1

รายงานฉบบสมบรณ (Final Report)

ตลาดกาซปโตรเลยมเหลว:

นโยบายราคาและแนวทางเลอกของประเทศไทย

โดย พรายพล คมทรพย

ภร สรสนทร ณพล สกใส

ศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เสนอตอ

บรษท ไทยออยล จ ากด

พฤษภาคม 2553

2

สารบญ

หนาท

1. บทน า 3

2. วตถประสงคการศกษา 4

3. โครงสรางตลาดกาซปโตรเลยมเหลวในประเทศไทย 4

4. โครงสรางราคาโดยทวไปของ LPG 7

5. นโยบายราคา LPG ในชวงเวลาตางๆ 8

6. ระบบราคา LPG ในปจจบน 13

7. ผลกระทบของนโยบายตรงราคา LPG 15

8. ทางเลอกของนโยบายราคา LPG 27

9. การวเคราะหทางเลอกของนโยบายราคา:

แบบจ าลองดลยภาพบางสวน 30

10. การวเคราะหทางเลอกของนโยบายราคา:

กรณศกษาแบบ simulation 47

11. ขอเสนอแนะเกยวกบทางเลอกของนโยบายราคา 70

12. ขอเสนอแนะเกยวกบระบบชดเชยราคา LPG เฉพาะเพอการหงตม 73

บรรณานกรม 84

ภาคผนวกท 1 การวเคราะหความคมคาของการใช LPG ทดแทน

น ามนเบนซนในรถยนต 1-1 ถง 1-11

ภาคผนวกท 2 สรปผลการสมภาษณผแทน ปตท. 2-1 ถง 2-5

ภาคผนวกท 3 สรปผลการสมภาษณผแทน สนพ. 3-1 ถง 3-2

ภาคผนวกท 4 สรปผลการสมภาษณผแทนกรมธรกจพลงงาน 4-1 ถง 4-3

ภาคผนวกท 5 สรปผลการสมภาษณผคากาซ 5-1 ถง 5-3

3

ตลาดกาซปโตรเลยมเหลว: นโยบายราคาและแนวทางเลอกของประเทศไทย

1. บทน า ประเทศไทยมการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวหรอกาซหงตม (liquefied petroleum gas หรอ

LPG) มาใชเปนครงแรกเมอประมาณป 2499 โดยมวตถประสงคเพอน ามาใชในครวเรอนแทนการใชถานฟนในการหงตม ตอมาการใชกาซปโตรเลยมเหลวไดขยายมาสกลมผใชรถยนตและโรงงานอตสาหกรรม ท าใหตลาดกาซปโตรเลยมเหลวเรมขยายตวมา กขน ในชวง 2522 ถง 2524 เกดปญหาวกฤตการณน ามนโลกขน รฐบาลจงไดจดตงกองทนน ามนเชอเพลงเปนครงแรกเพอตรงราคากาซปโตรเลยมเหลวและน ามนดเซลหมนเรวโดยชดเชยเงนทเกบจากผใชน ามนเบนซนและน ามนชนดอนๆ ตอมาจงไดลอยตวราคาน ามนด เซลหมนเรวในป 2534 แตยงคงมการควบคมราคากาซปโตรเลยมเหลวเรอยมา นอกจากน รฐบาลยงมนโยบายเพอสรางความเทาเทยมกนระหวางผใชกาซทวประเทศโดยการจายเงนชดเชยคาขนสงจากชลบรไปภมภาคตางๆ เพอใหราคา ณ คลงกาซในแตละภมภาคมราคาเดยว ท าให รฐบาลมภาระทงในการจายชดเชยคาขนสงและราคาจ าหนายอนเปนผลจากนโยบายตรงราคา

ปจจบนประเทศไทยมความตองการใชกาซปโตรเลยมเหลวมากขนทงในภาคครวเรอน

ภาคการขนสง และภาคอตสาหกรรมโดยมสาเหตส าคญอนหนงมาจากการด าเนนนโยบายการตรงราคากาซปโตรเล ยมเหลวทกลาวมาขางตน นโยบายดงกลาวสงผลใหการผลตภายในประเทศไมเพยงพอทจะตอบสนองอปสงคตอกาซปโตรเลยมเหลวจนตองชดเชยโดยการน าเขาจากตางประเทศ แมวาราคาในตลาดโลกสงกวาราคาภายในประเทศมาก การอดหนนดงกลาวไดด าเนนการมายาวนานจนกระทงราคาและพฤตกรรมการใชในหนวยเศรษฐกจตางๆ บดเบอนไปจากความเปนจรงมากและยากตอการประกาศยกเลกการใหการอดหนนในทนท การจะปลอยใหราคากาซปโตรเลยมเหลวลอยตวตามราคาตลาดโลกกลบท าไดยาก เพราะในการปรบราคากาซเพมขนในแตละครงจงยอมสงผลกระทบทงตอภาคครวเรอนและ ภาคธรกจอตสาหกรรมทเกยวของเปนวงกวาง เนองจากนโยบายควบคมราคา LPG มทงขอดและขอเสย จงเปนประเดนถกเถยงกนวา ควรจะมการปรบเปลยนนโยบายหรอไมอยางไร

4

2. วตถประสงคการศกษา การศกษานมวตถประสงค 2 ประการ ดงน

1) เพอศกษาร วบรวมและวเคราะหขอมลเชงลกเรองผลกระทบของการตรงราคากาซปโตรเลยมเหลวภายในประเทศ

2) เพอศกษาหาขอเสนอแนะเกยวกบนโยบายทางเลอกในก าหนดราคากาซปโตรเลยมเหลวภายในประเทศทเหมาะสม

การศกษา จะครอบคลมตลาดกาซปโตรเลยมเหลวในประเทศไทยและนโยบายรฐท

เกยวของตลอดจนผลกระทบตอกลมตางๆ โดยจะศกษาตงแตเรมมการควบคมราคาในป 2522 จนถงปจจบน แตจะเนนประเดนในรายละเอยดเฉพาะชวงเวลา 10 ปทผานมา

ทปรกษาคาดหวงวา การศกษานจะท าใหเราไดทราบผลกระทบของการใชนโยบายควบคมราคากาซปโตรเลยมเหลวทม ตอกลมผผลตและผใชในประเทศ การวเคราะหจะน าไปสนโยบายทางเลอกเกยวกบราคากาซปโตรเลยมเหลวทเหมาะสมส าหรบประเทศไทย ทงในดานประสทธภาพและความเปนธรรมตอกลมผผลตและกลมผใชตางๆ

3. โครงสรางตลาดกาซปโตรเลยมเหลวในประเทศไทย

ตลาดกาซปโตรเลยมเหลวในประเทศไทยจดไดวาอยในโครงสรางตลาดแบบผขายนอยราย โดยปจจบนมผคาทอยในตลาด 7 ราย ไดแก บรษท ปตท. จ ากด มหาชน บรษท ยนคแกส แอนด ปโตรเคมคลส จ ากด (มหาชน) บรษท อตสาหกรรมแกสสยาม จ ากด บรษท เวลดแกส (ประเทศไทย ) จ ากด บรษท ปคนคแกส แอนด เอนจเนยรง จ ากด (มหาชน) บรษท แสงทองอตสาหกรรมถงแกส จ ากด และบรษท น ามนคาลเทกซ (ไทย) จ ากด โดยมบรษท ปตท . จ ากด เปนผน าในตลาด คอมสดสวนในตลาดกวาหนงในสาม เนองจากบรษท ปตท. เปนรฐวสาหกจทกระทรวงการคลงเปนผถอหนรายใหญถงรอยละ 51.8 รฐบาลจงใช ปตท.เปนเครองมอส าคญในการ ด าเนนนโยบายแทรกแซงราคาผลตภณฑน ามน

ในดานอปทานของ LPG เพอตอบสนองความตองการในประเทศ การจดหามาจาก 3

แหลง คอโรงกลนน ามนซงใชน ามนดบเปนวตถดบ โรงแ ยกกาซซงใชกาซธรรมชาตเปนวตถดบ และการน าเขาในรปของกาซโพรเพนและกาซบวเทน ในป 2552 กาซปโตรเลยมเหลว ทใชในประเทศไทยมาจาก

5

โรงแยกกาซ (GSP) รอยละ 51.7 จากโรงกลนน ามน รอยละ 33.9 และจากการน าเขา รอยละ 14.4 1 กอน

หนาน การผลตในประเทศมเกนความตองการใชในประเทศ จงมการสงออก LPG ดวย ในชวงแรกทมการน า LPG มาใชในประเทศ การบรโภคเกอบทงหมดอยในรปของการใชงานเพอการหงตมจดท าอาหาร ตอมาเมอมการผลตจากโรงแยกกาซ จงมการใช LPG เพอวตถประสงคทหลากหลายมากขน ไดแก การใ ชเปนเชอเพลงในรถยนตทดแทนน ามนเบนซน การใชเปนเชอเพลงในโรงงานอตสาหกรรม และการใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคม การตรงราคา LPG ไวใหต าและต ากวาเชอเพลงอนๆ ไดท าใหปรมาณการใช LPG สงขนมาก โดยเฉพาะการใชทไมใชเพอการหงตม เมอพจารณาเฉพาะกลมผใช กาซปโตรเลยมเหลว ในป 2552 จะพบวา ปรมาณการใชกาซปโตรเลยมเหลวในครวเรอนคดเปนรอยละ 43 ปรมาณการใชเปนเชอเพลงในอตสาหกรรมคดเปนรอยละ 11.3 ปรมาณการใชในรถยนตคดเปนรอยละ 12.9 ปรมาณการใชเปน feedstock ในอตสาหกรรมปโตรเคมคดเปนรอยละ 24.4 และปรมาณการใชในโรงกลนน ามนคดเปนรอยละ 8.4 ของปรมาณการใชกาซ LPG ทงหมดในประเทศ 2

การใช LPG เพอการหงตมอาหารในครวเรอนมปรมาณ จ านวนผใช และอตราการใชมากขนมาโดยตลอด ทงนเพราะ LPG มราคาไมแพง สะดวก และสะอาดในการใชงานเมอเทยบกบเชอเพลงประเภทอน การส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตพบวาในป 2549 ครวเรอนทมเตากาซเปนจ านวนมากถง 74% ของทงหมดทวประเทศ โดยมอตราสงสดท 83% ในภาคกลาง และอตราต าสดท 59% ในภาคอสาน การส ารวจในปตอมา พบวา LPG เปนเชอเพลงหลกทส าคญทสดทใชในการปรงอาหารในครวเรอน คอครวเรอนทใช LPG เปนเชอเพลงหลกมจ านวนมากถง 58% ของทงหมดทวประเทศ โดยมอตราสงสดท 88% ในภาคใต และอตราต าสดท 34% ในภาคอสาน เปนทนาสงเกตวาครวเรอนทใ ชถานและไมเปนเชอเพลงหลกในการปรงอาหารยงมจ านวนคอนขางสงในภาคเหนอและภาคอสาน โดยมจ านวนมากกวาครวเรอนทใช LPG เปนเชอเพลงหลกในภาคอสาน และมจ านวนใกลเคยงกบครวเรอนทใช LPG เปนเชอเพลงหลกในภาคเหนอ

การส ารวจสถานการณ การใชพลงงานของครวเรอน โดยส านกงานสถตแหงชาตประจ าป

2551 ชใหเหนวาโดยเฉลยแลวครวเรอนใช LPG เปนเชอเพลงในการหงตมคดเปนจ านวนเงนทไมมากนก คอมคาใชจายในการใช LPG เฉลยทวประเทศครวเรอนละประมาณ 62 บาทตอเดอน (หรอประมาณ 3 กโลกรมตอเดอน) คดเปนไมถง 1% ของคาใชจายทงหมด (เดอนละ 15,942 บาท) และประมาณ 3.5% ของคาใชจายดานพลงงาน (เดอนละ 1,780 บาท) ครวเรอนในภาคใตมคาใชจายส าหรบกาซมากทสด คอเฉลย

1 ค านวณจากขอมลป 2552 ส านกนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน (www.EPPO.go.th)

2 ค านวณจากขอมลป 2552 ส านกนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน (www.EPPO.go.th)

6

เดอนละ 87 บาทตอครวเรอน ในขณะทครวเรอนในภาคอสานมคาใชจายส าหรบก าซนอยทสด คอเฉลยเดอนละ 51 บาทตอครวเรอน กระบวนการผลต การเกบรกษา และการจ าหนายของ LPG เรมจากแหลงผลตทโรงกลนน ามนและโรงแยกกาซ รวมทงการน าเขา LPG โดยตรง แลวสงกาซเขามาเกบไวทคลงกาซของผคามาตรา 7 ซงประกอบดวยคลงใหญของ ปตท. ทเขาบอยาและบานโรงโปะ รวมทงคลงในภมภาคทเปนทงของ ปตท . และของผคารายอน ส าหรบกาซทใชในการหงตมสวนใหญตองผานการบรรจใสถงขนาดตางๆ ทโรงบรรจ แลวจงสงไปขายผานรานคาปลก สวนกาซทใชเปนเชอเพลงในโรงงานสวนใหญสงโดยต รงจากคลงกาซ กาซทใชในรถยนตจะสงจากคลงมาขายผานปมขายกาซส าหรบรถยนตโดยเฉพาะ และกาซทใชเปน feedstock ในอตสาหกรรมปโตรเคมจะถกสงผานทอจากโรงแยกกาซ (ดภาพท 1 ประกอบ)

สยามแกสขอนแกน

สยามแกสนครสวรรค

ปตท.สราษฎรธาน

ปตท.บางจาก

ปตท.ขอนแกน

ปตท.นครสวรรค

ปตท.ล าปาง

รถบรรทก

รถไฟ

รถบรรทก, รถไฟ

บานโรงโปะ

โรงแยกกาซฯระยอง

เขาบอยา

ปคนคล าปาง

ยนคแกสสราษฎรธาน

สยามแกสสราษฎรธาน

เรอ

เรอ

ทอ

ทอ

รถบรรทก

รถบรรทก

รถบรรทก

รถบรรทก

รถบรรทก

น าเขาเรอ

ผใชกาซในการหงตม

ปมกาซรถยนต

โรงบรรจและ

รานคาปลก

โรงแยกกาซฯ

คลงตางๆ

อตสาหกรรมปโตรเคม

ผใชกาซในโรงงาน

กาซธรรมชาต

ผใชกาซในรถยนต

น าเขา

ชองทางการผลตและจ าหนาย LPG

โรงกลนน ามนน ามนดบ

LPG ผลตในประเทศ

ภาพท 1: ชองทางการผลตและจ าหนาย LPG

7

4. โครงสรางราคาโดยทวไปของ LPG

โดยทวไป LPG มโครงสรางราคาเชนเดยวกนกบผลตภณฑน ามนอนๆ คอ มราคา 3 ระดบ ไดแก

ราคา ณ โรงกลน (และโรงแยกกาซดวย) ราคาขายสง ราคาขายปลก

ในกรณ LPG ทผลตในประเทศ ราคา ณ โรงกลน คอราคาท โรงกลนในประเทศ และโรง

แยกกาซของ ปตท. ไดรบจากการขาย LPG ออกจากโรงกลนหรอโรงแยกกาซ ราคาขายสงมองคประกอบดงน ราคาขายสง (รวมภาษมลคาเพม) = ราคา ณ โรงกลน + ภาษสรรพสามต + ภาษเทศบาล + เงนกองทนน ามนเชอเพลง + ภาษมลคาเพม ราคาขายสง (รวมภาษมลคาเพม ) นคอราคาทขายหนาคลงกาซของ ปตท . 6 แหงทว

ประเทศ (ชลบร นครสวรรค ล าปาง ขอนแกน สงขลา และสราษฎรธาน ) ในระดบเดยวกน โดยมการจายเงนชดเชยคาขนสงจากกองทนน ามนเชอเพลง

ราคา ขายปลก ประกอบดวย ราคาขายสง (รวมภาษมลคาเพม ) คาการตลาด และ

ภาษมลคาเพม (ซงค านวณจ านวนเงนภาษจากคาการตลาดเทานน ) ราคาขายปลกคอราคาทผใช LPG ตองรบภาระในทสด

8

5. นโยบายราคา LPG ในชวงเวลาตางๆ

ตงแตมการพฒนาและน าเอากาซธรรมชา ตทคนพบในอาวไทยมาใชประโยชนในป 2524 รฐบาลไดมนโยบายสงเสรมใหมการใชกาซหงตมหรอ LPG กนอยางกวางขวาง เพราะถอวาการใช LPG ซงสามารถผลตจากกาซธรรมชาตโดยตรงเปนการใชทรพยากรธรรมชาตทมในประเทศเพอทดแทนน ามนน าเขาจากตางประเทศทมราคาแ พงขนมาก การสงเสรมเนนการใช LPG ทดแทนฟนและถานส าหรบใชในการหงตมอาหาร ทงนเพอเพมความสะอาดในครวเรอน และเปนการลดปญหาการตดไมท าลายปาดวย

รฐบาลทกยคทกสมยไดใชนโยบายตรงราคา LPG เพอท าใหผใชซอ LPG ในราคาทคอนขางต ามาโดยตลอด ถงแมในบางชวงเวลาทราคาน ามนในตลาดโลกสงขนมากกตาม แตรฐบาลกมกจะจายเงนชดเชยเพอกดราคาขายปลกของ LPG ไวใหอยในระดบต า ในชวง 18 ปทผานมา ราคาตลาดโลก (ราคาประกาศ หรอ contract price หรอ CP) ของ LPG สงขนอยางนอย 3 เทาตว ในขณะทราคาขาย ปลกของ LPG สงขนเพยงประมาณรอยละ 70 เทานน

รฐบาลไดใชนโยบายควบคมราคาขายปลกมาตงแตประมาณป 2522 ซงเปนชวงวกฤตการณน ามนโลกครงทสอง ตลอดมาจนถงป 2544 การก าหนดเพดานราคาขายปลกกคอการก าหนดทกองคประกอบของราคานนเอง ตงแตราคา ณ โรงกลน ภาษตางๆ เงนกองทนตางๆ ราคาขายสง ไปจนถงคาการตลาด ในชวงเวลาน ทกครงทราคาน ามนในตลาดโลกสงขน รฐบาลจะพจารณาปรบราคา ณ โรงกลนใหสงขนบางเพอชดเชยตนทนทสงขนของผผลต 3

แตกปรบราคาขายปลกใหนอยทสดโดยใชการจายเงนชดเชยจากกองทนน ามนฯ เปนเครองมอในการควบคมราคาขายปลกใหอยในระดบต า คาการตลาดมการปรบนอยมาก คอตงแตป 2524 มการปรบคาการตลาดส าหรบ LPG เพยง 4 ครง และปรบรวมกนเปนจ านวนเงนทนอยมากคอจาก 2.3566 บาทตอกโลกรมในป 2524 เปน 3.2566 บาทตอกโลกรมในป 2546 จนถงปจจบน (มกราคม 2553) ในขณะทผลตภณฑน ามนชนดอนๆ มคาการตลาดทปรบบอยและมากกวา เชน เบนซน 95 (ULG 95) มคาการตลาดทปรบเปลยนไดแทบทกสปดาห และมแนวโนมเพมขนคอจากประมาณ 1.80 บาทตอลตรในเดอนกมภาพนธ 2545 เพมขนเปน 5 บาทตอลตรในเดอนตลาคม 2551

ดงนน เมอราคาน ามนในตลาดโลกแพงขน การพจารณาทางเลอกของนโยบายคอการเลอก

วาจะผลกภาระใหโรงกลนและโรงแยกกาซรบภาระตนทนทสงขน (และไมยอมใหมการปรบราคา ณ โรงกลนและราคาขายสงขน) หรอจะยอมใหจายเงนชดเชยออกจากกองทนน ามนฯ (และยอมใหมการปรบราคา ณ โรงกลนและราคาขายสงขน ) ทงนเพอตรงราคาขายปลกไว (หรอยอมใหราคาขายปลกปรบขนนอยทสด ในกรณทรฐบาลเลอกการปรบราคา ณ โรงกลนใหสงขน การจายเงนชดเชยออกจากกองทนน ามนฯ ก

3 เปนทนาสงเกตวากอนหนาป 2547 รฐบาลยอมใหมการปรบราคา ณ โรงกลน และราคาขายสงไดมากกวาในชวงเวลาหลงป 2547

9

จะตองเปนปรมาณเงนไหลออกทสงขน ท าใหเงนกองทนน ามนฯ มฐานะทเลวลงและในบางครงกตดลบ (เชน กรณทเกดขนในเดอนเมษายน ป 2538)

เปนทนาสงเกตวา ถงแมรฐบาลจะยกเลกนโยบายควบคมราคาส าหรบผลตภณฑน ามนตางๆ ในป 2534 แต LPG เปนผลตภณฑน ามนชนดเดยวทรฐบาลยงคงนโยบายควบคมราคาไวอยางตอเนอง อยางไรกตาม ในวนท 16 กมภาพนธ 2542 คณะรฐมนตรของรฐบาลชวน หลกภย (ชวน 2) ไดมมตเหนชอบแนวทางและขนตอนการยกเลกควบคมราคา LPG ประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก 1) การเตรยมการ 2) การยกเลกควบค มราคาขายปลก 3) การเตรยมการสการลอยตวราคาอยางเตมรปแบบ และ 4) การใชระบบ “ลอยตวราคา” อยางสมบรณ

หลงจากมการประชาสมพนธและการซกซอมความเขาใจในหมหนวยงานปฏบตคณะกรรมการกลางควบคมราคาสนคาจงประกาศยกเลกควบคมราคาขายปลก LPG ตงแตวนท 1 พฤศจกายน 2544 เปนตนไป เรยกระบบราคานวาระบบ “กงลอยตว” โดยรฐบาลยกเลกควบคมราคาขายปลก แตยงคงควบคมราคา ณ โรงกลนและราคาขายสง ตามทวางแผนไวส าหรบขนตอนท 3 รฐบาลจะก าหนดราคา ณ โรงกลน (และราคาน าเขาส าหรบ LPG ทตองน าเขา ) ทสะทอนสภาพตลาดโลกใหมากทสด จะก าหนดอตราเงนชดเชยจากกองทนน ามนฯ ใหคงทไวในระดบหนง และจะยอมใหราคาขายปลกเปลยนแปลงไดตามราคาขายสงทสอดคลองกบราคาตลาดโลก นอกจากนน ยงมแผนทจะเพมการแขงขนในตลาดโดยเปดเสรในดานการจดหาของผคา และเปดโอกาสใหผคากาซสามารถใชบรการคลงกาซและระบบขนสงกาซของ ปตท. โดยให ปตท. เปนผใหบรการในลกษณะ third party access

ในขนตอนท 4 ไดวางแผนไววา เมอตลาดสามารถปรบตวกบระบบใหมไดและมการแขงขนกนมากพอ กจะยกเลกควบคมราคาทงระบบ โดยปลอยใหมการก าหนด ราคาตามภาวะตลาดเชนเดยวกนกบกรณผลตภณฑน ามนอนๆ

การใชระบบ “กงลอยตว” ยดเวลามาจนถงปจจบน เพราะรฐบาลในยคตอมาไมด าเนนการตามแผนทจะน าไปสขนตอนท 4 นอกจากนโยบาย “ประชานยม ” ทท าใหรฐบาลทกษณ ชนวตรตดสนใจไมลอยตวราคา LPG ซงจะท าใ หราคาขายปลกแพงขนแลว ภาวะราคาน ามน (และ LPG) ในตลาดโลกทสงขนอยางตอเนองตงแตป 2547 ถงป 2551 กท าใหรฐบาลเหนความจ าเปนในการใชการควบคมราคา ณ โรงกลนและราคาขายสงเปนเครองมอส าคญในการปองกนไมใหราคาขายปลก LPG สงขนมากดวย

ตงแตป 2540 สตรทใชในการค านวณเพอก าหนดราคา ณ โรงกลนและราคาอางองส าหรบน าเขาไดเปลยนไปหลายครง ทงนเพอสะทอนการเปลยนแปลงทเกดขนกบราคาน ามนในตลาดโลกและคาเงนบาท เมอเปรยบเทยบราคา CP กบราคา ณ โรงกลน /น าเขา ปรากฏวาสตรตางๆทใช ในการค านวณตงแตป 2547 เปนตนมาไมไดท าใหการเปลยนแปลงของราคา ณ โรงกลน /น าเขาสะทอนการเปลยนแปลงของราคาตลาดโลกไดอยางเตมท (ดตารางท 1) กลาวคอราคา ณ โรงกลน /น าเขาอยในระดบทต ากวาราคา CP มาโดยตลอด โดยเฉพาะในป 2550 และ 2551 ทราคา ณ โรงกลน/น าเขาอยในระดบไมถงครงหนงของราคา CP กลาวไดวาตงแตป 2547 เปนตนมาจนถงปจจบน รฐบาลไดใชเงนกองทนน ามนฯ นอยลงในการ

10

กดราคาขายปลก LPG และหนมาใชวธการกดราคา ณ โรงกลนไวจนท าใหโรงกลนน ามนและโรงแยกกาซเปนผรบภาระมากขนจากนโยบายการตรงราคา LPG

ตารางท 1 : หลกเกณฑการก าหนดราคา ณ โรงกลน/ราคาน าเขา LPG

ระยะเวลา สตรราคา

พ.ย. 32 - 22พ.ค. 37 Min. CIF (Singapore Posting)

23 พ.ค. 37 - 28 พ.ค. 38 Average FOB (Singapore Posting)

29 พ.ค. 38 - 26 พ.ย. 38 CP + $80

27 พ.ย. 38 - 8 ต.ค. 40 $200 < 0.5*$200 + 0.5*(CP + $80) < $245

9 ต.ค. 40 - 7 ธ.ค. 40 CP + $30

8 ธ.ค. 40 - 1 ก.ค. 41 CP

2 ก.ค. 41 - 5 ก.ย. 42 CP + $15

6 ก.ย. 42 - 1 เม.ย. 44 CP

2 เม.ย. 44 - 5 ส.ค. 44 CP - $10

6 ส.ค. 44 - 7 เม.ย. 45 $200 < CP -$16

8 เม.ย. 45 - 9 ก.พ. 46 $185 < CP -$16

10 ก.พ. 46 - 21 ม.ค. 50 $185 < CP -$16 < $315

22 ม.ค. 50 - พ.ย. 50 $185 < CP -$16 < [$315 + (0.5(x/c)Px)]/ [1 + (0.5(x/c))]

