format drsn terengganu
TRANSCRIPT
FORMAT DRSN TERENGGANUOKTOBER, 2006
R A N C A N G A N S T R U K T U R N E G E R I T E R E N G G A N U
Halaman Utama ISI KANDUNG
BAB 4.0 : STRATEGI DAN KONDEP PEMBANGUNAN
BAB 5.0 : CADANGAN PEMAJUAN GUNATANAH - GAMBARAJAH UTAMA
BAB 6.0 : DASAR-DASAR DAN LANGKAH -LANGKAH PEMBANGUNAN
BAB 7.0 : PENGURUSAN,PELAKSAAN DAN PEMANTAUAN RSN TERENGGANU
LAMPIRAN
PELAN-PELAN
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ISI KANDUNGAN 1.0 PENDAHULUAN 1-1
1.1 Pengenalan 1-1 1.2 Keperluan Kepada Rancangan Struktur Negeri 1-2 1.3 Tiga Peringkat Penyediaan Rancangan Pemajuan Negara 1-3
1.3.1 Rancangan Fizikal Negara (RFN) 1-4 1.3.2 Rancangan Struktur Negeri (RSN) 1-5 1.3.3 Rancangan Tempatan Daerah (RTD) 1-5 1.3.4 Rancangan Kawasan Khas (RKK) 1-5
1.4 Proses Penyediaan Rancangan Struktur Negeri Terengganu 1-6 1.5 Kawasan Kajian 1-7 1.6 Tempoh Kajian 1-10 1.7 Kandungan Laporan DRSN 1-10 1.8 Sistem Maklumat Geografi RSN 1-12
2.0 PENCAPAIAN SEMASA DAN ISU-ISU PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU 2-1
2.1 Kepentingan Negeri Terengganu Dalam Konteks Wilayah Dan Serantau 2-1 2.1.1 Negeri Terengganu Dalam Konteks Kerjasama Serantau 2-1 2.1.2 Negeri Terengganu Dalam Hubungan Wilayah 2-3 2.1.3 Hubungan Dengan Negeri Berjiran dan Antara Daerah 2-5 2.1.4 Prospek Pertumbuhan Daerah 2-6 2.1.4.1 Daerah Besut 2-6 2.1.4.2 Daerah Setiu 2-7 2.1.4.3 Daerah Kuala Terengganu 2-7 2.1.4.4 Daerah Marang 2-8 2.1.4.5 Daerah Hulu Terengganu 2-8 2.1.4.6 Daerah Dungun 2-9 2.1.4.7 Daerah Kemaman 2-9 2.2 Sosio Ekonomi, Penduduk dan Sumber Manusia 2-10
2.2.1 Penduduk dan Perancangan Sumber Manusia 2-10 2.2.1.1 Saiz Dan Kadar Pertumbuhan 2-10 2.2.1.2 Penduduk Bandar Dan Luar Bandar 2-14 2.2.1.3 Pembangunan Sumber Manusia 2-15
2.2.2 Penilaian Kesan Sosial 2-17 2.2.2.1 Kadar Kemiskinan Dan Pengangguran 2-17 2.2.2.2 Pendapatan Isirumah Bulanan 2-19 2.2.2.3 Keselamatan Dan Keselesaan 2-19 2.2.2.4 Kesihatan 2-20 2.2.2.5 Pendidikan 2-20 2.2.2.6 Penglibatan Penduduk Dalam Aktiviti
Sosial/Pertubuhan/Organisasi Masyarakat 2-21 2.3 Pencapaian Pembangunan Ekonomi Negeri Terengganu 2-21 2.3.1 Asas dan Prospek Ekonomi Negeri Terengganu 2-21 2.3.2 Pertanian, Perhutanan dan Perlombongan 2-26 2.3.2.1 Pertanian 2-26 2.3.2.2 Penternakan 2-29
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ii
2.3.2.3 Perikanan 2-31 2.3.2.4 Perhutanan 2-33 2.3.2.5 Perlombongan 2-35 2.3.3 Perindustrian 2-35 2.3.3.1 Sektor Formal 2-36 2.3.3.2 Sektor Informal 2-42 2.3.4 Pelancongan 2-44 2.3.5 Perdagangan dan Perkhidmatan 2-52 2.3.5.1 Ruang Lantai Bangunan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-52 2.3.5.2 Pertubuhan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-53 2.3.5.3 Hierarki Pusat Perdagangan Negeri Terengganu 2-55 2.4 Corak Pembangunan Fizikal dan Pemeliharaan Alam Sekitar 2-58
Negeri 2.4.1 Corak Pembangunan Fizikal 2-58
2.4.1.1 Gunatanah 2-58 2.4.1.2 Pertumbuhan Perbandaran dan Hierarki Petempatan 2-69 2.4.1.3 Pemeliharaan Alam Sekitar Negeri 2-78
2.4.2 Perhubungan dan Pengangkutan 2-83 2.4.2.1 Sistem Perhubungan Jalanraya 2-83 2.4.2.2 Sistem Perhubungan Udara 2-86 2.4.2.3 Sistem Perhubungan Laut 2-88 2.4.2.4 Sistem Pengangkutan Rel 2-90 2.4.2.5 Sistem Pengangkutan Awam 2-90
2.4.3 Infrastruktur dan ICT 2-92 2.4.3.1 Sub Sektor Bekalan Air 2-92 2.4.3.2 Sub Sektor Bekalan Elektrik 2-95 2.4.3.3 Sub Sektor Telekomunikasi dan ICT 2-97 2.4.3.4 Sub Sektor Pengairan dan Saliran 2-100 2.4.3.5 Sub Sektor Sistem Pembetungan 2-102 2.4.3.6 Sub Sektor Pengurusan Sisa Pepejal 2-105 2.4.3.7 Sub Sektor Bekalan Gas 2-108
2.4.4 Prasarana Sosial 2-110 2.4.4.1 Perumahan 2-110 2.4.4.2 Kemudahan Masyarakat 2-115 2.4.4.3 Rekreasi dan Sukan 2-129
2.5 Urus Tadbir 2-132
2.5.1 Pengurusan dan Perlaksanaan 2-132 2.6 Rumusan Penemuan 2-133
2.6.1 Bilangan Penduduk Negeri Yang Tidak Mampu Memberi Impak Kepada Pertumbuhan Sosio Ekonomi 2-133
2.6.2 Penggantungan Kepada Sektor Primer Secara Tidak Optimum 2-134
2.6.3 Kekurangan Koordinasi dan Penyelarasan Pembangunan Ekonomi antara Negeri dan Serantau 2-135
2.6.4 Sektor Pelancongan Yang Belum Dioptimumkan 2-136 2.6.5 Prospek Industri ’Cottage’ dan IKS Yang Tidak Digemblengkan
Sepenuhnya Walaupun Industri Ini Merupakan Penyumbang Kepada Ekonomi Tempatan 2-136
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
2.6.6 Pembangunan Industri Hiliran Petrokimia Yang Perlahan 2-137 2.6.7 Penyediaan dan Penyelenggaraan Kemudahan Masyarakat
Yang Masih Lagi Rendah 2-138 2.6.8 Kemudahan Infrastruktur dan Utiliti Yang Tidak Menyeluruh dan
Efisien 2-138 2.6.9 Pertumbuhan Perbandaran Yang Rendah dan Tidak Seimbang 2-139 2.6.10 Infrastruktur Perhubungan Yang Tidak Menyeluruh dan Berintegrasi 2-140 2.6.11 Had Tampungan Pulau-Pulau Pelancongan 2-141 2.6.12 Pencapaian Indikator Negeri Maju 2-142
3.0 WAWASAN DAN TERAS STRATEGIK RSN TERENGGANU 3-1
3.1 Wawasan 3-1 3.2 Objektif dan Teras Strategik Rancangan Struktur Negeri 3-2
3.2.1 Pencapaian Ciri-ciri dan Petunjuk Negeri Maju 3-2 3.2.2 Pembangunan Spatial dan Alam Sekitar Yang Lestari 3-5
4.0 STRATEGI DAN KONSEP PEMBANGUNAN 4-1
4.1 Pengenalan 4-1 4.2 Kepentingan dan Hubungan Wilayah 4-1
4.2.1 Matlamat dan Sasaran 4-1 4.2.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-1
4.3 Pertumbuhan Penduduk Dan Pembangunan Sumber Manusia 4-3
4.3.1 Matlamat dan Sasaran 4-3 4.3.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-3 4.3.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-4
4.4 Pertumbuhan Ekonomi Dan Pembasmian Kemiskinan 4-5 4.4.1 Matlamat dan Sasaran 4-5 4.4.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-5 4.4.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-8
4.5 Pertanian, Perhutanan dan Perlombongan 4-10
4.5.1 Matlamat dan Sasaran 4-10 4.5.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-11 4.5.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-18
4.6 Perindustrian 4-24
4.6.1 Matlamat dan Sasaran 4-24 4.6.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-24 4.6.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-34
4.7 Pelancongan 4-38
4.7.1 Matlamat dan Sasaran 4-38 4.7.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-40 4.7.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-49
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
iv
