Fjarnám í íslenskum framhaldsskólum:

Frá þörfum til þæginda

Erindi 2.nóvember 2007Á ráðstefnu 3f um upplýsingatækni og menntun

Sólveig Jakobsdóttir, Kennaraháskóli Íslands, soljak@khi.is

Rannsókn, markmið

• Meginmarkmið verkefnisins er að skoða hvernig framhaldskólar hér á landi eru að blanda saman stað- og fjarnámi og hvernig þær blöndur eru að reynast fyrir þá nemenda- og kennarahópa sem stunda viðkomandi skóla.

• Rannsókn styrkt af KHÍ, rannsóknarsjóði og aðstoðarmannasjóði

Rannsókn, 3 hlutar

1.-2. Stjórnendur, haustið 2005 og 2006, úr 29 skólum– Símaviðtöl – Fá yfirlit um stöðu í framhaldsskólum, breytingar,

helstu kosti og galla3. Nemendur og kennarar úr sex skólum, vorið

2007– Viðtöl við 25 kennara (mest símaviðtöl, í einum

landsbyggðarskóla á staðnum), tekin upp; – Viðtöl við 53 nemendur (mest símaviðtöl, skráð svör

jafnóðum; nokkur viðtöl úr MSN eða með tölvupósti)– Skoða viðhorf lykilhópa

Fyrri kynningar á verkefninu

• Sólveig Jakobsdóttir. (2005). Á öndverðum meiði eða allt í bland? Um þróun kennsluaðferða og tæknilausna í fjarkennslu. Erindi var flutt 14.10.2005 á málþingi um fjarnám og -kennsla Reykjanesbæ. http://soljak.khi.is/erindi/blandadnam/blandadnam_files/Default.htm

• Sólveig Jakobsdóttir og Sigurður Fjalar Jónsson. (2006). Í takt við tímann? Tími, rými og nám í framhaldskólum á Íslandi. Erindi var flutt 21.10.2006 á málþingi RKHÍ Reykjavík. http://soljak.khi.is/erindi/itaktsjsfj.ppt

• Sólveig Jakobsdóttir, Sigurður Fjalar Jónsson, Þórhildur Elfarsdóttir og Sigurbjörg Jóhannesdóttir. (2007). Regatta for life and learning? Trends and blends in distance education at the secondary level in Iceland. Í A. Gaskell og A. Tait (Ritstj.), The 12th Cambridge International Conference on Open and Distance Learning. What do we know about using new technologies for learning and teaching? (bls. 153-160). Milton Keynes, UK: The Open University.

Flokkar – skóla (niðurstöður úr 1.og 2.hluta)

1. Sterkir stofnar, stór hluti nema stundar fjarnám, fjar+stað misjafnlega mikið aðskilið eða mikil skörun eða blanda.

2. Fjarnám vaxandi sproti af stofni - töluverður-mikill gangur eða dreif-/fjarnám álitlegur sproti, hægari eða lítill vöxtur.

3. Staðnám en vísir að fjarnámi fyrir hópa. Eða dreifnám farið að einkenna staðnámið (minni viðvera í hefðb. kennslust; nám verkefnamiðað; námstjórnunarkerfi)

4. Notkun námstjórnunarkerfi eða innra nets almenn eða í mjög örum vexti, ekki farin að hafa áhrif á stundatöflu.

5. Kennslukerfi, innra net, en notkun ekki orðin almenn eða vöxtur e.t.v.hægari en í flokki 4; stundum vísir að fjarnámi f. einstaklinga, stundum verið að skoða hlutina vel og ýmislegt í deiglunni t.d. námskeið f. kennara, stundum grasrót.

Flokkar – skóla, þróun milli ára

14%

31%

14% 14%

28%24% 21% 24%

14%17%

0%

10%

20%

30%

40%

1 2 3 4 5

Group

2005

2006

Frekar fjar/dreifnám í áfangakerfum

Fullorðnir Frhsk. Grunnsk.

Alm. t.d. konur v. barn-eigna

m. gömul próf

Listn.UT, mmBókas.

Heilbr.Umönnun, fél

Iðngr.Sjóm.

“Venju-legir”

Utan-skóla, erl., veik.

Þurfa að ná upp

9.-10.lokið samr.

