flawiusz jozef - wojna zydowska

8/14/2019 Flawiusz Jozef - Wojna Zydowska

1/480

KSIGA PIERWSZA

Tre

Wstp. Oglna tre dziea motywy pisania przedstawienie si autora sytuacjapolityczna i cel dziea krytyka historykw przyczyny i rozmiary katastrofy krytyka uczonych greckich zakres tematu i podanie treci wedug siedmiu ksig.

Rozdzia I Spory midzy ydami, zdobycie Jerozolimy przez Antiocha IV Epifanesa iprzerwanie kultu ucieczka Oniasza do Ptolemeusza VI i zaoenie wityni w

Heliopolis przeladowania religijne okruciestwa Bakchidesa powstanieMattiasa zabjstwo Bakchidesa i wypdzenie najedcw Juda Machabeuszwalczy zwycisko z Antiochem odzyskuje Grne Miasto i przywraca kult w wityni mier Antiocha IV najazd Antiocha V Eupatora odwany czyn brata Judy,Eleazara klska Judy odesanie wojsk Antiocha na lee zimowe w Syrii mier Judy i jego brata Jana.

Rozdzia II. Jonates zostaje przywdc zawiera sojusz z Rzymianami giniezdradziecko uwiziony Szymon obejmuje wadz i przyczynia si do upadku Tryfona odnosi zwycistwo nad wodzem Antiocha i uwalnia ydw od panowaniamacedoskiego ginie zdradziecko zamordowany Jan Hirkan przeciwstawia siPtolemeu-szowi Hirkan oblega Ptolemeusza w twierdzy koo Jerycha torturowanie jego matki poniechanie oblenia mier matki i braci jego najazdAntiocha VEL Sidetesa oblenie Jerozolimy i okupienie si Hirkana zwycistwo Hirkana w Syrii i Idumei synowie jego oblegaj Sebaste i zmuszaj doodwrotu Antiocha Aspendiosa VIII Gryposa burz miasto i niszcz okoliceScytopolis pomylne rzdy Hirkana jego mier jego dar proroczy.

Rozdzia III. Arystobul wprowadza rzdy monarchiczne, wizi matk i brata pod wpywemintryg kae zgadzi brata Antygona przepowiednia Judy esseczyka wyrzuty zpowodu zbrodni wpdzaj Arystobula w chorob jego mier.

Rozdzia IV. Aleksander Janneusz zostaje krlem kae zgadzi jednego z braci jegopocztkowe wojny i sukcesy bunt ydw i krwawe jego stumienie klska wwojnie z Arabami wrogo poddanych i przyzwanie Demetriusza (Akajrosa) napomoc bitwa i zakoczenie wojny srogie postpowanie Aleksandra z buntujcymisi poddanymi klska Antiocha Dionizosa w wojnie z Arabami ukad Aleksandraz Aretasem jego podboje, choroba i mier.

Rozdzia V. Aleksandra obejmuje rzdy i zyskuje sobie yczliwo poddanych jej pro-faryzejskie sympatie wzrost znaczenia faryzeuszy sprawne rzdy Aleksandry jejpolityka zagraniczna jej choroba bunt syna Arystobula mier Aleksandry.

Rozdzia VI. Abdykacja Hirkana II na rzecz Arystobula Antypater usiuje przy pomocyAretasa wprowadzi go na tron interwencja Skaurusa w sporze midzy brami wycofanie si Aretasa z Judei Hirkan i Arystobul szukaj poparcia u Pompejusza Arystobul wycofuje si do Jerozolimy i przygotowuje si do wojny z Pompejuszem,ktry zblia si do Jerozolimy niedotrzymanie przyrzecze przez Arystobula.

1


2/480

Rozdzia VII. Pompejusz obmyla plan szturmu spr midzy oblonymi i wpuszczenieRzymian do miasta schronienie si Arystobula ze swymi ludmi do wityni zasypanie wwozu i szturmowanie muru wytrwao i skrupulatno religijna ydw zajcie wityni i ofiary w ludziach Pompejusz oglda miejsce wite witych" przywraca tradycyjne ofiary nakada na kraj i Jerozolim daniny wprowadzazmiany terytorialne zabiera Arystobula jako jeca do Rzymu.

Rozdzia VIII. Antypater wspiera Skaurusa w wojnie z Aretasem okupienie si krlaarabskiego bunt Aleksandra, syna Arystobula zarzdca Syrii, Gabiniusz rusza nabuntownika klska Aleksandra, ktry chroni si do Aleksandrejonu Gabiniuszkae oblega twierdz, zaprowadza porzdek w kraju i odbudowuje miasta energiczneoblenie Aleksandrejonu Aleksander poddaje twierdze wprowadzenie Hir-kana doJerozolimy podzia administracyjny kraju wprowadzenie rzdw arystokratycznych bunt Arystobula jego pojmanie i odesanie do Rzymu Gabiniusz wprowadza zpowrotem Ptolemeusza na tron egipski otrzymuje pomoc Hirkana i Antypatra umierza nowy bunt Aleksandra wprowadza zarzd po myli Antypa-tra pokonujeNabatejczykw Krassus ograbia Przybytek ponosi mier w wojnie z Paltami

Kasjusz odpiera Partw i przybywa do Judei karze zwolennikw Arystobula przychylno wadcw dla Antypatra.Rozdzia IX. Juliusz Cezar panem Rzymu nieudana wyprawa i mier Arystobula

mier Aleksandra Antypater wspomaga Cezara w wyprawie na Egipt Cezarnagradza go za udzielon pomoc.

Rozdzia X. Antygon oskara Antypatra przed Cezarem obrona Antypatra mianowanie gonamiestnikiem Judei zaprowadzenie spokoju i porzdku w kraju Fazael zostajezarzdc Jerozolimy, a Herod Galilei rozbicie bandy rozbjnikw przez Heroda zjednanie sobie mieszkacw przez Fazaela podburzenie Hirkana przeciwkoAntypatrowi i jego synom pozwanie Heroda przed sd i jego uwolnienie zaniepokojenie Hirkana popularnoci Heroda Herod rusza z wojskiem na Jerozolim

proby ojca i brata o poniechanie zbrojnego ataku bunt wrd Rzymian izamordowanie Sekstusa Cezara pomoc Antypatra i synw w walce z wojskamiBassusa.

Rozdzia XI. Wojna domowa w cesarstwie rzymskim po mierci Juliusza Cezara Kasjuszprzybywa do Syrii i nakada na miasta daniny Herod pierwszy je ciga srogiekary Kasjusza za opieszao w ciganiu danin zdemaskowanie spisku Mali-chosaprzeciwko Antypatrowi porednictwo synw u ojca i uratowanie si Malicho-sa Herod zamianowany zarzdc caej Syrii otrucie Antypatra przez Malichosa

Fazael odciga brata od zamiaru otwartej zemsty Herod uspokaja Samari i wkraczado Jerozolimy zgoda Kasjusza na ukaranie Malichosa plany uprowadzenia jegosyna i wzniecenie powstania jego mier.

Rozdzia XII. Bunt Heliksa Herod gromi swoich przeciwnikw podbija serca wszystkich polubia Mariamm, wnuczk Hirkana poselstwo ydw u Antoniusza Herodusposabia go yczliwie do siebie nowe poselstwo ydw mianowanie Heroda iFazaela tetrarchami w Judei ukaranie posw.

Rozdzia XIII. Najazd Partw na Syri i plan osadzenia Antygona na tronie wkroczenienieprzyjaci do Jerozolimy i walki w miecie Hirkan i Fazael udaj si wposelstwie do satrapy podstpne pojmanie ich prby pochwycenia Heroda jego ucieczka w kierunku Idumei zwycistwo nad cigajcymi go ydami umieszczenie krewnych w Masadzie i podr do Petry Partowie grabi i niszczmiasto osadzenie Antygona na tronie okaleczenie Hirkana samobjstwoFazaela uprowadzenie Hirkana do niewoli u Partw.

Rozdzia XIV. Krl arabski odmawia pomocy Herodowi wiadomo o mierci Fazaela podr Heroda do Rzymu niebezpieczestwo katastrofy morskiej i wyldowanie naRodos dalsza droga do Rzymu spotkanie si z Antoniuszem przychylnoAntoniusza i Cezara Oktawiana dla Heroda senat ustanawia go krlem ydowskim.

2


3/480

Rozdzia XV. Antygon oblega krewnych Heroda w Masadzie Wentidiusz i Silonprzybywaj do Judei ich interesowno powrt Heroda do Palestyny wybawienie Silona z opresji zdobycie Joppy i wyzwolenie Masady Herod podmurami Jerozolimy wezwanie do poddania si i utarczki Herod sprowadzaywno i obraca wniwecz zamys Silona zajcie i zupienie Jerycha.

Rozdzia XVI. Zajcie Idumei i wypieranie wojsk Antygona z twierdz galilejskich rozgromienie band rozbjniczych pod Arbel odesanie wojska na lee zimowe wyprawa na mieszkacw pieczar stumienie buntu w Galilei zwycistwo Wentidiu-sza nad Partami dwuznaczne zachowanie si Macherasa pomoc Heroda dlaAntoniusza w czasie oblenia Samosaty.

Rozdzia XVII. Klska i mier brata Herodowego, Jzefa fala buntu zalewa Galile iIdume sen Heroda i wiadomo o mierci brata jego inwazja Galilei cudowneocalenie Heroda w Jerychu wypady w gb kraju nieprzyjacielskiego rozgromieniewojsk Pappusa inne cudowne ocalenie si Heroda oblenie Jerozolimy

maestwo Heroda z Mariamm przybycie wojsk Sosjusza z pomoc. Rozdzia XVIII. Nastroje oblonych i ich obrona przed nieprzyjacimi zajcie miasta i masakra

mieszkacw poddanie si Antygona Herod powstrzymuje onierzy od wejcia doPrzybytku i kadzie kres mordom i rabunkom mier Antygona Kleopatra spiskujeprzeciwko Herodowi otrzymuje cz ziem Heroda i Malchosa

podarki dla niej od Heroda i Antoniusza.Rozdzia XIX. Powierzenie prowadzenia wojny z Arabami Herodowi jego zwycistwo pod

Diospolis spisek Ateniona klska Heroda pod Kanat trzsienie ziemi napaArabw i upadek na duchu ydw Herod zagrzewa swoje wojska do walki klska Arabw pod Filadelfi wzicie obozu godem Herod zostaje opiekunemnarodu arabskiego.

Rozdzia XX. Bitwa pod Akcjum Herod udaje si do Oktawiana na Rodos pojednanie sijego z cesarzem potwierdzenie wadzy krlewskiej Heroda pomoc Heroda w

wyprawie cesarza na Egipt przyczenie ziem do krlestwa Heroda jego dalszenabytki terytorialne mianowanie go zarzdc caej Syrii.Rozdzia XXI. Budowle Heroda: odbudowa Przybytku wzniesienie Antonii i paacu

krlewskiego zbudowanie Sebaste i wityni Augusta w Panejon paac w Jerychu iinne budowle Cezarea i jej port posgi Cezara i Romy inne budowle i ustanowienieigrzysk odbudowa miasta Antedon (Agrippeum) wzniesienie miasta Anty-

patrydy, zamku Kypros i wiey Fazael zaoenie miasta Fazaelis zbudowanietwierdzy Herodejon rne budowle Heroda w innych krajach przywrcenie igrzysk wGrecji inne dobrodziejstwa wiadczone przez Herodajego cechy fizyczne.

Rozdzia XXII. Kopoty domowe Heroda wydalenie Antypatra i zgadzenie Hirkana dzieci Heroda z maestwa z Mariamm jego namitna mio do niej zgadzenie

jej brata Jonatana oszczerstwa niewiast na dworze powierzenie Jzefowi opiekinad Mariamm tajemne polecenie Heroda na wypadek swojej mierci zamordowanie Jzefa i Mariammy.

Rozdzia XXIII. Wrogo synw Mariammy do Heroda podeganie oszczercw powrtAntypatra jego intrygi na dworze pozbawienie braci widokw na osignicie tronu

oskarenie Aleksandra przed Cezarem doprowadzenie do pojednania si Heroda z synami odwiedziny Heroda u Archelaosa w Kapadocji przybycie do Jerozolimy i mowa do ludu naznaczenie trzech synw nastpcami tronu ostrzeenia Heroda. Rozdzia XXIV. Dalsze intrygiAntypatra jego obudne postpowanie wszechwadza Antypatra i rola jego matki wknowaniach przeciwko modziecom arogancja Glafiry rozjtrza siostr i ony Heroda oskarenia Salome przeciw swemu ziciowi napomnienie synw przez Heroda Feroras wnieasce u Heroda oskarenie go o knucie spisku zobowizanie Salome polubieniaSyllajosa Herod im przebacza doniesienia eunuchw na Aleksandra rozdranienie isrogo Heroda uwizienie syna.

3


4/480

Rozdzia XXV. Ksigi Aleksandra o rzekomym spisku przybycie Archelaosa jegopodstp i odwrcenie zoci Heroda na inne osoby samooskarenie Ferorasa i jegoobrona przez Archelaosa pogodzenie syna z ojcem obdarowanie Archelaosa i jegoprzyjaci przez Heroda.

Rozdzia XXVI. Zjawienie si Euryklesa na dworze jego intrygi i schlebianie Herodowi faszywa denuncjacja Aleksandra przed ojcem Antypater dostarcza faszywychdowodw trzymanie synw pod nadzorem skazanie Euryklesa na banicj Ewarest z Kos i jego wiadectwo.

Rozdzia XXVII. Ostrzeenie Salome przez Aleksandra uwizienie synw izawiadomienie o tym Cezara Herod upowaniony do odbycia sdu nad synami sdw Be-rycie oskarenie synw i ich skazanie wystpienie starego onierza Tirona uwizienie go wraz z synem oskarenie Tryfona zgadzenie dowdcw z Tiro-nem i balwierzem uduszenie Aleksandra i Arystobula.