4.8 Perdagangan dan Perkhidmatan 4-58 4.8.1 Matlamat dan Sasaran 4-58 4.8.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-58
4.8.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-63 4.9 Perhubungan dan Pengangkutan 4-64
4.9.1 Matlamat dan Sasaran 4-64 4.9.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-66 4.9.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-71
4.10 Infrastruktur dan Utiliti 4-75 4.10.1 Matlamat dan Sasaran 4-75 4.10.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-78 4.10.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-88
4.11 Prasarana Sosial (Perumahan dan Kemudahan Masyarakat) 4-92 4.11.1 Perumahan 4-92 4.11.2 Kemudahan Masyarakat 4-96 4.11.3 Rekreasi dan Sukan 4-108
4.12 Pemeliharaan Alam Sekitar Negeri 4-113 4.12.1 Matlamat dan Sasaran 4-113 4.12.2 Strategi Pembangunan Alam Sekitar dan Sumber Jaya 4-115 4.12.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-124
4.13 Pengurusan dan Perlaksanaan 4-126 4.13.1 Matlamat dan Sasaran 4-126 4.13.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-126
4.14 Konsep Pembangunan Spatial 4-134
4.14.1 Pengenalan 4-134 4.14.2 Asas Pembentukan Strategi Pembangunan 4-134
4.14.2.1 Matlamat dan Objektif Pembangunan Spatial Negeri 4-135 4.14.2.2 Rangka Pembangunan Negeri Terengganu (RPNT) 2004-2008 4-135 4.14.2.3 Rangka Spatial Pembangunan Rancangan Fizikal Negara (RFN) 4-136 4.14.2.4 Analisis Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) 4-138 4.14.2.5 Analisis Kesediaan Kawasan Untuk Pembangunan 4-139
4.14.3 Konsep Pembangunan Spatial-Konsep Pembangunan Tertumpu dan Terkawal 4-145 5.0 CADANGAN PEMAJUAN GUNATANAH-GAMBARAJAH UTAMA 5-1
5.1 Matlamat, Sasaran Dan Strategi Pembangunan 5-1 5.2 Gambarajah Utama Mengikut Fasa Perancangan 5-15
5.2.1 Gambarajah Utama 2005-2010 5-16 5.2.2 Gambarajah Utama 2011-2015 5-19 5.2.3 Gambarajah Utama 2020 5-21
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
6.0 DASAR-DASAR DAN LANGKAH-LANGKAH PEMBANGUNAN 6-1
6.1 Ke Arah Pembangunan Spatial Dan Alam Sekitar Lestari 6-1 6.1.1 Mengadakan Pertumbuhan Pembangunan
Berterusan secara Mampan dan Terkawal 6-1 6.1.2 Menggalakkan Pertumbuhan dan Pemodenan Bandar 6-3 6.1.3 Pembangunan Sistem Pengangkutan Bersepadu 6-5 6.1.4 Pemeliharaan dan Pengurusan Sumber Jaya
dan Alam Sekitar 6-7 6.2 Ke Arah Ekonomi Yang Dinamik, Progresif dan Berdaya Tahan 6-9
6.2.1 Struktur Asas Ekonomi Yang Pelbagai dan Peningkatan Produktiviti Pengeluaran 6-10
6.2.2 Peningkatan Ekonomi Luar Bandar dan Pembasmian Kemiskinan 6-20
6.3 Peningkatan Kualiti Kemudahan Infrastruktur dan Kemudahan Sosial Bestari 6-23 6.3.1 Penyediaan Kualiti Infrastruktur Yang
Menyeluruh dan Mencukupi 6-23 6.3.2 Penyediaan Kemudahan Sosial Yang Pelbagai 6-27 6.3.3 Penyediaan Perumahan Mampu Milik yang Mencukupi 6-30
7.0 PENGURUSAN, PELAKSANAAN DAN PEMANTAUAN RSN TERENGGANU 7-1 7.1 Pengenalan 7-1 7.2 Mekanisme Pelaksanaan RSN Terengganu 7-3
7.2.1 RSN Dijadikan Sebahagian Daripada Perancangan Sosio-Ekonomi dan Perancangan Projek 7-3
7.2.2 Penubuhan Jawatankuasa Pemantauan RSN di Peringkat Negeri 7-4
7.2.3 Penubuhan Jawatankuasa Pelaksanaan Pemantauan RSN di Peringkat PBT 7-6
7.2.4 Penyelarasan Di antara dan Sesama Jabatan/ Agensi 7-6 7.2.5 Tanggungjawab PBT Untuk Menjayakan RSN 7-7 7.2.6 Penglibatan Swasta di Dalam Pelaksanaan
RSN Terengganu 7-7 7.2.7 Penyertaan Awam 7-9 7.2.8 Sistem Maklumat RSN 7-9
7.3 Pelaksanakan RSN Terengganu 7-10 7.4 Pelaksanaan Projek Dan Program Pembangunan 7-13 7.5 Kajian Semula Atau Pengubahsuaian RSN 7-31 7.5.1 Tatacara Kajian Semula 7-31 7.5.2 Tatacara Pengubahan RSN 7-31 7.6 Sistem Pemantauan RSN 7-32
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
vi
SENARAI JADUAL Jadual 1.1: Keluasan Negeri dan Taburan Penduduk Mengikut Daerah, Negeri
Terengganu 1-8 Jadual 2.1: Taburan Penduduk Dan Kadar Pertumbuhan Tahunan Mengikut Daerah Negeri Terengganu 1980, 1991, 2000 dan Jangkaan 2003 2-11 Jadual 2.2: Gunatenaga dan Kadar Pengangguran Negeri Terengganu 1980, 1991 Dan 2000 2-15 Jadual 2.3: Agihan Peratusan Guna Tenaga Negeri Mengikut Sektor Industri
2000-2020 2-16 Jadual 2.4: Bilangan Pelajar Institut Latihan/ Pendidikan 2001, 2002 dan 2003 2-17 Jadual 2.5: Perbandingan Kadar Kemiskinan Negeri Terengganu dan Negeri-Negeri Di Malaysia 2-18 Jadual 2.6: Perbandingan Purata Pendapatan Isirumah Negeri Terengganu Dengan Negeri-negeri Lain 2-19 Jadual 2.7: Kawasan Hutan Simpanan Kekal Mengikut Jenis di Negeri Terengganu 2003 2-33 Jadual 2.8: KDNK Sektor Perkilangan (Harga 1987) 2-36 Jadual 2.9: Bilangan Premis/Kilang Mengikut Daerah, Terengganu, 2003 2-38 Jadual 2.10: Taburan Kawasan Perindustrian Negeri Terengganu, 2003 2-40 Jadual 2.11: Jumlah (Kumulatif) Pelaburan Langsung Daripada Projek-projek Yang Diluluskan Oleh MIDA, Tahun 1990-2003 2-44 Jadual 2.12: Elemen Tarikan Pelancongan Negeri Terengganu 2-46 Jadual 2.13: Jumlah Kedatangan Pelancong Ke Negeri Terengganu Dari 1990-2002 2-49 Jadual 2.14: Negeri Yang Dilawati di Malaysia 2002 2-50 Jadual 2.15: Data Asas Sektor Pelancongan Negeri Terengganu 2-50 Jadual 2.16: Sumbangan Pelancongan Kepada Ekonomi Negeri Terengganu 2-51 Jadual 2.17: Jumlah Ruang Lantai Mengikut Stok Pejabat Binaan Khas, Kompleks
Perniagaan dan Unit Kedai Mengikut Daerah Di Negeri Terengganu, 2000 2-53
Jadual 2.18: Hierarki Pusat Perdagangan Di Negeri Terengganu 2-55 Jadual 2.19: Koridor Pembangunan Utama Negeri Terengganu 2000 2-60 Jadual 2.20: Jangkaan Arah dan Tumpuan Pembangunan Mengikut Daerah di
Negeri Terengganu 2-65 Jadual 2.21: Taburan Keluasan Tanah Yang Berpotensi Tanpa Halangan Fizikal Untuk
Pembangunan Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2003 2-67 Jadual 2.22: Kadar Perbandaran Negeri Terengganu Bagi Tahun 1970 hingga
2020 2-69 Jadual 2.23: Hierarki Petempatan Semasa 2000, Negeri Terengganu (Mengikut
Penduduk Tampungan) 2-71 Jadual 2.24: Analisis Rank Size Rule Hierarki Pusat-Pusat Petempatan Negeri Terengganu 2000 2-73 Jadual 2.25: Kemudahan Semasa Pelabuhan Kemaman 2-89 Jadual 2.26: Kemudahan Sistem Bekalan Air Negeri Terengganu 2-93 Jadual 2.27: Sistem Bekalan Elektrik Negeri Terengganu 2-95 Jadual 2.28: Kawasan Pelupusan Sisa Pepejal 2-105 Jadual 2.29: Kemudahan Sukan Semasa Mengikut Daerah di Negeri Terengganu 2-131 Jadual 2.30: Kriteria Pencapaian Negeri Maju, Negeri Terengganu 2-144
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
