Groby i pogrzeby

Grób to jama w ziemi (grób ziemny), skale (grób skalny) lub grocie (katakumba), która staje się miejscem spoczynku zmarłej osoby.

Ludzie od dawien dawna chowali swoich bliskich zmarłych i budowali dla nich groby. Wszystko po to, aby o nich zadbać, oddać im cześć i o nich pamiętać.

W różnych kulturach groby oraz zwyczaje związane z pochówkiem wyglądały (i wciąż wyglądają) inaczej.

Pogrzeby w różnych religiach

Pogrzeb katolicki

Dla katolików grzebanie zmarłych związane jest z przekonaniem, że w końcu czasów przyjdzie Jezus i nastąpi zmartwychwstanie ciał. Zmarłego chowa się złożonego do trumny w ubraniu, w pozycji leżącej, z rękami splecionymi na brzuchu. Przyjęło, aby zmarli w trumnie wyglądali ładnie, dlatego zmarłym robi się makijaż lub uzupełnia się braki ciała atrapami, masami plastycznymi lub woskiem, o ile ze względów estetycznych była taka potrzeba.

Trumna ze zmarłym umieszczana jest najczęściej w grobach ziemnych, wykopanych na głębokość ok. 2 m, następnie zasypywanych i przykrywanych nagrobkiem kamiennym lub betonowym. Każdy grób powinien posiadać opis, informujący o nazwisku osoby pogrzebanej, dacie urodzenia (lub według innego zwyczaju – wieku w chwili śmierci) i dacie śmierci oraz czasami kilka słów religijnego lub osobistego odwołania się do osoby zmarłej.

Kościół katolicki dopuścił w 1963 roku pochówek osoby zmarłej po spopieleniu ciała w specjalnym piecu krematoryjnym (kremacja) i zsypaniu prochów do urny. W większości krajów, dopuszczających tę formę pochówku praktykuje się zakopywanie urn w płytkich grobach ziemnych lub ustawianie urn w kolumbariach za cienką płytą w ścianach krypt cmentarnych (nekropoliach) lub galeriach cmentarnych.

Czas pogrzebu od chwili śmierci, za kilkoma wyjątkami, nie jest ściśle przepisany.

Trumna ze zmarłym z domu pogrzebowego jest przewożona karawanem do kaplicy lub kościoła, gdzie odbywa się msza. Po mszy kondukt żałobny odprowadza trumnę ze zmarłym na cmentarz. Żałobnicy są ubrani na czarno, gdyż jest to kolor żałoby. Po modlitwach i pożegnaniach zakopuje się trumnę – żałobnicy wrzucają po garści ziemi, a na świeżo utworzony grób kładą kwiaty – wiązanki lub wieńce. W pogrzebie mogą brać udział kobiety i mężczyźni, bliższa i dalsza rodzina, znajomi i przyjaciele oraz inne osoby, które przeczytały nekrolog i chcą pożegnać zmarłego.

Pogrzeb prawosławnyW kościele prawosławnym inaczej grzebie się osoby świeckie, dzieci, duchownych oraz zmarłychw trakcie trwania Oktawy Wielkanocnej.

Ciało osoby świeckiej przed pogrzebem musi zostać odpowiednio przygotowane. Symboliczne pożegnanie ze światem żywych dokonuje się poprzez umycie zmarłego oraz ubranie go w odświętne szaty. Nakrywa się go także sawanem, czyli białym, lnianym płótnem, co oznacza jego przynależność do kościoła prawosławnego. Uroczystości odbywają się w 3 dzień po śmierci. Do tego czasu żałobnicy modlą się o przejście duszy do świata zmarłych. Po okadzeniu ciała przenosi się je do cerkwi, gdzie odbywa się liturgia pogrzebowa, czyli Panichida. Trumnę składa się do grobu, kropi wodą święconą i posypuje ziemią.

Najbardziej uroczysty jest pogrzeb duchownych. Ich ciała smarowane są olejem oraz ubierane zgodnie ze stanem, funkcją jaką zmarły pełnił w strukturze kościelnej. W ręce kapłanów i biskupów wkłada się Ewangelię i krzyż. Mnichom (a także osobom świeckim) natomiast daje się ikony Zbawiciela. W trakcie Panichidy odczytuje się pięć fragmentów z Listów Apostolskich i pięć fragmentów Ewangelii według Św. Jana. Uroczystość pogrzebowa nawiązuje do jutrzni Wielkiego Piątku i ma uroczysty charakter. Mnisi i biskupi są obmywani wodą i przywdziewają swoje stroje. Ciało i trumnę skrapia się święconą wodą, a na czole kładzie się wieniec jako znak nadziei na wieniec chwały.

Kościół prawosławny zabrania palić zwłok.