พ.ย. 50 - ม.ค. 51 (W1*GSP cost) + (W2* (CP - $19))

ม.ค. 51 - ปจจบน $332

ทนาสงเกตคอ ตงแตป 2549 ถง 2551 ราคาขายปลกอยในระดบทต ากวาราคาตลาดโลกดวยซ า แสดงใหเหนวารฐบาลไดกดราคา LPG ไวจนท าใหผใช LPG ในประเทศสามารถซอ LPG ไดในราคาต ากวาราคาตลาดโลกเสยอก (ดตารางท 2)

11

ตารางท 2 :การเปรยบเทยบราคา LPG ในระดบตางๆ

หนวย : USD/metric ton

2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552

ราคา CP 294 350 431 512 561 775 510

ราคา ณ โรงกลน/น าเขา 281 330 330 342 321 332 332

ราคาขายปลก 361 432 436 480 480 540 540 คาการตลาด (บาทตอกโลกรม) 3.2399 3.2566 3.2566 3.2566 3.2566 3.2566 3.2566 ทมา : ค านวณจากตารางในหนา 7 ของเอกสาร “กาซปโตรเลยมเหลว” โดย สนพ. 30 พฤศจกายน 2550

* เฉลย 8 เดอนแรกของป 2552 ในเดอนตลาคม ป 2550 รฐบาลสรยทธ จลานนท ไดเสนอสตรใหมในก ารค านวณราคา ณ

โรงกลน /น าเขาส าหรบ LPG เพอใหสามารถสะทอนสภาพตลาดโลกไดดขน โดยก าหนดใหราคา ณ โรงกลน/น าเขา ค านวณจากสดสวน 60% ของตนทนการผลต LPG ของโรงแยกกาซ (GSP) และสดสวน 40% ของราคาสงออก (ราคา CP – 19 USD) โดยเรมทสดสวนของ GSP ท 95% ในไตรมาสท 1 ของป 2551 และทยอยลดลงจนถง 60% ในไตรมาสท 1 ของป 2552 ตามก าหนดเวลาและสดสวนดงน

ชวงเวลา สดสวน GSP สดสวน (CP-$19)

ไตรมาส 1 ป 2551 95 5

ไตรมาส 2 ป 2551 90 10

ไตรมาส 3 ป 2551 80 20

ไตรมาส 4 ป 2551 70 30

ไตรมาส 1 ป 2552 60 40 สตรทมสดสวน 95:5 ไดมการเรมใชตงแตตนป 2551 และมผลท าใหราคา LPG ในทก

ระดบสงขน แตรฐบาลสมคร สนทรเวช ซงเขารบต าแหนงใหมไดตดสนใจในปลายเดอนกมภาพนธป 2551 ใหชะลอแผนการทยอยปรบสดสวนไว และตงแตเดอนมนาคม 2551 เปนตนไปใหราคา ณ โรงกลนอยในระดบคงทท 10.996 บาทตอกโลกรม ตอมาในเดอนพฤศจกายน 2551 รฐบาลสมชาย วงศสวสด ไดยกเลกหลกเกณฑการก าหนดราคา ณ โรงกลนตามสดสวนตนทน และใหราคา ณ โรงกลนคงเดมอยท 10.996 บาท

12

ตอกโลกรม พรอมทงเหนชอบแนวทางการแกไขปญหาการใช LPG ในรถยนตมากขน โดยใชมาตรการ 2 ราคา

รฐบาลอภสทธ เวชชาชวะไดด าเนนนโยบายตรงราคา LPG อยางตอเนอง โดยให คงราคา ณ โรงกลนไวทระดบเดมเพอบรรเทาผลกระทบตอประชาชนในภาวะเศรษฐกจถดถอย และในเดอนสงหาคม 2552 ไดเหนชอบใหก าหนดราคา ณ โรงกลนท 332.7549 เหรยญสหรฐฯ ตอตน และใหปรบราคาทแปลงเปนเงนบาทไดตามการเปลยนแปลงของคาเงนบาทในแตละเดอนดวย

13

6. ระบบราคา LPG ในปจจบน

เพอใหมความชดเจนเกยวกบทางเลอกของระบบราคา LPG ตางๆ ททปรกษาจะพจารณาเปรยบเทยบกนตอไป ทปรกษาจ าเปนตองอธบายลกษณะส าคญ ของระบบราคา LPG ทก าลงใชอยในปจจบน ดงน

1) ระบบราคา LPG ในปจจบน มลกษณะเปน “กงลอยตว” คอรฐบาลควบคมเฉพาะราคา

ณ โรงกลนและราคาขายสง และให “ลอยตว” ราคาขายปลก โดยในหลกการใหผคาสามารถก าหนดคาการตลาดไดเอง แตในทางปฏบตกยงมหนวยงานของรฐคอยก ากบดแลคาการตลาดอย (โดยเฉพาะอยางยง LPG ทขายบรรจถง เพอการหงตม ) จงยงเปนระบบทมการควบคมราคาขายปลกในระดบหนง

2) การก าหนดราคา ณ โรงกลนใหอยในระดบคงททประมาณ 11 บาทตอกโลกรม หรอเทยบเทาราคาน าเขาอางองทประมาณ 330 เหรยญสหรฐฯ ตอตน โดยสามารถปรบราคาทเปนเงนบาทไดตามการเปลยนแปลงของ อตราแลกเปลยนในแตละเดอน การก าหนดราคา ณ โรงกลนแบบคงทนเรมใชมาตงแตเดอนมนาคมป 2551 และเทาทผานมาราคาทก าหนดไวดงกลาวอยในระดบทต ากวาราคาน าเขาทเปนจรงในตลาดโลก โดยราคา CP เฉลยในป 2551 อยท 775 เหรยญสหรฐฯ ตอตน และราคา CP เฉลยของป 2552 อยท 510 เหรยญสหรฐฯ ตอตน ดงนน จงกลาวไดวา ระบบราคา LPG ปจจบนมแนวโนมทราคา ณ โรงกลนจะอยในระดบทต ากวาราคาจรงในตลาดโลก ซงหมายความวาโรงกลนน ามนในประเทศตองรบภาระสวนหนงอนเกดจากนโยบายตรงราคาขายปลก LPG

3) มการใชเงนกองทนน ามนฯ เพอชดเชยการน าเขา LPG ของ ปตท . ในราคาทสงกวาราคา ณ โรงกลน และเพอชดเชยความแตกตางของคาขนสงไปยงคลงกาซของ ปตท . ในภมภาค (เพอท าใหราคาหนาคลงกาซของ ปตท . เทากนทกแหง ) ทงน เพอใหสามารถตรงราคาขายปลก LPG ไวในระดบต าและไมแตกตางกนมากนกส าหรบผใชในทองถนตางๆ

4) การเกบภาษตางๆ ยงอยในขนาดและอตราเดมทใชมาหลายป (อยางนอย 8 ป) แลว กลาวคอ ภาษสรรพสามตเกบกโลกรมละ 2.17 บาท ภาษเทศบาลเกบคดเปนรอยละ 10 ของภาษสรรพสามตคอกโลกรมละ 0.217 บาท และภาษมลคาเพมเกบในอตรารอยละ 7 ของมลคาซอขาย

5) ราคาขายปลกถกก าหนดไวคอนขางคงทและในระดบทต า (เมอเทยบกบราคาตลาดโลกและราคาขายปลกผลตภณฑน ามนชนดอนๆ ) ในปจจบนราคาขายปลก LPG

14

ตามทก าหนดในประกาศของส านกงานนโยบายและแผนพลงงานอย ท 18.13 บาทตอกโลกรม โดยราคาในระดบทสงกวา 18 บาทตอกโลกรมนถกปรบขนจากระดบท 16.81 บาทตอกโลกรมเมอวนท 30 พฤศจกายน 2550

15

7. ผลกระทบของนโยบายตรงราคา LPG

ตามทไดกลาวมาแลววานโยบายตรงราคา LPG เปนนโยบายทรฐบาลหลายยคหลายสมยไดใชมาเปนเวลาเกอบ 30 ปแลว ดงนน ผลกระทบอนเกดจากนโยบายราคาเชนนจงนาจะเกดขนอยางตอเนองและสะสมกนมาหลายปแลว

แตการประเมนผลกระทบของนโยบายตรงราคา LPG ในการศกษานจะมงเนนระบบราคา LPG ในปจจบนซงเปนระบบราคาทไดอธบายไวในบทกอนหนาน ดงนน ทปรกษาจงจะจ ากดขอบเขตของชวงเวลาการศกษาไวในชวงประมาณ 10 ปทผานมา เพอใหสามารถสงเกตเหนไดอยางชดเจนวานโยบายตรงราคา LPG มผลกระทบอยางไรในชวงเวลากอนและหลงการเพมขนอยางสงของราคาน ามนในตลาดโลกตงแตป 2547 เปนตนมา

ผลกระทบของนโยบายตรงราคา LPG มทงทเปนดานบวกและดานลบ ดงน

7.1 ผลกระทบทเปนดานบวก ไดแก 1) คาครองชพต า การควบคมราคาขายปลก LPG ไวในระดบทต าชวยท าให คาครองชพของประชาชนทวไป

อยในเกณฑต าไปดวย โดยเฉพาะคาค รองชพทเปนคาใชจายเพอการหงตมอาหาร ซงเปนสวนหนงของตนทนดานอาหาร นโยบายตรงราคา LPG จงมสวนชวยลดอตราเงนเฟอส าหรบผบรโภค ในชวงหลงทมการใช LPG เปนเชอเพลงในรถยนตและโรงงานอตสาหกรรมมากขน นโยบายตรงราคา LPG กยงท าใหตนทนบางสวนของการเดนทางขนสงและการผลตสนคาอตสาหกรรมต าลงไปไดในระดบหนงอกดวย

2) เชอเพลงสะอาดและไมท าลายปา การท าให LPG มราคาถกไวเปนการสงเสรมใหครวเรอน รานอาหาร และหนวยงานตางๆ

หนมาใช LPG ในการหงตมอาหารมากขน ผลดทเกดขนจากการสงเสร มนคอการใช LPG ทดแทนเชอเพลงดงเดมเชน ฟนและถานไม อนเปนการใชเชอเพลงทสะอาดและสะดวกกวาเพอทดแทนเชอเพลงทคอนขางสกปรกและหาไดยากขน อกทงยงชวยบรรเทาปญหาตดไมท าลายปาไดอกทางหนงดวย ในปจจบนมการใช LPG เพอการหงตมอยางแพรหลายทงในเขตเมองและเขตชนบท

3) ความเทาเทยมกนในสงคม การก าหนดใหราคาขายสง LPG หนาคลงกาซ ปตท. 6 แหงทวประเทศ อยในระดบทเทากน

เปนการสงเสรมความเทาเทยมกนระหวางชมชนในเมองกบชมชนในภมภาคทหางไกล โดยเปดโอกาสใหชมชนตางๆ เหลานสามารถเขาถงเชอเพลงเพอการหงหาอาหารไดในตนทนคาใชจายทไมแตกตางกนมาก

16

7.2 ผลกระทบทเปนดานลบ ไดแก 1) ใชมากและสนเปลอง ราคาขายปลก LPG ทคอนขางต ามาโดยตลอดเมอเทยบกบผลตภณฑน ามนชนดอน ท าให

ปรมาณการใช LPG สงขนมากในทกประเภทการใช โดยเฉพาะในรถยนตและเปนวตถดบ (feed stock) ส าหรบอตสาหกรรมปโตรเคม ในชวง 10 ปทผานมา ราคาขายปลก LPG เพมขนโดยเฉลยปละประมาณ 6% ในขณะทน ามนเบนซน (ทงทเปนประเภท ULG 91 และ แกสโซฮอล ) มราคาขายปลกเพมขนโดยเฉลยป ละประมาณกวา 9% ราคาในตลาดโลกและราคาขายปลกของน ามนไดพงสงขนมากในชวงระหวางป 2547 ถง 2511 จงท าให LPG (ซงถกตรงราคา ) มราคาถกกวาอยางเหนไดชด โดยราคาขายปลก LPG เพมขนเฉลยเพยงปละ 3.5% ในขณะทน ามนเบนซนแพงขนเฉลยปละ 10% - 13% ชองหางดานราคาระหวางน ามนเบนซน กบ LPG จงเพมขนอยางตอเนองจากทเคยมสดสวนประมาณ 2 เทา (คดเปนบาทตอลตร) เมอ 10 ปกอน เพมเปนอยางนอย 3 เทาในชวง 3 ปทผานมา (ดตารางท 3) และท าใหมการใช LPG ทดแทนน ามนในรถยนตมากยงขน

ดงนน เราจงพบวายอดจ าหนาย LPG ในชวงเวลา 10 ปทผานมามปรมาณเพมขนทกป และเพมขนในอตราทสงกวาผลตภณฑน ามนชนดอน คอเพมขนเฉลยปละกวา 8% เทยบกบน ามนเบนซนทเพมขนเฉลยปละไมถง 2% และเทยบกบน ามนดเซลหมนเรวทเพ มขนปละไมถง 3% ในชวงเวลาตงแตป 2547 เปนตนมา ปรมาณการใชน ามนทงสองชนดมแนวโนมลดลงดวยซ า ในขณะทปรมาณการใช LPG สงขนเฉลยปละ 11% (ดตารางท 4 และ 5)

เมอแยกตวเลขยอดจ าหนาย LPG ตามประเภทการใช จะเหนไดวา LPG ทใชส าหรบรถยนตและทใชเปน feed stock มปรมาณทเพมขนมากทสด คอเพมขนเฉลยถงปละ 17% - 20% ในชวง 10 ปทผานมา และมอตราการเพมเกน 20% ในชวงเวลาตงแตป 2547 เปนตนมา ทนาสงเกตคอในชวง 4 ปทผานมา ปรมาณการใช LPG โดยโรงกลนน ามนและโรงแย กกาซเองมแนวโนมสงขนอยางรวดเรว โดยเพมขนเฉลยถงปละกวา 70% (ดตารางท 6 และ 7)

ขอมลขางตนและจ านวนสถานจ าหนาย LPG ส าหรบรถยนตทเพมขนอยางรวดเรวแสดงใหเหนอยางชดเจนวา ปรมาณการใช LPG ทเพมขนสวนใหญเปนการใชเพอทดแทนเชอเพ ลงชนดอนทงในรถยนตและในโรงงานอตสาหกรรม ค าถามส าคญคอ “ปรมาณการใช LPG ทเพมขนอยางรวดเรวน มผลเสยในดานเศรษฐกจหรอไมอยางไร?”

ดงทไดกลาวมาแลววา การใช LPG ในการหงตมอาหารกอใหเกดผลดในดานความสะอาด ความสะดวก และการรกษาทรพยากรธ รรมชาตและปาไม ดงนน การใหเงนอดหนนแกผใช LPG ในการหงตมกมเหตผลดานเศรษฐกจและสงคมทสนบสนนอยบาง และ LPG สวนหนงกผลตจากกาซธรรมชาตในอาวไทยซงเปนทรพยากรในประเทศทคนในประเทศนาจะมโอกาสไดใชประโยชนในราคาทไมแพงจนเกนไป อย างไรกตาม LPG อกสวนหนงตองผลตจากการกลนน ามนดบซงสวนใหญตองน าเขาจากตางประเทศ และมบางสวนทตองน าเขาโดยตรงในรปของกาซ

17

โพรเพนและกาซบวเทน (ดงทเกดขนในชวง 2 ปทผานมาทปรมาณการผลตในประเทศไมเพยงพอส าหรบความตองการใชในประเทศ ) การใช LPG มากขนจงท าใหประเทศตองใชเงนตราตางประเทศเพอซอน ามนดบและ LPG จากตางประเทศมากขนดวย หากจะพจารณาเฉพาะ LPG เพอการหงตมกคงไมท าใหประเทศตองมภาระการใชจายเงนตราตางประเทศและภาระการจายเงนอดหนนเพมขนมากนก ทงน เพราะขอมลในอดตชใหเหนวาโดยปกตปรมาณการใช LPG เพอการหงตมเพมขนไมมากนก คอปละไมเกน 5%

แตประเดนส าคญกคอ การใช LPG ในรถยนตและโรงงานเพอทดแทนเชอเพลงอนๆ มความคมคาทางเศรษฐกจและสมควรไดรบเงนอดหนนหรอไม ค าถามนมความส าคญมากข นเพราะการใช LPG เพอวตถประสงคเหลานมปรมาณเพมขนอยางรวดเรวและสงกวาปรมาณของ LPG ทใชในการหงตมแลว

การทคนหนมาใช LPG ทดแทนเชอเพลงอนมากขนไมไดหมายความวาการใช LPG จะมความคมคาทางเศรษฐกจเสมอไป แตเปนเพราะราคาขายปลก LPG ทผบรโภคจายถกกวาราคาขายปลกของเชอเพลงอน และการหนมาใช LPG จงมความคมคาทางการเงน

สวนความคมคาทางเศรษฐกจนน เปนการเปรยบเทยบ “ตนทนทแทจรง” ระหวางการใชเชอเพลงชนดตางๆ ส าหรบประเทศทจ าเปนตองน าเขาสวนใหญของเชอเพลงทใชเชนประเทศไทย “ตนทนทแทจรง” ของเชอเพลงควรจะเปนตนทนทค านวณจากราคาน าเขา (หรอราคาในตลาดโลก) ทประเทศตองจายจรงออกไปในรปของเงนตราตางประเทศ ดงนน ผลการวเคราะหความคมคาทางเศรษฐกจจงไมจ าเปนตองเหมอนกบผลการวเคราะหความคมคาทางการเงน โดยเฉพาะอยางยงในกรณทราคาทางการเงน (คอราคาขายปลก) ถกบดเบอนใหต ากวาราคาทสอดคลองกบราคาในตลาดโลก

18

ตารางท 3 : การเปรยบเทยบราคาขายปลก LPG และน ามนเบนซน

ป ราคาขายปลก LPG

ราคาขายปลก ULG91

ราคาขายปลก Gasohol95

ราคาเปรยบเทยบ

ราคาเปรยบเทยบ

บาท/กก. บาท/ลตร % เปลยน บาท/ลตร % เปลยน บาท/ลตร % เปลยน ULG91/LPG Gasohol95/LPG

2543 10.70 5.74 14.78 2.58

2544 11.64 6.24 8.79% 14.54 -1.65% 2.33

2545 13.81 7.41 18.64% 14.33 -1.43% 1.93

2546 14.81 7.95 7.24% 15.52 8.28% 15.96 1.95 2.01

2547 15.81 8.48 6.75% 19.30 24.36% 19.48 22.06% 2.27 2.30

2548 16.81 9.02 6.33% 23.35 21.03% 22.66 16.31% 2.59 2.51

2549 16.81 9.02 0.00% 26.67 14.20% 25.97 14.60% 2.96 2.88

2550 16.81 9.02 0.00% 28.12 5.43% 26.09 0.45% 3.12 2.89

2551 18.01 9.66 7.14% 33.97 20.80% 29.38 12.63% 3.52 3.04

2552 18.13 9.73 0.67% 30.79 -9.36% 26.92 -8.37% 3.17 2.77

เฉลย 2543 -52 6.17% 9.07% 9.62%

เฉลย 2546 -52 3.48% 12.74% 9.62%

19

TOTAL REGULAR PREMIUM HSD2543 6,761.6 3,334.5 3,427.1 14,868.1 3,375.4 25,005

2544 6,857.1 3,856.0 3,001.0 15,121.0 3,728.4 25,707

2545 7,326.0 4,341.4 2,984.7 15,963.6 3,881.9 27,172

2546 7,635.1 4,550.3 3,084.8 17,450.8 3,975.2 29,061

2547 7,660.7 4,631.3 3,029.3 19,519.3 4,035.1 31,215

2548 7,248.1 4,332.9 2,915.2 19,568.1 4,363.9 31,180

2549 7,215.1 4,464.4 2,750.8 18,311.8 5,074.4 30,601

2550 7,336.8 4,711.6 2,625.2 18,676.9 5,812.4 31,826

2551 7,120.4 4,311.4 2,809.0 17,633.6 6,828.4 31,582

2552 7,524.4 4,291.6 3,232.8 18,465.3 6,894.3 32,884

ทมา : ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน

ตารางท 5 : อตราการเปลยนแปลงรายปของยอดขายของผลตภณฑน ามนตางๆ (หนวย : รอยละ)

TOTAL REGULAR PREMIUM HSD2544 1.41% 15.64% -12.43% 1.70% 10.46% 2.81%

2545 6.84% 12.59% -0.54% 5.57% 4.12% 5.70%

2546 4.22% 4.81% 3.35% 9.32% 2.40% 6.95%

2547 0.34% 1.78% -1.80% 11.85% 1.51% 7.41%

2548 -5.39% -6.44% -3.77% 0.25% 8.15% -0.11%

2549 -0.46% 3.03% -5.64% -6.42% 16.28% -1.86%

2550 1.69% 5.54% -4.57% 1.99% 14.54% 4.00%

2551 -2.95% -8.49% 7.00% -5.59% 17.48% -0.77%

2552 5.67% -0.46% 15.09% 4.72% 0.97% 4.12%เฉลย 2543-52 1.26% 3.11% -0.37% 2.60% 8.43% 3.14%เฉลย 2547-52 -0.29% -1.36% 1.62% -1.01% 11.48% 1.08%

ทมา : ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน

TOTAL

TOTAL

ตารางท 4 : ยอดขายของผลตภณฑน ามนตางๆ (หนวย: ลานลตร)

ปGASOLINE

LPG

YEARGASOLINE

LPG

20

ป COOKING INDUSTRY AUTOMOBILE FEED STOCK OWN USED TOTAL

2543 1,348 313 162 461 2,284

2544 1,430 335 248 556 2,569

2545 1,468 399 229 528 2,624

2546 1,502 435 210 588 2,735

2547 1,513 441 225 593 2,772

2548 1,604 450 303 720 22 3,099

2549 1,721 511 459 708 119 3,518

2550 1,884 602 572 807 251 4,116

2551 2,124 658 776 902 328 4,787

2552 2,231 586 666 1,265 435 5,183

ทมา : ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน

ป COOKING INDUSTRY AUTOMOBILE FEED STOCK OWN USED TOTAL

2544 6.10% 7.12% 53.11% 20.51% 12.49%

2545 2.68% 19.03% -7.72% -5.04% 2.14%

2546 2.33% 8.90% -8.42% 11.46% 4.23%

2547 0.72% 1.42% 7.30% 0.75% 1.34%

2548 6.01% 2.06% 34.48% 21.50% 11.81%

2549 7.30% 13.57% 51.60% -1.65% 434.06% 13.51%

2550 9.48% 17.83% 24.66% 13.95% 111.27% 17.01%

2551 12.70% 9.28% 35.63% 11.70% 31.07% 16.31%

2552 5.05% -10.96% -14.09% 40.33% 32.52% 8.28%

เฉลย 2543-52 5.82% 7.58% 19.62% 12.61% 152.23% 9.68%

เฉลย 2547-52 8.11% 6.36% 26.46% 17.17% 152.23% 13.38%

ตารางท 6 : ยอดขายของ LPG แยกตามประเภทการใช (หนวย : พนตน)

ตารางท 7 : อตราการเปลยนแปลงรายปของยอดขายของ LPG แยกตามประเภทการใช (หนวย :รอยละ)

21

ทปรกษาไดวเคราะหความคมคาทงทางการเงนและทางเศรษฐกจของการใช LPG ในรถยนตเพอทดแทนการใชน ามนเบนซน (ULG 91 และ แกสโซฮอล 95) เพอยนยนความจรงทวาการลงทนปรบเปลยนเครองยนตเพอใหสามารถใช LPG แทนน ามนเบนซนมความคมคาทางการเงน และเพอตอบค าถามทวาการลงทนดงกลาวมความคมคาทางเศรษฐกจหรอไม

ขอสมมตทใชในการวเคราะหเปนกร ณศกษาของรถยนตเกงเครองยนตเบนซนขนาดเครอง 1,600 cc วงไดเฉลย 15 กโลเมตรตอลตรของน ามนเบนซน และ 12 กโลเมตรตอลตรของ LPG การดดแปลงเครองยนตใหใชเปนระบบหวฉดทใชไดกบทงน ามนเบนซนและ LPG มคาใชจายทงสน 25,800 บาท และมอาย ใชงานนาน 10 ป รถทดดแปลงเครองยนตนมคาบ ารงรกษาเพมขนกวาเดมปละ 2,000 บาท อตราคดลด (discount rate) ทใชในการค านวณมลคาปจจบนเทากบ 10% ตอป

ผลการวเคราะหไดแสดงรายละเอยดในภาคผนวกท 1 และไดสรปไวในตารางท 8 ทปรกษาใชชดราคาในสองชวงเวลา คอชวงป 2551 ซงเปนปทราคาน ามนในตลาดโลกอยในระดบทสงมาก และชวงป 2552 ซงเปนเวลาทราคาน ามนไดลดลงบางแลว ผลการวเคราะหชชดวาการลงทนดดแปลงเครองยนตเพอใหใชไดกบ LPG มความคมคาทางการเงนทสงมาก เพราะราคาขายปลกทแตกตางกนมาก โดยในกรณสวนใหญผใชสามารถคนทนไดภายในเวลา 1 ป 4 และรถทวงมากในแตละป (เชน รถแทกซ ) จะมความคมคามากกวารถทวงนอย (เชน รถบานสวนบคคล ) การวเคราะหความคมคาทางเศรษฐกจแสดงผลทไมชดเจน ในทงสองชวงเวลา กรณ รถยนตทวงคอนขางนอย (คอเดอนละ 1,000 กโลเมตร หรอปละ 12,000 กโลเมตร) ไมคมคาทางเศรษฐกจทจะลงทนดดแปลงเครองยนตไปใช LPG แตในกรณรถยนตทวงปละ 24,000 กโลเมตรเปนตนไป การลงทนดดแปลงเครองเพอใช LPG ทดแทนน ามนเบนซนกลบมความคมคาทางเศรษฐกจ อยางไรกตาม ในทกกรณ ความคมคาทางเศรษฐกจจะมนอยกวาความคมคาทางการเงน ทงนเพราะชองหางระหวางราคาน าเขาของเชอเพลงสองชนดน (คอ LPG และเบนซน) มขนาดทนอยกวาชองหางระหวางราคาขายปลก 5