Rozdzia XXVIII. Podarki znienawidzonego Antypatra dla przyjaci Cezara troska Heroda osieroty po zamordowanych synach ich zamierzone zwizki maeskie zaniepokojenie i przeciwdziaanie Antypatra planom maeskim ony i dzieci Heroda Herod zmienia decyzj fiasko zabiegw Salome jej przymusowe maestwo zwizki crek Salome i Heroda.

Rozdzia XXIX. Dalsze intrygi Antypatra i zmowa niewiast na dworze doniesienie Salome Herod da od Ferorasa odprawienia ony jego odmowa zakaz utrzymywaniastosunkw z Ferorasem i jego on podr Antypatra do Rzymu intrygi Syllajosa zeznania uwizionych Arabw o przygotowywanym przeze spisku wygnanie imier Ferorasa.

Rozdzia XXX. Herod dowiaduje si o otruciu Ferorasa zeznania niewolnic i wolnych kobiet,obciajce Antypatra powtrne wydalenie Doris z dworu dalsze ledztwo Heroda odkrycie spisku Antypatra i Ferorasa na jego ycie zeznanie ony Ferorasa wymazanie z testamentu imienia Heroda syna Mariammy jako nastpcy tronu.

Rozdzia XXXI. Zeznania wyzwoleca Antypatra o trucinie i faszywych listach z Rzymuobciajcych przyrodnich braci ogromne wydatki Antypatra planowanie przezeojcobjstwa i jego pomniejsze przewinienia Antypater niewiadom rzeczy wraca zRzymu i spotyka si ze wzgardliwym przyjciem ustanowienie nad nim sdu.

Rozdzia XXXII. Zwoanie sdu w sprawie Antypatra schwytanie niewolnika jego matki z

tajnym listem mowa oskary cielska Heroda wykrtna obrona Antypatra zarzutyMikoaja uwizienie Antypatra i powiadomienie o tym Cezara wykrycie spiskuprzeciw Salome choroba Heroda zmiany w testamencie.

Rozdzia XXXIII. Pogorszenie si stanu zdrowia Heroda obalenie przez buntownikwzotego ora z bramy wityni mna postawa oskaronych ukaranie winowajcw potgowanie si choroby Heroda jego pobyt w Kalliroe uwizienie przedniej-szych mw z caej Judei w celu ich wymordowania w wypadku mierci Heroda zgadzenie Akme niedosze samobjstwo Heroda stracenie Antypatra mierHeroda uwolnienie uwizionych mw odczytanie testamentu zmarego krla, w

ktrym Archelaos zosta wyznaczony nastpc uroczysty pogrzeb Heroda.

4


5/480

KSIGA PIERWSZA1

1. Wojn, ktr toczyli ydzi z Rzymianami a bya to najwikszawojna nie tylko z tych, ktre zdarzyy si za naszej pamici, lecz zapewnetake z tych, ktre znamy z opowiada, jak to miasta zmagay si z miastamilub te narody z narodami rnie historycy przedstawiaj2. Jedni, nie bdcsami wiadkami wydarze, zebrali chaotyczne i sprzeczne z sob opowieci,ktre zasyszeli i opisuj je na sposb sofistyczny3, drudzy wprawdzie patrzyli

na rozgrywajce si wypadki, lecz fakty ukazali w faszywym wietle ju to zchci przypodobania si Rzymianom, ju to z nienawici do ydw. Pisma ich

przeto pene s bd oskare, bd pochwa, lecz zgoa nie ma w nichrzetelnoci w relacjonowaniu faktw. Ja tedy Jzef, syn Mat-tiasa [Hebrajczykz pochodzenia4], kapan jerozolimski5, ktry z pocztku sam walczyem zRzymianami, a pniej staem si przymusowym wiadkiem zdarze,

postanowiem da poddanym cesarstwa rzymskiego opowiadanie przeoone

na jzyk grecki z tego dziea, ktre poprzednio uoyem w ojczystym jzyku6

i posaem barbarzycom w grnych krainach7.2. W czasie bowiem, kiedy doszo do wybuchu tego, jak powiedziaem,

najwikszego buntu, pastwo rzymskie trawia choroba wewntrzna8.Tymczasem u ydw wykorzystao t niespokojn sytuacj i wzniecio

powstanie stronnictwo rewolucyjne, ktre pod wzgldem posiadanych si irodkw stao wwczas u szczytu. A gdy niepokoje te przybray wielkierozmiary, jedni wizali z tym nadziej, e zawadn ca wschodni czcicesarstwa, drudzy za yli w obawie, e j utrac9. ydzi liczyli na to, e wrazz nimi powstan take ich pobratymcy zza Eufratu, gdy tymczasem Rzymiantrzymali w szachu ssiedni Gallowie, a Celtowie10 take nie siedzielispokojnie. Po mierci Nerona powstao oglne zamieszanie i wielu uznao, enadesza odpowiednia chwila, by sign po najwysz wadz, a wojsku, ktrespodziewao si korzyci, mia bya myl o zmianie stosunkw.

Wydawao mi si rzecz absurdaln pozwoli, by prawda o tak wanych

wydarzeniach zostaa wypaczona i eby Grecy i ci Rzymianie, ktrzy niebrali udziau w walce, pozostali w niewiadomoci tych faktw, zdani jedyniena opowieci pene pochlebstw i zmyle, podczas gdy Partowie i Babi-

5


6/480

loczycy, najbardziej odlege szczepy arabskie, nasi pobratymcy zza Eufratu imieszkacy Adiabeny11 mieli mono, poniewa sam si o to postaraem,dokadnie dowiedzie si, jak doszo do wojny, przez jakie pieko cierpieona wioda i jaki by jej koniec.

3. Ot pisarze ci maj czelno mieni swoje dziea historycznymi,cho nie tylko nie podaj w nich rzetelnych wiadomoci, ale nawet, moimzdaniem, w ogle nie osigaj celu, ktry sobie postawili. Pragnc bowiemprzedstawi wielko Rzymian, stale wyraaj si z lekcewaeniem o czy-nach dokonanych przez ydw i staraj si je pomniejszy. Nie mog jednaksobie wyobrazi, jak mona by uzna za wielkich tych, co pokonali sabych.Pisarzy owych przy tym nie obchodzi ani to, jak dugo trwaa wojna, ani jakliczne byy zastpy toczcego cikie boje wojska rzymskiego, ani wreszciejak znakomici dowodzili nimi wodzowie, ktrzy musieli niemao ponie trudw

pod murami Jerozolimy12. I jeli pomniejsza si ich sukcesy, to, zdaniemmoim, tym samym odziera si ich ze sawy.4. Nie mam zamiaru i o lepsze z tymi, co wynosz pod niebiosa potg

Rzymian, i ze swej strony wywysza wszystko, czego dokonali moi rodacy,lecz pragn rzetelnie przedstawi czyny jednej i drugiej strony. Nie mogwszake, gdy wspominam te wydarzenia, ukry wasnego stanu ducha ifolgujc swoim uczuciom, nie zapaka nad niedol mojej ojczyzny. Bo e dozguby doprowadziy j wanie wewntrzne i e to wanie tyrani ydowscy13zmusili Rzymian do wkroczenia wbrew ich chci i cignli na [wity14]

Przybytek ogie, wiadkiem niechaj bdzie sam Cezar Tytus, ktry dokonadziea zburzenia. Wszak on w czasie caej tej wojny litowa si nad ludemzdanym na ask i nieask buntownikw i wielekro rozmylnie odwlekachwil zdobycia miasta, przeduajc czas trwania oblenia, aby winowajcymogli si opamita. Jeeli za kto chciaby zarzuci, e zbyt surowo oceniamytyranw lub ich rozbjnicze bandy, albo e opakujemy nieszczciaojczyzny, niechaj wybaczy uczucia, ktre nie godz si z charakterem dzieahistorycznego15. Albowiem miastu naszemu, jedynemu ze wszystkich, ktreznajduj si pod panowaniem rzymskim, przypado w udziale wznie sina wyyny najwikszej szczliwoci i stoczy si znowu na samo dnoupadku. W moim przekonaniu wszystkie nieszczcia, jakie zna caa historialudzkoci, bledn w porwnaniu z tymi, ktre dotkny ydw. Trudno si teoprze uczuciom goryczy, bo za to odpowiedzialnoci nie ponosi nikt z obcegoplemienia. Jeli kto miaby mi bardzo za ze to uleganie sentymentom,niechaj tylko same fakty poczyta za odnoszce si do historii, a ale przypiszeosobie samego dziejopisa.

5. I ja moe miabym suszne powody do krytykowania uczonych

greckich, ktrzy bdc wiadkami wydarze tak niezwykych, e wporwnaniu z nimi zupenie bledn wojny prowadzone w dawnych czasach,wystpuj jedynie w roli krytykw, obrzucajc botem tych, co podejmuj na

6


7/480

tym polu rzetelny trud. Jeli nawet sami gruj nad nimi swoim stylem, toustpuj im pod wzgldem rzeczowego podejcia. Opisuj oni czyny Asy-ryjczykw i Medw, jak gdyby w opowiadaniach staroytnych historykwnie byy one naleycie przedstawione. Tymczasem nie dorwnuj owymautorom ani si wyrazu, ani obiektywnoci pogldw. Albowiem kady ztamtych wkada sporo trudu w spraw opisania dziejw wspczesnych, aokoliczno, e by naocznym wiadkiem wydarze, dawaa opowiadaniuwiksz jasno, kamstwo za w oczach tych, co znali prawd, uchodzio zarzecz haniebn. Zaiste, utrwalenie w pamici tego, co jeszcze [nie16] zostaoopisane, i przekazywanie potomnoci zdarze swoich czasw s rzeczchwalebn i godn uznania. Nie ten jednak zasuguje na miano rzetelnegopisarza, ktry ogranicza si do przerobienia planu i ukadu cudzego dziea,lecz ten, ktry potrafi wnie co nowego i nada swemu opowiadaniu wasny

ksztat. Co do mnie, to jako czowiek z obcego narodu oddaj w rceGrekw i Rzymian z niemaym nakadem rodkw i wysiku uoone dzieo,upamitniajce wielkie czyny. A co si tyczy rdzennych Grekw, to przyubijaniu interesw handlowych i w sprawach sdowych otwieraj si imusta i rozwizuj jzyki, lecz w dziedzinie historii, gdzie trzeba mwiprawd i mudnym wysikiem gromadzi fakty, staj si niemymi,pozostawiajc opisywanie czynw swoich wadcw ludziom miernym i lepoinformowanym. Niechaj wic przynajmniej u nas prawda historycznabdzie w poszanowaniu, skoro nie dbaj o ni Grecy.

6. Opowiada dawne dzieje ydw, jakim byli narodem, w jakichokolicznociach wyszli z Egiptu i jakie krainy przemierzyli w swoichwdrwkach, jakie kolejno zajmowali ziemie i jak z nich potem ustpowali wydaje mi si w tej chwili rzecz niestosown. Byoby to zreszt zbdne,skoro wielu ydw przede mn dokadnie opisao dzieje naszych przodkw iowe dziea niektrzy Grecy przeoyli na swj jzyk, niewiele odbiegajcod prawdy17. Zaczn wic opowiadanie od tego momentu, w ktrym zatrzymalisi autorzy opisujcy owe czasy i nasi prorocy. Z nastpnych wydarze opiszszczegowo i jak najrzetelniej potrafi wojn, ktr sam przeyem, a to, co sidziao, zanim przyszedem na wiat, omwi tylko pobienie.

7. Opowiem wic, jak Antioch, zwany Epifanesem, zaj szturmemJerozolim i po trzech latach i szeciu miesicach wadania miastem zostawypdzony z kraju przez synw Asamonajosa18; nastpnie jak ichpotomkowie, wiodcy spory o wadz krlewsk, doprowadzili dowmieszania si w te sprawy Rzymian i Pompejusza. Dalej bd mwi o tym,jak syn Antypatrowy Herod obali ich rzdy, przyzwawszy na pomocSosjusza, jak lud podnis bunt po mierci Heroda, kiedy wadz cesarsk nad

Rzymianami sprawowa August, a prowincj zarzdza Kwintyliusz Warus,jak wybucha wojna w dwunastym roku panowania Nerona, co wydarzyo siza Cestiusza i do jakich ziem wtargnli ydzi po swoich pierwszychwystpieniach zbrojnych.

7


8/480

8. Nastpnie przedstawi, jak obwarowali oni okoliczne miasta, a Neron,zaniepokojony o losy pastwa wskutek klsk poniesionych przez Cestiu-sza,powierzy dalsze prowadzenie wojny Wespazjanowi; dalej jak ten wrazze starszym ze swoich synw najecha krain ydowsk, jak silne wid z sobzastpy rzymskie i wojska posikowe, ktre podjy trud walki19 w Galilei, ijak zajmowa tam miasta bd amic cakowicie ich opr si, bdopanowujc je w drodze ukadw.

W tym miejscu opowiem o karnoci wojennej Rzymian i wyszkoleniulegionw, rozlegoci i waciwociach obu czci Galilei20, o granicach Judeijako te osobliwociach kraju, jego jeziorach i rdach i wreszcie dokadnieopisz losy kadego z zajtych miast, tak jak to sam widziaem lub przeyem.Bo i z wasnych przej niczego nie zataj, skoro bd zwraca si do osb,ktre je znaj.

9. Dalej bdzie mowa o tym, jak w chwili, gdy sprawy przybray dla ydwniepomylny obrt, umar Neron, a Wespazjan, ktry ju wyruszy by naJerozolim, musia zawrci z drogi wskutek wyniesienia go do godnocicesarskiej, jakie znaki zapowiaday mu to wyniesienie, do jakich zaburzedoszo w Rzymie, jak on, wbrew swej woli obwoany cezarem przez onierzy,uda si do Egiptu, aby uj ster rzdw, jak doszo do wojny domowej wrdydw, jak tyrani opanowali wadz i jakie wiedli ze sob spory.