Jadual 4.1: Cadangan Program/Projek Sektor Pertanian 4-18 Jadual 4.2: Program/Projek Sektor Perindustrian 4-34 Jadual 4.3: Bentuk Projek ’Flagship’ 4-50 Jadual 4.4: Mekanisma Membantu Pengusaha Skala Kecil 4-52 Jadual 4.5: Program/Projek Pembangunan di Kuala Terengganu 4-53 Jadual 4.6: Program/Projek Pembangunan di Kemaman 4-54 Jadual 4.7: Program/Projek Pembangunan di Dungun 4-55 Jadual 4.8: Program/Projek Pembangunan di Marang 4-55 Jadual 4.9: Program/Projek Pembangunan di Besut 4-56 Jadual 4.10: Program/Projek Pembangunan di Setiu 4-57 Jadual 4.11: Program/Projek Pembangunan di Hulu Terengganu 4-57 Jadual 4.12: Program/Projek Pembangunan Perdagangan di Terengganu 4-63 Jadual 4.13: Program/Projek Pembangunan Perhubungan dan Pengangkutan Negeri Terengganu 2005-2020 4-72 Jadual 4.14: Program/Projek Pembangunan Infrastruktur dan Utiliti Negeri Terengganu 2005-2020 4-88 Jadual 4.15(a):Program/Projek Pembangunan Perumahan Negeri Terengganu 2005-2020 4-94 Jadual 4.15(b):Pembangunan Perumahan Mengikut Jenis Rumah dan Fasa
Pembangunan Perumahan 4-95 Jadual 4.16: Pencapaian Penyediaan Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu Berbanding Indikator Negeri Maju, 2003 4-96 Jadual 4.17(a):Program/Projek Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu 2005-2010 4-103 Jadual 4.17(b):Program/Projek Pembangunan Kemudahan Masyarakat Negeri
Terengganu 2010-2015 4-106 jadual 4.17(c): Program/Projek Pembangunan Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu 2015-2020 4-107 Jadual 4.18: Keperluan Kawasan Rekreasi 2005-2020 4-108 Jadual 4.19: Program/ Projek Pembangunan Kawasan Rekreasi dan Kemudahan
Sukan 2005-2010 4-110 Jadual 4.20: Program/ Projek Pembangunan Kawasan Rekreasi, 2010-2020 4-111 Jadual 4.21: Kriteria dan Indikator Negeri Maju Bagi Sektor Alam Sekitar dan
Pengurusan Sumber Jaya 4-113 Jadual 4.22: Projek dan Program Pembangunan Alam Sekitar dan Sumberjaya, 2005-2010 4-124 Jadual 5.1: Keperluan Tanah Pembangunan Mengikut Sektor Bagi Setiap Lima Tahun, Negeri Terengganu 5-2 Jadual 5.2: Pengukuhan Hierarki Petempatan 2020 5-8 Jadual 7.1: Pelaksanaan dan Dasar-dasar RSN 7-11 Jadual 7.2: Projek/Program Pembangunan Untuk Dilaksanakan 7-13
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
viii
SENARAI RAJAH Rajah 1.1: Kawasan Kajian Rancangan Struktur Negeri Terengganu 1-9 Rajah 2.1: Negeri Terengganu Dalam Konteks Serantau 2-2 Rajah 2.2: Negeri Terengganu Dalam Konteks Hubungan Wilayah dan Koridor
Pertumbuhan Utama Negara 2-4 Rajah 2.3: Tren Kadar Pertumbuhan Negeri 1921-2000 2-10 Rajah 2.4(a): Perbandingan Alternatif Unjuran Kadar Pertumbuhan Penduduk
2000-2020 2-12 Rajah 2.4(b): Perbandingan Alternatif Unjuran Bilangan Penduduk 2000-2020 2-12 Rajah 2.5: Jumlah Penduduk Negeri Terengganu Pada Tahun 2000 dan 2020 2-13 Rajah 2.6: Piramid Penduduk Mengikut Kumpulan Umur Tahun 2000 dan 2020 2-14 Rajah 2.7: Agihan Penduduk Bandar dan Luar Bandar Terengganu 2000 dan 2020 2-15 Rajah 2.8: Perbandingan Antara KDNK Negeri, KDNK Perkapita dan Purata
Pendapatan Isirumah Negeri Terengganu 1990-2000 2-22 Rajah 2.9: KDNK Mengikut Industri Asal di Negeri Terengganu 1990-2000 (%) 2-23 Rajah 2.10: Perbandingan Unjuran KDNK Negeri Terengganu Dengan Negeri-Negeri Lain, 2000-2020 2-24 Rajah 2.11: Unjuran KDNK Mengikut Industri Asal Negeri Terengganu 2000-2020 2-25 Rajah 2.12: Komposisi Tanaman Di Negeri Terengganu 2-26 Rajah 2.13: Taburan Kawasan Pertanian 2-28 Rajah 2.14: Bilangan Ternakan Terpilih di Negeri Terengganu Mengikut Jenis, 1990-2002 2-29 Rajah 2.15: Taburan Penternakan di Negeri Terengganu 2-30 Rajah 2.16: Jeti-jeti Perikanan Utama di Negeri Terengganu 2-32 Rajah 2.17: Jenis Hutan Simpanan Kekal Negeri Terengganu, 2003 2-34 Rajah 2.18: Taburan Industri Sektor Formal Mengikut Jenis, 2002 2-37 Rajah 2.19: Taburan Kawasan Perindustrian Negeri Terengganu 2003 2-41 Rajah 2.20: Anggaran Industri Sektor Informal di Negeri Terengganu 2-42 Rajah 2.21: Taburan Kawasan Pelancongan Sedia Ada di Negeri Terengganu 2-48 Rajah 2.22: Jumlah Ketibaan Pelancong Ke Negeri Terengganu 2-49 Rajah 2.23: Bacaan Indeks Bagi Setiap Wilayah Pelancongan di Terengganu
Mengikut Kadar ’TAI’ 2-51 Rajah 2.24: Pertubuhan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-54 Rajah 2.25: Taburan Ruang Lantai Perdagangan Mengikut Bandar dan Petempatan
Utama, 2003 2-56 Rajah 2.26: Ciri-ciri Fizikal Semulajadi Negeri Terengganu 2003 2-59 Rajah 2.27: Zon Pembangunan Utama Negeri Terengganu 2-61 Rajah 2.28: Tren Pecahan Guna Tanah Semasa Negeri Terengganu, 1990-2003 2-62 Rajah 2.29: Gunatanah Semasa Negeri Terengganu 2-63 Rajah 2.30: Tren Perkembangan Spatial 2-66 Rajah 2.31: Kawasan Berpotensi Untuk Pembangunan 2-68 Rajah 2.32: Analisis Hierarki Petempatan Negeri Terengganu 2000 2-72 Rajah 2.33: Analisis Perbandingan Rank Size-Rule Dengan Hierarki Petempatan
Semasa Negeri Terengganu 2000 2-74 Rajah 2.34: Hierarki Pusat-pusat-pusat Petempatan Negeri Terengganu, 2020 2-77 Rajah 2.35: Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) 2-82 Rajah 2.36: Perhubungan Negeri Terengganu Di Peringkat Wilayah 2-84
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ix
Rajah 2.37: Sistem Jalanraya Sedia Ada Negeri Terengganu, 2003 2-85 Rajah 2.38: Perbandingan Bilangan Penumpang dan Keupayaan Semasa Antara Tiga Peringkat Lapangan Terbang Iaitu Antarabangsa (P.P),
Domestik Telah Dinaiktaraf (K.B) dan Domestik Belum Dinaiktaraf (K.T) dan (Ktn). 2-87 Rajah 2.39: Perbandingan Jumlah Pengendalian Kargo Dan kapasiti Semasa Yang Begitu Ketara di Pelabuhan Kemaman Berbanding Pelabuhan
Kuantan dan Pulau Pinang 2-89 Rajah 2.40: Taburan Loji Pembersihan Air dan Muka Sauk Di Negeri Terengganu,
2003 2-94 Rajah 2.41: Taburan Pencawang Utama dan Talian Elektrik 2-96 Rajah 2.42: Jaringan Kabel Utama Fiber Optik, Taburan Ibusawat, Mars, Rill &
CDMA di Negeri Terengganu, 2003 2-99 Rajah 2.43: Sistem Sungai Utama, Kajian Pelan Induk Saliran dan Kawasan Hakisan Pantai KI & KII 2-101 Rajah 2.44: Strategi Kawasan Tadahan STF, di Negeri Terengganu, 2003 2-104 Rajah 2.45: Tapak Pelupusan Sisa Pepejal Sedia Ada 2.107 Rajah 2.46: Paip Agihan Gas Asli 2-109 Rajah 2.47: Pecahan Taburan Perumahan Mengikut Daerah Bagi Tahun