4 ค านวณอยางงายๆ ไดวา เมอปรบดวยความแตกตางในอตราสนเปลองเชอเพลงแลว LPG มราคาขายปลกถกกวาน ามนเบนซนอยประมาณลตรละ 18 บาท หากใชรถยนตปละ 24,000 กโลเมตรและใชเชอเพลง 1,600 ลตร กจะประหยดได 28,800 บาท (18 x 1,600) ซงกจะคนทนไดหมดภายใน 1 ป

5 เมอปรบดวยความแตกตางในอตราสนเปลองเชอเพลงแลว LPG มราคาขายปลกถกกวาน ามนเบนซนอยอยางนอยลตรละ 18 บาท แตความแตกตางในราคาน าเขาของเชอเพลงสองชนดนจะลดลงเหลอลตรละ 4 - 5 บาทเทานน

22

ผลการวเคราะหขางตนนาจะน าไปสขอสรปทวา นโยบายตรงราคา LPG ท าใหปรมาณการใช LPG เพมขน “มากเกนไป” “มากเกนไป ” หมายถงสวนเพมของการใชทนอกเหนอไปจากเพอการหงตม

อาหาร ทปรกษาสามารถพสจนไดวา มบางกรณทการลงทนเพอใช LPG ในรถยนต

ไมคมคาทางเศรษฐกจ และกอใหเกดการสนเปลองเงนตราตางประเทศ

23

ตารางท 8 : การวเคราะหความคมคาทางการเงนและเศรษฐศาสตรของการทดแทนเบนซนดวย LPG ในรถยนต

21-เม.ย.-51 เฉลย 8 เดอนแรก 2552

ราคาขายปลก (บาทตอลตร)

LPG 9.73 9.73

ULG 91 34.49 30.78

Gasohol 95 (E10) 31.59 26.94

ราคาน าเขา (บาทตอลตร) (= ราคา CP + คาการตลาด)

LPG 16.33 10.46

ULG 91 24.43 18.46

Gasohol 95 (E10) 25.35 19.67

Net Present Value of Fuel Saving (บาท)

1,000 กม. ตอเดอน 2,000 กม. ตอเดอน 4,000 กม. ตอเดอน

กรณป 2551: การวเคราะหทางการเงน LPG เทยบกบ ULG 91 81,388 197,403 429,433

21-เม.ย.-51 การวเคราะหทางการเงน LPG เทยบกบ Gasohol 95 66,320 167,266 369,158

การวเคราะหทางเศรษฐศาสตร LPG เทยบกบ ULG 91 -13,742 7,142 48,910

การวเคราะหทางเศรษฐศาสตร LPG เทยบกบ Gasohol 95 -8,832 16,963 68,553

กรณป 2552: การวเคราะหทางการเงน LPG เทยบกบ ULG 91 62,111 158,848 352,323

เฉลย 8 เดอน การวเคราะหทางการเงน LPG เทยบกบ Gasohol 95 42,158 118,943 272,512

แรกของป 2552 การวเคราะหทางเศรษฐศาสตร LPG เทยบกบ ULG 91 -6,626 21,374 77,375

การวเคราะหทางเศรษฐศาสตร LPG เทยบกบ Gasohol 95 -355 33,917 102,460

ทมา : ดรายละเอยดของการค านวณในภาคผนวกท 1

24

2) เพมภาระทางการคลงของรฐบาล รฐบาลตองใชเงนจากกองทนน ามนเชอเพลงเพอชดเชยผผลตและผคากาซมาโดยตลอด

เพอไมใหมการปรบขนราคาขายปลก LPG มากตามราคาตลาดโลกทมแนวโนมปรบตวสงขนเรอยๆ ในบางเวลาการชดเชยราคาของ LPG และผลตภณฑน ามนอนๆ ไดท าใหฐานะการเงนของกองทนน ามน เชอเพลงเลวรายลงถงขนตดลบ ซงกมสวนท าใหฐานะการคลงของรฐบาลออนแอไปดวย เพราะรฐบาลตองรบผดชอบและรบประกนการกยมของกองทนน ามนเชอเพลง ตวอยางเชน ณ วนท 28 พฤศจกายน 2550 กองทนน ามนเชอเพลงมฐานะการเงนสทธตดลบ 2,143 ลานบาท โดยมหนคางช าระกวา 15,000 ลานบาท โดยในจ านวนนเปนหนทจะตองชดเชยราคา LPG อยเปนเงนกวา 5,000 ลานบาท (ดเอกสาร “กาซปโตรเลยมเหลว”ของ สนพ . หนา 16) ตามทไดกลาวมาแลววา ตงแตป 2547 เปนตนมา รฐบาลไดผลกภาระการชดเชยราคา LPG ไปใหโรงกลนน ามนและโรงแยกกาซมากขน โดยกดราคา ณ โรงกลนไวในระดบทต ามากเทยบกบราคาในตลาดโลก จงท าใหภาระการชดเชยของกองทนน ามนเชอเพลงลดลงในระดบหนง อยางไรกตาม ในชวง 2 ปทผานมา ประเทศจ าเปนตองน าเขา LPG เพราะปรมาณการใชสงขนจนเกนก าลงการผลตใ นประเทศ การชดเชยราคาจงถกผลกกลบมาใหเปนภาระของกองทนน ามนเชอเพลง เพราะรฐบาลจ าเปนตองใชเงนจากกองทนน ามนเชอเพลงในการชดเชยสวนของ LPG ทน าเขามาโดยตรงโดย ปตท . แนวโนมทประเทศจะตองน าเขา LPG กจะสงขนดวยเนองจากโรงแยกกาซแหงท 6 ของ ปตท . คงตองเลอนการเปดด าเนนการออกไปอกตามค าสงของศาลปกครองในคดขอขดแยงเกยวกบการปฏบตตามมาตรา 67 (2) ของรฐธรรมนญป 2550 ซงกเทากบเปนการเพมภาระการเงนใหกบกองทนน ามนเชอเพลงตอไปอก ในสภาพเศรษฐกจทรฐบาลก าลงมงอดฉดเงนเพ อกระตนเศรษฐกจและเพมหนสาธารณะในชวง 3 ปขางหนา ภาระการชดเชยราคาผลตภณฑน ามนโดยใชเงนกองทนน ามนเชอเพลงคงยงท าใหฐานะการคลงของภาครฐเลวลงกวาทคาดไว

3) ลดแรงจงใจใหผลต ทปรกษาไดตงขอสงเกตแลววา ตงแตป 2547 เปนตนมา รฐบาลไดก าหนดราคา ณ โรง

กลนส าหรบ LPG ไวในระดบทต ามาก โดยต ากวาราคา CP มาโดยตลอด ทงนเพอตรงราคาขายปลกไวใหต าทสดเทาทจะท าได และมบางชวงเวลาทราคาขายปลก LPG ยงอยต ากวาราคาตลาดโลก (ดขอมลส าหรบป 2549 - 2551 ในตารางท 2) ผลกระทบประการหนงของนโยบายตรงราคา LPG ดงกลาวคอ ท าใหราคาและผลตอบแทนทโรงกลนน ามนและโรงแยกกาซไดรบจากการขาย LPG มขนาดทลดลง และลดลงจนท าใหขาดทนไดตงแตป 2547 เปนตนมา เปนทนาสงเกตวาปรมาณการใช LPG โดยผผลตเพอใชเปนเชอเพลงในโรงกลน น ามน หรอการใชประเภททเรยกวา own-used ไดเพมขนอยางมากในชวง 4 ปทผานมา โดยมอตราการเพมทสงขน

25

จากประมาณ 60% เปนกวา 90% ในปทแลว ขอมลนเปนสญญาณบงชวาผผลตก าลงปรบเปลยนพฤตกรรมในการผลต LPG เพอลดความสญเสยของตนลงไป แต ทส าคญกคอผลกระทบทจะเกดขนกบแบบแผนในการจดหา LPG ทจะท าใหประเทศตองน าเขา LPG โดยตรงมากขน และรฐบาลกจะตองจายเงนออกจากกองทนน ามนเชอเพลงมากขนเพอชดเชยการน าเขาดงกลาว โดยสทธแลว อาจจะท าใหประเทศตองเสยเงนตราตางประเทศมากขนดวย

4) ลกลอบสงออก นโยบายตรงราคา LPG ไดท าใหราคาขายปลก LPG ต า ไมใชเฉพาะเมอเทยบกบราคา

น าเขาเทานน แตราคาขายปลกของไทยยงต ากวาราคาขายปลกในประเทศเพอนบานอกดวย ตวอยางเชน ณ วนท 8 พฤศจกายน 2550 ราคาขายปลก LPG ของไทยอยทระดบ 16.81 บาทตอกโลกรม ในขณะทลาว กมพชา และเวยดนามขาย LPG ทสอดคลองกบราคาในตลาดโลก คอประมาณ 29 - 35 บาทตอกโลกรม สวนมาเลเซยขายในราคา 18.13 บาทตอกโลกรม และพมาขายใหกบเฉพาะขาราชการในราคา 15.00 บาทตอกโลกรม (ดเอกสาร “กาซปโตรเลยมเหลว ”ของ สนพ. หนา 14) ความแตกตางดานราคานไดสรางแรงจงใจใหเกดการลกลอบสงออก LPG จากไทยไปประเทศเพอนบาน โดยขนสงขามแนวชายแดนในรปของถงบรรจดวยวธการตางๆ ในชวงป 2550 - 2551 มขาวในสอมวลชนเกยวกบความพยายามของทางราชการทจะปองกนแกไขปญหาการลกลอบสงออกในจงหวดทมพนทตดตอกบลาวและกมพชา เชน ตราด สระแกว เชยงราย หนองคาย และอบลราชธาน ทปรกษาเชอวามการลกลอบสงออกจรง แตไมสามารถจะประเมนไดวาเปนจ านวนมากนอยเพยงใด ทปรกษาคาดวาปรมาณยอดขาย LPG ส าหรบการหงตมไดขยายตวในอตราทคอนขางสงผดปกตในป 2550 และ 2551 (คอ 9.5% และ 12.7% เทยบกบอตราในอดตเฉลยไมเกนปละ 5%) อาจเปนสงบงชวาสวนทเพมมากกวาปกตเปนสวนทถกลกลอบสงออกไปประเทศเพอนบานกได ปญหาการลกลอบสงออกนชใหเหนวานโยบายทบดเบอนราคามากเกนไปกอาจกอใหเกดผลกระทบทไมพงปรารถนาได ในกรณน นโยบายตรงราคา LPG เพอชวยใหคนไทยไดใชกาซในราคาทต ากลบมผลท าใหคนในประเทศเพอนบานไดอานสงสไปดวย

5) บรการดอยคณภาพ สวนหนงของระบบราคา LPG ในปจจบน คอการก ากบดแลคาการตลาดโดยกรมการคา

ภายใน ซงมสวนท าใหราคาขายปลกอยในระดบทต าได แตหากการก ากบดแลท าใหคาการตลาดอยในระดบต าเกนไป บรการตางๆทเกยวกบการจ าหนาย LPG กอาจจะมคณภาพทดอยลงได LPG เปนสนคาทตองมมาตรฐานความปลอดภยสงเพราะเปนเชอเพลงทไ วไฟและเคยมอบตเหตทนากลวอนตรายเกดขนเกยวกบการขนสง LPG ในกลางเมองของกรงเทพฯ แลว อนตรายทอาจเกดขนไดจากการดอยคณภาพคอถงบรรจทอาจจะมความแขงแรงต ากวามาตรฐาน คาการตลาดทถกควบคมไวจนต าเกนไปอาจลดแรงจงใจใหผประกอบการลงทนเพ อรกษา

26

มาตรฐานความปลอดภยของถงบรรจกาซ รวมทงดแลใหกาซในถงบรรจมปรมาณทครบถวนและเปนไปตามทระบบนฉลาก

6) บทบาทของ ปตท. ระบบราคา LPG ในปจจบนจ าเปนตองพงพาการด าเนนงานและโครงสรางพนฐานของ

ปตท . เปนอยางมาก ทงน เพราะคลงกาซของ ปตท . ทง 6 แหงทวประเทศถกก าหนดใหเปนจดอางองส าหรบการขายสงในราคาทเทากน LPG ทผลตในประเทศสวนใหญมาจากโรงแยกกาซท ปตท. เปนเจาของ และจากโรงกลนน ามนซงสวนใหญม ปตท. เปนผถอหนรายใหญ และ ปตท. กไดรบมอบหมายใหเปนผรบผดชอบในการน าเขา LPG จากตางประเทศมาเสรมในยามทขาดแคลน การพงพานมผลเสยตอทง ปตท . และตลาดโดยรวม ปตท . เองตองแบกภาระอนเกดจากนโยบายตรงราคา LPG ตามทอธบายไวขางตนแลว ซงท าใหผลประกอบการของ ปตท . ลดลงกวาทควรจะเปน ปตท . มฐานะเปนรฐวสาหกจและรฐบา ลเปนผถอหนรายใหญทสดใน ปตท. กจรง แตกยงมผถอหนรายยอยอนๆ อก ดงนน การผลกภาระของนโยบายทมผลลบตอธรกจของ ปตท. จงเปนการด าเนนนโยบายทไมยตธรรมตอผถอหนรายอนๆ นอกจากนน การทจ าเปนตองยอมให ปตท . เปนเจาของคลงกาซเพ อด าเนนนโยบายราคาหนาคลงเทากนทวประเทศ กไมเปดโอกาสใหผคากาซรายอนๆ แขงขนกบ ปตท. ไดอยางโปรงใสและเปนธรรม

27

8. ทางเลอกของนโยบายราคา LPG

ในการพจารณาประเดนการศกษาเพอเสนอแนะเกยวกบทางเลอกของนโยบายราคา LPG ทเหมาะสมน น ทปรกษาไดก าหนดทางเลอกของระบบราคาไว 5 ทางเลอกซงรวมถงระบบราคา LPG ในปจจบนตามทไดอธบายไวในบทท 6 ดวย ระบบราคาอก 4 ทางเลอกมรายละเอยดดงน

8.1 ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible Price System)

ในระบบราคาน จะมการยกเลกการควบคมราคาใ นทกระดบ รวมถง ราคา ณ โรงกลน ราคาขายสง และราคาขายปลก ราคา ณ โรงกลนจะเปลยนแปลงไดและสอดคลองกบราคาน าเขาหรอราคาตลาดโลกรวมทงการเปลยนแปลงของคาเงนบาทดวย คาการตลาดสามารถปรบเปลยนตามภาวะการแขงขน และราคาขายปลกกอาจปรบขนลงไดตามราค าขายสงทสอดคลองกบภาวะราคาตลาดโลก กองทนน ามนเชอเพลงถกใชเปนเครองมอในการลดความผนผวนของราคาเทานน จะไมใชไปเพอกดราคาขายปลกเปนเวลานานๆ และไมจ าเปนตองใชชดเชยการน าเขาดวย แตกอาจใชกองทนน ามนเชอเพลงเพอท าใหราคาหนาคลงกาซ ปตท . เทากนทวประเทศเหมอนเชนในระบบราคาปจจบนกได บทบาทของ ปตท . จะมความโปรงใสมากขนเมอ ปตท . ถกก าหนดใหเปนผใหบรการคลงกาซในลกษณะทเปน third party access ซงจะเปดโอกาสใหผคากาซสามารถแขงขนกนไดอยางโปรงใสและเปนธรรมมากขน

ระบบราค าลอยตวเตมทนคอระบบราคาทใชอยกบผลตภณฑน ามนชนดอนๆ ในปจจบน และเปนเปาหมายสดทายในขนตอนท 4 ของแนวทางการยกเลกควบคมราคา LPG ตามมตของคณะรฐมนตรเมอวนท 16 กมภาพนธ 2542

ระบบราคานมงจะแกไขปญหาอนเกดจากการบดเบอนราคาโดยการ แทรกแซงของภาครฐ เพอท าใหราคาในประเทศสะทอนราคาตลาดโลกซงถอวาเปนตนทนทแทจรง ราคาในประเทศจะปรบเปลยนขนลงบอยขนและเปนไปตามราคาตลาดโลก คาการตลาดกจะเปลยนแปลงไดบอยขนและปรบขนลงไดตามภาวะการแขงขนในประเทศ การใชเงนชดเชยจากกองทนน า มนเชอเพลงจะมนอยทสด บทบาทของรฐบาลจะลดลงเหลอเพยงแตการเกบภาษ การก ากบดแลมาตรฐานบรการรวมทงความปลอดภย และการก ากบดแลใหมการแขงขนอยางเสร โปรงใส และเปนธรรม

8.2 ระบบอดหนนราคาเตมท (Full Subsidy System)

ระบบอดหนนราคาเตมทมลก ษณะเหมอนกนกบระบบราคาในปจจบนทกประการ ยกเวนแตวารฐบาลจะรบภาระการชดเชยราคาทงหมด ในทางปฏบต ราคา ณ โรงกลนจะถกก าหนดใหสอดคลองกบราคาตลาดโลก แตรฐบาลจะใชเงนจากกองทนน ามนเชอเพลงเพอชดเชยท าให

28

สามารถรกษาระดบราคาขายสงและราคาขายปลกอย ในเกณฑต าเชนทเกดขนในระบบราคาปจจบน การน าเขา LPG กยงคงไดรบการชดเชยเชนเดยวกบในระบบราคาปจจบน ดงนน เมอเทยบกบระบบราคาในปจจบนแลว การจายเงนชดเชยออกจากกองทนน ามนเชอเพลงภายใตระบบอดหนนราคาเตมทนจะเปนจ านวนเงนทมากขน

ในดานผลกระทบ ระบบอดหนนราคาเตมทกจะมผลกระทบตางๆ เหมอนกนกบระบบราคาในปจจบน ยกเวนภาระการเงนของกองทนน ามนเชอเพลงจะมมากขน และปญหาแรงจงใจของผผลตกาซจะหมดไป

8.3 ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted Average Price System)

ระบบราคานดดแปลงมาจากระบบอดหนนราคาเตมท และมลกษณะคลายกบระบบราคาทมสตรราคาตามสดสวนทเสนอในป 2550 กลาวคอ ภายใตระบบอดหนนราคาเตมท ส าหรบ LPG ทกกโลกรมทเขาสตลาด ไมวาจะมาจากโรงแยกกาซ มาจากโรงกลนน ามน หรอมาจากการน าเขาโดยตรง ผผลต /ผน าเขาจะไดรบราคาเทากนหมดคอเทากบราคาตลาดโลก (ซงอาจจะเปนราคา CP บวกคาขนสงระหวางประเทศ ) แตภายใตระบบราคาเฉลยถวงน าหนก โรงกลนน ามน โรงแยกกาซ และผน าเขา LPG จะไดรบราคาเฉลยถวงน าหนกระหวางราคาตลาดโลก (ราคา CP) กบตนทนการผลตของโรงแยกกาซ (GSP) โดยมการถวงน าหนกตามสตรดงน

ราคา ณ โรงกลน = (สดสวนปรมาณกาซจากโรงแยกกาซ X GSP) + (สดสวนปรมาณกาซจากโรงกลนน ามนและการน าเขา X ราคา

CP รวมคาขนสง) สตรราคานแตกตางจากสตรราคาตามสดสวนทเสนอในป 2550 คอน าหนกทใชถวงจะไมม

คาคงทตายตว แตจะเปลยนไปตามภาวะการผลต LPG ในประเทศและการน าเขา LPG โดยในทางปฏบต อาจมการค านวณใชสตรราคาทปรบเปนประจ า เชน ค านวณปรบทกๆ เดอน และใชขอมลปรมาณกาซ ตนทน และราคายอนหลงไป 1 เดอน เปนตน

ขอดของระบบราคา เฉลยถวงน าหนกนกคอ เปนระบบทสามารถสะทอนการเปลยนแปลงของตนทนทแทจรงไดอยางตอเนอง และภาระการเงนของกองทนน ามนเชอเพลงจะมนอยลงกวาในระบบราคาปจจบน

29

8.4 ระบบสองราคา (Two-Tier Price System) การวเคราะหผลกระทบของนโยบายตรงราคา LPG ชใหเหนถงเหตผลความจ าเปนทาง

เศรษฐกจและสงคมของการอดหนนราคา LPG เพอการหงตมอาหาร และกแสดงใหเหนดวยวาการใช LPG ในกจกรรมอนๆ นอกจากจะท าใหเปนภาระทางการเงนกบภาครฐโดยไมจ าเปนแลว ยงไมมความคมคาในแงมมของการใชจายเงนตราตางประเทศอกดวย

ดงนน จงมขอเสนอเปนทางเลอกหนงใหใชระบบราคาทมสองราคาในสองตลาด คอตลาด LPG ส าหรบการหงตม (ซงสวนใหญขายในถงบรรจขนาดตางๆ ) ใหขายในราคาต าโดยมการอดหนนจากรฐบาล และตลาด LPG ส าหรบวตถประสงคการใชอนๆ (รถยนต โรงงาน และวตถดบ) ใหขายในราคาทไมมการอดหนน

เปาหมายของการมสองตลาดสองราคากเพอเปนการลดภาระการเงนของภาครฐลงไปโดยไมจ าเปนตองอดหนนผใชกาซในรถยนตและในโรงงาน อกทงเปนระบบทภาครฐสามารถใหความชวยเหลอแกกลมเปาหมายไดอยางตรงจด

ในทางปฏบต การแบงแยก ตลาดและราคาอาจท าไดหลายแนวทาง แตในการศกษาน ทปรกษาขอเสนอ 2 ทางเลอก ไดแก

ทางเลอกท 1 ส าหรบผใชเพอการหงตมยงคงใชระบบตรงราคาเหมอนในปจจบน คอ รฐบาลก าหนดราคาขายสงหนาคลงกาซในภมภาคใหเทากนทวประเทศ และรฐบาลจะตรงคาการตลาดและราคาขายปลกไวใหต าเพอชวยเหลอดานคาครองชพ สวนผใชกาซเปนเชอเพลงในรถยนตและในโรงงาน จะรบราคาขายปลกทสงกวาผใชกาซในการหงตม เนองจากรฐบาลจะปลอยลอยตวราคากาซ ซงท าโดยการปลอยลอยตวทงระบบ คอ ลอยตวราคา ณ โรงกลน และลอยตวคาการตลาดในสวนทขายใหแกผใชกาซในกลมน ในทางปฏบตท าโดยการทผคากาซรบซอกาซในราคาลอยตว แลวขอรบคนสวนตางราคาลอยตวกบราคาทรฐบาลตรงไว เฉพาะในสวนทผคาน าไปขายเพอเปนกาซหงตมในครวเรอน ซงวธการนสามารถท าไดเนองจากในปจจบนมระเบยบใหผคากาซตองรายงานปรมาณการน ากาซไปขายใหแกผบรโภคแตละกลมอยแลว

ทางเลอกท 2 ส าหรบผใชกาซเพอการหงตมจะน าระบบราคาเฉลยถวงน าหนกมาใช และส าหรบกลมผใชกาซในรถยนตและโรงงานจะใชระบบราคาลอยตวเตมทมาใช วธการนจะท าใหกลมผบรโภคเพอการหงตมไดรบการอดหนนจากภาครฐในระดบทลดลงกวาทเปนอยในปจจบน แตกยงสามารถซอกาซไดในราคาทต ากวาผใชกาซเพอวตถประสงคอนซงจะไมไดรบความชวยเหลอจากรฐบาลเลย

30

9. การวเคราะหทางเลอกของนโยบายราคา: แบบจ าลองดลยภาพบางสวน

การวเคราะหทางเลอกของนโยบายราคา LPG ในการศกษานใชวธการวเคราะหดลย

ภาพบางสวน (partial equilibrium analysis) โดยมวตถประสงคเพอวเคราะหผลกระทบทงทางดานการกระจายไปยงผใชกลมตางๆ (distributional impact) และผลกระทบตอประสทธภาพ ในการจดสรรทรพยากร (allocative impact)

การวเคราะหจะเรมจากการอธบายระบบราคาในปจจบน ซงรฐบาลพยายามควบคมราคากาซภายในประเทศใหต ากวาราคาตลาดโลก โดยท าหนาทเปนผใหการอดหนนสวนตางราคาน าเขากบราคาขายในประเทศแกผน าเขา แตจะไมใหการอดหนนส วนตางราคาดงกลาวใหแกผผลตภายในประเทศ ระบบราคานจงเปนการอดหนนราคาบางสวน (Partial Subsidy System) จากนนจะเปรยบเทยบผลกระทบทจะเกดขนหากมการเปลยนแปลงจากระบบทใชในปจจบนเปนระบบอนๆ ไดแก ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible Price System) ระบบอดหนนราคาเตมท (Full Subsidy System) ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted Average Price System) และระบบสองราคา (Two-Tier Price System)

9.1 ระบบราคาในปจจบน (Partial Subsidy System) ในสถานการณปจจบน ความตองการใช LPG ในประเทศไดขยายตวอย างตอเนองและ

รวดเรว เนองจากระดบราคาถกตรงไวในระดบคอนขางต าเมอเทยบกบราคาพลงงานชนดอนๆ ผลดงกลาวท าใหปรมาณการผลตในประเทศไมเพยงพอตอความตองการภายในประเทศ และตองน าเขา LPG จากตางประเทศมาขายในราคาควบคม โดยรฐเปนผชดเชยสวนตางระหวา งราคาน าเขากบราคาขายภายในประเทศใหแกผน าเขา