Pogrzeb żydowski

Żydzi chowają swoich zmarłych w dniu ich śmierci lub najpóźniej dobę po. Zmarłemu zamyka się oczy, kładzie na podłodze, przykrywa materiałem, a wokół rozstawia się zapaloneświece.

Tuż przed pochowaniem zwłok krewni obmywają je rytualnie, owijają w całun i układają na marach lub w drewnianej trumnie z otworem (Żydzi długo nie korzystali z trumien w ogóle, aby zapewnić umarłym bliski kontakt z ziemią).

Kondukt żałobny idzie bardzo wolno (aby uczcić zmarłego) do miejsca pochówku, a kto go napotka, ma obowiązek się do niego przyłączyć. Żałobnicy mają dyskretnie niestaranne stroje (częściowo wymięte, założone tył na przód lub na lewą stronę) dla podkreślenia, że śmierć jest „na opak” w stosunku do życia.

Na cmentarzu odmawia się krótką modlitwę (kaddisz) i składa zmarłego do grobu – twarzą w kierunku Jerozolimy. Ludzie wrzucają do grobu garść ziemi – rzucają za siebie odchodząc. Na grobie nie układa się kwiatów, ale polne otoczaki. Później odbywa się stypa dla żałobników, kondolencje i rytualne darcie szat (obecnie wystarczy rozedrzeć jedynie kawałek ubrania). Po pogrzebie rodzina przechodzi przez żałobę, kiedy to zasłania się lustra w domu i rezygnuje ze wszelkich przyjemności.

W judaizmie zapewnienie dobrego pogrzebu uważa się za najszlachetniejszy uczynek.

Pogrzeb buddyjskiU buddystów są różne tradycje: ciała pali się lub grzebie, a nauczycieli duchowych chowa się w stupach, czyli niewielkich mauzoleach pełniących rolę zarazem grobowca i relikwiarza.

W Mongolii buddyści zamykają oczy i usta zmarłego i układają jego ciało na podłodze pośrodku pokoju, aw jurcie w miejscu, gdzie znajduje się palenisko. Ciało leży tam przez trzy dni, a następnie jest „dotykane na znak szacunku”. Osoba wyznaczona według zasad astrologii, najpierw obnaża przód swojego torsu, a następnie lekko dźgając ciało długą żerdzią, pyta: „czy to już wszystko?” i w imieniu zmarłego odpowiada: „wszystko.

Człowiek wyznaczony przez lamę robi na ciele zmarłego wskazany przez lamę znak, za pomocą węgla, mleka, a nawet flamastra. Najczęściej jest to kropka. Taki sam znak w postaci znamienia, w tym samym miejscu lub po stronie przeciwnej, będzie miało na ciele dziecko – kolejne wcieleniem zmarłego.W niektórych rejonach imienia zmarłego nie można wypowiadać do momentu pogrzebu, w innych przeciwnie, można je wypowiadać tylko do tego czasu, a potem już nigdy. Mówi się więc o nim np. „ten, który odszedł”.

Zawiadomiony o śmierci lama dokonuje symbolicznego otwarcia nie istniejącej realnie tzw. „złotej skrzynki”. Jest to wróżba rozstrzygająca czy zmarły odszedł w swoim czasie, czy mógłby żyć dłużej. Lama wskazuje też miejsce pochówku na cmentarzu. Wymiary grobów i sposób ich wykopywania (kilofem) są bardzo ściśle przestrzegane. Ciała składa się do grobów wyłącznie w poniedziałki, środy i piątki.

Buddyjski pogrzeb w Japonii

Buddyjska uroczystość pogrzebowa składa się z czterech części: pożegnania zmarłego w domu, nocnego czuwania,właściwej ceremonii oraz kremacji. Uczestnictwo w poszczególnej części zależy od stopnia pokrewieństwa i zażyłości. Największa ilość gości gromadzi się podczas właściwej ceremonii. Na czuwanie oraz pożegnanie w domu przybywa mniejsza liczba osób, natomiast w kremacji uczestniczy tylko najbliższa rodzina. Od przybyłych gości oczekuje się odpowiedniego, skromnego stroju, najlepiej w czarnych lub ciemnych kolorach a także niewielkiego podarunku kondolencyjnego.

W trakcie ostatniego pożegnania na twarzy zmarłego leży biała chusteczka. Ktoś z rodziny unosi ją, a goście kłaniają się nieboszczykowi i jego rodzinie oddając im w ten sposób szacunek. Nocne czuwanie rozpoczyna się z reguły w godzinach wieczornych i trwa do ranka dnia następnego. Należy wpisać się wówczas do księgi kondolencyjnej. Gdy już wszyscy oczekiwani goście przybyli na miejsce mnich buddyjski rozpoczyna właściwą uroczystość pogrzebową, w trakcie której żałobnicy składają ofiarę z kadzidełka i uderzają w gong. Wtedy następuje odczytanie telegramów kondolencyjnych i rozdanie gościom prezentów zwrotnych. Kremacji towarzyszą modlitwy mnicha buddyjskiego. W tym samym czasie goście mogą udać się na stypę. Na końcu prochy zmarłego rozsypywane są do jednej lub kilku urn, które rodzina zabiera ze sobą.