10. Potem opowiem, jak Tytus opuci Egipt i ponownie wkroczy donaszego kraju, w jaki sposb, gdzie i jak liczne cign wojska, w jakiej

sytuacji znajdowao si rozdzierane waniami miasto w chwili jego nadejcia,jakie przypuszcza na nie ataki i ile wznis waw.

Dalej czytelnik dowie si o zasigu potrjnej linii murw i ichrozmiarach, o stanie obronnym miasta, planie wityni i Przybytku, a nadtojeszcze o dokadnych wymiarach tych budowli i otarza, o niektrychzwyczajach witecznych, siedmiu stopniach oczyszczenia21, funkcjachreligijnych kapanw oraz o ich szatach i szatach arcykapana, a do tegodojdzie jeszcze opis miejsca witego witych"22. Niczego nie bd tai aniniczego nie dodam do faktw, ktre ju zostay wywietlone.

11. Z kolei przedstawi, jak tyrani okrutnie obchodzili si ze swymirodakami, a jak Rzymianie okazywali askawo wzgldem ludzi z obcegoplemienia, i jak Tytus, pragnc ocali miasto i Przybytek, wzywa powstacwdo pertraktacji. Opisz take dokadnie, przez jakie cierpienia i nieszczciamusieli ludzie przej czy to wskutek wojny, czy buntu lub godu, a dostali sido niewoli. Nie pomin rwnie niedoli dezerterw ani kar wymierzanychjecom. Nastpnie opowiem, jak Przybytek sta si pastw pomieni wbrewwoli Cezara, ile witych skarbw jeszcze wydarto pomieniom, jak pado

cae miasto, jakie znaki i niezwyke zjawiska to zapowiaday, jak pojmanotyranw, jak wielka bya liczba zaprzedanych w niewol i jakie byy dalszelosy poszczeglnych jecw. Dalej jak Rzymianie amali ostatnie punkty

8


9/480

oporu i burzyli twierdze w innych miejscach, jak Tytus objeda cay kraj,zaprowadzajc w nim ad, oraz jak powrci do Italii i odby triumf.

12. Ca t tre ujem w siedmiu ksigach. Tym, ktrzy znaj fakty i bylinaocznymi wiadkami wydarze tej wojny, nie daem adnego powodu do tego,aby mnie potpiali lub oskarali, poniewa dzieo to napisaem dla ludzimiujcych prawd, a nie w celu dostarczania rozrywki czytelnikom. Opowiadaniezaczn od wypadkw, ktre wymieniem na pocztku przegldu treci.

Rozdzia I

1. W czasie23, kiedy Antioch, zwany Epifanesem, wid spr z Ptole-meuszem VI o zwierzchnictwo nad ca Syri24, wrd przedniej szych ydwpowstay niesnaski, ktrych rdem bya rywalizacja o najwysz wadz w

pastwie. aden bowiem z wysoko postawionych mw nie chcia podlegainnym, majcym rwnie wysok pozycj. Wtedy to Oniasz25, jeden zarcykapanw, wzi gr nad innymi i wypdzi synw Tobiasza z miasta. Ciza schronili si do Antiocha, ktrego gorco nakaniali, aby korzystajc z ichusug jako przewodnikw wkroczy do Judei26.

Krl, ywic taki zamiar od dawna, da si przekona i wyruszywszy naczele mnogiego wojska, zaj miasto szturmem27. Krwawo rozprawi si zestronnikami Ptolemeusza i zostawi onierzom cakowicie woln rk wpldrowaniu miasta, a sam nawet zupi Przybytek28 i na okres trzech lat i

szeciu miesicy wstrzyma nieprzerwanie co dzie skadane ofiary.Arcykapan Oniasz zbieg do Ptolemeusza i otrzymawszy od niego miejsce

w obwodzie Heliopolis, zaoy w nim miasteczko na wzr Jerozolimy orazwznis przybytek podobny do tamtejszego. O tej sprawie opowiemy jeszczew odpowiednim miejscu29.

2. Antiocha nie zadowolio ani tak niespodziewane zawadnicie miastem,ani jego spldrowanie, ani tak wielka masakra. Dziaajc pod wpywemniepohamowanych namitnoci i dobrze pamitajc o trudach poniesionychpodczas oblenia, zmusza ydw, aby amic prawo ojczyste pozostawialiniemowlta nie obrzezanymi i skadali na otarzu ofiary ze wi. Zarzdzenia tespotkay si z powszechnym oporem, ktry najwybitniejsi przypacili yciem.Na domiar zego Antioch przysa jako dowdc zaogi Bakchidesa30, ktryprzy swojej naturalnej skonnoci do okruciestwa otrzymywa jeszczebezbone zalecenia i nie zna granic w czynieniu bezprawia. Bra kolejno natortury co znakomitszych obywateli i dzie po dniu dawa publicznie miastuodczu naocznie jego klsk, a gdy przebraa si miara zbrodni, w kocudoprowadzi uciemionych do tego, i odwayli si wzi odwet.

3. Tak wic Mattias31, syn Asamonajosa, jeden z kapanw pochodzcy zewsi o nazwie Modein, uzbroiwszy si razem z czonkami rodziny a miapiciu synw zgadzi Bakchidesa32, posugujc si noami. Nie

9


10/480

czujc si jednak bezpiecznie ze wzgldu na zbyt siln zaog, natychmiastuszed w gry33. Lecz gdy przystao do wielu zwolennikw spord ludu,nabra odwagi i porzuci gry, a po stoczeniu zwyciskiej bitwy z wodzamiAntiocha wypdzi ich z Judei. Sukces ten utorowa mu drog do wadzy, auwolnienie si od cudzoziemcw sprawio, i sprawowa j zgodnie z wolrodakw. Umierajc przekaza rzdy starszemu ze swych synw, Judzie34.

4. Juda, liczc si z tym, e Antioch nie bdzie siedzia spokojnie, zaczwerbowa ludno tubylcz do swego wojska i pierwszy zawar ukadprzyjani z Rzymianami35. Gdy za Epifanes znowu najecha jego kraj36,energicznie na natar i zmusi go do odwrotu. Rozgrzany tym sukcesemzaatakowa garnizon w miecie (nie by jeszcze bowiem wypdzony) i wyparszyonierzy z Grnego Miasta, zepchn ich do Dolnego (ta cz miasta nazywa siAkra37). Po opanowaniu wityni oczyci cay ten obszar i opasa murem. Kaza

te sporzdzi nowe naczynia do obrzdw religijnych i wnis je do Przybytku,gdy poprzednie zostay zbezczeszczone. Zbudowa take inny otarz orazwznowi skadanie ofiar38. I tak wanie miasto znw przybierao swj witycharakter, gdy tymczasem zmar Antioch39, zostawiajc jako spadkobierc swegokrlestwa i wrogoci do ydw syna Antiocha.

5. Ten przeto zebra siy liczce pidziesit tysicy wojska pieszego, okoo pitysicy jazdy i osiemdziesit soni40 i cign przez Jude a do jej czci grzystej.Kiedy zaj miasteczko Betsuron, w miejscowoci zwanej Betsacha-ria41, gdziejest tylko wskie przejcie, zastpi mu drog Juda ze swoimi zastpami. Zanim

jeszcze stary si szeregi obu stron, jego brat Eleazar spostrzeg wrd soni jednegoniezwykle wysokiego, dwigajcego olbrzymi wie i chronionego zocistympancerzem. Sdzc, e siedzi na nim sam Antioch, wybieg daleko przed wasnelinie, przebi si przez cib wrogw i dotar a do sonia. Nie mogc jednakdosign domniemanego krla, gdy ten znajdowa si zbyt wysoko, ugodzizwierz mieczem w brzuch, zwali je na siebie i przygnieciony ciarem wyzionducha. I tym sposobem niczego wicej nie dokaza, prcz tego, e pragn dokonawielkiego czynu, stawiajc saw nad ycie. Tymczasem jedziec jadcy na soniuokaza si zwykym onierzem. Gdyby zreszt przypadkiem by nim sam Antioch itak miaek w niczego by wicej nie osign, jak pozostawienie wraenia, ewybra mier jedynie w nadziei, i dokona wspaniaego czynu. Dla brata by toznak zapowiadajcy wynik caej bitwy. Chocia bowiem ydzi stawiali zacity iwytrway opr, jednak wojska krlewskie, grujce liczb i majce szczcie poswojej stronie, wyszy zwycisko. Juda ponis cikie straty w ludziach i zbieg zreszt onierzy do okrgu Gofny42, Antioch natomiast wkroczy do Jerozolimy,gdzie zatrzyma si ledwie kilka dni z powodu braku ywnoci, po czym wycofasi zostawiajc zaog, jak uzna za dostatecznie siln, a reszt swego wojska

odprowadzi do Syrii na lee zimowe.6. Po wycofaniu si krla Juda nie spocz na laurach. Gdy skupiy siprzy nim liczne zastpy rodakw, sam jeszcze do tego zebra onierzy, kto-

10


11/480

ry ocaleli po walce, i wyda bitw wojskom Antiocha w pobliu wsi Akeda-sa.Tu wyrni si w boju i sporo nieprzyjaci pooy trupem, lecz sam takepoleg43. Kilka dni pniej zgin rwnie jego brat, Jan, padajc ofiar spiskuuknutego przez zwolennikw Antiocha44.

Rozdzia II

1. Nastpc jego zosta brat Jonates. Oprcz innych krokw, ktrepoczyni, aby si zabezpieczy przed wasnymi ziomkami, umocni take swojwadz, zawierajc ukad przyjani z Rzymianami45, oraz doprowadzi dopojednania si z synem Antiocha46. Wszelako to wszystko nie wystarczyo dozapewnienia sobie bezpieczestwa. Albowiem tyran Tryfon, ktry by opiekunemmodego Antiocha i ju poprzednio spiskowa przeciw niemu, usiowa pozby

si jego przyjaci. Przeto kaza podstpnie pochwyci i uwizi Jona-tesa, gdyten zjawi si z nielicznymi towarzyszami u Antiocha w Ptolemai-dzie47, poczym ruszy na Jude. Odparty nastpnie przez Szymona, brata Jo-natesa, irozwcieczony poniesion klsk, skaza swego jeca na mier48.

2. Szymon, ktry sprawn rk uj ster rzdw, podbi pobliskie miastaGazar, Jopp i Jamnie oraz po pokonaniu zaogi zrwna Akr49 z ziemi.Nastpnie wystpi jako sprzymierzeniec Antiocha przeciwko Tryfono-wi,ktrego krl oblega w Dorze50, zanim przedsiwzi wypraw na Medw.Chocia Szymon dopomg w obaleniu Tryfona, jednak nie zdoa

pohamowa przez wzgld na siebie chciwoci krla. Niedugo potembowiem Antioch wysa z wojskiem wodza swojego Kendebajosa, abypustoszy Jude i zmusi Szymona do ulegoci. Ten mimo podeszego wiekuprowadzi wojn z icie modziecz energi. Synw swoich wysa znajwaleczniejszymi mami przodem, a sam zabra cz si i naciera nainnym odcinku. W rnych miejscach, midzy innymi w grach, urzdzazasadzki i we wszystkich przedsiwziciach odnosi sukcesy. Po wspaniaymzwycistwie zosta mianowany arcykapanem. Wyzwoli on ydw spodpanowania macedoskiego, ktre trwao sto siedemdziesit lat51.

3. I on tak samo zgin, mianowicie w czasie uczty jako ofiara spiskuuknutego przez zicia Ptolemeusza. Ten uwizi take on Szymona z dwomasynami i wysa ludzi, aby zabili trzeciego, Jana, ktry zwa si te Hirkanem52.Modzieniec jednak, ostrzeony o ich zblianiu si, szybko pomkn do miasta,liczc przede wszystkim na nard pomny czynw jego ojca oraz czujcy doPtolemeusza nienawi z powodu jego naduy. Ten take pody do miasta, abywej inn bram, jednak nard go odrzuci, przyjwszy przedtem z wielkskwapliwoci Hirkana. Tote natychmiast wycofa si do jednej z twierdz po-

par. 50 = Antiq. 13, 215 par.54=Antiq. 13,228

11


12/480

oonych powyej Jerycha, zwanej Dagon53. Tymczasem Hirkan obj urzdarcykapaski piastowany przez jego ojca i po zoeniu ofiary Bogu spiesznie ruszyna Ptolemeusza, pragnc przyj z pomoc swojej matce i braciom.

4. Kiedy szturmowa twierdz, mia ogln przewag, lecz sab jego stronbyo uleganie szlachetnym uczuciom. Ot Ptolemeusz, ilekro by ju bliski

poddania si, wyprowadza matk i braci na dobrze widoczne miejsce na murze ikatowa ich, groc przy tym, e strci ich w d, jeli Hirkan natychmiast sinie oddali. Na ten widok nad gniewem Hirkana gr bray uczucia litoci i lku.Lecz matka, ktrej ducha nie zmogy ani tortury, ani groba mierci, wycigajcrce zaklinaa syna, aby nie da si adn miar zmikczy zadawanym jej gwatemi nie oszczdza bezbonika. Milsza bdzie bowiem jej mier z rki Ptolemeuszani ycie wieczne, jeli tylko on poniesie kar za zo, ktre wyrzdzi ich domowi.Kiedy wic Jan by pod wraeniem mnej postawy matki i sucha jej bagania,rwa si do szturmu, lecz znw, gdy mia przed oczyma katusze i udrki, jakie

znosia, mikn i nie mg si oprze przygnbieniu. Tak przecigao si oblenie,a nadszed rok spoczynku, ktry ydzi wic co siedem lat, tak jak sidmy dzietygodnia54. Uwolniony takim sposobem od oblenia Ptolemeusz zabi braci Janawraz z jego matk i zbieg do Zenona o przydomku Kotylas. Ten by samowadcFiladelfii55.

