Je JeOe&ceeve ceneJeerj ns ®eesJeermeeJes leerLe¥keÀj ceeveues peeleele. YeieJeeve ceneJeerj ns MesJeì®es leerLe¥keÀj Demetve pewve celeeceO³es l³eebveer veJe®ewlev³e DeeCeues. Deepe®³ee pewve oMe&veeceO³es YeieJeeve ceneJeerjeb®eer efMekeÀJeCe ÒeecegK³eeves efometve ³esles. pewve leÊJe%eeveeceO³es ceeveJeer peerJevee®es Hejcees®®e O³es³e `cees#e' ns®e Deens. peerJe ne Meyo Deelcee eEkeÀJee ®ewlev³e leÊJe ³ee DeeLeea JeeHejuee iesuee Deens. Hegodieue ¿ee keÀce&keÀCeebcegUs peerJee®es cetuele: Deveble%eeveer, DebveleoMe&ve, DevebleJeer³e& Je DeveblemegKeer Demes mJe©He PeekeÀues peeles. peerJee®ee cnCepes ®ewlev³ee®ee HegodieueeMeer cnCepes pe[êJ³eeMeer meb³eesie ns yebOevee®es keÀejCe Deens. HegodieueeHeemetve peerJee®ee efJe³eesie cnCepes cees#e nes³e.

68 pewve oMe&veeceO³es cees#eÒeeHleermeeþer Dee®eej efJe<e³ekeÀ efve³ece Ieeuetve osC³eele Deeues Deensle. ns efve³ece ³eefle lemes®e ie=nmLeeÞeceer ueeskeÀebmeeþer meg×e Deensle. Dev³e oMe&vee®³ee leguevesceO³es pewve oMe&veeleerue veerefleefve³ece DeefOekeÀ keÀþesj Deensle. cees#e ÒeeHleermeeþer mec³ekedÀ oMe&ve, mec³ekedÀ %eeve Je mec³ekedÀ ®eefj$e Demee ef$eefJeOe ceeie& DeeJeM³ekeÀ Deens. ¿ee leerve Debieevee ` ef$ejlve ' DeMeer GHeeOeer efoueer peeles. 5.3.1 ef$ejlve : pewve celeevegmeej De%eeve ns®e yebOevee®es cetue keÀejCe Deens. De%eeveecegUs peerJeeceO³es ¬eÀesOe, DenbkeÀej, ueesYe Je cee³ee ns ®eej efJekeÀej ÒeefJeä nesleele. ¿ee ®eej efJekeÀejebcegUs Hegodieue peerJeekeÀ[s Deeke=Àä nesles Je peerJe yebOeve³egkeÌle neslees. yebOevee®³ee cetue keÀejCee®ee cnCepes®e De%eevee®ee veeMe Peeu³eeveblej®e cees#eÒeeHleer mebYeJe Deens. l³eemeeþer mec³ekedÀ oMe&ve, mec³ekedÀ %eeve Je mec³ekedÀ ®eefj$e Demee ef$eefJeOe ceeie& Devegmeje³euee nJee (mec³ekedÀ-oMe&ve- %eeveë ®eefj$eeefCe cees#e ceeie&: ~) 1. mec³ekedÀ oMe&ve:- mec³ekeÀ oMe&ve cnCepes yeewef×keÀ efJeéeeme nes³e. ³eeceO³es ³eesi³e ¢efäkeÀesve Je mel³eeJejerue De{U Þe×e DeefYeÒesle Deens. pewve Oece&ûebLeebceOeerue efMekeÀJeCe, leerLe¥&keÀjebJej Þe×e DemeCeeje meeOekeÀ mec³ekedÀ oMe&ve®ee HeebLemLe Demelees. JesieJesieÈ³ee Òe®eefuele efJeéeemeebceOetve mel³e MeesOeve keÀ©ve DebOeefJeéeemeeletve cegkeÌle nesCes DeeJeM³ekeÀ þjles. %eeve ÒeeHleer®³ee ceeiee&ceO³es De[LeUe yeveCeeN³ee mebMe³ee®es efvejekeÀjCe Jne³euee nJes. mec³ekedÀ oMe&ve ³ee ceeiee&Jej meeOekeÀ DebOeefJeéeemee®ee l³eeie keÀ©ve mebMe³ecegkeÌle neslees. l³ee®³ee efJeéeemeeuee ³eesi³e Demee YekeÌkeÀce DeeOeej ³eele efceUlees. 2. mec³ekedÀ %eeve:- pewve leÊJe%eeveeceO³es meebefieleuesu³ee leÊJeeb®es ³eesi³e Je mebMe³ejefnle %eeve cnCepes mec³ekedÀ %eeve nes³e. peerJe Je DepeerJe cnCepes®e me®esleve Je De®esleve ³ee lellJeeb®es mebHetCe& %eeve ³ee ceeiee&ceO³es ÒeeHle nesles. peerJe Je DepeerJe ³eeceOeerue HeÀjkeÀ ve peeCeu³eecegUs yebOeve efvecee&Ce nesles. mec³ekedÀ %eevee®³ee ÒeeHleerceO³es keÀener keÀce& meg×e yeeOekeÀ þjles. keÀcee&®ee veeMe Je peerJe DepeerJe ceOeerue Yesoe®es %eeve Peeu³eeveblej ³eesi³e %eeve ÒeeHle nesles. 3. mec³ekedÀ ®eefj$e:- ³eesi³e Þe×e Je %eeve Deelcemeele kesÀu³eeveblej®e l³eevegmeej ³eesi³e Dee®ejCe Ie[t MekeÀles. mec³ekedÀ ®eefj$e cnCepes keÀe³ee, Jee®ee Je ceve ³eeb®³eeJej efve³eb$eCe Demeuesues meb³eefcele Dee®ejCe nes³e. ³eesi³e Dee®ejCe kesÀu³eecegUs veJeerve keÀce&yebOe efvecee&Ce nesle veenerle Je pegves keÀce&yebOe veenermes nesleele. meb³eefcele Je ³eesi³e Dee®ejCe cnCepes mec³ekedÀ ®eefj$e ns meJee&le ÒeYeeJeMeeueer leÊJe (jlve) Deens.

69 ¬eÀesOe, DenbkeÀej, ueesYe Je cee³ee ns efJekeÀej (keÀ<ee³e) veä nesTve meJee¥meeþer ÒesceYeeJe HetCe&lJeeuee iesuesu³ee J³eeqkeÌleuee (DeeHleeuee) ueeskeÀefnlekeÀejer GHeosMe keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej ÒeeHle neslees. mec³ekeÀ ®eefj$ee®es Heeueve keÀjC³eemeeþer Heg{erue Dee®ejCe DeeJeM³ekeÀ Deens- 1. meefceleer : ceeie&¬eÀceCe, Yee<eCe, efYe#eeûenCe, Jemlet G®eueCes DeLeJee þsJeCes, ceue cet$e

efJemepe&ve ³eeyeeyele meleke&Àlee yeeUieCes. 2. iegeqHle : MeejerefjkeÀ, Jeeef®ekeÀ Je ceeveefmekeÀ DeM³ee mJeeYeeefJekeÀ ÒeJe=ÊeeR®ee meb³ece

jeKeCes. 3. Oece&Heeueve : mel³e, #ecee, Meew®e, leHe, meb³ece, l³eeie, efJejeqkeÌle, ceeo&Je, meeOesHeCee Je

ye´ïe®e³e& ¿ee 10 ÒekeÀej®³ee Oecee&®es Heeueve keÀjCes. 4. DevegÒes#ee : peerJe Je DepeerJe ³eeb®³ee mebyebOeeleerue yeeje YeeJeeb®es eE®eleve keÀjCes.

5. Hejer<en : YetkeÀ, leneve, G<cee, Leb[er Fl³eeefoHeemetve nesCeeje $eeme menve keÀjC³ee®eer

MekeÌleer peesHeemeCes. 6. Je´les : mec³ekedÀ ®eefj$e ÒeeHle keÀ©ve IesC³eemeeþer meJee&le cenÊJee®eer Hee³ejer cnCepes

Hee®e Je´leeb®es Heeueve nes³e. DeeEnmee, megve=le (mel³e), Demles³e, ye´ïe®e³e& Je DeHeefjûen ³ee veerleer cetu³eeb®es Heeueve keÀjCes cnCepes Je´le nes³e. ¿ee Je´leeb®es keÀþesjHeCes Heeueve mebv³eemeer `ceneJe´les' cnCetve keÀjleele. ie=nmLeebmeeþer ner Je´les `DeCegJe´les' nesleele. ie=nmLeeÞeceer J³ekeÌleerves, DeeEnmee, mel³e, Demles³e, DeJ³eefYe®eej Je meblees<e (mJele:®³ee iejpee keÀceer keÀjCes) ner leguevesves meewc³e Je´les Dee®ejCeele DeeCeeJeerle.

5.3.2 Je´leë veerefleleÊJes:- `ceneJe´les' Je `DeCegJe´les' pewve oMe&veeceO³es mec³ekedÀ ®eefj$eemeeþer Hee®e Je´leeb®es Heeueve cenÊJee®es Deens. Je´le Heeuevee®ee GÎsMe ®eeefj$³e mebJeOe&ve, DeelceMeg×er Je Deelcemee#eelkeÀej Deens. ie=nmLe Je mebv³eemeer ³ee oesvner ÒekeÀej®³ee ueeskeÀebmeeþer SkeÀ®e Dee®eejmebefnlee Deens. DeeEnmee, megve=le (mel³e), Demles³e, ye´ïe®e³e& Je DeHeefjûen ner leÊJes mebv³eeMeeves lebleeslebleHeCes, keÀþesjHeCes Je keÀce&þHeCes Dee®ejCeele DeeCeeJeerle. cnCepes®e mebbv³eeMeemeeþer ner `ceneJe´les' Deensle. ceneJe´les

mebv³eeMeeuee mebHetCe& Jewjei³eekeÀ[s vesleele. Heefnueer leerve Je´les mebv³eemeer lemes®e ie=nmLe ³eeb®³eemeeþer meejKeer®e Deensle. ie=nmLeemeeþer ye´ïe®e³e& cnCepes J³eefYe®eej ve keÀjCes Je DeHeefjûen cnCepes mJele:®³ee iejpee keÀceer keÀ©ve meblees<e ceeveCes Deens. ner Hee®e Je´les ie=nmLeemeeþer `DeCegJe´les' Deensle. meeceev³e ceeCemeeuee mebv³eeMee®³ee HeeleUerHe³e¥le

vesC³eemeeþer DeCegJe´les cnCepes SkeÀ ÒekeÀej®es ÒeefMe#eCe þjles. meeceev³e ceeCetme Je mebv³eemeer ³eemeeþer efveOee&efjle kesÀuesu³ee Dee®eej mebefnlesceO³es kesÀJeU DebMeelcekeÀ HeÀjkeÀ Deens.

70 1.DeeEnmee:- DeeEnmee ns veerleer lelJe meJe& Yeejleer³e oMe&veebceO³es cenÊJee®es ceeveues iesues Deens. Hejbleg pewve oMe&veeceO³es mebHetCe& veerefleMeeðee®ee keWÀêeEyeot cnCeve `DeeEnmee' ns leÊJe efometve ³esles. pewve oMe&veeceO³es meJe& peerJe meceeve ceeveues peeleele. l³eecegUs meeOekeÀeves Òel³eskeÀ peerJe DeeojCeer³e ceeveuee Heeefnpes. peerJeve meJe&$e Deens, neue®eeue keÀjCeejs DeLeJee neue®eeue ve keÀjCeejs peerJe DeeHeu³ee meYeesJeleer Dee{Utve ³esleele. peerJevee®ee mevceeve Òel³eskeÀeves kesÀuee Heeefnpes. DeeEnmee ns cetu³e Del³eble J³eeHekeÀ DeLee&®es Deens. Del³eble met#ce peerJe DeLeJee ceveg<³e ÒeeCeer ³ee keÀesCeeueener Fpee ve keÀjCes cnCepes DeeEnmee nes³e. DeeEnmee kesÀJeU ke=Àleerle vemetve leer efJe®eejebceO³es Je yeesueC³eeceO³es meg×e Debceueele DeeCeeJe³eeme nJeer. ogmeN³eeuee Fpee keÀjC³ee®ee efJe®eejmeg×e ceveele DeeCeeJe³eeme vekeÀes. lemes®e ogmeN³ee keÀesCeemener eEnmee keÀ© osT ve³es. DeeEnmee cnCepes mJele:®³ee lemes®e ogmeN³ee®³ee peerJeve j#eCeeefJe<e³eer DeemLee nes³e. DeeEnmee leÊJe mecelee Je yebOeglee ³ee YeeJeveebJej DeeOeejuesues Deens. DeeEnmee ns leÊJe Deelcemeele keÀjC³eemeeþer meeOekeÀeves ®eej YeeJevee efJekeÀefmele

keÀjeJe³eeme nJ³eele. meJe& mepeerJeebmeeþer meeOekeÀe®³ee ceveele cew$eer (Òesce) DemeeJe³eeme nJeer.

DeefOekeÀ Òeiele mepeerJeebmeeþer ceveeceO³es cegefolee (Deevebo) YeeJevee DemeeJeer. og:Keer

mepeerJeebmeeþer keÀ©Cee yeeUieeJeer. meeOekeÀeefJe<e³eer ogYee&Je yeeUieCeeN³e mepeerJeebmeeþer meeOekeÀeves GHes#es®eer YeeJevee þsJeeJeer.

pewve meeOet DeeEnmee ns ceneJe´le Dee®ejleevee ®esnN³eeuee Jeðeeves PeekeÀleele Je neleele SkeÀ kegbÀ®ee Iesleele p³eecegUs éeemees®íJeeme keÀjleevee eEkeÀJee yeesueleevee keÀesCeleerner nl³ee efkebÀJee eEnmee nesT ve³es. DeCegJe´le cnCetve DeeEnmee ns leÊJe DeveskeÀ ke=ÀleeRceOetve ÒekeÀì nesles. Òel³e#e Fpee eEkeÀJee eEnmee, ¬etÀjHeCee, Deelcenl³ee, ieYe&Heele, efJeveeMekeÀejer ke=Àl³eeceO³es menYeeie lemes®e Dev³e ceveg<³eeme DemHe=M³e mecepeCes ner meJe& ke=Àl³es eEnmes®eer ©Hes Deensle. DeM³ee ke=Àl³eebHeemetve otj jenCes cnCepes Deefnbmee nes³e. DeeEnmes®ee DeLe& kesÀJeU eEnmesHeemetve otj jenCes vemetve meJe& ÒeeCeercee$eeyeÎue Òesce yeeUieCes ne meg×e Deens. 2. megve=le (mel³e):- megve=le cnCepes mel³eefveÿe Je Keesìs yeesueC³ee®ee l³eeie keÀjCes. pewve oMe&veele megve=le cnCepes kesÀJeU mel³eJe®eve vemetve efÒe³e Je efnlekeÀj Demes mel³eJe®eve Deens. mel³e ¿ee Je´lee®es Heeueve keÀe³ee, Jee®ee lemes®e ceeveefmekeÀ mlejeJejner Jne³euee nJes. megve=le DeLeJee mel³e ns Je´le meg×e DeeEnmee ³ee Je´leeMeer mebyebefOele Deens. Keesìs yeesueC³eeves MeeeqyokeÀ eEnmee nesles ogmeN³ee J³ekeÌleer®³ee YeeJevee ogKeeJeu³ee peeleele.

71 mel³eJe®evee®es Je´le Dee®ejC³eemeeþer meeOekeÀeves ueesYe, Ye³e, ¬eÀesOe ³eeJej efJepe³e efceUefJeuee Heeefnpes. ogmeN³ee J³ekeÌleer®ee GHeneme keÀjCes ner meg×e megve=le ®³ee efJejesOeer ke=Àleer Deens. megve=le Heemetve Heg{erue DeCegJe´les ³esleele. J³eeHeej keÀjleevee ³eesi³e JepeveceeHes JeeHejCes, Keesìer mee#e ve osCes lemes®e Keesìs Keìues oeKeue ve keÀjCes, Keesìs efveCe&³e ve osCes, mJeeLee&meeþer keÀesCee®eerner iegefHeles peenerj ve keÀjCes, keÀesCel³eener ÒekeÀej®eer yeveeJeì keÀeieoHe$es ve yeveefJeCes Fl³eeefo. 3. Demles³e:- Demles³e cnCepes ®eesjer ve keÀjCes. pes DeeHeu³eeuee efoues iesues veener l³ee®ee mJeerkeÀej keÀjCes cnCepes SkeÀ DeHenej keÀjCes nes³e. Oeve mebHeefÊe ceveg<³ee®es yee¿e peerJeve Deens. Oeve efnjeJetve IesCes cnCepes ceveg<³ee®ee yee¿e ÒeeCe IesCes Deens. ®eew³e&keÀce& SkeÀ ÒekeÀej®eer eEnmee®e Deens. ceveg<³eeuee l³ee®es peerJeve peieC³eemeeþer mebHeÊeer®eer iejpe Demeles. l³eecegUs Oeve peerJeveeFlekesÀ®e HeefJe$e Je DeeojCeer³e Deens. pewve oMe&veeceO³es meJe&$e J³eeHetve Demeuesues DeeEnmes®es leÊJe Demles³e ³ee Je´leeceO³es meg×e efomeles. Demles³e ³ee Je´leeHeemetve ³esCeejer DeCegJe´les Heg{erue ÒeceeCes Deensle-ogmeN³ee®³ee ceeuekeÀer®eer Jemlet ve IesCes, ®eesjeuee ceole ve keÀjCes, ®eesjer®ee ceeue efJekeÀle ve IesCes, keÀe³eÐeeves ceveeF& kesÀuesu³ee Jemletb®eer Kejsoer ve keÀjCes. GÐeesieOebÐeeceO³es JeeF&ì keÌuegHl³ee ve JeeHejCes, efJeéemlee®³ee DeefOekeÀejeb®ee og©He³eesie ve keÀjCes Fl³eeefo. 4. ye´ïe®e³e&:- ye´ïe®e³e& cnCepes Jeemeveeb®ee l³eeie keÀjCes. pewveeb®³ee veerleer oMe&veeceO³es ye´ïe®e³e& cnCepes kesÀJeU Fbefê³epev³e Jeemeveeb®ee l³eeie vemetve meJe& ÒekeÀej®³ee F®íe Je Jeemeveeb®ee l³eeie Deens. meJe& ÒekeÀej®³ee DeemekeÌleer®ee l³eeie, efJe®eejebceO³es Yee<eCeeceO³es lemes®e ke=ÀleerceO³es meg×e Jne³euee nJee. kesÀJeU SsefnkeÀ F®íeb®ee l³eeie veJns lej HeejueewefkeÀkeÀ megKee®³ee F®íeb®ee l³eeie keÀjCes nsner ye´ïe®e³e& Deens. ye´ïe®e³e& ¿ee Je´lee®eer DevegJe´les Heg{erueÒeceeCes- Je³ee®³ee efkeÀceeve 18 Je<ee&He³e¥le ye´ïe®e³e&Heeueve, Je³ee®³ee Heb®es®eeUermeeJ³ee Je<ee&veblej efJeJeen ve keÀjCes, Fbefê³e efveûen, J³eeefYe®eej ve keÀjCes lemes®e Devewmeefie&keÀ Fbefê³eesHeYeesie ve IesCes Fl³eeefo. 5. DeHeefjûen:- meJe& ÒekeÀej®³ee DeemekeÌleer®ee l³eeie keÀjCes cnCepes DeHeefjûen nes³e. DeeJeM³ekeÀles Hes#ee peemle Oevee®ee mebHeÊeer®ee meb®e³e kesÀu³eeves iejpet ueeskeÀeb®eer ogjeJemLee Jee{les. DeefleefjkeÌle mebHeos®ee efJeefve³eesie Dev³e ueeskeÀeb®³ee iejpee HetCe& keÀjC³eemeeþer Jne³euee nJee.

72 ³ee efJeéeeleerue JemletbMeer DeeHeCe DeeHeu³ee Fbefê³eeb®³ee ©He, mHeMe&, iebOe, ®eJe Je OJeveer ³ee Üejs pees[ues peelees. DeeHeu³ee Fbefê³eeb®³ee efJe<e³eebyeÎue (©He, mHeMe& F.) DeveemekeÌle jenCes, l³ee®ee l³eeie keÀjCes ³eeletve DeHeefjûen Je´lee®es Heeueve nesles. SketÀCe®e peieeleerue JemletbyeÎue efveceexner DemeCes, DeefueHle DemeCes ne DeHeefjûen nes³e. DeHeefjûen ³ee Je´lee®eer DevegJe´les Heg{erueÒeceeCes Deensle. DeeJeM³ekeÀlesHes#ee peemle ieesäeR®ee mebûen ve keÀjCes, Yesì Jemlet eEkeÀJee uee®e ve eqmJekeÀejCes, JewÐekeÀer³e GHe®eej ve ueebyeefJeCes, efJeJeeneceO³es Oevee®eer ceeieCeer ve keÀjCes lemes®e Oeve ve eqmJekeÀejCes Fl³eeoer pewve oMe&veeleerue Hee®e Je´les keÀþesj Deensle. l³ee®es Heeueve lebleesleblejerl³ee nesCes DeHesef#ele Deens. Hee®e ceneJe´leeb®es Heeueve keÀce&þHeCes Je keÀþesjHeCes keÀjeJe³eeme nJes. cee$e meeceev³e J³ekeÌleermeeþer ner Hee®e Je´les l³eeb®³ee meewc³e ©Heele cnCepes DeCegJe´les cnCetve efveOee&efjle kesÀueer iesueer Deensle. pewveeb®³ee veweflekeÀ leÊJe%eevee®es JewefMeäîe cnCepes ``DeeEnmee'' ¿ee leÊJee®eer meJe&J³eeHekeÀlee nes³e. pewveeb®³ee Dee®eej efJe<e³ekeÀ efve³eceeJeueeRuee DeeEnmee leÊJeeb®ee cegK³e DeeOeej Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. ef$ejlve cnCepes keÀe³e ?

2. Hee®e Je´les / ceneJe´les cnCepes keÀe³e ?

3. DeCegJe´les keÀesCeleer Deensle ?

4. pewveeb®³ee veerefleMeeðeeleerue ÒecegKe mebkeÀuHevee keÀesCeleer Deens ?

5. mec³ekedÀ ®eefj$e ceO³es keÀesCeles Dee®ejCe DeHesef#ele Deens ?

6. pewveeb®³ee veerefleMeeðeeleerue ÒecegKe YeeJevee keÀesCel³ee ?

5.4 ®eeJee&keÀeb®es veerefleMeeðe Yeejleer³e leÊJe%eeveeceO³es ®eeJee&keÀ oMe&vee®es mJele:®es SkeÀ DeveesKes mLeeve Deens. Yeejleer³e HejbHejsceO³es menmee ve Dee{UCeejs YeeweflekeÀJeeo Je megKeJeeo ner ®eeJee&keÀ oMe&vee®eer JewefMeäîes Deensle. ®eeJee&keÀeb®³ee Del³eble JesieÈ³ee Je yeb[Keesj efJe®eejebcegUs ®eeJee&keÀ Dev³e Yeejleer³e oMe&veeb®³ee ìerkeÀsme Hee$e þjues. ®eeJee&keÀe®es mJele:®es efueefKele meeefnl³e Deepe GHeueyOe veener. l³eeb®es efJe®eej DeeHeu³eeuee l³eeb®³ee ìerkeÀekeÀejeb®³ee ìerkesÀceOetve keÀUleele.

73 ®eeJee&keÀeb®es efJe®eej `ueeskeÀe³ele cele' cnCetve DeesUKeues peeleele. ®eeJee&keÀeb®³ee celes kesÀJeU ns®e peie cnCepes ne®e ueeskeÀ DeefmlelJeele Deens. ³ee peieeleerue meJe&meeceev³eeb®³ee ¢efäkeÀesvee®es ÒeefleefveOeerlJe ®eeJee&keÀ oMe&ve keÀjles. ®eeJee&keÀ ne Meyo `®eJe&' ³ee HeoeHeemetve Deeuee. cnCepes®e ns oMe&ve Kee, H³ee DeeefCe cepee keÀje. ³ee efJe®eejeb®ee HegjmkeÀej keÀjles. ®eeJee&keÀ ¿ee Meyoe®ee Giece ®ee© JeekedÀ Demeener meebielee ³eslees. cnCepes ®eeJee&keÀeb®es leÊJe%eeve Del³eble DeekeÀ<e&keÀ nesles. 5.4.1 ®eeJee&keÀeb®es ÒeceeCeMeeðe Je meÊeeMeeðe:- ®eeJee&keÀeb®³ee celes `Òel³e#e' ns SkeÀcee$e %eeveÒeceeCe Deens. kesÀJeU Òel³e#e ÒeceeCeeves efveef½ele Je efve:mebefoiOe %eeve ÒeeHle nesles. p³ee®ee Fbefê³eeves DevegYeJe Ieslee ³eslees kesÀJeU les®e DeefmlelJeele Demeles. Devegceeve Je Meyo ner %eeveÒeceeCes efJeéemeveer³e veenerle. ³ee efJe®eejebcegUs ®eeJee&keÀ DevegYeJeJeeoer Je leeefke&ÀkeÀ Òel³e#eeLe&Jeeoer þjleele. meJe&meeOeejCeleë Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀ Hee®e cetueleÊJeeb®ee mJeerkeÀej keÀjleele. ner Hee®e cetueleÊJes cnCepes He=LJeer, DeeHe, lespe, Jee³et Je DeekeÀeMe nesle. Heefnueer ®eej cetueleÊJes Fbefê³eiec³e Deensle. l³eeb®ee DevegYeJe Òel³e#e ÒeceeCeeves Ieslee ³eslees. cee$e Hee®eJes cetueleÊJe DeekeÀeMe, Fbefê³eevegYeJee®³ee HeueerkeÀ[s Deens. l³ee®es kesÀJeU Devegceeve keÀjlee ³esles. cnCetve ®eeJee&keÀ oMe&ve kesÀJeU He=LJeer, DeeHe, lespe Je Jee³et ³ee ®eej leÊJeeb®ee mJeerkeÀej keÀjles. DeekeÀeMe ns leÊJe ®eeJee&keÀebvee ceev³e veener. ns peie, l³eeleerue Òel³eskeÀ Jemlet ®eej cetueleÊJeeb®³ee meb³eesieeves yeveueer Deens. ®eej cetueleÊJeeb®ee meb³eesie cnCepes efvecee&Ce Demetve l³eeb®es efJeIeìve cnCepes efJeveeMe nes³e. Òel³e#e ÒeceeCe DeeHeu³eeuee kesÀJeU YeeweflekeÀ Jemletb®es %eeve keÀ©ve osles. cnCetve kesÀJeU pe[êJ³e ner Debeflece meÊee þjles. pe[ êJ³e Debeflece meÊee cnCetve mJeerkeÀeju³eeves ®eeJee&keÀ oMe&ve pe[Jeeoer eEkeÀJee YeeweflekeÀJeeoer þjles. ®eeJee&keÀ leÊJe%e Fbefê³eiees®ej efJeéee®es DeefmlelJe ceev³e keÀjleele Je mJeie&, vejkeÀ, F&éej, Deelcee F. DevegYeJeeme ve ³esCeeN³ee mebkeÀuHevee veekeÀejeleele. ®eeJee&keÀeb®³ee celes ®ewlev³e, Deelcee eEkeÀJee yeg×er ³eebvee mJeleb$e DeefmlelJe veener. ner kesÀJeU YeeweflekeÀ Òeef¬eÀ³es®eer GHeHeÀues (By products) Deensle. p³eeÒeceeCes efHeÊeeMe³eeceOetve efHeÊe HeePejles l³eeÒeceeCes pe[ êJ³eeceOetve ®ewlev³e efvecee&Ce nesles. Deelcee cnCepes ®ewlev³e ne iegCeOece& Demeuesuee mepeerJe osn nes³e. (®ewlev³e efJeefMeä osn SJe Deelcee ~) me®esleve Mejerje®ee ce=l³et neslees l³eeJesUer J³ekeÌleer®³ee mebHetCe& DeefmlelJee®ee efJeveeMe neslees. HetJe&pevce, ce=l³etveblej®es peerJeve, mJeie&, vejkeÀ ³ee meejK³ee yeeyeeR®eer ®e®ee& efvejLe&keÀ Deens. SkeÀoe Mejerje®ee peUtve veeMe Peeuee keÀer keÀenerner efMeuuekeÀ jenle veener DeeefCe Hejle keÀesCeerner ³esT MekeÀle veener. 5.4.2 ®eeJee&keÀeb®ee megKeJeeo:- Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀebveer Oece&, DeLe&, keÀece Je cees#e ³ee ®eej Heg©<eeLee&®ee HegjmkeÀej kesÀuee. ®eeJee&keÀ ns DevegYeJeeme ³esCeeN³ee ueeskeÀe®es DeefmlelJe mJeerkeÀejleele. l³eecegUs ³ee

74 peiee®³ee HeueerkeÀ[erue ÒeeHleJ³e efvejLe&keÀ þjles. ®eeJee&keÀ Oece& Je cees#e ¿ee DeeO³eeeqlcekeÀ Heg©<eeLee&®ee mJeerkeÀej ve keÀjlee kesÀJeU keÀece ne Heg©<eeLe& Je l³eeuee meeOeve DemeCeeN³ee `DeLe&' ³ee YeeweflekeÀ Heg©<eeLee¥®ee mJeerkeÀej keÀjleele. (keÀece SJe SkeÀ Heg©<eeLe&:~ ) Yeejleer³e leÊJe%eeveeceO³es kesÀJeU ®eeJee&keÀ oMe&ve megKeJeeoer Deens. kesÀJeU ®eeJee&keÀ leÊJe%e megKe ns®e peerJevee®es HejceÒeeHleJ³e ceeveleele. ®eeJee&keÀeb®³ee celes ceeveJeer DeefmlelJe pe[ osneHegjles Je ¿ee SkeÀcesJe peerJeveeHegjles ce³ee&efole Deens. l³eecegUs MeejerefjkeÀ megKe ner®e SkeÀcee$e ®eebieueer ieesä ÒeeHle keÀ©ve Ieslee ³esCes MekeÌ³e Deens. ceeveJeer peerJevee®es O³es³e efJeÐeceeve peerJeveeceO³es peemleerle peemle megKe ÒeeHle keÀ©ve IesCes Je og:Ke ìeUCes ns Deens. DeMee ÒekeÀejs ®eeJee&keÀ mLetue megKeJeeoe®ee HegjmkeÀej keÀjleele. ceveg<³ee®es peerJeve ¿ee YeeweflekeÀ MejerjeceO³es megKe Je og:Ke ³eeb®³eeMeer pees[ues iesues Deensle. ®eeJee&keÀeb®³ee celes mJeie& DeeefCe vejkeÀ meebmeeefjkeÀ megKe Je og:Ke ³eeb®eer meebkesÀeflekeÀ veebJes Deensle. les cnCeleele ``megKecesJe mJeie&ced''~ Je ``og:KecesJe vejkeÀce ~'' ®eeJee&keÀ efveKeU megKe ner mebkeÀuHevee veekeÀejleele. l³eeb®³ee celes Òel³eskeÀ megKe vesnceer®e og:KeefceefÞele Demeles. og:KeefceefÞele Demetvener megKe ns®e Fä Deens. ceveg<³e og:Kee®eer cee$ee keÀceer keÀ© MekeÀlees HeCe og:Ke HetCe&HeCes veenermes keÀ© MekeÀle veener. ³ee®eer Hegäer keÀjC³eemeeþer ®eeJee&keÀ jespe®³ee J³eJenejeleerue GoenjCes osleele. ``ceeMeeceO³es keÀeìs Deensle cnCetve MeneCee ceeCetme ceemes KeeCes mees[tve osle veener.'' ``peveeJejs veeMe keÀjleele cnCetve Yeele efHekeÀefJeCes keÀesCeer LeebyeefJele veener.'' megKee®eer efveJe[ keÀ©ve og:Kee®ee DeJnsj keÀjCes ³eele®e MeneCeHeCe Deens. ®eeJee&keÀe®³ee celes ceveg<³eeves vesnceer Jele&ceeve peerJeveeleerue megKee®ee MeesOe I³eeJee. YeefJe<³ekeÀeueeleerue megKeeb®eer J³eLe& DeeMee mees[tve ÐeeJeer. ``GÐee®³ee ceesjeHes#ee Deepe®es keÀyeglej yejs.'' ``Peg[gHeele DemeCeeN³ee oesve He#³eebHes#ee neleele Demeuesuee SkeÀ He#eer ®eebieuee Deens. '' DeMee ÒekeÀejs ®eeJee&keÀ ceveg<³ee®³ee leelkeÀeU F®íeHetleea®es meceLe&ve keÀjleele. ®eeJee&keÀeb®³ee celes meJe& megKes meceeve Demeleele. megKeebceO³es iegCeelcekeÀ eEkeÀJee HeefjceeCeelcekeÀ Demes keÀesCelesner Yeso vemeleele. meejemeej efJe®eej keÀjerle JesU ve IeeueefJelee DeeHeu³ee F®íeb®eer Hetleea keÀjCes ns®e peerJevee®es O³es³e Deens. keÀeueeblejeves efceUCeeN³ee megKeebHes#ee leeye[leesye efceUCeeN³ee megKeebvee ÒeeOeev³e efoues Heeefnpes. YetlekeÀeU efveIetve iesuee Deens DeeefCe YeefJe<³ekeÀeU Deefveef½ele Deens. ceveg<³ee®³ee neleele HeÀkeÌle Jele&ceeve keÀeU Deens. cnCetve Jele&ceeve megKeeb®ee l³eeie keÀ© ve³es. ®eeJee&keÀ cnCeleele `` peesHe³e¥le peerJeve Deens leesHe³e¥le Fbefê³epev³e megKeeb®ee GHeYeesie I³eeJee SkeÀoe ne osn peUtve ve<ì Peeuee keÀer veblej Hejle keÀe³e ³esCeej Deens ? ³eeJeled peerJesled megKeb peerJesled leeJeled Jew<eef³ekewÀ: megKew: ~ YemceerYetlem³e osnm³e Hegvejeieceveced kegÀle: ~~ ceveg<³e peerJevee®es Hejcees®®e O³es³e Jew³eeqkeÌlekeÀ megKee®eer ÒeeHleer keÀ©ve IesCes nes³e. megKe ne veweflekeÀles®ee efvekeÀ<e Deens. og:KeeHes#ee DeefOekeÀ megKe efvecee&Ce keÀjCeejer ke=Àleer ``Fä

75 ke=Àleer Deens. megKeeHes#ee DeefOekeÀ og:Ke efvecee&Ce keÀjCeejer ke=Àleer Deefveä ke=Àleer Deens. l³ee keÀeUeleerue Òe®eefuele keÀce&keÀeb[euee ®eeJee&keÀeb®ee mebHetCe& efJejesOe neslee. l³eeb®³ee celes meJe& Oeeefce&keÀ efJeOeer ns Hegjesefnle Jeiee&®³ee GojYejCee®es ceeie& Deensle. Jeso ÒeeceeC³eeuee efJejesOe keÀjCeejs ®eeJee&keÀ ðeer³eebyeÎue Del³eble Goej ¢efäkeÀesve yeeUiele nesles. l³eeb®³ee celes megKe ÒeeHle keÀ©ve IesC³ee®ee ðeer³eebvee Heg©<eebFlekeÀe®e nkeÌkeÀ Deens. ®eeJee&keÀebveer Jew³eeqkeÌlekeÀ megKeeb®ee Heeþueeie keÀjC³eemeeþer ³eesi³e ceeiee&®ee DeJeuebye keÀjeJee Demes meebefieleues. megKe ÒeeHleermeeþer, Mesleer, ieesHeeueve, J³eeHeej, jepee®eer ®eekeÀjer Fl³eeefo ®eebieu³ee ceeiee&ves Oeve ÒeeHle keÀjeJes. ke=Àef<e ieesj#eJeeefCep³e oC[veerl³eeefoefYe : yegOew : ~ SlewjwJe meoesHee³ewYeexieevevegYeJeso YegefJeë ~~ ®eeJee&keÀebveer ÒeefleHeeove kesÀuesu³ee megKee®³ee Heeþueeieeuee Dev³e Yeejleer³e leÊJeeE®elekeÀebveer keÀ[e[tve efJejesOe kesÀuee. keÀeueeblejeves Jeelm³ee³eveemeejK³ee ®eeJee&keÀebveer megKee®es mJe©He Je megKeÒeeHleer®eer meeOeves ³eeyeeyele®eer celes Heefj<ke=Àle kesÀueer. 5.4.3 ®eeJee&keÀeb®es ³eesieoeve:- ®eeJee&keÀeb®es veerefleMeeðe cnCepes GHeefve<eoeb®³ee veblej®³ee keÀeUeleerue nÆeûeneJej SkeÀ ÒekeÀej®eer Òeefleef¬eÀ³ee nesleer. l³eeb®eer yeb[Keesj ef®eefkeÀlmekeÀ Je=Êeer Je DeO³eelceJeeoeyeÎue eflejmkeÀej ³eecegUs l³eeb®es leÊJe%eeve YeeweflekeÀ efJeéeeMeer pees[uesues jeefnues. lelkeÀeefueve Òe®eefuele mebkeÀuHeveebyeÎue ÒeMve GHeefmLele keÀ©ve ®eeJee&keÀebveer Yeejleer³e leÊJe%eeveeuee SkeÀmegjer ogjeûeneHeemetve Jee®eefJeues. meelel³eeves ìerkesÀme Hee$e nesTvener ®eeJee&keÀeb®³ee efJe®eejebvee SkeÀe mJeleb$e oMe&vee®es mLeeve efceUeues. ³eeletve ®eeJee&keÀeb®³ee celee®es JewefMeäHetCe& mLeeve ue#eele ³esles. lemes®e Òee®eerve YeejleeceO³es Demeuesues efJe®eej Je DeefYeJ³ekeÌleer mJeeleb$³e ÒekeÀì nesles. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. `®eeJe&keÀ' ³ee Meyoe®es DeLe& meebiee.

2. ®eeJee&keÀeb®³ee celes %eevee®es ³eesi³e ÒeceeCe keÀesCeles Deens ?

3. ®eeJee&keÀ keÀesCekeÀesCel³ee mebkeÀuHevee veekeÀejleele ?

4. ®eeJee&keÀ l³eeb®ee megKeJeeo keÀMee ÒekeÀejs ceeb[leele ?

76

5.5 meejebMe Yeejleer³e oMe&veeb®es oesve Hewuet Deensle efme×evle Je Dee®ejCe, leeeqlJekeÀ Je veweflekeÀ Yeejleer³eeb®³ee celes mel³e, meewbo³e& Je efMeJe ¿ee DeeoMee&vee DeeHeu³ee peerJeveele Òel³e#eHeCes ÒeeHle keÀ©ve I³ee³euee nJes peerJevee®es Hejcees®®e O³es³e mel³ee®ee MeesOe IesTve efMeJe (MegYe) ÒeeHle keÀ©ve meewbo³ee&®eer efveefce&leer keÀjCes ns Deens. Yeejleer³e DeeefmlekeÀ lemes®e veeefmlekeÀ oMe&ves meÊeeefceceebmee keÀjleevee veerefleefceceebmeemeg×e keÀjleele. yeew× Je pewve oMe&ves DeeHeu³ee Deveg³ee³eebmeeþer keÀener Dee®ejCee®es efve³ece efveOee&efjle keÀ©ve veweflekeÀ Dee®ejCeeuee ÒeeOeev³e osleele. yeew× Je pewve oMe&ves efveJe=efÊeJeeoer Deensle. ®eeJee&keÀ oMe&ve `megKeÒeeHleer' ns peerJevee®es Hejcees®®e O³es³e ceeveleele. l³eecegUs les megKeJeeoer þjleele. l³eekeÀeUer Jesoeb®ee DeefleMe³e ÒeYeeJe Demeleeveener keÀener JesieUs celeÒeJeen cnCepes veeefmlekeÀ oMe&ves ³ee YeejleYetceerceO³es efJekeÀefmele Peeues. l³eebveer Yeejleer³e HejbHejsuee SkeÀmegjer Je nÆeûener nesC³eeHeemetve Jee®eefJeues. yeew× Je pewve oMe&veebceO³es DeeEnmee ¿ee leÊJeeuee cenÊJeHetCe& mLeeve Deens. pewve oMe&veeceO³es DeeEnmee ¿ee leÊJee®ee Del³eble J³eeHekeÀ Demee DeLe& efometve ³eslees. meJe& peerJeeb®ee efJe®eej yeew× Je pewve oMe&veebceO³es Del³eble meefn<Cetlesves Peeuesuee efometve ³eslees. ®eeJee&keÀ oMe&ve cee$e DeelcekeWÀêer þjles. DeeO³eeeqlcekeÀ Je meeJe&ef$ekeÀ efJe®eej keÀjCeeN³ee Yeejleer³e HejbHejsceO³es ®eeJee&keÀeb®ee YeeweflekeÀJeeoer, megKeJeeoer Je mJe-keWÀefêle efJe®eej keÀmee efvecee&Ce Peeuee ns SkeÀ Dee½e³e& Deens. DeeefmlekeÀ Je veeefmlekeÀ HejbHejeb®³ee oMe&veeb®³ee Jeeo-ÒeefleJeeoecegUs SketÀCe®e Yeejleer³e oeMe&efvekeÀ efJe®eej mece=× Peeues. `DeeEnmee' ns leÊJe Deepener Yeejleer³eeb®³ee Jew®eeefjkeÀ peerJevee®es cenÊJee®es Debie Deens. YeieJeeve yeg×, YeieJeeve ceneJeerj ³eebveer DebefiekeÀej kesÀuesu³ee Deefnbmee leÊJee®ee cenelcee ieebOeeRveer meg×e HegjmkeÀej kesÀuee. efJeveesyeepeer YeeJes, cenelcee ieebOeer ³eebveer DeeEnmee, mel³e Je DeHeefjûen ner leÊJes ³eMemJeerjerl³ee meceepe peerJeve Je J³eeqkeÌle®es peerJeve ³eele Debceueele DeeCetve oeKeefJeueer. mel³eeûen Yetoeve ®eUJeU, ef®eHekeÀes Deeboesueve ³eeletve ns meeLe&HeCes efomeles.

5.6 efJeÐeeHeerþer³e oerIeexÊejer ÒeMve 1. YeieJeeve yeg×eveer meebefieleuesu³ee ®eej Dee³e& mel³eeb®es JeCe&ve keÀje.

2. pewveeb®³ee veerefleMeeðee®eer JewefMeäîes keÀe³e Deensle ?

3. ®eeJee&keÀeb®³ee megKeJeeoe®es Hejer#eCe keÀje.

4. YeieJeeve yeg×ebveer meebefieleuesu³ee Dee³e& Deäebie ceeiee&®es efJeJes®eve keÀje.

5. efìHee efuene:-

De) DeeEnmee ye) Je´le keÀ) efveJee&Ce [) ef$ejlve F) ÜeoMe efveoeve

*****

77

6 ÒekeÀjCe 6

mJeefnleJeeoer veweflekeÀlee (mJeefnleeLe&Jeeoer veweflekeÀlee) ceevemeMeeðeer³e Je veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo

(Psychological and Ethical Egoism)


6.1 ÒemleeJevee

6.2 ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo (Psychological Egoism) 6.2.1 Lee@ceme ne@ype ³eeb®ee ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo

6.2.2 veerefleMeeðe Je ceeveJeer mJeYeeJe

6.2.3 Deelcej#eCe Je Deelceefnle

6.2.4 meeceeefpekeÀ keÀjej

6.2.5 cetu³eceeHeve

6.3 veerefleMeem$eer³e mJeefnleJeeo (Ethical Egoism) efkebÀJee mJeefnleJeeoer veerleerceÊee

6.3.1 Dee³eved jB[ ³eeb®ee veweflekeÀ mJeefnleJeeo

6.3.2 %eevee®es meeOevecetu³e


6.4 meejebMe


6.0 GefÎäs 1) mJeefnleJeeoer veerefleMeeðee®es DeekeÀueve keÀ©ve IesCes.

2) Lee@ceme ne@ype ³eeb®ee ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo Je Þeerceleer Dee³eved jB[ ³eeb®ee veerefleMeeðeer³e (veweflekeÀ) mJeefnleJeeo mecepetve IesCes.

3) yeef×efveÿ mJeefnle Je mJeeLe&l³eeiecetuekeÀ veerleer ³eebleerue HeÀjkeÀ peeCetve IesCes.

4) mJeefnleJeeoer veerleer efJe©× kesÀJeU HejefnleJeeoer veerleer ³eeb®³eeleerue HeÀjkeÀ peeCeCes cnCepes®e mJeeLe&Jeeoer veerleer Je HejeLe&Jeeoer veerleer mecepetve IesCes.

78

6.1 ÒemleeJevee mJeefnleJeeo ner SkeÀ veerefleMeeðeer³e O³es³ee®eer Je cetu³eeb®eer ceerceebmee keÀjCeejer DeJee&®eerve keÀeUeleerue efJe®eejÒeCeeueer Deens. mJeefnleJeeoer veweflekeÀlee eEkeÀJee mJeefnleeLe&Jeeoer veerefleceÊee ns mJeefnleJeeoer veerefleMeeðee®es ogmejs veeJe nes³e. mJeefnleJeeoe®es oesve ÒekeÀej Deensle.

1) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo (Psychological Egoism) 2) veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo (Ethical Egoism) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeoevegmeej ceeCetme ne mJeYeeJele: mJele:®³ee efnleemeeþer Òe³elveMeerue Demelees. lees mJele:®³ee F®íe DeekeÀeb#ee ³eeb®³ee Hetleeameeþer Peìle Demelees. DeLee&le ceeCetme mJeYeeJele: mJeeLeea Demelees. efye´efìMe leÊJe%e Lee@ceme ne@ype (F.me. 1588les 1679) ne ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo ³ee celee®ee Deeûener HegjmkeÀlee& neslee. veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeoevegmeej ceeCetme mJeYeeJele: mJeeLeea Deens keÀer veener ? ns cenÊJee®es veener. lees mJeYeeJele: kesÀJeU mJele:®es®e efnle meeOelener vemesue. Hejbleg l³eeves yegef×efveÿ mJeefnleJeeoer DemeeJes. mJele:®³ee yegef×efve<þ efnleemeeþer l³eeves Òe³elveMeerue DemeeJes. DecesefjkeÀve efJeog<eer Þeerceleer Dee³eved jB[ (F.me. 1905 les 1982) ³ee veweflekeÀ mJeefnleJeeoe®³ee Deeûener HegjmkeÀl³ee& nesl³ee. l³ee DeeûenHetJe&keÀ meebieleele keÀer yeewef×keÀ mJeeLe& ne meodiegCe Deens.