Przed wejściem do domu żałobnicy obmywają się rytualnie wodą i solą, a także zmieniają ubranie. W ten symboliczny sposób odcinają się od świata zmarłych. Potem nadchodzi czas na ceremonie wspominkowe, które z czasem zamieniają się w rocznice śmierci.

Pogrzeb muzułmańskiWyznawcy Islamu wierzą, iż wszystko co spotyka człowieka jest celowym kierowaniem losami ludzkimi przez Allaha. Śmierć nie jest więc przypadkiem, a wolą jedynego Boga.

Przygotowanie do pogrzebu rozpoczyna się od recytowania zmarłemu słów szarady, czyli wyznania wiary. Następnie osoba tej samej płci co nieboszczyk dokonuje rytualnego, zawsze w nieparzystej ilości, obmycia ciała, a więc ghusl. Ciało należy pochować w dobę po zgonie, bowiem dłuższe przetrzymywanie duszy w ciele grozi jej uwięzieniem. Miejsce pochówku z reguły mieści się blisko miejsca śmierci. Bogaci muzułmanie, często przewożą swoich najbliższym w rodzinne strony.

Ciało zawinięte w całun niosą na cmentarz wybrane osoby, a zadanie to jest uważane za uczynek honorowy. W kondukcie pogrzebowym idą tylko mężczyźni, dlatego by uniknąć niepotrzebnego płaczu kobiet. Jeśli zmarłą jest kobieta to na cmentarzu ludzie gromadzą się u jej stóp, w przypadku mężczyzny wszyscy stają obok jego głowy. Po odmówieniu modlitwy ciało chowane jest w grobie na prawym boku, w taki sposób by grób był skierowany w stronę Mekki. Niegdyś rzadko używano trumien, dziś praktyka ta staje się coraz bardziej popularna. Przed pochowaniem bliski krewny szepcze zmarłemu do ucha ostatnią szachadę. Na koniec uroczystości wszyscy zgromadzeni posypują trumnę ziemią, a następnie udają się na stypę. Dnia następnego rodzina nieboszczyka rozdaje jałmużnę, by dopiero po tym otrzymać kondolencje

Groby muzułmańskie zawsze skierowane są na Mekkę, a nagrobki bardzo skromne. Kamienna tablica zawiera wyryte imię i nazwisko pochowanego. Nie zawsze wypisywana jest na niej data urodzin i śmierci. Rzadko kiedy używa się ozdób takich jak kwiaty czy wiązanki. Jeśli pojawia się pomnik to ma on najczęściej formę rzeźbionego kołka, bądź obelisku - jednego u wezgłowia, drugiego w nogach grobu. Na szczytach kołków są zawiązane białe chusteczki.

Mahomet powiedział „groby powinny się zapaść”, więc Muzułmanie nie przywiązują szczególnej do nich uwagi. Czasem stawiają na nich miski z wodą dla duchów, ale nigdy nie kładą kwiatów, czy nie zapalają świeczek.

Pogrzeb hinduskiHindusi wierzą, że wszystko, co odpada od ciała,ale także samo martwe ciało, jest nieczyste. Dlatego pochówkiem zajmuje się kasta Palaczy Zwłok (jedna z najniższych kast – Pariasi).

Zmarły przenoszony jest na miejsce kremacji w orszaku krewnych i znajomych przy dźwiękach bębenków i rytmicznej muzyki. Orszak porusza się szybko, wręcz biegiem. Ciało zmarłego niesione jest na marach i nakryte całunem: kolorowym dla kobiety i białym dla mężczyzny. Kolorem żałoby jest biały i noszą ją mężczyźni. Mają przy tym wygolone głowy z pozostawionym kosmykiem na czubku. Miejsce kremacji to najczęściej wysunięte nad wodą (rzeką, jeziorem bądź morzem) nabrzeże. Stos pogrzebowy zbudowany jest z grubych polan. Podpalenie stosu poprzedza często zwyczaj rozbierania zmarłego za parawanem przy asyście przedstawiciela rodziny i kąpanie nieboszczyka w wodzie. Czasem wystarcza skropienie stosu wodą i oliwą maślaną. Stos podpala najbliższy krewny.

Dawniej w Radżastanie na stosie męża ginęły jego żony - sakhti, a na Bali, na stos władcy szła z nim także jego służba. Ofiara sakhti niby nie była przymusowa, ale biorąc pod uwagę los wdowy w hinduskim społeczeństwie i naciski rodziny, to wiele kobiet nie widziało dla siebie innego wyboru zwłaszcza, że sakhti zostaje świętą, co przydaje rodzinie splendoru. Dopiero Brytyjczycy wyrugowali ten zwyczaj.