5. Rozwcieczony ciosem zadanym mu przez Szymona, Antioch56 poprowadziswoje wojsko na Jude i rozoywszy si pod Jerozolim, pocz oblega Hirkana.Ten za otworzy grb Dawida57, ktry by najbogatszy z krlw, i zabra stamtdskarb wartoci ponad trzech tysicy talentw. Z sumy tej wypaci Antiochowi

trzysta talentw i skoni go do zaniechania oblenia, a za pozosta cz zacz,jako pierwszy wrd ydw, utrzymywa wojska najemne.6. Kiedy Antioch pniej wyprawi si na Medw, da przez to Hirka-nowi

sposobno, by mg wzi odwet. Tote w natychmiast uderzy na miastasyryjskie uwaajc, e zastanie je jak te istotnie byo ogoocone ze zdatnegodo walki wojska58. Takim sposobem wzi pod swoj wadz Medab i Samag59 zmiastami ssiednimi, nastpnie Sykim60, Argarizim (Garizim) i jeszcze plemiChutejczykw61, rozsiade wok wityni zbudowanej na wzr jerozolimskiej. Zajte wiele innych miast w Idumei, wrd nich Adoreos i Maris62.

7. Dotar nawet do Samarii jest tam teraz zaoone przez krla Heroda miastoSebaste63 i ze wszystkich stron otoczy j waem, poruczajc zadanie obleganiasynom swoim, Arystobulowi i Antygonowi. Gdy za ci przystpili do dziea z ca

bezwzgldnoci, mieszkacy miasta tak wielki cierpieligd, e szukali wprostniewiarygodnych rzeczy do jedzenia. Wezwali na pomoc Antiocha o przydomkuAspendios64, ktry chtnie speni ich prob, lecz pobity przez wojska Arystobula icigany przez braci a do Scytopolis zdoa jednak umkn. Bracia natomiast zwrcilisi przeciwko Samarytanom i znw zamknli mieszkacw w obrbie murw, a

po zajciu miasta obrcili je w perzyn, ludno za zaprzedali w niewol.

Poniewa odnoszone sukcesy nie ostudziy ich zapau, przeto pomaszerowali zwojskiem do Scytopolis65, ktre zniszczyli, i zupili ca krain z tej strony gryKarmel.

8. Zawi wzbudzona szczliwymi przedsiwziciami Jana i jego synw staa

12


13/480

si zarzewiem buntu66 mieszkacw kraju, ktrzy wystpujc przeciwko nim namasowych wiecach, nie spoczli, a rozniecili pomie otwartej wojny i sami doznaliklski. Reszt swoich dni Jan dokona w szczliwych okolicznociach i powspaniaych rzdach, ktre sprawowa pene trzydzieci lat67, zmar pozostawiajc

piciu synw. Zasuguje on na miano prawdziwie szczliwego i nie byo, jeli

chodzi o jego osob, adnego powodu do uskarania si na los. Sam bowiem skupi wswojej osobie dajce mu bezwzgldn przewag zakresy dziaania: najwysz wadz,urzd arcykapaski i dar proroczy68. Bg bowiem mwi do niego i dlatego adne z

przyszych wydarze nie byy przed nim zakryte. On te przewidzia i przepowiedzia,e jego dwaj starsi synowie nie utrzymaj si przy wadzy. Warto opowiedzie o ichtragicznym losie i pokaza, jak daleko im byo do szczcia swego ojca.

Rozdzia III1. Ot po mierci ojca najstarszy z nich, Arystobul69, zmieni form rzdw na

wadz monarsz i pierwszy woy diadem krlewski po czterystu siedemdziesiciujeden latach i trzech miesicach od czasu, kiedy nard wyzwolony z niewoli babiloskiejpowrci do swego kraju. Z braci swych najbliszego sobie wedug starszestwaAntygona, do ktrego zdawa si by przywizany, traktowa jak rwnego sobiegodnoci, a pozostaych kaza zwiza i osadzi w wizieniu. Wizy naoy rwnieswojej matce, ktra wioda z nim spr o prawo do tronu j bowiem Jan pozostawi jakowadczyni pastwai w swoim okruciestwie posun si tak daleko, e zamorzy jgodem w wizieniu.

2. Dosiga go jednak kara za to, ugodziwszy jego brata Antygona, ktrego

miowa i z ktrym dzieli godno krlewsk. Jego take zabi, a stao si towskutek oszczerstw, ktre wymylali niecni dworzanie. Arystobul zrazu nie dawawiary tym doniesieniom, gdy brata kocha, i pogoski te kad po wikszej czcina karb zawici. Gdy jednak razu pewnego Antygon przybyz wyprawy z wielkimsplendorem, aby wzi udzia w wicie, kiedy to buduje si zwyczajem przodkw kuchwale Boej namioty70, zdarzyo si, e w owych dniach Arystobul by zoonychorob. Na zakoczenie uroczystoci Antygon, otoczony wit cikozbrojn iodziany jak najokazalej, wstpi do wityni, aby szczeglnie gorco pomodli si wintencji brata. Wwczas owi nikczemni ludzie zjawili si u krla i opowiedzieli mu o

eskorcie cikozbrojnych i wystpieniu Antygona, ktre wydao si o wiele zawspaniae, jak na poddanego krlewskiego przystao. Przyby (mwili) z bardzosilnym zastpem wojska, aby go zabi. Nie moe znie tego, e z krlestwa przypadymu ledwie zaszczyty, gdy tymczasem sam mgby zasi na tronie".3. Z wolna i nie bez oporu pocz dawa wiar tym podszeptom. Przed-

siwzi przeto takie rodki ostronoci, aby nie zdradzi si ze swoimi podejrzeniami, arwnoczenie zabezpieczy si na wszelki wypadek. Poleci tedy swojej stray

przybocznej zaj stanowisko w pewnym mrocznym przejciu podziemnym samlea w twierdzy zwanej dawniej Baris71, pniej Antonia rozkazujc zostawi

Antygona w spokoju, jeli nie bdzie mia ora przy sobie, natomiast zabi go, jelibdzie szed uzbrojony. A do Antygona wyprawi posacw, aby mu oznajmili, e maprzyby bez broni. Sposobno t bardzo chytrze wykorzystaa krlowa ze swymi

13


14/480

wsplnikami do uknucia spisku. Ot namwili oni posacw, aby zataili rozkazkrlewski, a Antygenowi owiadczyli, i brat jego sysza, jakoby zaopatrzy si wGalilei we wspania zbroj i ozdoby wojskowe, lecz choroba nie pozwolia mu tegodokadnie obejrze. Teraz jednak (mia on niby to powiedzie) skoro zamierzaszruszy w drog, bardzo rad bym ci zobaczy w penym uzbrojeniu".

4. Antygon, usyszawszy te sowa (nastawienie brata do niego nie budzio adnychzych podejrze), uda si z orem jakby na parad wojskow. A skoro znalazsiw mrocznym przejciu, ktre zwao si Zamkiem Stratona, zosta zamordowany

przez stra przyboczn. I tak dostarczy on przekonujcego dowodu na to, eoszczerstwo moe zniszczy wszelkie wizy przyjani i natury i e adne zeszlachetnych uczu nie jest tak silne, aby mogo w kadym wypadku oprze sizawici.

5. W zwizku z t spraw zdumiewa moe take zachowanie si Judy, ktry

nalea do rodu esseczykw. Nie zdarzyo si, aby w swoich przepowiedniachpodawa co bdnego lub w ogle mija si z prawd. Ot gdy wwczas ujrzaAntygona kroczcego przez dziedziniec wityni, zawoa do ludzi zaufanych aspora gromada uczniw72 zebraa si wok niego:Ach, lepiej by byo, ebym juteraz nie y, bo prawda umara przede mn i nie sprawdzia si jedna z moich

przepowiedni. Bo oto ten Antygon yje, a dzi wanie mia zgin. Miejscem jegomierci przez los wybranym jest Zamek Stratona73. Ley on std w oddaleniuszeciuset stadiw, a miny ju cztery godziny dnia. Sam czas przekrela moliwosprawdzenia si mojej przepowiedni". Wyrzekszy te sowa zasmucony starzec

pogry si w zadumie. Lecz ju po niedugim czasie nadesza wiadomo ozabjstwie Antygona w miejscu podziemnym, ktre take nosio nazw ZamkuStratona, podobnie jak leca nad morzem Cezarea. To wanie zmylio owegowieszcza.6. Wyrzuty z powodu tej zbrodni rycho wpdziy Arystobula w choro-

b. Rozpamitujc popenione morderstwo, nieustannie gryz si w duszyi pocz niedomaga, a w kocu przez nadmierne strapienie nastpio pk-nicie we wntrznociach i zwymiotowa obficie krwi. Wynoszc j jeden

ze sug, ktrzy go pielgnowali, potkn si jakby za zrzdzeniem opatrz-noci Boej w tym samym miejscu, w ktrym zabito Antygona, rozlewa-j krew mordercy na widoczne jeszcze plamy po zabitym. wiadkowie tegowydarzenia od razu podnieli okrzyk przeraenia sdzc, e suga rozmylniewyla w tym miejscu krwaw libacj. Syszc te odgosy krl zapyta, co sistao. A gdy nikt nie odway mu si odpowiedzie, tym silniej nalega, abymu to wyjaniono. W kocu, pod wpywem groby wymuszenia tego si,

powiedziano mu prawd. Wtedy on zala si zami i westchnwszy, jak mujeszcze pozwalay siy, rzek: Nie byo mi danym ukry si ze swoimi

zbrodniami przed potnym okiem Boym i szybko dosiga mnie kara za za-bjstwo czonka rodziny. Jak dugo, bezwstydne ciao moje, bdziesz wizidusz skazan na pomst brata i matki? Jak dugo bd wylewa kropl po

14


15/480

kropli krew moj jako libacj dla nich? Niechaj wezm j od razu ca i niechBg ju nie drwi wicej z ofiar wylewanych z moich wntrznoci"74. Ledwiewyrzek te sowa, natychmiast zakoczy ycie, a sprawowa wadz krle-wsk nie duej ni jeden rok.

Rozdzia IV

1. Wdowa uwolnia jego braci i ustanowia krlem Aleksandra75, ktryz racji swojego wieku oraz ze wzgldu na stateczno charakteru zdawa sizasugiwa na pierwszestwo. Doszedszy do wadzy, jednego z braci, ktry

pretendowa do tronu, kaza zgadzi, a tego, ktry wola trzyma si z dalaod spraw publicznych, pozostawi w spokoju76.

2. Doszo take do starcia zbrojnego midzy nim a Ptolemeuszem

o przydomku Laturos77

, ktry zaj miasto Asochis78

. Cho niemao swoichprzeciwnikw pooy trupem, szala zwycistwa przechylia si na stronPtolemeusza. Lecz gdy ten, zwalczany przez swoj matk Kleopatr, wycofasi do Egiptu, Aleksander obieg i zaj Gadar79 oraz Amatus80, ktry nie-wtpliwie by najznaczniejsz z twierdz pooonych za Jordanem i zawiera

niezwykle cenne skarby Teodora, syna Zenona81. w za, zjawiwszy si

niespodziewanie, zagarn swoje mienie i baga krlewski oraz wyciw pie okoo dziesiciu tysicy ydw. Aleksander znis jednak ten ciosi zwrciwszy si ku wybrzeu zagarn Gaz, Rafi oraz Antedon, ktry krlHerod nazwa pniej Agryppias82.

3. Kiedy ujarzmi te miejscowoci, nard ydowski powsta przeciw nie-mu w czasie pewnego wita (albowiem podczas gdy ydzi wituj, szcze-glnie atwo zapala si u nich pomie buntu). I nie byby chyba w stanie stu-mi sprzysienia, gdyby nie przyszo mu z pomoc wojsko najemne. (Byli toPizydyjczycy i Cylicyjczycy, jako e Syryjczykw, ktrzy mieli dziedzicznniech do narodu ydowskiego, nie werbowano do wojska najemnego). Zabi

ponad sze tysicy buntownikw83, po czym uderzy na Arabi. Tutaj podbikrainy Galaad i Moab84 i naoy na nie haracz. Nastpnie znowu skierowa si

przeciwko Amatus. Poniewa Teodor przerazi si jego sukcesami, Aleksan-der wzi twierdz opuszczon i zrwna j z ziemi.

4. Z kolei uderzy na krla arabskiego Obedasa85, ktry w okolicy Gau-lany urzdzi na zasadzk. Aleksander da si wcign w puapk i stracica swoj armi, ktra zostaa zepchnita do gbokiego wwozu i stratowana

kopytami ogromnej liczby wielbdw. Sam uszed do Jerozolimy, gdzieogrom jego klski pobudzi nard, od dawna majcy go w nienawici, dowzniecenia powstania. I tym razem by on gr i w kolejno stoczonych w ci-

15


16/480

gu szeciu lat bitwach zabi nie mniej ni pidziesit tysicy ydw. Jednak-e zwycistwa, ktre doprowadziy do wyniszczenia wasnego krlestwa, nieday mu zadowolenia. Dlatego te odoy bro i stara si doj do zgodyz poddanymi w drodze perswazji. Lecz taka zmiana w jego sposobie myleniai niestao postpowania wzbudzia w nich jeszcze wiksz wrogo. Kiedyzapyta, jaka jest tego przyczyna i co ma czyni, aby si uspokoili, odpowied

brzmiaa: Umrze". Ale nawet gdyby lea martwy, mwili, trudno byobypojedna si z tym, co dopuci si takich czynw. Rwnoczenie zwrcili sio pomoc do Demetriusza zwanego Akajrosem86. Gdy za ten, liczc na osig-nicie wikszych korzyci, z atwoci na to przysta i nadcign ze swymizastpami, ydzi poczyli si ze sprzymierzecami koo Sykimy87.

5. Aleksander wystpi przeciwko poczonym siom na czele armii li-czcej tysic jedcw i osiem tysicy najemnego wojska pieszego. Po jego

stronie stano jeszcze okoo dziesiciu tysicy sprzyjajcych mu ydw.Przeciwnicy natomiast rozporzdzali si skadajc si z trzech tysicyjedcw i czternastu tysicy onierzy pieszych88.