1991-2000 2-110 Rajah 2.48: Taburan Kawasan Perumahan 2-111 Rajah 2.49: Keperluan dan Penawaran Perumahan Semasa Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2003-2004 2-114 Rajah 2.50: Bilangan Keperluan Unit Perumahan Negeri Terengganu 2000-2020 2-115 Rajah 2.51: Penawaran Semasa Kemudahan Masyarakat Berdasarkan Keperluan Sebenar Mengikut Piawaian Perancangan 2-116 Rajah 2.52: Taburan Kemudahan Pendidikan, 2003 2-117 Rajah 2.53: Taburan Kemudahan Pusat Pengajian Tinggi, 2003 2-118 Rajah 2.54: Taburan Kemudahan Kesihatan, 2003 2-120 Rajah 2.55: Taburan Kemudahan Keselamatan, 2003 2-122 Rajah 2.56: Taburan Kemudahan Keagamaan, 2003 2-124 Rajah 2.57: Taburan Kemudahan Masyarakat Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2-125 Rajah 2.58: Keperluan Kemudahan Masyarakat Berbanding Pencapaian Semasa 2-126 Rajah 2.59: Taburan Kemudahan Awam, 2003 2-127 Rajah 2.60: Pencapaian Penyediaan Kawasan Rekreasi 2003 2-130 Rajah 4.1: Pembangunan Zon Kawasan Pertanian 4-23 Rajah 4.2: Pembangunan Kawasan Perindustrian 4-37 Rajah 4.3: Jumlah Pelancong dan Keperluan Bilik Penginapan di Terengganu Dari Tahun 2004-2020 4-38 Rajah 4.4: Cadangan Campuran Produk 4-42 Rajah 4.5: Cadangan Kawasan Pelancongan di Negeri Terengganu 4-51 Rajah 4.6: Pengukuhan Fungsi Pusat-Pusat Perkhidmatan Sedia Ada 4-62 Rajah 4.7: Cadangan Rangkaian Perhubungan Darat Masa Hadapan Negeri Terengganu 4-74 Rajah 4.8: Pembangunan Infrastruktur dan ICT 4-80 Rajah 4.9: Cadangan Strategi Sistem Pelupusan Sisa Pepejal Negeri 4-86 Terengganu Rajah 4.10: Cadangan Sambungan Paip Agihan Asli 4-87
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
x
Rajah 4.11: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Alam Sekitar, Kawasan Berpotensi Pembangunan, Pengekalan dan Pemuliharaan 4-140 Rajah 4.12: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Ekonomi Yang Pelbagai 4-143 Rajah 4.13: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Prospek Prasarana Infrastruktur Fizikal dan Sosial 4-146 Rajah 5.1: Tumpuan Pembangunan Koridor Pantai, Negeri Terengganu 5-6 Rajah 5.2: Koridor Pembangunan dan Tumpuan Pembangunan Bandar-bandar Terpilih 5-14 Rajah 5.3: Gambarajah Utama 2005-2010 (Fasa Pelaksanaan 2005-2010) 5-18 Rajah 5.4: Gambarajah Utama 2011-2015 (Fasa Pelaksanaan 2011-2015) 5-20 Rajah 5.5: Gambarajah Utama (Fasa Pelaksanaan 2016-2020) 5-23 Rajah 5.5(a): Pelan Sisipan Konurbasi Perbandaran Negeri Terengganu 5-24 Rajah 5.5(b): Pelan Sisipan Konurbasi Perbandaran Negeri Terengganu 5-25 Rajah 5.5(c): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-26 Rajah 5.5(d): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-27 Rajah 5.5(e): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-28 Rajah 5.5(f): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-29 Rajah 7.1: Struktur Sistem Pemantauan RSN 7-33 LAMPIRAN Lampiran 1: Ringkasan Strategi dan Program Pembangunan Mengikut Daerah di Negeri Terengganu – Daerah Kuala Terengganu Lampiran 2: Daerah Kemaman Lampiran 3: Daerah Besut Lampiran 4: Daerah Hulu Terengganu Lampiran 5: Daerah Dungun Lampiran 6: Daerah Marang Lampiran 7: Daerah Setiu Lampiran 8: Matriks Perbandingan Dasar RSNT dan 6 Aspek Perancangan Strategik Lampiran 9: Matriks Perkaitan Antara Dasar RSN Terengganu Dengan Dasar RSN Penghargaan
KEPERLUAN KEPADA RANCANGAN STRUKTUR NEGERI
TIGA PERINGKAT PENYEDIAAN RANCANGAN PEMAJUAN NEGARA
KAWASAN KAJIAN
TEMPOH KAJIAN
1.0 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
1.01 Dalam tempoh 25 tahun yang lepas, Kerajaan Negeri Terengganu telah
menjalankan pelbagai kajian rancangan pemajuan sebagai dasar dan arah tuju
pembangunan negeri. Kajian Terengganu ‘Coastal Region Study (1980)’ dijalankan
bertujuan untuk merangka strategi pembangunan kawasan pantai Negeri
Terengganu memandangkan kawasan ini tidak termasuk di dalam pelan
pembangunan KETENGAH yang dibangunkan oleh Kerajaan Persekutuan. Manakala
‘Terengganu Master Plan Study (1983)’ adalah pelan pemajuan yang komprehensif
merangkumi aspek fizikal, ekonomi, sosial dan penyertaan kaum Bumiputera. Di
samping itu, kerajaan negeri juga telah menyediakan beberapa kajian pemajuan
seperti ‘Terengganu Development Plan (1970’), ‘KETENGAH Planning Study and
Development (1974)’, ‘Terengganu River Basin Study (1980)’, ‘Kerteh Township Study
(1980)’, ‘Paka-Jerangau Development Study (1985)’, ‘South Terengganu
Development Plan (1985)’ dan ‘KETENGAH Review (1987)’. Dengan pelaksanaan
Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172), beberapa rancangan
pemajuan seperti Rancangan Daerah (RD), Rancangan Struktur (RS) dan Rancangan
Tempatan (RT) telah disediakan. Sehingga kini sebanyak 5 RD, 7 RS dan 10 RT telah
disiapkan. Antara RS dan RT yang telah disediakan adalah seperti berikut :
i. Rancangan Struktur (Pengubahan) Kuala Terengganu
ii. Rancangan Struktur (Pengubahan) Kemaman
iii. Rancangan Struktur Besut
v. Rancangan Struktur Setiu
vi. Rancangan Struktur Dungun
vii. Rancangan Struktur Marang
x. Rancangan Tempatan Kerteh-Kemasik
xi. Rancangan Tempatan Dungun-Paka
xiii. Rancangan Tempatan Seberang Takir-Gong Badak-Manir
1-1
xv. Rancangan Tempatan Marang
xvii. Rancangan Tempatan Kuala Berang - Ajil
1.02 Rancangan-rancangan pemajuan tersebut bagaimanapun disediakan
mengikut keperluan kawasan-kawasan atau aspek-aspek tertentu sahaja, iaitu tidak
merangkumi keseluruhan negeri dan aspek-aspek kajian secara bersepadu.
Rancangan Struktur (RS) ini merupakan satu kajian perancangan strategik bagi
seluruh Negeri Terengganu untuk tempoh perancangan 2005-2020. Rancangan
pemajuan ini mengandungi penyataan dasar, strategi dan program serta projek
pembangunan bagi mencapai Wawasan 2020 serta meletakkan Negeri Terengganu
sebagai sebuah negeri maju menjelang tahun 2020.
1.2 Keperluan Kepada Penyediaan Rancangan Struktur
1.03 Rancangan Struktur Negeri Terengganu disediakan mengikut peruntukan di
dalam Akta A1129 (Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976) (Pindaan 2001)
Bahagian 3, Seksyen 7, 8, 9, 10 dan 11, di mana semua Pihak Berkuasa Negeri
dikehendaki menyediakan satu Rancangan Struktur bagi kawasannya.
1.04 Rancangan Struktur Negeri Terengganu akan melengkapkan sistem
perancangan fizikal negara di samping menterjemahkan dasar-dasar Kajian
Rancangan Fizikal Negara (RFN) 2005, menyelaras Rancangan-rancangan Struktur
sedia ada serta menyediakan rangka kajian Rancangan Tempatan dan Rancangan
Kawasan Khas.