Rzeczy zmarłego i całuny wrzuca się do wody, skąd rychło wyławiają je biedacy. Podczas gdy Palacze Zwłok doglądają stosu, reszta rodziny je rytualną stypę. Popioły i resztki stosu zgarnia się do wody. Jeśli ktoś umrze na zarazę, nagle, bądź jako dziecko, wrzuca się go do wody bez kremacji.

Zanieczyszczony Ganges

Przez zwyczaje pogrzebowe w Indiach, ścieki, mydliny i in. Ganges jest bardzo zanieczyszczoną rzeką. Poziom szkodliwych bakterii w Gangesie aż 1500 krotnie przewyższa europejskie normy dopuszczalności.

Tymczasem Ganges jest uważany przez Hindusów za rzekę świętą – czystą i oczyszczającą. Dlatego każdego ranka kąpie się w nim około 50 tysięcy osób.

Bywa, że w czasie monsunów, na skutek działalności bakterii z Gangesu, wymierają całe wioski.

Pogrzeb świecki

Jeśli ktoś nie wierzy w Boga i nie jest związany z żadną religią, wówczas po śmierci można mu wyprawić pogrzeb świecki (laicki, ateistyczny, humanistyczny).

Ceremonia świecka charakteryzuje się bogatą obrzędowością, na którą składają się między innymi przemówienia, pochód żałobny, wystawienie zwłok na widok publiczny czy koncert muzyki poważnej.

Pogrzeb świecki prowadzony jest przez mistrza ceremonii, a nie, jak w przypadku pochówku katolickiego - przez księdza. Podczas pogrzebu świeckiego, mistrz ceremonii ubrany jest w czarną togę, białe rękawiczki i plastron. Mistrz ceremonii – we współpracy z rodziną zmarłego – przygotować wspomnienie o nieboszczyku. Poprzez wspomnienie o zmarłym zgromadzeni na uroczystości bliscy zmarłego chcą oddać mu hołd. Wspomnienie powinno być autentyczne, ale również delikatne, ma przekazać oraz przybliżyć zebranym to, co dla zmarłego było najważniejsze, czym się interesował, co go fascynowało, co kochał i co było jego pasją.

Uroczystość pogrzebu rozpoczyna się akcentem muzycznym. Następnie odbywa się przywitanie żałobników, wygłoszenie wspomnienia o zmarłym oraz refleksje. Później następuje koncert okolicznościowy. Najczęściej jest to koncert muzyki klasycznej, wykonywany przez muzyków – na żywo. Podczas uroczystości istnieje możliwość obejrzenia prezentacji multimedialnej, zawierającej np. zdjęcia zmarłego czy filmy z jego udziałem. Tak naprawdę nie ma z góry ustalonego scenariusza pogrzebu. Przebieg ceremonii może się zmieniać i dostosowywać odpowiednio do indywidualności osoby, która odeszła oraz do oczekiwań żałobników.

Świecka ceremonia pogrzebowa kończy się przejściem na cmentarz, gdzie następuje pożegnanie ze zmarłym, złożenie do grobu oraz podziękowanie dla wszystkich zgromadzonych.

Pogrzeby różnych kultur

Pogrzeb na wyspie Sulawesi

Mieszkańcy Sulawesi dbają o starych ludzi i opiekują się nimi przykładnie. Kiedy ktoś tam umiera, to rodzina oznajmia światu, że zmarły „jest chory”. Chory dostaje osobną sypialnię w domu i przez rok, a czasem nawet dwa lata mieszka ze swoją rodziną – jest karmiony, myty, a czasem nawet pozwala mu się wypalić papierosa. Mieszkańcy wyspy używają specjalnych ziół, które hamują rozkład ciała i mumifikują je.

Po roku ciało zmarłego przenosi się w procesji na wysoką platformę (kształtem przypominającą tamtejsze domy) i odprawia uroczystości pogrzebowe. W trakcie pogrzebu goście przynoszą zmarłemu prezenty – ofiary ze zwierząt.

Po kilkudniowym pogrzebie trumnę umieszcza się w zbiorowym grobowcu. W niszach grobowca znajdują się „Tau Tau”, czyli drewniane rzeźby przedstawiające zmarłych. Pochowanych zmarłych często odwiedzają krewni przynosząc im jedzenie lub inne podarunki.

Pogrzeb dzieci na wyspie Sulawesi

Zupełnie inaczej chowane są ciała dzieci. Śmiertelność wśród noworodków oraz dzieci do piątego roku życia, jest w tym rejonie bardzo wysoka. Celem ceremonii jest zatem, uproszenie natury, aby nie zabierała kolejnych potomków.