6.2 ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo- Lee@ceme ne@ype (Psychological Egoism) 6.2.1 Lee@ceme ne@ype ³eeb®ee ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo (Psychological Egoism): ³ee efJe®eejÒeCeeueer®ee HegjmkeÀej Lee@ceme ne@ype (F.me. 1588-1679) ³eebveer kesÀuee. Lee@ceme ne@ype®ee pevce Fbiueb[ceO³es cee@ucesmeyejer ³esLes Peeuee. l³eeves Dee@keÌmeHeÀ[& efJeÐeeHeerþele mkeÀesue@efmìkeÀJeeoe®ee DeeefCe De@efjmìe@ìue®³ee leÊJe%eevee®ee DeY³eeme kesÀuee. l³ee®eer ke@ÀJnsbef[Me kegÀìgbyee®ee SkeÀ Keepeieer efMe#ekeÀ cnCetve efveJe[ Peeueer. l³eeves meeefnl³ee®³ee Jee®eveemeeþer KetHe JesU Ke®e& kesÀuee. lemes®e leÊJe%eeve, jepekeÀer³e leÊJe%eeve, ieefCele Je efJe%eeve ³eeb®es DeO³e³eve keÀ©ve lees efve<Ceele Peeuee. ÒeJeemeele Je ³egjesHeceO³es l³ee®ee DeveskeÀ leÊJe%eeveer Je Jew%eeefvekeÀ ³eeb®³eeMeer mebyebOe Deeuee. efJeMes<ele: ie@efueefueDees, ÖeÀebmeerme yeskeÀve, kesÀHuej, oskeÀele&, ie@meW[er, cesjmesves ³ee Jew%eeefvekeÀeb®eer Je leÊJeJesl³eeb®eer DeesUKener Peeueer. Heg{s l³ee®eer Òeefleef¬eÀ³ee mkeÀesue@efmìkeÀJeeoeefJe©× yeveueer. leÊJe%eeveeleerue pegveer celes megOeejkeÀeÒeceeCes efveHeìtve keÀe{ueer Je leÊJe%eevee®ee J³eeJeneefjkeÀ Je Jew%eeefvekeÀ GHe³egkeÌlelesJej l³eeves Yej efouee. l³eeves DeveskeÀ ûebLener efueefnues. l³eeHewkeÀer `ueseqJnSLeve' ne ûebLe l³ee®ee Òeefme× Deens. lees SkeÀ jepekeÀer³e efJe®eejJeble cnCetve pemee DeesUKeuee peelees, lemee®e SkeÀ efye´ìerMe DevegYeJeJeeoer leÊJeJesÊee cnCetvener DeesUKeuee peelees.

79 6.2.2 veerefleMeeðe Je ceeveJeer mJeYeeJe: Lee@ceme ne@ypeJej HeoeLe&efJe%eeve, ieefCeleMeeðe ¿ee Meeðeeb®ee HeefjCeece Peeu³eecegUs l³ee®ee ceevemeMeeðeer³e ¢äerkeÀesve YeeweflekeÀ mJe©Hee®ee Peeuee Deens. l³ee®³ee celes mebJesovee, keÀuHevee, YeeJevee Je ceveesefJekeÀej ¿ee meJe& ceeveefmekeÀ DeJemLee Demetve l³ee Mejerje®³ee Debleie&le Demeuesu³ee ieleer®es DeefJe<keÀej Deensle. Lee@ceme neype®³ee keÀe³ee&Jej oesve ieesäeR®ee ÒeYeeJe He[uesuee Deens. Heefnuee ÒeYeeJe meeceeefpekeÀ Je jepekeÀer³e Heeée&Yetceer®ee Deens. l³ee®eer Òeefleef¬eÀ³ee Oeeefce&keÀ DeefOekeÀejeefJe©× efJeMes<ele: mkeÀesue@efmìkeÀJeeoeefJe©× yeveueer. ogmeje ÒeYeeJe efJe%eevee®ee He[uee. YeewefceeflekeÀ ³ee Jew%eeefvekeÀ He×leer®es l³eeuee keÀewlegkeÀner Jeeìues. ner YeewefceeflekeÀ He×leer efveef½ele DeeefCe meeJe&ef$ekeÀ %eeve DeeHeCeeme osC³eeme me#ece Deens. ³ee oesvner ieesäeR®ee ÒeYeeJe He[tve ne@ype®³ee veweflekeÀ Je jepekeÀer³e efJe®eejebJej l³ee®ee HeefjCeece Peeuesuee Deens. l³eeves ceevemeMeem$eer³e mJeefnleJeeo (Psychological egoism) ³ee efJe®eejmejCeer®ee HegjmkeÀej DeJee&®eerve keÀeUele kesÀuee. ne@ype®³ee celes ceeCetme ne mJeYeeJele: mJele:®³ee efnleemeeþer Òe³elveMeerue Demelees. lees mJele:®³ee F®íe-DeekeÀeb#ee ³eeb®³ee Hetleeameeþer Peìle Demelees. DeLee&le ceeCetme mJeYeeJele: mJeeLeea Demelees. ne@ype®³ee ³ee efJe®eejmejCeeruee `ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo' Demes cnCeleele. l³eeves ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeoe®es peesjoej meceLe&ve kesÀues. ne@ypeves ceeveJeer mJeYeeJee®es (Human Nature) JeCe&ve `ueseqJnS³eve' ³ee ûebLeele kesÀues. l³eeves ceveg<³e ne mJeYeeJele:®e mJeeLeea, ogä, ¬egÀj Demee ef®e$eerle kesÀuee Deens. ceeveJeer mJeYeeJeeyeÎue ne@ype cnCelees keÀer ceveg<³e DeeHeueer meJe& ÒekeÀej®eer keÀe³ex mJeeLe&eves Òesefjle nesTve®e keÀjlees. veerleerceÊes®ee pevce ne mJeeLeea Je=Êeerletve Peeuesuee Deens. ceveg<³e keÀle&J³ee®es Heeueve keÀe keÀjlees lej l³ee keÀle&J³eHeeueveeves keÀesCel³ee vee keÀesCel³ee mJe©Heele yeef#eme efceUles. DeeHeCe DeeEnmes®es Heeueve keÀe keÀjlees? ne@ype cnCelees keÀer ceer ueeskeÀebvee ceejues lej Flej ueeskeÀ ceuee ceejleerue. HeefjCeeceer ceuee ceePes megKe efceUCeej veener. DeeHeCe o³ee keÀe keÀjlees ? eEkeÀJee ogmeN³eeuee og:Ke Peeu³eeme DeeHeu³eeuee o³ee keÀe ³esles ? ne@ype cnCelees keÀer DeeHeu³eeueener keÀoeef®ele leMeer og:Keer DeJemLee ÒeeHle nesF&ue DeMeer Yeerleer efvecee&Ce nesles. cnCepes®e mJele:®es YeeJeer og:Ke ceveele ³esles cnCetve DeeHeCe ogmeN³eeJej o³ee keÀjlees. SketÀCe®e ne@ype®³ee celeevegmeej ceveg<³e mJeeYeeefJekeÀle³ee mJele:Hegjlee efJe®eej keÀjCeeje cnCepes®e mJeeLeea Demelees. mJele:®³ee efnlee®es Jee megjJee®es meeOeve cnCetve lees Flejeb®ee efJe®eej keÀjerle Demelees. ogmeN³eeyeÎue JeeìCeejs og:Ke Jee o³ee keÀe ³esles lej mJele:Jej lemee Òemebie ³esF&ue ³ee Yeerleerletve GlHeVe nesles. 6.2.3 Deelcej#eCe Je Deelceefnle: ne@ype®³ee celes ceevemee®³ee efþkeÀeCeer pevcele:®e Deelcej#eCe keÀjC³ee®eer ÒeJe=Êeer Demeles. ceeveJeer Deelcej#eCee®ee efve³ece ne l³ee®³ee veweflekeÀ Je jepekeÀer³e peerJevee®es leÊJe Deens. meJe& jepekeÀer³e mebmLeeb®ee Giece l³eeves Deelcej#eCe keÀjC³eeletve Peeuee Deens. mJele: peieCes, mJele:®es j#eCe keÀjCes, megKeeves peerJeve peieCes ner ceeveJee®eer pewefJekeÀ ÒeJe=Êeer Deens. cnCetve ceeCetme DeeHeu³ee Mejerje®es Hees<eCe Je j#eCe keÀjC³eemeeþer pes keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens les ³eesi³e þjles. ne@ype®³ee celes Deelcej#eCeemeeþer Je mJeefnleemeeþer J³ekeÌleerves keÀesCee®esner menkeÀe³e& I³eeJes, keÀesCee®eener GHe³eesie keÀjeJee ³ee vewmeefie&keÀ mJeYeeJeeuee Oe©ve Deelcej#eCe Je mJeefnle ns meJe&Þesÿ cetu³es Deensle. ne@ype®³ee efJe®eejele mJele:®³ee megj#es®ee, efnlee®ee efJe®eej

80 ÒecegKe Demetve l³ee®es ceeveJeer mJeYeeJee®es Je ÒeJe=Êeer®es efvejer#eCe ns Del³eble De®etkeÀ Je YesokeÀ Deens. lemes®e les JeemleJeJeeoer Je HejKe[HeCes ceeb[Ceejs efJe®eej Deensle. Lee@ceme ne@ype ne SkeÀ jepekeÀer³e efJe®eejJeble cnCetvener Òeefme× Deens. ceeveJe Meebleer, megKee-meceeOeeves keÀmee jent MekesÀue, veeiejer mebIe<ee&lcekeÀ HeefjefmLeleerle lees IeelekeÀ DeeefCe Yeerleer ³eeHeemetve keÀmee cegkeÌle nesF&ue, DeMeer meeceeefpekeÀ Je jepekeÀer³e J³eJemLee efvecee&Ce keÀjCes ns l³ee®es ÒecegKe O³es³e nesles. ceeCemee®es peerJeve J³eJeefmLele keÀmes nesCeej ? Òel³eskeÀpeCe mJeeLe& ÒeJe=Êeerves ke=Àleer keÀ© ueeieuee lej mebIe<ee&lcekeÀ HeefjefmLeleer efvecee&Ce nesF&ue. DeMee mebIe<ee&lcekeÀ HeefjefmLeleer®ee veeMe keÀjC³eemeeþer®e meceepe DeeefCe jep³e efvecee&Ce Peeues Deens. SketÀCe®e meceepee®eer efveefce&leermeg×e mJeeLe& Je=Êeerletve Peeueer Deens. Deelceefnle, Deelcemebj#eCe Je DeelceHees<eCe ³ee leerve nsletbceUs meceepee®eer efveefce&leer Peeueer Deens. l³eecegUs ceeCemes SkeÀ$e ³esleele. ne@ypeves ns Heg{erue GoenjCeeves mHeä kesÀuesues Deens. DeeHeCe je$eer®³eeJesUer Ieje®es ojJeepes Je efKe[keÌ³ee yebo keÀ©ve l³eebvee keÀ[er Je keÀuetHe ueeJelees. l³ee®es keÀejCe DeeHeCe PeesHeer iesu³eeJej DeeHeu³ee Iejeleerue Jemlet ueeskeÀ megjef#ele jent osCeej veenerle ³ee®eer Kee$eer Jeeìle vemeu³eecegUs DeeHeCe Ieje®es ojJeepes, efKe[keÌ³ee yebo keÀ©ve l³eebvee kegÀueHes ueeJelees Je l³ee®³ee efkeÀuu³ee mJele:peJeU þsJelees. Òel³eskeÀ J³ekeÌleer mJele:®³ee efnlee®ee Je megjef#eleles®ee efJe®eej keÀjles. ceveg<³e ne ceeveefmekeÀ ¢äîee mJeefnleJeeoer Deens ns l³ee®es efvejer#eCe ceeefce&keÀ Deens. 6.2.4 meeceeefpekeÀ keÀjej (Social Contract): ne@ype®³ee celes DeeHeues nkeÌkeÀ DeyeeefOele jenC³eemeeþer oesve Deìer DeeJeM³ekeÀ Deensle. Heefnueer Deì cnCepes Òel³eskeÀeves ogmeN³ee®es nkeÌkeÀ ceev³e keÀjC³ee®ee keÀjej kesÀuee Heeefnpes. lej ogmejer Deì cnCepes ne keÀjej megjef#ele jenC³eemeeþer meeceL³e&Meeueer SkeÀelcemeÊee efvecee&Ce kesÀueer Heeefnpes. l³eemeeþer keÀe³eos keÀ©ve l³ee®es Heeueve keÀjeJes. ne@ype®³ee celeevegmeej veerleerceÊes®eer efveefce&leer keÀjCeeje meeceeefpekeÀ keÀjej (Social contract) kesÀuee Heeefnpes. lees keÀjej cees[lee keÀecee ve³es. meceepeele jeneJe³ee®es cnCepes meeceeefpekeÀ peerJeveele ceeCemeeves HeeUJe³ee®es ³eesi³e De³eesi³e, ®eebieues JeeF&ì, Fä-Deefveä ³eeefJe<e³eer®es meJe& DeeoMe& meJe&meÊeeefOeMe Meemeveeves®e þjJeeJe³ee®es Demeleele. Meemevee®³ee meeJe&YeewcelJeeHeg{s J³ekeÌleeruee mJele:®es mJeeleb$³e, JesieUs Demes DeefOekeÀej, nkeÌkeÀ Je veerleer ner mebYeJele veener. Dev³ee³e ke=ÀleIvelee, meceevelee ³eebvee keÀe³eosMeerj yeveefJelee ³esle veener. ³eg× peerJevee®es j#eCe keÀjerue Je Meeblelee peerJevee®ee veeMe keÀjerue Demes keÀOeerner Ie[t MekeÀCeej veener. meceepe Je ceeveJelee ³eebvee efìkeÀJetve OejC³eele ®eebieues Je JeeF&ì þjefJeCeejs Meeðe cnCepes veweflekeÀ leÊJe%eeve nes³e. Lee@ceme ne@ype cnCelees keÀer, ceeCemee®³ee Òel³eskeÀ ke=Àleer®ee nslet ne mJeefnle (Deelceefnle), Deelcej#eCe Je DeelceHees<eCe Demeu³eecegUs ogmeN³ee keÀMee®eerner F®íe ceeCemeeuee nesle veener ns ³eesi³e®e Deens. ³esLes yegef×Hes#ee efvemeie&®e ceeCemeeuee O³es³eemebyebOeer ³eesi³e ceeie&oMe&ve keÀ© MekeÀlees. yeg×er ner ceeCemeeuee DeeHeues O³es³e meeO³e keÀjC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ l³ee meeOeveeb®ee efJe®eej keÀjeJe³eeuee ueeJeles. ³ee O³es³e meeO³ee®³ee yeg×erletve leew veweflekeÀ efve³eceeb®es Heeueve keÀjlees. pej ³ee veweflekeÀ efve³eceeb®es Heeueve keÀesCeer keÀjerle vemesue lej jep³eeves

81 eEkeÀJee meeJe&Yeewce meÊee Demeuesu³ee Meemeveeves les efve³ece HeeUC³eeme J³ekeÌleeruee Yeeie Hee[ues Heeefnpes. Lees[keÌ³eele ceveg<³e ne meceepeMeerue ÒeeCeer Deens ner De@efjmìe@ìue®eer keÀuHevee ne@ypeves ®egkeÀer®eer þjJetve ceveg<³e ne mJeYeeJele: meceepeesvcegKe vemetve lees SkeÀekeÀer, mJeeLeea, ogä Demetve, kegÀCee®ee kegÀCeeJej YejJemee Jee efJeéeeme vemeu³eecegUs Òel³eskeÀ J³ekeÌleer Deelcej#eCeemeeþer, YeerleerHeesìer Je Meebleles®ee ceeie& keÀe{C³eemeeþer lees yegef×ves efve³eceye× meceepee®eer ceeieCeer keÀjlees. meceepeele jeneC³eemeeþer keÀjej keÀjlees. l³ee®ee ne meeceeefpekeÀ keÀjej Yeerleer Je mJeeLee&Jej DeeOeejuesuee Deens. DeLee&le ne keÀjej megjef#ele jenC³eemeeþer meeceL³e&Meeueer SkeÀelcemeÊee DeeJeM³ekeÀ Deens. l³eemeeþer meeJe&Yeewce Meemevee®eer DeeJeM³ekeÀlee ne@ype ceev³e keÀjlees. l³eebveer ueeskeÀkeÀu³eeCe keÀjeJes. Hejbleg l³eeuee F&éejeefMeJee³e keÀesCeerner peeye efJe®ee© MekeÀle veener. ne@ypeves jep³eeuee Je efle®³ee meeJe&Yeewce meÊesuee cenÊJe osTve l³ee®eer l³eeceeie®eer YetefcekeÀe ner J³eeqkeÌle®³ee efnlee®eer nesleer. ne@ype®³ee efJe®eejele ceeCemee®es mJeefnle ns l³ee®³ee meeceeefpekeÀ efnleele iegbleues Deens Demes l³ee®³ee efJe®eejmejCeerntve efometve ³esles. lemes®e veerleerceÊes®es cetU meeceeefpekeÀ YeeJevesle ve MeesOelee yeg×erle MeesOeC³ee®es Þes³e ne@ype®³ee efJe®eejele efometve ³esles. 6.2.5 cetu³eceeHeve: ne@ype®³ee cevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeoele ceeveJeer mJeYeeJee®es ef®e$eCe ns DeeflejskeÀer mJe©Hee®es Deens. ne@ype ceeveJeer mJeYeeJee®eer SkeÀ®e yeepet meebielees. ceveg<³e pej mJeeLeea, ogä, Je ¬etÀj Deens lej l³eeb®³eele meeceeefpekeÀ keÀjej keÀjC³ee®eer YeeJevee keÀMeer efvecee&Ce Peeueer ? pej menkeÀe³e&, Òesce ¿ee YeeJevee efvecee&Ce nesle vemeleerue lej ceveg<³e DeefOekeÀ ogä nesF&ue. menkeÀe³e& Je Òesce YeeJevee Demeu³eeefMeJee³e meeceeefpekeÀ keÀjej Ie[tve ³esle veener. pee@ve uee@keÀves ne@ype®³ee ceeveJeer mJeYeeJej ìerkeÀe keÀ©ve leer Jes[îee®³ee ceWotletve efveOeeuesueer keÀuHevee Deens. ©mees®³ee celes ne@ypeves kesÀuesues ceeveJeer mJeYeeJee®es ef®e$eCe ns Demel³e Demetve les ceeveJeer mJeYeeJee®³ee efJe©× Deens. ne@ype®eer meeJe&YeewcelJee®eer keÀuHevee ner J³ekeÌleer®es mJeeleb$³e veä keÀjCeejer Deens. meeJe&Yeewce ner efvejbkegÀMe meÊee Demetve Òepesuee l³eeme efJejesOe keÀjC³ee®ee DeefOekeÀej veener. l³eecegUs meJe& J³ekeÌleeR®eer efmLeleer ner iegueeceemeejKeer nesles. J³ekeÌleer veerleerceÊes®es Je keÀe³eÐeeb®es Heeueve ob[MekeÌleer®³ee YeerleercegUs keÀjerle vemetve l³eebvee GHe³eesieer Je DeeJeM³ekeÀ DeMee keÀe³eÐee®es Heeueve J³ekeÌleer keÀjleele. ne ne@ype®ee efJe®eej ceev³e kesÀu³eeme keÀe³eos ns ceveg<³ee®³ee F®ísJej DeeOeeefjle Deens Demes cnCeeJes ueeieles. ne@ype®³ee efJe®eejeJej DeveskeÀebveer ìerkeÀe kesÀueer Demeueer lejer lees SkeÀ ¬eÀebleerkeÀejer jepekeÀer³e efJe®eejeb®ee pemee pevekeÀ neslee lemee®e lees SkeÀ megOeejCeeoer DevegYeJeJeeoer efJe®eejJeble neslee. l³eeves YeewefceeflekeÀ He×leer®ee Je Jew%eeefvekeÀ He×leer®³ee DeeOeejs DeeHeues veerefleMeeðeer³e Je jepekeÀer³e efJe®eej ceeb[ues. l³eeves ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeoeleer ceeb[Ceer keÀ©ve SkeÀ ceesuee®es ³eesieoeve efouesues Deens. lees YeeweflekeÀJeeoer (pe[Jeeoer),

82 DevegYeJemeÊeeJeeoer, ceevemeMeem$eer³e mJeefnleJeeoer Je efJeMues<ekeÀ leÊJe%eevee®eer ceeb[Ceer keÀjCeeje DeJee&®eerve leÊJeeE®elekeÀ neslee. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene :- 1) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo cnCepes keÀe³e ?

2) Lee@ceme ne@ype®ee ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo cnCepes keÀe³e ?

3) Lee@ceme ne@ype ceeveJeer mJeYeeJee®es ef®e$eCe keÀmes keÀjlees ? ns ef®e$eCe ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeoe®es meceLe&ve keÀmes keÀjles ?

4) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo Je veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo ³eeceOeerue HeÀjkeÀ keÀesCelee ?

6.3 veerefleMeem$eer³e mJeefnleJeeo (Ethical Egoism)

Dee³eve jB[ (F.me. 1905 les 1982) ³eeb®ee pevce meesefJe³eìd jefMe³eele uesefveveûee[ ³esLes 2HeÀsye´gJeejer 1905 jespeer Peeuee. 1917 meeueer meesefJe³eì jefMe³eele meec³eJeeoer ¬eÀebleer Peeueer. ³ee jepeJeìerle efJe®eejmJeeleb$³e Je Yee<eCe mJeeleb$³e ³eeb®³eeJej yeboer Deeueer. 1926 meeueer jB[ ³eebveer jefMe³ee mees[uee Je l³ee DecesefjkesÀle Deeu³ee. 1931 meeueer l³eebveer DecesefjkesÀ®es veeieefjkeÀlJe mJeerkeÀejues lesJneHeemetve l³eebveer mebIeìerle Oece& Je ngketÀceMeener Jee SkeÀeefOekeÀejMeener ³eebvee efJejesOe meg© kesÀuee. leÊJe%eevee®³ee ¢äerves l³ee JeemleJeJeeoer nesl³ee. lemes®e l³ee efveOeceea yeg×erJeeoer nesl³ee. l³eeb®³eeJej De@efjmìe@ìue ³ee ûeerkeÀ leÊJe%ee®ee ÒeYeeJe Dee{Utve ³eslees. Je l³eebveer ne ÒeYeeJe ceev³ener kesÀuesuee Deens. 6.3.1 Dee³eve jB[ ³eeb®ee veweflekeÀ mJeefnleJeeo (Ethical Egoism):- Dee³eved jB[ ³eeb®³ee eE®eleveeJej pemee Dee@efjmìe@ìue®ee ÒeYeeJe Deens. lemee®e l³eeb®³ee veweflekeÀ eE®eleveeJej `DecesefjkesÀle mJeeleb$³ee®ee peenerjveecee' ³ee®ee ner ÒeYeeJe Deens. ³ee peenerjveec³eevegmeej DeLee&le mJeeleb$³ee®³ee cemegÐeevegmeej Òel³eskeÀeuee mJele:®es peerJeve peieC³ee®ee cetueYetle DeefOekeÀej Deens. lemes®e Òel³eskeÀeuee mJele:®³ee mJeeleb$³ee®eener nkeÌkeÀ Deens. Òel³eskeÀeves mJele:®³ee megKeemeeþer Peìues Heeefnpes. jB[ cnCeleele. ³ee cemegÐeele ogmeN³ee®eer mesJee keÀjeJeer ne MeyoÒe³eesie veener. Dee³eved jB[ ner leÊJeJesÊeer yeg×erJeeoer, JeemleJeJeeoer Je efvejeréejJeeoer nesleer. leer DeeHeu³ee veweflekeÀ eE®eleveele efle®³ee yegef×Jeeoe®eer keÀener meg$es mHeäHeCes ceeb[les. l³eeleerue Heefnues leÊJe Demes Deens keÀer ceuee pemee peieC³ee®ee DeefOekeÀej Deens, lemee®e lees Flejebveener Deens. ogmejs leÊJe Demes meebieles keÀer Òel³eskeÀeves efJe®eej keÀjleebvee meboYe& ue#eele þsJeuee Heeefnpes. eflemeN³ee leÊJeevegmeej yegef×efveÿ jenCes cnCepes uenjervegmeej peieCes veJns. yeg×er

83 meJee¥®³ee nkeÌkeÀeb®ee efJe®eej ceev³e keÀjles. yegef×Jeeoer DemeCes cnCepes DeeHeCe cevee®³ee Jee yeg×er®³ee meene³³eeves peielees ns ceev³e keÀjCes nes³e. DeveskeÀoe Demes cnìues peeles keÀer ceveg<³e DeeHeues O³es³e Jee meeO³e yeg×erves efveOee&efjle keÀ© MekeÀle veener. yeg×er HeÀkeÌle meeOeves efveOee&efjle keÀjC³eeme ceole keÀjles. Þeerceleer jB[ ¿ee ³ee celee®³ee efJe©× nesl³ee. l³eeb®³ee celes ceeCemeeves yeg×er®³ee meene³³eeves DeeHeu³ee peerJevee®eer GefÎäîes efveef½ele keÀ©ve l³ee®eer efveJe[ kesÀueer Heeefnpes. ³ee meboYee&le yeg×er®ee GHe³eesie ve kesÀu³eeme efJeveeMe DeìU Deens.

peieC³ee®³ee leerve He×leer (Òee©Hes) ÒeeCeercee$eebceO³es Jee mepeerJeebceO³es efometve ³esleele.

1) JevemHeleer cee@[sue /Òee©He

2) ÒeeCeerHe#eer cee@[sue /Òee©He

3) ceeveJeer cee@[sue /Òee©He 1) JevemHeleer cee@[sue - JevemHeleervee Je Je=#eJeuueeRvee DeeHeueer peeiee mees[tve peerJeveeuee

Hees<ekeÀ êJ³es MeesOeeJeer ueeiele veener. p³ee peceerveerle JevemHeleer Jee{leele. l³ee peceerveerletve®e l³ee DeeHeueer peerJeveHees<ekeÀêJ³es efceUefJeleele. l³eemeeþer l³eebvee DeeHeues mLeeve mees[tve Flej$e peeJes ueeiele veener.

2) ÒeeCeerHe#eer cee@[sue - He#eer Je ÒeeCeer ³eebvee DeeHeues DeVe Je HeeCeer MeesOeeJes ueeieles. eEmen

ne pebieuee®ee jepee mecepeuee peelees. l³eeueener DeeHeues KeeÐe MeesOeeJes ueeieles. l³eemeeþer pebieueele efHeÀjeJes ueeieles.

3) ceeveJeer cee@[sue - ceeveJeeuee DeeHeues KeeÐe MeesOeeJes lej ueeieles®e Hejbleg l³eemeeþer

GlHeeokeÀ Þecener keÀjeJes ueeieleele. l³eemeeþer l³eeuee keÀcee¥®eer Jee ke=ÀleeR®eer efveJe[ keÀjeJeer ueeieles. SJe{s®e veJns lej l³eemeeþer l³eeuee efJe®eej keÀjeJee ueeielees. %eevener efceUJeeJes ueeieles. peieC³eemeeþer l³eeuee efJe®eej keÀjCes Je %eeve efceUefJeCes Del³eeJeM³ekeÀ Demeles. cnCetve®e `mJeeLe& ne meodiegCe' Deens. ³ee meboYee&le jB[ cnCeleele -

mJeeLeeaHeCee cnCepes mJele: yegef×efve<þ mJeefnleeb®ee mJele: HeeþHegjeJee keÀjCes, lemes®e mJele:®³ee yeg×erves efveCe&³e IesJetve mJele:®³ee GlHeeokeÀ ÞeceeJej peieCes nes³e. ogmeN³eeJej keÀenerner ve ueeolee mJele:®³ee efnleemeeþer mJele: keÀä keÀjCes nes³e. ceeCemes mJeYeeJeeves HejmHejeb®es Me$et veenerle. lemes®e mJele:®³ee yegef×efveÿ mJeeLee&®ee efJe®eej keÀjCes, ³eele keÀenerner JeeF&ì veener. Gueì lemes keÀjCes ®eebieues Deens. mJeefnleJeeoer ceeCetme ne DeelceÒel³e³eJeeve, mJeeJeuebyeer Je DeelceieewjJeJeeve Demelees. lemee®e lees Òe³elveJeeoer Je GlHeeokeÀ ÞecepeerJeer Demelees. lees mJele: l³eeie keÀjerle veener Je Flejebveener l³eeie keÀjC³eeme ÒeJe=Êe keÀjerle veener. mJeefnleeefJejesOeer YetefcekeÀe IesCes cnCepes DeelceÒeefle<þsuee Jee DeelceieewjJeeuee OekeÌkeÀe osCes nes³e. DeMee DeLee&ves `mJeefnle meeOeCes' ne ceesþe

meodiegCe Deens.

84 Dee³eve jB[ves kesÀJeU HejefnleJeeoer veerleeruee keÀ[e[tve efJejesOe kesÀuee. HejefnleJeeoevegmeej ogmeN³ee®³ee efnleemeeþer Jee Yeu³eemeeþer mJele:®³ee efnlee®ee l³eeie keÀjCes ner Kejer veweflekeÀlee nes³e. jB[®³ee celes HejefnleJeeo MekeÌ³e Demeuee lejer ³eesi³e cee$e veener. l³eeb®³ee celeevegmeej HejefnleJeeo ne ceeCemeebvee `³e%eer³e HeMet' cnCetve®e JeeieJelees. Òel³eskeÀ ÒekeÀej®ee ngketÀceMene ne HejefnleJeeoe®ee HegjmkeÀlee& Demelees. HejefnleJeeoe®eer Yee<ee JeeHe©ve lees Flejeb®³ee nkeÌkeÀeb®eer cegmkeÀìoeyeer keÀjlees. lees Flejeb®es efJe®eej Je DeefYeJ³ekeÌleer mJeeleb$³e efnjeJetve Ieslees. jB[®³ee mJeefnleJeeoer veweflekeÀles®eer Jejerue leÊJes meJe& ceeveJepeeleeruee ueeiet nesleele. keÀejCe l³ee®³ee celes ner leÊJes yegef×efveÿ (Rational) Deensle. 6.3.2 %eeveeb®es meeOevecetu³e:- jB[ ³eeb®³ee celes %eeveeuee meg×e mJeiele cetu³e (meeO³e cetu³e) veener. l³eeuee meeOevecetu³e Deens. %eeveeuee Je Jew%eeefvekeÀ %eeveeuee cetu³e Deens keÀejCe les peerJevee®es j#eCe keÀjles. l³eecegUs peerJeve mece=× Je J³eeHekeÀ yeveles. pes %eeve ns keÀe³e& keÀjerle veener, DeMee %eeveeuee keÀenerner DeLe& vemelees. ogmeN³eeuee ceole keÀjCes ns meeceev³ele: ®eebieues keÀce& cnCetve ceev³eleeÒeeHle Deens. jB[ cnCeleele ogmeN³eeuee ceole keÀjCes ³eele ®egkeÀer®es Jee JeeJeies veener. Hejbleg ogmeN³eeuee ceole keÀjCes, ns ceeveJee®es veweflekeÀ keÀle&J³e veener. les ceole keÀjCeeN³ee®³ee efveJe[erJej DeJeuebyetve Demeles. SKeeoe ceeCetme meceepemegOeejCes®es keÀe³e& keÀjlees. ns l³ee®³eemeeþer veweflekeÀ¢äîee yebOevekeÀejkeÀ vemeles. lemes keÀejCes ner l³eeb®eer DeeJe[ Je efveJe[ Demeles. SKeeoer J³ekeÌleer efJe®eejHetJe&keÀ þjJetve Flejeb®³ee GHe³eesieer He[les. meceepe megOeejCes®es keÀece keÀjles. ner l³ee®eer efveJe[ Demeles Je DemeeJeer. ne l³ee®ee l³eeves mJeleb$eHeCes Je yegef×efveÿHeCes Iesleuesuee efveCe&³e nJee. 6.3.3 cetu³eceeHeve : Þeerceleer Dee³eved jB[ ³eeb®³ee mJeefnleJeeoer veweflekeÀlesle J³ekeÌleer®³ee yegef×efveÿ efveCe&³eeuee Je efveJe[ mJeeleb$³eeuee ÒeOeeve cetu³e ceeveuesues Deens. mJeeleb$³e, J³ekeÌleer®eer Òeefleÿe, mJeeJeuebyeve, DeelceÞe×e, ÞeceÒeefleÿe, Òe³elveJeeo ner cenÊJee®eer cetu³es jB[ ³eeb®³ee veweflekeÀ mJeefnleJeeoele ceev³e kesÀuesueer Deensle. meJe&meeOeejCele: DeeflejskeÀer J³ekeÌleerJeeo Je DeeflejskeÀer meceepeJeeo IeelekeÀ nesle. ceeCetme ne meceepeMeerue ÒeeCeer Demeu³eecegUs l³eeuee Flejeb®³ee DeefmlelJee®eer Je meeceeefpekeÀ mecem³eeb®eer oKeue ner I³eeJeer®e ueeieles. cnCetve ceeCemeeves meceepeele JeeJejleevee Jee Jeeieleebvee mJeefnleJeeo Je meceepeJeeo, mJeefnle Jee mJele:®es efnle Je Flejeb®es Yeues ³eeb®³eeleerue ceO³e meeOeuee Heeefnpes. SkesÀ efþkeÀeCeer jB[ meceHe&keÀ Je Gef®ele efJeOeeve keÀjleevee efueefnleele. ceer yeg×er®eer (yegef×Jeeoe®eer) meceLe&keÀ Deens. ceer J³eeqkeÌleJeeoe®eer Jee Yeeb[JeueMeener®eer meceLe&keÀ Je j#ekeÀ veener. SketÀCe®e Dee³eve jB[ ¿ee SkeÀe efJeefMeä ceeveJeleeJeeoe®³ee HegjmkeÀl³ee& nesl³ee. l³eeb®³ee celes ceeveJeer #eceleebJej efJeéeeme cnCepes ceeveJeleeJeeo nes³e. l³eeb®ee ceeveJeer keÀle&=lJeeJej efJeéeeme neslee. ceeCemeeves mJele:®³ee Hee³eeJej GYes jeefnues Heeefnpes. ceeCetme ne yegef×ceeve ÒeeCeer Demeu³eecegUs l³eeves mJele: efJe®eej keÀ©ve cetu³eeb®eer efveJe[ keÀsueer Heeefnpes, Je l³ee®ee

85 HeeþHegjeJee kesÀuee Heeefnpes. Demes kesÀu³eeves lees l³ee®³ee efve³eleer®ee, YeefJe<³ee®ee efMeuHekeÀej yevelees. cetu³eeb®eer efveJe[ keÀjleebvee l³eeves ÒeeceeefCekeÀHeCes, efveYe&³eHeCes Je cegkeÌleHeCes leer efveJe[ueer Heeefnpes. jB[ ³eebveer kesÀJeU HejefnleJeeoeuee efJejesOe kesÀuee. keÀejCe HejefnleJeeoer veerefleceÊee ceeCemeeuee HejesHepeerJeer yeveefJeles. ogmeN³ee®³ee ÞeceeJej peieCeejs ueeskeÀ DeeUMeer yeveleele. keÀener Flejeb®es Mees<eCener keÀjleele. ngketÀceMeener, ob[tkesÀMeener (He@Àefmemìme) Je meec³eJeeoer ³ee jepeJeìer meg×e HejefnleJeeoe®ee HegjmkeÀej keÀjleele. HeefjCeecele: ceeCemes JeeHejueer peeleele. l³eebvee ³e%eer³eHeMetb®eer JeeieCetkeÀ efceUles. mebkeÀìkeÀeUer Jee DeeHelkeÀeueerve HeefjefmLeleer®³ee meboYee&le efJe®eej ceeb[leebvee l³ee SkeÀ ceeefce&keÀ GoenjCe osleele. SKeeÐee®eer efÒe³eHelveer mebkeÀìele Demesue lej keÀe³e keÀjeJes ? Heleerves Helveer®ee peerJe Jee®eefJeC³eemeeþer DeeìeskeÀeì Òe³elve keÀjeJesle DeeHeuee Hewmee Je JesU Ke®e& keÀjeJee. ne yegef×efve<þ Je veweflekeÀ efveCe&³e Deens. Heleer®es HelveerJej Demmeue Jee Kejs Òesce Demesue lej efleuee Jee®eefJeC³eemeeþer kesÀuesues keÀe³e& ns l³eeie veJns. les mJele:®³ee yegef×efveÿ megKeeuee GHe³eesieer Jee Hees<ekeÀ®e Demeles. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene : 1) veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo cnCepes keÀe³e?

2) jB[®³ee celes HejefnleJeeo cnCepes keÀe³e ? l³eeb®ee HejefnleJeeoeuee keÀe efJejesOe Deens ?

3) mJeeLe&Heje³eCelee ne meoiegCe Deens. (Virtue of Selfishness) Demes jB[ keÀe cnCeleele ?

4) ceeCetme Flej ceeCemeebvee ceole keÀ© MekeÀlees keÀe ? jB[ ceeCemee®³ee DeMee JeeieC³ee®es meceLe&ve keÀmes keÀjleele?

6.4 meejebMe mJeefnleJeeoer veweflekeÀles®es oesve ÒekeÀej Deensle. ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo Je veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo. ceeCetme mJeYeeJele:®e mJele:®³ee efnleemeeþer Peìle Demelees. eEkeÀyentvee lees mJeeYeeefJekeÀle³ee mJeeLeea Demelees. ¿ee efJe®eeje®ee HegjmkeÀej Lee@ceme ne@ype ¿ee efye´ìerMe leÊJeeE®elekeÀeves kesÀuee. l³eeves ueseqJnSLeve ³ee ûebLeele ceeveJeer mJeYeeJee®es JeCe&ve keÀ©ve ceveg<³e DeeHeueer meJe& ÒekeÀej®eer keÀe³ex mJeeLee&ves Òesefjle nesTve keÀjlees. Deelcej#eCe, Deelceefnle Je DeelceHees<eCe ³ee leerve nsletcegUs meceepee®eer efveefce&leer Peeueer. l³eecegUs ceeCemes SkeÀ$e ³esleele. ne@ype veerleerceÊes®eer efveefce&leer keÀjCeeje meeceeefpekeÀ keÀjej kesÀuee Heeefnpes Demes cnCelees. lees keÀjej cees[lee keÀecee ve³es. yeg×er ceeCemeeuee O³es³e meeO³e keÀjC³eemeeþer DeeJeM³ekeÀ l³ee meeOeveeb®ee efJe®eej keÀjeJe³eeuee ueeJeles. lees veweflekeÀ efve³eceeb®es Heeueve keÀjlees. ³ee efve³eceeb®es Heeueve keÀjC³eemeeþer meeJe&Yeewce meÊee Demeuesu³ee Meemeveeves eEkeÀJee jep³eeves Òe³elve keÀjeJesle Je J³ekeÌleeruee veerleerceÊes®es Je keÀe³eÐee®es efve³ece HeeUC³eeme Yeeie Hee[eJes. Lee@ceme ne@ype®³ee

86 efJe®eejeJej DeveskeÀebveer ìerkeÀe kesÀueer Demeueer lejer lees SkeÀ ¬eÀebleerkeÀejkeÀ jepekeÀer³e efJe®eejJeble neslee. l³eeves ceevemeMeeðeer³e ¢äerkeÀesveeletve mJeefnleJeeoe®eer ceeb[Ceer keÀ©ve veerefleMeeðeer³e efJe®eejele ceesuee®es ³eesieoeve efoues Deens. veweflekeÀ mJeefnleJeeoe®eer efJe®eejmejCeer Dee³eve jB[ ³ee leÊJeJesÊeerves ÒeYeeJeerHeCes ceeb[ueer. ceeCemeeves yeg×er®³ee mene³³eeves DeeHeu³ee peerJevee®eer GefÎäîes (O³es³es) efve½eerle keÀ©ve l³eeb®eer efveJe[ kesÀueer Heeefnpes. ceeCemeeves efJeJeskeÀefveÿ Jee yegef×efveÿ mJeefnleJeeoer DemeeJes. jB[ves peieC³ee®³ee leerve He×leer mHeä keÀ©ve mJeefnleJeeoer ceeCetme ne DeelceÒel³e³eJeeve, mJeeJeuebyeer, DeelceieewjJeeve, Òe³elveJeeoer Je GlHeeokeÀ ÞecepeerJeer Demelees. DeMee DeLe&eves mJeefnle meeOeves ne ceesþe meodiegCe (Virtue of Selfishness) Deens Demes Dee³eve jB[ cnCeleele. l³ee HejefnleJeeoer veerleeruee keÀ[e[tve efJejesOe keÀjleele. keÀejCe ner veerleer Flejeb®es nkeÌkeÀ, efJe®eej Je DeefYeJ³ekeÌleer mJeeleb$³e ³eeJej ieoe DeeCeles. jB[ves %eeveeuee meeOeve cetu³e Deens Demes cnìues. ogmeN³eeuee ceole keÀjCes ³eele ®egkeÀer®es Jee JeeJeies veener. Hejbleg ogmeN³eeuee ceole keÀjCes ns ceeveJee®es keÀle&J³e veener. les ceole keÀjCeeN³ee®³ee efveJe[erJej DeJeuebyetve Demeles. cnCetve jB[ cnCeleele keÀer ceeCemeeves mJeleb$eHeCes Je yegef×efve<þHeCes efveCe&³e I³eeJesle. DeMeeÒekeÀejs Dee³eve jB[ ³ee veerleerMeeðeer³e mJeefnleJeeoele yegef×Jeeoe®es meceLe&ve keÀjleele Je mJeefnle meeOeves ³eeuee®e ceesþe meodiegCe ceeveleele. jB[ves ns efJe®eej DeeHeu³ee mJeefnle Jee mJeeLe& Heje³eCelee SkeÀ meoiegCe (The virtue of selfishness) ³ee ûebLeele ÒeYeeJeerHeCes ceeb[ues Deens.

6.5 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve 1) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo cnCepes keÀe³e ? Lee@ceme ne@ype ³eeb®ee ceevemeMeeðeer³e

mJeefnleJeeo meebietve l³ee®es cetu³eceeHeve keÀje.

2) veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo cnCepes keÀe³e ? Dee³eve jB[ ³eeb®ee veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo mHeä keÀ©ve l³ee®es cetu³eceeHeve keÀje.

3) Lee@ceme ne@ype®ee ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo Je Dee³eve jB[ ³eeb®ee veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo ³eeceOeerue HeÀjkeÀ mHeä keÀje.

4) Dee³eved jB[ ³eeb®³ee celes HejefnleJeeo cnCepes keÀe³e ? l³eeb®ee HejefnleJeeoeuee keÀe efJejesOe Deens ? meefJemlej mHeä keÀje.

5) ``mJeeLe&Heje³eCelee Jee mJeefnle ne meodiegCe Deens.'' meefJemlej ®e®ee& keÀje.

6) efìHee efuene

De) ceevemeMeeðeer³e mJeefnleJeeo ye) veerefleMeeðeer³e mJeefnleJeeo

keÀ) mJeefnleJeeo Je HejefnleJeeo ³eebceOeerue HeÀjkeÀ [) mJeeLe&Heje³eCelee Je meodiegCe

F) mepeerJeebceOeerue peerJeve peieC³ee®eer Òee©Hes (cee@[sume)

HeÀ) veerefleMeeðe Je ceeveJeer mJeYeeJe ie) ne@ype®ee meeceeefpekeÀ keÀjej

*****

87

7 ÒekeÀjCe 7

DeeOegefvekeÀ veweflekeÀ GHeHeÊeer (MODERN MORAL THEORY)

IeìkeÀ j®evee 7.0 Gefoäîes

7.1 ÒemleeJevee

7.2 keÀle&J³ee®es ÒekeÀej

7.3 keÀebì®es veerefleMeeñe

7.4 keÀebì®es efve©HeeefOekeÀ DeeosMe

7.5 megKeJeeo/GHe³egkeÌleleeJeeo

7.6 megKeJeeoe®es ÒekeÀej

7.7 pesjsceer yesLe@ce®ee HejeLe&/veerefleMeeñeer³e megKeJeeo

7.8 efceuue®ee GHe³egkeÌleleeJeeo/iegCeelcekeÀ GHe³egkeÌleleeJeeo

7.9 meejebMe


7.0 GefÎäîes 1) keÀebì DeeefCe efceuue ³eeb®ee DeeOegefvekeÀ veweflekeÀ GHeHeÊeer cnCetve efJeÐeeLee&vee ®eebieuee

Heefj®e³e keÀªve osCes.

2) ke=Àleer®³ee ÒesjCeeb®³ee efJeMues<eCee®³ee DeeOeeefjle HeefjCeece keÀejkeÀ ke=ÀleeRJej DeeOeeefjle veweflekeÀles®ee DeLe& efJekeÀmeerle keÀjCes.

3) keÀebìves meebefieleuesueer veerefleefceceebmee DeeHeCeebme DeY³eemelee ³esF&ue.

4) veerefleMeeñeer³e megKeJeeo ne meceepee®ee DeeoMe& keÀmee Deens les Heenlee ³esF&ue.

5) mJeeLe& Je HejeLe& megKeJeeoe®ee DeY³eeme keÀjlee ³esF&ue.

7.1 ÒemleeJevee veerefleMeeñeele Þes³e, ³egkeÌle F. mebkeÀuHeveeb®³ee DeY³eemeeyejesyej®e DeefOekeÀej Je keÀle&J³es ³eeb®eener efJe®eej kesÀuee peelees. DeefOekeÀej Je keÀle&J³es ³eeb®ee efvekeÀì®ee mebyebOe Deens.

88 meeOeejCeHeCes Demes ceeveues peeles keÀer Òel³eskeÀ DeefOekeÀejemeesyele keÀle&J³e ³esles®e. [e@. Meb.je.leUIeÆeR®³ee celeevegmeej SKeeÐee HeefjefmLeleerle peer ieesä keÀjCes veweflekeÀ¢äîee Gef®ele Je DeeJeM³ekeÀ Demeles l³eeme keÀle&J³e cnCeleele. veweflekeÀ efJe®eejele keÀle&J³e mebkeÀuHevesuee cenÊJee®es mLeeve Deens. keÀle&J³ee®eer J³eeK³ee Heg{erueÒeceeCes osKeerue kesÀueer peeles. `pes osC³eeme Jee keÀjC³eeme DeeHeCe yeebOeues iesuesues Demelees les cnCepes keÀle&J³e nes³e.' SKeeÐee ûeenkeÀeves ogkeÀeveeletve Jemlet®eer Kejsoer kesÀu³eeveblej l³ee®eer ³eesi³e efkebÀcele osCes ns ûeenkeÀe®es keÀle&J³e Deens lej ³eesi³e efkebÀcele IesCes ne ogkeÀeveoeje®ee DeefOekeÀej Deens. megKeJeeo ner SkeÀ veerefleMeeñeer³e O³es³ee®eer Je cegu³eeb®eer ceerceebmee keÀjCeejer GHeHeÊeer Deens. ceeveJeer peerJevee®es Debeflece O³es³e Je l³ebe®³ee veweflekeÀ Jele&vee®ee ceeveob[ ³eebvee Devegme©ve `megKeJeeo' meebefieleuee Deens. megKe ns®e ceeveJeer Debeflece meeO³e Deens. megKeJeeoevegmeej megKee®ee efJe®eej kesÀuee Heeefnpes. Hejbleg ÒeMve Demee Deens keÀer, mJeleë®³ee megKee®ee efJe®eej keÀjeJe³ee®ee keÀer meJee¥®³ee megKee®ee efJe®eej keÀjeJe³ee®ee? pes cele mJeleë®³ee megKeeuee ÒeeOeev³e efoues Heeefnpes Demes ÒeefleHeeove keÀjles, l³ee celeeme mJemegKeJeeo efkeÀbJee mJeeLe& megKeJeeo cnCeleele. lej pes cele mJeleëHes#ee Flejeb®³ee efkebÀJee meJee¥®³ee megKeeuee ÒeeOeev³e efoues Heeefnpes Demes ÒeefleHeeove keÀjles l³eeme Hej megKeJeeo efkebÀJee HejeLe& megKeJeeo Demes cnCeleele.