1.05 Mengikut peruntukan Bahagian III Akta A1129, RS merupakan suatu
pernyataan bertulis:
tanah dalam kawasan, bandar dan luar bandar termasuklah langkah-…
R A N C A N G A N S T R U K T U R N E G E R I T E R E N G G A N U
Halaman Utama ISI KANDUNG
BAB 4.0 : STRATEGI DAN KONDEP PEMBANGUNAN
BAB 5.0 : CADANGAN PEMAJUAN GUNATANAH - GAMBARAJAH UTAMA
BAB 6.0 : DASAR-DASAR DAN LANGKAH -LANGKAH PEMBANGUNAN
BAB 7.0 : PENGURUSAN,PELAKSAAN DAN PEMANTAUAN RSN TERENGGANU
LAMPIRAN
PELAN-PELAN
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ISI KANDUNGAN 1.0 PENDAHULUAN 1-1
1.1 Pengenalan 1-1 1.2 Keperluan Kepada Rancangan Struktur Negeri 1-2 1.3 Tiga Peringkat Penyediaan Rancangan Pemajuan Negara 1-3
1.3.1 Rancangan Fizikal Negara (RFN) 1-4 1.3.2 Rancangan Struktur Negeri (RSN) 1-5 1.3.3 Rancangan Tempatan Daerah (RTD) 1-5 1.3.4 Rancangan Kawasan Khas (RKK) 1-5
1.4 Proses Penyediaan Rancangan Struktur Negeri Terengganu 1-6 1.5 Kawasan Kajian 1-7 1.6 Tempoh Kajian 1-10 1.7 Kandungan Laporan DRSN 1-10 1.8 Sistem Maklumat Geografi RSN 1-12
2.0 PENCAPAIAN SEMASA DAN ISU-ISU PEMBANGUNAN NEGERI TERENGGANU 2-1
2.1 Kepentingan Negeri Terengganu Dalam Konteks Wilayah Dan Serantau 2-1 2.1.1 Negeri Terengganu Dalam Konteks Kerjasama Serantau 2-1 2.1.2 Negeri Terengganu Dalam Hubungan Wilayah 2-3 2.1.3 Hubungan Dengan Negeri Berjiran dan Antara Daerah 2-5 2.1.4 Prospek Pertumbuhan Daerah 2-6 2.1.4.1 Daerah Besut 2-6 2.1.4.2 Daerah Setiu 2-7 2.1.4.3 Daerah Kuala Terengganu 2-7 2.1.4.4 Daerah Marang 2-8 2.1.4.5 Daerah Hulu Terengganu 2-8 2.1.4.6 Daerah Dungun 2-9 2.1.4.7 Daerah Kemaman 2-9 2.2 Sosio Ekonomi, Penduduk dan Sumber Manusia 2-10
2.2.1 Penduduk dan Perancangan Sumber Manusia 2-10 2.2.1.1 Saiz Dan Kadar Pertumbuhan 2-10 2.2.1.2 Penduduk Bandar Dan Luar Bandar 2-14 2.2.1.3 Pembangunan Sumber Manusia 2-15
2.2.2 Penilaian Kesan Sosial 2-17 2.2.2.1 Kadar Kemiskinan Dan Pengangguran 2-17 2.2.2.2 Pendapatan Isirumah Bulanan 2-19 2.2.2.3 Keselamatan Dan Keselesaan 2-19 2.2.2.4 Kesihatan 2-20 2.2.2.5 Pendidikan 2-20 2.2.2.6 Penglibatan Penduduk Dalam Aktiviti
Sosial/Pertubuhan/Organisasi Masyarakat 2-21 2.3 Pencapaian Pembangunan Ekonomi Negeri Terengganu 2-21 2.3.1 Asas dan Prospek Ekonomi Negeri Terengganu 2-21 2.3.2 Pertanian, Perhutanan dan Perlombongan 2-26 2.3.2.1 Pertanian 2-26 2.3.2.2 Penternakan 2-29
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ii
2.3.2.3 Perikanan 2-31 2.3.2.4 Perhutanan 2-33 2.3.2.5 Perlombongan 2-35 2.3.3 Perindustrian 2-35 2.3.3.1 Sektor Formal 2-36 2.3.3.2 Sektor Informal 2-42 2.3.4 Pelancongan 2-44 2.3.5 Perdagangan dan Perkhidmatan 2-52 2.3.5.1 Ruang Lantai Bangunan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-52 2.3.5.2 Pertubuhan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-53 2.3.5.3 Hierarki Pusat Perdagangan Negeri Terengganu 2-55 2.4 Corak Pembangunan Fizikal dan Pemeliharaan Alam Sekitar 2-58
Negeri 2.4.1 Corak Pembangunan Fizikal 2-58
2.4.1.1 Gunatanah 2-58 2.4.1.2 Pertumbuhan Perbandaran dan Hierarki Petempatan 2-69 2.4.1.3 Pemeliharaan Alam Sekitar Negeri 2-78
2.4.2 Perhubungan dan Pengangkutan 2-83 2.4.2.1 Sistem Perhubungan Jalanraya 2-83 2.4.2.2 Sistem Perhubungan Udara 2-86 2.4.2.3 Sistem Perhubungan Laut 2-88 2.4.2.4 Sistem Pengangkutan Rel 2-90 2.4.2.5 Sistem Pengangkutan Awam 2-90
2.4.3 Infrastruktur dan ICT 2-92 2.4.3.1 Sub Sektor Bekalan Air 2-92 2.4.3.2 Sub Sektor Bekalan Elektrik 2-95 2.4.3.3 Sub Sektor Telekomunikasi dan ICT 2-97 2.4.3.4 Sub Sektor Pengairan dan Saliran 2-100 2.4.3.5 Sub Sektor Sistem Pembetungan 2-102 2.4.3.6 Sub Sektor Pengurusan Sisa Pepejal 2-105 2.4.3.7 Sub Sektor Bekalan Gas 2-108
2.4.4 Prasarana Sosial 2-110 2.4.4.1 Perumahan 2-110 2.4.4.2 Kemudahan Masyarakat 2-115 2.4.4.3 Rekreasi dan Sukan 2-129
2.5 Urus Tadbir 2-132
2.5.1 Pengurusan dan Perlaksanaan 2-132 2.6 Rumusan Penemuan 2-133
2.6.1 Bilangan Penduduk Negeri Yang Tidak Mampu Memberi Impak Kepada Pertumbuhan Sosio Ekonomi 2-133
2.6.2 Penggantungan Kepada Sektor Primer Secara Tidak Optimum 2-134
2.6.3 Kekurangan Koordinasi dan Penyelarasan Pembangunan Ekonomi antara Negeri dan Serantau 2-135
2.6.4 Sektor Pelancongan Yang Belum Dioptimumkan 2-136 2.6.5 Prospek Industri ’Cottage’ dan IKS Yang Tidak Digemblengkan
Sepenuhnya Walaupun Industri Ini Merupakan Penyumbang Kepada Ekonomi Tempatan 2-136
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
2.6.6 Pembangunan Industri Hiliran Petrokimia Yang Perlahan 2-137 2.6.7 Penyediaan dan Penyelenggaraan Kemudahan Masyarakat
Yang Masih Lagi Rendah 2-138 2.6.8 Kemudahan Infrastruktur dan Utiliti Yang Tidak Menyeluruh dan
Efisien 2-138 2.6.9 Pertumbuhan Perbandaran Yang Rendah dan Tidak Seimbang 2-139 2.6.10 Infrastruktur Perhubungan Yang Tidak Menyeluruh dan Berintegrasi 2-140 2.6.11 Had Tampungan Pulau-Pulau Pelancongan 2-141 2.6.12 Pencapaian Indikator Negeri Maju 2-142
3.0 WAWASAN DAN TERAS STRATEGIK RSN TERENGGANU 3-1
3.1 Wawasan 3-1 3.2 Objektif dan Teras Strategik Rancangan Struktur Negeri 3-2
3.2.1 Pencapaian Ciri-ciri dan Petunjuk Negeri Maju 3-2 3.2.2 Pembangunan Spatial dan Alam Sekitar Yang Lestari 3-5
4.0 STRATEGI DAN KONSEP PEMBANGUNAN 4-1
4.1 Pengenalan 4-1 4.2 Kepentingan dan Hubungan Wilayah 4-1
4.2.1 Matlamat dan Sasaran 4-1 4.2.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-1
4.3 Pertumbuhan Penduduk Dan Pembangunan Sumber Manusia 4-3
4.3.1 Matlamat dan Sasaran 4-3 4.3.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-3 4.3.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-4
4.4 Pertumbuhan Ekonomi Dan Pembasmian Kemiskinan 4-5 4.4.1 Matlamat dan Sasaran 4-5 4.4.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-5 4.4.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-8
4.5 Pertanian, Perhutanan dan Perlombongan 4-10
4.5.1 Matlamat dan Sasaran 4-10 4.5.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-11 4.5.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-18
4.6 Perindustrian 4-24
4.6.1 Matlamat dan Sasaran 4-24 4.6.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-24 4.6.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-34
4.7 Pelancongan 4-38
4.7.1 Matlamat dan Sasaran 4-38 4.7.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-40 4.7.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-49
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
iv