จากรปท 1 เสน S0 คอ อปทาน LPG ของผผลตในประเทศ ซงในกรณนผขายหมายถง ผผลตและผคารวมกน สวนเสน AC0 คอ เสนตนทนเฉลย (average cost) โดยก าหนดใหตนทนการผลตนบรวมตงแตตนทนในกระบวนการ กลนหรอแยกกาซจนถงตนทนในการด าเนนงานของผคากาซ จงรวมถงคาการตลาดดวย จะเหนวาเสน AC0 มลกษณะทอดลงเมอปรมาณการผลตเพมขน เนองจากอตสาหกรรมนมตนทนคงท (fixed cost) สง ท าใหการขยายปรมาณการผลตจะเกดตนทนเฉลยทลดลง ส าหรบผขายจะ เรมขายเมอราคาขายมากกวาหรอเทากบตนทนเฉลย ซงกคอ ปรมาณ QS เมอราคาขายเทากบตนทนเฉลย PC และเสน D0 คอ เสนอปสงคตอ LPG ของผบรโภค ซงไดแก ผใชกาซเพอการหงตม ผใชกาซเปนเชอเพลงรถยนต และผใชกาซเปนเชอเพลงในอตสาหกรรม

หากประเทศสามารถน าเขา LPG ไดโดยเสร จะน าเขาทราคาตลาดโลก PW ท าใหผผลตในประเทศสามารถขายไดทปรมาณ Q1 และหากเกนกวาปรมาณนจะน าเขากาซมาขายในราคา

31

ตลาดโลก ดงนน เสนอปทานจะเปนเสน S0 ส าหรบระดบราคาทต ากวา PW เนองจากผผลตในประเทศสาม ารถแขงขนกบกาซทน าเขามาในราคาตลาดโลกได และจะหกงอเปนเสน S1 เมอราคาทผผลตในประเทศสามารถขายไดสงกวา PW เนองจาก หากผผลตขายกาซของตนในราคาทสงกวา PW จะไมสามารถแขงขนกบกาซน าเขาซงขายในราคา PW ได ท าใหเสนอปทานกลายเปนเสน S0LS1 ดงนน ดลยภาพในรปจงจะอยทจด E1 ซงผบรโภคในประเทศตองการบรโภค Q2 และมการน าเขาเปนจ านวน Q1Q2

อยางไรกตาม ในสถานการณปจจบนรฐบาลควบคมราคาขายหนาคลงกาซภมภาค (คอราคา ณโรงกลนรวมกบคาขนสง ทไดรบการชดเชยใหเทากนทวประเทศ ) ใหต า กวาราคาตลาดโลก ซงในรป คอ Pb ทไดมาจากราคาตนทน (PC) รวมกบภาษตางๆ คอ ภาษสรรพสามต ภาษเทศบาล และภาษมลคาเพม และหกเงนชดเชยกองทนน ามนฯ การก าหนดใหราคาอยทระดบ Pb จะท าใหผผลตสามารถขายไดลดลงเปน Q3 และหากมความตองการเกนกวาปรมา ณนจะเกดการน าเขามาขายทราคา Pb โดยผน าเขา คอ ปตท . จะไดรบการชดเชยสวนตางระหวางราคาน าเขากบราคาทขายใหผบรโภค (PW – Pb) ผลดงกลาวท าใหเสนอปทานหกงอกลายเปนเสน S2 เมอราคาทผผลตในประเทศสามารถขายไดสงกวา Pb แสดงวาในกรณนเสนอปทาน จะกลายเปน S0MS2 ดงนน ดลยภาพของตลาดจงเปลยนเปนจด E2 ผบรโภคเพมปรมาณการบรโภคเปน Q4 และมการน าเขาเพมขนเปน Q3Q4

เมอน าสถานการณนมาวเคราะหดานสวสดการ จะพบวา สวนเกนของผบรโภค (consumer surplus) จะแสดงโดยพนท A1 + B1 + F1 + G1 ส าหรบสวนเกนของผผลต (producer surplus) ในสถานการณปจจบนเปนสวนทผผลตไมไดรบ แตกลบเปนสวนสญเสยของผผลตในรปของคาเสยโอกาสในการขายทราคาตลาดโลก นนคอ ทปรมาณการผลต Q3 ผผลตขายทราคาควบคมซงอยต ากวาราคาตลาดโลก คาเสยโอก าสในสวนนคดเปนพนท B1 ขณะทรฐบาลจะไดรบรายไดภาษตอหนวยเทากบสวนตางของราคาควบคมกบราคาหนาคลงกาซ ดงนน รายรบภาษของรฐบาลจงเทากบพนท C1 อยางไรกตาม รฐบาลจะตองใหเงนชดเชยการน าเขาจากการทผน าเขาจะตองน าเขาในราคาตลาดโลกแตน า มาขายในราคาควบคม และเงนชดเชยสวนนแสดงโดยพนท F1 + G1 + H1 ดงนน จากมาตรการนจะเกดประโยชนสาบสญ (deadweight loss) เทากบพนท H1 ซงบงชถงขนาดของความไรประสทธภาพของระบบนนเอง

32

โดยท เสน S0 คอ เสนอปทาน LPG ของผผลตในประเทศ เสน S1 คอ เสนอปทาน LPG ภายในประเทศเมอมการน าเขา และผผลตใน

ประเทศสามารถขายไดทราคาสงกวาราคาตลาดโลก (PW) เสน S2 คอ เสนอปทาน LPG ภายในประเทศเมอมการน าเขา และผผลตใน

ประเทศสามารถขายไดทราคาสงกวาราคา ทรฐบาลควบคมหนาคลงกาซภมภาค (Pb)

เสน D0 คอ เสนอปสงคตอ LPG ของผบรโภคในประเทศ เสน AC0 คอ เสนตนทนเฉลย (Average cost) P0 คอ ราคาของ LPG ภายในประเทศกรณไมมการคา PW คอ ราคาของ LPG ในตลาดโลก Pb คอ ราคาของ LPG ทรฐบาลควบคมหนาคลงกาซภมภาค Pc คอ ราคาตนทนของ LPG

เมอพจารณาจากสถานการณขางตน หากรฐบาลยงคงด าเนนมาตรการตรงราคากาซใหอยท Pb ตอไป ขณะทราคาน ามนเพมขน จะสงผลใหเกดความตองการใช LPG เพอทดแทน

P

0 Q

S0

D0

S1

S2

Pw

Pb

Pc

AC0

E0

E1

E2

Q0 Q1 Q3 Q2 Q4

P0

Qs

รปท 1 สถานการณปจจบน ซงรฐบาลใชระบบอดหนนราคาบางสวน

A1

B1 F1

G1

C1

H1

S0

L

M

33

เชอเพลงทเปนน ามนเพมมากขน ในรปเสนอปสงค จะขยบไปทางขวาทงเสนจาก D0 เปน D1 ตามรปท 2 ผลดงกลาวท าใหปรมาณการน าเขาขยายตวเพมขนเปน Q’4Q3 ดงนน แมวาการบรโภคทเพมขนจะท าใหรฐบาลมรายรบภาษเพมขนดงจะเหนวาพนท C2 ในรปนใหญขนเมอเทยบกบรปท 1 แตกท าใหภาระของร ฐบาลสงขนจากการทตองจายเงนชดเชยการน าเขาเพมขนเปนพนท F2 + G2 + H2 ซงใหญขนเมอเทยบกบรปท 1

โดยท เสน D1 คอ เสนอปสงคตอ LPG ของผบรโภคในประเทศ เมอผบรโภคหนมาใช

LPG ทดแทนเชอเพลงชนดอนมากขน จากทไดอธบายขางตน คอ สถานการณตลาด LPG ภายในประเทศทเปนอยในปจจบน

ในสวนถดไปจะเปนการเปรยบเทยบมาตรการทางเลอกจากนโยบายภาครฐ โดยจะวเคราะหผลกระทบทเกดขนจากการเปลยนการใชระบบราคาในปจจบนซงเปนระบบอดหนนราคาบางสวน ไปเปนทา งเลอกอนๆ อนไดแก ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible Price System)

P

0 Q

S0

D0

S1

S2

Pw

Pb

Pc

AC0

E0

E1

E2

Q0 Q1 Q3 Q2 Q4

P0

Qs Q’2 Q’4

E’0

E’1

E’2

D1

P’0

Q’0

รปท 2 สถานการณปจจบน ซงรฐบาลใชระบบอดหนนราคาบางสวน และราคาน ามนแพงขนมาก

A2

B2 F2

G2 H2

C2

S0

L

M

34

ระบบอดหนนราคาเตมท (Full Subsidy System) ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted Average Price System) และระบบสองราคา (Two-Tier Price System)

9.2 ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible Price System)

ระบบนหมายถงการปลอยใหกลไกตลาดท างานไดอยางเตมท โดยราคาในประเทศมความสอดคลองกบราคาในตลาดโลก รฐบาลจะตองยกเลกการควบคมและอดหนนราคา LPG ทกรปแบบ ยกเวนการอดหนนคาขนสงเพอท าใหราคาขายหนาคลงกาซภมภาคเทากนทวประเทศ ดงนน ราคากาซ ภายในประเทศจะเปนราคาตลาดโลก คอ PW ในรปท 3 แสดงวาเสนอปทานจะเปนเสน S0 เมอผขายสามารถขายไดในราคาต ากวาราคาตลาดโลกและหากตงราคาขายตามเสน S0 เหนอราคา PW จะไมสามารถขายไดเพราะผบรโภคจะซอกาซน าเขาซงมราคาถกกวา ท าใหเสนอปทานหกงอกลายเปนเสน S1 เมอราคาทผผลตในประเทศสามารถขายไดสงกวา PW ดงนน ในกรณนเสนอปทานจะเปนเสน S0LS1 ผลดงกลาวท าใหผผลตในประเทศจะขายในปรมาณสงกวาระบบอดหนนราคาบางสวน คอ ขายได Q1 และจากการทราคาตลาดโลกสงกวาราคาทรฐควบคม จงท าใหผบรโภค ลดระดบการบรโภคลงมาเปน Q’2 แสดงวาในระบบนมการน าเขาเทากบ Q’2Q1 ซงเปนปรมาณน าเขาทลดลงจากในระบบปจจบน

นอกจากน ระบบราคาลอยตวเตมทยงหมายถงการปลอยลอยตวคาการตลาด ซงเมอเปรยบเทยบกบปจจบนทรฐบาลพยายามควบคมคาการตลาดโดยการควบคมร าคาขายปลก จงมแนวโนมทหากน าระบบราคาลอยตวเตมทมาใชแลวจะท าใหตนทนของผผลตสงขน เสนตนทนเฉลยจงมแนวโนมเพมขน จงเกดการเลอนขนจากเสน AC0 เปน AC1 ดงรปท 3 ซงแสดงใหเหนวาทกปรมาณการผลตเดมจะมตนทนเฉลยทสงขนสะทอนตน ทนทแทจรงของผผลตทสงกวาเมอรฐบาลพยายามควบคมการเพมขนของคาการตลาด แตในอกดานหนง การทผผลตในประเทศสามารถขายในปรมาณสงขนตามผลของราคาขายทเพมขน จะท าใหตนทนเฉลยลดลงตามลกษณะของเสนตนทนเฉลยซงอยในชวงทอดลง เพอลดความซบซอนของการวเคราะหดวยรปกราฟจงสมมตใหตนทนเฉลยทปรมาณการผลต Q1 มคาเทาเดม คอ PC ซงเกดจากผลของการหกลางกนระหวางคาการตลาดทสงขนกบตนทนเฉลยทลดลงจากการเพมปรมาณการผลต

จากการเปลยนแปลงระบบราคาจากระบบทใชอยในปจจบนมาเป นระบบราคาลอยตวเตม มแนวโนมท าใหเกดประโยชนแกรฐบาลเพมขน กลาวคอ แมวารายรบภาษของรฐบาลจะลดลงจากพนท C2 ในรปท 2 เปนพนท C3 ในรปท 3 แตรฐบาลกสามารถประหยดรายจายเงนชดเชยการน าเขาได

ส าหรบผผลตจะไดรบก าไรตอหนวยเทากบ สวนต างของราคาขายซงคอ PW กบราคา

ตนทนตอหนวยรวมภาษตอหนวย Pb ดงนน ก าไรของผผลตในกรณน คอ พนท I3 ซงสวนหนง คอ ประโยชนทไดกลบคนมาจากคาเสยโอกาสทมอยในปจจบนเพราะผลทขายไดต ากวาราคา

35

ตลาดโลก และอกสวนหนง คอ ก าไรจากปรมาณ LPG ทสามารถผลตไดมากกวาสถานการณปจจบน

ขอดของระบบราคาลอยตวเตมทคอประสทธภาพทเกดจากการท างานของกลไกการตลาด ทปราศจากการแทรกแซงดานราคาโดยภาครฐ จะสงเกตไดวากรณนไมมประโยชนสาบสญ (deadweight loss) เกดขนเลย

โดยท เสน AC1 คอ เสนตนทนเฉลย (Average cost) ในกรณทรฐบาลปลอยลอยตวคาการตลาด

9.3 ระบบอดหนนราคาเตมท (Full Subsidy System)

ระบบอดหนนราคาบางสวนทใชอยในปจจบนนนท าใหผผลตสญเสยโอกาสทจะสงออก LPG ในราคาตลาดโลกและตองจ าหน าย ณ ราคาควบคมในประเทศตามนโยบายของรฐบาล ภายใตระบบอดหนนราคาเตมทนน รฐบาลจะจายชดเชยก าไรสวนตางในสวนทผผลต

P

0 Q

S0

S1

S2

Pw

Pb

Pc

AC0 Q1 Q3 Qs Q’2 Q’4

E’0

E’1

E’2

D1 AC1

P’0

Q’0

รปท 3 การเปลยนแปลงมาใชระบบราคาลอยตวเตมท

A3

C3

I3 M

S0

L

36

สมควรจะไดรบหากไมถกควบคมการสงออกดวย เพอสรางความเปนธรรมและแรงจงใจแกผผลตใหสามารถด าเนนธรกจตอไปได

พจารณาจากรปท 2 เมอรฐบาลยงคงก าหนดราคาขายภายในประเทศเปน Pb ซงท าใหผผลตในประเทศผลตเทากบ Q3 แตเสยโอกาสในการขายทราคาตลาดโลก PW ไป ดงนน หากรฐบาลใชระบบอดหนนราคาเตมท รฐจะตองชดเชยใหแกผผลตในประเทศคดเปนพนท B2 และการทผบรโภคจายทราคา Pb ผบรโภคจงมความตองการบรโภค Q’4 ท าใหการน าเขาเทากบ Q’4Q3 รฐบาลจงตองชดเชยใหแกผน าเขาอกเปนพนท F2 + G2 + H2 ท าใหเมอเทยบแลวรฐบาลจะมรายจายเงนชดเชยสงขนกวาสถานการณปจจบนคดเปนพนท B2 ขณะทการไดรบรายรบภาษจะยงคงเปน C2 เชนเดยวกบปจจบน นนคอ การเปลยนแปลงจากระบบอดหนนราคาบางสวนทเปนอยในปจจบนมาเปนระบบอดหนนราคาเตมท จะท าใหผผลตไดรบก าไรทเคยเสยโอกาสไดรบไปกลบคนมา แตกเปนการสรางภาระรายจายเงนชดเชยของรฐบาลใหสงขน ขณะทผบรโภคไมไดมการเปลยนแปลงสวสดการทเคยไดรบ เพราะยงคงบรโภครวมทปรมาณ Q’4 ในราคาควบคมท Pb 9.4 ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted Average Price System)

ในระบบน รฐบาลมความตองการจะชวยเหลอผบรโภคภายในประเทศใหสามารถใช LPG ไดในราคาต ากวาราคาตลาดโ ลกอย แตกตองการลดภาระการชดเชยราคาทรฐบาลจะตองแบกรบใหลดลงดวย รวมถงท าใหราคา LPG ในประเทศสามารถปรบตวตามราคาในตลาดโลกไดบาง เปาหมายเหลานอาจบรรลไดโดยการใชระบบการก าหนดราคา ณ โรงกลนตามสดสวนของแหลงทมาของ LPG คอ ใชระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Pa) มาจากสตร

Pa = (สดสวนปรมาณกาซจากโรงแยกกาซ X GSP) + (สดสวนปรมาณกาซจากโรงกลนน ามนและการน าเขา X ราคา CP รวมคาขนสง)

ในระบบนราคาทผบรโภคตองจายจะเปน Pa ซงมแนวโนมสงขนจากราคาควบคมใน

ระบบราคาปจจบน Pb เนองจาก ในระบบนไดน าราคาน าเขามาค านวณดวย โดยการชดเชยจากกองทนน ามนฯ ยงเหมอนในปจจบน แตอยางไรกตาม ราคา Pa กยงต ากวาราคาตลาดโลกเนองจากยงคงมสวนของตนทนกาซทผลตไดจากโรงแยกกาซในประเทศเปนตวก าหนดอย และโดยปกตแลว ตนทนดงก ลาวจะอยในระดบทต ากวาราคาตลาดโลก นนคอ ราคา Pa จะอยสงกวาราคา Pb แตกอยต ากวาราคา PW ตามรปท 4

เมอราคากาซภายในประเทศเปลยนแปลงเปน Pa อปทานของผผลตภายในประเทศจะเปลยนเปน Q5 ตามเสน S0 แตเมอผผลตในประเทศสามารถขายกาซไดในราคา สงกวา Pa เสน

37

อปทานจะหกงอเปนเสน S3 แสดงวากรณนเสนอปทานคอ S0NS3 และเนองจากราคาขายกาซเปลยนแปลงเปน Pa ผบรโภคจงมความตองการซอ เทากบ Q6 ท าใหมการน าเขาเปนปรมาณเทากบ Q6Q5

เนองจาก ผผลตในประเทศสามารถขายไดในราคา Pa ซงสงกวาราคา Pb (ราคาตนทน PC รวมกบภาษทรฐเกบ ) จงท าใหผผลตในประเทศไดรบประโยชนในรปของก าไรจากการขายเทากบ พนท I4 (ซงยงนอยกวาระบบราคาลอยตวเตมท ) ขณะทรฐบาลจะตองชดเชยสวนตางระหวางราคาน าเขากบราคาขายในประเทศใหแกผน าเขา เทากบพนท F4 + G4 + H4 ซงลดลงกวาสถานการณปจจบน และมรายรบภาษลดลงเหลอเทากบพนท C4 โดยสทธแลว ระบบราคานยงมประโยชนสาบสญ (deadweight loss) เหลออยซงแสดงโดยพนท H4 (ซงนาจะเลกกวา H1 และ H2 ทเกดขนในระบบราคาปจจบนในรปท 1 และท 2)

โดยท เสน S3 คอ เสนอปทาน LPG ภายในประเทศเมอมการน าเขา และผผลตใน

ประเทศสามารถขายไดทราคาสงกวาราคาเฉลยถวงน าหนก (Pa) Pa คอ ราคาของ LPG เมอใชระบบเฉลยถวงน าหนก

I4

P

0 Q

S0

S1

S2

Pw

Pb

Pc

Q1 Q3 Qs Q’2 Q’4

E’0

E’1

E’2

D1 AC1

P’0

Q’0

รปท 4 การเปลยนแปลงมาใชระบบราคาราคาเฉลยถวงน าหนก

Pa S3 E3

Q5 Q6

A4

C4

B4 F

4 G4 H

4

S0

M

L

N

38

9.5 ระบบสองราคา (Two-Tier Price System)

จากการทรฐบาลใชมาตรการชวยเหลอผบรโภคในครวเรอน LPG โดยการใชระบบควบคมราคาเดยว สงผลท าใหกลมโรงงานอตสาหกรรม กลมผใช LPG ในรถยนต ไดรบผลประโยชนตามไปดวย และมปรมาณความตองการใชเพมสงขนเนองจากตนทนต ากวาเมอเทยบกบราคาพลงงานชนดอนๆ ผลทตามมาจงท าใหอปสงคภายในประเทศมมากกวาอปทานภายในประเทศและตองมการน าเขาจากตางประเทศเพอตอบสนองความตองการในประเทศ จนเกดเปนภาระตอรฐบาลจากการทตองจายเงนชดเชยการน าเขาเพมสงขน ทางแกไขทางหนงทน ามาพจารณา คอ การใชระบบสองราคา ซงยงคงใหความชวยเหลอผบรโภคในครวเรอนใหซอไดในราคาควบคมตามเดม คอ Pb แตส าหรบผใชกลมอนๆ จะตองซอ LPG ในราคาทเพมขนกวาเดม

ตามทไดอธบายในบททแลว การศกษานไดเสนอแบงแยกสองราคาเปน 2 ทางเลอก ไดแก

ทางเลอกท 1 ส าหรบผใชเพอการหงตมยงคงใชระบบตรงราคาเหมอนในปจจบน คอ รฐบาลก าหนดราคาขายสงหนาคลงกาซในภมภาคใหเทากนทวประเทศ และรฐบาลจะตรงคาการตลาดและราคาขายปลกไวใหต าเพอชวยเหลอดานคาครองชพ สวนผใชกาซเปนเชอเพลงในรถยนตและในโรงงา น จะรบราคาขายปลกทสงกวาผใชกาซในการหงตม เนองจากรฐบาลจะปลอยลอยตวราคากาซ ซงท าโดยการปลอยลอยตวทงระบบ คอ ลอยตวราคา ณ โรงกลน และลอยตวคาการตลาดในสวนทขายใหแกผใชกาซในกลมน ในทางปฏบตท าโดยการทผคากาซรบซอกาซในราคาลอยตว แลวรบคนสวนตางราคาลอยตวกบราคาทรฐบาลตรงไว เฉพาะในสวนทผคาน าไปขายเพอเปนกาซหงตมในครวเรอน ซงวธการนสามารถท าไดเนองจากในปจจบนมระเบยบใหผคากาซตองรายงานปรมาณการน ากาซไปขายใหแกผบรโภคแตละกลมอยแลว

ทางเลอกท 2 ส าหรบผใชกาซเพอการหงตมจะน าระบบราคาเฉลยถวงน าหนกมาใช และส าหรบกลมผใชกาซในรถยนตและโรงงานจะใชระบบราคาลอยตวเตมทมาใช วธการนจะท าใหกลมผบรโภคเพอการหงตมไดรบการอดหนนจากภาครฐในระดบทลดลงกวาทเปนอยในปจจบน แตก ยงสามารถซอกาซไดในราคาทต ากวาผใชกาซเพอวตถประสงคอนซงจะไมไดรบความชวยเหลอจากรฐบาลเลย

ส าหรบผลการวเคราะหของทางเลอกท 1 พจารณาจากรปท 5 ทางซายเปนรปตลาด LPG ทใชในการหงตม สวนดานขวาเปนตลาดกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม เสนอปทาน S1

0 และเสน S20 เปนอปทานภายในประเทศของแตละตลาด ซงรวมกนไดเปนอปทาน

รวมของผผลตในประเทศ เนองจากตลาดกาซทขายเพอการหงตมมการควบคมคาการตลาด ในขณะทในอกตลาดหนงใชระบบราคาลอยตว ซงคาการตลาดสามารถปรบเพมขนได ดงนน

39

เสนตนทนเฉลย AC10 จงอยต ากวา AC2 มผลท าใหราคาตนทน P1

C ในตลาดกาซทขายเพอการหงตมอยต ากวาราคาตนทนในอกตลาดหนง คอ P2

C และเมอรวมกบภาษทรฐบาลเกบแลวจะสงผลใหราคาควบคมในตลาดทขายเพอการหงตมอยต ากวาในอกตลาดหนง คอ P1

b ต ากวา P2b

สถานการณราคาเชนน ท าใหในตลาดกาซทขายเพอการหงตมมเสนอปทาน คอ S10MS2 สวนใน

ตลาดกาซทขายใหกบผใชเปนเชอเพลงในรถยนตและอตสาหกรรมจะมเสนอปทาน คอ S20US4

ท าใหปรมาณขายของผผลตในประเทศเทากบ q15 + q2

3 และเนองจากความตองการบ รโภครวม คอ q1

6 + q24 ซงมากกวาปรมาณการผลตในประเทศ จงท าใหมการน าเขารวมเทากบ q1

6q15 +

q24q

23

ในตลาดกาซทขายเพอการหงตม ผผลตขายทราคา P1b ซงต ากวา PW จงสญเสยโอกาส

ในการขายทราคาตลาดโลก คอ พนท B15 และจากปรมาณการบรโภคในตลาดน q1

6 ท าใหรฐบาลมรายรบภาษเทากบพนท C1

5 แตเนองจากตองชดเชยการน าเขาใหผบรโภคสามารถบรโภคในราคาควบคมได จงตองชดเชยสวนตางระหวาง PW กบ P1

b ซงคดเปนพนท F15 + G1

5 + H1

5 สวนในตลาดกาซทขายใหกบผใชเปนเชอเพลงในรถยนตและอตสาหกร รม ผผลตจะ

สญเสยโอกาสไดรบก าไรเทากบพนท B25 ขณะทรฐบาลจะมรายรบภาษ C2

5 และรายจายชดเชยการน าเขาเทากบ F2

5 + G25 + H2

5 ความไรประสทธภาพของระบบราคานแสดงไดโดยพนท H1

5 + H25 ส าหรบผลการวเคราะหของทางเลอกท 2 พจารณาจากรปท 6 ทางซายเปนรปตลาด

LPG ทใชเพอการหงตม สวนดานขวาเปนตลาดกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม เสนอปทาน S1

0 และเสน S20 เปนอปทานในแตละตลาด ซงรวมกนไดเปนอปทานรวมของผผลตใน

ประเทศ เนองจากตลาดกาซทขายพอการหงตมมการน าระบบราคาเฉลยถวงน าหนกมา ใช โดยยอมใหผผลตในประเทศสามารถปรบคาการตลาดขนได ท าใหเสนตนทนเฉลยสงขนเปน AC1