FÁ,FGVA, MHFSN, FBVMA

VÍBHSIR

FVAVAFÍVFBFÁ

IRFÍVVA

FÁ VÍFG MEFASVMA

MLFSUMEKvR

FÁVMAFGFÁ

FSUFSHBHS

FSSIH

(ML)(ME)

FSS VÍMS?

FLE,FSU, FASFÍV, VÍ

2005 FSH starfsendurmenntun öryrkja, og sjómenn/lífeðlisfr. í FÍV, ekki í boði 2006Í töflu: efri lína 2005, neðri lína nefndir til viðbótar 2006

Blöndurnar?

• Mjög fjölbreyttir nemendahópar• Mismunandi tæknilausnir, kerfi• Breytilegt hvernig staðið er að skipulagi;

hversu mikil staðkennsla; notkun myndfunda; blöndun nemendahópa; hverjir eru fjarri

• Nýting kerfa fremur einsleit - áhersla á miðlun efnis; notkun netprófa fer líklega vaxandi sem partur af símati; umræður og samskipti síður

Rannsókn, 3.hluti, þátttakendurS1 S2 S3 S4 S5 S6

Hópur 1 1 1 2 4 4 AllsKerfi WebCT, 2

Moodle, 1Myndfundir, 1

Moodle Námskjár 1

Heimasmíðað 1

Staðs. 3:3Áfanga/bekkjar

4:2

Kenn.

fjöldi

Kvk:KK.4

3:1

2

0:2

5

2:3

4

2:2

6

3:3

4

2:2

25

12:13Nemar

Fjöldi 8 9 10 5 11 10 53Aldur, M 28 30 27 19 21 20 24Aldursbil 23-35 19-50 19-58 18-20 19-29 19-20 18-58Kvk:Kk. 4:4 6:3 9:1 3:3 3:8 7:3 34:23

ViðtalsspurningarNemendur Kennarar

Hvernig nám? Hvað er kennt/námsgreinar?

Reynsla af fjar-/dreifnámi Reynsla af fjar-/dreifkennslu?

Hvers vegna velja fjarnám? Hvernig það kom til að þú fjarkennir?

Skipulag, kennsla, nám, námsmat? Skipulag, kennsla, nám, námsmat?

Hvernig er tímanum eytt sem annars færi í tímasókn?

Hvernig er tímanum eytt sem annars færi í að kenna á staðnum?

Viðhorf gagnvart kennslunni, námi, námsmati

Kostir, gallar, endurbætur?

Viðhorf gagnvart kennslunni, námi, námsmatiKostir, gallar, endurbætur?

Hvernig er samskiptum háttað, N-N, N-K Hvernig er samskiptum háttað, N-N, N-K, K-K, K-S

Hvernig eru námsumsjónarkerfi nýtt?Munur milli áfanga?

Helstu kostir og gallar?Bætt nýting?

Hvernig eru námsumsjónarkerfi nýtt?Munur milli áfanga?Áhrif á kennslu og nám?Helstu kostir og gallar?Bætt nýting?

Annars konar tækni? Annars konar tækni?

Nemendur: Ástæður fyrir fjar/dreifnámi

Framboð, menntun, ástundun með öðru•Áfangarnir ekki kenndir í skólanum sem ég er í og þess vegna

neyddist til (S2); Það var eina sem var í boði í þessu námi (S2)•Í mínum heimabæ er engin framhaldsskóli (S1)

•Langaði til að mennta mig meira (S2)•..vantaði að bæta við mig nokkrum áföngum til að komast í háskóla (S1)• mig langaði að taka tvö aukafög með vinnu til að bæta þekkingu mína í fögum sem gætu nýst mér í [háskóla]

•Stunda með öðru námi (S3)•Stunda með vinnu (S1, S2, S3, S5): D. Þrátt fyrir ungan aldur þá er ég gift, á hús og er í vinnu og hef ekki efni á að ljúka námi öðruvísi (S3); af því ég er að vinna með skóla og það komst ekki inn í töflu (S5)

•ég valdi ekki var sett í það, bjó í Danmörku og tók nám í grunnskóla þar (S6); Hluti af náminu (S6); Ekki val, var svona uppsett (S4)

Af hverju fjarnám?... Þægindi, sveigjanleiki (staður+tími), heimili/fjölskylda, kostnaður