4.8 Perdagangan dan Perkhidmatan 4-58 4.8.1 Matlamat dan Sasaran 4-58 4.8.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-58
4.8.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-63 4.9 Perhubungan dan Pengangkutan 4-64
4.9.1 Matlamat dan Sasaran 4-64 4.9.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-66 4.9.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-71
4.10 Infrastruktur dan Utiliti 4-75 4.10.1 Matlamat dan Sasaran 4-75 4.10.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-78 4.10.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-88
4.11 Prasarana Sosial (Perumahan dan Kemudahan Masyarakat) 4-92 4.11.1 Perumahan 4-92 4.11.2 Kemudahan Masyarakat 4-96 4.11.3 Rekreasi dan Sukan 4-108
4.12 Pemeliharaan Alam Sekitar Negeri 4-113 4.12.1 Matlamat dan Sasaran 4-113 4.12.2 Strategi Pembangunan Alam Sekitar dan Sumber Jaya 4-115 4.12.3 Program/ Projek dan Fasa Pelaksanaan 4-124
4.13 Pengurusan dan Perlaksanaan 4-126 4.13.1 Matlamat dan Sasaran 4-126 4.13.2 Strategi-strategi Pembangunan 4-126
4.14 Konsep Pembangunan Spatial 4-134
4.14.1 Pengenalan 4-134 4.14.2 Asas Pembentukan Strategi Pembangunan 4-134
4.14.2.1 Matlamat dan Objektif Pembangunan Spatial Negeri 4-135 4.14.2.2 Rangka Pembangunan Negeri Terengganu (RPNT) 2004-2008 4-135 4.14.2.3 Rangka Spatial Pembangunan Rancangan Fizikal Negara (RFN) 4-136 4.14.2.4 Analisis Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) 4-138 4.14.2.5 Analisis Kesediaan Kawasan Untuk Pembangunan 4-139
4.14.3 Konsep Pembangunan Spatial-Konsep Pembangunan Tertumpu dan Terkawal 4-145 5.0 CADANGAN PEMAJUAN GUNATANAH-GAMBARAJAH UTAMA 5-1
5.1 Matlamat, Sasaran Dan Strategi Pembangunan 5-1 5.2 Gambarajah Utama Mengikut Fasa Perancangan 5-15
5.2.1 Gambarajah Utama 2005-2010 5-16 5.2.2 Gambarajah Utama 2011-2015 5-19 5.2.3 Gambarajah Utama 2020 5-21
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
6.0 DASAR-DASAR DAN LANGKAH-LANGKAH PEMBANGUNAN 6-1
6.1 Ke Arah Pembangunan Spatial Dan Alam Sekitar Lestari 6-1 6.1.1 Mengadakan Pertumbuhan Pembangunan
Berterusan secara Mampan dan Terkawal 6-1 6.1.2 Menggalakkan Pertumbuhan dan Pemodenan Bandar 6-3 6.1.3 Pembangunan Sistem Pengangkutan Bersepadu 6-5 6.1.4 Pemeliharaan dan Pengurusan Sumber Jaya
dan Alam Sekitar 6-7 6.2 Ke Arah Ekonomi Yang Dinamik, Progresif dan Berdaya Tahan 6-9
6.2.1 Struktur Asas Ekonomi Yang Pelbagai dan Peningkatan Produktiviti Pengeluaran 6-10
6.2.2 Peningkatan Ekonomi Luar Bandar dan Pembasmian Kemiskinan 6-20
6.3 Peningkatan Kualiti Kemudahan Infrastruktur dan Kemudahan Sosial Bestari 6-23 6.3.1 Penyediaan Kualiti Infrastruktur Yang
Menyeluruh dan Mencukupi 6-23 6.3.2 Penyediaan Kemudahan Sosial Yang Pelbagai 6-27 6.3.3 Penyediaan Perumahan Mampu Milik yang Mencukupi 6-30
7.0 PENGURUSAN, PELAKSANAAN DAN PEMANTAUAN RSN TERENGGANU 7-1 7.1 Pengenalan 7-1 7.2 Mekanisme Pelaksanaan RSN Terengganu 7-3
7.2.1 RSN Dijadikan Sebahagian Daripada Perancangan Sosio-Ekonomi dan Perancangan Projek 7-3
7.2.2 Penubuhan Jawatankuasa Pemantauan RSN di Peringkat Negeri 7-4
7.2.3 Penubuhan Jawatankuasa Pelaksanaan Pemantauan RSN di Peringkat PBT 7-6
7.2.4 Penyelarasan Di antara dan Sesama Jabatan/ Agensi 7-6 7.2.5 Tanggungjawab PBT Untuk Menjayakan RSN 7-7 7.2.6 Penglibatan Swasta di Dalam Pelaksanaan
RSN Terengganu 7-7 7.2.7 Penyertaan Awam 7-9 7.2.8 Sistem Maklumat RSN 7-9
7.3 Pelaksanakan RSN Terengganu 7-10 7.4 Pelaksanaan Projek Dan Program Pembangunan 7-13 7.5 Kajian Semula Atau Pengubahsuaian RSN 7-31 7.5.1 Tatacara Kajian Semula 7-31 7.5.2 Tatacara Pengubahan RSN 7-31 7.6 Sistem Pemantauan RSN 7-32
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
vi
SENARAI JADUAL Jadual 1.1: Keluasan Negeri dan Taburan Penduduk Mengikut Daerah, Negeri
Terengganu 1-8 Jadual 2.1: Taburan Penduduk Dan Kadar Pertumbuhan Tahunan Mengikut Daerah Negeri Terengganu 1980, 1991, 2000 dan Jangkaan 2003 2-11 Jadual 2.2: Gunatenaga dan Kadar Pengangguran Negeri Terengganu 1980, 1991 Dan 2000 2-15 Jadual 2.3: Agihan Peratusan Guna Tenaga Negeri Mengikut Sektor Industri
2000-2020 2-16 Jadual 2.4: Bilangan Pelajar Institut Latihan/ Pendidikan 2001, 2002 dan 2003 2-17 Jadual 2.5: Perbandingan Kadar Kemiskinan Negeri Terengganu dan Negeri-Negeri Di Malaysia 2-18 Jadual 2.6: Perbandingan Purata Pendapatan Isirumah Negeri Terengganu Dengan Negeri-negeri Lain 2-19 Jadual 2.7: Kawasan Hutan Simpanan Kekal Mengikut Jenis di Negeri Terengganu 2003 2-33 Jadual 2.8: KDNK Sektor Perkilangan (Harga 1987) 2-36 Jadual 2.9: Bilangan Premis/Kilang Mengikut Daerah, Terengganu, 2003 2-38 Jadual 2.10: Taburan Kawasan Perindustrian Negeri Terengganu, 2003 2-40 Jadual 2.11: Jumlah (Kumulatif) Pelaburan Langsung Daripada Projek-projek Yang Diluluskan Oleh MIDA, Tahun 1990-2003 2-44 Jadual 2.12: Elemen Tarikan Pelancongan Negeri Terengganu 2-46 Jadual 2.13: Jumlah Kedatangan Pelancong Ke Negeri Terengganu Dari 1990-2002 2-49 Jadual 2.14: Negeri Yang Dilawati di Malaysia 2002 2-50 Jadual 2.15: Data Asas Sektor Pelancongan Negeri Terengganu 2-50 Jadual 2.16: Sumbangan Pelancongan Kepada Ekonomi Negeri Terengganu 2-51 Jadual 2.17: Jumlah Ruang Lantai Mengikut Stok Pejabat Binaan Khas, Kompleks
Perniagaan dan Unit Kedai Mengikut Daerah Di Negeri Terengganu, 2000 2-53
Jadual 2.18: Hierarki Pusat Perdagangan Di Negeri Terengganu 2-55 Jadual 2.19: Koridor Pembangunan Utama Negeri Terengganu 2000 2-60 Jadual 2.20: Jangkaan Arah dan Tumpuan Pembangunan Mengikut Daerah di
Negeri Terengganu 2-65 Jadual 2.21: Taburan Keluasan Tanah Yang Berpotensi Tanpa Halangan Fizikal Untuk
Pembangunan Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2003 2-67 Jadual 2.22: Kadar Perbandaran Negeri Terengganu Bagi Tahun 1970 hingga
2020 2-69 Jadual 2.23: Hierarki Petempatan Semasa 2000, Negeri Terengganu (Mengikut
Penduduk Tampungan) 2-71 Jadual 2.24: Analisis Rank Size Rule Hierarki Pusat-Pusat Petempatan Negeri Terengganu 2000 2-73 Jadual 2.25: Kemudahan Semasa Pelabuhan Kemaman 2-89 Jadual 2.26: Kemudahan Sistem Bekalan Air Negeri Terengganu 2-93 Jadual 2.27: Sistem Bekalan Elektrik Negeri Terengganu 2-95 Jadual 2.28: Kawasan Pelupusan Sisa Pepejal 2-105 Jadual 2.29: Kemudahan Sukan Semasa Mengikut Daerah di Negeri Terengganu 2-131 Jadual 2.30: Kriteria Pencapaian Negeri Maju, Negeri Terengganu 2-144
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