Zanim stary si z sob szeregi tych wojsk, krlowie prbowali przez he-roldw nakoni onierzy przeciwnej strony do dezercji. Demetriusz mia nadziej,i tym sposobem uda mu si odcign od Aleksandra wojsko na-

jemne, a Aleksander tego samego oczekiwa od ydowskich sprzymierze-cw Demetriusza. Skoro jednak ani ydzi nie dali si przejedna, ani Grecynakoni do zamania wiernoci, spraw rozstrzygnito orem w boju. Bi-

tw wygra Demetriusz, mimo e najemnicy Aleksandra dali dowody wprostniezwykej odwagi i dzielnoci. Nastpstwa wyniku walki okazay si jednakodwrotne, ni tego oczekiway obie strony. Ci, co wezwali Demetriusza na

pomoc, po odniesionym zwycistwie nie wytrwali przy nim, za do Aleksan-dra, ktry zbieg w gry, przystao sze tysicy ydw, ktrzy ulitowali sinad nim z powodu tej odmiany losu. Taki obrt rzeczyodebra ch do walkiDemetriuszowi, ktry sdzc, i Aleksander znowu sta si rwnorzdnymw walce przeciwnikiem i e stoi za nim cay nard, wola si wycofa.

6. Po odejciu sprzymierzecw pozostali mieszkacy bynajmniej nieponiechali wani, lecz prowadzili zawzit wojn z Aleksandrem, a ten, wy-traciwszy spor ich liczb, wpdzi pozostaych do miasta Bemeselis89 i po

jego zdobyciu uprowadzi w niewol do Jerozolimy. Niepohamowana zojego wyraaa si w tak srogim postpowaniu, e dopuci si wielce bezbo-nego czynu: omiuset spord jecw kaza ukrzyowa w rodku miastai na ich oczach podern garda ich onom i dzieciom. Sam tymczasem

przyglda si temu widowisku pijc i lec z naonicami. Tote tak wielkieprzeraenie ogarno nard, e osiem tysicy ludzi z obozu jego przeciwni-

kw zbiego noc z caej Judei, a kresem ich wygnania staa si dopieromier Aleksandra. Zapewniwszy takimi rodkami, po wielu latach i z tru-dem, spokj w swoim krlestwie, nie ucieka si wicej do ora.

16


17/480

7. Lecz do powstania nowych zamieszek przyczyni si Antioch, zwa-ny Dionizosem90, brat Demetriusza i ostatni z rodu Seleukosa. Aleksander,obawiajc si tego, e w przedsiwzi wypraw na Arabw, kaza wyko-

pa midzy grzystym terenem powyej Antypatryda91 a wybrzeem mor-skim koo Joppy gboki rw, a przed tym wykopem wznis wysoki wai wbudowa we drewniane wiee, aby zamkn miejsca, ktrymi naja-twiej mona byo wtargn. Wszelako nie udao mu si powstrzyma An-tiocha, gdy ten wiee spali i zasypawszy rw przeszed przeze ze swoimwojskiem. Uwaajc szukanie zemsty na tym, ktry stawi te przeszkody,za rzecz mniej wan, od razu pody przeciwko Arabom. Krl arabski,wycofujc si do okolic kraju bardziej dogodnych do stoczenia bitwy, rap-townie zawrci swoj jazd liczya ona dziesi tysicy ludzi i natarna nie ustawione w szyku bojowym wojska Antiocha. Wywizaa si gwa-

towna bitwa i dopki y Antioch, oddziay jego stawiay opr, cho z rkArabw gino niemao jego ludzi. Z chwil jednak, gdy on take pad,walczc cigle na przedzie w najbardziej zagroonych miejscach, aby pieszy z

pomoc chwiejcym si szeregom, zacz si oglny odwrt. Wik-szo onierzy poniosa mier bd na polu walki, bd te w czasie ucie-czki. Reszta ratowaa si do wsi Kana, lecz wszyscy, oprcz nielicznejgarstki, wyginli z braku ywnoci.

8. Po tym wydarzeniu mieszkacy Damaszku, ywic nienawi doPtolemeusza, syna Mennajosa, przyzwali Aretasa92 i ustanowili go krlem

Celesyrii. w wyprawi si na Jude, pokona Aleksandra w bitwie, poczym w myl zawartego ukadu wycofa si. Aleksander natomiast zajPell i pomaszerowa na Geraz93, gdy znowu skusiy go skarby Teodo-ra94. Zamkn jej zaog potrjnym waem i wzi to miejsce bez walki.Podbi take Gaulan i Seleucj95 oraz tak zwany Wwz Antiocha. Nadtoopanowa siln twierdz Gamal i po usuniciu jej dowdcy Demetriusza,wskutek licznych skarg na niego, powrci do Judei po penych trzech la-tach trwania kampanii. Po tym sukcesie nard przyj go owacyjnie, leczdla niego koniec wojny zbieg si z pocztkiem choroby. Cierpic z powo-du czwartaczki, mniema, e pozbdzie si tej saboci, jeli znw podejmo-wa bdzie energiczne dziaania. Dlatego te przedsibra w niestosownych

porach wyprawy wojenne i zmuszajc ciao do ponoszenia trudw ponadsiy, doszed kresu ycia. Zmar wrd wielkiego zamtu, dzierc wadzmonarsz dwadziecia siedem lat96.

Rozdzia V

1. Rzdy w krlestwie przekaza swojej onie Aleksandrze97, ywicprzekonanie, e ydzi bd wobec niej okazywa szczegln ulego, byabowiem jak najdalsza od jego brutalnoci, a przeciwstawiajc si zbrodniom,pozyskaa sobie yczliwo mieszkacw. I nie omyli si w swoich oczeki-

17


18/480

waniach. Ster rzdw niewiasta owa mocno dzierya w swym rku dzikiszacunkowi, jaki zdobya sobie pobonoci. Przestrzegaa bowiem tradycjuwiconych obyczajw ojczystych z niezwyk sumiennoci i od pocztkuwystpowaa przeciw tym97a, co przekraczali wite prawa. Z maestwa jejz Aleksandrem urodzio si dwch synw: starszego z nich Hirkana ustano-wia arcykapanem, majc na wzgldzie jego wiek, a take jego zbyt gnuneusposobienie, eby mg trudzi si sprawowaniem rzdw w pastwie,modszego za Arystobula, ktry odznacza si ywym temperamentem, ska-zaa na zamknicie si w yciu prywatnym.

2. W cieniu jej wadzy do znaczenia zaczlidochodzi faryzeusze. Byato grupa ydw, ktrzy cieszyli si opini wyrniajcych si spord innych

pobonoci i skrupulatnym objanianiem praw. Aleksandra, ktra sama teobjawiaa wielk gorliwo w sprawach Boych, nazbyt si z nimi liczya,

oni za stopniowo coraz bardziej wykorzystywali niewieci prostoduszno,a w kocu wzili w swoje rce faktyczne rzdy w pastwie i mogli skazy-wa na wygnanie i stamtd odwoywa, uwalnia lub wizi, kogo tylkochcieli. Krtko mwic, oni korzystali z dobrodziejstwa wadzy krlewskiej,a wydatki i kopoty spaday na barki Aleksandry. Potrafia jednak wietnie

pokierowa wanymi sprawami: podwoia swoj armi, organizujc stay za-cig, i nadto zwerbowaa jeszcze niemao wojska najemnego, tak e nie tylkotrzymaa w ryzach swj nard, ale rwnie budzia postrach u obcych wad-cw. Umiaa rzdzi innymi, lecz ni sam rzdzili faryzeusze98.

3. W taki to sposb faryzeusze zgadzili jednego z wybitnych mwi przyjaciela Aleksandra, Diogenesa, zarzuciwszy mu, e to on wanie bydoradc krla, kiedy z jego rozkazu ukrzyowano osiemset osb. Nakamalirwnie Aleksandr do stracenia jeszcze innych ludzi, ktrzy podburzali Ale-ksandra przeciw owym mom. A e ona przez sw bogobojno ustpowaaim, skazywali na mier, kogo im si podobao. Najwybitniejsi z tych, ktrzyczuli si zagroeni, schronili si do Arystobula. Ten przekona swoj matk,

by oszczdzia owych mw ze wzgldu na ich pozycj, a jeli sdzi, e nies bez winy, aby wydalia ich z miasta. Tak wic ci, majc zapewnione bez-

pieczestwo, rozproszyli si po kraju. Aleksandra za wyprawia wojsko naDamaszek, posugujc si pretekstem, jakoby Ptolemeusz" stale uciska tomiasto, i wzia je w swoje wadanie, jako e nie poczynio ono wikszych

przygotowa do obrony100. Krla Armenii za Tigranesa101, ktry rozoysi przed Ptolemaid i oblega Kleopatr, staraa si pozyska przy pomocy

pertraktacji i obietnic podarkw, lecz jego zmusiy do szybkiego wycofaniasi zaburzenia wewntrzne we wasnym kraju, kiedy to Lukullus102 wkroczydo Armenii.

4. Tymczasem Aleksandr zoya choroba, a modszy z jej synw,Arystobul, wykorzystujc sytuacj z pomoc swoich zwolennikw103 a mia ich wielu i szczerze oddanych, gdy pociga ich jego ywy tempera-

18


19/480

ment zawadn wszystkimi twierdzami. Po zwerbowaniu wojska najem-nego za pienidze, ktrymi si w nich obowi, sam ogosi si krlem. GdyHirkan skary si na to postpowanie, matka, litujc si nad nim, kazaa za-mkn on i dzieci Arystobula w Antonii. Bya to twierdza leca w p-nocnej stronie wityni: dawniej, jako si rzeko104, zwaa si Baris,a pniej, gdy Antoniusz osign najwysz wadz, otrzymaa obecn na-zw, podobnie jak od imion Sebastos i Agryppa pochodz nazwy miast Seba-ste i Agryppias105. Zanim jednak Aleksandra podja kroki przeciw Arysto-

bulowi z powodu obalenia brata, zakoczya ycie po dziesiciu latachsprawowania rzdw.

Rozdzia VI

1. Prawdziwym spadkobierc wadzy sta si Hirkan, ktremu Aleksan-dra powierzya jeszcze za swojego ycia rzdy w krlestwie, lecz Arystobul106growa nad nim energi i zdolnociami. Kiedy doszo midzy nimi w pobliuJerycha do rozprawy zbrojnej o wadz w pastwie, wiksza cz wojskaopucia Hirkana, przechodzc na stron Arystobula. On sam zdoa zbiecz onierzami, ktrzy przy nim wytrwali, do Antonii i wzi zakadnikw, abyocali swoj gow. Byli nimi ona i dzieci Arystobula. Wszelako zanim wamidzy nimi zasza zbyt daleko, pojednali si z sob na takich warunkach:

Arystobul mia zosta krlem, Hirkan natomiast zrzec si tronu i doznawawszystkich zaszczytw jako brat krlewski, lecz wyrzec si pozostaych. Dozgody na tych warunkach doszo w wityni, gdzie na oczach otaczajcegotumu ucisnli si serdecznie, po czym zamienili si mieszkaniami: Arystobuluda si do paacu krlewskiego, a Hirkan powrci do domu Arystobula.

2. Po tak nieoczekiwanym dojciu Arystobula do wadzy strach pad naniektrych jego przeciwnikw, a zwaszcza na od dawna znienawidzonego

przeze Antypatra107. By on Idumejczykiem z pochodzenia i przez swj rd,bogactwo i wyszo pod innym wzgldem by pierwszym mem w naro-dzie. Ot nakoni on jednoczenie Hirkana, aby zbieg do krla arabskiegoAretasa108 i stara si odzyska krlestwo, a tego, aby go przyj i z powrotemna tron wprowadzi. Charakter Arystobula opisa w jak najciemniejszych bar-wach, a wynosi pod niebiosa Hirkana, [proszc, aby go przyj109]. Przekony-wa go, e byoby rzecz stosown, aby ten, kto stoi na czele tak wspaniaegokrlestwa, wycign pomocn do do czowieka, ktremu dzieje si krzyw-da. A krzywdy doznaje wywodzi Hirkan, ktrego pozbawiono tronu na-lenego mu z racji starszestwa. W ten sposb przygotowa ich obu, po czym

noc zbieg wraz z Hirkanem z miasta. Uciekajc, ile mu siy starczyo, dotarbezpiecznie do miejscowoci zwanej Petr110. Jest to stolica krlestwa Arabii.Tutaj powierzy Hirkana opiece Aretasa, ktrego stara si urobi, prowadzcz nim czste rozmowy i obiecujc liczne podarki, a w kocu nakoni go do

19


20/480

oddania wojska pod jego rozkazy, aby znw wprowadzio go do kraju. Liczyoono pidziesit tysicy onierzy pieszych i jazdy111. Takiej sile Arystobulnie by w stanie si oprze. Pobity w pierwszej bitwie, zosta zepchnity doJerozolimy. I byby po przypuszczeniu szturmu dosta si do niewoli, gdybywtedy wdz Rzymian Skaurus nie wmiesza si w ich spr i nie spowodowa

przerwania oblenia. A tego wysa z Armenii do Syrii Pompejusz Wielki,ktry prowadzi wojn z Tigranesem. Po przybyciu do Damaszku112, ktry dopiero cozdobyli Metellus i Loliusz, Skaurus obu ich odprawi113. A skoro do-wiedzia si o wydarzeniach w Judei, popiesznie tam pody, jakby niespo-dziewane szczcie do niego si umiechno.

3. Ot jak tylko wkroczy do tej krainy, od razu zjawili si u niegoposowie od obu braci, a jeden i drugi prosi o pomoc dla siebie. Jednak ofia-rowanie trzystu talentw114 przez Arystobula okazao si wymowniejsze ni

suszno sprawy. Po otrzymaniu bowiem takiej sumy Skaurus wysa herol-da do Hirkana i Arabw, groc wkroczeniem Rzymian i Pompejusza, jelinie poniechaj oblenia. Zdjty strachem Aretas wycofa si z Judei do Fi-ladelfii, a Skaurus powrci do Damaszku. Arystobul, nie kontentujc sitym, e udao mu si unikn niewoli, zebra wszystkie swoje zastpy i ru-szy w lad za nieprzyjacielem, z ktrym zmierzy si w bitwie w pobliumiejsca zwanego Papyron115, kadc trupem z gr sze tysicy ludzi, wrdnich take Antypatrowego brata, Falliona.