0 เมอค านวณราคาถวงน าหนกกบสดสวนของปรมาณการน าเขาตามสตรทอธบายไปขางตน สงผลท าใหราคาขายเปลยนแปลงเพมเปน Pa ดงนน เสนอปทานจงเปน S1

0NS3 และท าใหผ ผลตในประเทศขายเพมขนจาก q1

5 เปน q13 แตเนองจากทราคา Pa ผบรโภคตองการซอ q

14 จงมการ

น าเขา q14q

13 ผลดงกลาวท าใหผผลตในประเทศไดรบคาเสยโอกาสบางสวนกลบคนมาในรป

ของผลก าไรเทากบพนท I16 และยงมคาเสยโอกาสเหลออยจากการทยงคงขาย ในราคาต ากวา

ราคาตลาดโลกเทากบพนท B16 สวนรฐบาลจะไดรายรบภาษเทากบพนท C1

6 ซงลดลงตามปรมาณการบรโภคทลดลง แตกมรายจายเงนชดเชยทลดลงกวาเดมเหลอเทากบพนท F1

6 + G16 +

H16

สวนในตลาดผใชกาซเปนเชอเพลงในรถยนตและอตสาหกรรม เม อน าระบบราคาลอยตวเตมทมาใช ผผลตจะขายตามราคาตลาดโลก Pw โดยมเสนอปทาน คอ S2

0TS1 ท าให

40

ผผลตขายในปรมาณ q21 แตไมเพยงพอกบความตองการบรโภค q

22 จงมการน าเขา q

22q

21 เปนผล

ใหผผลตในประเทศไดรบก าไรเทากบพนท I26 สวนรฐบาลจะไดรบรายรบภาษ เทากบพนท C2

6 ซงลดลงตามปรมาณการบรโภคทลดลง แตในสวนนรฐจะไมตองรายจายเงนชดเชยการน าเขาเลยเนองจากเปนการน าเขามาขายในราคาตลาดโลกอยแลว ในทางเลอกท 2 น ความไรประสทธภาพของระบบสองราคาจะนอยกวาในทางเลอกท 1 คอลดลงเหลอเปนพนท H1

6

ตารางท 9 สรปการเปรยบเทยบผลกระทบของระบบราคาตางๆ ตามผลการวเคราะหแบบดลยภาพบางสวนขางตน สวนตารางท 10 จดล าดบความเหมาะสมของระบบราคาตางๆ ตามหลกเกณฑ 4 ประเภท คอ ประสทธภาพ แรงจงใจของผผลตกาซ การลดภาระเงนชดเชยราคา และความพ งพอใจของผบรโภคกาซ จะเหนไดชดเจนวาระบบราคาลอยตวเตมทอยในระดบความเหมาะสมทสงทสดในดานประสทธภาพ ก าไรของผผลตกาซ และการลดภาระเงนชดเชยราคา แตอยในล าดบต าสดในดานความพงพอใจของผบรโภคกาซเพราะจะท าใหราคาขายปลกปรบไปอยในระด บทสงทสดเทยบกบระบบราคาอนๆ อยางไรกตาม หากทปรกษาใหหลกเกณฑดานความพงพอใจของผบรโภคกาซมน าหนกมากทสด (ซงเปนพฤตกรรมปกตของรฐบาลไทย ) ระบบราคาปจจบน และระบบอดหนนราคาเตมทกจะมาเปนล าดบแรกในดานความเหมาะสม โดยสรป อาจกลาวไดว า การวเคราะหแบบจ าลองเชงดลยภาพบางสวนคงไมสามารถใหผลทสรปไดวาระบบราคาใดเปนทางเลอกทเหมาะสมทสด แตอยางนอยกไดใหผลทเปนแนวทางเพอใชเปนเครองมอในการประเมนความเหมาะสมในขนตอนตอไป

41

รปท 5 การเปลยนแปลงมาใชระบบสองราคา ทางเลอกท 1 P

0 Q

S10

S1

S2

Pw

P1b

P1c

d1 AC10

Pa S3

P

0 Q

S20

S1

S4

Pw

P2b

P2c

d2 AC2

q11 q1

3 q12 q1

4 q15 q1

6 q22 q2

1 q23 q2

4

A15 A2

5

F1

5 H15

B15 G1

5

C1

5

B25 F2

5 G2

5

H25

C2

5

ตลาด LPG ทใชเพอการหงตม

ตลาด LPG ทใชในรถยนตและอตสาหกรรม

S10 S2

0

M

N

L T

U

42

F1

6

รปท 6 การเปลยนแปลงมาใชระบบสองราคา ทางเลอกท 2 P

0 Q

S10

S1

S2

Pw

P1b

P1c

d1 AC11

Pa S3

P

0 Q

S20

S1

S4

Pw

P2b

P2c

d2 AC2 q2

2 q21 q2

3 q24 q1

1 q13 q1

2 q14 q1

5 q16

A16 A2

6

B16

C1

6

G1

6 I16

H16

I26

C2

6

ตลาด LPG ทใชในการหงตม

ตลาด LPG ทใชในรถยนตและอตสาหกรรม

S10

N

M

L T

U

S20

43

ตารางท 9 : สรปเปรยบเทยบผลกระทบของระบบราคาแบบตางๆ

ระบบ สวนเกนผบรโภค ก าไรของผผลต รายรบภาษของรฐ เงนชดเชยการน าเขา ระบบปจจบน (อดหนนราคาบางสวน)

A2 + B2 + F2 + G2 0 C2 - (F2 + G2 + H2)

ราคาลอยตวเตมท A3 I3 C3 0

อดหนนราคาเตมท A2 + B2 + F2 + G2 B2 C2 - ( B2 + F2 + G2 + H2)

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก A4 + B4 + F4 + G4 I4 C4 - (F4 + G4 + H4)

ระบบสองราคา

ทางเลอกท 1 (A1

5 + B15 + F1

5 + G15 +

A25 + B2

5 + F25 + G2

5) 0 C1

5 + C25

- (F15 + G1

5 + H15 +

F25 + G2

5 + H25)

ทางเลอกท 2 (A16 + B1

6 + F16 + G1

6 + A26) I1

6 + I26 C1

6 + C26 - (F1

6 + G16 + H1

6)

44

จากตารางท 9 ซงไดสรปการเปรยบเทยบผลกระทบของระบบราคาตางๆ ตามผลการวเคราะหแบบดลยภาพบางสวนขางตน น ามาจดล าดบความเหมาะสมของระบบราคาตางๆ ตามหล กเกณฑ 4 ประเภท คอ ประสทธภาพ แรงจงใจของผผลตกาซ การลดภาระเงนชดเชยราคา และความพงพอใจของผบรโภคกาซ ในตารางท 10 โดยทอนดบท 1 เรยงจนถงอนดบท 5 หมายถง อนดบทดมากทสดเรยงไปจนถงอนดบทดนอยทสด 1) ประสทธภาพ ทปรกษาพจารณาความมประสทธภาพโดยการพจารณาวาระบบราคาแตละระบบกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจในรปของประโยชนสาบสญ (deadweight loss) มากหรอนอยเพยงใด เนองจากในกรณนประโยชนสาบสญจะเกดขนจากการทรฐบาลจะตองมภาระรายจายเงนชดเชยการน าเขาทไมไดกอใหเกดผลประโยชนตอบคคลใดทงฝายของผผลตและผบรโภค ดงนน ตามตารางท 9 จงเหนไดวาหากใชระบบราคาลอยตวเตมท รฐบาลจะไมตองมภาระการจายเงนชดเชยสวนตางระหวางราคาน าเขากบราคาขายในประเทศ จงไมกอใหเกดประโยชนสาบสญ และเปนระบบราคาทมประสทธภ าพมากทสด สวนระบบทมประสทธภาพในอนดบรองลงมา ไดแก ระบบสองราคา ในทางเลอกท 2 ซงรฐบาลจะมภาระการจายเงนชดเชยเฉพาะกลมผใชกาซเพอการหงตมในครวเรอนเทานน สวนกลมผใชกาซเปนเชอเพลงรถยนตและอตสาหกรรมจะตองจายตามราคาตลาดโลก ดงน น การเกดประโยชนสาบสญจงคอนขางนอย ขณะทระบบราคาแบบปจจบน (อดหนนราคาบางสวน ) และระบบอดหนนราคาเตมทจะกอใหเกดประโยชนสาบสญสงทสด จงเปนระบบทมประสทธภาพนอยทสด ตามทแสดงในตารางท 10 2) แรงจงใจของผผลต ในทนแรงจงใจของผผลต หมายถง ผลก าไรจากการด าเนนกจการของผผลต ซงวดจากสวนตางระหวางราคาทผบรโภคจายกบราคาตนทนรวมภาษของรฐ (Profit margin) ดงนน ระบบราคาทมความเหมาะสมมากทสดในประเดนดานแรงจงใจของผผลตจงเปนระบบราคาลอยตวเตมท เนองจากสวนตางร ะหวางราคาขายปลกทผบรโภคจายกบราคาตนทนหลงจากรวมภาษแลวมคามากทสด ขณะทระบบราคาทใชอยในปจจบนจะเปนระบบทกอใหเกดแรงจงใจตอผผลตนอยทสด เพราะราคาทผบรโภคจายเทากบราคาตนทนรวมกบภาษของรฐบาล ดงนน ในระบบราคานผผลตจ งไมมผลก าไรจากการผลต

3) ภาระชดเชยของรฐบาลนอย ในหลกเกณฑนการเรยงล าดบระบบราคาทมเหมาะสมมากทสดไปหานอยทสด จะพจารณาจากระบบราคาทกอใหเกดภาระการจายเงนชดเชยสทธนอยทสดไปหามากทสด โดยทภาระการจายเงนชดเชยสทธ คอ ภาระการจายเงนช ดเชยการน าเขา LPG หกลบดวยรายรบภาษสทธ (ภาษสรรพสามต ภาษเทศบาล ภาษมลคาเพม และหกเงนชดเชยกองทนน ามนฯ ) ซงจากตารางท 9 จะพบวา รฐบาลจะมภาระการจายเงนชดเชยสทธต าทสดเมอใชระบบราคาลอยตวเตมท เนองจาก ในกรณนรฐบาลไมตองจายเงนชดเชยการน าเขา ขณะทมรายรบภาษตางๆ แตเมอเปลยนแปลงไปใชระบบราคาทก าหนดราคาขายต ากวาราคาตาลาดโลกภาระการชดเชยของรฐบาลจะเพมขนเพราะมรายจายการชดเชยการน าเขาเกดขน แสดงวารฐบาลจะมภาระชดเชยสทธเพมขนเรอยๆ เมอยงก าหนดราคาขายกาซใหต าก วาราคาตลาดโลกมากขน ดงนน จงเหนวาระบบราคาทใชอยในปจจบนซงมการก าหนดราคาขายในประเทศต ากวาราคาตลาดโลก

45

มากทสดเทยบกบระบบราคาแบบอนๆ จะสรางภาระการจายเงนชดเชยตอรฐบาลสงทสด และนบเปนระบบทมความเหมาะสมนอยทสดเมอพจารณาจากหลกเกณฑน

4) ความพอใจของผบรโภค ทปรกษาวดความพอใจของผบรโภคจากสวนเกนผบรโภค (consumer surplus) ซงหมายถงสวนตางระหวางราคาทผบรโภคยนดจายกบราคาทผบรโภคตองจายจรง ดงนน หากสวนตางราคาทผบรโภคยนดจายกบราคาทผบรโภคตองจา ยจรงยงมมาก ผบรโภคจะยงมสวนเกนผบรโภคมากขน และแสดงวามความพงพอใจมากยงขน และเมอพจารณาจากการวเคราะหตามทสรปในตารางท 9 จะเหนวาระบบการอดหนนราคาบางสวนและระบบการอดหนนราคาเตมทเปนระบบทกอใหเกดสวนเกนผบรโภคสงทสด จงท าใหผบรโภคมความพงพอใจสงสดเมอเทยบกบระบบราคาแบบอนๆ ดงนน ระบบการอดหนนราคาบางสวนและระบบการอดหนนราคาเตมทจงมความเหมาะสมมากทสดตามหลกเกณฑน ขณะทหากรฐบาลใชระบบราคาลอยตวเตมท จะท าใหราคา LPG เพมสงขนมากทสดเทยบกบระบบ อนๆ ดงนน ระบบราคาลอยตวเตมทจะท าใหเกดสวนเกนของผบรโภคนอยทสด และมความเหมาะสมนอยทสดตามเกณฑน ตารางท 10 : การจดล าดบความเหมาะสมจากมากไปนอยของระบบราคาตามหลกเกณฑตางๆ อนดบ ประสทธภาพ แรงจงใจของผผลต ภาระชดเชยของ

รฐบาลนอย ความพอใจของ

ผบรโภค 1 ราคาลอยตวเตมท ราคาลอยตวเตมท ราคาลอยตวเตมท - ระบบปจจบน

(อดหนนราคาบางสวน)

- อดหนนราคาเตมท

2 ระบบสองราคา ทางเลอกท 2

ระบบสองราคา ทางเลอกท 2

ระบบสองราคา ทางเลอกท 2

-

3 ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

ระบบสองราคา ทางเลอกท 1

4 ระบบสองราคา ทางเลอกท 1

อดหนนราคาเตมท ระบบสองราคา ทางเลอกท 1

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

5 - ระบบปจจบน (อดหนนราคาบางสวน)

- อดหนนราคาเตมท

ระบบสองราคา ทางเลอกท 1

ระบบปจจบน (อดหนนราคาบางสวน)

ระบบสองราคา ทางเลอกท 2

6 - ระบบปจจบน (อดหนนราคาบางสวน)

อดหนนราคาเตมท ราคาลอยตวเตมท

46

หมายเหต เลข 1 ถง 6 แสดงอนดบทมความเหมาะสมจากมากไปนอยในแตละหลกเกณฑ คอ ประสทธภาพ แรงจงใจของผผลต ภาระเงนชดเชยของรฐบาลนอย และความพงพอใจของผบรโภค จากตารางท 10 จะเหนวาการเปลยนจากระบบราคาอดหนนบางสวนทใชอยในขณะนไปเปนระบบราคาแบบอนๆ จะกอใหเกดผลดจากการทระบบตลาดเกดประสทธภาพมากยงขน ผผลตไดรบผลก าไรจากการผลตมากขน และรฐบาล กจะมภาระการจายเงนชดเชยทลดลงเมอเทยบกบปจจบน ซงอาจจะท าใหรฐบาลสามารถน ารายจายทประหยดไดนไปใชจายในดานอนๆ ทเกดประโยชนแกสงคมกเปนได แตอยางไรกตาม ผลกระทบโดยตรงทจะเกดขนตอผบรโภค คอ ผบรโภคจะไดรบผลประโยชนในรปของสวนเกนของผบรโภคลดลงจากเดม ซงกคอมผลกระทบในดานลบตอผบรโภค

47

10 การวเคราะหทางเลอกของนโยบายราคา: กรณศกษาแบบ simulation

การวเคราะหทางเลอกโดยใชวธกรณศกษาแบบ simulation เปนการพจารณา ผลกระทบของแตละระบบทมตอผมส วนไดสวนเสย คอ กลมผใช กลมผผลต และภาครฐบาล ตลอดจนน าแตละระบบมาเปรยบเทยบเพอคดเลอกนโยบายทางเลอกทกอใหเกดประโยชนสงสดตอระบบเศรษฐกจ พรอมกบพจารณานโยบายรองรบเพอใหการปรบเปลยนระบบราคาสามารถน ามาปฏบตไดจรง

10.1 วธการวเคราะห ตามกรอบการวเคราะหในบทท 8 และ 9 โครงสรางราคาททปรกษาไดน าเสนอมความ

แตกตางกนในทางทฤษฎอยางมนยส าคญ หากพจารณาโครงสรางราคาแบบตาง ๆ ตามสถานการณทเปนจรงแลวสามารถแยกไดวาจะมองคประกอบบางอยางทไมเปลยนแปลงไมวาจะใชระบบการตงราคาแบบใดกตามดงแสดงในตารางท 11 อนไดแกภาษสรรพสามต ภาษเทศบาล และภาษมลคาเพม เนองจากทปรกษาเหนวาเปนการเหมาะสมแลวทผใชกาซปโตรเลยมเหลวจะตองเสยภาษใหแกภาครฐ จงใหคงอตราการเสยภาษไวใหเทากบอตราในปจจบน

ภายในโครงสรางรา คากาซปโตรเลยมเหลวมหลายองคประกอบทแตกตางกนตามแนวคดของแตละระบบราคา ตารางท 11 ไดแสดงใหเหนถงโครงสรางราคาทแตกตางกนไปในแตละระบบโดยมประเดนทส าคญดงตอไปน

1) ราคา ณ โรงกลน (รวมทงราคา ณ โรงแยกกาซ ): ในแตละระบบราคา ราคา ณ โรงกลนมความส าคญมากทสดโดยจะเปนตวแปรทชไดวาตลาดกาซมการเปดเสรทางการคาและมการลดการควบคมราคาลงหรอไม ระบบราคาลอยตวเปดโอกาสใหราคา ณ โรงกลนเคลอนไหวตามราคาตลาดโลก ระบบราคาเฉลยถวงน าหนกคดค านวณราคาตามตนทนจากแหลงผลตกาซปโตรเลยมเหลวตาง ๆ อนไดแก โรงแยกกาซ โรงกลน และการน าเขา โดยใชสดสวนการผลตเปนคาถวงน าหนก ทงนเพอใหราคานสะทอนถงตนทนการผลตทเกดขนในตลาดของไทยอยางแทจรง ระบบสองราคาจะใชวธการค านวณราคาจากสองระบบน โดยใชระบบราคาเฉลยถวงน าหนกส าหรบกาซเพอการหงตม และระบบราคาลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม

2) อตราเงนกองทนน ามนเชอเพลง : กองทนน ามนเชอเพลงเปนกลไกทส าคญในการรกษาระดบราคาขายสงและราคาขายปลกใหคงท ไมวาราคาตลาดโลกจะเปลยนแปลงไปอยางไร (ในระบบปจจบนราคาขายสงคงทอยท 13.6863 บาทตอกโลกรม)

3) ราคาขายสง (ทงทไมรวม VAT และรวม VAT): ในปจจบน ราคาขายสงไมรวม VAT ถกควบคมไวท 13.6863 บาทตอกโลกรม

4) คาการตลาด: ในปจจบน คาการตลาดถกควบคมใหคงทอยท 3.2566 บาทตอกโลกรม

48

5) ราคาขายปลก (ในงานวจยน ราคาขายปลกหมายถงราคาขายปลก ณ จงหวดทมคลงกาซตงอย ไมไดหมายถงราคาขายปลกจงหวดอน ๆ ทไมมคลงตงอย 13): ในระบบราคาปจจบน ราคาขายปลกถกควบคมไวท 18.13 บาทตอกโลกรม

ระบบราคาทไดเสนอไวมลกษณะทแตกตางจากระบบราคาในปจจบนคอนขางมาก ในการวเคราะหทปรกษาจะเปรยบเทยบราคาทค านวณไดในระบบใหมแตละระบบ โดยใชราคาทถกควบคมในระบบราคาปจจบนเปนฐานในการเปรยบเทยบ

13 ราคาขายปลกจงหวดอน ๆ ทไมมคลงกาซตงอย จะรวมคาการตลาดและคาขนสงจากคลงกาซไปยงโรงบรรจกาซอกดวย ซงกฎหมายไดใหอ านาจแตละจงหวดในการก าหนดราคาสนคาควบคมเพอใหเหมาะสมกบสภาพการณของแตละจงหวด จงหวดสวนใหญจะมการประกาศควบคมราคาขายปลกโดยประกาศราคา ณ สถานทของผซอซงรวมคาขนสงจากรานคามายงผ บรโภค บางจงหวดใชระบบราคากงลอยตวโดยควบคมราคา ณ สถานทจ าหนาย แตไมควบคมราคาคาขนสงและคาบรการ และบางจงหวดไมมการประกาศควบคมราคาขายกาซปโตรเลยมเหลวแตอยางใด มเพยงแตการก าหนดราคาทเปนธรรมใหประชาชนทราบไวเทานน

49

ตารางท 11: โครงสรางราคาในระบบราคาตาง ๆ โครงสรางราคา ระบบราคาในปจจบน

(ณ มนาคม 2553)

ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible price)

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted

Average Price)

ระบบอดหนนราคาเตมท (Full subsidy)

ระบบสองราคา (Two-tier pricing)

ราคา ณ โรงกลน/โรงแยกกาซ

ควบคมราคา ราคาลอยตวเตมทตามราคาตลาดโลก

ราคากงลอยตว โดยคดราคาตามตนทนจากแหลงผลตอนไดแก โรงแยกกาซ โรงกลน และการน าเขา

ราคาลอยตวเตมทตามราคาตลาดโลก

ราคากงลอยตวตามระบบราคาเฉลยถวงน าหนกส าหรบกาซหงตม

และราคาลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนต

และอตสาหกรรม ภาษสรรพสามต ก าหนดไวท 2.17 บาทตอ

กโลกรม ก าหนดไวท 2.17 บาทตอ

กโลกรม

ก าหนดไวท 2.17 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 2.17 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 2.17 บาทตอกโลกรม

ภาษเทศบาล (10% ของภาษสรรพสามต)

ก าหนดไวท 0.217 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 0.217 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 0.217 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 0.217 บาทตอกโลกรม

ก าหนดไวท 0.217 บาทตอกโลกรม

อตราเงนกองทนน ามนฯ

อดหนนหรอสงเงนเขากองทนน ามนเพอควบคมราคาขายสง (ไมรวม

VAT) ไวท 13.6863 บาทตอกโลกรม โดยใน

ยกเลกการอดหนนหรอสงเงนเขากองทนน ามน

ยกเลกการอดหนนหรอสงเงนเขากองทนน ามน

อดหนนหรอสงเงนเขากองทนน ามนเพอควบคมราคาขายสง (ไมรวม VAT) ไวท 13.6863 บาท และอดหนนสวนตางราคา ณ

ยกเลกการอดหนนหรอสงเงนเขากองทนน ามน

50

โครงสรางราคา ระบบราคาในปจจบน (ณ มนาคม 2553)

ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible price)

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted

Average Price)

ระบบอดหนนราคาเตมท (Full subsidy)

ระบบสองราคา (Two-tier pricing)

ปจจบนผผลตสงเงนเขากองทนท 0.2229 บาทตอ

กโลกรม

โรงกลนและราคาตลาดโลกอยางเตมท

ราคาขายสงไมรวม VAT

ควบคมไวท 13.6863 บาทตอกโลกรม

ราคาลอยตวเตมท ราคากงลอยตว ควบคมราคาแบบในระบบปจจบน

ราคากงลอยตวส าหรบกาซหงตม

ราคาลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนตและ

อตสาหกรรม ภาษมลคาเพม 7% 7% 7% 7% 7%

ราคาขายสงรวม VAT

14.6443 บาทตอกโลกรม ราคาลอยตวเตมท ราคากงลอยตว ควบคมราคาแบบในระบบปจจบน

ราคากงลอยตวส าหรบกาซหงตม

ราคาลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนตและ

อตสาหกรรม คาการตลาด ควบคมไวท 3.2566 บาท

ตอกโลกรม คาการตลาดลอยตวเตมท คาการตลาดลอยตวเตมท ควบคมไวท 3.2566 บาทตอ

กโลกรม คาการตลาดลอยตวเตมทในตลาดกาซรถยนตและ

อตสาหกรรม

51

โครงสรางราคา ระบบราคาในปจจบน (ณ มนาคม 2553)

ระบบราคาลอยตวเตมท (Flexible price)

ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก (Weighted

Average Price)

ระบบอดหนนราคาเตมท (Full subsidy)

ระบบสองราคา (Two-tier pricing)

ภาษมลคาเพม 7% 7% 7% 7% 7%

ราคาขายปลก ควบคมไวท 18.13 บาทตอกโลกรม

ราคาลอยตวเตมท ราคากงลอยตว ควบคมราคาแบบในระบบปจจบน

ราคากงลอยตวส าหรบกาซหงตม และราคาลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม

หมายเหต: 1. ในแตละระบบราคายงคงใหมการชดเชยการขนสงจากโรงกลนและโรงแยกกาซไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ แตการชดเชยนนไมไดปรากฎในโครงสรางราคาตาม

ประกาศคณะกรรมการบรหารนโยบายพลงงาน ฉบบท 22 พ.ศ. 2553 2. ในระบบอดหนนราคาเตมท จะยงใชโครงสรางราคาตามระบบปจจบน ดงนนการชดเชยก าไรสวนตางในสวนทผผลตสมควรจะไดรบหากไมถ กควบคมการสงออก

นนไมมผลกระทบกบราคาทถกควบคมไว แตมผลตอภาระการชดเชยราคาทภาครฐตองแบกรบ

52

นอกจากการเปรยบเทยบราคาทค านวณไดในระบบใหมกบราคาทถกควบคมในระบบราคาปจจบน ทปรกษายงจะศกษาและเปรยบเทยบผลกระทบของการเปลยนแปลงระบบราคาจากระบบราคาปจจบนไปยงราคาใหมภายใตระบบราคาตาง ๆ ในประเดนตาง ๆ ดงตอไปน

1. การสงเงนเขากองทนน ามน : ภายใตระบบราคาปจจบน รฐไดใชกองทนน ามนเพอรกษาราคาขายสงกาซปโตรเลยมเหลวใหคงท โดยในขณะนไดก าหนดราคาขายสงไวทกโลกรมละ 13.6863 บาท และก าหนดใหผผลตจายเงนเขากองทนกโลกรมละ 0.2229 บาท แตในระบบราคาลอยตวเตมทและระบบราคาเฉลยถวงน าหนกจะไมม การสงเงนเขากองทนหรอไมมการอดหนนผานกองทนน ามน ในขณะทในระบบอดหนนราคาเตมท กองทนน ามนมภาระในการอดหนนสวนตางราคา ณ โรงกลนและราคาตลาดโลกผานกองทนน ามนอยางเตมท