7.2 keÀle&J³ee®es ÒekeÀej keÀle&J³ee®es meeOeejCeHeCes oesve ÒekeÀejele JeieeakeÀjCe kesÀues peeles. 1) Jew³ekeÌleerkeÀ keÀle&J³es 2) meeceeefpekeÀ keÀle&J³es Jew³eeqkeÌlekeÀ keÀle&J³es cnCepes DeMeer keÀle&J³es keÀer peer J³ekeÌleer®³ee peerJeveeMeer efveie[erle Demeleele. meceepee®³ee efnleemeeþer, Òe³elve keÀjCes ns meeceeefpekeÀ keÀle&J³e Peeues. Clarke ³ee efJe®eejJeblee®³ee celeevegmeej keÀle&J³eeb®es leerve Jeiee&le JeieeakeÀjCe kesÀues peeles.

1) DeelceefJe<e³ekeÀ (mJe-efJe<e³ekeÀ) keÀle&J³es.

2) Dev³e J³eeqkeÌleefJe<e³ekeÀ keÀle&J³e.

3) F&éejefJe<e³ekeÀ keÀle&J³es. Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®³ee mJeleë®³ee keÀener iejpee Demeleele. l³ee iejpeeb®eer Hetleer& keÀjCes cnCepes mJeefJe<e³ekeÀ keÀle&J³e. ³ee iejpee MeejerefjkeÀ, yeewef×keÀ Demet MekeÀleele. Dev³e J³eeqkeÌleefJe<e³ekeÀ keÀle&J³eebceO³es DeeHeu³ee kegÀìgbyeefJe<e³ekeÀ keÀle&J³eeb®ee lemes®e meceepe, jeä^, He³ee&JejCe efJe<e³ekeÀ keÀle&J³eeb®ee meceeJes<e neslees. lej F&éejefJe<e³ekeÀ keÀle&J³eebceO³es F&éejeefJe<e³eer Òesce DemeCes, DeeHeu³ee ke=Àleer F&éejeme meceefHe&le keÀjCes ³eemeejK³ee ke=Àl³eeb®ee meceeJesMe neslees.

89 Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®eer GefÎäs, #ecelee, yegef×ceÊee, keÀe³e& keÀjC³ee®eer He×leer JesieJesieUer Demeles. Òel³eskeÀe®es meceepeele SkeÀ efJeefMeä mLeeve Demeles. ye´@[dues®³ee celeevegmeej ³ee mLeeveeveg©He l³eeb®eer keÀener efJeefMeä keÀle&J³es Demeleele. DeLee&le®e Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®eer l³ee®³ee efJeefMeä mLeeveeveg©He pejer keÀener efJeefMeä keÀle&J³es Demeueer lejer keÀener DeMeerner keÀle&J³es Demeleele keÀer peer meJee&bmeeþer Demeleele. Goe. ogmeN³eeb®³ee peerJeveeuee, l³eeb®³ee mJeeleb$³eeuee ceeve osCes ns Òel³eskeÀe®es keÀle&J³e Deens. veerefleMeeñeele p³ee DeveskeÀ GHeHel³ee ceeb[u³ee Deensle, l³ee®es JeieeakeÀjCe meer. [er. ye´e@[ves keÀle&J³eJeeoer veerefleMeeñe Je Òe³eespeveJeeoer veerefleMeeñe Demes kesÀues Deens. p³ee veerefleefJe<e³ekeÀ efme×ebleeceO³es ke=Àl³eeb®eer veweflekeÀ ³egkeÌlee³egkeÌlelee Jee keÀle&J³elee ner l³ee®³ee HeefjCeeceeb®³ee ®eebieues JeeF&ìHeCeeJej DeJeuebyetve vemeles, lej leer mJeëDebleie&le cnCepes l³ee ke=Àl³eele®e efvenerle Demeles, Demes ÒeefleHeeefouesues Demeles l³eeme keÀle&J³eJeeoer veerefleMeeñe cnìues peeles. ³eeGueì pees efme×eble ke=Àl³ee®eer ³egkeÌlee³egkeÌlelee ner meJe&Lee HeefjCeeceeb®³ee ®eebieues JeeF&ìHeCeeJej DeeOeeefjle Deens Demes ÒeefleHeeove keÀjles l³eeme Òe³eespeveJeeoer veerefleMeeñe cnìues peeles.

7.3 keÀebì®es veerefleMeeñe keÀebì®ee pevce 22 SefÒeue 1724 jespeer pece&veerleerue keÀesefveipeyeie& (Koenigsberg) ³esLes SkeÀe meeceev³e kegÀìgbyeele Peeuee. leÊJe%eevee®³ee #es$eele l³eeuee ceneve Òe%eeJeble %eeve<eea ceeveues peeles. keÀebì®es veerefleMeeñe ns keÀle&J³eJeeoer veerefleMeeñe Deens. keÀebìves DeveskeÀ ûebLe efueefnues. l³eeleerue keÀener ûeLeeb®eer veeJes Heg{erue ÒeceeCes Deensle.

1) Critique of Pure Reason 2) Critique of Practical Reason 3) Critique of Judgement 4) Metaphysics of Morals keÀebìves l³ee®³ee leÊJe%eeveeÜejs yegef×Jeeo DeeefCe DevegYeJeJeeo ³eele mecevJe³e meeOeC³ee®ee Òe³elve kesÀuee Deens. 7.3.1 melmebkeÀuHeë veerefleMeeñeele efkeÀleerner veJeerve veJeerve celes Deeueer lejer l³eeleerue keÀesCel³eener celeeuee keÀebìves meebefieleuesu³ee GHeHeÊeer®eer GHes#ee keÀªve ®eeueCeej veener. Meeéele mJe©Hee®ee Demee keÀener veweflekeÀ efJe®eej keÀebì®³ee veerefleMeeñeeceO³es efve½eerleHeCes Deens. keÀle&J³eJeeoer veerefleefJe®eejkeÀebceO³es lees vesnceer®e DeûeieC³e jenerue. HeCe Groundwork of the metaphysics of Morals (veweflekeÀles®eer meÊeeMeem$eer³e DeeOeejYetceer) ³ee HegmlekeÀe®eer meg©Jeele lees ÒeeHleJ³ee®³ee mebkeÀuHevesHeemetve keÀjlees. keÀle&J³ejle DemeCes ns®e Hejce ÒeeHleJ³e nes³e DeMee leNns®ee l³ee®ee Debeflece efve<keÀ<e& Deens. efpeuee efveëmebosnHeCes vesnceer ®eebieues cnCelee ³esF&ue, meboYe& keÀesCeleener Demeuee lejer Heg{erue HeefjCeece keÀenerner Peeues lejer efpeuee ®eebieues®e cnCelee ³esF&ue DeMeer ieesä keÀesCeleer Deens? keÀesCeleer ieesä DeMeer Deens keÀer peer ÒeeHle

90 Peeu³eeJej DeeCeKeer ÒeeHleJ³e Demes keÀener Gjle®e veener. DecekeÌ³eemeeþer cnCetve ®eebieueer Demes veJns lej mJe³ecesJe ®eebieueer Deens, keÀesCel³eener HeefjefmLeleerle ®eebieueer®e þjsue DeMeer ieesä keÀesCeleer Deens? ³ee ÒeMveeb®eer GÊejs l³eeves megªJeeleeruee®e efoueer Deensle. ³ee peieele DeLeJee peiee®³ee yeensjner, meledmebkeÀuHeeefMeJee³e ogmejer keÀesCeleerner ieesä

DeMeer veener, keÀer efpeuee efJevee Deì efveªHeeefOekeÀHeCes ®eebieueer cnCeeJes. `Nothing can be conceived in this world, or even out of it, which can be called good, without qualification, except o good will' yegef×ceÊee, MekeÌleer, mebHeÊeer, efkeÀleea, ªHe, ³eewJeve DeMee efkeÀleerlejer ieesäeRvee ®eebieues cnCelee ³esF&ue. HeCe l³eeb®ee ®eebieuesHeCee meesHeeefOekeÀ Demelees. l³eeuee `pej...lej'®eer cegj[ Demeles. l³eeuee keÀener Deì Demeles. yegef×ceÊee ner ieesä ®eebieueer Demeles ns Kejs. HeCe l³eeuee Deì Deens. efle®ee efveì GHe³eesie kesÀuee lej®e leer ®eebieueer þjles. MekeÌleermeg×e ®eebieueer®e ieesä Deens. HeCe ogye&ueebvee íUC³eemeeþer leer JeeHejueer lej efleuee ®eebieues cnCelee ³esCeej veener. mebHeÊeer, ©He Fl³eeoer yeeyeleerlener ns®e cnCeCes ueeiet He[les. HeCe melmebkeÀuHee®ee ®eebiegueHeCee DeMee keÀesCel³eener yee¿e GHeeOeeRJej DeJeuebyetve vemelees. HeefjCeece keÀenerner Peeues DeeefCe Flej HeefjefmLeleer keÀMeerner Demeueer lejer melmebkeÀuHeeuee meowJe ®eebieues®e cnCeeJes ueeieles. SKeeÐee ©He-ueeJeC³eJeleer m$eer®³ee efþkeÀeCeer melmebkeÀuHe Dee{Uuee DeLeJee peje-pepe&j kegÀ©He m$eer®³ee efþkeÀeCeer lees Òeleerle Peeuee lejer SKeeÐee mJe³ebÒekeÀeMeer jlvee®³ee lespeeÒeceeCes l³ee®ee ®eebiegueHeCee DeefJe®eue®e jenlees. efvemeiee&®es oele=lJeele keÀêtHeCee kesÀuee Demesue lej (cnCepes, leer J³ekeÌleer ogye&U, DeebOeUer, HeebieUer DeLeJee yeefnjer Demesue lej) SKeeÐee J³ekeÌleer®ee mebkeÀuHe ne vegmelee mebkeÀuHe®e jenerue. lees ke=Àleerle HeefjCeece HeeJeCeej veener. Demes Peeues lejer melmebkeÀuHee®eer lespeeUlee jeflecee$ener keÀceer nesCeej veener. melmebkeÀuHe cnCepes kesÀJeU ®eebieueer F®íe veJns. F®íe efvejeUer, mebkeÀuHe efvejeUe. meJe& ceeCemes megKeer nesJeesle DeMeer vegmeleer F®íe keÀjCes meesHes Deens. HeCe vegmeleer F®íe cnCepes mebkeÀuHe veJns. F®íe meHeÀue nesC³eemeeþer pes pes keÀjCes MekeÌ³e Deens les les meJe& keÀjC³ee®eer ceveeHeemetve®eer le³eejer, efkebÀyengvee pes pes keÀjC³ee®ee DeebleefjkeÀ Òe³elve cnCepes mebkeÀuHe nes³e. kewÀueeme HeJe&le HeeneJee, ceeveme mejesJej HeeneJes, efnceeue³e HeeneJee DeMeer F®íe keÀjCes ner SkeÀ ieesä Deens. DeeefCe efnceeue³eeJej Òel³e#e peeC³ee®ee mebkeÀuHe keÀjCes ner l³eentve efYevve DeMeer ogmejer ieesä Deens. F®ís®es ©Heeblej ke=Àleerle nesF&ue®e Demes veener oefjefê ceeCemee®³ee ceveesjLeeÒeceeCes leer peeie®³ee peeieer efJe©vener peeF&ue. HeCe keÀener yee¿e De[LeUe Deeuee veener lej mebkeÀuHee®eer HeefjCeleer ke=Àleerle nesles®e. yee¿e De[LeUs ³esT ve osCes ner DeeHeu³ee mJeeOeerve®eer ieesä vemeu³eeves keÀebì cnCelees keÀer Keje ®eebiegueHeCee ne mebkeÀuHee®³ee efþkeÀeCeer®e jenlees. ceie ÒeMve efvecee&Ce neslees keÀer, mebkeÀuHe meled keÀMeecegUs þjlees? melmebkeÀuHee®eer efve³eecekeÀ ieesä keÀesCeleer? mebkeÀuHeele pes GefÎä DebleYet&le Demesue l³ee®³ee mJe©HeecegUs lees meled DeLeJee ®eebieuee þjle veener ner lej keÀebì®eer Deieoer cetU®eer YetefcekeÀe Deens. Flejebvee megKe ÐeeJes Demee ceePee mebkeÀuHe Demesue lej l³ee GefÎäebcegUs lees ®eebieuee þjCeej veener. keÀejCe DeMee leNns®ee ®eebietueHeCee ne DeeJeM³ekeÀ mJe©Hee®ee veJns. lees yee¿e ieesäeRJej

91 DeJeuebyetve Demeu³eecegUs mJeÒeefleÿ vemelees. l³ee®ee ®eebiegueHeCee Debleie&le DemeeJe³eeme nJee. cnCetve keÀebìves cnìues keÀer, mebkeÀuHee®ee ®eebiegueHeCee l³ee®³eele DebleYet&le DemeCeeN³ee ÒesjCes®³ee mJe©HeecegUs þjlees. ner ÒesjCee DevegkebÀHee, keÀ©Cee DeMeebmeejK³ee vewmeefie&keÀ ÒeJe=ÊeeRb®eer Demesue lejermeg×e l³eeletve mHegÀjCeeN³ee mebkeÀuHeeuee veweflekeÀ cetu³e veener; keÀejCe vewmeefie&keÀ ÒeJe=Êeer ³ee ceevemeMeem$eer³e efve³eceebJej DeJeuebyetve Demeleele; ceeP³ee mJelJeebJej veJns. DevegkebÀHee ceuee Jeeìsue efkebÀJee ve Jeeìsue. leer ceeP³ee efþkeÀeCeer vemeu³eeme leer ceuee DeLeJee DeeCeKeer keÀesCeeueener cegÎece GlHeVe keÀjlee ³esCeej veener. keÀle&J³eÒesjCee ner cee$e ceeP³ee leey³eeleerue ieesä Deens. `ceeP³ee efþkeÀeCeer keÀle&J³eyeg×er veener; ceer keÀe³e keÀ©?' Demes keÀesCeeuee®e cnCelee ³esCeej veener. `keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e' ³ee SkeÀe®e YeeJevesletve pees mebkeÀuHe Òesefjle neslees lees®e

meledmebkeÀuHe nes³e. keÀle&J³e ns keÀjeJe³ee®es les keÀMeemeeþer keÀjeJe³ee®es ³ee ÒeMveeme GÊej veener; keÀejCe DecekeÌ³eemeeþer keÀjeJe³ee®es cnìu³eeme leer ieesä keÀle&J³ee®eer GHeeOeer þjsue DeeefCe l³eecegUs keÀle&J³ee®eer keÀle&J³elee veä nesF&ue. keÀle&J³e YeeJevesefJe<e³eer Deeojyeg×er DeeHeu³ee ceveele Demeles®e. keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e ³ee®ee DeLe& keÀle&J³eefJe<e³ekeÀ Jee Deeojyeg×er®³ee Heesìer kesÀuesues keÀle&J³e Demee neslees. kesÀJeU keÀle&J³eÒesjCesletve efceUCeeje DeeosMe efve©HeeefOekeÀ Demelees. lees HeÀueefvejHes#e DeLeJee efve<keÀece Demelees. efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®³ee efme×ebleeves keÀle&J³ee®eer ner HeÀueefvejHes#elee meebefieleueer peeles. efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®³ee efme×eblee®³ee DeLee&®ee SkeÀ Yeeie Deens. keÀebì®³ee veerefleMeem$eer³eceerceebmesle, l³ee®ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®ee efme×eble Òeefme× Deens. l³ee®ee `ef¬eÀefìkeÀ Dee@HeÀ Òe@eqkeÌìkeÀue jerPeve' ne ûebLe Òeefme× Deens. veerefle®es meeJe&YeewceleÊJe MeesOetve keÀe{Ces Je les ÒemLeeefHele keÀjCes, ne ³ee ûebLee®ee ÒecegKe GÎsMe Deens. ceeCemeeuee veweflekeÀ efveCe&³e IesC³ee®ee Òemebie keÀesCel³ee HeefjefmLeleerle ³eslees Je lees efveCe&³e Iesleevee, keÀesCelee efJeMes<e yegef× J³eeHeej ceveg<³e keÀjlees ³ee®ee MeesOe keÀebìves Iesleuee Deens, ceeCetme keÀener DebMeer HeMetmeejKee Jeemeveeb®³ee Deenejer peeCeeje Deens. lej keÀener DebMeer efJeJeskeÀMeeruener Deens. ceeCemee®es efveCe&³e ns JeemeveelcekeÀ Demet MekeÀleele Je veweflekeÀ ner Demet MekeÀleele. veweflekeÀ efveCe&³e Iesleevee keÀenerlejer ueeYeC³ee®eer DeHes#ee ceeCetme þsJeerle vemelees, lej keÀesCel³ee lejer meeJe&Yeewce lelJee®³ee ÒesjCesves ceveg<³e veereflecetu³eefJe<e³ekeÀ efveCe&³e Ieslees. l³eeÒeceeCes Jele&ve keÀjlees. keÀebì®³ee veerefleceerceebmes®eer DeeOeejYetceer Heg{erueÒeceeCes mHeä kesÀueer Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1) keÀebì®es veerefleMeem$e mHeä keÀje.

2) melmebkeÀuHe mHeä keÀje.

92

7.4 keÀebì®ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®ee efme×eble keÀebì ne peieeleu³ee meJe&Þesÿ leÊJe%eeHewkeÀer SkeÀ nes³e. l³ee®es veerefleMeem$e keÀle&J³eJeeoer Jee HeÀueefvejHes#eJeeoer, veerefleMeem$eer³e ¢efäkeÀesvee®es meJeexÊece efJeJejCe Deens. l³ee®ee veweflekeÀ efme×eble ``keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e'' ³ee lelJeeJej Yej osCes ne Deens. ne

efme×eble GHe³egkeÌleJeeoe®³ee mebHegCe& efJe©× Deens. keÀebì®es veerefleMeem$e ns keÀle&J³ee®eer mebkeÀuHevee, veweflekeÀ efve³ece DeeefCe MegYemebkeÀuHe ³eeb®ee ceO³eefyebot Deens. keÀebì®ee yegef×Jeeo ÒeecegK³eeves ³eesi³e DeeefCe De³eesi³e ³ee lelJee®ee efJe®eej keÀjlees. megKeJeeo HeefjCeeceebvee cenlJe oslees. lej yegef×Jeeoevegmeej ke=Àleer®eer ³eesi³e, De³eesi³elee efle®³ee nsletJe©ve þjle Demeles. keÀesCeleerner ke=Àleer keÀle&J³eevegmeej Peeueer lej efle®es HeefjCeece ue#eele ve Ieslee leer ke=Àleer Fä mecepeeJeer. ³eesi³e ke=Àleer cnCepes leer peer keÀle&J³eevegmeej kesÀueer peeles. peer DeMeer ³eesi³e ke=Àleer keÀjles, leer J³ekeÌleer ®eebieueer J³ekeÌleer Deens. megKeJeeo megKeo ÒeJe=ÊeeRvee cenlJe osle Demelees. lej yegef×Jeeo keÀle&J³eebvee cenlJe osle Demelees. megKeJeeo YeeJevesJej DeeOeejerle Deens lej yegef×Jeeo yegef×Jej DeeOeejerle Deens. megKeJeeo ³eesi³e DeeefCe Fä ³eele Yeso ceevele veener. les Fä Deens les®e ³eesi³e Deens ³ee Gueì keÀebì®³ee celes ³eesi³e (Right) ns Fä (Good) Hes#ee G®®e opee&®es Deens. SKeeoer ieesä pejer Fä Jeeìueer lejer ³eesi³e Demesue®e Demes veener. l³eeb®³ee celes, keÀle&J³e ns ³eesi³e Deens. ke=Àleer®eer ³eesi³e, De³eesi³elee þjefJele Demeleevee leer ke=Àleer keÀle&J³eevegmeej Peeueer Deens keÀer veener les Heeefnues peeles. keÀesCel³eener HeefjefmLeleerle Òel³eskeÀeves DeeHeu³ee keÀle&J³ee®es Heeueve keÀjeJe³eeme nJes. keÀebì®es veerefleefJe<e³ekeÀ lelJe ÒeecegK³eeves `cesìeefHeÀefPekeÌme Dee@HeÀ cee@jume' ³ee HegmlekeÀele Dee{Ules. ³ee efJeéeele MegYes®íe, MegYemebkeÀuHevee Kesjerpe (meled mebkeÀueuHeeKesjerpe) keÀesCeleerner ieesä Debeflece HejceefMeJe veener. ³ee efme×ebleeves keÀebì DeeHeu³ee veerefleMeem$ee®³ee efJeJejCeeme ÒeejbYe keÀjlees l³ee®³ee celes, ³ee peieele efkebÀJee ³ee peiee®³ee yeensj veerefleMeem$e peiee®³ee yeensj osKeerue meled mebkeÀuHeeefMeJee³e SkeÀner Jemlet cegueleë efkebÀJee GHeeOeer efMeJee³e Fä veener. p³ee ieesäer meeceev³eleë ®eebieu³ee ceeveu³ee peeleele. Goe. megKe, YeeweflekeÀ mebHeÊeer, ÒeYeglJe Fl³eeoer. l³ee JeeF&ì ®eeefj$³e Demeuesu³ee ceeCemeeble Dee{Uu³ee lej l³ee SkeÀlej GHe³eesieer efkebÀJee HetCe&leë DeefMeue, DeOe&c³e, ©He OeejCe keÀjleele. GHeeOeerefMeJee³e keÀesCeleerner ieesä Fä jent MekeÀles keÀe³e? ns þjefJeC³eemeeþer keÀebìves Heg{erue oesve efvekeÀ<eeb®ee DeeOeej Iesleuee Deens.

De) peer Jemlet cegueleë DeLeJee GHeeOeerefMeJee³e Fä Demeles l³ee Jemlet®ee FlejebMeer mebyebOe Deeu³eeme l³ee®ee HeefjCeece Deefveä nesle veener.

ye) DeMee Jemletb®ee DebleYee&Je ogmeN³ee JemletceO³es Peeu³eeme Jemlet Deefveä þjle veener.

93 ns oesvner efvekeÀ<e kesÀJeU meledmebkeÀuHeeuee®e ueeiet He[leele. ceveg<³ee®³ee veweflekeÀ mJeYeeJeeletve®e Demee mebkeÀuHe Go³eeme ³eslees. ne meledmebkeÀuHe®e DeeHeu³eeuee keÀesCel³eener HeefjCeeceeb®eer DeHes#ee ve þsJelee ke=Àl³e keÀjC³eeme ceeie&oMe&ve keÀjlees. ke=Àleer®eer ³eesi³e-De³eesi³elee ke=Àleer®³ee nsletJej meJe&mJeer DeJeuebyetve Demeles. keÀesCeleerner F®íe cnCepes mebkeÀuHe veener. veweflekeÀ efve³eceeb®es Heeueve keÀjC³eemeeþer SkeÀcesJe nsletves veweflekeÀ efve³eceeb®³ee Je=ef×keÀjCeemeeþer ceeCemee®³ee DebleëkeÀjCeele Peeuesueer F®íe cnCepes MegYemebkeÀuHe (Good will) efkebÀJee meledmebkeÀuHe nes³e. ³eele meeOeejCeHeCes oesve ke=Àleer Dee{Uleele.

1) YeeJevescegUs nesCeejer ke=Àleer.

2) lelJeecegUs nesCeejer ke=Àleer. ³eesi³e ke=Àleer ner YeeJevescegUs efvecee&Ce Peeuesueer vemeles. ³eesi³e ke=Àleer ner kesÀJeU lelJeecegUs kesÀueer peeles. lesJne leer J³ekeÌleer keÀesCeerner Demeueer lejer leer ke=Àleer SkeÀmeceeve Demeles. peer ke=Àleer yeg×ervegmeej kesÀueer peeles, leer®e ke=Àleer KeN³ee DeLee&ves keÀle&J³e mecepeueer peeles. yeg×ervegmeej ke=Àleer keÀjCes cnCepes meeceev³e lelJeevegmeej keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e keÀjCes nes³e. keÀebì®³ee celes lelJeevegmeej nesCeejer ke=Àleer oesve DeeosMeecegUs nesT MekeÀles.

1) meesHeeefOekeÀ DeeosMe

2) efve©HeeefOekeÀ DeeosMe 7.4.1 meesHeeefOekeÀ Je efve©HeeefOekeÀ DeeosMe ë meesHeeefOekeÀ Je efve©HeeefOekeÀ DeeosMeele Heg{erue ÒeceeCes HeÀjkeÀ Deens. 1) meesHeeefOekeÀ DeeosMe cnCepes Demes lelJe pes keÀesCelesner efJeefMeä O³es³e mebHeeove

keÀjC³eekeÀjerlee GHe³egkeÌle Demeles. lej efve©HeeefOekeÀ DeeosMe cnCepes Demes lelJe keÀer, pes keÀesCelesner O³es³e meeO³e keÀjC³eekeÀefjlee vemetve cegueleë®e l³eeuee cenlJe ÒeeHle nesle Demeles.

2) meesHeeefOekeÀ DeeosMe meJee¥vee GÎsMetve vemelees lej p³ee J³ekeÌleer efJeefMeä Òe³eespeve meeO³e

ceveele yeeUietve keÀe³e&jle Demeleele. l³eeb®³eemeeþer®e Demeles p³eeb®³ee [esÈ³eeHeg{s efJeefMeä GefÎä Demeles l³eebveer®e l³ee®es Heeueve keÀje³e®es Demeles. ³ee Gueì efve©HeeefOekeÀ DeeosMe Òel³eskeÀ J³ekeÌleerme efyeveeMele& GÎsMetve meebefieleuee peelees. DeeHeues nslet, GefÎäîes pejer JesieJesieUer Demeueer lejer l³eeb®es Heeueve keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens.

3) meesHeeefOekeÀ DeeosMee®es mJe©He pej `#e' nJes Demesue lej `³e' keÀjeJes Demes Demeles. lej

efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®es mJe©He `De' keÀj Demes Demeles. 4) meesHeeefOekeÀ DeeosMe meJe& J³ekeÌleeRvee ceev³e nesCes MekeÌ³e veener keÀejCe J³ekeÌleer eflelekeÌ³ee

Òeke=Àleer ³ee lelJeevegmeej efvejefvejeÈ³ee J³ekeÌleeRvee efvejefvejeÈ³ee ieesäeR®eer F®íe nesT MekeÀles. efve©HeeefOekeÀ DeeosMe cegueleë ³eesi³e Demelees DeeefCe cnCetve lees meJe& yegef×efveÿ ceeCemeeuee Heìsue Demee Demelees. veweflekeÀ efve³ece efve©HeeefOekeÀ efkebÀJee efvejHes#e DeeosMe

94

Demeleele. efve©HeeefOekeÀ DeeosMener DeeHeu³ee®e meodmeodefJeJeskeÀ yeg×erves efouesueer Debeflece Dee%ee nes³e. efve©HeeefOekeÀ DeeosMe DecegkeÀ SkeÀ GefÎä ÒeeHle keÀjC³eemeeþer vemelees. ke=Àleerle Devegm³egle DemeCeeN³ee lelJeemeeþer leer keÀjeJeer Demee DeeosMe Demelees.

5) veweflekeÀ efve³ece ns SkeÀe®e J³ekeÌleerme veJns lej Òel³eskeÀ J³ekeÌleerme meJe& mebYeJeveer³e

HeefjefmLeleerle ueeiet Demelees. efve©HeeefOekeÀ DeeosMeeceO³es kesÀJeU ©HeelcekeÀ meec³e Demeles êJ³eelcekeÀ meec³e vemeles.

DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1) meesHeeefOekeÀ Je efve©HeeefOekeÀ DeeosMeeleerue HeÀjkeÀ meebiee.

7.4.2 efve©HeeefOekeÀ (efvejHes#e) DeeosMeeb®es ÒekeÀej (Kinds of Categorical Impreatives):- keÀebì®³ee celes efvejHes#e/efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®es ®eej ÒekeÀej Demetve les meeJe&keÀeefuekeÀ Je meeJe&ef$ekeÀ mJe©Hee®es Deensle. les ®eej ÒekeÀej Heg{erue ÒeceeCes Deensle. 1) ``vesnceer DeMeer®e ke=Àleer keÀjerle pee keÀer, efle®³eeceeieerue lelJe ns meeJe&ef$ekeÀ efve³ece JneJee DeMeer F®íe l³ee®e mece³eer legcner keÀ© MekeÀleerue'' (Always act on that maxim which you can will, at the same time, to become a universal law.) ³ee DeeosMee®ee DeLe& Demee keÀer, SKeeos lelJe efve³ece cnCetve keÀOeer mJeerkeÀejues peeles? lej peWsJne SKeeÐee lelJee®es meeJe&$eerkeÀjCe Peeues Demesue. meJe&®e J³ekeÌleeRveer SKeeÐee lelJeeuee ceev³elee efoueer keÀer lees efve³ece yevelees. Hejblet SKeeÐee lelJee®es kesÀJeU meeceev³eerkeÀjCe nesTve ®eeuele veener. lej DeMee lelJeevegmeej pes Dee®ejCe Ie[les, l³eeHeemetve keÀesCeleer ner efJemebieleer efvecee&Ce nesCeej veener ns ner Heeefnues Heeefnpes. SKeeÐee lelJee®es DeeHeCe meeceev³eerkeÀjCe kesÀues DeeefCe l³ee®ee HeefjCeece efnleeJen Peeuee lej DeMee lelJeeme veweflekeÀ lelJe mecepetve l³eevegmeej Dee®ejCe kesÀues Heeefnpes. pej keÀe DeMee lelJeeHeemetve efJemebieleer efvecee&Ce nesle Demesue lej DeMee lelJeeme DeveweflekeÀ lelJe mecepetve l³ee®ee l³eeie keÀjeJee Demes keÀebì®es ÒeefleHeeove Deens. ³ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®ee GoenjCeebveer Kegueemee keÀ© ³ee. mecepee De[®eCeerle meeHe[u³eeJej megìkeÀe nesC³eemeeþer Heg{s les cees[C³eemeeþer yeg×erves SKeeÐeeme keÀener Je®eve ÐeeJes keÀe³e Demee ÒeMve GHeefmLele Peeuee lej efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®³ee lelJeeÒeceeCes lemes Je®eve osT ve³es DeLeJee efou³eeme les Je®eve HeeUeJes Demes efveIesue. keÀejCe, Je®eve HeeUC³ee®es lelJe®e meeJe&ef$ekeÀ nesT MekesÀue. efouesues Je®eve cees[eJes Demee efve³ece keÀ© iesu³eeme Je®eves efoueer-Iesleueer peeCeej veenerle. DeeefCe ceie DeLee&le leer cees[leener ³esCeej veenerle. ³ee DeeosMee®³ee

95 lelJeevegmeej Je®eve HeeUeJes ns keÀle&J³e nes³e Demes þjles. Goe. ®eesjer keÀjCes DeeefCe mel³e yeesueCes~ ³ee lelJee®es meeceev³eerkeÀjCe keÀ©ve leer DeeHeu³ee owvebefove peerJeveele Dee®ejCeele DeeCeueer lej ³eeleerue Heefnu³ee lelJeeHeemetve meceepeele efJemebieleer efvecee&Ce nesles. l³eecegUs DeveweflekeÀ þjles. cnCetve DeMee lelJeeb®ee l³eeie kesÀuee Heeefnpes. ³eeGueì mel³e yeesueCes ³ee leÊJee®es meeceev³eerkeÀjCe kesÀu³eeme l³ee®ee ®eebieuee HeefjCeece neslees. keÀmeueer®e efJemebieleer efvecee&Ce nesle veener. cnCetve DeMee lelJeevegmeej®e Jeeieues Heeefnpes Demes keÀebì metef®ele keÀjlees. DeMeeÒekeÀejs De³eesi³e ke=Àleer DeelceefJemebiele Demeles. ogmeN³eeves DeeHeu³eeMeer pemes JeeieeJes DeMeer legPeer F®íe Demeles lemes let ogmeN³eeMeer Jele&ve þsJe DeMeer SkeÀ Oecee&%ee Deens. efleuee megJeCe&efve³ece cnCeleele. efle®ee DeLe& keÀebì®³ee DeeosMeeMeer efceUleepegUlee Deens. efJeue [îegjbìves cnìues Deens keÀer, MespeeN³ee®es Dee®ejCe p³ee lelJeeuee Oe©ve DemeeJes DeMeer DeeHeueer F®íe Demeles les veerleer®es leÊJe nes³e. 2) ``DeMee jerleerves ke=Àleer keÀj, keÀer legP³ee ke=Àleerceeieerue leÊJe peCet legP³ee mebkeÀuHeecegUs efvemeie&efve³ece yeveCeej Deens'' (Act as the maxim of your action were to become, through your will, a general natural law.) veerleer®³ee DeeosMeele yebOekeÀlJe Demeles; keÀejCe lees keÀesCelesner GefÎä ÒeeHle keÀjC³eemeeþer vemelees. ³eeuee lees efveef½eleeLe&keÀ DeeosMe Demes veeJe oslees. ³ee efþkeÀeCeer GefÎä Demeles. HeCe l³ee®³ee yeeyeleerle `pej les Demesue lej....' Demes cnCeeJes ueeiele veener. les GefÎä Jemlegleë Deens. megKe ns les GefÎä nes³e. meJe& ceeCemeebvee meeOeejCe Demes GefÎä Deens. `megKe efceUJeeJesme' ne DeeosMe efveef½eleeLe&keÀ Deens. ceeCemeebvee megKe Heeefnpes Demeles DeeefCe l³ee®³eemeeþer leer ke=Àleer keÀjleele ner JemlegefmLeleer Deens. cnCetve ³ee DeeosMee®³ee efþkeÀeCeer DeeJeM³ekeÀlee DeeefCe yebOekeÀlJe veener. cnCetve `megKe ÒeeHle keÀ©ve Ies' Demee DeeosMe veweflekeÀ veJns. veerleer®³ee DeeosMeele yebokeÀlJe Demeles. keÀejCe lees DecegkeÀ SkeÀ GefÎä ÒeeHle keÀjC³eemeeþer vemelees. lees®e efve©HeeefOekeÀ DeeosMe. ke=Àleerle Devegm³etle DemeCeeN³ee leÊJeemeeþer®e leer keÀjeJeer Demee lees DeeosMe Demelees. les leÊJe cnCepes efve³ecee®³ee efve³eceHeCee®es DeLeJee meeJe&ef$ekeÀles®es leÊJe nes³e. veweflekeÀlee ner yee¿e HeefjefmLeleerle meeceeJeuesueer vemeles. veweflekeÀ efve³ece J³ekeÌleerJej yeens©ve ueeolee ³esle veenerle. veweflekeÀlee ner DeebleefjkeÀ mJe©Hee®eer Demeles. peWJne SKeeoe efve³ece ceeP³eeJej yebOevekeÀejkeÀ ueeouee peelees leWJne lees KeN³ee DeLee&ves veweflekeÀ¢äîee ceeP³eeJej yebOevekeÀejkeÀ vemelees. Hejbleg DeebleefjkeÀ ÒesjCesves, meejemeej efJe®eej keÀ©ve, efvejHes#e yeg×er®³eeÜejs SKeeoe efve³ece ceer pesJne mJeleëJej ueeotve Ieslees, lesJne®e lees efve³ece veweflekeÀ¢äîee ceeP³eeJej yebOevekeÀejkeÀ þjle Demelees Demes keÀebì®es ÒeefleHeeove Deens. keÀebì®³ee celes ``keÀle&J³eemeeþer keÀle&J³e'' keÀjCes efkebÀJee DeeosMee®es Heeueve keÀjCes

ne®e meodiegCe Deens. meodiegCe®e J³ekeÌleerpeerJeveeleerue Hejce efMeJelelJe (Supreme Good) Deens.

96 3) ``ceveg<³e J³ekeÌleeruee, ceie leer mJeleë let Demees Jee Flej keÀesCeerner Demees kesÀJeU meeOeve cnCetve ve JeeieefJelee leer SkeÀ meeO³ecetu³e Deens ³ee ¢äerves legPes Dee®ejCe Demet os'' (Act so as to treat humanity whether in your own person or in that of another, always as an end, never merely as a Means.) ³ee DeeosMee®ee DeLe& Demee keÀer, legcner mJeleëuee ceeveJe mecepele Demeeue lej Flejebveener ceeveJe mecepeCeejs legce®es Jele&ve Demeues Heeefnpes. meceepeeleerue keÀesCel³eener J³ekeÌleer®ee Oece&, JebMe, peele, efuebie, DeeefLe&keÀ HeefjefmLeleer ³ee YesoeJej meeOeve cnCetve mJeleë®³ee efnleemeeþer JeeHej keÀjlee keÀecee ve³es. JebMeeJej DeeOeeefjle kesÀuee peeCeej keÀeUe-ieesje Demee Yeso, iegueeceefiejer He×le, JesM³eeJ³eJemee³eekeÀ[s HeenC³ee®ee ¢efäkeÀesve DeMee ieesäeR®ee keÀebì efve<esOe keÀjlees, keÀejCe DeMee ieesäerle DeeHeCe Flej J³ekeÌleeRvee DeeHeu³ee efnlee®es meeOeve mecepelees. owvebefove peerJeveele DeeHeueer Flej J³ekeÌleeRvee DeeHeu³ee efnlee®es meeOeve mecepelees. owvebefove peerJeveele DeeHeueer ¢äer DeMeer®e Demeles. efj#eeJeeuee, nceeue, ceesuekeÀjerCe, cepetj ³eebvee DeeHeCe ceeCetme ve mecepelee DeeHeu³ee efnlee®es, iejpeHetleea®es meeOeve mecepele Demelees. keÀebì®³ee celes Òel³eskeÀ J³ekeÌleeruee mJe®eë®es meeO³e Demeles. efle®ee DeeHeu³eeuee meeOeve cnCetve JeeHej keÀjlee ³esCeej veener. SJe{s®e veener lej J³ekeÌleeruee mJeleëuee®e mJeleë®es meeOeve cnCetve JeeHej keÀjC³ee®ee veweflekeÀ nkeÌkeÀ veener. l³eecegUs®e keÀebì Deelcenl³ee efkebÀJee iewjJ³eJenej keÀjC³ee®³ee ÒeJe=Êeer®ee efve<esOe keÀjlees. keÀejCe Deelcenl³ee keÀjCeejer J³ekeÌleer mJeleë®³ee HeÀe³eÐeemeeþer mJeleë®³ee J³ekeÌleercelJee®ee JeeHej keÀjle Demeles. cnCetve keÀebì®³ee celes keÀesCeleerner J³ekeÌleer mJeleëuee ceeveJe mecepele Demesue lej efleves Flejebveener lemes®e mecepetve Jeeieues Heeefnpes. Òel³eskeÀeme Flejeb®ee meeOeve cnCetve JeeHej lej keÀjlee ³esCeej veener®e. Hejbleg mJeleëme osKeerue meeOeve mecepelee ³esCeej veener. Òel³eskeÀ ceeveJeer J³ekeÌleer ns meeO³ecetu³e Deens ³ee®ee DeLe& Demeener Ieslee ³esF&ue keÀer, ceeCemeeefMeJee³e p³ee Flej ieesäeRvee ®eebieu³ee cnìues peeles l³ee keÀMeemeeþer ®eebieu³ee Deensle Demes efJe®eejlee ³esles. l³eeuee GÊej cnCetve l³ee meJe& ieesäer ceeCemeemeeþer ®eebieu³ee Demeleele Demes meebielee ³esF&ue. HeCe ceeCemee®ee ®eebieuesHeCee (cnCepes melmebkeÀuHe) keÀmeemeeþer DemeeJee; ceeCemeeves ®eebieues keÀe DemeeJes Demes efJe®eejlee ³esle veener. lees ®eebieuesHeCee Debeflece Deens. efve©HeeefOekeÀ Deens. melmebkeÀuHee®ee ®eebieuesHeCee efve©HeeefOekeÀ Deens ne keÀebì®ee efJe®eej Òel³eskeÀ ceeveJeer J³ekeÌleer ns meeO³ecetu³e Deens ³ee jerleervesner meebielee ³esF&ue. 4) ``meeO³ecetu³eeb®³ee SkeÀe megjef®ele peieeuee efkebÀJee meece´p³ee®ee mJeleëuee SkeÀ IeìkeÀ mecepetve let Dee®ejCe keÀjerle pee.'' (Always act as a member of the kingdom of ends). ³ee DeeosMeeÜejs keÀebì Demes ÒeefleHeeove keÀjlees, keÀer Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves meeO³ee®³ee meeceép³ee®es veeieefjkeÀ cnCetve peerJeve peieues Heeefnpes. ³esLes ns ue#eele þsJeues Heeefnpes keÀer meeO³ee®es meeceép³e ner mLeuekeÀeueefJeefMeä cetle& mebkeÀuHevee veener. lej meeO³ee®es meeceép³e cnCepes yegef×efveÿ veweflekeÀ ceeCemee®ee Demee mecetn Deens keÀer p³eele mebIe<e&, YesoYeeJe DeMee ieesäeRvee mLeeve vemeles. veweflekeÀles®³ee efve³eceeb®es Heeueve keÀjCeeN³ee J³ekeÌleeR®ee ne mecetn

97 Demelees. ³ee meeceép³ee®eer veeieefjkeÀ DemeCeejer Òel³eskeÀ J³ekeÌleer SkeÀe®e JesUer oesve ÒekeÀej®³ee YetefcekeÀe Heej Hee[le Demeles. peWJne DeMee J³ekeÌleer meceepee®³ee efnlee®es veweflekeÀ efve³ece le³eej keÀjle Demeleele leWJne l³ee F&éeje®eer efkebÀJee jepee®eer YetefcekeÀe Heej Hee[le Demeleele. peWJne DeeHeCe®e kesÀuesues efve³ece Flej J³ekeÌleer p³ee DeeojCeer³e YeeJevesletve HeeUleele, l³ee®e YeeJevesletve DeeHeCe Flej J³ekeÌleer HewkeÀer®e SkeÀ Deenesle Demes mecepetve mJeleëosKeerue l³ee efve³eceeb®es ÒeeceeefCekeÀHeCes Heeueve keÀjleele. leWsJne ³ee J³ekeÌleer Òepes®eer YetefcekeÀeosKeerue Heej Hee[le Demeleele. cnCetve keÀebì®³ee celes Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves DeMee meeceép³ee®ee efkebÀJee megjef®ele peiee®ee veeieefjkeÀ mecepetve peerJeve peieues Heeefnpes. keÀebì®ee ne efJe®eej cenelcee ieebOeer®³ee efJeéemle Je=ÊeerMeer (Trusteeship) efceUlee pegUlee Deens. ieebOeerpeeR®³ee celes- p³ee J³ekeÌleerpeJeU peer mebHeoe Deens efle®³eeJej l³ee®ee nkeÌkeÀ Demelees®e Hejbleg l³eeves Demesner mecepeues Heeefnpes keÀer ceeP³ee mebHeosJej ceeP³eeSJe{e®e Flejeb®eener meceeve nkeÌkeÀ Deens. ³ee peieele ceer SkeÀìe®e veener Flejner DeveskeÀ J³ekeÌleer Deensle cnCetve ceeP³ee Dee®ejCee®eer jerle DeMeer JneJeer keÀer l³eebveener leer ceev³e JneJeer. DeMee HeefjHetCe& veweflekeÀ peieele mece©Helee Demesue. meJe& meceeve Demeleerue. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1) Heefnuee Je ogmeje keÀebì®ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMe Lees[keÌ³eele meebiee.

2) eflemeje Je ®eewLee keÀebì®ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMe Lees[keÌ³eele meebiee.

7.4.3 keÀebì®³ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®es Hejer#eCe ë- 1) ceeveJeer mJeYeeJeele oesve ÒecegKe IeìkeÀ Dee{Uleele: yeg×er DeeefCe YeeJevee. megKeJeeÐeebveer

kesÀJeU YeeJeveeb®ee®e efJe®eej kesÀuee lej yegef×JeeÐeebveer kesÀJeU yeg×er®ee®e efJe®eej kesÀuee. cnCetve oesvner celes SkeÀebieer Dee{Uleele. DeeHeu³ee Dee³eg<³eele YeeJevee osKeerue cenlJee®³ee Demeleele. JeemleefJekeÀ ke=Àleer®ee Go³e YeeJevesletve®e nesle Demelees YeeJevee efkebÀJee F®íe ke=Àleeruee ÒesjCee osCeeN³ee Demeleele cnCetve F®íeb®ee Deble kesÀu³eeme meJe&®e keÀcee¥®ee DeeefCe l³ee yejesyej veerefle®eener Deble nesF&ue.

2) keÀebì®³ee celeeÒeceeCes YeeJeveeb®es DeeHeCe efvecet&ueve kesÀu³eeme veweflekeÀ keÀcee&leerue DeeMe³e

efveIetve peeTve l³ee peeieer DeekeÀejelcekeÀlee Demeles. keÀejCe l³eeves efouesu³ee veereflelelJee®³ee DeeOeejs DeeHeCe keÀesCeleer ke=Àleer keÀjeJeer ³eemebyebOeer veerì yeesOe nesle veener. keÀebì®es lelJe J³eJenejele ueeiet He[t MekeÀle veener. ne l³ee®³ee lelJeeleerue ÒecegKe oes<e Deens. Òel³eskeÀ ke=Àleeruee meeceev³eerkeÀjCee®es lelJe ueeJetve Heeefnu³eeme peJeU peJeU meJe&®e ke=Àleer De³eesi³e þjleele. oeveMetj ceeCetme Òel³eskeÀ J³ekeÌleerves oeveMetj DemeeJes DeMeer F®íe keÀ© MekeÀle veener keÀejCe pej Òel³eskeÀ J³ekeÌleer oeveMetj yeveueer lej oeve IesCeeje keÀesCeer®e GjCeej veener. l³ee®eÒeceeCes yećn®e³e& Òel³eskeÀeves HeeUeJes Demes keÀesCeer cnCeCeej veener, keÀejCe l³eecegUs ceveg<³e peele®e mebHegäele ³esF&ue. J³eeJeneefjkeÀ peerJeveele yećn®e³e&,

98

oeveMetjHeCee ns meodiegCe ceeveues peeleele Hejbleg ³ee ke=Àleer keÀebì®³ee lelJeevegmeej De³eesi³e þjleele.

3) keÀebì®es lelJe DeekeÀejelcekeÀ Deens. ns lelJe efJeefMeä ÒekeÀej®³ee ke=ÀleerMeer mebyebOeerle Deens.

keÀesCel³eener ke=Àleer®ee lees HeefjefmLeleer efvejHes#e efJe®eej keÀjlees. HeefjefmLeleer efvejHes#e efJe®eej keÀener ke=Àleer®³ee yeeyeleerle MekeÌ³e Demeuee lejer meJe&®e ke=Àleer®³ee yeeyeleerle MekeÌ³e veener. keÀener ke=Àleer cetUele®e ³eesi³e Deens keÀejCe l³eeb®es meeceev³eerkeÀjCe nesT MekeÀles, cnCepes SkeÀoe leer ³eesi³e Deens Demes mecepetve DeeHeCe mJeleë efleuee DeHeJeeo jent ve³es Demes keÀebì mecepelees. Hejbleg j@Me[eue®³ee celeevegmeej DeeHeCe keÀOeer efJeMeg×, efvemJeeLeea yeg×erves Je efJeJeskeÀ yeg×erves keÀener efJeefMeä veweflekeÀ DeeosMeebvee DeHeJeeo þjlees.

Goe. DeeHeCe DeveeJeM³ekeÀ ceeveJeer ogëKe ìeUC³eemeeþer mel³e IeìveebHeemetve HejeJe=Êe

neslees. 4) keÀebì®es lelJe%eeve HeÀueefvejHes#eleeJeeoer Jee keÀle&J³eJeeoer Deens. DeMee leÊJe%eeveele oesve

efkebÀJee DeefOekeÀ keÀle&J³ee®³ee HejmHej mebIe<ee&®³ee mecem³ee GodYeJeleele. keÀebìves l³ee®es efvejmeve keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuesuee veener. keÀebì®ee meeceev³e efvekeÀ<e DeeHeu³ee veweflekeÀ peerJeveeleerue De[®eCeer®es efvejmeve keÀjC³eeme Hegjsmee veener.