•Mjög þægilegt. •Því ég er að nýta tímann í eitthvað gáfulegt meðan konan er í námi erlendis (S1)• Mig langaði ekki að flytja... (S2)•Fyrir fjarnámið hafði ég aðeins þann kost að flytja og prufaði ég það en líkaði ekki vel. (S1)•vegna þess að ég ákvað að flytja aðeins til útlanda og langaði ekki að dragast eftir á í skólanum (S3)• ég hef minn eigin tíma og allt er miklu frjálsara, finnst mér (S1)•Ég valdi fjarnám því að ég er að útskrifast á 6 önnum í staðinn fyrir 8 og hef þess vegna verið að taka mjög stórar annir og þó komust ekki allir áfangarnir inní töflu (S2)

•Vegna þess að það hentar mér er með 3 börn (S2)•Bara til þess að vera meira heima (S5)• hef ekki efni á að ljúka námi öðruvísi (S3)

Af hverju fjarnám?..., frammistaða, líkamlegar eða félagslegar

ástæður•því ég féll í því í fyrra og ef ég næ þessu ekki þarf ég að endurtaka árið (S3)•Var sett í það frá [öðrum skóla]– féll (S4) •Ég valdi fjarnám því ég er heyrnarskert og það fer margt framhjá mér í dagskólanum sem fer ekki framhjá mér í fjarnámi (S3)•Svo er ég líka misjöfn í að vakna í skólann, kvíðin og morgunþungynd... (S3)•ég átti erfitt með að fóta mig í framhaldsskólanum vegna þess hversu mikla félagsfælni ég er með (S3)•Það hentar mér vel vegna þess að mér líður betur að læra heima hjá mér, .. Ég var ekki að fíla mig á skólabekk, ég entist ekki í skóla, ... (S1)

Helstu kostir fjarnáms/dreifnáms (um 27 gefnir upp)

• Sveigjanleiki í tíma (11): d. Að þú hefur þá tíma til að gera eitthvað annað og villt frekar setja tímann í það sem þér gengur ekki jafn vel í (S5); Þú ræður hvenær þú lærir – ræður hvenær þú skilar miklu frjálslegra (S2); Að þu getur gert þetta þegar þér hentar t.d. seint á kvöldin eða lært á kaffihúsi (S4)

• Sveigjanleiki, frelsi (9): d. Kostir við þetta nám er allra helst það, maður hefur meira frelsi (S1); Frelsi fyrir þá sem ekki hafa kost á því að stunda staðarnám (S1)

• Sveigjanleiki, staðsetning (9): d. gott fyrir fólk sem býr erlendis eða útá landi

• Vinna+nám (9): Að geta stundað nám með vinnu (S2); Það er að geta unnið eins og fáviti með (S1)

Helstu kostir fjar/dreifnáms, frh.• Aðgengi að upplýsingum, glósur (7)., d. Aðallega að maður

fær meira upplýsingaflæði milli nemenda og kennara og maður fær betri glósur en maður myndi gera sjálfur (S6)

• Auðvelt aðgengi, almennt (4). d. Maður getur lært hvar og hvenær sem er (S4)

• Þarf ekki (endilega) að mæta í tíma (4): d. Ef maður missir úr tíma eða er veikur getur maður fylgst með (S6); Þarf ekki að sitja í leiðinlegum tímum sem maður hefur þannig lagað ekki not fyrir (S5)

• Hægt að fara í frí/hlé en ná upp (3)• Engin mætingarvandamál (3)• Hraðari endurgjöf í netprófum (3), betri undirbúningur f.

próf (3)

Helstu kostir fjar/dreifnáms, frh• Meira sjálfstæði (2)• Þarf ekki að flytja (2)• Meiri tími með fjölskyldu (2)• Laus við óþroskaða nemendur (2)• Sumir geta ekki tekið staðnám• Meiri ábyrgð• Sveigjanlegur aldur• Fjölbreyttara námsframboð• Læra heima• Laus við margmenni• Minni pappír, betra fyrir þá sem eru betri að nota tölvur til að skrifa• Tími fyrir eitthvað sem þú ert ekki góður í• Auðveldara að skil inn verkefnum, auðveldara að vinna að verkefnum

Frá þörfum....

• Umtalsverðir maður getur unnið sína vinnu og allt svoleiðis og eins og í mínu tilfelli þá gat ég búið áfram hér og samt lært

• Að geta unnið með námi og sinnt heimili og fjölskyldu

• Að geta tekið hvaða áfanga sem þú vilt – fjölbreytinin í náminu eru miklu meiri

... til ...