W przeciwieństwie do pochówków dorosłych, pogrzeb odbywa się w przeciągu kilku dni po śmierci dziecka. Uroczystość jest skromna. Ciało chowa się w specjalnie w tym celu wydrążonej w pniu drzewa dziupli, którą przesłania się matą. W przeciągu kilku lat, otwór w pniu zarasta. Po kilkunastu latach trudno jest dostrzec ślad po pochówku.

Społeczność Toraja, żyjąca na Indonezyjskiej wyspie Sulawesi nadal kultywuje swoje dawne obrzędy.

Niebiański pogrzeb w Tybecie

Buddyści wierzą, że dusza jest nieśmiertelna,a ciało tymczasowe. Uznają, że lepiej pomóc innym stworzeniom dając im pożywienie niż zmarnowaćciało poprzez jego rozkład.

Kiedy Tybetańczyk umrze, jego rodzina wraz z mnichami, modli się przez kilka dni, aby pomóc duszy opuścić ciało. Później nagie ciało zmarłego owija się w płótno i zawozi do „Doliny Buddy”, gdzie grabarze oddają je na pożarcie sępom. Pozostałe kości grabarze rozdrabniają drewnianymi młotami i mieszają z mąką, by mogły go zjeść wrony i jastrzębie.

W pogrzebie uczestniczą tylko grabarze i nie wolno im później, przez dwa kolejne dni, odwiedzać domu zmarłego. Wszystko po to, by dusza zmarłego spokojnie mogła powędrować własną drogą (zamiast wracać do dawnego domu).

Ta tradycja praktykowana jest na terenie Tybetu bardzo długo – minimum 1500 lat. Mimo starań władz chińskich wciąż się utrzymuje.

Pogrzeb w ChinachWażnym elementem kultury chińskiej są obyczaje i ceremonie, związane ze śmiercią, pogrzebem oraz żałobą.

W Chinach kolorem żałoby jest kolor biały. Chińscy żałobnicy ubierają się w białe szaty, a dodatkowo owijają głowy białym materiałem. Natomiast ciało zmarłego owijane jest w biały całun. Ponadto, drzwi domu, w którym mieszkał zmarły, oznacza się białymi kartonami, jako symbol śmierci i żałoby. Chińczycy, którzy podążają w kondukcie pogrzebowym, rozsypują białe albo żółte kółeczka.

Zgodnie z chińską kulturą, rodzinie zmarłego nie składa się kondolencji. Symbolem współczucia dla bliskich jest złożenie potrójnego ukłonu przed wizerunkiem nieboszczyka, a także przekazanie pieniędzy dla najbliższej rodziny zmarłego.

Ceremonia pogrzebowa w Chinach nie przebiega, tak jak w Polsce, w ciszy. Chińczycy żegnają zmarłego przy głośnych dźwiękach muzyki, grają na bębnach, gongach oraz skrzypcach. Na koniec pogrzebu, Chińczycy odganiają złe duchy, a czynią to za pomocą wystrzałów sztucznych ogni.

Jednym z bardziej nietypowych rytuałów pogrzebowych jest taniec młodej kobiety, ubranej w biało - czerwoną suknię. Kobieta wykonuje zmysłowy taniec, niejako dedykowany zmarłemu, zanim ten zostanie pochowany. Chińczycy wierzą bowiem, że zmarły przed "przejściem w zaświaty" musi doznać "ziemskich rozkoszy".

Innym zwyczajem, kultywowanym podczas pogrzebu, jest zabijanie bawoła, a następnie podzielenie go na 36 części i podarowanie bliskim, którzy przyszli na pogrzeb.