5) ``keÀle&J³eekeÀjerlee keÀle&J³e'' Òel³eskeÀeves keÀjeJes. DeeHeu³ee meledmebkeÀuHeeves meebefieleuesu³ee

veweflekeÀ efve³eceebvegmeej Òel³eskeÀeves Dee®ejCe keÀjeJes. ns meebiele Demeleevee ceveg<³ee®es vescekesÀ keÀle&J³e keÀesCeles? meledmebkeÀuHe ceveg<³eeuee vescekesÀ keÀe³e meebiele Demelees ns keÀebìves mHeä kesÀuesues veener. cnCetve®e pe@keÀesyeer ³ee efJe®eejJebleeves Demes meebefieleues Deens keÀer, keÀebì®ee meledmebkeÀuHe cnCepes Demee mebkeÀuHe nes³e keÀer pees keÀesCel³eener ieesäer®ee mebkeÀuHe keÀ© MekeÀle veener.

DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1) keÀebì®³ee efve©HeebefOekeÀ DeeosMee®es Hejer#eCe keÀje.

7.5 megKeJeeo/GHe³egkeÌleleeJeeo (Utilitarianism)

efceuueves DeeHeu³ee veweflekeÀ efme×ebleeme `GHe³egkeÌleleeJeeo' (Utilitarianism) Demes veeJe efoues. kesÀJeU l³ee Meyoe®ee DeLe& Heeefnuee lej Demee DeLe& efveIesue keÀer SKeeoer ke=Àleer ³egkeÌle keÀer De³egkeÌle ns þjefJeC³ee®ee efvekeÀ<e cnCepes l³ee ke=Àleer®es nesCeejs HeefjCeece. kesÀJeU Meyoebletve efveIeCeeje ne DeLe& ceeveu³eeme l³eele megKeJeeo ³eslees®e Demes veener. HeCe, p³eebveer ne Meyo meg©Jeeleerme JeeHejuee, l³eebveer mebyebOe megKeJeeoeMeer DeefveJee³e&le³ee pees[uee. ke=Àleer®eer

99 ³egkeÌlelee efle®³ee mJe©HeeJe©ve DeLeJee efle®³ee ceeieerue ÒesjCesJe©ve þjJee³e®eer vemetve efle®³ee HeefjCeeceebJe©ve þjJee³e®eer Demeles DeeefCe ÒeeHle HeefjefmLeleerle p³ee ke=ÀleercegUs peemleerle peemle megKe efvecee&Ce nesF&ue leer®e ke=Àleer ³eesi³e nes³e ns meebieC³eemeeþer efceuueves DeeHeues `GHe³egkeÌleleeJeeo' (Utilitarianism) HegmlekeÀ efueefnues. 7.6.1 megKeJeeo cnCepes keÀe³e?: ceeveJee®³ee Dee®ejCee®ee ®eebieuee - JeeF&ìHeCee ne HeefjCeeceeb®³ee megKe-ogëKeelcekeÀ mJe©HeeJej DeJeuebyetve Demelees. Demes meebieCeeN³ee veerefleceerceebmesuee `megKeJeeo' Demes cnCeleele. ``megKe ne®e veerefle®ee ceeveob[ Demes meebieCeeN³ee O³es³eJeeoer ÒekeÀejeuee megKeJeeo Demesner cnCeleele.'' `YeeJeves®³ee DeeosMeeÒeceeCes Dee®ejCe keÀjC³eele®e J³ekeÌleer®es DeelcekeÀu³eeCe meceeJeuesues Deens. Demes ÒeefleHeeove keÀjCeeN³ee efme×ebleeme megKeJeeo Demes cnCeleele.' megKeJeeoe®es DeveskeÀ ÒekeÀej meebefieleues peeleele. leLeeefHe DeeHeu³eeuee kesÀJeU veerefleMeem$eer³e megKeJeeoe®es mJe©He HeneJe³ee®es Deens. megKe ne®e veweflekeÀles®ee Debeflece efvekeÀ<e Deens. megKee®³ee Deveg<ebieeves J³ekeÌleer®³ee Dee®ejCee®es cetu³eceeHeve kesÀues Heeefnpes Demes ÒeefleHeeove keÀjCeejer efJe®eej mejCeer cnCepes veerefleMeem$eer³e megKeJeeo nes³e. megKeJeeo cnCelees keÀer, megKe ns meJeex®®e cetu³e Deens, peerJevee®es G®®elece O³es³e Deens. megKeJeeoer efJe®eejmejCeer®es meceLe&ve keÀjC³ee®³ee ¢äerves megKeJeeÐeebveer megKeJeeoe®es ÒecegKe oesve ÒekeÀej kesÀues Deens. 1) ceevemeMeem$eer³e megKeJeeo 2) veerefleMeem$eer³e megKeJeeo.

7.6 megKeJeeoe®es ÒekeÀej megKeJeeoe®es ÒekeÀej DeeHeCeeme Heg{erueÒeceeCes Henelee ³esleerue. 7.6.1 ceevemeMeem$eer³e megKeJeeo ë (Psychological Hedonism): ³ee GHeHeÊeervegmeej ceeveJeer peerJeveele Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®³ee Heeþerceeies megKee®eer DeHes#ee (F®íe) Demeles. ceveg<³e peWJne-peWsJne F®íe keÀjlees, lesJne-lesJne lees megKee®eer®e F®íe keÀjle Demelees. Oeve, Jemlet, mevceeve F. ieesäer ceeCemeeuee megKeemeeþer®e nJ³ee Demeleele. cnCetve Òel³eskeÀ ceeveJeer F®íe ner MesJeìer megKes®íe Demeles. ceeveJee®ee mJeYeeJe keÀe³e Deens ns ceevemeMeem$eer³e megKeJeeo mHeä keÀjlees. ³ee megKeJeeoele ceeCetme Òel³e#eele keÀe³e keÀjlees? cnCepes®e JeemleJe keÀe³e Deens. ³ee®es mHeäerkeÀjCe keÀjC³eele ³esles. Òel³eskeÀ ceveg<³e megKe Feq®íle Demelees. megKe meJe&®e ef¬eÀ³eeb®ee nsleg Demelees. megKe mebHeeovee®³ee nsletefMeJee³e Dev³e nslet ceeveJeemeceesj Demet®e MekeÀle veener. J³eeJeneefjkeÀ peerJeveele efvejefvejeÈ³ee J³ekeÌleer JemletbkeÀefjlee Oe[He[le Demeuesu³ee efomeleele. kegÀCeer

100 %eeveÒeeHleer®ee Òe³elve keÀjleele, lej kegÀCeer ogmeN³ee®e SKeeÐee O³es³ee®eer efme×er keÀjC³ee®ee Òe³elve keÀjleele lej kegÀCeer Oeve ÒeeHleer®ee Òe³elve keÀjleele, kegÀCeer meodiegCeer yeveC³ee®ee Òe³elve keÀjleele. Òel³eskeÀpeCe keÀesCel³ee vee keÀesCel³eelejer O³es³eemeeþer Jes[e Peeuesuee efomelees. Hejbleg ³ee meJe& O³es³e©He ceeveu³ee iesuesu³ee Jemlet mJe³eb Debeflece meeO³e©He vemetve ogmeN³ee®e keÀesCel³ee lejer O³es³ee®eer efme×er keÀjC³eekeÀefjlee meeOeve©He Deensle. Je les Debeflece O³es³e cnCepes ogmejs eflemejs keÀesCelesner vemetve megKe ns®e Deens. megKe ns l³ee®es SkeÀcesJe ue#³e Deens. megKee®ee MeesOe IesCes ne ceeveJee®ee mJeeYeeefJekeÀ Oece& Deens Demes cele ÒeefleHeeove keÀjlees. cnCepes ³ee efJeOeeveeÜeje cevee®es JeemleJeJeeoer ef®e$e jsKeeìlees cnCetve ³ee Jeeoeuee ceevemeMeem$eer³e megKeJeeo Demes cnCeleele. Òee®eerve keÀeUele efmej@efvekeÀ HebLe lej DeeOegefvekeÀ keÀeUele pesjsceer yeWLe@ce Je efceuue ³eebveer veerefleMeem$eer³e megKeJeeoeuee ceevemeMeem$eer³e megKeJeeoe®eer yewþkeÀ efoueer Je megKeJeeoe®es ÒeefleHeeove kesÀues Deens. 7.6.2 veerefleMeem$eer³e megKeJeeo (Ethical Hedonism) :- `megKe' ns®e ceeveJeer peerJevee®es Debeflece O³es³e Deens. `megKe' ³ee veerefle®³ee ceeveob[eJej Dee®ejCee®ee ®eebieuee JeeF&ìHeCee þjefJeuee Heeefnpes. `megKe' ns O³es³e ceeveCeeN³ee efJe®eejeuee `veerefleMeem$eer³e megKeJeeo' Demes cnCeleele. cevee®³ee megKeHetCe& DeJemLee HeÀkeÌle Jeebíveer³e Deensle Je ogëKeHetCe& DeJeebíveer³e. ceie l³ee keÀesCel³eener keÀejCeeves efvecee&Ce Peeuesu³ee Demeesle. ns cele SefHekeÌ³etjme, ne@yme, yeWLe@ce, efceuue, efmeeqpJekeÀ F. efJe®eejJebleeveer mJeerkeÀejuesues Deens. Hejbleg ³ee efþkeÀeCeer ÒeMve efvecee&Ce neslees~ keÀer, megKe cnCepes vescekesÀ keÀe³e? ogëKee®ee DeYeeJe, Fbefê³epev³e megKe keÀer keÀesCeleerner efÒe³e DeMeer ceeveefmekeÀ DeJemLee. meeceev³eHeCes Demes cnCelee ³esF&ue keÀer, pees DevegYeJe ceeCemeeuee Flej keÀesCel³eener keÀejCeeves veJns, lej l³ee DevegYeJeekeÀjerlee®e DeeJe[lees lees®e megKeoe³eer DevegYeJe nes³e. ³eeuee®e veweflekeÀ megKeoe³eer efJe®eej cnCeleele. veweflekeÀ megKeJeeo ns cegu³eelcekeÀ efJeOeeve Deens. ³ee megKeJeeoevegmeej Òel³eskeÀ ceveg<³eeuee Flej Jemletb®eer F®íe nesJet MekeÀles. HeCe l³eeves megKee®eer F®íe keÀjCes Fä Deens. ³ee®ee®e DeLe& veweflekeÀ megKeJeeoevegmeej megKe Jeebíveer³e Deens.

101 veerefleMeem$eer³e megKeJeeoe®es ÒecegKe oesve ÒekeÀej He[leele les Heg{erueÒeceeCes ë De) mJe-megKeJeeo/mJeeLe& megKeJeeo

ye) HejmegKeJeeo/HejeLe& megKeJeeo/GHe³egkeÌleleeJeeo veweflekeÀ megKeJeeoer GHeHeÊeervegmeej Òel³eskeÀeves DeefOekeÀeefOekeÀ megKe efceUJeeJes. ns ceev³e kesÀues lej Demee ÒeMve GHeefmLele nesles keÀer ns DeeefOekeÀeefOekeÀ megKe keÀesCee®es DemeeJes? mJeleë®es keÀer Fleje®es? ³ee ÒeMveeJe©ve veweflekeÀ megKeJeeoe®es Jejerue oesve ÒekeÀej meebefieleues peeleele. 7.6.3 mJe-megKeJeeo/mJeeLe& megKeJeeo ë (Egoistic Hedonism): mJeeLe& megKeJeeoeme DenkeWÀêer megKeJeeo Demesner cnCeleele. Òel³eskeÀeves mJeleë®³ee megKeeuee ÒeeOeev³e efoues Heeefnpes Je Òel³eskeÀeves mJeleëmeeþer peemleerle peemle megKe mebHeeove keÀjeJes Demes mJeeLe& megKeJeeo ÒeefleHeeove keÀjlees. megKeÒeeHleer ns veerleer®es O³es³e Deens. Demes cele ne mJe-megKeJeeo ÒeefleHeeove keÀjlees, HeCe ns megKe keÀesCee®es? ³eeJej mJe-megKeJeeÐeebveer Demes cele J³ekeÌle kesÀues keÀer. ns J³ekeÌleer®es mJeleë®es megKe Deens. mJeleë®es megKe ÒeeHle keÀjCes ns megKeJeeÐeeb®³ee celes veerefle®es Hejcees®®e O³es³e Deens ³ee efJe®eej ÒeJeenevegmeej p³ee ke=ÀleercegUs mJeleë®es peemleerle peemle megKe ÒeeHle nesles leer ke=Àleer Fä nes³e. Òee®eerve efmejsefveefmePece, ®eeJee&keÀe®ee megKeJeeo efkebÀJee SefHekeÌ³egjme®ee megKeJeeo ns peJeUHeeme ³ee®e celee®ee HegjmkeÀej keÀjleele. DeeOegefvekeÀ keÀeUeleerue ³ee celee®es HegjmkeÀlex cnCetve ne@ype, ie@mesv[er, efmHeveesPee Je efmeeqPJekeÀ ns meebielee ³esleele. 7.6.4 HejeLe& megKeJeeo/GHe³egkeÌleleeJeeo ë (Altruistic Hedonism): veweflekeÀ megKeJeeoe®ee ogmeje ÒekeÀej cnCepes HejeLe&-megKeJeeo/GHeHe³egkeÌleleeJeeo nes³e. HejeLe& megKeJeeoe®es cegK³e met$e ë ``DeefOekeÀebMe ueeskeÀeb®es DeefOekeÀebMe megKe'' (Greatest Happiness of the Greatest Number) ne®e veweflekeÀles®ee efvekeÀ<e nes³e. Demes cele ÒeefleHeeove keÀjCeeN³ee efJe®eej ÒeJeebneme HejeLe& megKeJeeo Demes cnCeleele. ³ee megKeJeeoevetmeej p³ee ke=ÀleercegUs `DeefOekeÀebMe ueeskeÀeb®es DeefOekeÀebMe megKe' meeOeues peeF&ue DeMeer®e ke=Àleer veweflekeÀ mecepetve efle®ee mJeerkeÀej kesÀuee Heeefnpes. ³ee efJe®eej mejCeerle ke=Àleer®ee HeefjCeece efkebÀJee GHeHe³egkeÌlelee ue#eele Iesleueer peeles. cnCetve ³ee efJe®eejebme `GHe³egkeÌleleeJeeo' Demesner cnCeleele.

GHe³egkeÌleleeJeeoe®es Deieoer peJeUtve efvejer#eCe kesÀu³eeme GHe³egkeÌleleeJeeo ne leerve cenlJeHetCe& cegÐeeb®ee efJe®eej keÀjerle Demeuesuee efometve ³eslees. Heefnuee ÒeMve Demee keÀer ³eesi³e

102 ke=Àleer keÀesCeleer? GÊeceesÊece HeefjCeece p³ee ke=ÀleercegUs Ie[tve ³esleele l³ee ke=Àleeruee ³eesi³e ke=Àleer Demes cnCeleele. ns Heefnu³ee ÒeMveeuee GHe³egkeÌleleeJeeoeves efouesues GÊej Deens. ogmeje ÒeMve Demee keÀer keÀesCeles HeefjCeece veweflekeÀ ceesuee®es Deensle? megKe DeeefCe megKe HeÀkeÌle veweflekeÀ ceesuee®eer Jemlet Deens ns l³ee ogmeN³ee ÒeMvee®es GÊej Deens. veweflekeÀ ceesue efkebÀJee efkebÀcele ceespeC³ee®ee efvekeÀ<e keÀesCelee? ne eflemeje ÒeMve Demetve ``DeefOekeÀebMe ueeskeÀeb®es DeefOekeÀebMe megKe'' ne efvekeÀ<e Deens Demes l³ee eflemeN³ee ÒeMveeuee GÊej Deens. ³ee efme×ebleele Debleefve&efnle Demeuesueer Decetle& keÀuHevee DeþjeJ³ee MelekeÀeleerue ce@kesÀvPeer, Mee@Hìmeyejer Je yeìuej ³eemeejK³ee veerefleHebef[leeb®³ee efueKeeCeeletve mHeä ©Heele ceeb[ueer iesueer Deens. mJeleë®es efJe®eej peieemeceesj þsJeC³ee®eer cenlJeJee®eer oesve keÀejCes nesleer. SkeÀlej l³eebvee ne@ype®ee mJeeLe&megKeJeeo Kebef[le keÀjeJe³ee®ee neslee. ogmejs Demes keÀer ceveg<³e ne mJeYeeJeleë®e ogmeN³ee®³ee Yeu³ee®ee efJe®eej keÀjlees, ogmeN³ee®es efnle efJe®eejele IesTve peerJeve peielees. cnCepes HejmegKe efkebÀJee menevegYetleer ner ceeveJeer peerJeveeMeer DeefJeYeep³eHeCes mebye× Deens. ns l³eebvee efme× keÀ©ve oeKeJeeJe³ee®es nesles. efnì®emeves (Hutcheson) ``veweflekeÀ Dee®eeje®es JeemleJe efkebÀJee YeeweflekeÀ O³es³e DeefOekeÀebMe ueeskeÀeb®es DeefOekeÀebMe megKe ns Deens.'' ³ee efJeOeevee®³ee ©Heeves Jejerue HejeLe&megKeJeeoer efJe®eejmejCeeruee efveef½eleHeCee Òeoeve kesÀuee Je Heg{s ns®e efJeOeeve Fbiueb[ceOeerue efmepJeerkeÀ, yesvLe@ce Je efceuue ³ee veerefleHebef[leebveer mJeleë®³ee veweflekeÀ efJe®eejmejCeer®es O³es³eJeekeÌ³e cnCetve G®euetve Oejues Je l³ee®³ee DeeOeejeJej mJeleë®es veweflekeÀ efJe®eej ceebæ[ues Deensle. ³ee efþkeÀeCeer DeeHeCe pesjsceer, yesvLe@ce Je pes. Sme. efceuue ³ee oesve efJe®eejJebleeb®³ee veerleerMeem$eer³e megKeJeeoeefJe<e³ekeÀ YegefcekeÀeb®ee HejeceMe& IesCeej Deenesle. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1. megKeJeeo cnCepes keÀe³e?

2. megKeJeeoe®es ÒekeÀej meebiee.

3. ceevemeMeem$eer³e Je veerefleMeem$eer³e megKeJeeo mHeä keÀje.

4. mJe megKeJeeo Je HejeLe& megKeJeeo mHeä keÀje.

7.7 pesjsceer yeWLe@ce®ee HejeLe&/veerefleMeem$eer³e megKeJeeo (HeefjCeeceelcekeÀ GHe³egkeÌleleeJeeo) pesjsceer yesbLe@ce ³ee efye´efìMe lelJe%eeves megKeJeeoe®eer ceguelelJes MeesOeeJeer ³eemeeþer veerleer DeeefCe keÀe³eos ³eeb®eer ceguelelJes ne ûebLe efueefnuee. l³eeb®eer cetU YetefcekeÀe veerleerMeem$ee®eer vemetve

103 efJeOeerMeem$ee®eer nesleer. Hejblet l³eeletve®e l³eebveer megKeefveÿ GHe³egkeÌleleeJeeo efkebÀJee meeJe&ef$ekeÀ megKeJeeo meebefieleuee Deens. yeWLe@ce®ee veerefleMeem$eer³e megKeJeeo ë- yesbLe@ce ne HejeLe& megKeJeeoer efJe®eejmejCeer®ee Demeuee lejer lees DeeHeu³ee efJe®eejele mJeeLe& ÒeJe=ÊeerkeÀ[s PegkeÀuesuee efomelees. cnCetve l³ee®³ee efJe®eejele mJeeLe&efOeefÿle HejeLe& megKeJeeo Demes cnCeleele. yesvLe@ce®³ee celeevegmeej Òel³eskeÀ J³eeqkeÌle®³ee efþkeÀeCeer mJeë Òesce (Self Love) Je Hej Òesce (Benevolence) DeMee oesve menpe ÒeJe=Êeer efometve ³esleele. ceevemeMeem$eer³e ¢efäkeÀesveeletve Heeefnu³eeme Òel³eskeÀ J³eeqkeÌle®eer mJe Òescee®eer YeeJevee DeefOekeÀ ÒeyeU Demeles. keÀejCe pebsJne DeefOekeÀ efveCee&³ekeÀ HeefjefmLeleer efvecee&Ce nesles. lesbJne J³eeqkeÌleuee HejÒescee®³ee leguevesle mJe-Òesce®e DeefOekeÀ cenlJee®es Jeeìles. ceeCemee®es keÀu³eeCe keÀMeele Deens ns vegmeles®e keÀuHevesves þjefJeCes ceev³e veener. yesvLe@ce®³ee celes, Òel³eskeÀ ceeCetve megKee®³ee ceeies ueeieuee Deens. efvemeiee&ves®e leMeer j®evee kesÀueer Deens. ³ee vewmeefie&keÀ j®eves®ee DeeOeej IesJetve megKeJeeoeme yeWLe@ceves HejceÒeeHleJ³e ceeveues Deens. l³eeb®eer megKeJeeoe®eer efJe®eej mejCeer ceevemeMeem$eer³e megKeJeeoeJej DeeOeejuesueer Deens. cnCetve l³eeb®³ee efJe®eejmejCeeruee ceevemeMeem$eer³e megKeJeeo Demes cnìues peeles. HeCe l³eebveer veerleerMeem$eer³e megKeJeeo meebieC³ee®ee Òe³elve kesÀuee Deens. l³eeb®³ee efJe®eejmeejCeeruee megKeefveÿ GHe³egkeÌleleeJeeo efkebÀJee meeJe&ef$ekeÀ megKeJeeo efkebÀJee GHe³egkeÌleleeJeeo DeMeer veeJes Demeueer lejer l³ee®³ee efJe®eejele ke=Àleer®³ee GefÎäebvee cnCepes®e p³ee ke=Àleer®es HeefjCeece DeefOekeÀeefOekeÀ megKe osCeejs Demeleerue leer ke=Àleer Jee efle®eer GHe³egkeÌlelee ®eebieueer `DeefOekeÀlece ueeskeÀeb®es DeefOekeÀlece efnle (megKe)' Demee GHe³egkeÌleleeJeeoe®ee ¢efäkeÀesve l³eeb®³ee efJe®eej mejCeer®ee Deens. Hejblet megKe ns Hejce ÒeeHleJ³e keÀe ceeveeJes? ³ee®es mHeäerkeÀjCe yesbLe@ceves efouesueer veener. yeWLe@ce cnCelees keÀer, megKe DeeefCe ogëKe ³ee oesve meeJe&Yeewce DeefOeHel³ee®³ee ÒeYetlJeeKeeueer efvemeiee&ves ceeCemeeuee þsJeues Deens. ceeCemee®eer Dees{ kesÀJeU megKeekeÀ[s Je ogëKe ìeUC³eekeÀ[s Deens Demes l³eeb®es cele Deens. yesbLe@ceves megKee®eer SketÀCe meele ceespeceeHes meebefieleueer. ³ee meele HeefjceeCeeb®³ee DeeOeejeJej megKee®es ceespeceeHe keÀ©ve ke=Àleer®eer ³egkeÌlelee þjJeeJeer. megKee®ee DeekeÀej ue#eele IesJetve l³eeves leer ceespeceeHes Heg{erueÒeceeCes meebefieleueer Deensle -

1) leerJe´lee. (Intensity) 2) oerIe&keÀeUlee. (Duration) 3) HeÀueêgHelee. (Fruitfulness) 4) efveef½elelee (Certainity) 5) Meg×lee (Purity) 6) efvekeÀìlee (Nearness)

104 7) J³eeHekeÀlee (Extensity) yesbLe@ce®³ee megKeJeeoeceO³es ke=Àleer®³ee GefÎäeuee cenlJe Deens. keÀl³ee&®ee nslet ieewCe Deens. ceeveJeer megKee®eer efJeHeguelee ns GÎerä Deens. veweflekeÀles®es ceespeceeHe ³ee GefÎäeb®³ee DevegjesOeeves®e keÀjeJes. yesbLe@ce ne GHe³egkeÌleleeJeeoer Deens. l³ee®³eeHeg{s DeefKeue ceeveJee®³ee peemleerle peemle megKeemeeþer ceeveJeeme GÐegkeÌle keÀmes keÀjeJe³ee®es ne ÒeMve Deens. mJeleë®es megKe efceUefJeCes ner vewmeefie&keÀ ÒesjCee Deens. l³eeletve®e megKe keÀmes efvecee&Ce keÀjlee ³esF&ue. l³eeuee yesbLe@ceves veerleers®es DevegMeemekeÀ (Sanctions of Morality) Demes cnìues Deens. veerefleuee Devegme©ve DemeCeeN³ee Dee®ejCeemeeþer ÒesjCee kegÀþtve DeeCee³e®eer ne yesbLe@ceHeg{s ÒeMve neslee. GHe³egkeÌleleeJeeoe®³ee ¢äerves p³ee ke=Àleer ³egkeÌle nesle DeeefCe p³ee ke=Àleer GHe³egkeÌle ³eeb®³ee yeeyeleerle peeCeerJeHetJe&keÀ YeeJevee efvecee&Ce keÀjC³eele ³esles, Demes yesbLe@ce®es cele Deens. l³eecegUs®e DeefOekeÀeb®es DeefOekeÀ megKe (yengleeb®es yengle megKe) ³ee DeeoMe&keÀ[s Heesnes®elee ³esF&ue. `peemleerle peemle ueeskeÀeb®es peemleerle peemle megKe efkebÀJee DeefOekeÀelce ueeskeÀeb®es DeefOekeÀelce megKe' (Greatest happiness of the greatest number) ³ee lelJee®ee l³eeves GHe³eesie kesÀu³eecegUs l³ee®³ee veweflekeÀ efJe®eejeuee meeJe&$eerkeÀ megKeJeeo efkebÀJee GHe³egkeÌleleeJeeo Demes cnCeleele. megKee®es ceespeceeHe keÀjleevee l³ee®es Heg{erue iegCeOece& ue#eele I³eeJes Demes yeWLe@ce®es cnCeCes Deens. 7.7.1 yeWLe@ce®eer megKeeJejerue ceespeceeHes Heg{erueÒeceeCes ë- 1) leerJe´lee (Intensity) : oesve megKeebHewkeÀer pes megKe DeeHeu³eeuee DeefOekeÀ leerJe´lesves peeCeJeles l³ee megKee®es HeefjCeece DeefOekeÀ Demeles. Demes megKe p³ee ke=Àleerletve efvecee&Ce nesles leer®e ke=Àleer veweflekeÀ¢äîee Þesÿ mecepeeJeer DeLee&le ner leerJe´lee meboYee&vegmeej yeoueCeejer Demet MekeÀles. meewc³e megKeeHes#ee leerJe´ megKe DeefOekeÀ DeekeÀ<e&keÀ Demeles. Goe. Devve mesJeveeletve efceUCeejs megKe ns keÀeobyejer Jee®eveeletve efceUCeeN³ee megKeeHes#ee leerJe´ Jeeìle Demesue lej Devve mesJeve ns veweflekeÀ¢äîee Þesÿ mecepeeJes. pesÿ ceOeeHes#ee ceOee®eer iees[er leerJe´ Demeles.

2) oerIe&keÀeUlee (Duration) ë oesve megKeebHewkeÀer pes megKe DeefOekeÀ keÀeU efìkeÀCeejs Demeles les Þesÿ mecepeeJes. DeuHe keÀeueerve efìkeÀCeeN³ee megKeeHes#ee efoIe&keÀeueerve efìkeÀCeejs megKe ns DeefOekeÀ efÒe³e Demeles. HeÀìekesÀ G[JeC³ee®³ee megKeeHes#ee HeÀjeUe®es efpeVeme KeeC³eeleerue megKe DeefOekeÀ efìkeÀles.

3) HeÀueêgHelee (Fruitfulness) :

keÀener megKes ner efveJJeU megKes Demeleele. l³ee®³eeHeemetve keÀenerner veJeefveefce&leer nesle veener. Hejbleg keÀener megKes DeMeer Demeleele keÀer, peer mJeleëHeemetve Flej megKee®eer efveefce&leer keÀjleele. DeMee megKeevee®e Þesÿ mecepeeJes.

105 4) efveef½elelee (Certainity) : Deefveef½ele megKeeHes#ee pes megKe efveef½ele Demeles les®e Þesÿ mecepeues Heeefnpes. PeesHeCes ³ee megKeeHes#ee efHeÀjeJe³eeme peeC³ee®es megKe Hemeble keÀjeJes keÀejCe efHeÀjC³eecegUs megKe lej efceUles HeCe Deejesi³ee®esner megKe efceUles. 5) Meg×lee (Purity) : ogëKe efceefÞele vemeuesues megKe ns ogëKeefceefÞele megKeeHes#ee DeefOekeÀ ®eebieues Demeles. DeveskeÀ ogëKes meesmetve OebÐeele KetHe veHeÀe efceUJeC³eeHes#ee OeesHeìceeieea keÀceer Heieeje®eer veeskeÀjer HelkeÀjeJeer. 6) efvekeÀìlee (Nearness) : ogjmLe megKeeHes#ee meceerHe DemeCeejs megKe HeefjCeece¢äîee Þesÿ Demeles. cnCetve®e Demes cnCelee ³esF&ue keÀer, nele®es mees[tve HeUl³ee®³ee ceeies ueeiet ve³es. keÀener keÀeUeveblej efceUCeeN³ee megKeeHes#ee leeye[leesye efceUCeejs megKe DeefOekeÀ Hemebo kesÀues peeles. ®eej Je<ee¥veer keÀeMceerj®eer meHeÀj keÀjC³eeHes#ee ³eboe ceneyeUséejuee peeCes®e yejs. 7) J³eeHekeÀlee (Extensity) : oesve megKeebHewkeÀer p³ee megKee®ee HeefjCeece peemleerle peemle ueeskeÀebJej neslees, l³ee megKee®es ceespeceeHe DeefOekeÀ Demeles. Demes megKe p³ee ke=Àleerletve efvecee&Ce nesles leer®e veweflekeÀ mecepeeJeer. DeMee ÒekeÀejs ³ee meele HeefjCeeceeb®³ee DeeOeejeJej megKee®es ceespeceeHe IesTve Dee®ejCee®eer Meg×eMeg×lee þjJeeJeer. ³ee He×leerÒeceeCes pes Dee®ejCe DeefOekeÀebMe J³ekeÌleeR®³ee DeefOekeÀebMe megKemebHeeoveele GHe³egkeÌle þjsue les meoe®ejCe mecepeues peeles. cnCetve ³ee Jeeoeuee GHe³egkeÌleleeJeeo Demes cnCeleele. ³ee meJe& iegCeOecee&Jej efJe®eej keÀ©ve megKee®eer efveefce&leer keÀjeJeer. Demes meebefieleu³eeJej megKee®es JeeìHe keÀjC³eemeeþer l³eeves v³ee³ee®es SkeÀ lelJe meebefieleues. ``Òel³eskeÀ ceeCemeeuee SkeÀ cnCetve ceespeeJes DeeefCe keÀesCeeueener lees Flejentve keÀesCeer DeefOekeÀ Deens, Demes ceespet ve³es.'' (Every one is to count for one and nobody for more than one). GHe³egkeÌleleeJeeoer veweflekeÀ efJe®eejele ke=Àleer®³ee GÎeräebvee cenlJe Demeles. DeefOekeÀeefOekeÀ ceeveJeer megKe ÒeeHle keÀjCes ns ke=Àleer®es GefÎä nes³e ke=Àleer®³ee GefÎäebcetUs efceUCeeN³ee megKeemebyebOeer GHe³egkeÌleleeJeeoer lelJeJesl³eeuee efJe®eej keÀjC³ee®es keÀejCe veener. l³ee®ee cegueYetle ÒeMve vewmeefie&keÀ ÒesjCes®ee GHe³eesie keÀ©ve Demes keÀesCeles GHee³e ³eespeeJesle keÀer, p³eebcegUs J³ekeÌleer®³ee mJe-megKeeLe& kesÀuesu³ee Òe³elveebletve DeeHeesDeeHe®e meeJe&peefvekeÀ megKee®ee

106 meb®e³e Jee{ nesle peeF&ue. yesbLe@ce Je efceuue ³eebvee HeÀkeÌle veweflekeÀ ke=Àleer keÀjC³eeme J³ekeÌleerme keÀmes GÐegkeÌle keÀjlee ³esF&ue? ne cenlJee®ee ÒeMve Jeeìlees. yesbLe@ceves GHe³egkeÌleleeJeeoer efJe®eejele p³ee jerleerves J³ekeÌleeruee meeJe&peefvekeÀ megKeele Yej IeeueC³eemeeþer GÐegkeÌle keÀjlee ³esF&ue. l³ee jerleeRvee veerefle®es DevegMeemeve Demes cnìues peeles. GHe³egkeÌleleeJeeoe®³ee ¢äerves ke=Àleer ³egkeÌle nesles DeeefCe p³ee ke=Àleer De³egkeÌle Deensle ³eeyeeyele peeCeerJeHetJe&keÀ YeeJevee meceepeele efvecee&Ce keÀjC³eele ³esles ns®e veerleer®es DeebleefjkeÀ DevegMeemeve nes³e. keÀejCe ³ee YeeJevee meodmeodefJeJeskeÀ yeg×erkeÀ[tve efvecee&Ce nesleele. ³eecetUs®e yengleeb®es yengle megKe efkebÀJee Heg<keÀeUe®es Heg<keÀU megKe ³ee GefÎäekeÀ[s Heesn®elee ³esF&ue. ³ee yejesyej®e yesbLe@ceves veerefle®³ee yee¿e DevegMeemekeÀebefJe<e³eer efJe®eej ceeb[ues Deensle. l³eeb®³ee celes, yee¿e DevetMeemekesÀ ner MeemekeÀer³e meeceeefpekeÀ, Oeeefce&keÀ keÌJeef®ele vewmeefie&keÀ ner Demet MekeÀleele. pej J³ekeÌleer mJeeLe& ÒeJe=Êeer®eer Deens lej ceie leer J³ekeÌleer HejeLee&meeþer keÀe Peìles? ³ee ÒeMveeuee GÊej osleebvee yesvLe@ce cnCelees keÀer, ®eej ÒekeÀej®³ee veerleer ÒesjkeÀebcegUs J³ekeÌleer mJeeLeea Demetve osKeerue HejeLee&meeþer Peìles. leer ®eej veerefleÒesjkesÀ (DevegMeemekesÀ) Heg{erueÒeceeCes 7.7.2 veerefleÒesjkesÀ/DevegMeemekesÀ ë De) vewmeefie&keÀ/YeeweflekeÀ DevegMeemekesÀ ye) jepekeÀer³e DevegMeemekesÀ keÀ) meeceeefpekeÀ DevegMeemekesÀ [) Oeeefce&keÀ DevegMeemekesÀ veerefle-DevegMeemekeÀe®eer (ÒesjkeÀe®eer) keÀuHevee ner cegK³eleë veerleerkeÀ[s HeenC³ee®³ee JewOe Jee JewOeeefvekeÀ ¢keÀäkeÀebveeletve Heg{s Deeuesueer efomeles. cnCepes®e efle®³ee yee¿e efve³eceelcekeÀ DeefOekeÀejeMeer efvekeÀì mebyebOe Deens. DevegMeemekeÀ ³ee®ee cetU DeLe& ¢{erkeÀjCe Jee efmLejerkeÀjCe keÀjCeeje IeìkeÀ. ³ee ¢äerves keÀe³eÐeebvee yeUkeÀìer DeeCetve l³eeb®eer keÀe³e&Jeener ÒeYeeJeer keÀjCeeN³ee efMe#esuee GÎsMetve DevegMeemekeÀ ner keÀuHevee ceeb[ueer iesueer. veerefle-DevegMeemekeÀeb®eer ®e®ee& yeWLe@ce Je efceuue ³eebveer efJemle=leHeCes keÀ©ve DevegMeemekeÀe®³ee cetU®³ee DeLee&®ee veweflekeÀ efJe®eejele efJemleej kesÀuee, l³eevegmeej keÀle&J³eefJe<e³ekeÀ efve³eceebvee ¢{lee ÒeeHle keÀ©ve osCeeN³ee keÀesCel³eener ieesäeRvee, cnCepes®e keÀle&J³ee®ejCeeme ÒesjkeÀ Demeuesu³ee nsletbvee, veerefle-DevegMeemekesÀ efkebÀJee veerefle-ÒesjkesÀ Demes cnìues peeles. megKeJeeoevegmeej megKece³e Je ogëKece³e ³ee cetueYetle ÒesjCee Demeu³eeves DevegMeemekesÀner megKe-ogëKekeÀejkeÀ mJe©Hee®eer Demeleele. yeWLe@ceves DevegMeemekeÀeb®es ®eej ÒekeÀej meebefieleuesues Deensle. MeejerefjkeÀ, jepekeÀer³e, veweflekeÀ Je Oeeefce&keÀ. De) vewmeefie&keÀ/YeeweflekeÀ DevegMeemekesÀ ë pesJne megKe Jee ogëKe efvemeie&leë DeesIeeves ÒeeHle nesles lesJne l³eeme MeejerefjkeÀ DevegMeemekeÀ cnCeleele. Goe. DepeerCee&ves nesCeejs keÌuesMe. efvemeie& efve³eceevegmeej ³esCeejer keÀener megKes DeeefCe ogëKes DeeHeu³ee veweflekeÀ Dee®ejCeeuee ÒesjCee osleele. Goe. DeeflejskeÀer megKeesHeYeesieebveer DeeHeueer iee$es efMeefLeue nesleele DeeefCe l³eeb®es megKeesHeYeesiee®es meeceL³e&®e #eerCe

107 nesles ner ieesä l³ee DeeflejskeÀeHeemetve DeeHeu³eeuee Jee®eefJeC³eeme keÀejCeerYetle nesles. ³eele mebkeÀuHee®ee efkebÀJee DeO³eJemee³ee®ee mebyebOe vemelees.

ye) jepekeÀer³e DevegMeemekesÀ ë

keÀe³eosYebieeme nesCeejs mejkeÀejer Meemeve ns jepekeÀer³e DevegMeemekeÀe®es GoenjCe nes³e. ®eesjer, Ketve Fl³eeefo iegv¿eebvee MeemevemebmLes®es ÒeefleefveOeer ob[ osleele DeeefCe l³eecegUs DeeHeCe l³ee ke=Àl³eeHeemetve DeefueHle jenlees. ³eele MeemekeÀe®³ee DeO³eJemee³ee®ee mebyebOe ³eslees.

keÀ) meeceeefpekeÀ DevegMeemekesÀ ë

DeefOekeÀej vemeuesu³ee DeMee meJe&meeceev³e peveeb®³ee DeO³eJemee³ee®ee pesLes mebyebOe ³eslees lesLes veweflekeÀ DevegMeemekeÀ ÒeYeeJeer Demeles. meceepeeleerue J³ekeÌleer mJeeLeea Dee®ejCee®eer efveboe keÀjleele DeeefCe HejesHekeÀejer Dee®ejCee®eer mlegleer keÀjleele. Goe. JeeUerle ìekeÀCes, veweflekeÀ yeeyeleerle mlegleer Deiej efveboe keÀjCes Fl³eeoer.

[) Oeeefce&keÀ DevegMeemekesÀ ë

pesJne megKeogëKeeb®ee mebyebOe owJeer F&nsMeer pees[uee peelees lesJne les Oeeefce&keÀ DevegMeemekeÀ cnìues peeles. Hejceséej melkeÀcee&yeÎue ye#eerme oslees DeeefCe og<keÀcee&yeÎue ob[ oslees ³ee efJeéeemeecegUsner ceeCemes melkeÀcee&keÀ[s Dees{ueer peeleele DeeefCe og<keÀecee&Heemetve DeefueHle jenleele. Goe. mJeie&, vejkeÀ Fl³eeoer.

Jejerue efJeJes®eveeJe©ve Demes efometve ³esles keÀer, J³ekeÌleer®³ee kesÀJeU veweflekeÀ®e veJns lej meeceeefpekeÀ, jepekeÀer³e, Oeeefce&keÀ DeMee meJee¥ieerCe peerJeveele Je lelmebyebOeer efJe®eejeblener DevegMeemekeÀ ner mebkeÀuHevee cenlJee®eer Deens. efle®³ee ®e®ex®es Þes³e yeWLe@ce Je efceuue ³eeb®³eekeÀ[s Demeues lejer Flej veerefleMee$e%eeb®³ee efJe®eejelener leer J³eeHekeÀ DeLee&ves efYeVe-efYeVe ©Heele DeefYeÒesle Deensle®e. pesLes veweflekeÀ DeefOekeÀeje®ee ÒeMve GodYeJelees lesLes veerefle-DevegMeemekesÀner Deeueer®e- ceie leer yee¿e, DeeblejerkeÀ Jee Dev³e keÀesCel³eener mJe©Hee®eer Demeesle. DevegMeemekeÀ ner keÀuHevee cegK³eleë `ye#eerme Je efMe#ee' ³ee ceevemeMeem$eer³e leÊJeebJej DeeOeejuesueer Demeu³eeves meJe&meeceev³e peveeb®³ee Jele&veeme ueeiet He[les, HeCe ner®e efle®eer ce³ee&oener Deens. `Þes<þeb®³ee veerleer'uee (meble Jee meeOegHegª<e) leer ueeJelee ³esle veener.

³ee ®eej veerleer ÒesjkeÀebkeÀ[s yeef#eme Je efMe#ee DeMee oesve MekeÌleer Demeleele. ceveg<³ee®ee mJeYeeJe®e Demee Demelees keÀer l³eeuee yeef#eme efÒe³e Je efMe#ee DeefÒe³e Demeles.

DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1) megKee®eer ceespeceeHes (HeefjceeCes) keÀesCeleer?

2) veerefleMeeñeeleerue GHe³egkeÌleleeJeeoeleerue veweflekeÀ DevegMeemekesÀ keÀesCeleer?

3) yesbLe@ce®ee veerefleMeeñeer³e megKeJeeo keÀe³e Deens?

108 7.7.3 Heefj#eCeë yesbLe@ceves meg®eefJeuesueer megKee®eer ceespeceeHes J³eeJeneefjkeÀ veener. l³eeb®ee ke=ÀleerceO³es JeeHej keÀjCes MekeÌ³e veener. yesbLe@ce®³ee celeevegmeej ogëKeeHes#ee megKe®eer cee$ee DeefOekeÀ DemeCes ner l³ee ke=Àleer®³ee ³eesi³eles®eer efveef½eleer nes³e. Gueì megKeeHes#ee ogëKee®eer cee$ee DeefOekeÀ DemeCes l³ee ke=Àleer®³ee De³eesi³eles®eer efveef½eleer nes³e. yesbLe@ce cnCelees. `megKe ceespee Je ogëKe ceespee, pes efMeuuekeÀ Demesue l³eeJe©ve ke=Àleer®³ee ³eesi³ee³eesi³eles®ee ÒeMve megìsue.' Hejbleg megKe efkebÀJee ogëKe ³ee ceeveefmekeÀ Ieìvee Demeu³eecegUs l³ee®es J³eeqkeÌleyee¿e DeMee meeOeveeveer ceespeceeHe keÀjCes MekeÌ³e veener. megKeeuee®e ceeCemee®es HejceÒeeHleJ³e keÀe ceeveeJes? cnCetve ³ee®ee efJe®eej yesbLe@ceves kesÀuee veener. l³ee®³ee celes, Òel³eskeÀ ceeCetme megKee®³ee ceeies Deens. Òel³eskeÀeme DevegYeJeeme ³esles. ceeveJeer cevee®³ee j®eves®ee vewmeefie&keÀ DeeOeej IesTve megKeeuee®e ceeCemeeb®es HejceÒeeHleJ³es yesbLe@ceves ceeveues Deens. cnCetve®e yesbLe@ce®³ee efJe®eejmeejCeeruee ``ceevemeMeeñeer³e megKeJeeo'' Demes cnìues peeles. lej ceeCemee®³ee efJeefMeä ceveesj®evescegUs les megKee®eer F®íe keÀjerle Demeleerue lej leMeer F®íe keÀjCes ne ceevemeMeeñeer³e efve³ece nesF&ue. l³eeuee veweflekeÀ GHeHeÊeer cnCelee ³esCeej veener. ceeCemeeves megKee®eer F®íe keÀe keÀjJeer? ³ee®ee MeesOe Iesleuee lej lees veweflekeÀ efme×eble cnCetve ceevelee ³eslees. Demee Òe³elve pee@ve mìtDeì& efceuue ³eeves kesÀuee. lemee Òe³elve yesbLe@ce®³ee efueKeeCeele Dee{Ule veener. yesbLe@ceves ceeveJee®³ee vewmeefie&keÀ ÒesjCesJej Yej osTve DeefOekeÀeefOekeÀ megKe efceUefJeCes SJe{s®e GÎerä meceesj þsJeues. l³eecegUs l³ee®³ee efJe®eej mejCeeruee ceevemeMeeñeer³e megKeJeeo Demes cnCeleele. Hejbleg megKe ÒeeHle keÀjCes ner SkeÀ vewmeefie&keÀ ÒesjCee nes³e. efleuee ceeCemee®es HejceÒeeHleJ³e keÀe ceeveeJes? ³ee®es meceLe&ve keÀjC³ee®ee Òe³elve yesbLe@ceves kesÀuee veener. yesbLe@ce®³ee celes, GHe³egkeÌleleeJeeoe®es veweflekeÀ O³es³e HejmegKe Deens DeeefCe lees®e Demesner cnCelees keÀer, HejmegKemebHeeoveele DeeHeues megKe meeOeues peeles. cnCetve DeeHeCe HejmegKeeLe& Peìlees efkebÀJee PeìeJes. Hejbleg ³ee oesve efJeOeeveebceO³es efJejesOe efometve ³eslees. Heefnu³ee efJeOeeveele HejmegKe meeO³e þjles lej ogmeN³ee efJeOeeveele les®e HejmegKe mJemegKemebHeeovee®es meeOeve Demeu³ee®es efometve ³esles. ³eeÒeceeCes yesbLe@ce®ee HejeLe&megKeJeeo MesJeìer mJeeLe&megKeJeeoele Deble HeeJelees. cnCetve®e yesbLe@ce®³ee veweflekeÀ megKeJeeoeuee HejeLe&megKeJeeo cnCeleevee mJeeLee&efOeefÿle HejeLe&megKeJeeo cnCetve ceeveeJes ueeieles. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1) yesbLe@ce®³ee veerefleMeeñeer³e megKeJeeoe®es Heefj#eCe mHeä keÀje.