Jadual 4.1: Cadangan Program/Projek Sektor Pertanian 4-18 Jadual 4.2: Program/Projek Sektor Perindustrian 4-34 Jadual 4.3: Bentuk Projek ’Flagship’ 4-50 Jadual 4.4: Mekanisma Membantu Pengusaha Skala Kecil 4-52 Jadual 4.5: Program/Projek Pembangunan di Kuala Terengganu 4-53 Jadual 4.6: Program/Projek Pembangunan di Kemaman 4-54 Jadual 4.7: Program/Projek Pembangunan di Dungun 4-55 Jadual 4.8: Program/Projek Pembangunan di Marang 4-55 Jadual 4.9: Program/Projek Pembangunan di Besut 4-56 Jadual 4.10: Program/Projek Pembangunan di Setiu 4-57 Jadual 4.11: Program/Projek Pembangunan di Hulu Terengganu 4-57 Jadual 4.12: Program/Projek Pembangunan Perdagangan di Terengganu 4-63 Jadual 4.13: Program/Projek Pembangunan Perhubungan dan Pengangkutan Negeri Terengganu 2005-2020 4-72 Jadual 4.14: Program/Projek Pembangunan Infrastruktur dan Utiliti Negeri Terengganu 2005-2020 4-88 Jadual 4.15(a):Program/Projek Pembangunan Perumahan Negeri Terengganu 2005-2020 4-94 Jadual 4.15(b):Pembangunan Perumahan Mengikut Jenis Rumah dan Fasa
Pembangunan Perumahan 4-95 Jadual 4.16: Pencapaian Penyediaan Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu Berbanding Indikator Negeri Maju, 2003 4-96 Jadual 4.17(a):Program/Projek Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu 2005-2010 4-103 Jadual 4.17(b):Program/Projek Pembangunan Kemudahan Masyarakat Negeri
Terengganu 2010-2015 4-106 jadual 4.17(c): Program/Projek Pembangunan Kemudahan Masyarakat Negeri Terengganu 2015-2020 4-107 Jadual 4.18: Keperluan Kawasan Rekreasi 2005-2020 4-108 Jadual 4.19: Program/ Projek Pembangunan Kawasan Rekreasi dan Kemudahan
Sukan 2005-2010 4-110 Jadual 4.20: Program/ Projek Pembangunan Kawasan Rekreasi, 2010-2020 4-111 Jadual 4.21: Kriteria dan Indikator Negeri Maju Bagi Sektor Alam Sekitar dan
Pengurusan Sumber Jaya 4-113 Jadual 4.22: Projek dan Program Pembangunan Alam Sekitar dan Sumberjaya, 2005-2010 4-124 Jadual 5.1: Keperluan Tanah Pembangunan Mengikut Sektor Bagi Setiap Lima Tahun, Negeri Terengganu 5-2 Jadual 5.2: Pengukuhan Hierarki Petempatan 2020 5-8 Jadual 7.1: Pelaksanaan dan Dasar-dasar RSN 7-11 Jadual 7.2: Projek/Program Pembangunan Untuk Dilaksanakan 7-13
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
viii
SENARAI RAJAH Rajah 1.1: Kawasan Kajian Rancangan Struktur Negeri Terengganu 1-9 Rajah 2.1: Negeri Terengganu Dalam Konteks Serantau 2-2 Rajah 2.2: Negeri Terengganu Dalam Konteks Hubungan Wilayah dan Koridor
Pertumbuhan Utama Negara 2-4 Rajah 2.3: Tren Kadar Pertumbuhan Negeri 1921-2000 2-10 Rajah 2.4(a): Perbandingan Alternatif Unjuran Kadar Pertumbuhan Penduduk
2000-2020 2-12 Rajah 2.4(b): Perbandingan Alternatif Unjuran Bilangan Penduduk 2000-2020 2-12 Rajah 2.5: Jumlah Penduduk Negeri Terengganu Pada Tahun 2000 dan 2020 2-13 Rajah 2.6: Piramid Penduduk Mengikut Kumpulan Umur Tahun 2000 dan 2020 2-14 Rajah 2.7: Agihan Penduduk Bandar dan Luar Bandar Terengganu 2000 dan 2020 2-15 Rajah 2.8: Perbandingan Antara KDNK Negeri, KDNK Perkapita dan Purata
Pendapatan Isirumah Negeri Terengganu 1990-2000 2-22 Rajah 2.9: KDNK Mengikut Industri Asal di Negeri Terengganu 1990-2000 (%) 2-23 Rajah 2.10: Perbandingan Unjuran KDNK Negeri Terengganu Dengan Negeri-Negeri Lain, 2000-2020 2-24 Rajah 2.11: Unjuran KDNK Mengikut Industri Asal Negeri Terengganu 2000-2020 2-25 Rajah 2.12: Komposisi Tanaman Di Negeri Terengganu 2-26 Rajah 2.13: Taburan Kawasan Pertanian 2-28 Rajah 2.14: Bilangan Ternakan Terpilih di Negeri Terengganu Mengikut Jenis, 1990-2002 2-29 Rajah 2.15: Taburan Penternakan di Negeri Terengganu 2-30 Rajah 2.16: Jeti-jeti Perikanan Utama di Negeri Terengganu 2-32 Rajah 2.17: Jenis Hutan Simpanan Kekal Negeri Terengganu, 2003 2-34 Rajah 2.18: Taburan Industri Sektor Formal Mengikut Jenis, 2002 2-37 Rajah 2.19: Taburan Kawasan Perindustrian Negeri Terengganu 2003 2-41 Rajah 2.20: Anggaran Industri Sektor Informal di Negeri Terengganu 2-42 Rajah 2.21: Taburan Kawasan Pelancongan Sedia Ada di Negeri Terengganu 2-48 Rajah 2.22: Jumlah Ketibaan Pelancong Ke Negeri Terengganu 2-49 Rajah 2.23: Bacaan Indeks Bagi Setiap Wilayah Pelancongan di Terengganu
Mengikut Kadar ’TAI’ 2-51 Rajah 2.24: Pertubuhan Perniagaan Di Negeri Terengganu 2-54 Rajah 2.25: Taburan Ruang Lantai Perdagangan Mengikut Bandar dan Petempatan
Utama, 2003 2-56 Rajah 2.26: Ciri-ciri Fizikal Semulajadi Negeri Terengganu 2003 2-59 Rajah 2.27: Zon Pembangunan Utama Negeri Terengganu 2-61 Rajah 2.28: Tren Pecahan Guna Tanah Semasa Negeri Terengganu, 1990-2003 2-62 Rajah 2.29: Gunatanah Semasa Negeri Terengganu 2-63 Rajah 2.30: Tren Perkembangan Spatial 2-66 Rajah 2.31: Kawasan Berpotensi Untuk Pembangunan 2-68 Rajah 2.32: Analisis Hierarki Petempatan Negeri Terengganu 2000 2-72 Rajah 2.33: Analisis Perbandingan Rank Size-Rule Dengan Hierarki Petempatan
Semasa Negeri Terengganu 2000 2-74 Rajah 2.34: Hierarki Pusat-pusat-pusat Petempatan Negeri Terengganu, 2020 2-77 Rajah 2.35: Kawasan Sensitif Alam Sekitar (KSAS) 2-82 Rajah 2.36: Perhubungan Negeri Terengganu Di Peringkat Wilayah 2-84
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
ix
Rajah 2.37: Sistem Jalanraya Sedia Ada Negeri Terengganu, 2003 2-85 Rajah 2.38: Perbandingan Bilangan Penumpang dan Keupayaan Semasa Antara Tiga Peringkat Lapangan Terbang Iaitu Antarabangsa (P.P),
Domestik Telah Dinaiktaraf (K.B) dan Domestik Belum Dinaiktaraf (K.T) dan (Ktn). 2-87 Rajah 2.39: Perbandingan Jumlah Pengendalian Kargo Dan kapasiti Semasa Yang Begitu Ketara di Pelabuhan Kemaman Berbanding Pelabuhan
Kuantan dan Pulau Pinang 2-89 Rajah 2.40: Taburan Loji Pembersihan Air dan Muka Sauk Di Negeri Terengganu,
2003 2-94 Rajah 2.41: Taburan Pencawang Utama dan Talian Elektrik 2-96 Rajah 2.42: Jaringan Kabel Utama Fiber Optik, Taburan Ibusawat, Mars, Rill &
CDMA di Negeri Terengganu, 2003 2-99 Rajah 2.43: Sistem Sungai Utama, Kajian Pelan Induk Saliran dan Kawasan Hakisan Pantai KI & KII 2-101 Rajah 2.44: Strategi Kawasan Tadahan STF, di Negeri Terengganu, 2003 2-104 Rajah 2.45: Tapak Pelupusan Sisa Pepejal Sedia Ada 2.107 Rajah 2.46: Paip Agihan Gas Asli 2-109 Rajah 2.47: Pecahan Taburan Perumahan Mengikut Daerah Bagi Tahun