• Helstu kostirnir eru að geta lært heima hjá sér, haft kennarann nánast inni í stofu. Getað stundað vinnu á fullu með náminu og í mínu tilfelli að þurfa ekki að vera innan um mörg hundruð manns sem ég þekki ekki á hverjum degi. Í þessu námi finnst mér líka gott að geta tekið mér pásur þegar ég vill og þegar ég nauðsynlega þarf þess.

• bara sjálfstæðið, í fyrra fór ég í brúðkaupsferðina mína og var liggjandi í sólinni í 3 vikur (önnin er vanalega 10-12 vikur), þegar ég kom heim þá tók ég lestrartörn og náði öllu.

• náttúrulega frelsið og tíminn sem fer í annað t.d. vinna og líka vinnufriðurinn. Ég á erfitt með skap og að vinna nálægt fólki sem er ennþá í 8. bekkjar hegðan, finnst fólk ekki taka námið alvarlega, borgar fyrir það og nennir ekki að vinna, fínt að vera laus við það

... þæginda

• Þetta er ógeðslega þægilegt. Ég hef alltaf átt í smáá vanda með skólasókn svo að þetta hentar mér vel. Svo er náttúrulega geðveikt að geta tekið sér smá frí frá Íslandi en samt ekki dregist aftur úr í skóla! Svo lengi sem þú ert í góðu tölvusambandi er þetta fullkomið.

NemendaviðtölHelstu kostir og gallar fjar/dreifnáms

S1 S2 S3 S4 S5 S61 1 1 2 4 4

FrelsiSveigjanl.SjálfstæðiVinna+nám

Vinna+námÞarf ekki að flytjaMeira námsframb

Sveigjanl.Ekki mætingar-vandamálLaus v. stóra hópa, óþroskaða nemendur

SveigjanleikiAuðvelt aðgengi

Auðvelt aðgengi að verkefnum, Auðvelt að skila innMeiri tími fyrir erfiðar greinar

Aðgengi að glósum, Auðveldara að undirbúa sig f. PrófHraðvirk endurgjöf í netprófum

Ópersónulegt, ekki nægjanlegt samband við aðra n. +k.;Kostnaður (S3)Þörf á sjálfsaga

Þurfa að nota tölvur og tækni utan skóla (S6)Passar ekki í sumum námsgreinum (S5); erfiðara að einbeita sér í tímum (S6)

NemendaviðtölHvernig má gera betur?

S1 S2 S3 S4 S5 S61 1 1 2 4 4Frí tengingDaglegt aðgengi að kennara; verkefna- miðaðra;fleiri upptökur; nota spjall; koma eins fram við fjar-/staðn.

Fleiri fyrirlestra (myndf.), nota kerfi betur, betra upplýsingaflæði, fleiri áfanga, kennara með meiri þekkingu

Verkefna- miðaðra;nota kerfi betur, fleiri/færri netpróf, fleiri opnar sp./ritgerð.; lækka kostnað; staðlaðri kennslu, betri svörun kennara í tp

Hætta með skyldumæt-ingu;Ekkert (3)Háskóla- miðaðra

Persónu-legra

Ekkert (5); minna á að nota; meira samband við kennara

Umræða – til umhugsunar

• Menntun vs. einangraðir námsbútar?• Of lítil áhersla á samskipti, uppbyggingu

námssamfélags og hugsanlega á fagsamfélags fjarkennara? – úr takti við samfélag? Ath. t.d. þörf fyrir fólk vant teymisvinnu, þróun í notkun ýmissa kerfa sem styðja við félagsleg samskipti og/eða uppbyggingu þekkingar (Elgg, Wiki, Flickr, Facebook, Second life, ...)

• Áhrif námsumsjónarkerfis?• Brottfall, stað vs. fjar? Hvað með innflytjendur?• Hvað er að gerast annars staðar á þessu skólastigi? T.d.

hvað með efri endann á framhaldsskólanum?Picciano, A. G. og Seaman, J. (2007). K-12 online learning: a survey of

U.S. school district administrators. Needham, MA: Babson Survey Research Group, Hunter College - CUNY, The Sloan Consortium. Sótt 31.júlí 2007 af http://www.sloan-c.org/publications/survey/survey06.asp

Nám og kennslaÍ stað og/eða fjar