109

7.8 efceuue®ee GHe³egkeÌleleeJeeo / iegCeelcekeÀ GHe³egkeÌleleeJeeo (Mill’s Utilitarianism) pee@pe& mìtDeì& efceuue ne SkeÀ Fbûepe lelJe%e Je veerleerHebef[le neslee. l³eeves DeeHeu³ee veweflekeÀ efme×ebleeme `GHe³egkeÌleleeJeeo' Demes veeJe efoues. l³ee®³ee veweflekeÀ efme×ebleevegmeej ke=Àleer®³ee ³egkeÌlee³egkeÌles®ee SkeÀcesJe efvekeÀ<e cnCepes ke=Àleer®ee HeefjCeece nes³e. p³ee ke=ÀleercegUs peemleerle-peemle ueeskeÀeb®es megKe efvecee&Ce nesF&ue leer ke=Àleer ³eesi³e nes³e. ns cele ÒeefleHeeove keÀjC³eemeeþer l³eeves `GHe³egkeÌleleeJeeo' (Utilitarianism) ns HegmlekeÀ efueefnues. pee@pe& mìgDeì& efceuue ves GHe³egkeÌleleeJeeoer efkebÀyengvee veerleerMeeñeer³e megKeJeeoe®ee HetjmkeÀej kesÀuee Deens. yesvLe@ce ÒeceeCes®e `Het<keÀUeb®es Heg<keÀU megKe' efkebÀJee `DeefOekeÀlece ueeskeÀeb®es DeefOekeÀlece megKe' ³esLes meeO³e nesF&ue, les®e veweflekeÀ¢ìîee ®eebieues Demes efceuue ceevelees, Hejbleg yesbLe@ce®³ee efJe®eejeHes#ee efceuue®es efJe®eej keÀener yeeyeleerle efYeVe Deensle. yesbLe@ceves megKee®es pes ieefCele meebefieleues l³eele megKee®³ee HeefjCeebcee®ee®e kesÀJeU efJe®eej kesÀuee Demetve megKee®³ee iegCeJeÊes®ee efJe®eej kesÀuee veener. l³eecegUs efceuue®ee GHe³egkeÌleleeJeeo yesbLe@ce®³ee GHe³egkeÌleleeJeeoeHes#ee JesieUe þjlees. efceuue®³ee celes, efvemeiee&le®e meJe& ceeCemes megKee®³ee Heeþerceeies Demeleele. Demee meJe&$e DevegYeJe ³eslees. Òel³eskeÀ ceeCemeeuee megKe nJes Demeles ns efme× keÀjC³eemeeþer l³eeves Heg{erueÒeceeCes ³egkeÌleerJeeo kesÀuee. ``pes Heeefnues peele Demeles les HeenC³ee³eesi³e Demeles, pes SskeÀues peele Demeles les SskeÀC³ee³eesi³e Demeles, pes F®íerle Demeles les JeebíC³ee³eesi³e (F®íerC³ee³eesi³e) Demeles, meJe& ueeskeÀ megKe F®íerleele, cnCetve megKe F®íerC³ee³eesi³e Demeles.'' Jejerue ³egkeÌleerJeeoeÒeceeCes efceuue megKeJeeo efme× keÀjlees. l³eeves ``DeeHeCe pes pes F®íerlees les DeeHeues megKe '' DeMeer megKee®eer J³eeK³ee kesÀueer. ³ee J³eeK³esceOeerue meJe& ceeCemes megKee®³ee Heeþerceeies Demeleele. ns efJeOeeve efme× nesle veener. efceuue®³ee J³eeK³esceO³es DeveskeÀ oes<e Dee{Utve ³esleele. l³ee®³ee ³egkeÌleerJeeoele ®e¬eÀer³e oes<e efvecee&Ce Peeuee Deens. ceeCetme keÀMee®eer F®íe keÀjlees? ³ee ÒeMvee®es GÊej lees megKee®eer F®íe keÀjlees Demes efceuue®es cele Deens. Hegvne megKe cnCepes keÀe³e? ³ee ÒeMvee®es GÊej ceeCetme p³ee keÀMee®eer F®íe keÀjlees les efceuue®³ee ³ee GÊejeletve keÀener SkeÀ efve<HeVe nesle veener. F®íerle ieesä ÒeeHle Peeu³eeJej Òel³eskeÀeuee Fä ÒeeHleer®es megKe Demeles. keÀejCe megKee®ee efJe®eej IesC³eeHetJeea ceeCemee®³ee SKeeÐee iees<ìer®eer ner F®íe nesles. Goe. YetkesÀuesu³ee ceeCemeeuee DeVee®eer F®íe nesles. DeVe efceUtve le=Hleer Peeu³eeme l³eeuee megKe ÒeeHle nesF&ue. cnCepes®e DeVee®eer F®íe ns megKee®es keÀejCe Deens. megKeecegUs F®íe kesÀueer peeles. ns cnCeCes ®etkeÀer®es Deens. efceuueves meowJe megKe nJes®e Demeles. ns SkeÀ ceevemeMeeñeer³e mel³e Deens, Demes Jeeìt ueeieles.

110 efceuueves ceeb[uesu³ee ceevemeMeeñeer³e megKeJeeoeletve l³eeuee veerleerMeeñeer³e megKeJeeo GYee keÀje³e®ee Deens. `megKe ns®e ÒeeHleJ³e Deens' ns l³eeves Heg{erue ³egkeÌleerJeeoeceO³es efme× kesÀues. `SKeeoe HeoeLe& ¢M³e Deens, l³eeuee HegjeJee cnCepes lees HeoeLe& Òel³e#e efomelees ne®e Deens. ³eentve ogmeje Demet®e MekeÀle veener. ceeCemes megKee®eer F®íe keÀjleele, ³eeuee HegjeJee cnCepes Òel³e#eele DeeHeCeeme lemes efomeles®e ne nes³e. l³eecegUs megKe ner ieesä F®íe keÀjC³eeme ³eesi³e DeMeer®e Deens.' SKeeÐee ieesäer®eer F®íe kesÀueer peeles. l³eeJeªve leMeer F®íe keÀjCes ³eesi³e Deens. Demes efme× nesle veener. efomeCes DeeefCe ¢M³e ³ee oesve Meyoeleerue mebyebOeemeejKee mebyebOe SKeeoer ieesä Feq®íCes DeeefCe SäJ³e (F®íe) ³ee oesve Meyoeleerue mebyebOe meejKes veenerle. efceuueves Jejerue ³egkeÌleerJeeoele `megKe ns Fä Deens' ns efme× kesÀues Demesue Hejbleg megKe ns F®íe keÀjC³eeme ³eesi³e Deens keÀe? ns cee$e efceuueves efme× kesÀues veener. megKe ner®e ®eebieueer ieesä Deens. Demes ceeveues lej efpelekesÀ megKe DeefOekeÀ eflelekesÀ®e les DeefOekeÀ ®eebieues DeeefCe cnCetve DeeHeCe les DeefOekeÀeefOekeÀ Hemeble keÀjCes Demes efve<HeVe nesF&ue. Hejbleg efceuueves Demes cnìues Deens keÀer, `megKeele ueesUCeeN³ee [tkeÀje®³ee Dee³eg<³eeHes#ee ogëKeele nesjHeUCeeN³ee ceeCemee®es Dee³eg<³e Hemeble keÀjeJes. cegKe& ceeCemee®³ee meceeOeeveer Dee³eg<³eeHes#ee DemeceeOeeveer mee@¬esÀefìme®es peerJeve DeefOekeÀ ®eebieues.'(It is better to human being dissatisfied than Pig satisfiled. It is better to be Socrates, dissatisfied than a fool Satisfied). ³ee®ee®e DeLe& megKeele ÒekeÀejYeso Deens. efceuue®es cnCeCes Demes keÀer ceeCemeeves kesÀJeU DeefOekeÀ megKe efceUJeeJes Demes veener lej, megKee®³ee opee&®eener l³eeves efJe®eej keÀjeJee, Jej®³ee Òeleer®es Lees[s megKe ns Keeue®³ee Òeleer®³ee kesÀJe{îeener ceesþîee megKeeHes#ee DeefOekeÀ ®eebieues nes³e Demes efceuueves cnìues Deens. megKee-megKeeceO³es ÒekeÀejYeso kesÀu³eeme megKeJeeo veä neslees. pej megKe ns®e cetu³e ceeveues lej efpelekesÀ megKe DeefOekeÀ eflelekesÀ l³ee®es cetu³e DeefOekeÀ, Hejbleg Demes nesle veener. keÀejCe megKee®es cetu³e megKeecegUs þjle veener. lej megKee®eer ÒeleJeejer ueeJeCes ns®e Kejs cetu³e Deens. megKee®es ÒekeÀejYeso ceeveC³eeves megKeJeeo®e veekeÀejuee peelees. ns efceuue®³ee ue#eele Deeues veener. p³ee DeLeea Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®es megKe ns®e efle®es efnle nes³e. l³ee DeLeea meJee¥®es peemleerle peemle megKe ns keÀesCel³eener J³ekeÌleer®es efnle nes³e. efceuueves keÀe{uesuee ne efve<keÀ<e& ®egkeÀ Deens. megKe SkeÀceskeÀeble efcemeUlee ³esle veener. SkeÀe®es megKe DeeefCe ogmeN³ee®es megKe efceUtve ceesþe megKeevegYeJe le³eej nesle veener. ³eeJe©ve meebefieleuesu³ee megKeefveÿ GHe³egkeÌleleeJeeoeme l³eeuee ³eesi³e lees HegjeJee oslee Deeuee veener, Demes ìerkeÀekeÀej cnCeleele. efceuueves Heg{erue ³egkeÌleerJeeo efme× kesÀuee. ``Òel³eskeÀ J³ekeÌleer®es megKe meJe& J³ekeÌleer®³ee mecetneuee F<ì Deens. cnCetve meJee¥®es megKe Òel³eskeÀeuee F<ì Deens.'' efceuue®³ee ³ee ³egkeÌleerJeeoele mecetneYeeme veeJee®ee leke&Àoes<e efvecee&Ce Peeuee Deens.

111 efceuue®³ee megKeefve<þ GHe³egkeÌleleeJeeoeJejerue keÀener Dee#esHeebJej DeeHeCe efJe®eej kesÀuee Hejbleg efceuue®³ee efueKeeCeele Lees[îee efJemebieleer Demeu³eecegUs pejer Dee#esHe Ieslee Deeuee lejer DeMeer efJemebieleer efvecee&Ce nesCes mJeeYeeefJekeÀ Deens. l³ee®es ÒecegKe keÀejCe cnCepes efceuueves pes efueKeeCe kesÀues l³ee®es GefÎä meeceeefpekeÀ mebmLeeceO³es yeoue Ie[Jetve DeeCeCes DeeefCe ceeveJeer peerJeve DeefOekeÀ mece=× keÀjCes ns nesles. l³eeves `GHe³egkeÌleleeJeeo' ³ee HegmlekeÀele Debeflece

GefÎäeb®³ee ÒeMveebyeeyele mee#eele efme×eble oslee ³esCes MekeÌ³e vemeles. Demes cnìues Deens. p³ee DeLeea l³eeves Debeflece GefÎ<ìîes Demee DeveskeÀJe®eveer MeyoÒe³eesie kesÀuee Deens. l³ee DeLeea megKe ns®e SkeÀefpevemeer, SkeÀjme GefÎä ceeCemeeHes#ee Demeles. Demes efceuue ceevele veJnlee. ceeCemee®eer Debeflece GefÎäîes IesT MekeÀCeeN³ee ®eebieu³ee iees<ìer DeveskeÀ Deensle. l³ee®ee mebûen keÀjCeejer SKeeoer J³eeHekeÀ j®evee kesÀueer lej leer mJeerkeÀejlee ³esF&ue efkebÀJee efle®ee DeJnsj keÀjlee ³esF&ue. Hejbleg efle®ee efme×eble oslee ³esCeej veener Demes efceuueves mHeä cnìues Deens. ceeCemeeuee Fä DemeCeeN³ee meJe& ieesäer®ee efveoxMe lees megKe ³ee mebkeÀuHevesves meceeOeeve cnCepes megKe®e Demeles. yesbLe@ceves meebefieleuesu³ee meele megKeJeeoer HeefjceeCeebceO³es efceuueves `iegCe' Quality ns DeeþJes HeefjCeece meg®eefJeues Deens. ³eeJeªve yesbLe@ce®ee mebJesoveelcekeÀ GHe³egkeÌleleeJeeo cnCetve Je l³eeceeveeves efceuue®ee megmebmke=Àle GHe³egkeÌleleeJeeo cnCetve ceeveeJes ueeieles. lemes®e yesbLe@ceves meg®eefJeuesues ®eejner ÒesjkeÀ yee¿e mJeªHee®es Demeu³eecegUs veweflekeÀ ÒesjkeÀ cnCetve l³eeb®ee mJeerkeÀej keÀjCes Gef®ele þjle veener. les KeN³ee veerefleceÊesuee pevce osT®e MekeÀle veener. cnCetve efceuueves Hee®eJee DeebleefjkeÀ ÒesjkeÀ ceeveuee Je l³ee®³eeÜeje veweflekeÀ peerJevee®eer Je HejeLe&megKeJeeoe®eer mebieleer pegUJetve DeeCeueer. yesbLe@ceves peer ®eej DevegMeemekesÀ meebefieleuesues Deensle leer MeejerefjkeÀ (YeeweflekeÀ), jepekeÀer³e, meeceeefpekeÀ Je Oeeefce&keÀ ner nesle. keÀceer-DeefOekeÀ ÒeceeCeele ner meJe&®e MeejerefjkeÀ DevegMeemekesÀ nesle. keÀejCe MesJeìer ³ee Òel³eskeÀ yeeyeleerle megKe-ogëKe ns MeejerefjkeÀ HeeleUerJejerue®e Deens. cnCetve efceuue yee¿e DevegMeemekesÀ cnCelees Je l³eeJ³eefleefjkeÌle meodmeodYeeJevee ns cenÊJee®es DeeblejerkeÀ DevegMeemekeÀ mJeerkeÀjlees. melke=Àl³eeb®es meceeOeeve Je og<ke=Àl³eeb®eer ìes®eCeer ner meodmeodYeeJeves®³ee DevegMeemekeÀlJee®es mJe©He nes³e. les ceeveefmekeÀ mJe©Hee®es Je cnCetve®e DeefOekeÀ ÒeYeeJeer DeeefCe cenÊJee®es Deens. meodmeodYeeJeves®es cenlJe O³eeveele IesTve®e yeìuejves leerme kesÀJeU DevegMeemekeÀ ve ceevelee veweflekeÀ meJee&efOekeÀejer ceeveues Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1) efceuue®ee veerefleMeeñeer³e megKeJeeo mHeä keÀje.

2) efceuue®ee GHe³egkeÌleleeJeeo mHeä keÀje.

112 7.8.1 Heefj#eCeë efceuueves meebefieleuesu³ee Heefnu³ee ³egkeÌleerJeeoele `Meyomeec³ecetuekeÀ' leke&Àoes<e Ie[uee Deens. keÀejCe `pes Feq®íues peeles les Feq®íC³ee ³eesi³e Demeles' ns yejesyej Deens keÀe³e? Feq®íuesu³ee meJe&®e ieesäer Demeleele keÀe? DeeHeCe JeeF&ì iees<ìeR®eer F®íe kesÀueer lej leer Feq®íC³ee ³eesi³e Demeles keÀe? DeLee&le®e veener cnCetve efceuue ®es cele ³eesi³e Jeeìle veener. efceuueves megKe cnCepes®e Happiness Je GHe³etkeÌlelee cnCepes Utility ³ee Meyoe®ee He³ee&³e cnCetve JeeHejuee Deens. cnCetve `megKe' ns®e Debeflece O³es³e Deens Demes efceuue®es cnCeves ³eesi³e efomeles. Demee DeLe& Iesleuee lej efceuue®ee megKeJeeo DeeefCe G.E. cetj®³ee celeevegmeej GHe³egkeÌleleeJeeo ³eeceO³es leÊJeleë HeÀjkeÀ veener Demes Jeeìles. efceuueves megKee®es Þesÿ-keÀefveÿ Demes ÒekeÀej kesÀues ns cetjuee iewj Jeeìles. Hejbleg efceuue®³ee ceveele `megKe' ³ee Meyoe®ee DeLe& Fä ieesäer®eer ÒeeHleer DeeefCe l³ee®eyejesyej DemeCeejs meceeOeeve Demee neslee. l³eecegUs Fä ieesäer®³ee opee& ÒeceeCes l³eele HeÀjkeÀ DemeCes MekeÌ³e Deens. megKe ner F®íe keÀjC³eeme ³eesi³e DeMeer ieesä Deens. ³ee efceuue®³ee celeeJej cetjves keÀ[e[tve nuuee kesÀuee Deens. SKeeoer ieesä Ie[les cnCetve leer Ie[eJeer efkebÀJee leer ®eebieueer Deens. Demes l³eeletve®e cetu³e efve<HeVe keÀjeJes ³eeuee cetj Òeeke=ÀleerkeÀles®ee lekeÀe&Yeeme Demes cnCeleele. Hejbleg ceeCemee®es ÒeeHleJ³e DeeefCe l³ee®eer F®íe ³ee®ee mebyebOe lees[lee ³esCeej veener. Debeflece keÀu³eeCee®eer peer keÀuHevee keÀje³e®eer l³eemeeþer ceeCemee®eer Òeke=Àleer efJe®eejele Iesleueer®e Heeefnpes cnCetve efceuue cnCelees l³eeÒeceeCes ceeCemee®³ee Òeke=Àleerle `megKe' ne cenlJee®ee IeìkeÀ Deens. cnCetve keÀesCel³eener F®íe kesÀu³eeefMeJee³e Debeflece keÀu³eeCee®eer keÀuHevee keÀMeer keÀjCeej? megKee®eer F®íe keÀjCes ner lej ceeCemee®eer ÒeJe=Êeer Deens. cnCetve®e Òeeke=ÀeflekeÀ lekeÀe&Yeeme ne leke&Àoes<e efceuue keÀ[tve Ie[uee ns cnCeCes yejesyej veener. peer.F&. cetj®³ee cnCeC³eeÒeceeCes SKeeoer ieesä ®eebieueer Deens ns efme× keÀjCes, yeg×eruee DeMekeÌ³e Deens. Demee®e efJe®eej efceuueves meg×e ceeb[uee neslee. l³ee®³ee celes Debeflece GefÎäeb®³ee ÒeMveeyeeyele mee#eele efme×lee oslee ³esCeej veener. cnCetve efceuueves ceeCemee®eer GefÎäîes keÀesCeleer DemeeJeerle ³ee®ee efJe®eej kesÀuee. Demee efJe®eej keÀjleebvee efceuue®³ee Meyoj®evesle keÀener efJemebieleer Demeu³ee lejer l³ee®³ee efJe®eeje®ee DeesIe yejesyej neslee. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1) efceuue®³ee megKeJeeoe®es Heefj#eCe mHeä keÀje.

113

7.9 meejebMe keÀebì®ee `efveªHeeefOekeÀ DeeosMee'®ee efve³ece meeJe&osefMekeÀ, efveªHeeefOekeÀ, DeefveJee³e& Je DevegYeHetJe& mJeªHee®ee Demetve Òe%esceO³es Devegm³etle Demelees. l³ee®eer pejer mHeä peeCeerJe meJe&meeceev³e ceeCemeeuee vemeueer lejer lees ³ee efve³ecee®ee oeJee ceev³e keÀjlees. ³ee efve³eceeves l³ee®es veerefleefJe<e³eer®es efveCe&³e efveOee&efjle nesle Demeleele Je lees l³ee®³ee Fäeefveäles®³ee efveCe&³ee®ee iecekeÀ Je ceeHe efkebÀJee efvekeÀ<e Demelees. J³ekeÌleer Je meceepee®³ee mecem³eebceO³es DeveskeÀ IeìkeÀ cenlJeHetCe& YetefcekeÀe Heej Hee[le Demeleele ³ee IeìkeÀebceO³es cenlJee®ee IeìkeÀ cnCepes DeefOekeÀej Je keÀle&J³ee®eer ³eesi³e peeCeerJe Je l³eeb®es DeeJeM³ekeÀ l³ee HeefjefmLeleerveg©He Dee®ejCe nes³e. Òel³eskeÀeuee DeeHeues peerJeve HeefjHetCe& yeveefJeC³eemeeþer FlejebJej DeJeuebyetve jneJes ueeieles. ns DeJeuebefyelJe J³eeqkeÌle®³ee pevceeHeemetve les ce=l³et®³ee MesJeì®³ee #eCeeHe³e¥le Demeles. DeeHeu³ee mecem³eebceOetve yeensj ³esC³eemeeþer DeeHeCeebme Flejeb®³ee menkeÀe³ee&®eer DeeJeM³ekeÀlee Demeles. HeCe DeMee JesUsme l³eeves ns osKeerue ue#eele þsJeues Heeefnpes keÀer, Flejebvee l³eeb®³ee De[®eCeerle ceole keÀjCes ns DeeHeues keÀle&J³e Deens. keÀle&J³e ns keÀjeJes®e ueeieles. efMeJee³e keÀle&J³e keÀjle Demeleebvee lesLes HejleHesÀ[er®eer DeHes#ee þsJee³e®eer vemeles. Lees[keÌ³eele Deieoer efvejHes#e YeeJevesves Òel³eskeÀeves DeeHeu³ee peerJeveeleerue keÀle&J³es Heej Hee[ueer Heeefnpesle. ne®e cegÎe Fc³eev³egSue keÀebì ³ee pece&ve leÊJeJesl³eeves DeeHeu³ee veerefleceerceebmesme mHeä keÀjC³ee®ee Òe³elve kesÀuee Deens. lemes®e YeieJeodieerlesleerue efve<keÀece keÀce&³eesiee®eer mebkeÀuHevee osKeerue keÀle&J³eeMeer efveie[erle Deens. keÀcex keÀjleebvee HeÀuee®eer DeHes#ee ve þsJelee `F&éejeLe&' keÀle&J³es keÀjeJeer ner ieerles®eer ÒecegKe veweflekeÀ efMekeÀJeCe Deens. megKeJeeo ner SkeÀ veerefleMeeñeer³e O³es³eeb®eer Je cegu³eeb®eer ceerceebmee keÀjCeejer GHeHeÊeer Deens. ceeveJee®³ee Dee®ejCee®ee ®eebieuee JeeF&ìHeCee ne ke=Àleer®³ee HeefjCeeceeb®³ee megKe-ogëKeelcekeÀ mJe©HeeJej DeJeuebyetve Demelees Demes meebieCeeN³ee veerefleceerceebmesuee megKeJeeo Demes cnCeleele. megKee®es oesve ÒekeÀej He[leele 1) ceevemeMeeñeer³e megKeJeeo 2) veerefleMeeñeer³e megKeJeeo. veerefleMeeñeer³e megKeJeeoe®es oesve ÒekeÀej He[leele. 1) mJe-megKeJeeo 2) HejmegKeJeeo/HejeLe& megKeJeeo. veweflekeÀ megKeJeeoer GHeHeÊeervegmeej Òel³eskeÀeves DeefOekeÀeefOekeÀ megKe efceUJeeJes ns lelJe ceev³e kesÀues lej Demes DeefOekeÀeefOekeÀ megKe keÀesCee®es? megKe cnCepes MeeefjefjkeÀ megKe veJns lej megKe cnCepes ef®eÊee®es meceeOeeve Je Deelc³ee®ee meblees<e nes³e. F&éeje®³ee ef®ebleveeletve efceUCeejs megKe ns Fbefê³eebHeemetve efceUCeeN³ee megKeeHes#ee Þes<þ Demeles. meceäer®es megKe veerefle®es O³es³e cnCetve mJeerkeÀejC³eele Je lemes®e megKee megKeeceOeerue ÒekeÀej Yeso ceev³e keÀjC³eele efceuueves megKeJeeoeuee efveef½ele®e Òeefleÿe efceUJetve efoueer HeCe SkeÀ megmebiele veweflekeÀ lelJe%eeve cnCetve l³ee®es SketÀCe cele cee$e mJeerkeÀejlee ³esle veener.

114


1) keÀebì®ee efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®ee efme×eble meefJemlej mHeä keÀje.

2) keÀebì®es efve©HeeefOekeÀ DeeosMe meebietve l³ee®es cegu³eceeHeve keÀje.

3) keÀebì®es veerefleMeeñe mHeä keÀªve, keÀebì®es efve©HeeefOekeÀ DeeosMee®es efme×eble mHeä keÀje.

4) yesbLe@ce®³ee veerefleMeeñeer³e megKeJeeoe®es meefJemlej efJeJes®eve keÀje.

5) megKeJeeo cnCepes keÀe³e? veerefleMeeñeer³e megKeJeeo mHeä keÀje.

6) mJeeLe& Je HejeLe& megKeJeeo meefJemlej mHeä keÀje.

7) efìHee efuene.

1) meesHeeefOekeÀ DeeosMe

2) keÀebì®es efve©HeeefOekeÀ DeeosMe

3) meesHeeefOekeÀ Je efve©HeeefOekeÀ DeeosMeeleerue HeÀjkeÀ

4) meledmebkeÀuHe

5) mJeeLe& megKeJeeo

6) HejeLe& megKeJeeo

7) veerefle®eer DevegMeemekesÀ

8) megKee®eer HeefjceeCes.

*****

115

8 ÒekeÀjCe 8

He³ee&³eer veerefleMeeðeer³e GHeHeÊ³ee (Alternative Ethical Theories)

(m$eerJeeoer efveefleMeeðe Je DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe) IeìkeÀ j®evee 8.0 GefÎäîes

8.1 ÒemleeJevee

8.2 ðeerJeeoer veerefleMeeðe - ke@Àjesue efieueerieve

8.2.1 eEueieYeso - efveëHe#eHeeleer Heg©<e DeeefCe YeeJeyebOe (DeemLee) DemeCeeN³ee ðeer³ee

8.2.2 mJe-Òeeflecee Heg©<e efJeueielee DeeefCe ðeer®eer mebyebOelee.

8.2.3 ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee ceevemeMeeðeer³e ¢äerkeÀesve

8.2.4 kegÀCee®eer keÀeUpeer keÀjlee ?


8.3 DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe efpeve Hee@ue mee$e&

8.3.1 DeefmlelJeJeeo cnCepes keÀe³e ?

8.3.2 mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe.

8.3.3 efveJe[er®es mJeeleb$³e (Freedom of choice) 8.3.4 kegÀÞe×e (oebefYekeÀlee Bad faith) 8.3.5 DemelesHeCee DeeefCe vemelesHeCee (Being and nothingness) 8.3.6 cetu³eceeHeve

8.4 meejebMe


8.0 GefÎäîes 1. DeeOegefvekeÀ keÀeUeleerue Hee½eel³e ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es DeekeÀueve keÀ©ve Ieslee

³esF&ue.

2. eEueieYeso, YeeJeyebOe eEkeÀJee DeemLee DemeCeeN³ee ðeer³ee, ðeer®eer mebyebOelee, ðeer³eeb®ee veweflekeÀ efJekeÀeme (Moral development) ³eeb®ee lemes®e ðeerJeeoer veerefleMeeðe®ee (Feminist Ethics) DeY³eeme keÀjlee ³esF&ue.

116 3. DeefmlelJeJeeo cnCepes keÀe³e ? ner efJe®eejmejCeer mecepetve IesCes.

4. mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe peeCetve IesCes.

8.1 ÒemleeJevee Hee½eel³e osMeele ðeer cegkeÌleer®³ee Je ðeer Heg©<e meceles®³ee efJe®eejebvee keWÀêmLeeveer ceevetve DeveskeÀ ÒekeÀej®es leeeqÊJekeÀ efme×eble DeveskeÀ efJe®eejJebleeveer ceeb[ues. l³eeletve ðeerJeeoe®eer DeveskeÀ ©Hes Heg{s Deeueer. l³eeleerue®e SkeÀ ©He cnCepes ðeerJeeoer veerefleMeeðe nes³e. ðeerJeeoer veerefleMeeðe ner efJe®eejmeCeer iesu³ee oesve oMekeÀeHetJeea Go³eeuee Deeueer. ner efJe®eejmejCeer DecesefjkeÀve ðeeruesefKekeÀe Je ceevemeMeeðee®³ee ÒeeO³eeefHekeÀe Þeerceleer ke@Àjesue efieueerieve ³eebveer ceeb[tve l³ee®ee HegjmkeÀej kesÀuee. ðeer³eeb®eer veweflekeÀ efJe®eejebceOeerue þUkeÀ JewefMeäîes keÀesCeleer ns meebietve YeeJeyebOee®es (DeemLes®es) veerefleMeeðe (Ethics of care) cnCetve ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es peesjoej meceLe&ve keÀ©ve ðeer Heg©<e meceles®es veweflekeÀ leÊJe%eeve ceeb[ues. efJemeeJ³ee MelekeÀe®³ee ÒeejbYeer meÊeeMeeðeeuee Je ef®eodJeeoer leÊJe%eeveeuee efJejesOeer Demes DeveskeÀ efJe®eej ÒeJeen efvecee&Ce Peeues. ³ee Jew®eeefjkeÀ ÒeJeenebveer leÊJe%eevee®³ee DeY³eemeeuee veJeerve ¢äerkeÀesve efoues. ³eele ÒeecegK³eeves leeefke&ÀkeÀ Òel³e#eeLe&Jeeo, efJeMues<eCeJeeo, HeÀue: ÒeeceeC³eJeeo, veJeJeemleJeJeeo, DeefmlelJeJeeo ¿ee efJe®eejÒeCeeu³ee nesle. ³ee efJeefJeOe efJe®eejÒeCeeu³eebHewkeÀer DeefmlelJeJeeo ner meÊeeMeeðeeuee efJejesOeer DeMeer efJe®eejÒeCeeueer Deens. ³ee efJe®eejÒeCeeueer®ee HegjmkeÀej efkeÀkexÀieeo&, keÀecet ³eemHeme&, ceeMexue, ne³e[siej Je mee$e& ³ee leÊJeJesl³eebveer kesÀuee. les DeefmlelJeJeeoer leÊJe%e cnCetvener DeesUKeues peeleele. l³eebveer ceeveJee®³ee DeefmlelJee®ee ÒecegKe efJe®eej ceeb[uee. DeefmlelJe Je meejleÊJe ³eeb®³eele Yeso keÀ©ve ceeveJeer DeefmlelJeeuee keWÀêmLeeveer ceevetve, ceeveJeer mecem³eebkeÀ[s HeeneC³ee®ee DeefmlelJeJeeo ne SkeÀ veefJeve ¢äerkeÀesve l³eebveer efouee. efJeMes<ele: mee$e& ¿ee ÖeWÀ®e DeefmlelJeJeeoer leÊJe%eeves DeefmlelJeJeeo Je ceeveJeleeJeeo Je Flejner DeveskeÀ ûebLe efuentve l³eebves DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðee®es efJe®eej ceeb[ues. ðeerJeeoer veerefleMeeðe Je DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe ³ee oesve DeeOegefvekeÀ keÀeUeleerue veerefleMeeðeer³e GHeHeÊ³ee Demetve l³eeb®ee DeY³eeme DeeHeCe ³ee ÒekeÀjCeele keÀjCeej Deensle.

8.2 ðeerJeeoer veerefleMeeðe - ke@Àjesue efieueerieve Feminist Ethics (Ethics of Care) DeeOegefvekeÀ keÀeUele ðeerpeerJevee®³ee DeveskeÀ Debieeveer meebieesHeebie efJe®eej yegef×Jeeoer efJe®eejJeble keÀjerle Deensle. meceepeele ðeer³eebefJe<e³eer Yes[meeJeCeeN³ee pJeueble mecem³eener Deensle. ngb[eyeUer, Deceeveg<e íU, yeueelkeÀej, m$eer Ye´tCenl³ee F. meeceeefpekeÀ mecem³ee Yes[meeJeleele. ðeercegkeÌleer®eer mecem³ee, eEueieYeso, efJeefJeOe #es$eeleerue ðeer³eeb®es mLeeve Je YetefcekeÀe, ðeerHeg©<e meceevelee, ðeerJeeoer veerefleMeeðe ³ee efJeefJeOe Debieeveer ðeerJeeoer DeeHeues efJe®eejcebLeve keÀjerle Deensle. `ðeerJeeoer veerefleMeeðe' ner DeeOegefvekeÀ efJe®eejOeeje iesu³ee oesve oMekeÀeHetJeea Go³eeme Deeueer. ner efJe®eejÒeCeeueer DecesefjkeÀve ðeeruesefKekeÀe Je ceevemeMeeðee®³ee ÒeeO³eeefHekeÀe Þeerceleer ke@Àjesue efieueerieve ³eebveer ÒeYeeJeerHeCes ceeb[ueer. ke@Àjesue efieueerieve ³eebveer

117 1982 ceO³es ``efJeefYeVe DeebleefjkeÀ DeeJeepe'' (In a different voice) ³ee ûebLeele ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es (Feminist ethics) ÒeYeeJeerHeCes meceLe&ve kesÀues. ke@Àjesue efieueerieve ³eeb®ee pevce F.me. 1936 ceO³es DecesefjkesÀle Peeuee. l³ee nejJe[& efJeÐeeHeerþele ceevemeMeeðe Je efMe#eCeMeeðee®³ee ÒeeO³eeefHekeÀe nesl³ee. l³eebveer ðeer³eeb®ee veweflekeÀ efJe®eejeb®ee efJekeÀeme nesC³ee®es þUkeÀ JewefMeäîe efJeMeo kesÀues. veelesmebyebOe pees[C³ee®eer DeemLee eEkeÀJee YeeJeyebOe ns þUkeÀ JewefMeäîe meebietve m$eerJeeoer veerefleMeeðeele mHeä kesÀues. l³eebveer YeeJeyebOee®es Jee DeemLe®es veerefleMeeðe (Ethics of Care) ³eeJej DeefOekeÀ ue#e keWÀefêle kesÀues. eEkeÀyentvee ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es meceLe&ve kesÀues DeeefCe m$eer Heg©<e meceeveles®³ee veerefleMeeðee®ee HegjmkeÀej kesÀuee. 8.2.1 eEueieYeso - efve:He#eHeeleer Heg©<e DeeefCe YeeJeyebOe (DeemLee) DemeCeeN³ee ðeer³ee:- iesu³ee DeveskeÀ MelekeÀebHeemetve veweflekeÀ efme×ebleJeeoer oesve ÒecegKe cetu³eebyeÎue yeesueleebvee efomeleele. leer oesve cetu³es cnCepes v³ee³e Je Òesce nesle. Þes³eme, ³egkeÌle, keÀu³eeCe, efveCe&³e Je GHe³egkeÌlelee ³ee veweflekeÀ mebkeÀuHeeveebceO³es Deepe DeveskeÀ yeoue HeneJe³eeme efceUleele. Þeerceleer efieueerieve ³eebveer ðeer³eeb®³ee efJeefYeVe DeeJepeeb®eer DeesUKe keÀ©ve osC³eemeeþer `YeeJeyebOe'

(DeemLee-DeeHeguekeÀer) ³eemeeþer care ne Fbûepeer Meyo GHe³eesieele DeeCeleele. efieueerieve®³ee celes peyeeyeoeje®eer peeCeerJe ns JeemleJe mJeerkeÀe©ve ³ee peieeleerue efJeefJeOe mecem³eeb®ee Je og:Keeb®ee veeMe keÀjlee ³eslees. DeeHeCe pesJne peyeeyeoejer eEkeÀJee v³ee³e ns Meyo JeeHejlees lesJne ceeCemeekeÀ[tve keÀener ®egkeÀer®es ke=Àl³e Peeues lej l³eeuee DeeHeu³ee ke=Àl³eeyeÎue DeHejeOeer Demeu³ee®es Jeeìles. Hejbleg YeeJeyebOe Jee DeemLee DemeCeeN³ee ðeer³ee Flejeb®eer og:Kes Jee Jesovee mecepetve l³ee Flej ðeer³eeb®³ee og:Keeb®ee GHeMece keÀjC³eemeeþer DeeHeguekeÀerves Jee cecelesves ue#e Ieeueleele. p³ee ðeer³ee keÀener®e ve keÀjCeeN³ee cnCetve l³ee mJele:®e peyeeyeoej Demeleele. ke@Àjesue efieueerieve DeeHeu³ee `efJeefYeVe DeebleefjkeÀ DeeJeepe' (In a different Voice) ³ee ûebLeele keÀener veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®ee GneHeesn keÀ©ve, v³ee³e, keÀle&J³e, nkeÌkeÀ Je DeefOekeÀej ³ee veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®ee efJe®eej ðeer³ee keÀMee ÒekeÀejs keÀjleele ns ÒeYeeJeerHeCes ceeb[leele. efieueerieve®³ee celes mJeÒeeflecee (Self Image) ¿ee v³ee³e Je YeeJeyebOe ³ee mebkeÀuHeveebvee veweflekeÀ efveCe&³e IesC³eemeeþer DeeOeejYetle þjleele. l³eebveer HeefjceeCeelcekeÀ Je iegCeelcekeÀ mebyebOeeJej DeeOeeefjle YeeJeyebOe (DeemLee) efJe<e³ekeÀ veerefleMeeðe (Ethics of care) DeeefCe v³ee³ee®es veerefleMeeðe (Ethics of Justice) Demee Yeso mHe<ì kesÀuee. J³eeqkeÌle®es nkeÌkeÀ Jee DeefOekeÀej, keÀe³eÐeeHeg{s meJe& meceeve, efve:He#eHeeleer KesU ner veweflekeÀ O³es³es J³eeqkeÌleefvejHes#e cnCetve meeO³e keÀjeJe³ee®eer Demeleele. 8.2.2 mJeÒeeflecee :- Heg©<ee®eer efJeueielee DeeefCe ðeer®eer mebyebOelee Jee mebueivelee :- efieueerieveves DeveskeÀ ðeer³eebvee Deecebef$ele keÀ©ve DeeHeu³ee mJelJeÒeeflecesefJe<e³eer®ee DeeJeepe keÀe³e meebielees ³ee efJe<e³eer efJe®eejues Demelee l³eebvee Heg{erue GÊejs ðeer³eebkeÀ[tve®e SskeÀeJe³eeme efceUeueer. ³eeefJe<e³eer keÀener ðeer³ee Deyeesue Jee DevegÊeefjle Peeu³ee, lej keÀener

118 ðeer³ee De[KeUle yeesuele nesl³ee lej keÀener ðeer³ee SkeÀ$eerleefjl³ee mJelJeÒeeflecesefJe<e³eer®eer DeefYeJ³ekeÌleer keÀjleebvee Dee{Uu³ee keÀer pees Flej ðeer³eebvee ceeie&oMe&keÀ þjCeeje neslee. ³ee ðeerJeeoer ¢äerkeÀesveele DeesUKe Je peJeUerkeÀlee ³eeb®ee Òeeflemeeo Heg{erueÒeceeCes efometve Deeuee. ðeer ner DeeHeu³eeceO³es SkeÀ ceelee, SkeÀ cegueieer, SkeÀ efÒe³emeer (ÒesceerkeÀe), SkeÀ cew$eerCe DeMee mebyebOeles efJe<e³eer yeesueleele. ðeer³ee ³ee ÒeecegK³eeves veelesmebyebOee®es JeCe&ve keÀjleele. ³ee Gueì Heg©<e ns efJeueielesyeÎue (Separtion) yeesueleele. `ceer' Demee MeyoÒe³eesie keÀ©ve efJeueielee oMe&efJeleele. les DeelcekeWÀêer Demeleele. Heg©<e DeeHeu³eeuee efceUeuesu³ee ³eMee®es iecekeÀ J³eeqkeÌleiele HeeleUerJej Flejebvee mJele:Heemetve JesieUs®e mecepeleele. Heg©<ee®eer ner efJeueielee SkeÀebieer ¢äerkeÀesvee®eer Deens. DeLee&le uenevecegueeb®³ee yeeyeleerle ðeereEueieer Je HegeEueieer mJeÒeeflecee ¿ee YeeefkeÀle Jee keÀHeesuekeÀefuHele keÀuHeveebmeejK³ee Deensle. efieueerieve®³ee celes Heg©<eerÒeeflecee ³ee ðeereEueieer veelesmebyebOee®³ee Deeke=ÀleeryebOeeMeer megmebiele Demeleele. meeOeejCeHeCes Òeew{ Heg©<ee®es cew$eer®es mebyebOe DeefOekeÀ efJemle=le Demeues lejer l³eeb®³eele cew$eer®eer peJeUerkeÀlee vemeles. ³eeGueì ðeer³eebceO³es DeveskeÀebMeer DeeHeguekeÀer Jee peJeUerkeÀlee keÀjC³ee®ee keÀue DeefOekeÀ Demelees. DeveskeÀ keWÀêeMeer Jee mebIeìvesMeer l³ee mebHekeÀe&le jentve peJeUerkeÀlee Ie[Jetve DeeCeleele. veelesmebyebOe pees[C³ee®ee keWÀêJeleea ¢äerkeÀesve ðeer³eebceO³es Demeu³eeves mecetne®³ee keÀe³ee&le efcemeUleele. l³ee mecetneuee SkeÀef$ele Oe©ve þsJeleele Je DeeHeguekeÀerves ue#e Ieeuetve Flejebmeeþer HejerÞecener keÀjleele. efmeieceb[ ÖeÀe@F&[ ³ee ceevemeMeeðe%eeves J³eeqkeÌleceÊJe efJekeÀemee®eer ceveesueQefiekeÀ GHeHeÊeer ceeb[ueer. ceveesueQefiekeÀ efJekeÀemee®³ee mene DeJemLeebHewkeÀer eEueieJeleea DeJemLesle (3 les 6 Je<ee&He³e¥le®³ee keÀeueeJeOeer) cegueeb®ee ueQefiekeÀ efJekeÀeme keÀmee neslees ? cegueebvee ueQefiekeÀYeso keÀmee mecepelees? ns ÖeÀe@F[ves meebefieleues. efieueerieve ¿ee ÖeÀe@F&[ves meebefieleuesu³ee eEueieJeleea DeJemLes®³ee Het{sner peeTve ueQefiekeÀ Yesoe®³ee peeCeerJee cegueebcegueeRceO³es Je le©Cele©CeerceO³es keÀMee efJekeÀmeerle nesleele ns mHeä keÀjleele. Heg©<e FlejebHeemetve efJeueie efomeleele. lej ðeer³ee FlejebMeer mebyebOe pees[C³ee®ee efJe®eej keÀjleele. eEueieYeso ne ÒeecegK³eeves kegÀceejebceO³es efometve ³eslees. le©Ce ðeer Je Heg©<e mJepeeCeerJe³egkeÌle Demeleele. lesJne l³eeb®³eeefþkeÀeCeer eEueieYeso DeesUKe Je veweflekeÀ efveCe&³e IesC³ee®eer peyeeyeoejer ³esles. kegÀceejJe³eerve cegues mJele:uee mJeleb$e Je mJee³eÊe mecepelees. lesJne l³ee®³eeefþkeÀeCeer v³ee³ee®eer SkeÀ veweflekeÀ HeefjHekeÌJelee efJekeÀmeerle nesles. lees mJele:keÀ[s mJee³eÊe cnCetve Henelees. ³ee Gueì kegÀceejJe³eerve cegueer mJele:uee YeeJeyebOe (DeemLee) efJe<e³ekeÀ DeMee peyeeyeoejerves FlejebMeer mebyebOelesves Jee mebueivelesves (Connectedness) Heneleele. cecelee/DeeHeguekeÀer þsJeleele. 8.2.3 ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee SkeÀ ceevemeMeeðeer³e ¢äerkeÀesve:- ceevemeMeeðe%eebveer J³eeqkeÌle efJekeÀemeeleerue veweflekeÀ Je yeewef×keÀ efJekeÀemee®ee DeY³eeme keÀ©ve l³eebveer Demee efve<keÀ<e& keÀe{uee keÀer, Heg©<eeb®es DevegYeJe yeeueerMe cnCetve ³eesi³e lej veweflekeÀlesefJe<e³eer®es efJe®eej De³eesi³e Demeu³eecegUs Heg©<eebveer Ieeuetve efouesues DeeoMe& Jee ceeveob[ ðeer³ee ³ee mJeerkeÀejerle veenerle. efieueerieve ¿ee nejJe[& efJeÐeeHeerþele uee@jsvme keÀesnueyeie& ³eeb®es menkeÀejer cnCetve Je ÒeeO³eeefHekeÀe cnCetve keÀe³e&jle nesl³ee keÀesnueyeie&ves met®eefJeuesu³ee veweflekeÀ efJe®eejeb®³ee efJekeÀemeeleerue DeJemLee Je meebefieleuesu³ee efme×eble keÀuHeves®es veweflekeÀ ÜbÜ

119 (HYPOTHETICL MORAL DILEMMA) ³eeb®ee efieueerieveves DeY³eeme keÀ©ve ðeer³eeb®ee veweflekeÀ efJe®eej Òeef¬eÀ³es®ee efJekeÀeme keÀmee neslees ³eeJej Yej efouee. keÀesnueyeie& ³ee ceevemeMeeðe%eeves veweflekeÀ efJe®eejefJe<e³ekeÀ efJekeÀemee®³ee leerve ÒecegKe HeeleÈ³ee (DeJemLee) meebefieleu³ee. ³ee®es efJeJes®eve Heefnu³ee ÒekeÀjCeele kesÀuesues Deens.

1) HetJe& meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀ HeeleUer (Preconventional Morality) 2) meebkesÀeflekeÀ veweflekeÀ HeeleUer (Conventional Morality) 3) meebkesÀeflekeÀesÊej veweflekeÀ HeeleUer (Post Convention Morality) 8.2.4 kegÀCee®eer keÀeUpeer keÀjlee ? keÀesnueyeie&®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee Jejerue leerve ÒecegKe DeJemLeeb®es Òee©He (cee@[sue) IesTve efieueerieveves l³eeJej ìerkeÀe kesÀueer Je ðeerJeeoer efveefleMeeðee®es Jee YeeJeyebOe (DeemLee) efJe<e³ekeÀ veerefleMeeðee®es (Ethics of Care) leerve ¢äerkeÀesve ceeb[ues. keÀesnueyeie& Heg©<ee®³ee veweflekeÀ efJekeÀemeeJej Yej oslees. lej efieueerieve ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemeeJej Yej osles. efieueerieveves ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee leerve DeJemLee meebefieleu³ee. l³ee Heg{erueÒeceeCes- 1) ÒeejbefYekeÀ peerJeveekeÀ[tve J³eeqkeÌleiele peieC³eekeÀ[s :-

³ee DeJemLesle ðeer³ee SkeÀ peerJee®eer nl³ee cnCetve mJele:ceO³es MeesOeleele. ³ee ÒeefleketÀue peieele l³ee mJele: SkeÀekeÀer Deensle Demes l³eebvee Jeeìles. 18 Je<ex Je³ee®³ee metmeve ³ee ieYe&Jeleer ðeeruee DeeHeu³ee ieYee&efJe<e³eer efJe®eejues Demelee, leer cnCeeueer ceuee ne ieYe& vekeÀes Deens. ³ee ðeer®³ee vekeÀejeLeea Je DenbkesÀêJeeoer efJe®eejeuee efieueerieveves veweflekeÀ Metv³eJeeo (Moral Nihilism) Demes cnìues Deens. KejesKej ³ee ðeeruee keÀe³e nJes Demeles, ³ee efveJe[efJe<e³ekeÀ mecem³esuee meeceesjs peeJes ueeieles. lemes®e SkeÀ ceelee cnCetve ceuee cetue nJes Deens. DeMee cnCeCeeN³ee ðeeruee ceuee ieYee&®eer keÀeUpeer I³eeJe³ee®eer Deens Demes cnCeleele. ³esLes veJeerve pevceeuee ³esCeeN³ee veJepeele DeYe&keÀe®³ee mebyebOee®ee DeLe& DeefYeÒesle Deens. 2) Deelcel³eeie SkeÀ ®eebiegueHeCee (Goodness as self-sacrifice): m$eer®eer veweflekeÀlee ner keÀesnueyeie&®³ee meebkesÀeflekeÀ HeeleUerJejerue (Conventional level) DeJemLesle mJeeLeea ve jenlee Flejebmeeþer l³eeie keÀjCeejer nesles. veerefleceÊes®³ee ³ee DeJemLesle Flejeb®eer keÀeUpeer IesC³ee®eer #ecelee, FlejebyeÎue®eer DeeJe[ efJekeÀmeerle nesles. m$eer®ee Deelcel³eeie SkeÀ ®eebiegueHeCee þjlees.