Pogrzeb w Wietnamie

Wietnamczycy wierzą, że dusza opuszcza ciało człowieka po trzech dniach od momentu śmierci. Dlatego też, uroczystości żałobne trwają trzy dni. Informacja o śmierci członka rodziny jest przekazywana najszybciej, jak to tylko możliwe. Rodzina zmarłego, jego bliscy oraz znajomi przyjeżdżają do domu nieboszczyka i gromadzą się wokół niego. Zdarza się, że przy zmarłym czuwa ponad stu żałobników. Przez trzy dni żałobnikom towarzyszy muzyka żałobna, wykonywana przez orkiestrę, złożoną ze skrzypiec, cytry (ludowy instrument strunowy), instrumentów dętych drewnianych oraz bębna. Co ważne, w ciągu trzech dni, nieprzerwanie, muszą płonąć kadzidełka. Wietnamczycy wierzą bowiem, że za pomocą kadzidełek utrzymują kontakt z nieboszczykiem. Moment złożenia zwłok do trumny wyznacza wróżbita. Zmarłego ubiera się w odświętny strój, a obok niego układa się pozostałą garderobę oraz przedmioty osobiste. Między zęby zmarłego, wkłada się monetę lub kawałek złota. A wszystko po to, aby zmarły w niebie mógł otworzyć usta i mówić.Przed trumną ustawiany jest specjalny ołtarz, na którym znajduje się: zdjęcie zmarłej osoby, kadzidełka, świece oraz kwiaty. Żałobnicy odprawiają modlitwy, klękając przed ołtarzem. Kolorem żałoby w Wietnamie jest kolor biały, więc żałobnicy ubrani są w białe stroje. Wszyscy, którzy czuwają przy nieboszczyku, zapalają kadzidełka, składają pokłony zmarłemu, składają wieńce, a także naczynia z owocami oraz pieniądze. Rytuał ten jest wyrazem współczucia dla najbliższej rodziny zmarłego. W dniu pogrzebu, żałobnicy organizują orszak pogrzebowy, któremu przewodzi najbliższy krewny. Za trumną podąża rodzina, a następnie przyjaciele i znajomi. W drodze z domu na miejsce spoczynku rozrzucane są skrawki papieru, aby duch zmarłego bez problemu mógł trafić do domu.Według Wietnamczyków, grób wcale nie musi znajdować się na cmentarzu. Równie dobrze ich bliski może zostać pochowany na polu. Ważne jest natomiast to, że zmarły nie może być pochowany bez kilku przedmiotów. W trumnie umieszcza się miseczki do ryżu oraz kwiaty.Po zakończeniu pogrzebu organizowana jest stypa, która jest wyrazem podziękowana dla wszystkich, którzy brali udział w pożegnaniu zmarłego. Trzeciego dnia po pogrzebie rodzina odwiedza grób zmarłego, aby zaprosić go na posiłek do domu. Przez 49 dni od śmierci człowieka, na ołtarzu stawia się miseczkę ryżu. W 49. dniu po śmierci organizowana jest specjalna uroczystość, na którą przyjeżdżają krewni zmarłego. Uroczystość stanowi symbol pamięci bliskich o zmarłym. Setny dzień po śmierci nazywany jest "końcem łez". Ołtarz zmarłego jest usuwany, a wszelkie pamiątki po nieboszczyku zostają przeniesione na rodzinny ołtarz przodków.

Pogrzeb Papuasów (Nowa Gwinea)

W animistycznych wierzeniach Papuasów dużą rolę odgrywa kult duchów przodków. Zwyczaje pogrzebowe różnią się w różnych plemionach. Do najbardziej egzotycznego należy układanie zmarłych na gałęziach parasolowatych drzew. Jedno drzewo bywa cmentarzem całej wioski.

Inni znów trzymają kości zmarłych ojców w domach jako najcenniejszy dobytek. Kiedy potrzebują dobrej rady, podkładają sobie pod głowę czaszkę przodka, do snu. We śnie duch przodka udziela porady swojemu ancestorowi. W miejscowości Dżiłika w Dolinie Baliem mieszkańcy przechowują w chacie skamieniałą mumię prapra...dziadka. Za pieniądze wynoszą „dziadka” do wspólnej fotografii z turystami.

Uwaga! Spotykane wśród Papuasów ludożerstwo nie jest formą pochówku tylko zwyczajem wojennym.

Pogrzeb Indian Kuna Yala

Do umierającego członka plemienia wzywa się szamana lub uzdrowiciela, którzy dokonują ostatnich czynności. Zaraz po śmierci ciało nieboszczyka jest obmyte (przez osobę tej samej płci, co zmarły) w wywarze z wonnej bazylii i pomalowane pomarańczowym pigmentem uzyskanym z nasion achiote (nadaje to zmarłemu odświętny wygląd).

Krewni umieszczają ciało na hamaku i nakrywają białym płótnem. Na płótnie zrobiony jest krzyż z achiote (Indianie Kuna Yala wierzą, że achiote chroni zmarłych przez nieprzyjaznymi duchami). Hamak ze zmarłym linkami przywiązuje się do pala. Pod hamakiem układa się przedmioty, których zmarły używał za życia. Krewni wyposażają zmarłego także w przedmioty, które pomogą mu w podróży do nieba: małe czółenko i mała drabinka oraz koszyk z pożywieniem na drogę. W koszyku znajdują się chicha i chucula (napoje) oraz paczuszka z czerwonymi i białymi liśćmi pergamosa oraz druga paczuszka z dwiema kurzymi stopami.

Teraz rozpoczyna się valerio, czyli czuwanie. Kobiety śpiewnie lamentują, a mężczyźni w milczeniu palą papierosy. Wierzą iż popiół zamieni się w chichę, którą dusza zmarłego opije demona i dzięki temu uniknie krzywdy. Valerio trwa do momentu wykopania grobu. Wtedy to mężczyźni zbierają paczki leżące pod hamakiem i szepcą zmarłemu do ucha wskazówki jak ma ich użyć, by uchronić się z zaświatach przed tygrysem. Na ciele zmarłego kładzie się także pieniądze, którymi zapłaci czerwonej arze za swoje grzechy. Gdy jego dusza zostanie rozgrzeszona znajdzie się na drodze do raju.