2. ภาระจากการชดเชยการน าเขากาซปโตรเลยมเหลว : ภายใตระบบราคาปจจบน รฐบาลเปนผรบภาระการน าเขากาซปโตรเลยมเหลว โดยจายเงนชดเชยจากกองทนน ามนฯ ในระบบราคาใหม รฐบาลยงคงรบภาระสวนนโดยแบกรบสวนตางราคาหากมการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวในราคาตลาดโลกสงกวาราคาทจ าหนายในประเทศ

3. ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ : ในปจจบน รฐไดชดเชยคาขนสงกาซไปยงคลงกาซตาง ๆ ตามประกาศคณะกรรมการบรหารนโยบายพลงงาน ฉบบท 22 พ.ศ. 2553 การชดเชยนไมไดปรากฏในโครงสรางราคา แตเปนการชดเชยเงนแบบ lump sum ใหแกผ ผลตกาซปโตรเลยมเหลวโดยตรง

4. ตนทนคาเสยโอกาสจากการทผผลตไมสามารถสงออกได : ภายใตระบบราคาปจจบน รฐบาลอนญาตใหผผลตสามารถ สงออกกาซปโตรเลยมเหลว ไดหากการผลตในประเทศมปรมาณเกนความตองการในประเทศ และรฐบาลเคยเกบภาษในลกษณะ surcharge จากสวนตางระหวางราคาสงออกและราคาน าเขาอางอง จงท าใหผผลตมตนทนคาเสยโอกาสจากการทตนเองไมสามารถ ไดก าไรจากการ สงออกอยางเตมเมดเตมหนวย ทง ๆ ทผผลตภายในประเทศสามารถผลตและจ าหนายไดในราคาทต ากวาราคาตลาดโลก ตนทนคาเสยโอกาสนเปนตนทนแอบแฝงทเกดขนภายใตระบบราคาตาง ๆ

5. รายไดภาษทภาครฐไดรบ : จากตารางท 11 จะเหนไดวาภาษเปนองคประกอบทส าคญในโครงสรางราคาภายใตระบบราคาตาง ๆ ภาษเหลานเปนรายไดน าสงโดยตรงใหแกรฐ อนไดแก ภาษสรรพสามต ภาษเทศบาล และภาษมลคาเพม

10.2 วธการประมาณคา

1) วธการประมาณการราคา จากตารางท 11 จะเหนไดวาการค านวณหาราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบราคาตาง ๆ

จะตองอาศยตวแปรทส าคญอนไดแก

53

ก) ราคา ณ โรงกลน (ความหมายของค านครอบคลมกาซปโตรเลยมเหลวทไดทงจากการผลตในโรงกลนน า มน จากโรงแยกกาซในประเทศ และจากการน าเขา ) โดยมความแตกตางกนไปในแตละระบบราคาโดยเฉพาะอยางยงในระบบราคาลอยตวเตมท และระบบราคาเฉลยถวงน าหนก และ

ข) คาการตลาด ดงมรายละเอยดปรากฏในตารางท 12 ตารางท 12: แนวคดในการเลอกใช Proxy เพอประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวในระบบราคาตาง ๆ

ตวแปร แนวคดในการเลอกใช Proxy หมายเหต ราคา ณ โรงกลน - ระบบราคาลอยตวเตมท ราคา CP หรอราคาน าเขากาซปโตรเลยม

เหลวทค านวณจากราคาประกาศปโตรมนทซาอดอาระเบยดวยสดสวนราคาโพรเพน 60% และบวเทน 40%

ภาครฐใชราคานเปนตวอางองในการค านวณตนทน LPG น าเขาและใชอางองในการค านวณราคา ณ โรงกลนในประเทศ

- ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

Weighted cost of LPG production โดยน าสดสวนการผลตกาซปโตรเลยมเหลวจากโรงกลนน ามน โรงแยกกาซ และจากการน าเขามาใชเปนคาถวงน าหนกตนทนการผลตจากแหลงตาง ๆ

วธการนจะสามารถสะทอนถงตนทนทเกดขนจากการผลต LPG อยางแทจรง

คาการตลาด 3.4566 บาทตอกโลกรม จากการสมภาษณ ผคากาซเหนวาหากใหมการลอยตวคาการตลาด คาการตลาดควรจะสงกวาในระบบปจจบนอย 0.2 บาทต อกโลกรม โดยพจารณาจากตนทนในการดแลสภาพถงกาซ และตนทนการด าเนนงานตางๆ

ในระบบราคาลอยตวเตมท ทปรกษาเหนควรใหใช “ราคา CP” เปนราคา ณ โรงกลน (คอราคาใน

ตลาดโลก) ทแสดงถงตนทนตอหนวยในการน าเขาหรอราคาน าเขากาซปโตรเลยมเหลว (หากเปนประเทศผ น าเขา ) และตนทนคาเสยโอกาสตอหนวยหากไมมการควบคมราคาและไมมกฎเกณฑหามมใหผผลตภายในประเทศสงออก

54

ในระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ทปรกษา จะประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใต

กรณศกษาสามกรณโดยใช “คาถวงน าหนก” (weight) ทแตกตางกนดงน

สดสวนการผลต (%) กรณ การน าเขา โรงแยกกาซ โรงกลนน ามน

กรณปจจบน: ค านวณจากปรมาณการผลตทแทจรงในป 2551

10 55 35

กรณทมการกระจายแหลงผลตกาซปโตรเลยมเหลวอยางทวถง

30 35 35

กรณทพงพาการน าเขาสงขน และกาซธรรมชาตภายในประเทศเรมลดลง

50 20 30

ใน “กรณปจจบน ” คาถวงน าหนกค านวณจากสดสวนปรมาณการผลตกาซปโตรเลยมเหลวจาก

แหลงตาง ๆ ในป 2551 ใน “กรณทมการกระจายแหลงผลตกาซปโตรเลยมเหลวอยางทวถง ” ทปรกษาไดสมมตใหคาถวง

น าหนกของปรมาณการผลตกาซปโตรเลยมเหลวทไดจากการน าเขาสงขนเปน 30% เพอทดแทนปรมาณการผลตกาซปโตรเลยมเหลวทไดจากโรงแยกกาซซงคาดวาจะลดลงเหลอสดสวนเพยง 35% อนเนองมาจากปรมาณกาซธรรมชาตทผลตไดในประเทศลดลง กรณนถอไดวาเปนสถานการณในระยะปานกลางทคาดวาจะเกดขนไดใน 10-15 ปขางหนา

ใน “กรณทพงพาการน าเขาสงขน และกาซธรรมชาตภายในประเทศเรมลดลง ” ทปรกษาไดสมมตใหคาถวงน าหนกของปรมาณการผลตกาซปโตรเลยมเหลวทไดจากการน าเขาสงขนเปน 50% ภายใตสภาพการณในอนาคตทกาซธรรมชาตทผลตไดในประเทศใกลจะหมดลงแล ะประเทศไทยหนไปพงพาการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวเปนอยางมาก โดยถอไดวากรณนเปนสถานการณในระยะยาวทคาดวาจะเกดขนในชวง 15 ปขนไป

ตนทนจากการผลตกาซปโตรเลยมจากแหลงตาง ๆ โดยตนทนในการน าเขาและการผลตกาซปโตรเลยมเหลวจากโรงกลนแสดงคาดวยราคา CP ในขณะทตนทนในการผลตกาซปโตรเลยมเหลวจากโรงแยกกาซแสดงคาดวยตนทนในการผลตทแทจรงโดยไดรบขอมลในป 2550 จาก สนพ.

55

ตารางท 13: คาทใชอางองในการค านวณราคา ณ โรงกลน ตวแปร คาทใชอางอง (USD/ton) แหลงขอมล

ราคา CP 775 USD/ton (คาเฉลยในป 2551) THAIOIL/PTT 510 USD/ton (คาเฉลยในป 2552) THAIOIL/PTT ตนทนจากโรงกลน ราคา CP THAIOIL/PTT ตนทนจากโรงแยกกาซ 296.3524 USD/ton (2550) สนพ.

ตารางท 13 ไดแสดงคาทใชอางองในการค านวณราคา ณ โรงกลน ในระบบราคาทงสอง ทปร กษา

จะแปลงคาเหลานใหเปนหนวยบาทตอกโลกรม โดยใชอตราแลกเปลยน 33.363 บาทตอ สรอ . ในป 2551 และ 34.3351 บาทตอ สรอ .ในป 2552 ในการค านวณราคา CP และในการปรบตนทนจากโรงแยกกาซใหเพมขนจากป 2550 ตามดชนราคาผบรโภคทวไปในป 2552 อนไดแก 104.4 (โดยมป 2550 เปนปฐาน) และจงปรบคาทไดเหลานใหเปนเงนบาทตามอตราแลกเปลยนในป 2552 แหลงขอมลส าหรบอตราแลกเปลยนและดชนราคาผบรโภคทวไปคอธนาคารแหงประเทศไทย

ในระบบราคาปจจบน ราคาขายปลกกาซหงตมและกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรมมควา มแตกตางกนท “คาการตลาด” โดยคาการตลาดส าหรบกาซหงตมถกควบคมอยท 3.2566 บาทตอกโลกรม แตคาการตลาดส าหรบกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรมไมไดถกควบคม และจากการสมภาษณผคากาซทมสถานบรการพบวาคาการตลาดในปจจบนลอยตวอยท 5.2566 บาทตอกโลกรม14 ดงนนในการประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบสองราคา จะก าหนดใหคาการตลาดส าหรบกาซหงตมและกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรมลอยตวอยท 3.4566 และ 5.2566 บาทตอกโลกรม ตามล าดบ

2) วธการประมาณการปรมาณ การเปลยนแปลงระบบราคามผลท าใหราคาภายใตระบบราคาตาง ๆ เปลยนแปลงไปจากเดม ดงนน

การจะศกษาผลกระทบทจะเกดขนเมอมการเปลยนแปลงระบบราคาแลว จ าเปนตองเรม ตนจากผลของการเปลยนแปลงราคาทมตอปรมาณการบรโภคในประเทศ ปรมาณการผลตในประเทศ และปรมาณการน าเขา (ปรมาณการสงออก) เสยกอน

“ปรมาณการบรโภคภายในประเทศ” ค านวณจากสมการดงตอไปน

โดยให คอปรมาณการบรโภคภายใตระบบราคาปจจบน (ลานกโลกรม)

14

เพอใหสะดวกในการเปรยบเทยบงานวจยนจะก าหนดใหราคากาซทใชในรถยนตมหนวยเปนบาทตอกโลกรม

01 0

0

DD P D

D

QQ E P Q

P

0

DQ

56

คอปรมาณการบรโภคภายใตระบบราคาใหม (ลานกโลกรม) คอราคาขายปลกกาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบราคาปจจบน (บาทตอกโลกรม) คอราคาขายปลกกาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบราคาใหม (บาทตอกโลกรม) คอ -

คอคาความยดหยนของอปสงคตอราคา จากการสบคนในงานศกษาทค านวณคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวพบวา

ความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวนนต า มากโดยมคาอยท -0.5 15 และ -0.25 16 ซง

สะทอนใหเหนวากาซปโตรเลยมเหลวเปนสนคาจ าเปนตอการครองชพ ดงนนเมอราคาเพมขน (ลดลง) จงท าใหปรมาณการบรโภคลดลง (เพมขน) ในสดสวนทต ากวา ในงานวจยนจะน าคาความยดหยนทงสองคามาใชในการค านวณหาปรมาณการบรโภคภายในประเทศ

ทปรกษาไดสมมตให “ปรมาณการผลตในประเทศ” คงทตามปรมาณการผลตในประเทศในป 2551 เนองจากในปจจบนผผลต ไมสามารถผลตได เพยงพอตอการบรโภค รฐจงไดอนญาตใหน าเขาได โดยในป 2551 ปรมาณน าเขาเปนจ านวน 452 ลานกโลกรม

ส าหรบ “ปรมาณน าเขา (ปรมาณสงออก )” ค านวณจากสวนตางของปรมา ณการบรโภคในประเทศและปรมาณการผลตในประเทศ

3) วธการประมาณการผลกระทบตาง ๆ จากการเปลยนแปลงระบบราคา

การเปลยนแปลงระบบราคาจากระบบราคาทถกควบคมอยในปจจบน นอกจากจะมผลโดยตรงตอปรมาณการบรโภคภายในประเทศและปรมาณการน าเขาแลว ยงจะมผลกระทบในดานตาง ๆ ไมวาจะเปน ภาระจากการชดเชยผานกองทนน ามน ภาระจากการชดเชยการน าเขากาซปโตรเลยมเหลว ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ ตนทนคาเสยโอกาสจากการทผผลตไมสามารถสงออก ได และ รายไดภาษทภาครฐไดรบ ในการค านวณหาภาระทางดานตาง ๆ รวมไปถงตนทนคาเสยโอกาส และรายไดภาษทภาครฐไดรบ ทปรกษาไดสรปวธการค านวณไวในตารางท 14

15 ไพฑรย ไกรพรศกด (2550) 16

อษณย ไทยาพงศสกล (2547)

1

DQ

0

DP

1

DP

P 1

DP 0

DP

PE

57

10.3 ผลการศกษา 1) ราคา

ผลการศกษาพบวาหากรฐบาลใชระบบราคาลอยตวเตมท ราคากาซปโต รเลยมเหลวจะสงขนมากจากราคาทใชระบบปจจบน โดยเฉพาะอยางยงเมอใชราคา CP ในระดบสงในการค านวณ ดงนนความผนผวนของราคาตลาดโลกจงมผลโดยตรงตอราคากาซปโตรเลยมเหลวในประเทศ

ภายใตระบบราคาเฉลยถวงน าหนก จะเหนไดวาเมอค านงถงสดสวนของแหลงท มาในการผลตกาซปโตรเลยมเปนคาถวงน าหนกในการค านวณหาราคา ณ โรงกลนแลวพบวา ราคา ณ โรงกลนทไดนสงกวาราคา ณ โรงกลนในระบบปจจบนในกรณปจจบน ซงแสดงใหเหนไดวาราคา ณ โรงกลนในระบบปจจบนไมสามารถชดเชยตนทนทแทจรงทเกดขนจากการผลต กาซปโตรเลยมเหลวจากแหลงตาง ๆ ได ซงเปนสาเหตใหผประกอบการประสบภาวะขาดทนในชวงทผานมา

อยางไรกตามจะเหนไดวาในกรณปจจบนปรมาณการผลตกาซปโตรเลยมเหลวสวนใหญมาจากโรงแยกกาซ หากตอไปในอนาคต โรงแยกกาซสามารถผลตไดลดลงอนเนองมาจากปรมาณก าซธรรมชาตในประเทศทลดลงท าใหตองพงพาการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวมากยงขนราคาขายปลกจะยงเพมขนเปนจ านวนมาก

ในกรณทประเทศไทยสามารถกระจายแหลงผลตกาซปโตรเลยมเหลวอยางทวถงแลว ราคาทไดจะสงกวาราคาในกรณปจจบนแตยงต ากวากรณทตองพงพาการน าเขาสง

แตไมวาในกรณใด ราคากาซปโตรเลยมเหลวเมออางองราคา CP ในป 2551 จะสงกวาราคาทอางองราคา CP ในป 2552 ซงสะทอนใหเหนไดวาความผนผวนของราคา CP มผลเปนอยางมากตอราคากาซปโตรเลยมเหลวภายในประเทศ (ดตารางท 15 และ 16)

58

ตารางท 14: วธการค านวณผลกระทบตาง ๆ จากการเปลยนแปลงระบบราคา วธการค านวณ หมายเหต

เงนสงเขากองทนน ามน 0.2229 บาทตอกโลกรม * ปรมาณการบรโภคภายในประเทศ เฉพาะในระบบราคาปจจบน ภาระจากการชดเชยการน าเขากาซปโตรเลยมเหลว

สวนตางราคา ณ โรงกลน * ปรมาณการน าเขา สวนตางราคา ณ โรงกลน หมายถงสวนตางของราคา ณ โรงกลนในระบบลอยตวเตมทและราคา ณ โรงกลนในระบบราคาอน ๆ

ตนทนคาเสยโอกาสจากการทผผลตไมสามารถสงออกได

สวนตางราคา ณ โรงกลน * ปรมาณการผลตภายในประเทศ (ทไมไดสงออก)

ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ

1.7871 บาทตอกโลกรม* ปรมาณการบรโภคในประเทศ ตามประกาศคณะกรรมการบรหารนโยบายพลงงานฉบบท 22 พ.ศ. 2553 ไดก าหนดคาขนสงกาซไปยงคลงตาง ๆ ไวอยางหลากหลายขนอยกบจงหวดทคลงกาซตงอยและวธการขนสง ทปรกษาไดเลอกคาขนสงกาซทออกจากคลงทจงหวดชลบร โดยทางรถยนตไปยงคลงกาซทจงหวดล าปางเปน proxy ในการค านวณคาขนสง

รายไดภาษทภาครฐไดรบ - ภาษสรรพสามต 2.17 บาทตอกโลกรม * ปรมาณการบรโภคภายในประเทศ - - ภาษเทศบาล 0.22 บาทตอกโลกรม * ปรมาณการบรโภคภายในประเทศ - - ภาษมลคาเพมจากราคาขายสง ภาษมลคาเพมจากราคาขายสงตอกโลกรม * ปรมาณการ

บรโภคภายในประเทศ ภาษมลคาเพมจากราคาขายสงตอกโลกรมจะแปรผนตามราคาขายสงในแตละระบบราคา

- ภาษมลคาเพมจากคาการตลาด ภาษมลคาเพมจากคาการตลาดตอกโลกรม * ปรมาณการบรโภคภายในประเทศ

ภาษมลคาเพมจากคาการตลาดตอกโลกรมจะแปรผนตามคาการตลาดในแตละระบบราคา

59

ตารางท 15: ประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบราคาตาง ๆ ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท (บาทตอกโลกรม) ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา ณ โรงกลน 11.0763 25.8563 17.5109 17.4780 13.7226 25.8563 ภาษสรรพสามต 2.17 2.17 2.17 2.17 2.17 2.17 ภาษเทศบาล 0.217 0.217 0.217 0.217 0.217 0.217 กองทนน ามน (เพอควบคมราคาขายสง)

0.2229 0 0 0 0 0.2229

กองทนน ามน (เพอชดเชยสวนตางราคา ณ โรงกลนและราคาตลาดโลก)

- - - - - -14.78

ราคาขายสง 13.6863 28.2433 19.8979 19.8650 16.1096 13.6863 ภาษมลคาเพม 0.9580 1.9770 1.3929 1.3905 1.1277 0.9580 ราคาขายสงและภาษมลคาเพม

14.6443 30.2204 21.2908 21.2555 17.2372 14.6443

คาการตลาด 3.2566 3.4566 3.4566 3.4566 3.4566 3.2566 ภาษมลคาเพม (จากคาการตลาด)

0.2280 0.2420 0.2420 0.2420 0.2420 0.2280

ราคาขายปลก 18.1289 33.9189 24.9893 24.9541 20.9358 18.1289 หมายเหต: ระบบราคาในปจจบนอางองจากประกาศคณะกรรมการบรหารนโยบายพลงงาน ฉบบท 22 พ.ศ. 2553 เรองการก าหนดราคา อตราเงนสงเขากองทนและอตราเงนชดเชยส าหรบกาซทท าในราชอาณาจกรและน าเขามาเพอใชในราชอาณาจกรอตราเงนสงเขากองทนและอตราเงนชดเชยส าหรบกาซทสงไปยงคลงกาซ ณ วนท 3 มนาคม 2553

60

ตารางท 16: การประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบราคาเฉลยถวงน าหนกในกรณตาง ๆ กรณปจจบน ตามปรมาณการ

ผลตทแทจรง กรณทมการกระจายแหลงผลตกาซปโตรเลยมเหลวอยางทวถง

กรณทพงพาการน าเขาสงขน และกาซธรรมชาต

ภายในประเทศเรมลดลง สดสวนการผลต (%) - การน าเขา 10 30 50 - โรงแยกกาซ 55 35 20 - โรงกลนน ามน 35 35 30 (บาทตอกโลกรม) ราคา CP ในป

2551 ราคา CP ในป

2552 ราคา CP ในป

2551 ราคา CP ในป

2552 ราคา CP ในป

2551 ราคา CP ในป

2552 ราคา ณ โรงกลน 17.4780 13.7226 20.5247 16.1333 22.8097 15.1001 ราคาขายสง 19.8650 16.1096 22.9117 18.5203 25.1967 17.4871 ราคาขายปลก 24.9541 20.9358 28.2140 23.5153 30.6590 22.4098

หากใชระบบสองราคาในปจจบนคาการตลาดส าหรบกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรมจะสง

กวากาซหงตม 2 บาทตอกโลกรม เนองจากรฐอนญาตใหคาการตลาดในสาขาขนสงลอยตวได ซงในทายทสดจะท าใหราคาขายปลกตางกนอย 2 บาทตอกโลกรม

อยางไรกตาม ระบบราคาในปจจบน ไมสามารถชดเชยตนทนบางสวนทเกดขนจากการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวดงทไดกลาวไปแลวขางตน ทปรกษาจงเสนอใหใชระบบลอยตวเตมทส าหรบกาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม และระบบราคาเฉลยถวงน าหนกส าหรบกาซหงตม

ตารางท 17 แสดงถงราคากาซฯ หากใชระ บบสองราคา โดยหากพจารณาราคา CP ในป 2551 และ 2552 จะเหนไดวาราคากาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรมจะสงกวาราคากาซหงตมประมาณ 11 บาท และ 6 บาทตอกโลกรม ตามล าดบ ดงนนราคา CP จะยงเปนปจจยทส าคญในการก าหนดราคากาซฯ โดยเฉพาะเมอใชระบบลอยตวเตมท อยางไรกตามการใชระบบสองราคาทท าใหราคาแตกตางกนมขอดคอการทราคานน ๆ สามารถสะทอนตนทนในการด าเนนงานอยางแทจรง และการไมปลอยใหราคากาซหงตมลอยตวอยางเสร กเปนทางหนงทสามารถชวยผบรโภคทมรายไดนอยดวยเชนกน แตอยางไรกตามรฐจะตอ งหามาตรการเสรมเพอลดปญหาในการซอกาซบรรจถงไปถายลงในรถยนต ซงอาจกอใหเกดอบตเหตทเปนอนตรายรายแรงได

61

ตารางท 17: ประมาณการราคากาซปโตรเลยมเหลวภายใตระบบสองราคา

หมายเหต: 1. จากการสมภาษณผคากาซพบวาคาการตลาดในสาขาขนสงสงกวาคาการตลาดในสาขาหงตมอย 2 บาทตอกโลกรม และเปนคาการตลาดทลอยตวแลวในปจจบน 2. เพอใหสะดวกในการเปรยบเทยบงานวจยนจะก าหนดใหราคากาซปโตรเลยมในสาขาขนสงมหนวยเปนบาทตอกโลกรม

ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก

ณ 3 มค. 53 กาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม กาซหงตม

(บาทตอกโลกรม) กาซหงตม กาซทใชในรถยนตและอตสาหกรรม

ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

ราคา ณ โรงกลน 11.0763 11.0763 25.8563 17.5109 17.4780 13.7226 ภาษสรรพสามต 2.17 2.17 2.17 2.17 2.17 2.17 ภาษเทศบาล 0.217 0.217 0.217 0.217 0.217 0.217 กองทนน ามน 0.2229 0.2229 0 0 0 0 ราคาขายสง 13.6863 13.6863 28.2433 19.8979 19.8650 16.1096 ภาษมลคาเพม 0.9580 0.9580 1.9770 1.3929 1.3905 1.1277 ราคาขายสงและภาษมลคาเพม 14.6443 14.6443 30.2204 21.2908 21.2555 17.2372 คาการตลาด 3.2566 5.2566 5.2566 5.2566 3.4566 3.4566 ภาษมลคาเพม (จากคาการตลาด) 0.2280 0.3680 0.3680 0.3680 0.2420 0.2420 ราคาขายปลก 18.1289 20.2689 35.8449 26.9153 24.9541 20.9358

62

2) ปรมาณ ผลการศกษาพบวา ไมวาจะพจารณาจากคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลว ท

มคาอยท -0.5 หรอ -0.25 กตาม หากรฐใชระบบราคาลอยตวเตมทและระบบราคาเฉลยถวงน าหนกซงท าใหราคาสงกวาราคาในปจจบน ป รมาณการบรโภคในประเทศจะลดลง และจะลดลงเปนอยางมากในระบบราคาลอยตวเตมทดงแสดงในตารางท 18

ในระบบราคาลอยตวเตมทและระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ทปรกษาไดเสนอใหเปดเสรทางการคากาซปโตรเลยมเหลวดวย ดงนนเมอปรมาณการบรโภคในประเทศลดลงอยางมนยส า คญจงท าใหผผลตมปรมาณการผลตในประเทศมากเกนกวาการบรโภคในประเทศ และท าใหผผลตสามารถสงออกกาซปโตรเลยมเหลวออกสตลาดโลกได โดยเฉพาะในกรณทอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวมความยดหยน มคาอยท -0.5 โดยจะเหนไดวา ในระบบราคาลอยตวเตมทผ ผลตสามารถสงออกได 1,640.85 และ 456.73 ลานกโลกรม เมอราคาลอยตวเตมทตามราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ และแมแตในระบบ ราคาเฉลยถวงน าหนก ผผลตสามารถสงออกได 452.06 ลานกโลกรม เมอใชราคา CP ในป 2551 ในการค านวณราคา

ในกรณทอปสงคตอร าคากาซปโตรเลยมเหลวมความยดหยนต ามาก โดยมคาอยท -0.25 ทปรกษาพบวาปรมาณการบรโภคลดลงแตไมมากเทากบกรณทแรก จงท าใหประเทศไทยยงตองพงพาการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวเพอใหเพยงพอตอการบรโภคภายในประเทศ มแตเพยงกรณทราคาลอยตวเตมทแ ละราคา ณ โรงกลน องกบราคา CP ในป 2551 และ 2552 ทท าใหปรมาณการบรโภคในประเทศลดลงเปนอยางมากจนผผลตสามารถสงออกได 593.92 และ 1.87 ลานกโลกรม ตามล าดบ