3) efveJe[er®³ee HeefjCeeceeb®eer peyeeyeoejer (Responsibility for consequences of choice):

keÀesnueyeie&®eer eflemejer DeJemLee ner meebkesÀeflekeÀesÊej veweflekeÀ efJekeÀemee®eer DeJemLee Demetve ne efJekeÀeme efJeJeskeÀevegmeej neslees. efveJe[ kesÀuesu³ee ieesäeR®³ee HeefjCeeceeb®eer peyeeyeoejer

120 ner mJe®ísves mJeerkeÀejCes nes³e. efieueerieveves ³ee Òee©Heeuee (cee@[sueuee) ``efveefleceÊes®³ee efveCe&³ee®es meej'' (Essence of Moral decision) Demes cnìues Deens. DeeEnmee ³ee veweflekeÀ leÊJee®es Flejebvee Je mJele:uee Fpee eEkeÀJee og:Ke ve osCes ns O³es³e efieueerieve®³ee ³ee Òee©Heele ³esles.

8.2.5 cetu³eceeHeve: m$eer Heg©<e Demee vewmeefie&keÀ eEueieYeso Demeuee lejer ³esLes ÒeMve GHeefmLele neslees keÀer, efveefleceÊesle eEueieYeso kegÀþs Demelees ? HetJeea®³ee keÀener leÊJeJesl³eebveer Heg©<eeHes#ee ðeer³ee keÀceer yegef×ceÊes®³ee Demeleele. Demes cnìues Deens. Hejbleg l³eeb®es ns cnCeCes veerefleceÊesuee DeeOeejYetle þjles keÀe ? meeceev³ele³ee Demes Dee{Utve ³esles keÀer Heg©<eeHes#ee ðeer³eebceO³es veweflekeÀ efJekeÀeme keÀceer neslees. Jee@uemìesve ¬eÀeHeÌì®ee ¿ee efJe®eejeuee efJejesOe Deens. l³ee®³ee celes ðeer Heg©<eebceO³es SkeÀ yegef×Meerue ÒeeCeer cnCetve oesneW®eer yeewef×keÀ #ecelee meejKeer®e Demeles. ³eeefMeJee³e oesneW®eener veweflekeÀ efJekeÀeme meceeve neslees. pejer l³eeb®³eele eEueieYeso Demeuee lejer yeewef×keÀ #ecelee Je veweflekeÀ efJekeÀeme meejKee®e neslees. ðeerceO³es yegef×ceÊee keÀceer Demeles. ³ee®es Jee@uemìesve ¬eÀeHeÌì®³ee celes ðeer³eebvee efoues iesuesues ®egkeÀer®es efMe#eCe (Miseduction) nes³e. efieueerieveves keÀesnueyeie&®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLeeb®es Òee©He (cee@[sue) SkeÀ yeewef×keÀ HeefjceeCe Je v³ee³e mebkeÀuHevee cnCetve veerefleceÊesle ie=nerle Oejuesues Deens. efieueerieveves ðeer³eebceOeerue veweflekeÀ efJekeÀeme ne l³eeb®³ee veelesmebyebOe (Relationship) pees[C³eeleerue l³eeb®ee YeeJeyebOe (DeemLee) ³eeJej DeefOekeÀ ÒekeÀeMePeesle ìeketÀve megmHeä kesÀuee Deens. keÀener veerefleMeeðe%eeb®³ee celes veerleerceÊes®³ee efJekeÀemeeJemLesle v³ee³e ³ee mebkeÀuHevesHes#ee YeeJeyebOe (DeemLee care) ner mebkeÀuHevee DeefOekeÀ cenÊJee®eer Deens. Heg©<eebHes#ee ðeer³ee keÀceer meeceeefpekeÀ YetefcekeÀe yepeeJeleele. ne eEueieYesoeefJe<e³eer®ee efJe®eej meceepeeves (Society) m$eer³eebJej ueeouee Deens keÀe³e ? Deepener peiee®³ee keÀener Yeeieele Heg©<eebÒeceeCes®e efMe#eCee®es meJe& HeÀe³eos ðeer³eebvee efouesues veenerle. ðeer³eebvee meeceeefpekeÀ keÀe³ee&le, meÊesle Je Flej #es$eele mebOeer osC³eele menYeeieer kesÀuesues veener. cnCetve®e Jee@uemìesve ¬eÀeHeÌì cnCeleele keÀer ðeer Heg©<ee®³ee eEueieYesoeefJe<e³eer meceepeeves efJe<eceles®eer efouesueer JeeieCetkeÀ ³eesi³e veJns. ðeer Heg©<e meceles®ee efJe®eej ner yeewef×keÀ mecepe cnCetve meceepeeuee ³ee³euee nJeer. ðeerHeg©<eebceOeerue eEueieYesie, JeebefMekeÀYeso otj þsJetve ðeer Heg©<e meceles®eer meeceeefpekeÀ Je jepekeÀer³e leÊJe%eebveer ceeb[Ceer kesÀueer Heeefnpes Demes efieueerievener cnCeleele. l³eebveer ðeerJeeoer veerefleMeeðeele DeeOegefvekeÀ He×leerves ceeb[uesuee veweflekeÀ efJekeÀemee®e ¢äerkeÀesve cenÊJee®ee Deens. l³eebveer m$eerJeeoer efveefleMeeðeele efouesues ³eesieoeve DeeOegefvekeÀ keÀeUeMeer megmebyebOeerle Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene :- 1) YeeJeyebOe (DeemLee) efJe<e³ekeÀ veerefleMeeðe Je v³ee³ee®es veerefleMeeðe ³eeceOeerue Yeso meebiee.

2) mJeÒeeflecesyeÎue Heg©<ee®eer efJeueielee Je ðeer³eeb®eer mebueivelee keÀMeer efometve ³esles ?

3) efieueerieveves ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee keÀesCel³ee DeJemLee meebefieleu³ee ?

121 4) efieueerieveves ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es meceLe&ve keÀmes kesÀues ?

8.3 DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe efpeve:- Hee@ue mee$e& DeefmlelJeJeeo (Existentialism) ner efJemeeJ³ee MelekeÀeleerue meÊeeMeeðeeuee Je ef®eodJeeoer leÊJe%eeveeuee SkeÀ efJejesOeer efJe®eejÒeCeeueer Deens. ner efJe®eejÒeCeeueer ceevemeIeìveeMeeðee®eer megOeeefjle ceeb[Ceer Deens Demes cnìu³eeme DeefleMe³eeskeÌleer nesCeej veener. DeefmlelJeJeeoele ``ceeveJee®³ee DeefmlelJee®ee'' ÒecegKe efJe®eej ceeb[uesuee Deens. ³ee efJe®eejÒeCeeueer®ee HegjmkeÀej efkeÀkexÀieeo&, ³eemHeme& ceeefì&ve ne³e[siej, ceemexue, keÀeceg Je mee$e& F. leÊJeJesl³eebveer kesÀuee. DeefmlelJeJeeÐeeveer ceeveJeer peerJeveeleerue Ye³eevekeÀ DeLe&Metv³elee, J³eeketÀUlee, Ye³e, Yeerleer, efvejeMee, DemJemLelee leeCe-leCeeJe, keÀeUpeer eE®elee, mebIe<e&, ce=l³et F. mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe keÀ©ve ceeveJeer DeefmlelJee®ee meKeesue efJe®eej kesÀuee. ceeveJeer peerJevee®es meej, ceeveJeer peerJevee®ee DeLe& Je ceeveJeer peerJevee®eer cetu³es Je veerleer ³ee ÒeMveebkeÀ[s HeneC³ee®eer DeefmlelJeJeeo ner ÒecegKe efJe®eejÒeCeeueer nes³e. ³ee efJe®eejÒeCeeueerle `ceeveJeer ÒeMve' keWÀêmLeeveer ceevetve ceeveJeer eE®elee, efvejeMee, Ye³e Òesce, mebIe<e&, J³eekegÀUlee, meej, ce=l³et, mJeeleb$³e ³ee mebkeÀuHeveeb®es efJeMues<eCe keÀ©ve ceeveJeer peerJeveeefJe<e³eer met#ce Je meKeesue eE®eleve DeefmlelJeJeeÐeebveer kesÀues. DeefmlelJeJeeoer efJe®eejÒeCeeueer ner DeeOegefvekeÀ keÀeUeleerue Jew®eeefjkeÀ ®eUJeU Deens. 8.3.1 DeefmlelJeJeeo cnCepes keÀe³e ? meesjsve efkeÀkexÀieeo& ne [@efveMe leÊJe%e DeeOegefvekeÀ DeefmlelJeJeeoe®ee pevekeÀ ceeveuee peelees. efkeÀkexÀieeo&, ³eemHeme& Je ceeMexue ns DeeefmlekeÀ DeefmlelJeJeeoer lej ceeefì&ve ne³e[siej Je mee$e& ns veeefmlekeÀ DeefmlelJeJeeoer nesles. ûeerkeÀ leÊJeeE®elekeÀ mee@¬esÀefìme ³ee®³ee efJe®eejele DeefmlelJeJeeoe®eer yeerpes efomeleele. Yeejleer³e leÊJe%eeveele DeefmlelJeJeeoer leÊJe%eevee®ee efJe®eej ieewleceyeg×eb®³ee efJe®eejele efometve ³eslees. mee@¬esÀefìme Je ieewlece yeg×ebveer ceeveJeer DeefmlelJecetuekeÀ efJe®eej ÒeLece ceeb[ues. 20 J³ee MelekeÀele `DeefmlelJeJeeo' ne Meyo meejsve efkeÀkexÀieeox®³ee eE®eleveeletve Heg{s Deeuee. DeefmlelJeJeeoeleerue DeefmlelJe ne Meyo peiee®es DeefmlelJe, F&éeje®es DeefmlelJe, Jemlegb®es DeefmlelJe ³ee MeyoebHes#ee JesieUe Deens. ``DeefmlelJe cnCepes ceeveJee®es DeefmlelJe, ceePes DeefmlelJe'' DeMee DeLee&ves JeeHejuee Deens. ceeveJeer DeefmlelJe cnCepes G®®e

efJekeÀemeemeeþer Peìle Demeuesues ceeveJeer J³eeqkeÌleceÊJe nes³e. DeefmlelJeJeeo cnCepes ceeveJee®es mJelJe, mJeeleb$³e, mJele: efveCe&³e IesC³ee®eer peyeeyeoejer Je l³eevegmeej efveYe&³eHeCes ke=Àleer keÀjCes nes³e, ³eele®e ceeCemee®es DeefmlelJe Deens. efkeÀkexÀieeo&ves Deblece&tKe nesTve Òel³eskeÀ ceeCemeeves DeebleefjkeÀ peerJeve mJele: MeesOeues Heeefnpes Demee DeefmlelJeJeeo Meyo ÒeLece Òe®eefuele kesÀuee. l³ee®³ee meceesj®ee ceeCetme mJele:®es DeefmlelJe®e njJetve yemeuee Deens. J³ekeÌleer®es DeefmlelJe Jee l³eeb®es mJelJe pesJne meceepeele OeeskeÌ³ee®es nesT ueeieles lesJne ceeCemes ©{erûemle Je Ye³eYeerle

122 nesleele. lees mJele:uee efJemejlees. meeceeefpekeÀ Yeerleerves, ob[MeeqkeÌle®³ee Ye³eeves Hewmee, meÊee Je ÒeueesYeCes ³eeb®³ee Deefce<eeves ceeCetme ne mJele:®es efveCe&³e, mJeeleb$³e Je peyeeyeoejer njJetve yemelees. DeMee JesUer efkeÀkexÀieeo& cnCelees keÀer, pejer ceeCetme cnCetve ceeCemes pevceeuee Deeueer lejer l³eeuee KeN³ee DeLee&ves ceeCetme Je l³ee®es mJelJe Jne³e®es Demeles. lees mJeeleb$³ee®ee MeesOe Ieslees. 8.3.2 mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe. (Existential Ethics): efpeve Hee@ue mee$e& ne ÖesÀb®e veeefmlekeÀ DeefmlelJeeoer leÊJe%e nes³e. l³eeves DeefmlelJeJeeo DeeefCe ceeveJeleeJeeo (Existentialism and humanism), DemelesHeCee DeeefCe vemelesHeCee, Critique of Dialectical Reason ns ûebLe efueefnues. lees keÀener keÀeU leÊJe%eevee®ee ÒeeO³eeHekeÀner neslee. lees meeefnl³eele JewefMeäHetCe& mLeeve efvecee&Ce keÀjCeeje SkeÀ ÒeefleYeeJeble leÊJeeE®elekeÀ neslee. l³eeves efueefnuesu³ee meeefnl³eke=Àleerletve ceeveJeer peerJevee®ee DeLe& mecepetve IesC³ee®eer leUceU J³ekeÌle nesles. mee$e&®³ee celes ceeveJeer peerJeve ns efJeefJeOe ÒekeÀej®³ee mecem³eebveer Je DeeJneveebveer Yejuesues Deens. efJeefMeä HeefjefmLeleerle keÀesCelee efveCe&³e I³eeJee ner veweflekeÀ mecem³ee Òel³eskeÀ ceveg<³eele efvecee&Ce nesles. l³ee®³ee celes Oeeefce&keÀ Je osJeJeeoer ceeCemes HejeJeuebyeer yeveleele Je DeeHeues keÀu³eeCe keÀjCeeje kegÀCeerlejer Deens Demes mecepetve ogyeUer yeveleele. mee$e&uee meÊeeMeeðeer³e Je %eeveMeeðeer³e mecem³eebHes#ee veerefleMeeðeer³e mecem³eebceO³es DeefOekeÀ jme neslee cnCetve®e Flej DeefmlelJeJeeÐeebHes#ee l³ee®eer YetefcekeÀe keÀenerMeer JesieUer Jeeìles. l³eeves mJele:®e DeeHeCe DeefmlelJeJeeoer Demeu³ee®es cnìues Deens. mee$e&®³ee celes ceeCetme ne pevcele:®e mJeeleb$³e Demetve lees mJele:®ee efveCe&³e mJele: Ieslees. efveJe[ Je mJeeleb$³e ³eeb®ee yeesOe IesTve DeeHeu³eeuee Heeefnpes lemee yeveefJelees. cnCetve®e ceeCemeeves mJele:®³ee ke=Àleer®eer efveJe[ keÀ©ve l³ee®eer peyeeyeoejer efveYe&³eHeCes mJeerkeÀejueer Heeefnpes. mJele: efJe®eej keÀ©ve mJele: efveCe&³e IesC³ee®es mJeeleb$³e ³ee®ee yeesOe DeefmlelJeJeeo ³ee Heoeves neslees. SketÀCe®e mee$e&ves ceeveJeer mJeeleb$³eeJej meKeesue eE®eleve kesÀuesues Deens. mee$e&ves DeefmlelJe (Existence) DeeefCe meejleÊJe (Essence) ³eeb®³eele Yeso keÀ©ve ceeveJeer DeefmlelJeeuee ÒeeOeev³e efoues. l³eeves DeefmlelJeJeeoe®es SkeÀ met$e ceeb[ues ``DeefmlelJe ns meejleÊJee®³ee DeeOeer ³esles. (Existence precedes Essence) .³ee met$ee®ee DeLe& mJele:®es Dee³eg<³e Ie[efJeCeeN³ee ceeCemee®³ee meboYee&le `DeefmlelJe ns DeeOeer Demeles Je veblej meejleÊJe Demeles. ceeCemee®es JewefMeäîe ns Deens keÀer, l³ee®es DeefmlelJe DeeOeer ³esles Je ceeCemee®es `mJelJe' ns meejleÊJe veblej ³esles. Lees[keÌ³eele DeefmlelJe ns HetJe&Jeleea Deens lej meejleÊJe ns GÊejJeleea Deens ner DeefmlelJeJeeoe®eer cegK³e YetefcekeÀe Deens. ceeCetme Je Flej Jemlegb®ee Yeso oeKeefJeC³eemeeþer mee$e& Heg{erue GoenjCe oslees. ceeCemeeves yeveJeuesueer keÀeieo keÀeHeC³ee®eer megjer Je ceeCetme ³eeb®eer legueveener mee$e& keÀjlees. megjer efvecee&Ce keÀjCeeN³ee keÀejeefieje®³ee ceveele megjer cnCepes keÀe³e ? leer keÀMeer yeveJee³e®eer, efle®ee GHe³eesie keÀe³e ³eeefJe<e³eer®eer DeeOeer keÀuHevee keÀjlees. l³ee keÀuHevesvegmeej lees leer megjer yeveefJelees. keÀeieo keÀeHeC³ee®eer megjer DecetkeÀ ÒekeÀej®eer DemeeJeer. efle®³eekeÀ[tve DecetkeÀ SkeÀ keÀece JneJes Demes DeeOeer þjuesues Demeles l³ee ÒeceeCes megjer®es DemeCes ns l³ee megjer®es meejleÊJe nes³e. megjer®eer mebkeÀuHevee kesÀueer cnCepes keÀejKeev³eele pesJne Òel³e#eele DeefmlelJeele ³esles lesJne efle®es iegCeOece& DeeOeer®e Oejuesues Demeleele. megjer®es meejleÊJe DeefmlelJee®³ee DeeOeer ³esles ne SkeÀ DeLe& nes³e. (Òee. ÞeerefveJeeme oeref#eleebveer

123 DevegJeeefole kesÀuesu³ee F.me. 1900 Heemetve®ee veerefleefJe®eej ¿ee cesjer Jee@jvee@keÀ ³eeb®³ee HegmlekeÀeleerue DeefmlelJeJeeo pes.Heer.mee$e& ³ee ÒekeÀjCee®ee meboYe& ³esLes Iesleuesuee Deens.) ogmeN³eeyeepetuee ceeveJeer J³ekeÌleer®eer keÀesCeer meeOeer mebkeÀuHevee kesÀuesueer Demeles. l³eeyejesyej keÀenerSkeÀ efJeefMeä nslet meeOeC³eemeeþer l³ee DeefmlelJeele ³esleele Demes cnCelee ³esCeej veener. l³ee DeefmlelJeele ³esleele. yemme SJe{s®e. mee$e&®³ee DeefmlelJeJeeoer met$eevegmeej ceveg<³e ÒeLece DeefmlelJeele ³eslees. veblej l³ee®es mJelJe cnCepes®e meejÊeÊJe ³esles. Hee½eel³e Oece&Meeðeevegmeej F&éeje®³ee ceveele ceeCemee®es meejleÊJe Deieesoj Demeles veblej F&éej ceeCemeeuee DeefmlelJeele DeeCelees. ne Hee½eel³e Oece&Meeðee®³ee efJe©× efJe®eej mee$e&ves ceeb[uesuee Deens. ceveg<³e ne keÀesCel³eener mebkeÀuHevesvegmeej yeveefJeuee iesuesuee veener. F&éejeves efvecee&Ce kesÀuesueer Òeeflecee cnCepes ceeCetme ns mee$e&uee ceev³e veener. keÀejCe mee$e& ne F&éej ceevele veener. lees efvejeréejJeeoer neslee. 8.3.3 efveJe[er®es mJeeleb$³e: meJe& DeefmlelJeJeeÐeebveer mJeeleb$³eeefJe<e³eer®es efJe®eej ceeb[ues. HeCe ceeveJeer mJeeleb$³eeJej meKeesue eE®eleve mee$e&ves kesÀuesues Deens. l³eecegUs lees mJeeleb$³ee®³ee meboYee&le DeefmlelJeJeeoe®ee keWÀêeEyeot þjuee Deens. mee$e&®³ee celes mJeeleb$³e ne ceeCemee®ee mJeYeeJe Deens. ceeCetme pevcele:®e mJeleb$e Demetve l³ee®eer efveJe[ keÀ©ve lees mJele:®ee efveCe&³e mJele:®e Ieslees. cnCetve®e mee$e& cnCelees keÀer ceeCemeeves mJele:®³ee ke=Àleer®eer peyeeyeoejer efveYe&³eHeCes mJeerkeÀejueer Heeefnpes. ceeCemeeves mJele: efJe®eej keÀ©ve mJeeleb$³e DeeefCe efveJe[ ³eevegmeej mJele: efveCe&³e Iesleuee Heeefnpes. Demee efveCe&³e Iesleebvee lees ®eebieuee keÀer JeeF&ì, l³eevegmeej kesÀuesueer ke=Àl³es ³eesi³e keÀer De³eesi³e ³ee ÒeMveeb®eer GÊejs MeesOeC³ee®es efvekeÀ<e mee$e&ves ceeb[uesues veener. ceeCemeeves meceepeele JeeJejleebvee ceePeer efveJe[ keÀMeerner Demeueer lejer leer ceePeer efveJe[ Deens. cnCetve leer ®eebieueer Deens Demes cnCetve ®eeuele veener. l³eeuee mJelJee®eer peeCeerJe Demetve l³ee keÀcee&®eer peyeeyeoejer mJeerkeÀejeJeer ueeiesue. mee$e&ves ceeCemee®es mJelJe, mJeeleb$³e Je mJe³ebefveCe&³e Je l³eevegmeej nesCeejer keÀcee&®eer peyeeyeoejer ³eeeJej peesj DeefOekeÀ efouee Deens. mee$e&ves keÀeieo keÀeHeC³ee®³ee megjer®es pes GoenjCe Jej efouesues Deens les eflelekesÀmes yejesyej veener. l³eeuee meejleÊJeele (Essence) DeefOekeÀ jme neslee. DeefmlelJeJeeoe®³ee efme×ebleeÒeceeCes mJeleb$e efveJe[ercegUs J³eeqkeÌleceÊJe Ie[le iesues Heeefnpes ner ieesä mee$e&®³ee efJe®eejele JeieUueer iesueer. Je l³ee®³ee peeieer efveJe[er®es mJeeleb$³e ner Decetle& ieesä mee$e&ves DeeCetve yemeefJeueer Deens. l³eecegUs ke=Àleer®ee keÀlee&meg×e SkeÀ Decetle& DeefmlelJe nesTve jenlees Demes meceeuees®eve cesjerJee@jvee@keÀ ³eebveer kesÀues Deens. ÖeWÀ®e ieefCeleer leÊJeJesÊee oskeÀele&ves ``ceer efJe®eej keÀjlees cnCetve ceer Deens.'' (Cogito ergo sum) oskeÀele&ves ceer SkeÀ peeCeCeejer efJe®eej keÀjCeejer J³ekeÌleer ³ee He×leerves mJele:®es DeefmlelJe efme× kesÀues. oskeÀele&®³ee Jejerue Òeces³eeleerue efJe®eej keÀjCeeje eEkeÀJee peeCeCeeje ceeCetme ne Metv³e Jee efvejLe&keÀ peieele DeJeleerCe& Peeuee Deens keÀer ³ee peieele DeeHeCe DeveeJeM³ekeÀ Je GHejs Deenesle ns l³eeuee peeCeJeles. SkebÀoj peieleeefJe<e³eer Ie=Cee ³esles. l³eeuee kegÀCee®ee®e DeeOeej vemeu³eeves peyeeyeoejer cee$e Jee{le peeles. efvejeOeejlee, ³eelevee Je eE®elee ³eecegUs l³eeuee SkeÀ ÒekeÀej®eer Yeerleer Jeeìles. mee$e& oskeÀele&®³ee Heg{s peeTve Demee oeJee keÀjlees keÀer, peeCeerJes®es meejYetle leÊJe cnCepes leer keÀesCel³eelejer efJe<e³eekeÀ[s jesKeuesueer

124 Demeles. ³esLes mee$e&®³ee efJe®eejeJej ceevemeIeìveeJeeoer leÊJe%e ntmeue&®ee ÒeYeeJe He[uesuee efometve ³eslees. peeCeerJe ner efJe<e³eue#eer (Intentional) Demeles. l³ee®es l³eeves mHeäerkeÀjCe ve oslee mee$e&ves leer ie=nerle Oejuesueer Deens. peeCeerJe Demeuesu³ee J³eeqkeÌleme mee$e& Deelcevesmeled (being for itself) Demes cnCelees. lej peeCeerJejefnle Jemlet ³ee mJe©Hemeled being in themselves) nesle. ³ee Jemlet cetle&HeCes DeefmlelJeele Demeleele. mJe©Hemeled Jemlegb®³ee DeefmlelJeeuee keÀesCeleener OekeÌkeÀe ve ueeielee leMee®e jeneleele. mee$e&®³ee celes peeCeerJe ner DeefmlelJeele Demeles. leer yee¿e efJe<e³eebMeer mebyebefOele jentve®e Demeles. mee$e& ³esLes peeCeerJe Demeuesu³ee J³ekeÌleer Je efJe<e³eJemletb®es peie ³eeb®³ee mebyebOee®ee efJe®eejner keÀjlees Deelcevesmeled Demeuesu³ee ®esleve J³ekeÌleer mJe©He meled (being in themselves) nesC³ee®eer F®íe Demeleele. peieeleerue HeoeLee¥®eer efJeefJeOelee Je DeJ³eJemLee O³eeveele Iesleu³eeves l³eebvee efMemeejer (nausea) eEkeÀJee Jeerì ³eslees. DeeHeCe meJe&mJeer mJeleb$e Deenesle. ns J³ekeÌleer®³ee ue#eele Deeu³eeJej l³eebveer J³eeketÀUlee (Anguish) Jee DemJemLelee ³esles. ³ee efþkeÀeCeer efMemeejer Je J³eeketÀUlee ns Meyo YeeJevee³egkeÌle Demetve ³ee YeeJeveebvee lees ÒeeOeev³e oslees. ne efJe®eej J³ekeÌle keÀjC³eemeeþer mee$e&ves ceeveJeer peerJeve J³eLe& eEkeÀJee DeLe&nerve Deens Demes cnìues. mee$e&®³ee efJe®eejele ceeveJeer peerJeve DeLe&nerve Deens Demes ³esC³ee®es keÀejCe cnCepes ceveg<³ee®es mLeeve kesÀJeU efJe®eejer SJe{s®e vemetve keÀMeevesner efve³ele ve Peeuesuee peieeleerue ef¬eÀ³eeJeeve IeìkeÀ nes³e. mee$e& mJele:®³ee Deble³ee&ceer ke=Àleer®es meeceL³e& Demeuesuee DeeefCe mJele:uee nJes lemes yeveefJeC³eeme mJeleb$e Demeuesuee ke=ÀleerMeerue ceeveJe ³eeJej DeefOekeÀ Yej oslees. peyeeyeoejer Je efveJe[er®es mJeeleb$³e ³eeJej l³eeves DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðeele ÒeecegK³eeves cenÊJe efoues Deens. 8.3.4 kegÀÞe×e (oebefYekeÀlee-Bad faith): mee$e&®³ee celes ceeCetme HetCe&HeCes mJeleb$e Demetve mJele:®eer efveJe[ mJele:®e keÀ© MekeÀlees. mJele:®es YeefJeleJ³e mJele: Ie[Jet MekeÀlees. l³eecegUs mJele:®³ee ke=Àleeruee ceeCetme mJele:®e peyeeyeoej Demelees. ns meJe& efJeme©ve lees pesJne Flej keÀMeeJej lejer Þe×e þsJelees leer l³ee®eer HeUJeeì Demeles. ner l³ee®eer Þe×e kegÀÞe×e (Bad faith) nes³e kegÀÞe×e cnCepes efveJe[er®³ee mJeeleb$³eeuee efouesuee vekeÀej nes³e. DecegkeÀ SkeÀe jerleerves ke=Àleer keÀjC³eemeeþer DeeHeCe yeebOeuees iesuees Deenesle. DeMeejerleerves mJele:keÀ[s Heeefnu³eeme ``ceuee efveJe[e³e®es mJeeleb$³e veener.'' lej DeeHeCe mJele:uee®e HeÀmeJeerle Deenesle. ³esLes kegÀÞe×e eEkeÀJee oebefYekeÀlee cnCepes mJele:uee HeÀmeefJeCeeje (DeelceJeb®eves®ee) ÒekeÀej nes³e. DeeHeCe ke=Àleer®eer efveJe[ keÀjC³eeme DemeceLe& DemeCes cnCepes oebefYekeÀlee Jee kegÀÞe×e nes³e. DeeHeCe DeveskeÀ meyeyeer, DeeJe[er-efveJe[er Je celes meebielees lesJne l³ee efve³ele nesleele. DeMee J³ekeÌleeryeÎue oebefYekeÀlee Jee kegÀÞe×e ner mebkeÀuHevee GHe³eesieer He[les. J³ekeÌleer oebefYekeÀles®ee mJeerkeÀej DeMeekeÀefjlee keÀjlees keÀer keÀe³e keÀjeJes ³ee®eer efveJe[ keÀjC³ee®eer DeeJeM³ekeÀlee jenCeej veener. DeMeer peeCeerJejefnle mJe©Hemeled DeMeer Jemlet yeveefJeC³ee®ee Òe³elve keÀjles. mee$e&ves SkeÀ veweflekeÀ efme×eble ceeb[tve l³ee efme×eblee®eer leguevee keÀebì®³ee keÀle&J³eJeeoer efme×ebleeMeer kesÀueer Deens. mee$e& cnCelees keÀer SkeÀ ceeCetme cnCetve mJele:®es mJeeleb$³e ns ceePes GefÎä DemeCeej®e. l³eemeeþer Òe³elveMeerue Demesue lej Flejeb®es mJeeleb$³e ns ceePes GefÎä DeefveJee³e& nesles. SkeÀ meeO³e cnCetve mJeeleb$³ee®eer F®íe keÀjleevee l³ee®es meeJe&$eerkeÀjCe kesÀues veener DeeefCe Flejeb®³ee mJeeleb$³ee®ee meceeJesMe kesÀuee veener lej ceePeer F®íe DeelceJ³eeIeeleer

125 nesF&ue. p³ee mJeeleb$³ee®ee J³ekeÌleer efJe®eej keÀjles les efve³eleÊJee®³ee efJe©× Demeuesues efveJe[ mJeeleb$³e veJns lej les jepekeÀer³e mJeeleb$³e nes³e. ne efJe®eej mJeerkeÀejuee lej DeveskeÀ GefÎäîes le³eej nesTve l³eeletve veweflekeÀ Je jepekeÀer³e ke=Àleer®ee keÀe³e&¬eÀce efveIet MekeÀlees. 8.3.5 DemelesHeCee DeeefCe vemelesHeCee (Being and nothingness) mee$e& DemelesHeCee Je vemelesHeCee ³ee HegmlekeÀele cnCelees keÀer meJe& cetu³eeb®ee Giece ne mJele:ceO³es Deens ns veweflekeÀ keÀl³ee&®³ee ue#eele Deeues cnCepes l³ee®³ee mJeeleb$³eeuee DeelcepeeCeerJe ³esF&ue. J³eekegÀUlesle mJele:®es ÒekeÀìerkeÀjCe keÀjerue. ner J³eekegÀUlee cetu³eeb®es SkeÀcesJe GiecemLeeve Deens p³ee®³eecegUs ns peiele DeefmlelJeele ³esles. l³ee efjlesHeCeelener l³ee mJeeleb$³ee®ee DeefJe<keÀej nesF&ue. ke=Àleer keÀjC³ee®³ee MekeÌ³elee Flej J³ekeÌleeR®³ee meboYee&le JeemleJeele ³esF&ue. l³eener efveJe[ keÀ© MekeÀleele. l³eeb®eer efveJe[ ceeP³ee efveJe[erJej HeefjCeece keÀ© MekeÀleele. p³ee efJeefMe<ì HeefjefmLeleerle efveJe[ kesÀueer peeles l³eele mJeeleb$e Demeuesueer J³ekeÌleer DeeHeueer megìkeÀe keÀ©ve IesT MekeÀles Demes mee$e& cnCelees. 8.3.6 cetu³eceeHeve: DeefmlelJeJeeoer leÊJe%e mee$e& ne ceeveJekeWÀêer leÊJe%eevee®ee HegjmkeÀej keÀjlees. lees ceeveJeer DeefmlelJeeuee cenÊJe osTve ke=Àleer keÀjC³ee®es mJeeleb$³e, efveJe[ Je mJe³ebefveCe&³ee®eer peyeeyeoejer efveYe&³elesves keÀjCes ³eele®e ceeveJee®es DeefmlelJe Deens. mee$e&®ee ceeCetme mJeeleb$eHeCes DeeHeu³ee YeefJe<³eeuee DeekeÀej osCeeje Deens. l³eeves efve³eleJeeoe®ee efOekeÌkeÀej keÀ©ve, F&éejer efveefce&le ceeCetme l³eeuee ceev³e veener. lees F&éejeJej Þe×e þsJeerle veener. ³ee DeLee&ves lees efvejeréejJeeoer Deens. mJeeleb$³e ner ceeCemee®eer meÊee®e Deens Demes meebielees. DeefmlelJe mJeeleb$³e Demes meceerkeÀjCe meJe&®e DeefmlelJeJeeoer ceeb[leele. l³eeves mJeeleb$³ee®eer J³eeK³ee efoueer veener. mee$e&®³ee DeefmlelJeJeeoer efJe®eejele DeveskeÀ ÒekeÀej®eer Deeflejbpeerle efJeOeeves Je l³ee®³ee efJe®eejeleerue efJemebieleer, GCeerJee Je ce³ee&oe cesjer Jee@jvee@keÀves DeeHeu³ee F.me. 1900 Heemetve®ee veerefleefJe®eej ³ee ûebLeele ÒeYeeJeerHeCes ceeb[u³ee Deensle. l³eecegUs DeefmlelJeJeeo ner efJe®eejÒeCeeueer HeÀej keÀeU leie Oe© MekeÀueer veener.keÀejCe pesLes efJeJeskeÀe®ee efOekeÌkeÀej Demelees lesLes leÊJe%eevee®eer YejYejeì nesle veener. DeefmlelJeJeeo ner SkeÀ ceeveJeer peerJeveemebyebOeer®es ÒeeceeefCekeÀ DeekeÀueve Demetve DeefmlelJeJeeÐeebveer ner SkeÀ Jew®eeefjkeÀ ®eUJeU GYeer keÀ©ve l³eeb®es ³eesieoeve veekeÀejlee ³esCeej veener. mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer leÊJe%eeve®e DeHetCe& Demeu³eeves l³eele mebefoiOelee Je ce³ee&oe Dee{Utve ³esCes ns JeemleJe Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemetve Hene : 1) DeefmlelJeJeeo cnCepes keÀe³e ?

2) `DeefmlelJe ns meejleÊJee®³ee DeeefOe ³esles' ³ee DeefmlelJeJeeoer met$ee®ee DeLe& meebiee.

3) mee$e& ns efveJe[ mJeeleb$³eeJej Je ke=Àleer®³ee peyeeyeoejerJej peesj keÀe osleele ?

4) mee$e&®³ee Deelcevesmeled Je mJe©Hemele ³ee mebkeÀuHeveeb®ee DeLe& meebiee.

5) mee$e&ves ÒeefleHeeove kesÀuesueer kegÀÞe×e (Bad faith) cnCepes keÀe³e ?

126 6) DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðee®es cetu³eceeHeve keÀje.

8.4 meejebMe DeeOegefvekeÀ keÀeUele ðeer®ee YeeJeyebOe Je ðeerHeg©<e meceevelee ³ee efJe®eejebvee keWÀêmLeeveer ceevetve Òee. ke@Àjesue efieueerieve ³eebveer ðeerJeeoer veerefleMeeðee®ee ÒeecegK³eeves HegjmkeÀej kesÀuee. l³eebveer eEueieYesoevegmeej efve:he#eHeeleer Heg©<e Je YeeJeyebOe (DeemLee)DemeCeeN³ee ðeer³eeb®eer JewefMeäîes meebietve v³ee³e, keÀle&J³es Je DeefOekeÀej ³ee veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®ee Je ðeer³eeb®eer JewefMeäîes meebietve v³ee³e, keÀle&J³es Je DeefOekeÀej ³ee veweflekeÀ mebkeÀuHeveeb®ee ðeer³ee keÀMeeÒekeÀejs efJe®eej keÀjleele ns mHeä keÀjleele. mJeÒeefleceeyeeyele Heg©<eeb®eer efJeueielee Je ðeer®eer mebueivelee keÀMeer Demeles ³ee®es efJeJes®eve keÀjleele. ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee mHeä keÀjC³eemeeþer keÀesnueyeie&ÒeCeerle veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLeeb®es Òee©He IesTve veJ³eeves ceeb[Ceer keÀjleele. ðeerJeeoer veerefleMeeðee®ee DeeOegefvekeÀ ¢äerkeÀesve efJeMeo keÀ©ve m$eerHeg©<e meceles®es eEueieYeso Je JebMeYeso otj þsJetve meeceeefpekeÀ Je jepekeÀer³e leÊJe%eevee®eer ceeb[Ceer keÀjleele. DeefmlelJeJeeo ner SkeÀ 20 J³ee MelekeÀeleerue meÊeeMeeðeefJejesOeer efJe®eej ÒeCeeueer Demetve efkeÀkexÀieeo& ne ³ee efJe®eejÒeCeeueer®ee pevekeÀ nes³e. ³eemHeme&, ceeMexue, ne³e[siej, keÀecet Je mee$e& ns DeefmlelJeJeeoe®es HegjmkeÀlex nesle. l³eebveer ceeveJee®³ee DeefmlelJee®ee ÒecegKe efJe®eej ceeb[uee. efJeMes<ele: mee$eves DeefmlelJeJeeo Je ceeveJeleeJeeo Je Flejner DeveskeÀ ûebLe efuentve ceeveJeer peerJevee®³ee DeLee&®es Kejs jnm³e ceeb[ues. mee$e&ves ceeveJeer mJeeleb$³ee®es meKeesue eE®eleve keÀ©ve DeefmlelJe ns meejleÊJee®³ee DeeefOe ³esles. ne ÒecegKe efJe®eej ceeb[uee. l³eeves ceeCemee®es mJelJe, mJeeleb$³e, mJe³ebefveCe&³e Je l³eevegmeej keÀcee&®eer peyeeyeoejer ³eeJej DeefOekeÀ Yej efouee. kegÀÞe×e, DemelesHeCe Je vemelesHeCe ³ee®esner DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðeeleerue cenÊJe meebietve ceeveJekeWÀêer leÊJe%eevee®ee Je ceeveJeer mJeeleb$³ee®ee HegjmkeÀej kesÀuee. lees efvejeréejJeeoer neslee. l³eeves Hee½eel³e Oece&MeeðeeefJe©×®es efJe®eej DeefmlelJeJeeoer efJe®eejele ceeb[ues. l³ee®³ee efJe®eejele DeveskeÀ GCeerJee, efJemebieleer Je ce³ee&oe cesjerJee@jvee@keÀ ³eebveer 1900 Heemetve®ee veerefleefJe®eej ³ee ûebLeele oeKeJetve efou³eecegUs ner efJe®eejmejCeer HeÀej keÀeU leie Oe© MekeÀueer veener. lejerner ³ee efJe®eejÒeCeeueer®es cenÊJe vepejsDee[ keÀ©ve ®eeueCeej veener.

8.5 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve 1) ke@Àjesue efieueerieve ³eeb®³ee ðeerJeeoer veerefleMeeðee®es meefJemlej efJeJes®eve keÀ©ve l³ee®es

cetu³eceeHeve keÀje.

2) DeefmlelJeJeeo cnCepes keÀe³e ? mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer veerefleMeeðe meefJemlej mHeä keÀ©ve l³ee®es cetu³eceeHeve keÀje.

127 3) efìHee efuene

De) mee$e&®es DeefmlelJeJeeoer veerefleMeem$e

ye) mJeÒeeflecee cnCetve Heg©<ee®eer efJeueielee Je ðeer®eer mebueivelee

keÀ) ðeer®³ee veweflekeÀ efJekeÀemee®³ee DeJemLee

[) efieueerieve®es ðeerJeeoer veerefleMeeðe

F) DeefmlelJeJeeo

HeÀ) kegÀÞe×e

ie) Deelcevesmeled Je mJe©Hemeled ³eeceOeerue HeÀjkeÀ

*****

128

9 ÒekeÀjCe 9

efMe#es®³ee GHeHeÊ³ee (Theories of Punishment)


9.1 ÒemleeJevee

9.2 efMe#es®ee DeLe&

9.3 efMe#es®³ee GHeHeÊ³ee

9.4 HeÀeMeer®eer (ce=l³etob[e®eer) efMe#ee.

9.5 osnevle efMe#ess®es meceLe&ve

9.6 meejebMe


9.0 GefÎäîes 1) efMe#es®ee DeLe& mecepeeJetve Ieslee ³esF&ue.

2) efMe#es®³ee efJeefJeOe GHeHeÊ³ee keÀesCel³ee Deensle ³eeefJe<e³eer®es DeekeÀueve nesF&ue.

3) HeÀeMeer®eer efMe#ee ³eesi³e Deens keÀer veener les mecepesue. HeÀeMeer®³ee efMe#es®es meceLe&ve keÀmes keÀjlee ³esF&ue ³eemebyebOeer®es DeekeÀueve nesF&ue.

9.1 ÒemleeJevee HeeHe DeLeJee ogje®ejCe ner ieesä cnìu³eeJej efle®es efvejekeÀjCe keÀmes keÀjeJe³ee®es ne ÒeMve cee$e veerefleceerceebmes®ee nesT MekeÀlees. `ogefjleeb®es efleefcej' IeeueefJeC³eemeeþer DeHejeOeer J³ekeÌleerme efMe#ee keÀjCes ner ceeveJeer mebmke=Àleerle efvecee&Ce Peeuesueer SkeÀ jerle Deens. cnCetve efMe#esmebyebOeer leeeqlJekeÀ efJe®eej ne veerefleceerceebmesle keÀjeJee ueeielees. veerefleuee mJeleëÒeeceeC³e Deens. HeCe efle®es yeue leeskeÀ[s He[les. veerleeruee pemes ÒeeceeC³e Deens lemes meeceL³e&ner Demeles lej veerleer ner efJeéej®eves®es efve³eecekeÀ lelJe yeveueer Demeleer. Had it strengh as it hath manifest authority, it would absolutely rule the world (Bishop Butler) HeCe Òel³e#eele lemes Ie[le veener. cnCetve peieele DeHetCe&lee Deens. ogëKe Deens,

129 ogpe&velee DeeefCe ogefjle Deens. l³ee®es keÀener efvejekeÀejCe JneJes cnCetve `DeHejeO³eeme ob[' ner mebmLee efvecee&Ce Peeueer. ceeCemeekeÀ[tve DeveskeÀ JesUe DeHejeOe nesleele. l³ee DeHejeOeebvee DeeHeCe DeveweflekeÀ (JeeF&ì) Demes cnCelees. J³ekeÌleer p³ee JesUsme DeveweflekeÀ ceeie& efveJe[les l³ee ke=Àleeruee DeveweflekeÀ ke=Àleer cnCeCes cnCepes DeeHeCe l³eeuee DeHejeOe cnCelees. Deepe®³ee meceepeele iegvnsieejer/ DeveweflekeÀ ke=Àl³e keÀjCeejs ®eesj, iegb[, ogä, ogpe&ve Deensle. DeMee iegvnsieejebkeÀ[tve meceepee®es mJeemL³e efyeIe[les. meeceeefpekeÀ efJekeÀeme Leebyelees, Òeieleeruee De[mej þjlees. l³eecegUs iegvnsieejer®eer mecem³ee efkebÀJee DeMegYe Ieìvee otj keÀjC³eemeeþer efMe#es®eer DeLeJee ob[veerleer®es keÀe³e& ceesuee®es Deens. iegvnsieejeves keÀe³eoe cees[u³eeJej l³eeuee efMe#ee ÐeeJeer keÀe? Demee ÒeMve veerleerMeeñeeuee He[lees. l³eecegUs leer SkeÀ veweflekeÀ mecem³ee yeveles. iegvnsieejebvee efMe#ee osleevee l³eele DeveskeÀ oes<e efkebÀJee GefCeJee efometve ³esleele.

9.2 efMe#es®ee DeLe& Je keÀe³e& pesbJne J³ekeÌleerkeÀ[tve keÀe³eÐee®es GuuebIeve nesles lesbJne leer J³ekeÌleer DeHejeOeer efkebÀJee iegvnsieej þjles. ³ee iegvnsieejeme efMe#ee nesT MekeÀles. meceepe efJejesOeer J³ekeÌleer Jeeieueer keÀer leer DeHejeOeer þjles. DeMee DeHejeO³eeme efMe#ee efceUCes ³eesi³e Deens. efMe#esceO³es Heg{erue ieesäer ie=nerle Oejuesu³ee Demeleele.

1) efMe#ee ner iegv¿eeyeÎue osC³eele Deeueer Heeefnpes.

2) efMe#ee ner ceeveJeeves osC³eele Deeueer Heeefnpes.

3) keÀe³eÐee®es GuuebIeve Peeu³eecegUs Jemlegefveÿ He×leerves efMe#ee meÊeeOeejerves efoueer Heeefnpes~ iegvnsieejeuee efMe#ee osleevee efMe#ee ÐeeJeer keÀe? efMe#ee keÀesCeeuee ÐeeJeer? ³ee mebyebOeer®es ÒeMve efJe®eejele I³eeJes ueeieleele. ueneve cegues, Deepeejer J³ekeÌleer, Jes[s, ÒeeC³eeb®es Jele&ve, onMeleeruee yeUer He[tve JeeF&ì ke=Àl³e keÀjCeejer ceeCemes efMe#esHeemetve JeieUC³eele ³esleele. lejerner l³eebvee efkeÀleer efMe#ee ÐeeJeer ns ÒeMve GHeefmLele nesleele. keÀe³eÐee®es De%eeve efMe#ee ìeUC³eemeeþer meyeye ®eeuet MekeÀle veener.

Goe. ceÐeHeeve keÀ©ve ceesìej ®eeueefJeCeeje ®eeuekeÀ. ceÐeHeeve keÀ©ve ceesìej ®eeueefJeCes ne iegvne Deens. ns l³eeme ceeefnleer veener Demes lees meebiet MekeÀle veener. efMe#ee ìeUC³ee®eer ner meyeye veJns. peieele ogpe&velee Deens. meceepeele iegvns nesleele ceeCemes DeHejeOe keÀjleele. SKeeÐeeves DeHejeOe kesÀuee ³ee®ee DeLe&, meceepeele peer veweflekeÀ OeejCee Demeles DeLeJee pees veweflekeÀ leesue DemeeJee Demee DeeHeuee mebkeÀuHe Demelees, l³eeuee keÀener OekeÌkeÀe ueeieuee Demee nesF&ue lees Hegvne DeeCeeJee, efvecee&Ce Peeuesues ogpe&velJe ns keÀesCel³ee lejer jerleerves efveHeìtve keÀe{eJes, ns efMe#es®es DeLeJee ob[veerleer®es keÀe³e& Deens Demes mLetue ceeveeves ceevelee ³esF&ue.