Następnie rozpoczynają się przygotowania do transportu zmarłego. Po czterech stronach nieboszczyka umieszczane są pale nasączone woskiem, które są podpalane. Potem owinięte hamakiem ciało za pomocą skrzyżowanych lin przywiązywane jest do dwóch pali. Gdy wszystko jest gotowe pochód wyrusza na cmentarz. Przewodzą mu mężczyźni niosący ciało, za nimi pozostali panowie, na końcu kobiety niosące dary spod hamaka. Grób również musi być odpowiednio przygotowany. W dokładnie wyczyszczonym dole, układa się gałęzie albahaca i zapala kadzidło. Hamak ze zmarłym zostaje zawieszony w grobie. Zabija się go następnie deskami i układa na nim ubrania zmarłego. Po zasypaniu dołu przez grabarzy układa się na nim przedmioty pochowanego, również produkty spożywcze, które rodzina przynosi przez kolejne osiem dni.

Teraz czas by żyjący zabezpieczyli się przed powrotem zmarłego. Uczestnicy pogrzebu rozsypują ziemię w różne strony, potem obmywają ręce w wywarze z albahaca, a w domu palą wszystkie rzeczy których używał nieboszczyk. Często zabija się również jego ulubionego psa. Na domach odwiedzanych niegdyś przez zmarłego umieszcza się bawełnę umoczoną w popiele i achiote. Te zabiegi mają odstraszyć zmarłego i poinformować go, że nie jest już mile widziany w oznaczonych progach. Gdy wszystkie rytualne zabiegi zostaną wykonane rodzina maluje ciało jaguą, owocem barwiącym na czarną i oddaje się żałobie.

Pogrzeb na JamajceKiedy umiera Jamajczyk, należy najpierw umyć jego ciało, a następnie ubrać. Decyzję, gdzie wylać wodę trzeba skonsultować z duchem, nazywanym na Jamajce "Duppy". Jednak najlepiej wylać ją do grobu. W pokoju, gdzie znajduje się ciało nieboszczyka, należy zasłonić wszystkie lustra, zostawić włączone światło, a także świeżą wodę. Dodatkowo, przez dziewięć nocy nie można nic przestawiać.Rodzina znajomi i sąsiedzi zbierają się na ‘wspominki’ o zmarłym przy rumie i górze jedzenia, której nieodzowną częścią jest koźlęcina. Zebrani wspominają zmarłego w historyjkach i anegdotach. Pogrzeb jest bardzo interaktywny – wszyscy dostają program, w którym jest napisane, kto czyta jaki werset pisma świętego, kto i co śpiewa, kiedy mówi pastor, a kiedy członkowie rodziny. Podczas uroczystości śpiewane są wesołe pieśni.Według jamajskich wierzeń, dusza zmarłego wędruje do nieba, lecz duch zmarłego zostaje na ziemi - na jakiś czas lub na stałe. Trzeciego dnia po pogrzebie "Duppy", wyłania się z grobu, a następnie odwiedza swój dom, aby "dopilnować" swojej własności. Kiedy nadejdzie dziewiąta noc po pogrzebie, Duppy odchodzi. W tym czasie rodzina i bliscy zmarłego spotykają się w domu, by powitać, a następnie pożegnać nieboszczyka. Aby odpędzić ducha, który nie chce opuścić swojego domostwa, należy spalić rozmaryn. Jeśli w pokoju zmarłego umieści się dziesięć ziaren kawy, żaden "Duppy" do niego nie wejdzie, ponieważ duchy potrafią liczyć tylko do dziewięciu. Zmarły nie będzie nawiedzał rodziny, jeżeli wszyscy się z nim pożegnają. Zanim zmarły opuści swój dom, wdowa lub wdowiec zakłada czarne ubranie z narysowanym kredą krzyżem. Tak przygotowane ubranie należy nosić przez cztery - pięć miesięcy. Ciało zmarłego powinno się wynosić przez drzwi frontowe, stopami do drzwi. Ponadto, jeżeli zmarły zostanie wyniesiony z pokoju, pomieszczenie należy pozamiatać. Z ubrania, należącego do nieboszczyka usuwane są wszystkie guziki. Należy je zaszyć bez węzłów lub spiąć. W przeciwnym razie, zmarły powróci jako duch. Koniecznie trzeba zaszyć wszystkie kieszenie, inaczej duch powróci, aby napełnić je nieszczęściem żywych.Pogrzeb powinien odbyć się wczesnym porankiem lub między godziną 17 a 18. Nigdy w środku dnia. Grabarz po pierwszym wbiciu łopaty powinien napić się rumu. Grób powinien być kopany ze wschodu na zachód. Zasypując dół, grabarze powinni stać do niego tyłem i przerzucać ziemię obok nóg. Inaczej duch podąży za nimi. Ponadto, u obu końców grobu należy posadzić kalebasowe drzewa. Duży, pełen muzyki pogrzeb uznawany jest za znak dobrego życia.Przed włożeniem trumny do grobu, po raz ostatni otwiera się wieko. Grobu nie zasypuje się ziemią. Na specjalnie przygotowaną ramkę okalającą otwór grobu nakłada się drewnianą płytę i metalowe zbrojenie. To wszystko zalewa się wcześniej przygotowanym cementem. Murarce towarzyszą śpiewy. Przewodzi nim pastor. Śpiewy cichną gdy nagrobek jest gotowy. Nie ma tu zwyczaju odwiedzania grobów. Można, gdy przypadnie rocznica.