การลดปรมาณการบรโภคภายในประเทศลงอยางมนยส าคญเชนนสามารถเกดขนไดในระยะปานกลางถงระยะยาว โดยเมอราคากาซปโตรเลยมเหลวสงขน การใชกาซปโตรเลยมเหลวทกประเภทกสามารถปรบเปลยนไดโดยใชเชอเพลงอนทดแทน ตวอยางเชน รถยนตทใชกาซปโตรเลยมเหลวสามารถปรบไปใชเชอเพลงอนแทน ขณะเดยวกนประสบการณจากตางประเทศ อาทเชนประเทศบราซลไดช ใหเหนวาเมอรฐบาลไดลอยตวราคากาซปโตรเลยมเหลวแลว ผใชโดยเฉพาะกลมคนจนลดปรมาณการใชกาซปโตรเลยมอยางมากและหนไปใชฟนแทน กอใหเกดปญหาการตดไมท าลายปาและปญหาสงแวดลอมในเวลาตอมา (Lucon et al., 2004)

63

ตารางท 18: ประมาณการปรมาณการบรโภคในประเทศ ปรมาณการผลตในประเทศ และปรมาณน าเขา (ปรมาณสงออก) ในระบบราคาตาง ๆ ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท

ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

Ep = -0.5

ราคาขายปลก (บาทตอกโลกรม) 18.1289 33.9189 24.9893 24.9541 20.9358 18.1289

ปรมาณการบรโภคในประเทศ (ลานกโลกรม) 4,808 2,714.15 3,898.27 3,902.94 4,435.79 4,808

ปรมาณการผลตในประเทศ (ลานกโลกรม) 4,355 4,355 4,355 4,355 4,355 4,355

ปรมาณน าเขา (ปรมาณสงออก) (ลานกโลกรม) 452 -1,640.85 -456.73 -452.06 80.79 453

Ep = -0.25

ราคาขายปลก (บาทตอกโลกรม) 18.1289 33.9189 24.9893 24.9541 20.9358 18.1289

ปรมาณการบรโภคในประเทศ (ลานกโลกรม) 4,808 3,761.08 4,353.13 4,355.47 4,621.9 4,808

ปรมาณการผลตในประเทศ (ลานกโลกรม) 4,355 4,355 4,355 4,355 4,355 4,355

ปรมาณน าเขา (ปรมาณสงออก) (ลานกโลกรม) 453 -593.92 -1.87 0.47 266.9 453

หมายเหต: Ep หมายถง คาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลว

64

3) ผลกระทบตาง ๆ จากการเปลยนแปลงระบบราคา เมอพจารณากรณทคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวเทากบ -0.5 ดงแสดงใน

ตารางท 19 ผลการศกษาพบวาใน “ระบบราคาปจจบน” ภาครฐมภาระโดยตรงอนไดแก ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ ผานกองทนน ามน โดยเมอหกเงนสงเขากองทนน ามนจากผผลตในประเทศและรายไดภาษตาง ๆ แลวพบวาภาครฐไดรบรายไดสทธเปนมลคา 9,658.32 ลานบาท ภาระท ผ น าเขา รบคอภาระจากการชดเชยการน าเขากาซปโตรเลยมเหลวเปนมลคา 6,695.35 ลานบาท ผผลตยงมตนทนแอบแฝงในรปของตนทนคาเสยโอกาสจากการทผผลตไมสามารถสงออกไดเปนมลคา 64,367.01 ลานบาท จงท าใหผน าเขาและผสงออก ภาระสทธสงถง 71 ,062 .36 ลานบาท (พจารณาตามสถานการณปจจบนท ปตท. เปนผน าเขาและผสงออกรายใหญรายเดยวในประเทศ)

หากรฐเปล ยนมาใช “ระบบอดหนนราคาเตมท ” ภาระสทธ (ของภาครฐ ) จะยงคงเหมอนกบกรณระบบราคาทใชในปจจบน สงทแตกตางคอ ภายใตระบบน รฐจะเปนผอดหนนสวนตางของราคา ณ โรงกลน และราคาตลาดโลกอยางเตมท ดงนนการอดหนน (หรอการชดเชย ) ของภาครฐทมตอผผลตจงมมลคาสงถง 71,062.36 บาท โดยสามารถด าเนนการผานกองทนน ามน โดยผผลต ผน าเขาและผสงออกไมมภาระแตอยางใด ในทายทสดภาครฐจะมภาระสทธแลวสงถง 61,404.04 (71,062.36-9,658.32) ลานบาท หากรฐเปลยนมาใช “ระบบราคาลอยตวเตมท” ซงภายใตระบบนผผลตสามารถน าเขาและสงออกสนคาไดอยางเสร โดยสามารถซอขายกาซปโตรเลยมเหลวไดในราคาตลาดโลก จงท าใหรฐไมมภาระ จากการชดเชยผานกองทนน ามน ผน าเขาไมตองรบ ภาระจากการชดเช ยการน าเขากาซปโตรเลยมเหลว และผสงออกไมเสยตนทนคาเสยโอกา สจากการทผ สงออกไมสามารถสงออก จะคงเหลอไวเพยงภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ ทรฐยงคงตองแบกรบซงมมลคา 4,850.46 และ 6,966.60 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ เมอพจารณารายไดภาษทรฐไดรบ จะเหนไดว าโดยสทธแลวรฐไดรบรายไดภาษสงกวาภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ อยเปนจ านวน 7,650.90 และ 8,711.70 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ และเมอพจารณารายไดจากการสงออกพบวาในทสดผสงออกจะไดรบประโยชนสทธเปนมลคา 42,426.35 และ 7,997.78 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ จงเหนไดวาระบบราคาลอยตวเตมทกอใหเกดประโยชนสทธแกสงคมสงทสด

เมอพจารณาถง “ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ” ทผผลตสามารถตงราคาไดตามตนทนในการผลตของตนเอง เพ ยงแตราคาขายปลกยงต ากวาราคาในระบบราคาลอยตวเตมท และผผลตจะตองจ าหนายใหเพยงพอตอความตองการในประเทศจงจะสามารถสงออกไดแลว พบวาภาระตาง ๆ ทรฐตองแบกรบยงนอยกวารายไดภาษอยเปนจ านวน 8,712.96 และ 8,736.56 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ

65

ตารางท 19: ประมาณการภาระและตนทนตาง ๆ ในระบบราคาตาง ๆ เมอคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวเทากบ -0.5

Ep = -0.5 ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท

(ลานบาท) ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

ราคา ณ โรงกลน (บาทตอกโลกรม) 11.0763 25.8563 17.5109 17.4780 13.7226 25.8563

เงนสงเขากองทนน ามน 1,071.70 - - - - 1,071.70

ภาระจากการชดเชยการน าเขา (ผานกองทนน ามน)

6,695.35 - - - 306.06 6,695.35

ตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกได

64,367.01 - - 32,700.09 16,498.24 64,367.01

ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซ (ผานกองทนน ามน)

8,592.38 4,850.46 6,966.60 6,974.94 7,927.20 8,592.38

รายไดจากการสงออก - 42,426.35 7,997.78 11,688.68 - -

รายไดภาษทภาครฐไดรบ

-ภาษสรรพสามต 10,433.36 5,889.71 8,459.24 8,469.37 9,625.67 10,433.36

-ภาษเทศบาล 1,043.34 588.97 845.92 846.94 962.57 1,043.34

-ภาษมลคาเพมจากราคาขายสง 4,606.26 5,365.96 5,429.90 5,427.23 5,002.24 4,606.26

-ภาษมลคาเพมจากคาการตลาด 1,096.04 656.72 943.23 944.36 1,073.29 1,096.04

รวมรายไดภาษ 17,179.00 12,501.36 15,678.30 15,687.90 16,663.77 17,179.00

66

Ep = -0.5 ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท

(ลานบาท) ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

เงนสงเขากองทนน ามน 1,071.70 - - - - 1,071.70

ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซ

8,592.38 4,850.46 6,966.60 6,974.94 7,927.20 8,592.38

รวมรายไดภาษ 17,179.00 12,501.36 15,678.30 15,687.90 16,663.77 17,179.00

ภาระสทธ (ของภาครฐ) -9,658.32 -7,650.90 -8,711.70 -8,712.96 -8,736.56 -9,658.32

ภาระจากการชดเชยการน าเขา 6,695.35 - - - 306.06 6,695.35 (เปนของรฐ)

ตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกได

64,367.01 - - 32,700.09 16,498.24 64,367.01 (เปนของรฐ)

รายไดจากการสงออก - 42,426.35 7,997.78 11,688.68 - -

ภาระสทธ (ของผน าเขาและผสงออก) 71,062.36 -42,426.35 -7,997.78 21,011.40 16,804.30 0

67

หากราคา CP เปนราคาในป 2551 ซงท าใหราคาขายปลกสงมากจนปรมาณการบรโภคในประเทศลดลงอยางมาก จงท าใหมกาซปโตรเลยมเหลวเหลอพอทจะสงออกไดแตในปรมาณไมมากนก และเมอพจารณารายไดจากการสงออกรวมท งตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกไดแลวพบวาในทสดสงคมยงคงสญเสยอย 21,011.40 ลานบาท ในขณะทหากราคา CP เปนราคาในป 2552 ราคาขายปลกสงขนไมมากนกท าใหปรมาณการบรโภคในประเทศลดลงไมมากนก จงท าใหตองน าเขากาซปโตรเลยมเหลวสงผลใหผน า เขาและผสงออกมภาระสทธภายหลงจากการพจารณาตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกไดและภาระจากการชดเชยการน าเขาอย 16,804.30 ลานบาท หากรฐรบภาระจากการชดเชยการน าเขาเปนมลคา 306.06 ลานบาท แลวจะท าใหภาระสทธตกเปนของผสงออกทมลคา 16,489.24 ลานบาท

เมอพจารณากรณทคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเทากบ -0.25 ดงแสดงในตารางท 20 ผลการศกษาพบวาใน “ระบบราคาปจจบน” และ “ระบบอดหนนราคาเตมท ” สงคมยงคงมภาระการชดเชยรวมทงตนทนและรายไดตาง ๆ ไมแตกตางจากกรณทคาความย ดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเทากบ -0.5

หากรฐเปลยนมาใช “ระบบราคาลอยตวเตมท” พบวาภาครฐรบภาระเพยงแต ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ ดงเชนในกรณทคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเทากบ -0.5 จะเหนไดวาโดยสทธแลวภาครฐไดรบเงนสงเขากองทนน ามนและ รายไดภาษสงกวาภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซในจงหวดตาง ๆ อยเปนจ านวน 10,602.07 และ 9,728.22 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ นอกจากนในกรณทคาความยดหยนของอปสงคตอ ราคากาซปโตรเลยมเทากบ -0.25 ผสงออกไดรบรายไดจากการสงออกเปนมลคา 15,356.72 และ 32.67 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ

เมอพจารณาถง “ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ” พบวาปรมาณการบรโภคยงสงกวาปรมาณการผลตในประเทศจงตองน าเขากาซปโตรเลยมเหลวจงท าใหผน าเขาตองแบกรบภาระจากการชดเชยการน าเขา หากใหรฐรบภาระชดเชยนรวมกบภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซ แลวพบวายงนอยกวารายไดภาษอยเปนจ านวน 9,723.2 และ 9,103.11 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ และเมอพจารณาตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกไดแลวพบวาผสงออกมภาระสทธอยท 36,487.62 และ 17,509.33 ลานบาท ในกรณราคา CP ในป 2551 และ 2552 ตามล าดบ

68

ตารางท 20: ประมาณการภาระและตนทนตาง ๆ ในระบบราคาตาง ๆ เมอคาความยดหยนของอปสงคตอราคากาซปโตรเลยมเหลวเทากบ -0.25 Ep = -0.25 ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท

(ลานบาท) ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

ราคา ณ โรงกลน (บาทตอกโลกรม) 11.0763 25.8563 17.5109 17.4780 13.7226 25.8563

เงนสงเขากองทนน ามน 1,071.70 - - - - 1,071.70

ภาระจากการชดเชยการน าเขา (ผานกองทนน ามน)

6,695.35 - - - 1,011.09 6,695.35

ตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกได

64,367.01 - - 36,487.62 16,498.24 64,367.01

ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซ (ผานกองทนน ามน)

8,592.38 6,721.42 7,779.49 7,783.66 8,259.79 8,592.38

รายไดจากการสงออก - 15,356.72 - - - -

รายไดภาษทภาครฐไดรบ

-ภาษสรรพสามต 10,433.36 8,161.53 9,446.30 9,451.37 10,029.51 10,433.36

-ภาษเทศบาล 1,043.34 816.15 944.63 945.14 1,002.95 1,043.34

-ภาษมลคาเพมจากราคาขายสง 4,606.26 7,435.77 6,063.48 6,056.50 5,212.11 4,606.26

-ภาษมลคาเพมจากคาการตลาด 1,096.04 910.04 1,053.29 1,053.86 1,118.32 1,096.04

รวมรายไดภาษ 17,179.00 17,323.49 17,507.71 17,506.86 17,362.90 17,179.00

69

Ep = -0.25 ระบบราคาในปจจบน ระบบราคาลอยตวเตมท ระบบราคาเฉลยถวงน าหนก ระบบอดหนนราคาเตมท

(ลานบาท) ณ 3 มค. 53 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552 ราคา CP ในป 2551 ราคา CP ในป 2552

เงนสงเขากองทนน ามน 1,071.70 - - - - 1,071.70

ภาระจากการชดเชยคาขนสงไปยงคลงกาซ

8,592.38 6,721.42 7,779.49 7,783.66 8,259.79 8,592.38

รวมรายไดภาษ 17,179.00 17,323.49 17,507.71 17,506.86 17,362.90 17,179.00

ภาระสทธ (ของภาครฐ) -9,658.32 -10,602.07 -9,728.22 -9,723.20 -9,103.11 -9,658.32

ภาระจากการชดเชยการน าเขา 6,695.35 - - - 1,011.09 6,695.35 (เปนของรฐ)

ตนทนคาเสยโอกาสจากการไมสามารถสงออกได

64,367.01 - - 36,487.62 16,498.24 64,367.01 (เปนของรฐ)

รายไดจากการสงออก - 15,356.72 32.67 - - -

ภาระสทธ (ของผน าเขาและสงออก) 71,062.36 -15,356.72 -32.67 36,487.62 17,509.33 0

70

11. ขอเสนอแนะเกยวกบทางเลอกของนโยบายราคา LPG

ความเหมาะสมของทางเลอกเกยวกบนโยบายราคา LPG ยอมขนอยกบเกณฑ (criteria) ทใชเปนบรรทดฐานในการตดสน เกณฑเหลานอาจมไดหลากหลาย แตเกณฑทส าคญนาจะไดแก

ประสทธภาพ : คอคณสมบตทท าใหราคาสามารถสะทอนตนทนทแทจรง ไมมการบดเบอนดานราคา ท าใหเกดการใชและการผลต LPG และการจดการทรพยากรทมประสทธภาพ ประหยดพลงงานและเงนตราตางประเทศ มการจดหาทเพยงพอกบความตองการใชโดยไมมการขาดแคลน รวมทงมการใหบร การทมมาตรฐานดานความปลอดภย

ความเทาเทยมกน : คอคณสมบตทท าใหผบรโภค LPG ทวประเทศสามารถเขาถงตลาด และใช LPG ไดในปรมาณทเพยงพอและราคาทใกลเคยงกน รวมทงไดรบบรการเกยวเนองทมคณภาพใกลเคยงกนดวย

คาครองชพ : คอคณสมบตทท าใหราคา LPG อยในเกณฑทต า โดยเฉพาะอยางยงท าใหคาใชจายดานอาหารทจ าเปนตอการด ารงชวตไมสงและผนผวนมากจนเกนไป ผมรายไดนอยสามารถหงหาอาหารไดอยางเพยงพอตามความจ าเปนขนพนฐาน และการเปลยนแปลงของราคา LPG มสวนท าใหอตราเงนเฟออยในระดบต า

ตนทนการผลตต า : คอคณสมบตทท าให LPG เปนวตถดบในอตสาหกรรมปโตรเคม หรอเปนเชอเพลงในอตสาหกรรมตางๆ ทมราคาไมสงนก มผลใหตนทนการผลตสนคาจากอตสาหกรรมเหลานนอยในระดบทแขงขนไดใน ตลาดโลก สามารถสรางมลคาเพมไดสงสด

การวเคราะหในบทท 9 และ 10 ชใหเหนวา หากใช “ประสทธภาพ” เปนเกณฑตดสนความ

เหมาะสม ระบบราคาลอยตวเตมทยอมไดรบเปนทางเลอกทเหมาะสมทสดอยางแนนอน เพราะนอกจากจะท าใหราคาสามารถสะทอนตนทนทแทจรง สรางเสรมประสทธภาพในการบรโภคและการผ ลต และประหยดทรพยากรแลว ยงสรางภาระการเงนใหภาครฐไดนอยทสดอกดวย อยางไรกตาม เปนทตระหนกกนดวา ระบบราคาลอยตวเตมทมขอดอยทส าคญ คอยอมใหราคาในประเทศผนผวนและปรบตวขนลงไดตามราคาตลาดโลก การศกษาแบบ simulation ในบทท 10 แสดงใหเหนวา หากใชระบบราคาลอยตวเตมท ราคาขายปลก LPG ในป 2551 อาจพงสงขนไปถงระดบกโลกรมละเกอบ 34 บาท ซงสงกวาราคาขายจรงท 18.13 บาทตอกโลกรมในปนนอยถงกวา 80% และในปตอมาระบบราคาลอยตวเตมทจะท าใหราคาขายปลกลดลงกวา 30% มาเปนประมาณ 25 บาทตอกโลกรม

71

ทปรกษาเชอวารฐบาลไทยคงไมสามารถยอมรบราคา LPG ทแพงและผนผวนในสถานการณสมมตทกลาวมาขางตนได ทงนโดยพจารณาจากทาท แนวคด และพฤตกรรมของรฐบาลในยคสมยทผานมาทพยายามตรงราคา LPG ไวใหต าทสดมาโดยตลอด และโดยพ จารณาจากประเดนทวาสภาพการเมองยงเตมไปดวยความขดแยงทงในปจจบนและในอนาคต จงเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา สถานการณทางการเมองเชนนคงไมเอออ านวยใหรฐบาลสามารถตดสนใจในประเดนราคา LPG ไดโดยไมค านงถงผลทางการเมองและสงคมเลย 21

ดงนน ในระยะปานกลาง (ประมาณ 3 - 5 ปขางหนา) ทางเลอกทเหมาะสมและเปนทยอมรบทางสงคมและการเมองคงไมใชระบบราคาลอยตวเตมทอยางแนนอน แตทปรกษาเหนวาระบบราคาลอยตวเตมทกควรเปนเปาหมายทประเทศควรไปใหถงใหไดในระยะยาว ซงกไมนาจะเปนสงทเปนไปไมไดเพราะไทยไดใชระบบราคาลอยตวเตมทกบผลตภณฑน ามนอนๆ มาหลายปแลว และกไมปรากฏวามปญหารนแรงจนกอใหเกดกระแสคดคานแตอยางใด

ในระหวางทสถานการณยงไมเอออ านวยใหน าเอาระบบราคาลอยตวเตมทมาใชไดในชวงน รฐบาลกควรพจารณาเลอกใชระบบราคาซงท าหนาทเปนจดเชอมตอทท าใหผมสวนไดเสยในตลาด LPG สามารถปรบตวและเตรยมพรอมส าหรบการเขาสระบบราคาลอยตวอยางเตมรปแบบไดในทสด ระบบราคาทเปนจดเชอมตอดงกลาวนาจะมคณสมบตดงน

ราคาทผผลตไดรบตองสะทอนตนทนทแทจรงและก าไรทสมเหตสมผล ทงนโดยค านงถงแหลงทมา 3 แหลงของ LPG อนไดแก การผลตจากโรงแยกกาซ การผลตจากโรงกลนน ามน และการน าเขา ดงนน ราคาของ LPG จากโรงแยกกาซจงควรเปนตนทนการผลตทสะทอนประสทธ ภาพสงสด และราคาของ LPG จากโรงกลนน ามนและจากการน าเขาจงควรเปนราคาน าเขาจรง (ราคา CP + คาขนสง)

ราคาทผบรโภคตองจาย (ราคาขายปลก ) ควรสะทอนตนทนของผผลตและผคา LPG อนไดแก ราคาทผผลตไดรบ บวกคาการตลาด

อาจจะยงมการจายเงนชดเชยจาก กองทนน ามนเชอเพลงเพอลดความผนผวนของราคาขายปลก แตเงนชดเชยทภาครฐตองจายออกจากกองทนน ามนเชอเพลงเพอตรงราคาขายปลกไมใหแพงและผนผวนมากเกนไปตองเปนจ านวนเงนทไมมากไปกวารายไดภาษตางๆ ทภาครฐเกบจาก LPG (และในอนาคตหากมการเกบเงนจ ากผใช LPG เขากองทนเพอสงเสรมการอนรกษพลงงาน กใหรวมเงนทถกเกบนเขาไปกบภาษดวย)

21

LPG ดเหมอนจะเปนสนคาจ าเปนทรฐบาลในประเทศก าลงพฒนาหลายประเทศด าเนนนโยบายตรงและอดหนนราคาส าหรบการใชเพอการหงตม นอกจากประเทศไทยแลว ยงมประเทศอนทรฐบาลอดหนนราคา LPG อกดวย เชน อนเดย อนโดนเซย เซเนกล บราซล โบลเวย เอควาดอร และเวเนซเอลา

72

ก าหนดขนตอนและเวลาเพอยกเลกการควบคมราคาขายปลก และคาการตลาด โดยยงคงควบคมราคา ณ โรงกลน (คอราคาทผผลตไดรบ ) และราคาขายสงไวกอน พรอมทงตงเปาหมายในการลดจ านวนเงนชดเชยจากกองทนน ามนฯ ลง

เพมการแขงขนในตลาดโดยเปดเสรในดานการจดหาของผคา และเปดโอกาสใหผคา

กาซทกรายสามารถใชบรการคลงกาซและระบบขนสงกาซของ ปตท . โดยให ปตท .