1991-2000 2-110 Rajah 2.48: Taburan Kawasan Perumahan 2-111 Rajah 2.49: Keperluan dan Penawaran Perumahan Semasa Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2003-2004 2-114 Rajah 2.50: Bilangan Keperluan Unit Perumahan Negeri Terengganu 2000-2020 2-115 Rajah 2.51: Penawaran Semasa Kemudahan Masyarakat Berdasarkan Keperluan Sebenar Mengikut Piawaian Perancangan 2-116 Rajah 2.52: Taburan Kemudahan Pendidikan, 2003 2-117 Rajah 2.53: Taburan Kemudahan Pusat Pengajian Tinggi, 2003 2-118 Rajah 2.54: Taburan Kemudahan Kesihatan, 2003 2-120 Rajah 2.55: Taburan Kemudahan Keselamatan, 2003 2-122 Rajah 2.56: Taburan Kemudahan Keagamaan, 2003 2-124 Rajah 2.57: Taburan Kemudahan Masyarakat Mengikut Daerah Negeri Terengganu 2-125 Rajah 2.58: Keperluan Kemudahan Masyarakat Berbanding Pencapaian Semasa 2-126 Rajah 2.59: Taburan Kemudahan Awam, 2003 2-127 Rajah 2.60: Pencapaian Penyediaan Kawasan Rekreasi 2003 2-130 Rajah 4.1: Pembangunan Zon Kawasan Pertanian 4-23 Rajah 4.2: Pembangunan Kawasan Perindustrian 4-37 Rajah 4.3: Jumlah Pelancong dan Keperluan Bilik Penginapan di Terengganu Dari Tahun 2004-2020 4-38 Rajah 4.4: Cadangan Campuran Produk 4-42 Rajah 4.5: Cadangan Kawasan Pelancongan di Negeri Terengganu 4-51 Rajah 4.6: Pengukuhan Fungsi Pusat-Pusat Perkhidmatan Sedia Ada 4-62 Rajah 4.7: Cadangan Rangkaian Perhubungan Darat Masa Hadapan Negeri Terengganu 4-74 Rajah 4.8: Pembangunan Infrastruktur dan ICT 4-80 Rajah 4.9: Cadangan Strategi Sistem Pelupusan Sisa Pepejal Negeri 4-86 Terengganu Rajah 4.10: Cadangan Sambungan Paip Agihan Asli 4-87
RANCANGAN STRUKTUR NEGERI TERENGGANU
x
Rajah 4.11: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Alam Sekitar, Kawasan Berpotensi Pembangunan, Pengekalan dan Pemuliharaan 4-140 Rajah 4.12: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Ekonomi Yang Pelbagai 4-143 Rajah 4.13: Asas Pembentukan Pelan Konsep Pembangunan- Aspek Prospek Prasarana Infrastruktur Fizikal dan Sosial 4-146 Rajah 5.1: Tumpuan Pembangunan Koridor Pantai, Negeri Terengganu 5-6 Rajah 5.2: Koridor Pembangunan dan Tumpuan Pembangunan Bandar-bandar Terpilih 5-14 Rajah 5.3: Gambarajah Utama 2005-2010 (Fasa Pelaksanaan 2005-2010) 5-18 Rajah 5.4: Gambarajah Utama 2011-2015 (Fasa Pelaksanaan 2011-2015) 5-20 Rajah 5.5: Gambarajah Utama (Fasa Pelaksanaan 2016-2020) 5-23 Rajah 5.5(a): Pelan Sisipan Konurbasi Perbandaran Negeri Terengganu 5-24 Rajah 5.5(b): Pelan Sisipan Konurbasi Perbandaran Negeri Terengganu 5-25 Rajah 5.5(c): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-26 Rajah 5.5(d): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-27 Rajah 5.5(e): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-28 Rajah 5.5(f): Pelan Sisipan Kawasan Kepulauan Negeri Terengganu 5-29 Rajah 7.1: Struktur Sistem Pemantauan RSN 7-33 LAMPIRAN Lampiran 1: Ringkasan Strategi dan Program Pembangunan Mengikut Daerah di Negeri Terengganu – Daerah Kuala Terengganu Lampiran 2: Daerah Kemaman Lampiran 3: Daerah Besut Lampiran 4: Daerah Hulu Terengganu Lampiran 5: Daerah Dungun Lampiran 6: Daerah Marang Lampiran 7: Daerah Setiu Lampiran 8: Matriks Perbandingan Dasar RSNT dan 6 Aspek Perancangan Strategik Lampiran 9: Matriks Perkaitan Antara Dasar RSN Terengganu Dengan Dasar RSN Penghargaan
KEPERLUAN KEPADA RANCANGAN STRUKTUR NEGERI
TIGA PERINGKAT PENYEDIAAN RANCANGAN PEMAJUAN NEGARA
KAWASAN KAJIAN
TEMPOH KAJIAN
1.0 PENDAHULUAN
1.1 Pengenalan
1.01 Dalam tempoh 25 tahun yang lepas, Kerajaan Negeri Terengganu telah
menjalankan pelbagai kajian rancangan pemajuan sebagai dasar dan arah tuju
pembangunan negeri. Kajian Terengganu ‘Coastal Region Study (1980)’ dijalankan
bertujuan untuk merangka strategi pembangunan kawasan pantai Negeri
Terengganu memandangkan kawasan ini tidak termasuk di dalam pelan
pembangunan KETENGAH yang dibangunkan oleh Kerajaan Persekutuan. Manakala
‘Terengganu Master Plan Study (1983)’ adalah pelan pemajuan yang komprehensif
merangkumi aspek fizikal, ekonomi, sosial dan penyertaan kaum Bumiputera. Di
samping itu, kerajaan negeri juga telah menyediakan beberapa kajian pemajuan
seperti ‘Terengganu Development Plan (1970’), ‘KETENGAH Planning Study and
Development (1974)’, ‘Terengganu River Basin Study (1980)’, ‘Kerteh Township Study
(1980)’, ‘Paka-Jerangau Development Study (1985)’, ‘South Terengganu
Development Plan (1985)’ dan ‘KETENGAH Review (1987)’. Dengan pelaksanaan
Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976 (Akta 172), beberapa rancangan
pemajuan seperti Rancangan Daerah (RD), Rancangan Struktur (RS) dan Rancangan
Tempatan (RT) telah disediakan. Sehingga kini sebanyak 5 RD, 7 RS dan 10 RT telah
disiapkan. Antara RS dan RT yang telah disediakan adalah seperti berikut :
i. Rancangan Struktur (Pengubahan) Kuala Terengganu
ii. Rancangan Struktur (Pengubahan) Kemaman
iii. Rancangan Struktur Besut
v. Rancangan Struktur Setiu
vi. Rancangan Struktur Dungun
vii. Rancangan Struktur Marang
x. Rancangan Tempatan Kerteh-Kemasik
xi. Rancangan Tempatan Dungun-Paka
xiii. Rancangan Tempatan Seberang Takir-Gong Badak-Manir
1-1
xv. Rancangan Tempatan Marang
xvii. Rancangan Tempatan Kuala Berang - Ajil
1.02 Rancangan-rancangan pemajuan tersebut bagaimanapun disediakan
mengikut keperluan kawasan-kawasan atau aspek-aspek tertentu sahaja, iaitu tidak
merangkumi keseluruhan negeri dan aspek-aspek kajian secara bersepadu.
Rancangan Struktur (RS) ini merupakan satu kajian perancangan strategik bagi
seluruh Negeri Terengganu untuk tempoh perancangan 2005-2020. Rancangan
pemajuan ini mengandungi penyataan dasar, strategi dan program serta projek
pembangunan bagi mencapai Wawasan 2020 serta meletakkan Negeri Terengganu
sebagai sebuah negeri maju menjelang tahun 2020.
1.2 Keperluan Kepada Penyediaan Rancangan Struktur
1.03 Rancangan Struktur Negeri Terengganu disediakan mengikut peruntukan di
dalam Akta A1129 (Akta Perancangan Bandar Dan Desa 1976) (Pindaan 2001)
Bahagian 3, Seksyen 7, 8, 9, 10 dan 11, di mana semua Pihak Berkuasa Negeri
dikehendaki menyediakan satu Rancangan Struktur bagi kawasannya.
1.04 Rancangan Struktur Negeri Terengganu akan melengkapkan sistem
perancangan fizikal negara di samping menterjemahkan dasar-dasar Kajian
Rancangan Fizikal Negara (RFN) 2005, menyelaras Rancangan-rancangan Struktur
sedia ada serta menyediakan rangka kajian Rancangan Tempatan dan Rancangan
Kawasan Khas.
1.05 Mengikut peruntukan Bahagian III Akta A1129, RS merupakan suatu
pernyataan bertulis:
tanah dalam kawasan, bandar dan luar bandar termasuklah langkah-…