Pogrzeb MasajskiTradycja Masajska nakazuje, by naczelnemu zwierzchnikowi całego ludu Masajów wznieść kamienną mogiłę, otaczaną wyjątkowym szacunkiem. Natomiast już pochówki pozostałej części społeczności masajskiej nie wykazują większych różnic konstrukcyjnych czy też materialnych. Zwyczaj grzebania zmarłych w ziemi zazwyczaj spowitych w skóry bydlęce zarezerwowany był wśród jednego z plemion masajskich dla zmarłych zwierzchników i ludzi znaczących (możnych bogaczy i czarowników), a w innym z kolei plemieniu dla wszystkich mężczyzn żonatych.

Natomiast pozostali zmarli nie będący płci męskiej porzucani byli na pożarcie drapieżników (podobny zwyczaj był rozpowszechniony także u sąsiadów Masajów, np. u Wahehów).

Po zakończeniu czynności związanych ze złożeniem ciała do grobu bądź też jego porzuceniem, sprawowana była stypa, a jeśli zmarły był dorosłym mężczyzną, obchodzono dodatkowo jeszcze po nim żałobę. Wierzono, bowiem, iż dusze znacznych zmarłych (tzw. „Starców”) miały się jakoby ukazywać po osiedlach (tzw. kraalach) w postaci węży, stąd karmiono je mlekiem. W stosunku do pozostałych zmarłych część plemion wierzyła, iż z chwilą pożarcia ciała kończy się wszystko. Inni natomiast byli przeświadczeni, iż pozostawały jeszcze jakieś cienie „schodzące w ziemię do miejsca duchów”.

Ceremonia przejścia w GhaniePogrzeb w Ghanie to prawdziwa celebracja życia. Mieszkańcy Ghany wierzą, że śmierć nie zabiera człowieka, lecz dzięki niej przechodzi on w inny stan. Nawet po śmierci uczestniczy on w życiu nie tylko rodziny, ale i społeczności lokalnej. Wyraża on swoje opinie, daje rady i wypowiada się przy pomocy specjalnych pośredników. Próbuje się go traktować jak nadal żywego, oddając mu pierwszy łyk każdego napoju. Niekiedy przywiązanie do zmarłego jest tak duże, że jego ciało chowa się pod schodami lub blisko domu, często jednak wystarczy zwykła fotografia. Według nich śmierć jest wydarzeniem, dzięki któremu człowiek nabiera doświadczenia i z dystansem może patrzeć na świat. I właśnie dlatego należy mu się większy szacunek niż za życia.

Uroczystość pogrzebowa jest tak naprawdę ceremonią przejścia ciała z Krainy Żywych do Królestwa Przodków. Ma ona miejsce w sobotę, a organizacja pogrzebu może trwać od tygodnia do kilku lat (jeśli rodzina potrzebuje więcej czasu, by przygotować pogrzeb, wówczas najpierw dokonuje się pochówku, a dopiero później odprawia się pogrzeb). Goście przyjmowani są w zagrodzie nieboszczyka, specjalnie ozdobionej na tę okazję. Zmarły spoczywa w łóżku do czasu przybycia roztańczonego korowodu gości. Zapraszani są wszyscy należący do społeczności, bowiem im większa ilość osób pojawi się na uroczystości, tym krótsza droga zmarłego do boga Niame. Gości obowiązuje taki sam strój, szyty u krawca na zamówienie z tego samego materiału. Tradycyjnie obowiązuje kolor biały, jednak coraz częściej na koszulkach drukowane jest zdjęcie i imię zmarłego.

Uroczystość skupia się wokół wystrojonego kwiatami i światełkami łoża zmarłego. To dla nieboszczyka poświęca się kroplę wina palmowego, śpiewa i modli, a także zbiera symboliczne datki, zostawiając je na jego poduszce.

Ceremonia przepełniona jest zabawą, a najważniejszym jej elementem jest muzyka. Odgłos bębnów niesie się dookoła.