4. Hirkan i Antypater, pozbawieni pomocy Arabw, zaczli wiza te-

raz swe nadzieje z przeciwnikami. I kiedy Pompejusz najecha na Syri i do-tar do Damaszku116, u niego szukali ratunku. Nie ofiarowali wprawdzie da-rw, lecz przedstawili w ten sam sposb swoje racje, jak poprzedniou Aretesa, i usilnie prosili go, aby potpi gwat, jakiego dopuci si Arysto-

bul, i przywrci tron temu, ktremu nalea si ze wzgldu na prawo cha-rakteru i prawo starszestwa. Arystobul take nie zasypia sprawy, lecz li-czc na sprzedajno Skaurusa zjawi si, otoczony icie krlewskim

przepychem, na jaki tylko go sta byo. Poniewa gardzi rol pochlebcy i nieleao w jego charakterze suenie swoim interesom z ponieniem wasnejgodnoci, wycofa si z miasta Dion117.

5. Oburzony tym postpkiem i ulegajc usilnym probom zwolennikwHirkana, Pompejusz zabra z Syrii oddziay rzymskie oraz liczne wojskasprzymierzone i ruszy na Arystobula. Kiedy min Pell i Scytopolis, przybydo Korew118, gdzie zaczyna si, jeli posuwa si w gb wewntrznej czcildu, kraina judejska. Na wiadomo o tym, e Arystobul schroni si do Ale-ksandrejonu119 jest to jedna ze wietnie wyposaonych twierdz i ley nawysokiej grze przez posa przekaza mu rozkaz, aby zszed stamtd. Wo-

bec tak kategorycznego wezwania ten gotw by raczej wystawi si na nie-bezpieczestwo ni okaza si posusznym. Zauway jednak, e jego ludziogarn strach, a i przyjaciele ostrzegali go, aby pamita o potdze Rzymian,

20


21/480

ktra jest niezwyciona. Przeto usucha ich rad i zszed do Pompejusza. Powygoszeniu duszej mowy, w ktrej broni swego prawa do tronu, powrcido twierdzy. Jeszcze raz zstpi na wezwanie swego brata i po wymianie zdana temat susznoci swoich roszcze odszed, nie doznajc adnej przeszkody odPompejusza. Miota si midzy nadziej a obaw, schodzi, jakby chcianaprzykrzaniem si wpyn na Pompejusza, aby wszystko odda w jego r-ce120, i wstpowa do twierdzy, aby si nie wydawao, e przedwczenie po-rzuca swoj spraw. W kocu Pompejusz zada, aby opuci twierdz, a edowdcy byli pouczeni, i maj sucha tylko rozkazw jego wasn rk na-

pisanych, nalega, aby wyda wszystkim pisemne polecenie wyjcia stamtd.Arystobul speni to danie, lecz wzburzony do gbi wycofa si do Jerozoli-my i pocz czyni przygotowania do wojny z Pompejuszem.

6. Pompejusz natychmiast ruszy za nim nie chcia bowiem zostawi

mu czasu na te przygotowania a wie o mierci Mitrydatesa121

, ktra do-tara do niego w pobliu Jerycha, jeszcze dodaa mu bodca. W okolicy tejjest najyniejsza ziemia w Judei. Rosn tu w ogromnej iloci drzewa palmo-we i balsamowe. Balsam otrzymuje si w ten sposb, e nacina si pnie u do-u ostrym kamieniem i zbiera go, gdy wydziela si wzdu tych naci. Pom-

pejusz rozbi w tym miejscu obz na jedn noc i z brzaskiem dnia spieszniepody ku Jerozolimie. Arystobul, przeraony jego zblianiem si, wyszedjako bagalnik na jego spotkanie i udobrucha rozsierdzonego Pompejuszaobietnic pienidzy i oddaniem wraz z miastem swego losu w jego rce. ad-

ne jednak z tych przyrzecze nie zostao spenione. Gdy bowiem przysanoGabiniusza122 w celu odebrania pienidzy, zwolennicy Arystobula w oglenie wpucili go do miasta.

Rozdzia VII

1. Rozwcieczony tym postpkiem Pompejusz trzyma Arystobula podstra, a kiedy zbliy si do miasta, wszechstronnie rozwaa, jak naley jeszturmowa123, majc przed oczyma mury stanowice trudn do zdobycia za-

por, przed nimi odstraszajcy wwz, a w nim niezwykle silnie obwarowa-n wityni, tak e moga stanowi dla nieprzyjaci drugi bastion obrony.

2. Gdy tak przez dugi czas zastanawia si, jak ma postpi, wrd ob-lonych wybuch spr: zwolennicy Arystobula domagali si podjcia wojnyi uwolnienia krla, natomiast stronnicy Hirkana opowiadali si za otworze-niem bram przed Pompejuszem. Liczb tych ostatnich pomnoy strach, jakiwzbudza widok karnych oddziaw Rzymian. Poniewa trzymajcy z Ary-stobulem stali si w tym sporze stron przegran, schronili si do wityni

i po zniszczeniu mostu124 czcego j z miastem jli przygotowywa si dowalki na mier i ycie. Tymczasem inni wpucili Rzymian do miasta i wy-dali im paac krlewski, a Pompejusz wysa jednego ze swoich dowdcw,Pizona, z oddziaem wojska, aby go zaj. Ten rozstawi strae w rnych

21


22/480

czciach miasta i nie mogc nikogo ze zbiegych do wityni skoni dougody, pocz przysposabia okalajcy teren do przypuszczenia szturmu.W dziele tym ochoczo wspomagali go rad i pomoc zwolennicy Hirkana.

3. Sam Pompejusz kierowa w pnocnej stronie zasypywaniem rowwi caego wwozu materiaami znoszonymi przez wojsko. Zapenienie go byotrudnym zadaniem z powodu niezmiernej gbokoci, a i ydzi z gry staralisi temu na wszelki sposb przeszkodzi. I chyba daremny byby trud Rzy-mian, gdyby Pompejusz nie wykorzysta sidmego dnia, kiedy to ydziw kadym tygodniu ze wzgldw religijnych powstrzymuj rce od pracy,i nie podwysza wau, zabraniajc rwnoczenie onierzom wdawa si

w walk. W dniach sabbatu125

bowiem ydzi mog walczy tylko w obroniewasnej. Gdy ju zasypano wwz, kaza wznie na wale wysokie wiee,ustawi sprowadzone z Tyru machiny oblnicze i prbowa szturmowamur. Tymczasem balisty odpieray obrocw, ktrzy z gry starali si prze-szkadza. Jednak wiee umieszczone wzdu tego odcinka, niezwykle ma-sywne i okazae, przez dugi czas wytrzymyway te ciosy.

4. W czasie, kiedy Rzymianie musieli znosi cikie trudy, Pompejusznie mg wyj z podziwu nad wytrwaoci ydw, a szczeglnie nad tym,e w najmniejszej mierze nie zaniedbali suby Boej, cho zewszd pada na

nich grad pociskw. Z ca skrupulatnoci, jakby miasto zaywao bogiegospokoju, skadali ofiary krwawe i przebagalne oraz speniali wszelkie obrz-dy ku chwale Boej. Ba, nawet wtedy, gdy zajto wityni i zabijano ichwok otarza, nie zaniedbywano prawem przepisanej na kady dzie subyBoej. Bo wanie w trzecim miesicu oblenia, gdy z trudem udao si zbu-rzy jedn z wie, Rzymianie wdarli si do wityni. Pierwszym, ktry od-way si przekroczy mur, by syn Sulli126, Faustus Korneliusz, a za nimuczynili to samo dwaj setnicy, Furiusz i Fabiusz. Za kadym z nich szy ich

oddziay i po otoczeniu wityni ze wszech stron jednych zabijano podczasucieczki do Przybytku, drugich po krtkim oporze127.5. Wtedy liczni kapani, chocia widzieli, jak szli na nich nieprzyjaciele

z mieczami w rku, spokojnie trwali przy spenianiu obrzdw religijnychi ponosili mier w czasie wylewania libacji i palenia kadzide, stawiajcsub Bo nad wasne ycie128. Mnstwo ludzi zgino z rk rodakwz przeciwnego obozu, a niezliczona wprost liczba rzucaa si w przepa.

Niektrzy w desperackiej bezsilnoci podpalali budynki wok muru i ginliw pomieniach. mier ponioso dwanacie tysicy ydw, a spord Rzy-

mian zabitych byo niewielu, lecz sporo odnioso rany.6. Ale w tych nieszczsnych chwilach nic tak bardzo nie przygnbiao

narodu, jak wystawienie na widok obcych miejsca witego, ktre dotychczas

22


23/480

przed nimi byo zakryte. Pompejusz bowiem wszed ze swoim otoczeniem domiejsca Przybytku, do ktrego wstp mia wedug witego prawa tylko samarcykapan129, i obejrza to, co znajdowao si wewntrz: wieczniki, lampy,st, naczynia ofiarne i kadzielnice wszystko ze szczerego zota wielkiezapasy zebranych korzeni i wity skarbiec, liczcy okoo dwch tysicy talen-tw. Nie tkn on jednak ani tych, ani adnych innych kosztownoci; co wicej

po upywie jednego dnia od chwili zdobycia wityni kaza suebnikomwitynnym oczyci j i przystpi do skadania tradycyjnych ofiar. Hirkano-wi przywrci stanowisko arcykapana, poniewa w czasie oblenia w ogledawa dowody wielkiej przychylnoci, a w szczeglnoci dlatego, e odcignod Arystobula spor cz ludnoci wiejskiej, ktra gotowa bya dzieli z nimtrudy wojny. I takim sposobem zjedna sobie lud jak przystao na dobregowodza wicej okazywaniem yczliwoci ni sianiem postrachu. W liczbie

jecw znalaz si take te Arystobula, ktry by jednoczenie jego wu-jem130. Tych, ktrych najbardziej obciaa wina za rozptanie owej wojny,kaza ci toporem. Faustusa i jego towarzyszy, ktrzy odznaczali si w boju,uczci wspaniaymi odznaczeniami, a na kraj i Jerozolim naoy danin.

7. Odebra take narodowi zdobyte przez niego miasta w Celesyrii i od-da je pod wadz specjalnie wyznaczonego dowdcy rzymskiego131, a ydwcieni w obrbie ich wasnych granic. Odbudowa take zniszczon przezydw Gadar, wiadczc t ask jednemu ze swoich wyzwolecw, Gada-ryjczykowi Demetriuszowi. Wyzwoli rwnie spod ich panowania lece

w gbi kraju miasta, ktrych nie zdoali zniszczy: Hippos, Scytopolis, Pell,Samari, Jamnie, Maris, Azot i Aretuz132, a tak samo miasta na wybrzeumorskim: Gaz, Jopp, Dor i grd, ktry poprzednio zwa si Zamkiem Stra-tona, a pniej odbudowany przez Heroda, ktry tu wznis wspaniae budow-le, otrzyma nazw Cezarei. Wszystkie te miasta przywrci prawowitym mie-szkacom i przyczy do prowincji syryjskiej. T za wraz z Judea, ziemiami

pooonymi midzy Egiptem a Eufratem, odda pod zarzdSkaurusa133, zosta-wiajc mu dwa legiony. Sam natomiast pody przez Cylicj do Rzymu, wio-dc z sob jako jecw Arystobula z rodzin. Mia on dwie crki i dwch sy-nw, z ktrych jeden, Aleksander, zbieg w czasie podry, drugi za,modszy, Antygon wraz z siostrami zosta doprowadzony do Rzymu.

Rozdzia VIII

1. Tymczasem Skaurus najecha Arabi i utkn koo Petry134, zatrzy-many przeszkodami terenowymi. Czyni wielkie spustoszenie w okolicy,lecz i sam przy tym popad w tarapaty, poniewa wojsko jego cierpiao gd.

W tej sytuacji Hirkan popieszy mu z pomoc, dostarczajc przez Antypatra

23


24/480

rodkw ywnoci. Jego te wysa Skaurus do Aretesa utrzymywa bo-wiem z nim przyjacielskie stosunki z propozycj, aby ten wykupi si odwojny za pewn sum pienidzy. Krl arabski przysta na okup w wysokocitrzystu talentw i za t cen Skaurus wywid wojsko z Arabii.

2. Aleksander, ktremu jako jedynemu z dzieci Arystobula udao si wy-rwa z rk Pompejusza, zebra z czasem znaczne zastpy i zapuszczajc zbroj-ne zagony w gb Judei, sprawia Hirkanowi niemao kopotu. I byby go za-

pewne wkrtce obali dotar ju do Jerozolimy i omieli si odbudowywazburzone przez Pompejusza mury lecz tymczasem do Syrii przyby jakonastpca Skaurusa135 Gabiniusz, ktry ju nieraz okaza si dzielnym mem,i ruszy na Aleksandra. w, zdjty strachem na wie o jego zblianiu si, ze-

bra jeszcze znaczniejsze siy, liczce dziesi tysicy pieszych i tysic pisetjedcw, i umocni odpowiednie punkty strategiczne w kraju: Aleksandrejon,

Macheront i Hirkanejon136

, ktre leay naprzeciw gr Arabii.3. Gabiniusz wysa przodem Marka Antoniusza137 z czci wojska,a sam cign za nim z gwnymi siami. Doborowe wojsko Antypatra i po-zostae oddziay ydowskie pod wodz Malichosa i Peitolaosa poczyy siz dowdcami Marka Antoniusza i podyy na spotkanie z Aleksandrem.