เปนผใหบรการในลกษณะ third party access22

ยงคงนโยบายราคาหนาคลงกาซ ปตท . เทากนทวประเทศไวได แตอาจจะยกเลกในทสดหากเหนวานโยบายดงกลาวจะเปนอปสรรคตอการใหบรการระบบขนสงและคลงของ ปตท. ในลกษณะ third party access

ระบบราคาซงมลกษณะทสอดคลองกบคณสมบตขางตนมากทสดคอ ระบบราคา เฉลยถวง

น าหนก (ดค าอธบายในสวนท 8.3) โดย “ราคา ณ โรงกลน” ทใชอางองการค านวณภาษตางๆ เปนราคาเฉลยถวงน าหนกระหวางราคาตลาดโลก (ราคา CP + คาขนสง) กบตนทนการผลตของโรงแยกกาซ (GSP) โดยมการถวงน าหนกตามสตรดงน

ราคา ณ โรงกลน = (สดสวนปรมาณกาซจากโรงแยกกาซ X GSP)

+ (สดสวนปรมาณกาซจากโรงกลนน ามนและการน าเขา X ราคา CP รวมคาขนสง) น าหนกทใชถวงจะเปลยนไปตามภาวะการผลต LPG ในประเทศและการน าเขา LPG เพอ

สะทอนตนทนทแทจรงทเปลยน แปลงไป โดยในทางปฏบต อาจมการค านวณใชสตรราคาทปรบเปนประจ า เชน ค านวณใหมทกๆ เดอน และใชขอมลเฉลยยอนหลงไป 1 เดอนส าหรบปรมาณกาซจากแหลงตางๆ ตนทนการผลตของโรงแยกกาซ และราคา CP เปนตน

สวนราคาขายปลกกใหปรบเปลยนไดตามราคา ณ โรงกลน และราคาขายสงมากขน โดยใชกองทนน ามนฯ เปนเครองมอในการลดความผนผวนมากกวาเปนเครองมอในการตรงราคา อนจะท าใหกองทนน ามนฯ มภาระการเงนทนอยลงกวาภายใตระบบราคาในปจจบน

22

Third party access หมายถงการก าหนดให ปตท . ซงเปนเจาของและผด าเนนการใหบรการระบบขนสงและคลงหลก LPG ของประเทศ ตองยนยอมให “บคคลทสาม ” (ซงในทนคอบรษทผคา LPG รายอน ) สามารถเขาถงและใชบรการดงกลาวได โดยยดหลกการเสมอภาค มกฎเกณฑกตกาทชดเจนและตรวจสอบได รวมทงมอตราคาบรการทสะทอนตนทนทแทจรงและผลตอบแทนทเปนธรรม ท าใหการคา LPG มการแขงขนกนอยางเสรและเปนธรรม

73

ทปรกษาเชอวาระบบราคาทท าใหราคามความยดหยนมากขน นาจะสงเส รมใหทงผผลต ผคา และผใช LPG เคยชนกบการเปลยนแปลงของราคามากขน และสามารถปรบตวเขากบการลอยตวของราคาไดในทสด 12. ขอเสนอแนะเกยวกบระบบชดเชยราคา LPG เฉพาะเพอการหงตม

ตามทไดกลาวไวในบทท 7 วา การใหเงนอดหนนแกผใช LPG เพอการหงตมมเหตผลทสนบสนนไดทงในดานเศรษฐกจและสงคม เพราะเปนการสงเสรมใหครวเรอนหนไปใชเชอเพลงทสะอาดเพอทดแทนเชอเพลงอนๆ โดยเฉพาะอยางยง ฟนและถานไม ซงกจะชวยท าใ หเกดการท าลายปาไมนอยลง เปนการสงเสรมการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม นอกจากนนรฐบาลทงของประเทศไทยและประเทศก าลงพฒนาอนๆ ตางกตระหนกถงความจ าเปนของการตรงราคา LPG ส าหรบการหงตม เพอควบคมไมใหคาครองชพดานอาหารสงเกนไป อนจะสงผลกระทบ ตอประชาชนผมรายไดนอย การอดหนนราคา LPG จงกลายเปนประเดนทางการเมองทเปลยนแปลงไดยาก

ทปรกษาเชอวา ถงแมรฐบาลไทยจะตดสนใจใหมการลอยตวราคา LPG แตกคงจะยงใชมาตรการอดหนนผใช LPG เพอการหงตมอกตอไป โดยเฉพาะส าหรบผใชทมรายไดนอย ดงนน ในบทน ทปรกษาจงจะเสนอวธการชดเชยราคา LPG ส าหรบการหงตมใหกบผใชทมรายไดนอย โดยสมมตวาผใช LPG รายอนๆ ตองเผชญกบราคาขายปลกทสะทอนราคาตลาดโลกตามระบบราคาลอยตวเตมทแลว

เปนทนาสงเกตวา วธการอดหนนราคา LPG เทาทผานมา เปนการท าให LPG ทกกโลกรมทใช ไมวาจะเพอการหงตม หรอเพอใชในรถยนต หรอเพอใชในโรงงานอตสาหกรรม ไดรบเงนอดหนนชดเชยเหมอนกนหมด ทงๆ ทวตถประสงคหลกของการอดหนนกเพอชวยผใช LPG ในการหงตมเทานน ทเปนเชนนกเพราะในทางปฏบต ภาครฐยงไมสามารถแยกตลาดของ LPG ทบรรจในถงและมราคาถก (คอไดรบเงนชดเชย) ส าหรบใชในการหงตม ออกจากตลาดของ LPG ส าหรบการใชประเภทอนๆ โดยเฉพาะอยางยงการใชในรถยนต

ในอดต ไดมความพยายามทจะใชระบบสองราคา (two-tier price system) โดยมสองตลาด คอตลาด LPG ส าหรบการหงตม ขายในถงบรรจดวยราคาทต าเพราะมการชดเชยจากภาครฐ และอกตลาดหนงส าหรบ LPG เพอใชในรถยนต ในโรงงาน และวตถประสงคอนๆ ซงขายในราคาทแพงกวาเพราะไมมการอดหนนจากภาครฐ แตปรากฏวามการลกลอบน าเอากาซจากถ งบรรจเพอการหงตมไปถายเทเพอใชกบรถยนต (และยานยนตอนๆ) ซงอาจกอใหเกดอบตเหตทมการระเบดอยางรนแรงและอนตรายขนได การปองกนและปราบปรามการลกลอบดงกลาวท าไดยาก โดยเฉพาะอยางยงในกรณทราคาในสองตลาดแตกตางกนมาก ท าใหเกดแรงจงใจท จะถายเทกาซในถงบรรจเพอการหงตมไปใชเพอวตถประสงคอนอยาง

74

กวางขวางมากขนเชนกน ระบบสองราคาดงกลาวจงถกยกเลกไปในทสด และในปจจบนผใช LPG ในรถยนตและในโรงงานกยงคงไดรบประโยชนจากการอดหนนชดเชยราคาเชนเดยวกบผใช LPG เพอการหงตม ไมวาผบรโภคเหลานจะมฐานะการเงนเปนอยางไร23

ทปรกษาเหนวา หากยงมความจ าเปนในการอดหนนราคา LPG เพอการหงตมอย ระบบในปจจบนกยงไมใชเปนระบบทเปนธรรมและมประสทธภาพ ผทสมควรจะไดใช LPG ในราคาทไดรบเงนชดเชยควรเปนเฉพาะครวเรอนทใช LPG เพอการหงตมและทมรายไดนอยเทานน ผท ไมสมควรไดรบเงนชดเชยจากการใช LPG คอครวเรอนทมรายไดปานกลาง - สง และผใช LPG ในรถยนต (ซงไมนาจะเปนผมรายไดนอย) ในโรงงาน และใชเพอว ตถประสงคอน แตในระบบปจจบน ผบรโภคทกรายซงใช LPG เพอวตถประสงคใดกไดจะไดรบประโยชนจากเงนอดหนนชดเชยเหมอนกนหมด ระบบปจจบนจงไมมความเปนธรรมและเปนการใชเงนอดหนนอยางสนเปลองเกนไป

ดงนน จงควรมระบบการอดหนนราคา LPG ทท าใหผสมควรไดรบประโยชนจากการอดหนนสามารถไดรบประโยชนนนอยางเตมท และปองกนไมใหผ ไมสมควรไดรบประโยชนจากการอดหนนพลอยไดรบประโยชนนนไปดวย

ในชวงป 2551-53 ทเศรษฐกจไทยไดรบผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจโลก ภาครฐสามารถระบครวเรอนทสมควรไดรบความชวยเหลอดานคาครองชพไดโดยลดหรอยกเวนการจายคาไฟฟาส าหรบผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชไฟฟาเดอนละไมเกน 90 หนวย ทปรกษาจงเหนวา หากใชกลมผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชไฟฟาในปรมาณทนอยเปนตวแทนครวเรอนทมรายไดนอย กนาจะสมเหตสมผล เพราะในปจจบนเกอบทกครวเรอนในประเทศเปนผมไฟฟาใชในบานแลว และปรมาณการใชไฟฟาในแตละเดอนกนาจะเปนตวบงชฐานะทางเศรษฐกจของครวเรอนไดดในระดบหนง

ทปรกษาจงเสนอใหใชระบบการใหเงนอดหนนการใช LPG เพอการหงตม โดยจ ากดกลมผไดรบประโยชนไวส าหรบเฉพาะผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชไฟฟาเดอนละไมเกน 150 หนวย 24 โดยจะจายเปนคปองสงไปใหผใชไฟฟาเหลานทกเดอนพรอมกบใบเสรจคาไฟฟา ครวเรอนทไดรบคปองสามารถน าคปองไปแลกซอ LPG ใสถงบรรจในราคาทต ากวาราคาตลาดจากผคาปลกซงกจะรวบรวมเอาคปองจากลกคาไปแลกเปนเงนจากหนวยงานของรฐอกทอดหนง และเพอเปนการชวยเหลออยางแทจรงโดย

23

หลายประเทศทอดหนนราคากาซเพอการหงตมกประสบปญหาเดยวกนกบประเทศไทย คอมแนวโนมของการใช LPG มากขนในรถยนตและวตถประสงคอนทไมใชการหงตม ท าใหรฐบาลตองจายเงนอดหนนมากขนโดยไมจ าเปน ตวอยางคอ อนเดย และบราซล ด Lucon, Oswaldo, Suani Teixeira Coelho and Jose Goldemberg. (2004) และ United Nations Environment Programme. (2008) 24

โดยปกต อตราคาไฟฟาทไดรบการอดหนนหรอทเรยกวา lifeline rates ใชกบผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชไฟฟาไมเกน 150 หนวนตอเดอนอยแลว ดงนน จงถอไดวาผใชไฟฟาเหลานเปนผมรายไดนอยทสมควรไดรบความชวยเหลอจากภาครฐ ในประเทศเอควาดอร มขอเสนอใหใชปรมาณการใชไฟฟาเดอนละไมเกน 100 หนวยตอครวเรอนเปนเกณฑในการใหเงนอดหนนราคา LPG ด Roca, Alvaro Rios, Mauricio Garron B., and Bablo Cisneros. (2007)

75

เปดโอกาสใหผไดรบคปองใชประโยชนไดอยางเตมท กอาจก าหนดใหเปนคปองทโอนกนได (transferable coupon) คอยอมใหมการซอขายคปองระหวางครวเรอนกนได 25

ขอดประการหนงของระบบคปองนคอ เปนระบบทสามารถจ ากดขอบเขตความชวยเหลอไวเฉพาะในกลมบคคลทเปนเปาหมายเทานน ท าใหผมรายไดนอยไดประโยชนจากการอดหนนราคา LPG เพอการหงตมอยางเตมเมดเตมหนวย ภาครฐกสามารถใชจ านวนเงนทนอยลงในการอดหนนการใช LPG โดยกลมผใชทมจ านวนนอยกวาในระบบปจจบน

ตารางท 21 แสดงการค านวณจ านวนเงนอดหนนราคา LPG ทเกดขนจรงในชวงป 2547 - 2552 โดยอตราการอดหนนเทยบเทาความแตกตางระหวางผลรวมของราคาน าเขา (ราคา CP) และคาการตลาด กบราคาขายปลก

อตราการอดหนน = (ราคา CP + คาการตลาด) - ราคาขายปลก ผลการค านวณชวา อตราการอดหนนมแนวโนมสงขนตามราคาน ามนในตลาดโลก คอเพม

จากตนละ 721 บาทในป 2547 เรอยมาจนถงระดบสงสดทเกอบตนละ 11,000 บาทในป 2551 และเรมลดลงเหลอตนละ 2,640 บาทในป 2552 หากค านวณเฉพาะ LPG ทใชในการหงตม จ านวนเงนอดหนนในชวงป 2547 - 2552 รวมเปน 57,491 ลานบาท แตถารวม LPG ทใชในรถยนตและในโรงงานดวย เงนอดหนนในชวง 6 ป จะกลายเปน 92,415 ลานบาท

25

ในป 2542 รฐบาลของประเทศบราซลเรมน าเอาระบบคปองมาใชแจกครวเรอนทมรา ยไดนอยเพอแลกซอ LPG ในราคาทไดรบการชดเชย ในประเทศอนเดย มขอเสนอใหใชระบบคปองเพอชวยใหครวเรอนทมรายไดต ากวาเสนความยากจนไดซอ LPG ในราคาทต ากวาตนทน ด Jannuzzi, Gilberto M. and Godfrey Alois Sanga. (2004) Alam, Manzoor, Jayant Sathaye and Doug Barnes. (1995) และ Pandey, Ajay and Sebastian Morris. (2006)

76

ตารางท 21 : การค านวณเงนอดหนน LPG ทเกดขนจรงในป 2547 - 2552

อตราการอดหนน

ป (บาทตอตน)

2547 721 1,571 1,091

2548 3,803 8,962 6,100

2549 5,867 15,786 10,098

2550 5,835 17,843 10,995

2551 10,981 39,057 23,318

2552 2,640 9,195 5,889

รวม/เฉลย 4,974 (เฉลย) 92,414 (รวม) 57,491 (รวม)

ทมา : ค านวณโดยทปรกษา

จ านวนเงนอดหนนส าหรบ LPG (ลานบาท)

ทใชในการหงตม อตสาหกรรม และรถยนต

เฉพาะทใชในการหงตม

ในการค านวณเงนอดหนนทตองใชภายใตระบบคปอง จ าเปนตองค านวณปรมาณ LPG ทใชในแตละครวเรอน อตราการอดหนน และจ านวนครวเรอนทมรายไดนอยและทสมควรไดรบเงนอดหนน ตารางท 22 แสดงการค านวณปรมาณการใช LPG เพอการหงตมเฉลยตอครวเรอน ซงหาไดโดยน าเอาจ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทงหมด ไปหารปรมาณยอดขาย LPG เพอการหงตม (โดยปรบใหปรมาณทใชในครวเรอนเทยบเทากบ 90% ของยอดขายรวมตามสถตทรายงานโดย สนพ . และสมมตวาอก 10% ของยอดขายรวมถกใชเพอการหงตมในรานอาหารและโรงแรม) ผลการค านวณชวา ครวเรอนหนงรายใชกาซหงตมเฉลยประมาณ 8 - 10 กโลกรมตอเดอน 26

26

คาเฉลยนสงกวาขอมลทไดจากการส ารวจของส านกงานสถตแหงชาตในป 2551 ซงพบวาคาใชจายเฉลย LPG ของครวเรอนเทากบ 62 บาทตอเดอนหรอประมาณเกอบ 3.5 กโลกรม

77

ตารางท 22 : การค านวณปรมาณการใช LPG เพอการหงตมเฉลยตอครวเรอน 2547 - 2552

90% ของ LPG

ป ในเขต กฟน. ในเขต กฟภ. รวม เพอการหงตม

('000 ตน) ตอป ตอเดอน2547 1,986,747 11,890,293 13,877,040 1,362 98.14 8.18

2548 2,056,473 12,306,490 14,362,963 1,444 100.52 8.38

2549 2,127,323 12,660,242 14,787,565 1,549 104.75 8.73

2550 2,193,529 12,944,014 15,137,543 1,696 112.03 9.34

2551 2,278,072 13,273,947 15,552,019 1,911 122.89 10.24

2552 2,405,286 13,569,301 15,974,587 2,008 125.68 10.47

ทมา : จ านวนผใชไฟฟาไดจาก กฟน. และ กฟภ. ปรมาณการใช LPG เพอการหงตมไดจาก สนพ.

ปรมาณการใช LPG เพอการหงตมเฉลยตอครวเรอน (กก.)

จ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศย

ตารางท 23 แสดงจ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชไฟฟาในจ านวนต ากวา 150 หนวยตอเดอน ซ งเพมขนจากประมาณ 9.5 ลานรายในป 2547 เปนประมาณ 10.2 ลานรายในป 2552 โดยกวา 90% อยในเขตการไฟฟาสวนภมภาคซงครอบคลมทกจงหวดยกเวน กรงเทพฯ สมทรปราการ และนนทบร ผใชไฟฟารายยอยเหลานมจ านวนคดเปนประมาณ 66% หรอสองในสามของจ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทงหมด

ตารางท 23: จ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชต ากวา 150 หนวยตอเดอน

ป จ านวนผใชไฟฟาประเภทบานอยอาศยทใชต ากวา 150 หนวยตอเดอน ในเขต กฟน. ในเขต กฟภ. รวม

2547 610,406 8,896,456 9,506,862 2548 631,828 9,081,115 9,712,943 2549 653,596 9,216,750 9,870,346 2550 673,937 9,244,574 9,918,511 2551 699,912 9,405,703 10,105,615 2552 738,997 9,507,679 10,246,676

ทมา : จ านวนผใชไฟฟาจาก กฟภ. และทปรกษาประมาณจากตวเลขรวมของ กฟน.

78

ตารางท 24 แสดงการค านวณเงนอดหนนภายใตระบบคปอง โดยเงนอดหนนทจายใหกบครวเรอนรายไดนอยเพอซอกาซในราคาถกเปนไปตามอตราการอดหนนทเกดขนจรงระหวางป 2547 - 2552 กลาวคอโดยเฉลยแลว แตละครวเร อนจะไดรบเงนอดหนนในรปของคปองทมมลคาเดอนละประมาณ 5 บาทตอกโลกรม หรอประมาณเดอนละ 50 บาท และจายคากาซในราคาทเทากบราคาทจายจรงในชวงเวลาดงกลาว คอ 17.22 บาทตอกโลกรม (เทยบกบราคาเตมเฉลยท 22.19 บาทตอกโลกรม) ท าใหเงนทงหมดทตองใชในการอดหนนในชวง 6 ปเปนจ านวน 33,972 ลานบาท และหากตองมคาใชจายในการบรหารจดการอกประมาณ 10% ของเงนอดหนน ภาครฐจะตองใชงบประมาณทงสน 37,369 ลานบาท จะเหนไดวาภาครฐสามารถประหยดคาใชจายไดมากเมอเทยบกบเงนอดหนนทใชไปจรงถงกวา 90,000 ลานบาทในชวง 6 ปทผานมา ทงนเพราะภายใตระบบคปอง ภาครฐไมตองจายเงนอดหนนใหผใช LPG ในรถยนตและในโรงงาน รวมทงการใชกาซหงตมในครวเรอนทมรายไดปานกลางขนไปดวย

ทปรกษาไดทดลองใชสตรตางๆ ในการก าหนดอตราการอดหนน โด ยมเปาหมายทจะท าใหราคา LPG ทจายโดยครวเรอนรายไดนอยอยในระดบเฉลยประมาณ 17 - 18 บาทตอกโลกรม (เทยบกบราคาเตมเฉลยท 22.19 บาทตอกโลกรม) สตรเหลานไดแก อตราการอดหนนในระดบคงทท 5 บาทตอกโลกรม (ดตารางท 25) อตราการอดหนน 20% ของราคาเตม (ดตารางท 26) และอตราการอดหนนทเปนเปอรเซนตแบบขนบนได 27 (ดตารางท 27) จะเหนไดวาในกรณเหลาน ภาระเงนงบประมาณทภาครฐตองใชในการอดหนนราคา LPG ในระบบคปองเปนเวลา 6 ปอยระหวาง 31,000 ลานบาท ถง 36,000 ลานบาท หรออยางมากประมาณปละ 6,000 ลานบาท ซงเปนจ านวนเงนทต ากวาเงนอดหนนเฉลยปละประมาณ 15,000 ลานบาททจายไปจรงในชวงเวลาเดยวกน 28

ปญหาหนงซงอาจจะเกดขนไดในระบบคปองน คอการน าเอาคปองไปแลกซอ LPG ทบรรจถงเพอการหงตม แลวน าเอากาซไปใชก บรถยนต ท าใหมโอกาสเกดอบตเหตได ปญหานเปนปญหาเดยวกนกบทไดเกดขนในระบบสองราคาสองตลาด แตในระบบคปอง ผทตองการถายเทกาซราคาถกไปใชกบรถยนตคงจะตองกวานซอคปองจากผใชรายยอยเปนจ านวนมาก ท าใหมตนทนทงทเปนคาคปองและทอยในรปของตนทนทางธรกรรม (transaction cost) ดงนน การน าเอากาซราคาถกมาใชในรถยนตภายใตระบบคปองจงนาจะมตนทนทสงกวาภายใตระบบสองราคาสองตลาด และนาจะท าใหเกดปญหานไดนอยกวาดวย

ปญหาอกประการหนงของระบบคปองคอการปลอมแปลงคปองซงอาจจะท าใหจ านวนเงนอดหนนสงกวาทควรจะเปน หรอท าใหการอดหนนราคา LPG กลายเปนประโยชนส าหรบผทไมอยใน

27

กฎเกณฑทใชในการเปลยนราคาทไดเงนชดเชยในแตละปคอ ถาราคาเตมลดลง ราคาชดเชยจะคงท ถาราคาเตมเพมขนในอตราทนอยกวา 20% ราคาชดเชยจะเพมขน 3% และถาราคาเตมเพมขนในอตราทเทากบหรอมากกวา 20% ราคาชดเชยจะเพมขน 10%

28 ในป 2545 รฐบาลบราซลใชเงน 349 ลานดอลลารสหรฐฯ หรอประมาณ 15,500 ลานบาท เพอจายเงนอดหนนราคา LPG

ในรปของคปองหรอเวาเชอร (voucher) ใหแกครวเรอนจ านวน 6.7 ลานราย ซงคดเปนคาใชจายเฉลยครวเรอนละ 2,317 บาทตอป หรอ 193 บาทตอเดอน ด Jannuzzi, Gilberto M. and Godfrey Alois Sanga. (2004)

79

กลมเปาหมาย การปองกนแกไขปญหานคงตองอาศยความเขมงวดของการตรวจสอบในทกขนตอนทเกยวของ ตงแตการพมพคปอง การจดสงคปอง การแลกคปอง ไปจนถงการน าคปองมาแลกเปนเงน

80

อตรา จ านวนเงน คาใชจาย รวมเงนอดหนน ราคา LPG ท ราคา LPG ท ราคา LPG ท

ป การอดหนน อดหนน ในการบรหาร และคาบรหาร ไมมการอดหนน มการอดหนน เกดขนจรง

(บาทตอ กก.) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.)

2547 0.7211 673 67 740 17.35 16.63 16.63

2548 3.8030 3,713 371 4,084 20.61 16.81 16.81

2549 5.8668 6,066 607 6,673 22.68 16.81 16.81

2550 5.8348 6,484 648 7,132 22.64 16.81 16.81

2551 10.9806 13,637 1,364 15,000 29.11 18.13 18.13

2552 2.6400 3,400 340 3,740 20.77 18.13 18.13

รวม/เฉลย 4.9744 33,972 (รวม) 3,397 (รวม) 37,369 (รวม) 22.19 17.22 17.22

ทมา : ค านวณโดยทปรกษา

หมายเหต : ราคาทมการอดหนนค านวณโดยใชอตราการอดหนนทเกดขนจรง จงมคาเทากบราคาทเกดขนจรงในทกป

ตารางท 24 : การค านวณเงนอดหนน LPG เฉพาะส าหรบครวเรอนทมรายไดนอย ในอตราทใชจรงในป 2547 - 2552

81

ตารางท 25 : การค านวณเงนอดหนน LPG เฉพาะส าหรบครวเรอนทมรายไดนอย ในอตราคงท 5 บาทตอ กก. ส าหรบป 2547 - 2552

อตรา จ านวนเงน คาใชจาย รวมเงนอดหนน ราคา LPG ท ราคา LPG ท ราคา LPG ท

ป การอดหนน อดหนน ในการบรหาร และคาบรหาร ไมมการอดหนน มการอดหนน เกดขนจรง

(บาทตอ กก.) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.)

2547 5.00 4,665 466 5,131 17.35 12.35 16.63

2548 5.00 4,882 488 5,370 20.61 15.61 16.81

2549 5.00 5,170 517 5,687 22.68 17.68 16.81

2550 5.00 5,556 556 6,112 22.64 17.64 16.81

2551 5.00 6,209 621 6,830 29.11 24.11 18.13

2552 5.00 6,439 644 7,083 20.77 15.77 18.13

รวม/เฉลย 5.00 32,921 (รวม) 3,292 (รวม) 36,213 (รวม) 22.19 17.19 17.22

ทมา : ค านวณโดยทปรกษา

82

ตารางท 26 : การค านวณเงนอดหนน LPG เฉพาะส าหรบครวเรอนทมรายไดนอย ในอตรา 20% ของราคาเตม ส าหรบป 2547 - 2552

อตรา จ านวนเงน คาใชจาย รวมเงนอดหนน ราคา LPG ท ราคา LPG ท ราคา LPG ท

ป การอดหนน อดหนน ในการบรหาร และคาบรหาร ไมมการอดหนน มการอดหนน เกดขนจรง

(บาทตอ กก.) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.)

2547 3.4702 3,238 324 3,561 17.35 13.88 16.63

2548 4.1226 4,025 402 4,427 20.61 16.49 16.81

2549 4.5354 4,689 469 5,158 22.68 18.14 16.81

2550 4.5290 5,033 503 5,536 22.64 18.12 16.81

2551 5.8221 7,230 723 7,954 29.11 23.29 18.13

2552 4.1540 5,350 535 5,885 20.77 16.62 18.13

รวม/เฉลย 4.4389 29,565 (รวม) 2,956 (รวม) 32,521 (รวม) 22.19 17.76 17.22

ทมา : ค านวณโดยทปรกษา

83

ตารางท 27 : การค านวณเงนอดหนน LPG เฉพาะส าหรบครวเรอนทมรายไดนอย ในอตราทรกษาเสถยรภาพราคา ส าหรบป 2547 - 2552

อตรา จ านวนเงน คาใชจาย รวมเงนอดหนน ราคา LPG ท ราคา LPG ท ราคา LPG ท

ป การอดหนน อดหนน ในการบรหาร และคาบรหาร ไมมการอดหนน มการอดหนน เกดขนจรง

(บาทตอ กก.) (ลานบาท) (ลานบาท) (ลานบาท) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.) (บาทตอ กก.)

2547 0.7211 673 67 740 17.35 16.63 16.63

2548 3.4841 3,401 340 3,742 20.61 17.13 16.81

2549 5.0340 5,205 520 5,725 22.68 17.64 16.81

2550 5.0020 5,558 556 6,114 22.64 17.64 16.81

2551 9.7036 12,051 1,205 13,256 29.11 19.41 18.13

2552 1.3630 1,755 176 1,931 20.77 19.41 18.13

รวม/เฉลย 4.2179 28,644 (รวม) 2,864 (รวม) 31,508 (รวม) 22.19 17.98 17.22

ทมา : ค านวณโดยทปรกษา

84

บรรณานกรม

ไพฑรย ไกรพรศกด , 2550. การศกษาและวเคราะหตวแบบการบรโภคน ามนกบผลกระทบดานราคาน ามนและบทประยกตทางนโยบาย . โครงการพฒนาขอมลพลงงาน ดชนทางเศรษฐกจและตวแบบการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรเพอตดตามผลและการวางแผนนโยบายดานพลงงาน, ศนยศกษานโยบายเพอการพฒนา , คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน กระทรวงพลงงาน.

อษณย ไทยาพงศสก ล, 2547. การศกษาความยดหยนอปสงคกาซปโตรเลยมเหลว (LPG). สารนพนธ

หลกสตรเศรษฐศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยรามค าแหง. ส านกงานนโยบายและแผนพลงงาน, 30 พฤศจกายน 2550. กาซปโตรเลยมเหลว Alam, Manzoor, Jayant Sathaye and Doug Barnes. (1995) Urban Household Energy Use in India:

Efficiency and Policy Implications. Lawrence Berkeley National Laboratory, LBNL-43942. Jannuzzi, Gilberto M. and Godfrey Alois Sanga. (2004) LPG Subsidies in Brazil: an Estimate. Energy for

Sustainable Development, Volume VIII No. 3, September 2004. Lucon, Oswaldo, Suani Teixeira Coelho and Jose Goldemberg. (2004) Subsidies in Brazil: Lessons and

Challenges. Energy for Sustainable Development, Volume VIII No. 3, September 2004. Pandey, Ajay and Sebastian Morris. (2006) Efficient Sibsidisation of LPG: A Study of Possible Options In

India Today. Indian Institute of Management, Working Paper No. 2006-04-07. Roca, Alvaro Rios, Mauricio Garron B., and Bablo Cisneros. (2007) Targeting Fuel Subsidies in Latin

America and the Caribbean, Analysis and Proposal. Latin American Energy Organization, Technical Article, June 2007.

United Nations Environment Programme. (2008) Reforming Energy Subsidies.