9.3 efMe#es®³ee GHeHeÊ³ee (Theories of Punishment)

130 efMe#es®es ns keÀe³e& ue#eele þsJetve efMe#esmebyebOeer®³ee efvejefvejeÈ³ee GHeHeÊeeR®ee efJe®eej keÀjCes DeeJeM³ekeÀ Deens. ÒeeHleJ³eJeeoer DeeefCe keÀle&J³eJeeoer ³ee veerefleceerceebmes®³ee oesve ÒecegKe GHeHeÊ³ee Deensle. l³eeuee Devegmeªve efMe#esmebyebOeer®³ee GHeHeÊ³eemeg×e cegK³eleë oesve ÒekeÀej®³ee Deensle. keÀejCe efMe#e®es keÀe³e& {emeUuesu³ee veweflekeÀ leesuee®eer HegveëmLeeHevee ns Deens. veerleer®³ee DeLee&keÀ[s HeenC³ee®³ee oesve leNne Deensle. cnCetve efMe#esmebyebOeermeg×e l³eebvee meceeblej DeMee oesve GHeHeÊ³ee ÒeeHleJ³eJeeoer DeLeJee GHe³egkeÌleeJeeoer Deens. DeeefCe ogmejer efve³eceJeeoer DeLeJee keÀle&J³eJeeoer Deens. efMe#es®³ee GHeHeÊ³ee Heg{erue ÒeceeCes Deensle. 9.3.1 efMe#es®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer (Òee³eef½eÊe) (Retributive Theory of Punishment)ë SKeeÐee J³ekeÌleerves iegvne kesÀu³eeme leer J³ekeÌleer efMe#esme Hee$e Deens, ³ee SkeÀcesJe keÀjeCeemeeþer efMe#ee osC³ee®ee GÎsMe Demelees. ³ee GHeHeÊeer®ee HegjmkeÀej keÀebì ³ee pece&ve leÊJeJesÊ³eeves DeeHeu³ee Philosophy of Law ³ee ûebLeele kesÀuee. v³ee³eeue³eerve efMe#ee J³ekeÌleerves iegvne kesÀu³eeme efleuee efoueer peeJeer. kesÀJeU iegvnsieejeuee efMe#ee efou³eecegUs efle®³eeletve ogmejer ®eebieueer ieesä efvecee&Ce nesF&ue cnCetve efMe#ee efoueer peeles. ns mHeä nesC³eemeeþer keÀebìves Heg{erue GoenjCe efoues Deens. meceepeeleu³ee SKeeÐeeves Deelcenl³ee keÀjC³ee®es þjefJeues lej keÀener efve<HeVe nesCeej veener. iegvnsieejeuee efMe#ee efoueer Heeefnpes. ye´@[ues Je yeesmeebkesÀ ³ee veerleerHeb[erleebveer meg×e ÒeefleMeesOe GHeHeÊeeruee ceev³elee efoueer Deens. ye´@[ues cnCelees DeeHeCe efMe#esuee Hee$e Demeu³eeves DeeHeCe leer mJeerkeÀejlees. ³ee efMeJee³e kegÀþu³eener GÎsMeeves iegvnsieejeuee efMe#ee efoueer iesu³eeme leer DeveweflekeÀ þjsue DeeefCe l³ee J³ekeÌleerJej Ieesj Dev³ee³e nesF&ue. yeesmeebkesÀ cnCelees keÀer efMe#es®ee nslet HeeHee®ee Je iegv¿ee®ee veeMe keÀjCes Deens, HeCe ogëKe osCes veJns. pej iegvnsieejeuee efMe#ee efoueer veener lej l³ee®es ke=Àl³e JeeF&ì®e þjsue. l³ee®³ee JeeF&ì ke=Àl³ee®ee veeMe keÀjC³eemeeþer l³eeuee efMe#ee efoueer Heeefnpes. ³ee GHeHeÊeervegmeej iegvnsieejeuee efMe#ee Peeueer®e Heeefnpes. YeeJeves®eer keÀoj neslee keÀecee ve³es. keÀe³eÐeemeceesj meJe& meceeve Deensle. Þeerceble Demees Jee iejerye Demees, iegvnsieejeefJe<e³eer YesoYeeJe ve keÀjlee l³eeuee efMe#ee osCes DeeJeM³ekeÀ Deens. v³ee³eeOeerMe iegvnsieejeuee meg[e®³ee YeeJevesletve efMe#ee osle vemetve l³eeves kesÀuesu³ee iegv¿ee®³ee yeou³eele l³eeuee efMe#ee osle Demelees. SJe{s®e veJns lej les v³ee³eeOeerMee®es keÀle&J³e Deens. SKeeÐee iegvnsieejeves p³ee ÒekeÀej®ee iegvne kesÀuesuee Demesue l³eeuee l³ee®e ÒekeÀej®eer efMe#ee efceUeJeer Demes meceLe&ve ner GHeHeÊeer keÀjles. cejeþerleerue `peMeeme lemes' `keÀjeJes lemes YejeJes' ³ee cnCeer®ee DeJeuebye kesÀuee peelees. SKeeÐee k³ekeÌleerves efkebÀJee iegvnsieejeves SKeeÐee®ee oele Hee[uee efkebÀJee nele lees[uee lej l³ee iegvnsieeje®eener oele Hee[Ces efkebÀJee nele lees[Ces DeMeer efMe#ee osCes nes³e. Lees[keÌ³eele ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer ``Tooth for Tooth or Eye for Eye'' ³ee v³ee³elelJeeJej DeeOeejuesueer Deens. iegvnsieejeuee l³ee®³ee iegv¿eeyeÎue ³ee ÒekeÀej®eer efMe#ee efkebÀJee Òee³eef½ele efceUeues Heeefnpes cnCetve ³ee GHeHeÊeerme Òee³eef½ele GHeHeÊeer Demesner cnCeleele.

131 efMe#es®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer pes ceeveleele les ³ee met[YeeJeves®ee HegjmkeÀej keÀjerle veenerle. met[yeg×er ner SkeÀ YeeJevee Deens. YeeJeves®³ee Yejele kesÀuesueer ke=Àleer veweflekeÀ nesCeej veener Demes keÀle&J³eJeeoer veerefleceerceebmekeÀ ceeveleerue®e ceeveleerue. met[yeg×erleerue YeeJeves®ee cnCepes efJekeÀeje®ee DebMe keÀe{tve ìekeÀC³eemeeþer meceepeeves v³ee³e³eb$eCee efvecee&Ce kesÀueer Deens. meceepee®ee veweflekeÀ efJeJeskeÀ v³ee³eeOeerMee®³ee cegKeeves efMe#ee megveeJelees. v³ee³eeefOeMee®³ee ceveele met[e®eer YeeJevee vemeles. cnCetve ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer HelkeÀju³eeJej DeeHeCe Demebmke=Àle ceeCemee®³ee met[yeg×erHeeMeer ³esTve Heesnes®elees Demes efyeuekegÀue veener. ³ee GHeHeÊeer®es cnCeCes FlekesÀ®e Deens keÀer, iegvne kesÀuee ns®e efMe#ee keÀjC³eeme Hegjsmes meceLe&ve Deens. efMe#es®es HeÀe³eos keÀe³e nesleerue ³ee®ee efJe®eej keÀjCes cnCepes DeHejeOeer ceeCemeekeÀ[s lees Flejeb®³ee efnlee®es meeOeve Deens DeMee ¢äerves Heeefnu³eemeejKes nesF&ue. ner ¢äer veerefleMeeñeeuee cebpetj DemeCeej veener, keÀejCe ceveg<³eJ³ekeÌleer ns meeO³e Deens, meeOeve veener. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1. efMe#es®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer mHeä keÀje.

ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer®es cegu³eceeHeveë- 1) ÒeefleMeesOe GHeHeÊeerle iegvnsieejeuee l³eeves kesÀuesu³ee iegvnemeeþer l³ee®e ÒekeÀej®eer efMe#ee

osCes ns megmebmke=Àle ceeCemeeuee MeesYele veener. iegvnsieejeves J³ekeÌleer®ee oele Hee[uee cnCetve iegvnsieeje®eener oele Hee[eJee ns ³eesi³e veener. keÀejCe l³eeuee peer efMe#ee efoueer peeles leer met[YeeJevesletve le³eej Peeueer Deens. cnCetve ner GHeHeÊeer met[e®³ee YeeJevesuee GÊespeve osles. met[ ner SkeÀ YeeJevee Deens. YeeJeves®³ee Yejele kesÀuesueer ner ke=Àleer veweflekeÀ (®eebieueer) veener.

2) ner GHeHeÊeer mJeerkeÀejueer lej iegvnsieejebvee efMe#ee nesTvener iegvnsieejer®es ÒeceeCe Jee{le®e

Deens ³ee®es mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osle veener. 3) keÀebì, ye´@[ues, ìer.S®e.ûeerve Je nsiesue ³ee leÊJeJesl³eebveer ner GHeHeÊeer mJeerkeÀejueer Demeueer

lejer j@Me[eue ³ee lelJeJesl³eeves ³ee GHeHeÊeerme efJejesOe kesÀuee Deens. l³ee®³eeceles `oeleeuee oele' `[esÈ³eeuee [esUe' ner v³ee³ekeÀuHevee ®egkeÀer®eer Deens. meO³ee iegvnsieejeuee efMe#ee v³ee³emebmLee osles. HeCe met[YeeJevesletve efMe#ee efoueer peele veener. met[ ner Keepeieer yeeye Deens. ³ee®esner mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osle veener.

4) ³ee GHeHeÊeerle efMe#es®³ee HeefjCeecee®ee efJe®eej kesÀuesuee veener. keÀejCe keÀþesj efMe#ee

osTvener pes iegvnsieej mejeF&le Deensle, l³eeb®³eeJej HeefjCeece nesF&ue keÀer veener ³ee®es mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osle veener. ³eeefMeJee³e iegv¿ee®es ÒeceeCe ve Heenlee v³ee³eeOeerMe

132

Jeeìsue leer efMe#ee iegvnsieejeuee osT MekeÀlees. iegvne Ye³ebkeÀj Demetvener efMe#ee keÀceer Peeuesueer Demeles, ³ee®esner mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osle veener.

5) j@Me[eue®³ee celes ner GHeHeÊeer DemeceeOeevekeÀejkeÀ Deens. keÀejCe yejs®e iegvns ceeveeefmekeÀ efJeke=Àleerletve Ie[leele. DeMee efJeke=Àle iegvnsieejeme GHe®eeje®eer DeeJeM³ekeÀlee Demeles, efMe#es®eer vemeles. DeLee&le j@Me[eue®³ee ³ee GHeHeÊeerceOeuee Dee#esHe ®egkeÀer®ee Deens. keÀejCe Òel³eskeÀ iegvne ceeveefmekeÀ efJeke=Àleerletve GoYeJele veener. Deepe pes iegvns Ie[leele. pemes Ketve, ojes[s, yeueelkeÀej, HeÀmeJeCetkeÀ, Ye´äe®eej F. ÒekeÀej®es iegvns peeCeerJeHetJe&keÀ Je ³eespeveeye× He×leerves kesÀues peeleele. ³ee®ee DeLe& DeMeeÒekeÀej®es iegvns keÀjCeeN³ee J³ekeÌleer efJeke=Àle Demeleele, ns j@Me[eue®es cnCeCes ®egkeÀer®es Deens. Gueì DeMee ÒekeÀej®³ee DeveweflekeÀ ke=Àleer keÀsu³ee lej l³ee iegvnsieejeuee efMe#ee keÀjCes ns veweflekeÀ¢äîee ³eesi³e Deens.

9.3.2 efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer (Òeefleyebo) GHeHeÊeerë- (Deterrent Theory of Punishment) efMe#es®eer ner SkeÀ cenlJee®eer GHeHeÊeer Demetve ³ee GHeHeÊeervegmeej iegvnieej iegvne Meeefyele Peeu³eeJej lees efMe#esme Hee$e Deens. kesÀJeU ³ee SkeÀe®e keÀejCeecegUs iegvnsieejeuee efMe#ee efoueer peeJeer Demee GÎsMe ³ee Heeþerceeies Demelees. ³ee GHeHeÊeervegmeej iegvnsieejeJej Je®ekeÀ yemeeJee DeeefCe iegvnsieejeveb lees iegvne Hegvne keÀ© ve³es, ³eemeeþer l³eeuee ®eebieueer DeÎue Ie[eJeer. ³ee GÎsMeeves efMe#ee osCes DeeJeM³ekeÀ Deens. iegvnsieejeuee efMe#ee efoueer cnCepes leer efMe#ee Flej ueeskeÀ Heentve l³eeb®³eeJejner Je®ekeÀ yemeC³eeme ceole nesles. meceepeeceO³es iegvnsieejebkeÀ[tve Hegvne lemeu³ee ÒekeÀej®es iegvns nesT ve³esle cnCetve l³eeme efMe#ee osC³eele ³eeJeer ne GÎsMe ³ee GHeHeÊeer®ee Deens. efMe#es®³ee efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeerceO³es iegvnsieejeuee iegv¿eeHeemetve HejeJe=Êe keÀjCes efkebÀJee l³eeme Hee³eyebo IeeueCes efkebÀJee JeeF&ì ke=Àl³eeHeemetve l³eeuee ÒeefleyebOe IeeueCes ne GÎsMe Demelees. cnCetve ³ee GHeHeÊeeruee `ÒeefleyebOe' GHeHeÊeer cnCeleele. ner GHeHeÊeer SkeÀe

v³ee³eOeerMeeves ceesþîee ceeefce&keÀHeCes Je ®eeleg³ee&ves iegvnsieejeme efMe#ee osleebvee J³ekeÌle kesÀueer Deens. SkeÀe iegvnsieejeves SkeÀe ceW{HeeUe®³ee ceW{îee ®eesju³ee veblej l³ee iegvnsieejeuee HekeÀ[ues Je v³ee³eeOeerMeemeceesj npej kesÀues. l³eeJesUsme v³ee³eefOeMeeves iegvnsieejeuee meebefieleues keÀer, ``let ceW{îee ®eesju³eeme cnCetve leguee efMe#ee osC³eele ³esle vemetve Hegvne ceW{îee ®eesju³ee peeT ve³esle ³eemeeþer efMe#ee osC³eele ³esle Deens''. v³ee³eeefOeMee®³ee ³ee JeekeÌ³eele Flej ueeskeÀebvee ³ee iegv¿eeHeemetve ÒeefleyebOe keÀjC³ee®ee ÒecegKe GÎsMe Demelees. ³ee GHeHeÊeerle meceepeeleerue iegvnsieejer efve³eb$eerle keÀjC³eemeeþer efMe#ee GHe³egkeÌle þjles. l³eecegUs ueeskeÀeb®³ee ceveele megjef#eleles®eer YeeJevee efvecee&Ce nesles. ³ee GHeHeÊeerle yengmegKe ns ie=nerle Oejuesues Deens. Jej meebefieleuesueer efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer ner cetueleë GHe³egkeÌleJeeoer Deens. leerceO³es efMe#es®es HeÀe³eos efJe®eejele Iesleues peeleele. HeCe Jej meebefieleuesues Dee#esHe efle®³eeJej ³esle Demeu³eecegUs efle®³ee SsJepeer efpe®³eele efMe#es®ee keÀesCeleener HeÀe³eoe efJe®eejele Iesleuee peele

133 veener DeMeer ogmeN³ee ìeskeÀe®eer SkeÀ GHeHeÊeer eqmJekeÀejueer peeles. efle®es veeJe ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer Demes Deens. keÀebì, ye´@[ues ³eebveer efle®ee HegjmkeÀej kesÀuee Deens. DeeHeueer Òeieleer leHeemee ÒeMveë efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer mHeä keÀje.

efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer®es cegu³eceeHeveë- 1) ³ee GHeHeÊeer®es iegvnsieejeuee iegv¿eeyeÎue efMe#ee Peeueer Heeefnpes. cnCepes iegvnsieej

efMe#esefMeJee³e megìlee keÀecee ve³es. cnCetve iegvnieejeuee meceepeemeceesj efMe#ee keÀ©ve ueeskeÀebvee/meceepeeuee peyej yemeeJeer ne Demelees HeCe SKeeÐee JesUsme iegvnsieej ve meeHe[lee ogmeN³ee efvejHejeOe J³ekeÌleeruee efMe#ee ossCes ns Dev³ee³ekeÀejkeÀ nesles. ³ee mebyebOeer®es mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osT MekeÀle veener.

2) Ie[uesuee iegvne Je l³eeyeÎue efouesueer efMe#ee ³eeceO³es HeÀej Deblej He[les. ueeskeÀebvee l³ee

efMe#es®es HeefjCeece keÀe³e Deensle ns mecepeC³eeme JesU ueeielees. efMeJee³e efMe#es®es ÒeceeCe, ÒeefleyebOeemeeþer keÀesCeleer efMe#ee v³ee³eefOeMe keÀjlees, l³eecegUs efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer ¬egÀj þjC³ee®eer MekeÌ³elee Demeles.

3) ³ee GHeHeÊeercegUs ueeskeÀebvee Yeerleer®³ee o[HeCeeKeeueer meoe®eejer yeveefJeCes ns ³eesi³e veener.

Yeerleer DeeefCe Deefveleer ³eeb®³eele HeÀjkeÀ jenle veener. YeerleerHeesìer efMe#ee osTve veweflekeÀ yeveefJeles ns ³ee GHeHeÊeerle ³eesi³e efomele veener. YeerleerHeesìer efMe#ee osC³ee®eer MekeÌ³elee ³ee GHeHeÊeerle Demesue lej les ³eesi³e veJns.

4) ÒemeejceeO³eceebÜeje pemes DeekeÀeMeJeeCeer, otjoMe&ve DeeefCe Jele&ceeveHe$e Fl³eeoerceOetve

efMe#esme HegjsMeer Òeefme×er efoueer iesueer, lej efMe#es®eer ner GHeHeÊeer DeefOekeÀ ÒeYeeJeer þjsue. ³ee GHeHeÊeerle iegvnsieejeb®es HegveJe&meve keÀje³e®es Demesue lej Òeefme×erves ns GefÎämeeO³e nesCeej veener cnCepes iegvnsieeje®es HegveJe&meve nesCeej veener. DeMeeÒekeÀejs efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer ner efMe#es®es meceeOeevekeÀejkeÀ meceLe&ve osC³eele DeHegjer þjles.

9.3.3 efMe#es®eer megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer (Reformative Theory of Punishment):- efMe#esmebyebOeer DeeCeKeerner SkeÀ GHeHeÊeer Deens. efle®es veeJe megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer Demes Deens. efMe#es®es keÀe³e& DeHejeO³ee®eer megOeejCee keÀjeJeer Demes ³ee GHeHeÊeerle ceeveues peeles. ner GHeHeÊeer mJeerkeÀeªve®e cejeþerle `efMe#ee' ne Meyo Deeuesuee Deens. `efMe#ed'³ee ef¬eÀ³eeHeoe®ee DeLe& efMekeÀJeCes Demee Deens.

134 Deepe megmebmke=Àle meceepeele ³ee efMe#es®eer GHeHeÊeer ceeveJeleeJeeoer ¢äerves iegvnsieejekeÀ[s Heenles. iegvnsieejeuee efMe#ee Ðee³e®eer cnCepes vescekesÀ keÀe³e keÀje³e®es? lej l³eeuee JeeF&ì ieesäeRHeemetve otj keÀªve l³ee®³eele megOeejCee Ie[Jetve DeeCeCes nes³e. iegvnsieejeceO³es efMe#esSsJepeer megOeejCee Ie[Jetve DeeCeCes ne cetueYetle GÎsMe ³ee GHeHeÊeerceeies Deens. iegvnsieejeuee efMe#ee osC³eeSsJepeer efMe#eCe ÐeeJes. veerleer®es Heeþ efMekeÀJeeJes Je megmebmke=Àle efkebÀJee ®eebieuee veeieefjkeÀ yeveefJeCes ³ee®ee®e DeLe& leg©biee®es ©Heeblej mebmkeÀej MeeUsle keÀjeJes Demes mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer keÀjles. iegvnsieej iegvnieejerkeÀ[s keÀe JeUuee? l³ee®eer ceeveefmekeÀ DeJemLee keÀesCeleer nesleer? iegvnsieejer®eer keÀejCes MeesOetve iegvnieejeb®³ee Ëo³eele HeefjJele&ve Ie[Jetve DeeCetve l³eeb®³eele megOeejCee nesC³ee®eer MekeÌ³elee Deens, Demes ner GHeHeÊeer mHeä keÀjles. Heeef½eceel³e keÀejeie=nele ef¸emleer Oece& GHeosMekeÀ efve³eefceleHeCes kewÀÐeeb®eer Yesì IesTve Kejs keÀe³e? Keesìs keÀe³e? ®eebieues keÀe³e? JeeF&ì keÀe³e? ³eeceOeerue HeÀjkeÀ mecepeeJetve meebieleele DeeefCe kewÀÐeele veweflekeÀ HeefjJele&ve Ie[Jetve DeeCeC³ee®es Òe³elve keÀjleele. iegvnieej megOeejsue DeMeer l³eebvee DeeMee ner Jeeìles. iegvnsieej efveef½ele®e megOeeª MekesÀue DeMeer Kee$eer ³ee GHeHeÊeer®³ee meceLe&keÀebvee Jeeìles. DeeHeueer Òeieleer leHeemee. 1. efMe#es®eer megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer mHeä keÀje.

megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer®es cegu³eceeHeveë- 1) ³ee GHeHeÊeer®eer veweflekeÀ peyeeyeoejer veenerMeer nesles. keÀejCe iegvnsieejeuee efMe#ee ve oslee

Gueì l³eeuee o³ee Je meneveYetleer oeKeJetve l³eeb®³eele megOeejCee Ie[Jetve DeeCeueer peeles. ®eebieuee veeieefjkeÀ yeveefJeCes Demee GÎsMe ³ee GHeHeÊeer®ee Deens. HeCe pes ueeskeÀ Jes[s De%eeveer efkebÀJee ceeveefmekeÀ ¢äîee efJeke=Àle Deensle. l³eeb®³ee yeeyeleerle keÀesCeleer megOeejCee Ie[Jetve DeeCee³e®eer ³ee®es mHeäerkeÀjCe ner GHeHeÊeer osJet MekeÀle veener. efMeJee³e iegvnsieejeuee efMe#ee ve oslee l³eeb®³eele megOeejCee Ie[Jetve DeeCeC³eemeeþer keÀesCel³ee veerleer®es Heeþ efMekeÀJeeJes ne ner SkeÀ ceesþe ÒeMve Deens. Gueì iegvnsieejeceO³es megOeejCee nesF&ue Demes þece cnCelee ³esle veener. ³ee Gueì l³eeb®es veweflekeÀ DeOeëHeleve nesC³ee®eer MekeÌ³elee Demeles.

2) Yeerleerves ceeveJeele megOeejCee nesJet MekeÀle veener kesÀJeU Yeerleer oeKeJetve Keesìîee®es

HeefjJele&ve keÀjlee ³esle veener. pej SKeeÐee J³ekeÌleerme efMe#ee keÀjCes Yeeie He[les lej l³ee J³ekeÌleerme megmebmke=Àle cnCet MekeÀle veener. ³ee GHeHeÊeerle Jeeu³ee®ee JeeequcekeÀer nesT MekeÀlees. ns Ëo³e HeefjJele&ve keÀener J³ekeÌleeR®³ee yeeyeleerle nesT MekeÀles HeCe meJe& iegvnsieejeb®³ee yeeyeleerle Ëo³e HeefjJele&ve nesCeej veener Je les megOeejCeejner veenerle.

135 3) iegvnsieejeuee DeeHeCe veweflekeÀ iees<ìer®es GuuebIeve kesÀues Deens, ns mecepeues Heeefnpes. l³ee®eer

meodmeodefJeJeskeÀ yeg×er peeie=le Peeueer Heeefnpes. HeCe megOeejCescegUs ³ee iees<ìer iegvnsieejeuee mecepeleerue®e Demes veener. ³ee®es ³eesi³e les meceLe&ve ner GHeHeÊeer osT MekeÀle veener.

9.3.4 meceeJesMekeÀ GHeHeÊeerë- efMe#es®³ee Jej efouesu³ee GHeHeÊeer DeHegN³ee Demeu³eecegUs l³ee Òel³eskeÀerleerue mel³eebMe IesTve KeeueerueÒeceeCes SkeÀ meJe&meceeJesMekeÀ GHeHeÊeer oslee ³esF&ue. cegUele J³ekeÌleer efMe#esuee Hee$e nesles les efleves keÀener DeHejeOe kesÀuee neslee cnCetve. Flejeb®ee keÀener HeÀe³eoe JneJee cnCetve leer efMe#esme Hee$e þjle veener. ÒeefleMeesOe GHeHeÊeerleerue ne Yeeie mJeerkeÀejC³eemeejKee Deens. l³eecegUs efvejHejeOe ceeCemeeme efMe#ee keÀjC³ee®ee ÒeMve®e ³esCeej veener. HeCe efMe#es®es ÒeceeCe efkeÀleer DemeeJes ns þjJeleevee efle®³ee HeefjCeeceebkeÀ[s vepej osCes JeeJeies veener. DeHejeOeer J³ekeÌleerves iegvne keÀªve Flejeb®³ee DeefOekeÀejeJej p³ee ce³ee&osHe³e¥le Dee¬eÀceCe kesÀues Demesue l³ee ce³ee&osHe³e¥le efleves DeeHeues DeefOekeÀej ieceeJeues Deensle. HeCe ³ee ce³ee&oe®³ee Deele jentve HeefjCeeceebkeÀ[s vepej þsTve efMe#es®es ÒeceeCe keÀceer-peemle keÀjlee ³esF&ue. ns cnCeCes mJeerkeÀeju³eeme efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeerleerue mel³eebMe DeeHeCe Iesleuee Demes nesF&ue. Deieoer keÌJeef®ele Òemebieer Demes Ie[sue keÀer DeHejeO³eeuee veweflekeÀ¢äîee peyeeyeoej OejC³eeSsJepeer lees De%eeveer DeeefCe ceeveefmekeÀ jesieer Deens ne ¢äerkeÀesve ³eesi³e nesF&ue. DeMee Lees[îee yeeyeleerle megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeermeg×e ceev³e keÀjlee ³esF&ue. ³ee GHeHeÊeerle eflevner Òeefme× GHeHeÊeeR®ee mebûen kesÀuee iesuee Deens.

9.4 HeÀeMeer®eer (ce=l³egob[e®eer) efMe#eeë- (Capital Punishment)

osneble Meemeve cnCepes iegvnsieeje®³ee ieÈ³eeuee HeÀeme ueeJetve l³eeme cejsHe³e&ble ìebieCes nes³e. KegveemeejK³ee DeefleiebYeerj iegv¿eeyeÎue HeÀeMeer®eer efMe#ee þesþeJeueer peeles. HegJeea®³ee keÀeUer ner efMe#ee IejHeÀes[er DeMee Flejner MeguuekeÀ iegv¿eemeeþer efoueer peele Demes. Deepe®³ee megmebmke=Àle meceepeele HeÀeMeer®eer efMe#ee jeveìer DeeefCe Del³eble ¬egÀj Je Deceeveg<e ÒekeÀej®eer efMe#ee Deens. cnCetve keÀener megmebmke=Àle jeä^eletve HeÀeMeer®eer efMe#ee jÎ keÀjC³eele Deeueer Deens. keÀejCe l³eebvee SKeeÐee ceeveJee®ee DeMee He×leerves peerJe IesCes jeveìer Je ¬egÀjHeCee®es Jeeìles. cnCetve iegvnsieejeuee ce=l³etob[e®eer efMe#ee osC³eeSsJepeer efMe#es®ee SKeeoe ®eebieuee ceeie& MeesOeCes DeeJeM³ekeÀ Jeeìles. DeeHeu³ee Ieje®eer SKeeÐeeves IejHeÀes[er kesÀueer cnCetve DeeHeCe l³ee®es Iej HeÀes[le veener. lemes®e SKeeÐeeves Ketve kesÀuee cnCetve DeeHeCe l³eeuee þej ceejle veener. efMeJee³e ner efMe#ee iegvnsieeje®ee peieC³ee®ee nkeÌkeÀ efnjeJetve Iesles. efMeJee³e ner efMe#ee iegvnsieejeuee Yeerleerves osC³eele ³esles. ner efMe#ee ³eesi³e keÀer De³eesi³e ³ee efJe<e³ekeÀ Heg{erue celes Deensle.

136 9.4.1 HeÀeMeer®³ee efMe#esmebyebOeer DevegketÀue celesë 1) Òel³eskeÀeuee efpeJeble jenC³ee®ee nkeÌkeÀ Deens. pej SKeeÐee iegvnsieejeves Ketve kesÀuee lej

l³eeves l³ee ceeCemee®ee efpeJeble jenC³ee®ee nkeÌkeÀ efnjeJetve Iesleuee, DeMee DeveweflekeÀ ke=Àl³eevee osnob[ efkebÀJee HeÀeMeer®eer efMe#ee osCes ³eesi³e nes³e.

2) osMeêesn, jepeêesn, Ketve DeeefCe meeceeefpekeÀ mJeemL³e OeeskeÌ³eele DeeCeCeeN³ee

iegvnsieejebmeeþer HeÀeMeer®eer Jee ce=l³egob[e®eer efMe#ee osCes DeeJeM³ekeÀ Deens.

3) ce=l³etob[ efkebÀJee osnob[e®eer efMe#ee ner Flej efMe#esHes#ee DeefOekeÀ HeefjCeecekeÀejkeÀ Demeu³eecegUs FlejebJej peyej yemeles Je iegvnsieejeuee onMele yemeles. cnCepes ce=l³etob[e®eer efMe#ee ner ÒeefleyebOekeÀ þjles. DeLee&le ce=l³et®eer Yeerleer ner iegvnsieeje®³ee yeeyeleerle ÒeefleyebOekeÀ þ© MekeÀles.

4) keÀener efJe®eejJeblee®³ee celes HeÀeMeer®³ee efMe#esHes#ee pevceþsHes®eer efMe#ee yejer HeCe

pevceþsHes®³ee efMe#escegUs iegvnsieejeuee pevceYej DemeeO³e ³eelevee meesmeeJ³ee ueeieleele. lemes®e iegvnsieejebJej mebj#eCee®ee Ke®e& Jee{lees. pevceþsHe Yeesietvener iegvnsieej megOeejsue ³ee®eer Kee$eer oslee ³esle veener. meceepeeueener l³ee®³eeefJe<e³eer menevegYetleer Jeeìle veener. cnCetve HeÀeMeer®eer efkebÀJee osnob[e®eer efMe#ee osCes ³eesi³e Deens.

5) osnevle efMe#es®es meceLe&ve keÀjCeeje efMe#es®ee ÒeefleMeesOe efme×eble nes³e. ³ee efme×ebleevegmeej

iegvnsieejeuee efMe#ee Peeueer®e Heeefnpes. l³eeves SKeeÐee J³ekeÌleer®ee peerJe Iesleuee lej l³eeuee osneblee®eer efMe#ee osJetve YejHeeF& kesÀueer Heeefnpes.

DeMeeÒekeÀejs HeÀeMeer®³ee efMe#es®³ee meceLe&veeLe& DevegketÀue celes ceeb[C³eele Deeueer Deensle. l³ee®³eele HeÀeMeer®eer efMe#ee osCes ns 20 J³ee MelekeÀeleerue megmebmke=Àle ceeCemeeuee MeesYele veener. keÀejCe ³ee efMe#esle DeveskeÀ oes<ener Deensle. 9.4.2 HeÀeMeer®³ee efMe#esmebyebOeer ÒeeflekegÀue celesë- 1) 20 J³ee MelekeÀe®ee GÊejeOee&le Je 21 J³ee MelekeÀe®³ee ÒeejbYeer DeveskeÀ Debieeveer

Jew%eeefvekeÀ, leebef$ekeÀ Je meebmkeÀ=eflekeÀ Òeieleer Peeuesueer Deens. DeMee megmebmke=Àle meceepeele iegvnsieejeuee HeÀeMeer osCes ceeveJelesuee keÀeUercee HeÀemeCeejs Deens. iegvnsieejeb®ee peieC³ee®ee nkeÌkeÀ efnjeJetve IesCes ns ³eesi³e veJns. HeÀeMeer osleebvee iegvnsieejeuee DeHejeOeer ve ceevelee ceeveJeer ¢äerkeÀesve meceesj þsJetve l³eeuee ³eesi³e DeMeer®e He³ee&³eer efMe#ee efoueer Heeefnpes. efMeJee³e DeveskeÀ iegvnsieejebvee HeÀeMeer®eer efMe#ee osJetve ner iegvnsieejer keÀceer Peeueer veener. DeLee&le®e HeÀeMeer®eer efMe#ee ner meeceeefpekeÀ DeHe³eMee®eer yeveueer Deens.

2) ceeveJe ne vesnceer JeeF&ì®e Demelees Demes veJns lej HeefjefmLeleer l³eeuee iegvnsieej

yeveJeC³eeme ÒeJe=Êe keÀjles. cnCetve DeMee iegvnsieeje®eer megOeejCee keÀjeJeer HeCe HeÀeMeer osJet

137

ve³es Demee ¢äerkeÀesve `De@cvesefmìkeÀ Fbìjve@Meveue meesmee³eìer' ³ee ceeveJeer nkeÌkeÀ

mebj#eCe keÀjCeeN³ee mebmLesves ceeb[uee Deens. l³eeb®³ee celes HeÀeMeer®eer efMe#ee ner ceeveJeleeJeeoeuee keÀuebkeÀ ueeJeCeejer Deens. cnCetve ³ee efMe#esSsJepeer iegvnieejuee megOeejC³ee®eer mebOeer ÐeeJeer.

3) iegvnsieejebves Ye³ebkeÀj mJeªHee®ee iegvne kesÀu³eeme l³eeuee cejsHe³e¥le HeÀeMeer efou³eeves

iegv¿ee®eer YejHeeF& nesle veener. ceie HeÀeMeer®eer efMe#ee keÀe ÐeeJeer? 4) keÀOeer keÀOeer ®egkeÀer®³ee v³ee³eoeveecegUs efvejHejeOeer J³ekeÌleeruee osnob[®eer efMe#ee

efceUC³eer®eer MekeÌ³elee Demeles. DeHejeOeer cnCetve efvejHejeOeer J³ekeÌleeruee®e HeÀeMeer efoueer peeles DeeefCe efvejHejeOeer J³ekeÌleeruee HeÀeMeer efoueer lej l³e®eer efMe#ee Yeªve keÀMeer keÀe{Ceej. cnCepes®e v³ee³eoeveeleerue ®egkeÀer®eer og©mleer keÀjCes ns DeMekeÌ³e Deens. efvejHejeOe J³ekeÌleeruee HeÀeMeer efou³eeJej Keje iegvnsieej veblej Meeyeerle neslees. efvejHejeOeer J³ekeÌleerJej Peeuesuee Dev³ee³e ³ee efMe#escegUs Ye©ve keÀe{Ces DeMekeÌ³e Deens.

Jejerue efJeJes®eveeveblej osneblee®eer efMe#ee (ce=l³egob[e®eer efMe#ee) ner keÀener efJeefMeä iegvnsieejebvee osC³eele ³eeJeer. pemes DeeflejskeÀer, yeueelkeÀej keÀjCeejs, Kegve keÀjCeejs, jepeêesn, osMeêesn keÀjCeejs ³eebvee ner efMe#ee osC³eele ³eeJeer Demes Jeeìles. lesJne ce=l³egob[e®eer efkebÀJee osnob[e®eer efMe#ee vemeCes ns ³eesi³e efomele veener.

9.5 osnevle (ce=l³egob[e®³ee) efMe#es®es meceLe&ve

Feflenemeele HeÀej Òee®eerve keÀeueeHeemetve osnevlee®³ee efMe#es®eer He×le meg© Deens. kesÀJeU SkeÀe J³ekeÌleerves ogmeN³ee J³ekeÌleer®ee peerJe Iesleuee SJe{îee SkeÀe®e keÀejCeeJe©ve ner efMe#ee efoueer peeF& Demes veener. jepeêesn, J³eefYe®eej DeMee efYeVe-efYeVe ÒekeÀej®³ee iegv¿eebyeÎue ³ee efMe#esme ceev³elee nesleer. 18 J³ee MelekeÀe®³ee DeemeHeeme ³ee efMe#esuee efJejessOe nesT ueeieuee. Fìeefue³eve leÊJeef®eblekeÀ efmemesjs ye@keÌkeÀefjDee ³eeves 1764 ceO³es efMe#es®³ee ³ee ÒekeÀejeyeÎue efJejesOe oMe&efJeCeejs SkeÀ HegmlekeÀ efueefnues. JnesuìsDej, ¿etce Je De@[ce eqmceLe ³eebveerner osnevlee®³ee efMe#esefJe©× ®eUJeUerle Yeeie Iesleuee.

keÀebì®³ee ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer®ee (Retributive Theory) osnevlee®³ee efMe#esuee efJejesOe DemeCeej veener. l³ee GHeHeÊeer®³ee celes leer efMe#ee iegvneieeje®eer keÀceeF& Deens. leer DeeHeCe veekeÀejCes ne meceepee®ee iegvne nesF&ue. ner meceepee®eer DeveweflekeÀlee þjsue. meceepeceev³e v³ee³eesef®ele jerleerves leer efMe#ee ceeHeÀ kesÀueer iesueer lej cee$e ³ee GHeHeÊeer®ee l³eeuee efJejesOe DemeCeej veener. DeHejeO³eeme Meemeve JneJes DeeefCe iegvnsieejebvee peyej yemeeJeer ³ee nsletves efMe#ee osC³eeuee efveJeejCeJeeÐeeb®ee efJejesOe veener. DeHejeO³eeme Meemeve JneJes DeeefCe YeeJeer iegvnsieejebvee pejye yemeeJeer ³ee nsletves efMe#ee osC³eeuee efveJeejCeJeeÐeeb®ee efJejesOe veener. efJejesOe Demelees lees efpeJes ceejC³eeuee. DeHejeO³eeme Hegjsmee He½eeleeHe nesC³eeme l³eeuee DeeHeCe mebOeer osle veener. lemee Hegjsmee He½eeleeHe nesTve l³ee ÒekeÀej®ee iegvne lees Hejle keÀjCeej veener DeMeer

138 ³eesi³e DeefOekeÀeN³eeb®eer Kee$eer Peeu³eeme l³ee DeHejeOekeÀl³ee¥®eer osnevlee®eer efMe#ee jÎ keÀjeJeer Demes megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer®es ÒeefleHeeove Demesue. efMe#esuee efJejesOe keÀjCeeN³ee efveJeejCeJeeoer efkebÀJee megOeejCeeJeeoer lelJeef®eblekeÀeb®es cnCeCes Demeles keÀer, Meemeveeves SkeÀe J³ekeÌleeruee osnevlee®eer efMe#ee keÀjCes ne ceeveJeer J³ekeÌleerlkee®³ee DeefOekeÀeje®ee Yebie Deens. ogmeN³ee yeepeg®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer®es meceLe&keÀ cnCeleele keÀer, meJe&meeceev³e v³ee³ee®ee ne ÒeMve Deens. Kegv³eeuee efpeJeble mees[Ces ne Ketve Peeuesu³ee J³ekeÌleerJej DeeefCe efle®³ee DeeHlesä mJekeÀer³eebJej Dev³ee³e veener keÀe? peHeeve, DecesefjkeÀe mees[tve Flej yengleskeÀ meJe& efJekeÀefmele jeä^eb®ee l³ee efMe#esme efJejesOe Deens. lej Yeejleemen Flej efJekeÀmeveMeerue osMeele l³ee efMe#esme ceev³elee Deens. HetJeea efMe#ee Yej jml³eele DeveskeÀeb®³ee vepejsme He[eJeer DeMee jerleerves osle Demele. Deelee SkeÀlej leg©iebe®³ee DeeJeejele HeÀeMeer osleele efkebÀJee megOeejuesu³ee osMeebletve efJe<eejer FbpeskeÌMeveves efkebÀJee efJepes®³ee OekeÌ³eeves iegvnsieej J³ekeÌleer®ee ce=l³eg Ie[Jetve DeeCeleele. HeCe pemepemee GoejceleJeeoer efMe#eCee®ee Òemeej nesF&ue, efvejesieer ueeskeÀMeener®eer Òeieleer nesF&ue lemeleMeer met[e®³ee YeeJeves®eer leerJe´lee keÀceer nesF&ue. DeeefCe ogmeN³ee ceeCemee®eer nl³ee keÀjeJeer FlekeÌ³ee DebMeeHe³e¥le leer ®e{Ceej veener. Oeeefce&keÀ keÀ[JesHeCeeves efvejHejeOe ueeskeÀeb®³ee nl³ee nesle jenleerue. pej Oecee&®es mebmLeeHekeÀ DeLeJee mebIeìveelcekeÀ ©He yeouetve DeeHeCe Jew³eeqkeÌlekeÀ mJe©He osT MeketÀ lej Oeeefce&keÀ obieueerner mebHeleerue. efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer ue#eele Iesleueer lej, ogmeN³ee ceeCemee®ee peerJe IesC³eeFlekesÀ p³ee®es ceve met[yegef×ves J³eeHeuesues Deens lees ³ee DeHejeOee®es HeefjCeece keÀe³e nesleerue ³ee®ee efJe®eej®e keÀ© MekeÀle veener. `ceer cesuees lejer yesnÊej HeCe letPee keÀeìe keÀe{sve.' Demes mJeleëMeer cnCele®e lees DeeHeu³ee efJejesOekeÀe®eer nl³ee keÀjlees. ueesYeemeejK³ee Flej YeeJevee ÒeyeU nesTve pesJne ceeCetme meoes<e ceveg<³eJeOee®eer ke=Àleer keÀ© Heenlees DeMee Lees[îee JesUer DeeHeCe efJe®eej kesÀuee efkebÀJee l³eeves efJe®eej kesÀuee lej HeÀeMeer peeT ³ee Yeerleerves lees nl³esHeemetve HejeJe=Êe nesF&ue. l³eeves iegvne kesÀuee cnCetve l³eeuee DeeHeCe efMe#ee veekeÀejCes ne meceepee®ee iegvne nesF&ue. leer meceepee®eer DeveweflekeÀlee þjsue.

9.6 meejebMe meceepeeceO³es efJeefJeOe mecem³ee DeefmlelJeele Demeuesu³ee efometve ³esleele. DeMee mecem³eevee meeceeefpekeÀ mecem³ee Demes cnCeleele. keÀejCe l³eeb®es HeefjCeece mebHetCe& meeceeefpekeÀ mJeemL³eeJej nesle Demelees. ³ee meeceeefpekeÀ mecem³eebHewkeÀer SkeÀ cenlkee®eer mecem³ee cnCepes iegvnsieejer®eer mecem³ee nes³e. J³ekeÌleer®³ee neletve JesieJesieÈ³ee HeefjefmLeleerle iegvns Ie[le Demeleele. keÀener J³ekeÌleeR®³ee neletve vekeÀUle iegvne Ie[lees lej keÀener J³ekeÌleer peeCetveyegpetve iegvne keÀjleele. DeMee HeefjefmLeleerle ÒeMve Demee efvecee&Ce neslees keÀer, Keje iegvnsieej DeesUKee³e®ee keÀmee? keÀejCe vekeÀUle/De%eeveeves iegvnsieej efkebÀJee efvejHejeOe vemeuesu³ee J³ekeÌleeruee osKeerue efMe#ee nesT MekeÀles.

139 ogmeje ÒeMve Demee GHeefmLele neslees keÀer, iegvnsieejeuee efMe#ee keÀjeJeer keÀer megOeejC³ee®eer mebOeer ÐeeJeer? ³eeJej Demes cnCelee ³esF&ue keÀer meJe&®e iegvnsieejebkeÀ[tve vekeÀUle iegvns Ie[le veenerle l³eecegUs pes iegvnsieej peeCetveyegpetve Hetvne-Hetvne iegvns keÀjleele l³eebvee efMe#ee osCes ne®e He³ee&³e Gjlees. iegvnsieejeuee efMe#ee ossC³ee®es GÎsMe ns efYeVe Demeu³eeves ³ee meboYee&le efMe#es®³ee leerve GHeHel³ee meebefieleu³ee Deensle. Lees[keÌ³eele Demes cnCelee ³esF&ue keÀer, efMe#esefJe<e³ekeÀ mHeä keÀjC³eele Deeuesu³ee leervener GHeHel³ee meceepeeceO³es GHe³egkeÌle Demetve l³ee ueeiet He[leele ³ee®es keÀejCe Deepe meceepeele Jejerue leervener GHeHeÊeerle yemeCeeN³ee iegvnsieej J³ekeÌleer efometve ³esleele. keÀejCe l³eebvee efMe#ee osC³eemeeþer GÎsMe efYeVe Deensle.

9.8 efJeÐeeHeerþer³e efoIeexÊejer ÒeMve 1) efMe#ee cnCepes keÀe³e? efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer Je ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer meefJemlej mHeä

keÀje.

2) efMe#ee cnCepes keÀe³e?efMe#es®eer ÒeefleMeesOe Je megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer mHeä keÀje.

3) efMe#es®³ee efJeefJeOe GHeHeÊ³ee Lees[keÌ³eele mHeä keÀje.

4) efìHee efueneë-

1) efMe#es®eer efveJeejCeJeeoer GHeHeÊeer

2) efMe#es®eer ÒeefleMeesOe GHeHeÊeer

3) efMe#es®eer megOeejCeeJeeoer GHeHeÊeer

*****

140

10 ÒekeÀjCe 10

J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðe (Professional Ethics)


10.1 J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnles®es cenÊJe.

10.2 J³eeHeeje®es veerefleMeeðe

10.3 GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer

10.3.1 ceneceb[U cnCepes keÀe³e?

10.3.2 keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer keÀesCe Deens?

10.4 GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer cnCepes keÀe³e?

10.5 GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer efJe<e³eer®es meceLe&veelcekeÀ cegÎs (DevegketÀue ³egeqkeÌleJeeo)

10.6 GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer efJe<e³eer®es efJejesOeelcekeÀ cegÎs (ÒeefleketÀue ³egeqkeÌleJeeo)

10.7 meejebMe


10.0 GefÎä - J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnles®es cenÊJe mecepeeJetve Ieslee ³esF&ue.

- J³eeHeeje®³ee veerefleMeeðee®eer iejpe ³ee®eer ceenerleer keÀ©ve Ieslee ³esF&ue.

- GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer yeÎue®eer peeCeerJe keÀ©ve Ieslee ³esF&ue.

- GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer efJe<e³eer meceLe&veelcekeÀ Je efJejesOeelcekeÀ cegÎs Heefjef®ele nesleerue.

10.1 J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnles®es cenÊJe `J³eJemee³e' ne Meyo efJeefMeä ÒekeÀej®³ee #es$eeceO³es efJeefMeäHetCe& keÀewMeu³e ÒeeHle kesÀuesu³ee ce³ee&efole J³ekeÌleer®ee Demee mecegn keÀer pees Flej J³ekeÌleerHes#ee l³ee #es$eele DeefOekeÀ ®eebieu³ee He×leerves keÀe³e& keÀ© MekeÀlees. 1819 Heemetve DecesefjkesÀleerue J³eeHeejer DeeefCe

141 J³eeJemeeef³ekeÀ mecetneves (peceeJeeves) mJeerkeÀejuesu³ee veerefleMeeðee®³ee Dee®eejmebefnlesuee `J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeem$e' cnCetve DeesUKeues peeles. meceepee®³ee ³eesi³e J³eJemLesmeeþer meceepee®es DeeOegefvekeÀerkeÀjCe DeeefCe keÀecee®eer efJeYeeieCeer ns DeefOekeÀeefOekeÀ iejpes®es nesle Deens. efJeefMeä #es$eeceO³es keÀecee®eer met#ce efJeYeeieCeer, JewefMeäHetCe& keÀewMeu³e DeefleMe³e cenÊJee®es yevele Deensle, DeeefCe l³ee®eyejesyej J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðeeuee cenÊJe ÒeeHle nesle Deens. J³eJemee³eeceO³es meceepeeuee mesJee osC³ee®³ee nslet DebleYe&tle Deens. `J³eeJemeeef³ekeÀ' meceepee®³ee keÀu³eeCeemeeþer keÀe³e&jle Demeleele Demes mecepeues peeles. meeJe&peefvekeÀ efnlee®³ee Òeieleermeeþer DeeoMe& J³eeJemeeef³ekeÀ J³ekeÌleeRvee mesJee osC³eemeeþer Deecebef$ele keÀjleele. Goe. pesJne SKeeoe [e@keÌìj SKeeÐee J³ekeÌleerme meuuee oslees lesJne mJele:uee efkeÀleer efceUkeÀle efceUsue ³eeHes#ee l³ee J³ekeÌleer®es Deejesi³e ®eebieu³ee He×leerves keÀmes megOeejsue ³ee ieesäeruee [e@keÌìjves ÒeeOeev³e Ðee³euee nJes. J³eJemee³eeceO³es mesJee ner iegCeelcekeÀ mJe©Hee®eer Demeles. peemleerle peemle meeceeefpekeÀ efnlee®³ee Òeieleermeeþer Keepeieer efnleebvee GÊespeve efoues peeles. J³eJemee³eeceO³es ceesyeouee IesC³ee®eer leÊJes J³eJemee³eevegmeej efYeVe efYeVe Demeleele. Goe. DeO³eeHekeÀer³e J³eJemee³e Je Flej mejkeÀejer veeskeÀjer ceO³es keÀece meg© keÀjC³eeHetJeea efve³eefcele Jesleveemeeþer ceev³elee Demeles. Flej keÀener J³eeJemeeef³ekeÀ mJele:®es keÀewMeu³e Je l³eeb®³ee meeceeefpekeÀ mlejevegmeej l³eeb®³ee efieNneF&keÀekeÀ[tve l³eeb®³ee ceveevegmeej ceesyeouee Iesleele. ne ceesyeouee efmLej vemetve yeoueCeeje Demelees. Flej keÀener J³eJemee³eeceO³es kesÀuesu³ee keÀecee®³ee ÒeceeCeevegmeej ìkeÌkesÀJeejerÒeceeCes ceesyeouee efveef½ele kesÀuee peelees. Goe. Deeefke&ÀìskeÌ®ej (JeemlegefJeÐeeMeeðe%e) DeeefCe mesumeceve ³eebveer kesÀuesu³ee SketÀCe keÀecee®³ee eEkeÀceleer®³ee keÀener ìkeÌkesÀ ceesyeouee cnCetve efceUlees. J³eeJemeeef³ekeÀ eEkeÀJee HesMeeb®³ee meboYee&le Dee®eejmebefnlee peyejomleerves Deceueele DeeCeC³ee®eer keÀejCes Heg{erueÒeceeCes Deensle.