Niebawem nadcign take Gabiniusz z cikozbrojn piechot. Nie mogcstawi czoa zjednoczonym siom nieprzyjacielskim, Aleksander wycofa si,lecz, kiedy ju znalaz si w pobliu Jerozolimy, zmuszony by przyj wal-k. Straci w bitwie sze tysicy ludzi, z ktrych trzy tysice polego, a trzy

tysice wzito do niewoli. Z pozosta czci zbieg do Aleksandrejonu.4. Kiedy Gabiniusz dotar do Aleksandrejonu i zasta wielu obozujcych

poza murami, stara si przed rozpoczciem bitwy przecign onierzy naswoj stron obietnic darowania przewinie. Poniewa oni nie kierowali sigosem rozsdku, sporo z nich zabi, a reszt zamkn w twierdzy. W bitwietej odznaczy si dowdca Marek Antoniusz, ktry zawsze i wszdzie w bojuokazywa si mem dzielnym, lecz nigdy w takim stopniu, jak wwczas. Ga-

biniusz zostawi wojsko, aby zajo twierdz, a sam objeda kraj przywraca-

jc porzdek w miastach, ktre ocalay przed zniszczeniem, oraz odbudowujcinne, ktre leay w gruzach. Tak wanie z jego rozkazu odbudowano Scyto-polis, Samari, Antedon, Apolloni138, Jamnie, Rafi, Maris, Adoreos, Ga-mal, Azot i wiele innych, a do kadego z nich ochoczo garnli si osadnicy.

5. Uporawszy si z tymi sprawami, powrci do Aleksandrejonu i z ta-k energi podj dziaalno oblnicz, e Aleksander zupenie zwtpiw moliwo obrony i wysa herolda z prob o darowanie mu win i z pro-

pozycj poddania twierdz Hirkanejonu i Macherontu ktre jeszczemia w swym rku. Pniej przekaza mu take Aleksandrejon. Gabiniusz

24


25/480

zburzy wszystkie twierdze, aby nie stay si baz do wzniecenia nowej woj-ny. Uczyni to za poduszczeniem matki Aleksandra, ktra w trosce o losznajdujcych si w Rzymie jecw, mianowicie ma i innych dzieci, przy-

bya, aby go przebaga. Nastpnie Gabiniusz wprowadzi Hirkana do Jero-zolimy i powierzy mu piecz nad wityni, a cywilny zarzdodda w rcearystokracji. Cay kraj podzieli na pi okrgw139: jeden przyczy do Je-rozolimy, drugi do Gadary, nastpny mia nalee do Amatus, czwarty znw

przydzielono do Jerycha, a dla pitego wyznaczono miasto galilejskie Seffo-ris. ydzi z zadowoleniem przyjli wyswobodzenie od rzdw jednostkii odtd pozostawali pod wadz arystokracji140.

6. Niedugo potem przyczyn nowych zamieszek w narodzie sta sizbiegy z Rzymu Arystobul. Zebra on znowu znaczn liczb ydw, z kt-rych jedni marzyli o przewrocie, drudzy za od dawna byli mu oddani. Jako

pierwszy krok zaj Aleksandrejon i usiowa znowu odbudowa jego mury.Wtedy Gabiniusz wyprawi przeciw niemu wojsko pod wodz Sizenny, Anto-niusza i Serwianusa141, a w na wie o tym wycofa si do Macherontu142.Pozby si nieprzydatnego tumu, zabierajc tylko uzbrojonych w liczbie oko-o omiu tysicy. W ich liczbie by take niszy rang dowdca w JerozolimiePeitolaos, ktry zbieg do niego z tysicem ludzi. Rzymianie postpowali zanim i tak doszo do bitwy, w ktrej wojsko Arystobula bio si mnie, przezdugi czas stawiajc czoo Rzymianom, a w kocu musiao ulec ich przewa-dze. Polego pi tysicy ludzi, a okoo dwch tysicy zbiego na pewne wzg-

rze. Tysic pozostaych przebio si wraz z Arystobulem przez szeregi rzym-skie i schronio si do Macherontu. Tam krl spdzi pierwsz noc obozujcw ruinach i mia nadziej, e cignie inne wojsko, jeli wojna pozwoli mu nawytchnienie, i zacz czyni sabe umocnienia w twierdzy. Kiedy Rzymianieruszyli do ataku, przez dwa dni stawia im wprost nadludzki opr i dosta sido niewoli. Potem wraz z synem Antygonem, ktry razem z nim zbieg z Rzy-mu, przyprowadzono go zwizanego do Gabiniusza, a ten znowu odesa ichdo Rzymu. Senat kaza go uwizi, lecz dzieciom jego pozwoli powrci143do Judei, poniewa Gabiniusz listownie go zawiadomi, e przyrzek wy-wiadczy t ask onie Arystobula w zamian za poddanie twierdz144.

7. Gabiniusz ruszy ju by na Partw, lecz przeszkodzia mu w wypra-wie sprawa Ptolemeusza145. Zawrci przeto od brzegw Eufratu i wprowadzigo z powrotem do Egiptu. W czasie tej wyprawy wszelkiej pomocy udzielimu Hirkan i Antypater. Ten ostatni dostarcza pienidzy, broni, zboa i posi-kw wojskowych oraz nakoni tamtejszych ydw, trzymajcych stra przy

przejciu koo Peluzjum146, aby go przepucili. Gdy pod nieobecno Gabiniu-sza fala niepokojw ogarna ca Syri, Aleksander, syn Arystobula, znowu

25


26/480

zburzy wszystkie twierdze, aby nie stay si baz do wzniecenia nowej woj-ny. Uczyni to za poduszczeniem matki Aleksandra, ktra w trosce o losznajdujcych si w Rzymie jecw, mianowicie ma i innych dzieci, przy-

bya, aby go przebaga. Nastpnie Gabiniusz wprowadzi Hirkana do Jero-zolimy i powierzy mu piecz nad wityni, a cywilny zarzdodda w rcearystokracji. Cay kraj podzieli na pi okrgw139: jeden przyczy do Je-rozolimy, drugi do Gadary, nastpny mia nalee do Amatus, czwarty znw

przydzielono do Jerycha, a dla pitego wyznaczono miasto galilejskie Seffo-ris. ydzi z zadowoleniem przyjli wyswobodzenie od rzdw jednostkii odtd pozostawali pod wadz arystokracji140.

6. Niedugo potem przyczyn nowych zamieszek w narodzie sta sizbiegy z Rzymu Arystobul. Zebra on znowu znaczn liczb ydw, z kt-rych jedni marzyli o przewrocie, drudzy za od dawna byli mu oddani. Jako

pierwszy krok zaj Aleksandrejon i usiowa znowu odbudowa jego mury.Wtedy Gabiniusz wyprawi przeciw niemu wojsko pod wodz Sizenny, Anto-niusza i Serwianusa141, a w na wie o tym wycofa si do Macherontu142.Pozby si nieprzydatnego tumu, zabierajc tylko uzbrojonych w liczbie oko-o omiu tysicy. W ich liczbie by take niszy rang dowdca w JerozolimiePeitolaos, ktry zbieg do niego z tysicem ludzi. Rzymianie postpowali zanim i tak doszo do bitwy, w ktrej wojsko Arystobula bio si mnie, przezdugi czas stawiajc czoo Rzymianom, a w kocu musiao ulec ich przewa-dze. Polego pi tysicy ludzi, a okoo dwch tysicy zbiego na pewne wzg-

rze. Tysic pozostaych przebio si wraz z Arystobulem przez szeregi rzym-skie i schronio si do Macherontu. Tam krl spdzi pierwsz noc obozujcw ruinach i mia nadziej, e cignie inne wojsko, jeli wojna pozwoli mu nawytchnienie, i zacz czyni sabe umocnienia w twierdzy. Kiedy Rzymianieruszyli do ataku, przez dwa dni stawia im wprost nadludzki opr i dosta sido niewoli. Potem wraz z synem Antygonem, ktry razem z nim zbieg z Rzy-mu, przyprowadzono go zwizanego do Gabiniusza, a ten znowu odesa ichdo Rzymu. Senat kaza go uwizi, lecz dzieciom jego pozwoli powrci143do Judei, poniewa Gabiniusz listownie go zawiadomi, e przyrzek wy-wiadczy t ask onie Arystobula w zamian za poddanie twierdz144.

7. Gabiniusz ruszy ju by na Partw, lecz przeszkodzia mu w wypra-wie sprawa Ptolemeusza145. Zawrci przeto od brzegw Eufratu i wprowadzigo z powrotem do Egiptu. W czasie tej wyprawy wszelkiej pomocy udzielimu Hirkan i Antypater. Ten ostatni dostarcza pienidzy, broni, zboa i posi-kw wojskowych oraz nakoni tamtejszych ydw, trzymajcych stra przy

przejciu koo Peluzjum146, aby go przepucili. Gdy pod nieobecno Gabiniu-sza fala niepokojw ogarna ca Syri, Aleksander, syn Arystobula, znowu

26


27/480

zbuntowa ydw. Zebra pokane zastpy i sposobi si do wymordowaniawszystkich Rzymian w kraju. Zatrwoony tym Gabiniusz (a by ju na miej-scu, przynaglony do powrotu z Egiptu wiadomoci o powstaych tam zamie-szkach) do niektrych spord zbuntowanych wysa naprzd Antypatra i na-koni ich do zmiany stanowiska. Aleksander jednak, ktremu pozostao

jeszcze trzydzieci tysicy ludzi, zdecydowa si przystpi do wojny. Takwic Gabiniusz ruszy do walki. ydzi wyszli na jego spotkanie i w bitwie sto-czonej koo gry Itabyrion147 zgino ich dziesi tysicy, a pozostaa masawojska rozproszya si w ucieczce. Gabiniusz za przyby do Jerozolimyi ustanowi zarzd po myli Antypatra. Std wyruszy na Nabatejczykw, kt-rych pokona w bitwie, a zbiegych od Partw Mitrydatesa i Orsanesa odesa

potajemnie do kraju, wrd onierzy za rozgosi, e sami zbiegli.8. Tymczasem przyby Krassus148 jako jego nastpca i przej zarzd

nad Syri. Szykujc si na wypraw przeciw Partom, zagrabi z Przybytkujerozolimskiego cae zoto i ponadto zabra dwa tysice talentw, ktre Pom-pejusz pozostawi nietknite149. Po przekroczeniu Eufratu zgin sam wraz zeswoim wojskiem. Ale o tych sprawach nie pora teraz mwi.

9. Partw, usiujcych po mierci Krassusa przeprawi si do Syrii, od-par Kasjusz150, ktry zbieg do tej prowincji. Wziwszy j w swoje wada-nie, spiesznie pody do Judei i podbiwszy Tariche151, zaprzeda okootrzydzieci tysicy ydw w niewol. Peitelaosa, ktry zebra buntownikwArystobula, ukara mierci, a krok ten doradzi mu Antypater. w poj za

on kobiet ze znakomitego rodu arabskiego imieniem Kypros i mia z niczterech synw: Fazaela, dalej pniejszego krla Heroda, a oprcz nich J-zefa, Ferorasa i crk Salome. Wszdzie zjednywa sobie przychylnowadcw, utrzymujc z nimi stosunki przyjani i gocinnoci, a szczeglniezaskarbi sobie wzgldy krla arabskiego przez zwizek maestwa. Jego toopiece powierzy wasne dzieci, kiedy wszcz wojn z Arystobulem. Ka-sjusz jednak zobowiza Aleksandra ukadem, aby zachowa si spokojnie,a sam powrci nad Eufrat, aby przeszkodzi Partom w przeprawie. Aleo tym opowiemy w innym miejscu152.

Rozdzia IX

1. Kiedy Cezar po ucieczce Pompejusza i senatu za Morze Joskie stasi panem Rzymu i caego cesarstwa153, wypuci Arystobula z wizieniai przydzieliwszy mu dwa legiony, wysa z wielkim popiechem do Syrii.Spodziewa si, e z jego pomoc z atwoci pozyska dla siebie t prowincjoraz Jude i okoliczne ziemie. Wszelako zawi wniwecz obrcia chci

Arystobula i nadzieje Cezara. Otruty przez zwolennikw Pompejusza, Ary-stobul przez duszy czas nawet nie mg spocz w ojczystej ziemi, leczciao jego pozostawao zakonserwowane w miodzie, dopki Antoniusz nie

przekaza go ydom, aby pochowali je midzy grobami krlewskimi.

27


28/480

2. Zgin take jego syn Aleksander, city toporem w Antiochii przezScypiona154 z rozkazu Pompejusza, po postawieniu go przed sdem pod za-rzutem dopuszczania si gwatw w stosunku do Rzymian. Rodzestwo jegowzi pod swj dach syn Mennajosa, Ptolemeusz155, ktry wada Chalcyda,lec pod Libanem. Wysa po nich do Askalonu swego syna, Filippiona,ktry odebra Antygona wraz z siostrami onie Arystobula i sprowadzi dodomu swojego ojca. Do jednej156 z nich zapaauczuciem i poj j za on,a pniej z tej przyczyny sam zosta zamordowany przez ojca. Ptolemeusz

bowiem po zgadzeniu syna sam Aleksandr polubi i dziki temu mae-stwu otacza rodzestwo troskliw opiek.

3. Po mierci Pompejusza157 Antypater zmieni orientacj i stara sipozyska wzgldy Cezara. Gdy wic Mitrydates Pergameski, cigncz wojskiem na Egipt, zosta powstrzymany przy przejciu pod Peluzjum158

i musia sta w Askalonie, Antypater nakoni Arabw, z ktrymi utrzymy-wa stosunki przyjani i gocinnoci, aby mu udzielili pomocy. Sam te zja-wi si wiodc okoo trzech tysicy cikozbrojnej159 piechoty ydowskiej.Za jego take namow wsparli go wadcy syryjscy, osiady na Libanie Ptole-meusz160 oraz Jamblich, dziki ktrym tamtejsze miasta chtnie wziyudzia w wojnie. Po takim wzmocnieniu swej siy za spraw Antypatra, pod-niesiony na duchu Mitrydates ruszy ku Peluzjum, a gdy nie pozwolono muna przemarsz, pocz oblega miasto. Take podczas szturmu szczeglnie od-znaczy si Antypater. On to uczyni wyom w przydzielonej sobie czci

muru i na czele swoich oddziaw pierwszy wtargn do miasta.4. Wzito wprawdzie Peluzjum, lecz w dalszym marszu znowu napo-

tkano opr mieszkacw krainy zwanej Oniaszow161. Byli to ydzi egipscy.Ale Antypater wpyn na nich, aby nie tylko nie czynili przeszkd, ale nawetzaopatrywali wojska w ywno. Dlatego te mieszkacy Memfis w oglenie wystpowali zbrojnie, lecz ochoczo przystali do Mitrydatesa. Ten za ob-szed ju Delt i stoczy bitw z pozostaymi wojskami egipskimi w miejscuzwanym Obozem ydowskim. W czasie walki znalazsi w niebezpiecze-stwie z caym prawym skrzydem, a z opresji wybawi go Antypater, ktryobszed wrogw wzdu brzegu rzeki (bowiem jako dowdca lewego skrzyd-a rozgromi by nieprzyjaci na swoim odcinku). Nastpnie natar na onie-rzy czynicych pocig za Mitrydatesem i sporo z nich zabi, a za reszt gnadalej, a zaj ich obz. Straci tylko osiemdziesiciu162 swoich ludzi, a Mitrydates wczasie ucieczki a okoo omiuset. Ocalony wbrew nadziei sta siu Cezara bezstronnym wiadkiem walecznoci Antypatra.

5. Cezar, udzielajc wwczas pochwa temu mowi i czynic mu obiet-nice, zachci go do podejmowania niebezpiecznych przedsiwzi w swoim

interesie. Zawsze przy tym walczy on ze szczegln odwag i odnoszc licznerany, niemal na caym ciele mia wypisane dowody swego mstwa. Gdy pniejCezar po zaprowadzeniu porzdku w Egipcie przyby do Syrii163, obdarzy go

28


29/480

obywatelstwem rzymskim, uwolni od pacenia danin i przez dalsze zaszczytyi dowody przyjani uczyni czowiekiem godnym zazdroci. Zatwierdzi rw-nie za jego wstawiennictwem Hirkana na stanowisku arcykapana.

Rozdzia X

1. Wanie w owym czasie take Antygon, syn Arystobula, stawi siu Cezara i mimowolnie przyczyni si do jeszcze wikszego wyniesieniaAntypatra. Mia on suszne powody do lamentowania nad losem swojego oj-ca (zosta on, jak oglnie mniemano, otruty, dlatego e pozostawa we wro-gich stosunkach z Pompejuszem) i oskarenia Scypiona, e okrutnie obszedsi z jego bratem164, lecz nie powinien by swojej aoci czy z jak za-wici. On tymczasem, wystpujc przed Cezarem, nie szczdzi take oskar-

e pod adresem Hirkana i Antypatra: jak to oni, gwacc wszelkie prawa,wygnali jego rodzestwo z caej ojcowskiej ziemi i w swojej zuchwaocidopucili si wielu przestpstw wzgldem narodu; jeli za posali posiki doEgiptu, to nie postpili tak z yczliwoci do niego (Cezara), lecz z obawyo swoje dawniejsze wrogie postpki i w celu zatarcia pamici o utrzymywa-niu przyjacielskich stosunkw z Pompejuszem.

2. Syszc te sowa, Antypater zerwa z siebie szaty i okazujc liczne bli-zny owiadczy, e jego wierno dla Cezara nie potrzebuje sw na swoj ob-ron. Gdyby nawet milcza, samo ciao woaoby dononym gosem. Wszela-

ko zdumiewa go zuchwalstwo Antygona, ktry bdc synem wroga Rzymiani jeca zbiegego z Rzymu oraz majc po ojcu we krwi skonnoci wywrotowei buntownicze, omiela si oskara drugich przed wodzem Rzymian i pragnieosign jakie korzyci, gdy tymczasem powinien cieszy si, e jeszcze y-

je. Jeeli za teraz dy do osignicia wadzy, to czyni to nie tyle z biedy, ileraczej w tym celu, by zjawiwszy si wrd ydw zasia midzy nimi ziarno

buntu i wykorzysta pomoc ofiarodawcw na ich wasn zgub.3. Po wysuchaniu tych wypowiedzi Cezar orzek, e Hirkan jest god-

niejszym kandydatem na urzd arcykapaski, Antypatrowi za pozostawiswobod wyboru stanowiska dla siebie. A kiedy ten zoy w jego rce, jako

przyznajcego zaszczyty, decyzj co do sposobu uczczenia go, zosta mianowanyprokuratorem caej Judei i uzyska nadto zgod na odbudowanie zbu-rzonych murw ojczystego miasta165. Zaszczyty te Cezar rozkaza wyry naKapitolu, aby pozostay jako znak, upamitniajcy wasn sprawiedliwooraz dzielno owego ma166.

4. Antypater towarzyszy jeszcze Cezarowi w drodze przez Syri i po-wrci do Judei. Tutaj przede wszystkim przystpi do odbudowy murw oj-

czystego miasta, zburzonych przez Pompejusza. Nastpnie umierza zamie-szki w kraju, sam si zjawiajc, ju to groc, ju to udzielajc rad kademuz osobna. Tumaczy, e jeli opowiedz si za Hirkanem, y bd w pomy-lnoci i bezpieczestwie, korzystajc ze swoich dbr i zaywajc oglnego

29


30/480

pokoju. Gdyby jednak dali si zwie ponnym nadziejom roztaczanym przezludzi, ktrzy dla osobistej korzyci d do przewrotu, to w nim samym bdmie despot zamiast opiekuna, w Hirkanie tyrana zamiast krla, a w Rzy-mianach i Cezarze wrogw zamiast wadcw i przyjaci. Bo przecie oninie pozwol zrzuci z tronu tego, ktrego sami na wprowadzili. Wygasza-

jc takie przemwienia, rwnoczenie na wasn rk zaprowadzi porzdekw kraju widzc, e Hirkan jest czowiekiem gnunym i za mao energicznym,aby piastowa wadz krlewsk167. Starszego ze swoich synw, Fazaela, za-mianowa zarzdcJerozolimy i ziem okolicznych, a drugiego podug star-szestwa, Heroda168, wyposaonego w tak sam wadz wysa do Galilei,cho by jeszcze bardzo mody169.

5. Herod, ktry by z natury czowiekiem energicznym, od razu znalazpole do dziaania odpowiadajce jego usposobieniu. Stwierdziwszy, e herszt

rozbjnikw Ezechiasz170

, ktry sta na czele wielkiej bandy i upi okoliczneziemie syryjskie, pochwyci go i zabi, jako te wielu spord rozbjnikw.Wydarzenie to znalazo wielkie uznanie w opinii Syryjczykw. Tote sawio-no Heroda po wsiach i miastach jako ma, ktry uratowa im spokj i doby-tek. Czynem tym zapewni sobie dobre imi take u Sekstusa Cezara171, kt-ry by krewnym wielkiego Cezara i zarzdc Syrii. Z bratem, ktry cieszysi takim uznaniem, wid szlachetne wspzawodnictwo Fazael, zjednujcsobie coraz wiksz yczliwo mieszkacw Jerozolimy. Chocia niepo-dzielnie wada miastem, adnym nierozwanym czynem nie naduy wa-

dzy. Antypater przeto doznawa icie krlewskiej czci i szacunku od wszys-tkich jak rzeczywisty jedynowadca. Mimo to jego yczliwo i lojalnow stosunku do Hirkana nie ulega jakiejkolwiek zmianie.

6. Gdy si osiga sukcesy, nie sposb unikn zawici. Ot Hirkan jusam w gbi duszy martwi si rozgosem modych mw. Wszake najwi-ksz trosk napaway go sukcesy Heroda i wieci, ktre przynosili jeden podrugim posacy o ich kadym nowym tytule do sawy. Do tego jeszcze podjudzaligo liczni oszczercy dworscy, ktrym nie w smak byo zarwno mdre

postpowanie synw, jak i samego Antypatra. Pozostawiajc woln rkw sprawach publicznych Antypatrowi i jego synom (mwili), sam sobie yje

beztrosko, zadowalajc si tylko tytuem krlewskim pozbawionym rzeczy-wistej wadzy. Jak dugo bdzie si a tak myli, eby wychowywa krlwna swoj zgub? To oni nawet nie staraj si zachowa pozorw, i s tylkozarzdcami, lecz otwarcie zachowuj si jak wadcy, odsunwszy go odwszystkiego, skoro choby na przykad Herod mg wbrew prawu ydwzgadzi tylu ludzi bez jego rozkazu lub pisemnej instrukcji. Jeli nie jestkrlem, lecz jeszcze zwykym poddanym, powinien stan przed sdem i za

ten postpek odpowiedzie przed Hirkanem i prawami ojczystymi, ktre za-braniaj zabijania kogokolwiek bez sdu.7. Takie gosy coraz gorzej usposabiay Hirkana, a w kocu zawrza

30


31/480

gniewem i pozwa Heroda na sd. w, idc za rad swego ojca i pewny sie-bie w wytworzonej sytuacji, stawi si, rozmieciwszy uprzednio garnizonypo caej Galilei172. Sam przyby tylko z siln eskort, aby ani nie wzbudzipodejrzenia, e pragnie Hirkana obali, gdyby wid z sob znaczne siy, anite nie by bezbronnym i nie pa ofiar zawici. Sekstus Cezar, obawiajcsi, aby osaczonego przez wrogw modzieca nie spotkao co zego, wysa

posw do Hirkana z otwartym daniem uwolnienia Heroda od oskareniao zabjstwo. Hirkan, ktry mia ku temu jeszcze inny powd lubi bo-wiem Heroda uzna go za niewinnego173.

8. Herod za uwaajc, e udao mu si wyj cao wbrew woli krla,powrci do Damaszku do Sekstusa i przedsiwzi odpowiednie kroki, w wy-padku gdyby zignorowa ponowne wezwanie na sd. I znowu niecni intrygan-ci jli podega Hirkana, przedkadajc mu, e Herod odszed mocno rozsier-

dzony i czyni przygotowania do wystpienia przeciw niemu. Krl w touwierzy, lecz nie wiedzia, co pocz, poniewa zdawa sobie spraw, eprzeciwnik ma nad nim przewag. A kiedy Sekstus Cezar mianowa Herodazarzdc174 Celesyrii i Samarii, sta si on gronym nie tylko ze wzgldu na

popularno w narodzie, lecz take na wasn potg. Hirkan popad w skrajntrwog i oczekiwa, e Herod lada chwila ruszy na na czele swego wojska.

9. I nie omyli si w swoich przewidywaniach. Albowiem Herod, czu-jc uraz z powodu groby, jak dla niego stanowio pozwanie go na sd,zebra wojsko i powid je na Jerozolim, aby obali Hirkana. I byby nie-

chybnie dopi celu, gdyby nie ojciec i brat, ktrzy wyszli mu na spotkaniei pohamowali jego porywczo. Przedkadali mu, eby zemst ograniczy tyl-ko do sownej pogrki i napdzenia strachu, lecz eby oszczdzi krla, podktrego berem doszed do tak wielkiej potgi. Jeli nawet zoci go owo pozwanie,to powinien by wdziczny za uniewinnienie i nie reagowa takostro na ciemne machinacje175, ale czu wdziczno za ocalenie. A jeli

jeszcze zway, e [Bg]176 kieruje losami wojny, to wicej zaway na szaliniesprawiedliwo ni wystpienie zbrojne. Nie powinien przeto by zbyt

pewny zwycistwa, skoro zamierza wyda wojn krlowi i bliskiemu sobieczowiekowi, ktry nieraz wywiadczy dobrodziejstwa, a nigdy nie objawiwrogoci poza tym, e dajc posuch zym doradcom postraszy go widmemkrzywdy. Herod usucha tych perswazji sdzc, e dla jego przyszych pla-nw wystarczy samo ukazanie narodowi wasnej potgi.

10. Tymczasem w okolicy Apamei doszo wrd Rzymian do buntui wojny domowej, kiedy to Cecyliusz Bassus, ktry sta po stronie Pompe-

jusza, podstpnie zamordowa Sekstusa Cezara i przej dowdztwo nad je-go wojskiem. Wszelako inni dowdcy Cezara zaatakowali Bassusa

wszystkimi siami177, aby wzi pomst za to zabjstwo. Antypater posaim pod wodz swoich synw posiki ze wzgldu na obu Cezarw: i tego,ktrego zabito, i tego, ktry y, gdy z jednym i drugim czya go

31


32/480

przyja. Wojna si jednak przecigaa, a tymczasem przyby z Italii Mur-kus jako nastpca Antistiusza178.

Rozdzia XI

1. W owym czasie rozgorzaa midzy Rzymianami wielka wojna, kiedyto Kasjusz i Brutus podstpnie zamordowali Cezara, ktry sprawowa najwy-sz wadz przez trzy lata i siedem miesicy179. Zabjstwo to stao si przy-czyn zaburzenia na wielk skal. Wtedy pornili si z sob najbardziejwpywowi mowie i kady, kierujc si osobistymi ambicjami, wybiera to,co wedug jego mniemania miao by dla niego korzystne. I tak Kasjusz

przyby do Syrii180, aby przej wojska stojce pod Apame. Tutaj pojednaz sob Murkusa181 i Bassusa jako te wrogie sobie legiony i uwolni Apame

od oblenia. Sam stanwszy na czele wojska cign przez miasta, nakada-jc na nie daniny i dajc podatkw ponad ich moliwoci.2. Kiedy take ydom nakazano zapaci siedemset talentw, Antypater,

nastraszony pogrkami Kasjusza, zadania cigania pienidzy przydzieliswoim synom oraz, ze wzgldu na popiech, niektrym spord bliskich zna-

jomych. W ich liczbie by te jeden z jego przeciwnikw, niejaki Mali

flawiusz jozef - wojna zydowska

Documents