1) J³eJemee³eele ÒeJesMe keÀjCeeje veJeerve J³ekeÌleer DeeefCe J³eJemee³eeleerue pegv³ee J³ekeÌleer ³eeb®³ee mebyebOeeyeeyele J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eej mebefnlee ³eesi³e ceeie&oMe&ve keÀjles. DeeHeeHeu³ee #es$eebceO³es HeefjHekeÌJe Je ³eMemJeer DemeCeeN³ee J³eeJemeeef³ekeÀebkeÀ[tve J³eJemee³eeceO³es veJ³eeves ÒeJesMe keÀjCeeN³ee J³ekeÌleeruee efvejefvejeÈ³ee ÒekeÀej®eer keÀewMeu³es DeeefCe leebef$ekeÀ yeeyeer efMekeÀC³ee®eer iejpe Demeles. keÀefveÿ J³eeJemeeef³ekeÀ DeeefCe Þesÿ J³eeJemeeef³ekeÀ ³eeb®³ee mebyebOeeleerue meeceeefpekeÀ efve³eb$eCe þsJeC³eemeeþer J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnlee SkeÀ ceespeceeHe cnCetve keÀe³e& keÀjles.

2) J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnlee J³eJemee³ee®³ee meom³eeleerue Deelceer³emebyebOe efvecee&Ce keÀjC³eemeeþer DeeefCe Flej J³eJemee³eeleerue meom³eeb®eer veeuemleer ve keÀjCes ³eebmeeþer GHe³eesieer He[les. J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnles®eer ner YetefcekeÀe cenÊJee®eer Deens. keÀejCe Òel³eskeÀpeCe DeeHeuee J³eJemee³e Flej J³eJemee³eeHes#ee Þesÿ Demeu³ee®es mecepeleele. l³eecegUs efvejefvejeÈ³ee, J³eJemee³eeceOeerue J³ekeÌleer®³eeceO³es mebIe<e& efvecee&Ce neslees. ³eecegUs J³eJemee³ee®ee cegK³e GÎsMe yeepetuee He[tve keÀuegef<elelee efvecee&Ce nesles. J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnlee Deejesi³eoe³ekeÀ mHeOexmeeþer ceoleªHe nesles Je Òel³eskeÀ J³eJemee³e Glke=Àä iegCeJeÊesHe³e¥le Heesn®eC³eemeeþer J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnle GÊespeve osles.

142 3) G×ìHeCee®ee meeJe&peefvekeÀ osKeeJee, {eWieerHeCee eEkeÀJee efMemleer®ee DeYeeJe Fl³eeoer ieesäer

J³eJemee³eeceO³es Demeleerue lej l³ee efJeefMeä J³eJemee³eeleerue meeceev³e ceeCemee®ee DeelceefJeéeeme veenermee neslees. J³eJemee³eeleerue J³eeJemeeef³ekeÀeb®eer Jele&CetkeÀ ®eebieueer jenC³eemeeþer Dee®eejmebefnlesceO³es efvejefvejeUs ob[ osC³ee®eer J³eJemLee Demeles. J³eJemee³eeleerue meom³elJe jÎ keÀjCes ne SkeÀ J³eJemee³eeleerue meeJe&peefvekeÀ DeelceefJeMJeeme Hegvne GYee keÀjC³ee®ee SkeÀ ceeie& Deens.

4) keÀesCel³eener J³ekeÌleeruee J³eJemee³eeceO³es meceeefJeä keÀ©ve IesC³eemeeþer efveef½ele ÒekeÀej®eer iegCeJeÊee þjJeC³ee®eer iejpe Deens. meJe&meeOeejCeHeCes ns keÀe³e& Þes<þ J³eeJemeeef³ekeÀ eEkeÀJee mejkeÀejkeÀ[tve kesÀues peeles. ³ee J³eeJemeeef³ekeÀ ceb[Ue®eer efJeefMe<ì ÒekeÀej®³ee iegCeJeÊes®es mJe©He efveef½ele keÀjC³ee®eer peyeeyeoejer Demeles. J³eeJemeeef³ekeÀ ³eesi³elee, J³eeJemeeef³ekeÀ ³eesi³eles®es meom³elJe, J³eeJemeeef³ekeÀ ceb[Ue®es meom³elJe keÀe³e& HetCe& keÀjC³ee®es cetu³eebkeÀve, leebef$ekeÀ yeeyeeR®es cetu³eebkeÀve Fl³eeoer meJe& yeeyeer J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnlesle veceto kesÀuesu³ee ÒeceeCeYetle leÊJeevegmeej þjefJeues peeles. J³eeJemeeef³ekeÀ ceb[Us mJele:®e Glke=Àä v³ee³eeOeerMe Deensle.

Hejbleg Òel³e#e J³eJenejeceO³es ÒeYeeJeerHeCes J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnlee ueeiet keÀjC³eeceO³es DeeefCe HegjsMee ÒeceeCeele efveef½ele keÀjC³eeceO³es Je keÀeueeveg©He l³eeceO³es megOeejCee keÀjC³eeceO³es DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee mecem³ee Deensle. pejer JeemleJeeceO³es HetCe&HeCeeves Dee®eejmebefnlee ueeiet keÀjlee ³esle vemeueer lejer Dee®eejmebefnles®eer iejpe DeeHeCe veekeÀe© MekeÀle veener. DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1) J³eJemee³e ³ee MeyoeHeemetve DeeHeCeeme keÀe³e mecepeles ?

2) J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðee®eer J³eeK³ee meebiee.

3) legce®³ee celeevegmeej J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðe peyejomleerves ueeiet keÀjCes meceepeeleerue J³eeJemeeef³ekeÀebvee ceole ©He nesT MekeÀles keÀe ? ®e®ee& keÀje.

4) keÀesCee®³ee nerleemeeþer J³eeJemeeef³ekeÀ keÀe³e&jle Demeleele, Demes mecepeues peeles?

5) keÀesCel³ee ÒekeÀejs J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeem$e ns meeceeefpekeÀ efve³eb$eCe cnCetve keÀe³e&jle Demeles ?

6) J³eJemee³eeleerue meeceeefpekeÀ DeelceefJeéeeme keÀmee Jee{Jeuee peeT MekeÀlees.

7) J³eeJemeeef³ekeÀeb®eer Jele&CetkeÀ keÀMeer efve³eefcele kesÀueer peeT MekeÀles ?

10.2 J³eeHeeje®es veerefleMeeðe

143 DeeHeCe DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee peeefnjeleer, efvejefvejeÈ³ee Òemeej ceeO³eceeÜejs pees[u³ee peeCeeN³ee JeweféekeÀ mebyebOeeves DeeefCe peerJeIesC³ee mHeOexves Jes{uesu³ee efJeéeeceO³es jenle Deenesle. 21 J³ee MelekeÀeleerue peeCeerJeHetJe&keÀ Jee{CeeN³ee J³eeHeeje®³ee efþkeÀeCeer veweflekeÀ J³eeHeeje®eer Òeef¬eÀ³ee DeeefCe ke=ÀefleefMeuelee ³ee®eer ceeieCeer Jee{le Deens. J³eeHeej ie=ns, keÀejKeeves DeeefCe yeepeejHesþe efieNneF&keÀebvee jepee mecepetve meg© nesle Deensle. ³ee®eJesUer veJeerve meeJe&peefvekeÀ Heg{ekeÀej DeeefCe keÀe³eos ³eeb®³ee ceeO³eceeletve J³eeHeejer veerefleMeeðe megOeejC³eemeeþer keÀejKeev³eeJejleer oyeeJe DeeCeuee peele Deens. DeveweflekeÀ ceeiee&®ee JeeHej keÀ©ve J³eeHeejer keÀceerJesUele peemle veHeÀe efceUJet MekeÀleele. leLeeefHe keÀeUe®³ee DeesIeeceO³es ³ee ÒekeÀej®eer JeeieCetkeÀ DeeefLe&keÀ J³eJemLee {emeUC³eeme keÀejCeerYetle þjles. ³ee meJe& ÒekeÀej®³ee mebyebOee®ee DeY³eeme keÀjCes ns J³eeHeejer veerefleMeeðe®ee DeY³eeme efJe<e³e Deens. J³eeHeejer veerefleMeeðe ns GHe³eesefpele veerefleMeeðe Demetve les veweflekeÀ leÊJes DeeefCe J³eeHeeefjkeÀ JeeleeJejCeeceO³es efvecee&Ce nesCeeN³ee veweflekeÀ mecem³es®es Hejer#eCe keÀjles. J³eeHeejer Jele&CetkeÀer®³ee meJe& Debieevee les ueeiet He[les DeeefCe J³ekeÌleer®³ee JeeieCetkeÀerme DeeefCe J³eeHeejer mebIeìvesMeer HetCe&HeCes mebyebefOele Demeles. GHe³eesefpele veerefleMeeðe ns JewÐekeÀer³e, leebef$ekeÀ keÀe³eosMeerj DeeefCe J³eeHeej ³ee JesieJesieÈ³ee #es$eeleerue veweflekeÀ ÒeMve neleeUC³ee®es keÀece keÀjles. J³eeHeejer veerefleMeeðe ns DeeoMe&Jeeoer Meeðe lemes®e JeCe&veelcekeÀ efJeÐeeMeeKee Demes oesvner ÒekeÀej®es Demet MekeÀles. meecegoeef³ekeÀ J³eJenej DeeefCe peerJeveebleerue efJeMes<e J³eemebiee®ee efJe®eej keÀjlee les ÒeeLeefcekeÀ DeeoMe&Jeeoer Meeðe Deens. ÒeyeesefOeveer®³ee #es$eeceO³es JeCe&veelcekeÀ efJeÐeeMeeKes®ee ¢efäkeÀesve Iesleuee peeT MekeÀlees. SsefleneefmekeÀ ¢efäkeÀesveeletve Heenlee 1980 les 1990 ®³ee oMekeÀebceO³es J³eeHeejer veerefleMeeðeeceO³es Òe®eb[ ÒeceeCeele Òeieleer Peeu³ee®es efometve ³esles. ner Òeieleer cegK³e ceneceb[UeceO³es DeeefCe ÒeyeesefOeveerceO³es Peeuesueer efometve ³esles. keÀener IeìvesceO³es ceneceb[Ueves l³eeb®³ee DeebleefjkeÀ cetu³eeb®eer Hegve&J³eeK³ee J³eeHeejer veerefleMeem$ee®ee efJe®eej keÀ©ve kesÀuesueer Deens. HeCe meO³ee®ee osKeeJee JesieUe®e Deens. J³eeHeej ne kesÀJeU peemleerle peemle Hewmes efceUC³ee®³ee ¢efäkeÀesveeletve kesÀuee peelees. Deepe®ee J³eeHeej efieNneF&keÀeb®es efnle keWÀêmLeeveer þsJetve kesÀuee peele veener. peeefnjeleer®³ee YetefcekeÀener yeoueu³ee Deensle. HetJeea peeefnjeleercegUs efvecee&Ce kesÀuesu³ee GlHeeoveeefJe<e³eer Kejer ceeefnleer efieNneF&keÀebvee efceUle nesleer. Hejbleg meO³ee®³ee J³eeHeej efJeéeeceO³es peeefnjeleercegUs Keesìer ceeefnleer efieNneF&keÀeHe³e¥le peeles. l³eecegUs efieNneF&keÀebvee le³eej Peeuesu³ee GlHeeoveeb efJe<e³eer ®egkeÀer®es ceeie&oMe&ve nesle Deens. l³eecegUs DeMee DeveskeÀ Ieìvee Deensle. l³eeceO³es efieNneF&keÀeb®³ee ¢äerves l³eebvee efnlekeÀejkeÀ Demeuesues GlHeeove efceUle veener. peeefnjeleerefMeJee³e DeveskeÀ meeceeefpekeÀ keÀe³e&keÀlex, J³eeHeejer mebIeìvee, ûeenkeÀ ceeie&oMe&keÀ meceepe ns J³eeHeejer veerefleMeeðeeceO³es Del³eble cenÊJee®eer YetefcekeÀe yepeeJele Deensle. ³eecegUs peeefnjeleer®³ee efJeéeeJej DeeHeCe Lees[slejer efve³eb$eCe DeeCet MekeÀlees. meO³ee J³eeHeejer peerJeve ns Del³eble iegbleeiegbleer®es yevele Deens. cnCetve efJeefMe<ì ÒekeÀej®³ee Dee®eejmebefnles®eer iejpe Deens. ³eecegUs J³eeHeej J³eJenejeceO³es veweflekeÀ yevet MekeÀlees. keÀener efJeefMeä ÒekeÀej®es nslet Deensle.

144 De) Keesìîee peenerjerleeRHeemetve cegkeÌlelee nesTve meeceeefpekeÀ DeelceefJeéeeme Jee{JeCes.

ye) efveef½ele veweflekeÀ ÒeceeCeYeÊee vekeÌkeÀer keÀ©ve meO³ee®³ee peerJeIesCeer mHeOexJej ce³ee&oe DeeCeCes.

keÀ) ueyee[er HeÀmeJeCetkeÀ keÀjCeejs J³eeHeejer meceepeeceO³es meJee¥vee ceenerle nesCes. J³eeHeejeleerue DeveskeÀ veweflekeÀ ieesäer meesyele peemleerle peemle iewj ceeiee&ves Hewmes efceUJeC³ee®³ee F®íe meJe&meeOeejCeHeCes meJe&$e menpe®e Peeueer Deens. Goe. ogOeeceO³es HeeCeer efcemeUCes, ogmeN³eeb®es veeJeepeuesu³ee kebÀHeveer®es veeJe JeeHe©ve ceeue efJekeÀCes, ceeuee®es ®etkeÀer®es ÒeoMe&ve keÀjCes, ®egkeÀer®eer ceenerleer neleeUCes, peeoe eEkeÀceleer ueeJeCes, ceeuee®³ee meceeHleer®³ee leejKesveblejner ceeue efJekeÀCes, yeeìu³ee efomee³euee KetHe®e ceesþîee HeCe JeemleJeele l³eeceO³es KetHe keÀceer ceeue DemeCes Fl³eeoer. JeemleefJekeÀ Heenlee J³eeHeejer ceeCemeebves l³eeb®³ee cepetjebkeÀ[s ³eesi³e He×leerves ue#e osTve cepetjeb®es Deejesi³e ®eebieues jenC³eemeeþer Òe³elve kesÀues Heeefnpesle. Hejbleg ogozJeeves Deepe J³eeHeejer Jeie& l³eeb®³ee cepetjeb®eer keÀeUpeer Iesle vemeu³ee®es efometve ³esles. l³eecegUs J³eeHeejer Jeiee&®ee HeÀkeÌle HeÀe³eoe®e efceUJeCes ne GÎsMe vemetve mesJesJejleer peesj osTve meeceeefpekeÀ ¢efäkeÀessve efJekeÀefmele Jne³euee nJee. Hejbleg ogozJeeves Deepe ³ee ieesäer®ee efJemej He[uesuee Deens. J³eeHeejer veerefleMeeðee®³ee meboYee&leerue keÀener veweflekeÀ mebkeÀuHevee Heg{erue ÒeceeCes Deensle.

- GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate social responsibility (CSR)

- ³ee Debleie&le kebÀHeveer DeeefCe meceepeeceO³es Demeuesues veweflekeÀ nkeÌkeÀ DeeefCe veweflekeÀ keÀle&J³e ³eeb®eer JeeoefJeJeeoelcekeÀ He×leerves ®e®ee& kesÀueer peelse.

- kebÀHeveer DeeefCe efleLes Yeeie Yeeb[Jeueoej (Shareholders) efJeéemleeb®eer peyeeyeoejer ³eeb®³eeleerue veweflekeÀ DeefOekeÀej Je keÀle&J³es ³eeyeeyeleerle efvecee&Ce nesCeeN³ee mecem³es®³ee meboYee&leerue mebkeÀuHevee.

- efvejefvejeÈ³ee kebÀHeveerceOeerue mebyebOeeefJe<e³eer®es efvecee&Ce nesCeeN³ee veweflekeÀ mecem³ee Goe. ogmeN³eeb®eer kebÀHeveer leey³eele IesCes, DeewÐeesefiekeÀ nsjefiejer keÀjCes.

- vesle=lJee®³ee mecem³ee (Leadership issues)

- GÐeesiee®ee Jee kebÀHeveer®ee leeyee (Corporate goverance)

- ceneceb[UekeÀ[tve efceUCeejs jepekeÀer³e ³eesieoeve

DeeHeueer Òeieleer leHeemee 1. J³eeHeejer veerefleMeeðe cnCepes keÀe³e ?

2. ``DeeoMe&Jeeoer J³eeHeejer veerefleMeeðe' ³ee Heemetve DeeHeCeebme keÀe³e mecepeles ?

3. J³eeHeejer veerefleMeeðeeceO³es cenÊJee®eer YetefcekeÀe yepeeJeCeeN³ee IeìkeÀeb®eer veeJes meebiee.

4. J³eeHeejer veerefleMeeðee®³ee meboYee&leerue keÀesCel³eener oesve veweflekeÀ mebkeÀuHevee meebiee.

145

10.3 GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate Social Responsibility) 10.3.1 ceneceb[U (Corporation) cnCepes keÀe³e ? (What is a corporation?): DeveskeÀ J³ekeÌleer eEkeÀJee mebmLee MesDeme& (Partial ownership) ®³ee yeou³eele Yeeb[Jeue iegbleJeleele DeMee jesKesOeejkeÀeb®³ee (Stockholders) ceeuekeÀer®³ee mebmLesuee ceneceb[U (Corporation) Demes cnCeleele. J³eeHeejer ceneceb[UeceO³es jesKes (Stock) Kejsoer keÀjCeejs yengleskeÀ jesKesOeejkeÀ (Stock-holders) ns l³eeb®³ee uekeÀ eEkeÀJee oerIe&keÀeueerve ietbleJeCetkeÀer®³ee eEkeÀceleerceO³es l³eebvee DeeJe[ Demeles. cnCetve yengleskeÀ jesKesOeejkeÀ l³eebvee veHeÀe efceUle Demesue lej jesKes efJekeÀleebvee efomeleele eEkeÀJee l³eeb®³ee jesK³eebvee (Stocks) ³esCeeN³ee keÀeUeceO³es peemle eEkeÀcele ³esF&ue ³ee DeeMesves jesKes (Stock) þsJeleele. keÀener peCeebvee ceneceb[Ue®³ee JesieJesieÈ³ee Òeef¬eÀ³esJejleer efve³eb$eCe þsJeC³eeme DeeJe[les. les ceneceb[U ®eeueJeleele. ceneceb[Ue®es meb®eeuekeÀ ceb[U, DeefOekeÀejer, Flej J³eJemLeeHekeÀ ns MesDej nesu[me&vee peyeeyeoej Demeleele. 10.3.2 keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer keÀesCe Deens ? (Who is a corporate?): keÀe³eosMeerj DeefOekeÀej DeeefCe keÀe³eosMeerj keÀle&J³e DemeCeeN³ee J³ekeÌleeruee keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer (Corporation) Demes cnìues peeles. ner J³ekeÌleer veeiejer v³ee³eeue³eebceO³es efHeÀ³ee&o keÀ© MekeÀles eEkeÀJee ³ee®³eeJej efHeÀ³ee&o nesT MekeÀles DeeefCe iegvnsieejer v³ee³eeue³eeceO³es ner J³ekeÌleer Òe³elve keÀ© MekeÀles. ner J³ekeÌleer mebHeÊeer efceUJet MekeÀles Je keÀe³eosMeerj keÀjejveec³eeceO³es ÒeJesMe keÀ© MekeÀles. meJe& keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer ³ee keÀe³eÐeevegmeej Demeleele. Goe. efyeuee& kebÀHeveer mecetn, efjuee³evme GÐeesie mecetn ³ee keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer Deensle.

10.4 GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer cnCepes keÀe³e ? (What is Corporate Social Responsibility) Keeueerue ÒeMve mJele:Meer efJe®eeje. 1. keÀeHeexjsMeve (Corporation) ner keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer Deens. cnCetve ceeveJeebÒeceeCes

l³eebvee veweflekeÀlee DeeefCe keÀle&J³elee Demeles keÀe³e ?

2. keÀeHeexjsMeve®eer (meb®eeuekeÀ ceb[U, DeefOekeÀejer Je J³eJemLeeHekeÀ) ³eeb®eer DeefOekeÀ peyeeyeoejer Demeles keÀe³e ?

3. pej nes³e lej leer keÀesCeleer ? ³ee ÒekeÀej®es ÒeMve efJe®eejCes cnCepes GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate Social Responsibility) ³eeb®³ee meboYee&leerue cegÎs GHeefmLele keÀjCes nes³e. les cegÎs Heg{erue ÒeceeCes meebielee ³esleele. ceneceb[Us (Corporation) DeeefCe

146 l³eeb®³eebleerue keÀe³eosMeerj J³ekeÌleer (Corporate) ³eeb®es meceepeeleerue veeskeÀj, JeeleeJejCe, ûeenkeÀ, jeä^ Fl³eeoer Òeleer l³eeb®es Demeuesues veweflekeÀ keÀle&J³eeb®ee efJe®eej keÀjlee l³eebvee DeeJeM³ekeÀ Demeuesu³ee efve³eceeb®³ee HeueerkeÀ[s l³eeb®eer peyeeyeoejer peeles keÀe? keÀe³eÐeeuee DeHesef#ele Demeuesu³ee Hes#ee peemle megjef#ele GlHeeovee®eer efveefce&leer kesÀueer peeT MekeÀles. keÀe? Fl³eeoer cegÎîeeb®ee efJe®eej GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejerceO³es kesÀuee peelees. Carroll DeeefCe Buchholtz ³eeb®³ee celeevegmeej GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate social responsibility (CSR) ³eeb®eer J³eeK³ee Heg{erue ÒeceeCes kesÀueer peeles. JesUsle SKeeÐee efþkeÀeCeer meeceeefpekeÀ, DeeefLe&keÀ, keÀe³eosMeerj, veweflekeÀ, efJeJeskeÀHetCe& Fl³eeoer ieesäeR®eer DeHes#ee p³ee mebmLeskeÀ[tve kesÀueer peeles. leer mebmLee cnCepes GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate social responsibility) nes³e. (According to carroll and Buchholtz, corporate social responsibility (CSR) can be defined as the economic, legal, ethical and discretionary expections that society has of organizations at a given point in time". CSR ®eer mebkeÀuHevee cnCepes®e DeMeer mebmLee keÀer p³eeleerue iegbleJeCetkeÀoej mJele:®eer efceUkeÀle efceUJeCes Je efve³ecee®es Heeueve keÀjCes ³ee peyeeyeoejer meesyele ®eeefj$³e, veweflekeÀ DeeefCe HejesHekeÀejer Je=Êeer ³ee peyeeyeoejer®es Heeueve keÀjleele. DeMeer mebmLee cnCepes®e CSR nes³e. ceneceb[U (Corporation) ®³ee HejbHejeiele mebkeÀuHevesceO³es l³eeb®eer ÒeeLeefcekeÀ peyeeyeoejer ceeuekeÀeb®eer eEkeÀJee jesKesOeejer (Stockholders) ³eeb®es efnle HeenCes ner nesleer. Hejbleg CSR ³ee mebmLes®eer mebkeÀuHevee DeefleMe³e J³eeHekeÀ Deens. CSR ³ee mebkeÀuHevesle mebmLes®³ee mìe@keÀ nesu[j meesyele Flej mebmLesleerue yeeyeer cyeCepes cepetj, HegjJeþe keÀjCeejs ûeenkeÀ, mLeeefvekeÀ meceepe, mLeeefvekeÀ jep³e, lemes®e meebefIekeÀ jep³e, JeeleeJejCeer³e mecegn DeeefCe Flej Keeme DeeJe[ DemeCeejs mecetn Fl³eeoeR®eerner peyeeyeoejer Iesleueer peeles. Corporate Social Responsibieity (CSR) ns J³eeHeejer veerefleMeeðeeMeer mebyebefOele Deens. Hejbleg J³eeHeejer veerefleMeeðeeMeer SkeÀ©He (Identical) veener. CSR ns DeeefLe&keÀ, keÀe³eosMeerj, veweflekeÀ DeeefCe efJeJeskeÀHetCe& leejlec³e Fl³eeoer mebmLes®³ee meJe& peyeeyeoejeRvee meceeefJeä keÀjles. lej J³eeHeejer veerefleMeeðe ns meJe&meeOeejCeHeCes mebmLesleerue veweflekeÀ v³ee³e DeeefCe mebmLesleerue J³ekeÌleer eEkeÀJee mecetn ³eeb®³ee Jele&gCegkeÀeMeer mebyebefOele Demeles. DeMeeÒekeÀejs J³eeHekeÀ mJe©HeeceO³es Demeuesu³ee CSR ®ee J³eeHeejer veerefleMeeðe DeveskeÀ IeìkeÀebHewkeÀer SkeÀ IeìkeÀ mecepeues peeles. Carroll DeeefCe Buchholtz ³eeb®³ee J³eeK³esvegmeej CSR ®es mJe©He meJee¥ieerCe (Multifaceted) Demetve l³ee J³eeK³esceO³es ®eej peyeeyeoeN³ee meebefieleuesu³ee Deensle. ÒeLece peyeeyeoejer ner DeeefLe&keÀ mJe©Hee®eer peyeeyeoejer Deens. ³ee J³eeK³esceO³es meebefieleuesu³ee DeeefLe&keÀ peyeeyeoejervegmeej meceepee®³ee DeHes#esÒeceeCes GlHeeove efvecee&Ce keÀ©ve ûeenkeÀeb®³ee F®ísvegmeej l³eebvee iejpe Demeuesueer mesJee mebmLesves ÐeeJeer DeeefCe GlHeeovee®eer

147 mesJes®eer eEkeÀcele ³eesi³e DemeeJeer. ³ee®e yejesyej mebmLee ieefleMeerue veHeÌ³eeceO³es Demetve YeeieYeeb[Jeueoejeb®³ee efnlee®eener efJe®eej keÀjCeejer DemeeJeer. efÜleer³e peyeeyeoejer cnCepes keÀe³eosMeerj peyeeyeoejer (Legal responsibilities) nes³e. keÀe³eosefMej peyeeyeoejerceO³es cegK³ele: mebmLesves J³eeHeeje®³ee efþkeÀeCeer mHeOee& keÀjleebvee keÀe³eÐeeb®es Heeueve keÀjCes DeHesef#ele Deens. Òeef¬eÀ³es®³ee meboYee&leerue keÀe³eosefMej efve³ece. ûeenkeÀ DeeefCe GlHeeove keÀe³eoe JeeleeJejCeer³e keÀe³eoe, cepetjeb®ee keÀe³eoe Fl³eeoer npeejes ÒekeÀej®³ee keÀe³eÐeeb®es Heeueve mebmLesuee keÀjeJes ueeieleele. le=leer³e peyeeyeoejer cnCepes veweflekeÀ peyeeyeoejer (The Ethical responsibilities) nes³e. veweflekeÀ peyeeyeoejerceO³es mebmLesleuee keÀe³eÐee®³ee HeefuekeÀ[s peeTve meceepee®³ee efnlee®ee efJe®eej keÀjeJee ueeielees. ³ee®ee DeLe& keÀe³eÐee®es efve³ece HeeUCes ³eeHes#ee DeefOekeÀ keÀener lejer meceepeemeeþer keÀjC³ee®eer DeHes#ee veweflekeÀ peyeeyeoejerceO³es ³esles. DeMee ÒekeÀej®³ee peyeeyeoejer®ee GuuesKe keÀe³eÐeeceO³es vemelees. ®elegLe& ÒekeÀej®eer peyeeyeoejer cnCepes efJeJeskeÀHetCe& ³eesi³e, De³eesi³e iees<ìer (The discretionary responsibility) DeesUKetve ³eesi³e ieesäer Deceueele DeeCeCes nes³e. ³eeceO³es mebmLes®es meom³e ®eebieues veeieefjkeÀ DemeC³ee®eer iejpe Deens. lemes®e HejesHekeÀejemeeþer DeeOeejYetle DemeCeejs DeeefCe meceepeeuee keÀe³eosMeerj DemeCeeN³ee keÀe³e&¬eÀcee®ee meceeJesMe ³ee peyeeyeoejerceO³es neslees. Fefleneme (History): GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate social responsibilities (CSR) ®es mJe©He DeeefCe J³eeHleer keÀeUevegmeej yeoueuesueer Deens. CSR ®eer mebkeÀuHevee meeHes#ele³ee veJeerve Deens. 1960 Heemetve ³ee mebkeÀuHeves®ee JeeHej nesle Deens. 1960 DeeefCe 1970 ceOeerue veeiejer nkeÌkeÀ ®eUJeU, GHe³eesieJeeo DeeefCe JeeleeJejCeJeeo³eecegUs meceepee®³ee J³eeHeejekeÀ[tve Demeuesu³ee DeHes#esJejleer HeefjCeece Peeuesuee efometve ³eslees. peemle meÊee, peemle peyeeyeoejer (With great power have great responsibility) ³ee meJe&meeOeejCe leÊJeevegmeej meeceeefpekeÀ mecem³es®ee Deble keÀjCes DeeefCe meeceeefpekeÀ mecem³ee mees[JeC³eemeeþer l³eeceO³es menYeeieer nesCes. ³eeJej CSR ue#³e keWÀefêle keÀjle Deens. meceeve J³eJemee³e mebOeer, GlHeeove megj#ee, cepegj megj#ee DeeefCe JeeleeJejCee®es j#eCe ³eemeeþer J³eeHeeje®³ee mebyebefOele DeveskeÀ keÀe³eosMeerj ngketÀce (Legal mandates) Deceueele DeeCeues. ³eeHeg{s peeTve SKeeoer mecem³ee J³eeHeejecegUs efvecee&Ce Peeuesueer Demeueer lejer mJe³ebÒesjCesves J³eeHeejer mebmLesves ³ee mecem³ee mees[JeC³eemeeþer menYeeieer JneJes. DeMeer meceepeekeÀ[tve DeHes#ee keÀjC³eeme meg©Jeele Peeueer. ceneceb[Uebveer (Corporation) l³eeb®³ee DeeefLe&keÀ DeeefCe keÀe³eosMeerj peyeeyeoejer®³ee Heg{s peeTve meceepee®³ee keÀu³eeCee®eer peyeeyeoejer G®eueeJeer, ³ee ¢efäkeÀesveebJej CSR ®ee ne ¢efäkeÀesve meO³ee efJeéeeceO³es ÒeYeglJe efceUJele Deens.

148

10.5 GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer efJe<e³eer®es meceLe&veelcekeÀ cegÎs (DevegkegÀue ³egeqkeÌleJeeo) (Arguments for corporate social responsibility) 1) meÊee DeeefCe peyeeyeoejer meesyele®e Demeleele: GÐeesie (Corporate) peieleeleerue DeveskeÀ efìkeÀekeÀejeb®ee ¢efäkeÀesve Deens keÀer ceneceb[Ue (Corporation) cegUs DeveskeÀ ÒekeÀej®³ee meeceeefpekeÀ mecem³ee efvecee&Ce nesle Demeu³eecegUs l³eebveer l³ee meeceeefpekeÀ mecem³es®ee efJe®eej keÀ©ve mees[JeC³ee®ee Òe³elve keÀje³euee Heeefnpes. ne ¢efäkeÀesve yeeUieCeejs ceneceb[Ue®³ee (Corporation) GlHeeove, efJeHeCeveMeeðe Je keÀuee (Marketing) efnMeesyeMeeðe (Accounting) Fl³eeoer yeeyeeRJej efìkeÀe keÀjleele. ceneceb[Us (Corporatiens) cegkeÌleHeCes DeeefCe ÒeeceeefCekeÀHeCes l³eeb®³ee JesieJesieÈ³ee Òeef¬eÀ³esceO³es keÀece keÀ©ve GlHeeove iegCeJeÊee, megjef#ele GlHeeove efvecee&Ce keÀ©ve ®eebieu³ee ÒekeÀej®ee J³eJemee³e keÀ© MekeÀleele. Demes les ceneceb[Uebvee (Corporation) metef®ele keÀjleele. 2) mJeefnle (Self Interest): mJeefnle (Self-Interest) ne CSR ³ee Hes#ee KetHe JesieUe cegÎe (Argument) Deens. ne oerIe&keÀeueerve ¢efäkeÀesve metef®ele keÀjlees keÀer meO³ee Jele&ceevekeÀeUer GÐeespekeÀebveer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Corporate social responsibility) ves Kee$eerHetJe&keÀ Demes Jeeieues Heeefnpes keÀer p³eecegUs YeefJe<³ekeÀeUeceO³es ®eebieues JeeleeJejCe efvecee&Ce nesF&ue. ne ¢efäkeÀesve DeuHekeÀeueerve HeÀe³eÐee®³ee HeueerkeÀ[erue Demetve meceepeeleerue Jele&ceevekeÀeueerve kesÀuesu³ee iegbleJeCetkeÀer®es HeÀe³eos YeefJe<³ekeÀeUele nesleerue. ns mHeä keÀjCeeje Deens. ³eeefMeJee³e GÐeespekeÀ (Corporate) peieleebceO³es meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer ceO³es iegbletve jenCes peemle efnleeJen Deens keÀejCe carroll DeeefCe Buchholtz ³eeb®³ee celeevegmeej ³eecegUs keÀe³eoskeÀevetve keÀ©ve les Debceueele DeeCeC³ee®³ee mejkeÀej®³ee ceO³emLeeruee Deieesoj®e DeìkeÀeJe keÀjlee ³eslees. 3) meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (Social Respnsibility): MesJeìer keÀener met®evee keÀjleele keÀer J³eeHeejeves meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer ie=nerle Oejueer Heeefnpes. keÀejCe Keepeieer mJeleb$e DeefmlelJe DemeCeeN³ee DeeefCe keÀe³e&jle DemeCeeN³ee ceOeerue pes Deensle. peieeleerue ÒeieuYe DemeCeeN³eeHewkeÀer GÐeespekeÀ (Corporate) peiele ns SkeÀ ÒeYeeJeer Demetve l³eeb®³eekeÀ[s Òe®eb[ ÒeceeCeele DeeefLe&keÀ Giece Deens. DeMee ÒekeÀejs peieleeuee meJeexlke=Àä efþkeÀeCe yeveJeC³eemeeþer J³eeHeejeves l³eeb®eer ceeCemes Je DeeefLe&keÀYeeb[Jeue ³eeb®ee GHe³eesie keÀje³euee Heeefnpes.

149

10.6 GÐeespekeÀeb®eer meeceeefpekeÀ peyeeyeoejerefJe<e³eer efJejesOeelcekeÀ cegÎs (ÒeefleketÀue ³egeqkeÌleJeeo) (Arguments Against CSR)

1) DeeefLe&keÀ cegÎe (The Economic Argument): DeeefLe&keÀ cegÎe (The Economic Argument) ne keÀoeef®ele DecesefjkeÀve DeLe&Meeðe%e efceuìve ÖeÀeF&[ceve (Milton Friedman) Meer Ieefveÿ mebyebefOele Deens. efceuìve ÖeÀeF&[ceve ³eebveer meebefieleues Deens keÀer J³eeHeejeves ÒeeLeefcekeÀ efve³eceeb®es Heeueve kesÀues lejer meg×e l³ee®eer ÒeeLeefcekeÀ peyeeyeoejer J³eeHeeje®³ee ceeuekeÀeuee®e HeÀe³eoe nesCes ne Deens. ne GHe³egkeÌleleeJeeoer ¢efäkeÀesve Deens. cegkeÌle J³eeHeej (Free Market) ®³ee efvejefvejeÈ³ee Òeef¬eÀ³ee meeceeefpekeÀ mecem³ee mees[Jet MekeÀu³ee veenerle lej leer mecem³ee mees[JeC³ee®eer peyeeyeeoejer J³eeHeeje®eer vemetve mejkeÀej®eer peyeeyeoejer yeveles. 2) mHeOee&lcekeÀ cegÎe (Competitive Argument) : Deepe®es ³egie ns peerJeIesCeer mHeOex®es ³egie Deens. ³eecegUs J³eeHeejeceO³esner Flej mHeOe&keÀ J³eeHeejeyejesyej mHeOee& keÀjleele. ner mHeOee& Flej J³eeHeejeHes#ee SkeÀe®e ÒekeÀej®³ee J³eeHeejeceO³es peemle Demeles. peerJeIesCeer mHeOexcegUs SkeÀe®e ÒekeÀej®³ee J³eeHeejeceO³es SkeÀe J³eeHeeN³eeuee Fpee nesT MekeÀles. Carroll DeeefCe Buchholtz ³eeb®³ee celeevegmeej CSR peeieeflekeÀ (JeweféekeÀ) meboYee&le Jee{le Demeu³eeves meeceeefpekeÀ DeHes#esleerue celeYeso eEkeÀJee efYeVelee ³esCeeN³ee Je<ee&le keÀceer nesCeej Deens.

3) keÀe³e&#eceles®ee cegÎe (The capability argument): MesJeìer keÀeneR®³ee celes meeceeefpekeÀ mecem³eebvee J³eeHeej ³eesi³e He×leerves neleeUle veener. ns keÀe³e&#eceles®³ee cegÎîeeJe©ve metef®ele kesÀues peeles keÀer J³eeHeejeceO³es Demeuesues keÀe³e&keÀejer DeefOekeÀejer DeeefCe J³eJemLeeHekeÀ ³eebvee J³eeHeeje®³ee meboYee&leerue efJeefMeä ÒekeÀej®es ÒeefMe#eCe (Training) efouesues Demeles. les ÒeefMe#eCe efJeefMeä J³eeHeeje®³ee®e meboYee&le Demeles. cnCetve Demes keÀe³e&keÀejer DeefOekeÀejer DeeefCe J³eJemLeeHekeÀ iegbleeiegbleer®es meeceeefpekeÀ mecem³esMeer l³eeb®ee mebyebOe vemeu³eeves les DeMee ÒekeÀej®³ee mecem³ee mees[Jet MekeÀle veenerle. l³eebvee meeceeefpekeÀ mecem³ee mees[JeC³ee®es %eeve eEkeÀJee keÀewMeu³e vemeles. ³eeJe©ve metef®ele nesles keÀer keÀe@Heexjsì (Carporate) ®³ee meeceeefpekeÀ mecem³esleerue menYeeieecegUs HejerefmLeleer JeeF&ì yeveles. keÀe³e&#eceles®³ee cegÎîeebJe©ve metef®ele nesles keÀer ceneceb[Us (Corporation) meeceeefpekeÀ efnle Glke=Àä mesJee, iegCeJeÊeeHetCe& GlHeeove DeeefCe les ueeskeÀebvee HejJe[CeeN³ee efkebÀceleeruee efJeketÀve meeOet MekeÀleele. DeeHeueer Òeieleer leHeemee:

1) ceneceb[Us (Corporation) cnCepes keÀe³e ?

150 2) ceneceb[UeJej (Corporation) efHeÀ³ee&o nesT MekeÀles keÀe ? keÀejCe keÀe³e ?

3) CSR ®ee DeLe& keÀe³e neslees ?

4) ceneceb[Us (Corporation) ®ee HejbHejeiele ¢efäkeÀesve keÀe³e Deens ?

5) ceneceb[Ue®³ee (Corporation) ®³ee J³eeHekeÀ ¢efäkeÀesveebceO³es keÀMee®ee meceeJesMe Deens ?

6) CSR DeeefCe J³eeHeejer efveefleMeeðe Business Ethics ceOeerue HeÀjkeÀ mHeä keÀje.

7) mJeefnle cegÎe (Self interest argument) cnCepes keÀe³e ?

8) efceuìve ÖeÀeF&[ceve®ee (Milton Friedmans's) CSR efJejesOeeleerue cegÎe keÀesCelee ?

10.7 meejebMe (Summary)

J³eeJemeeef³ekeÀ eEkeÀJee DeMeemekeÀer³e mebIeìvee ³eebvee J³eJemee³e J³eJeefmLele keÀjC³eemeeþer mJeerkeÀejuesueer Dee®eej mebefnlee cnCepes J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðe (Professional Ethics) nes³e. ner J³eeJeneefjkeÀ Dee®eej mebefnlee cnCepes®e J³eeJemeeef³ekeÀ peyeeyeoejer®eer Dee®eejmebefnlee Deens. leer DeJeIe[ meeceeefpekeÀ mecem³ee, DeJeIe[ efveCe&³e ³ee meboYee&leerue mHeäerkeÀjCe osTve keÀesCeleer Jele&CetkeÀ veweflekeÀ eEkeÀJee ³eesi³e eEkeÀJee v³ee³eer Deens mHeä keÀjles. J³eeHeejer veerefleMeeðe (keÀe@Heexjsì veerefleMeeðe) ns SkeÀ GHe³eesefiele veereflemeeðee®es ©He Deens. J³eeHeejer JeeleeJejCeeceO³es efvecee&Ce nesCeejer veweflekeÀ leÊJes eEkeÀJee veweflekeÀ mecem³eeb®es Heefj#eCe J³eeHeejer veerefleMeeðe keÀjles. ns J³eeHeejer Jele&CetkeÀer®³ee meJee¥ieeuee ueeiet He[les DeeefCe mebHetCe& mebmLee DeeefCe mebmLesleerue J³ekeÌleer®eer JeeieCetkeÀ ³ee meboYee&le Demeles. J³eJemLeeHeve Management ns veweflekeÀ Dee®eejmebefnlee ner veweflekeÀ GHeHeÊeeruee (Moral Theary) ieleer osC³eemeeþer mJeerkeÀejle veenerle lej iegbleeiegbleer®³ee meceepeeceO³es mebmLee ®eeueJeC³eemeeþer veweflekeÀ Dee®eej mebefnles®eer l³eebvee J³eeJeneefjkeÀ HeeleUerJej iejpe Demeles. ³ee ceO³es veweflekeÀ mebkeÀuHevee cenÊJee®eer YetefcekeÀe yepeeJeleele. veweflekeÀ Dee®eejmebefnles®eer JesieJesieUer ©Hes Deensle. leer mebHetCe& meceepeeleerue mebmke=Àleer, efMe#eCe DeeefCe Oece& ³eebvee ueeiet nesleele. GÐeespekeÀ meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (CSR) ns mJeefve³ebef$ele Je J³eeHeej Òee©He (Business model) ceO³es SkeÀ©He Peeuesu³ee keÀeHeexjsì (Corporate) ®es SkeÀ ©He

151 Deens. CSR ns OeesjCe keÀe³eoîee®es leÊJe, veweflekeÀ ÒeceeCeYetlelee, Deeblejjeä^er³e DeeoMe& Demeuesues, mJe³ebefve³ebef$ekeÀ leb$e cnCetve keÀe³e& keÀjles. keÀbHeveer®³ee ke=ÀefleefMeueles®eer peyeeyeoejer mJeerkeÀejCes eEkeÀJee keÀJeìeUCes DeeefCe l³eeb®es JeeleeJejCe, ûeenkeÀ, veeskeÀj, cepetj, meceepe ³eeb®³eeJejerue efvejefvejeÈ³ee mekeÀejelcekeÀ ÒeYeeJee®³ee ke=ÀleerceOetve GÊespeve osCes ns CSR (GÐeespekeÀ meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer) ®es O³es³e Deens.


1) J³eeJemeeef³ekeÀ veerefleMeeðee®eer J³eeK³ee meebiee DeeefCe J³eeJemeeef³ekeÀ Dee®eejmebefnles®eer iejpe mHeä keÀje.

2) J³eeHeejer veerefleMeeðe ³eeJej ìerHe efuene.

3) CSR ®eer J³eeK³ee meebiee DeeefCe meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer®³ee DeveskeÀ Hewuetb®³ee (Debiee®³ee) mJe©Hee®es mHeäerkeÀjCe Ðee.

4) GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (CSR) ®³ee meceLe&veelcekeÀ cegÎs meebiee.

5) GÐeespekeÀeb®³ee meeceeefpekeÀ peyeeyeoejer (CSR) ®³ee efJejesOeelcekeÀ cegÎs meeiee.

*****

152

ÒeLece Je<e& keÀuee leÊJe%eeve DeY³eemeHeef$ekeÀe ¬eÀ. 1

veweflekeÀ leÊJe%eeve (Moral Philosophy)

153 ÒekeÀuHe mecevJe³ekeÀ : Òee. Deefveue yevekeÀj meene³³ekeÀ ÒeeO³eeHekeÀ-efve-meene³³ekeÀ meb®eeuekeÀ, otj Je cegkeÌle DeO³e³eve mebmLee, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF& - 400098. mebHeeokeÀ Je uesKekeÀ : Òee. Sved. S®ed. HeÀeHeeUs, GHeÒee®ee³e& Je men³eesieer ÒeeO³eeHekeÀ, yeer. Sved. Sved. keÀe@uespe, efYeJeb[er, efpe-þeCes.

uesKekeÀ : [e@. Smed. peer. efveieU, men³eesieer ÒeeO³eeHekeÀ, JeuueYe Jesoeble De@ke@À[sceer DeeefCe efjme®e& meWìj, leÊJe%eeve efJeYeeie, cegbyeF& efJeÐeeHeerþ, cegbyeF&.

Òee. [e@. veefcelee efvebyeeUkeÀj

leÊJe%eeve efJeYeeie ÒecegKe, efyeuee& keÀe@uespe, keÀu³eeCe. Òee. mejmJeleer [gyes J³eeK³eeleer, leÊJe%eeve efJeYeeie, FmceeF&ue ³egmetHeÀ keÀe@uespe, peesieséejer (Het.),cegbyeF&. Òee. megefveue Sme. ieJejs leÊJe%eeve efJeYeeie ÒecegKe, efMeJeUs keÀe@uespe, cegjyee[, efpe-þeCes.

f.y.b.a. moral philosopphy (mar).pdf

Documents