filozofia marksistowska w polsce powojennej - katedra · jmbochej.m.bocheński, sto zabobonów...

Filozofia marksistowska Filozofia marksistowska P l j j P l j jw Polsce powojennejw Polsce powojennej

Artur AndrzejukArtur Andrzejuk

J M BocheńskiJ M Bocheński Sto zabobonówSto zabobonówJ.M.BocheńskiJ.M.Bocheński,, Sto zabobonówSto zabobonów

MarksizmMarksizm--leninizm, jest prawdopodobnie leninizm, jest prawdopodobnie najbogatszym zbiorem zabobonów, jaki najbogatszym zbiorem zabobonów, jaki kied kol iek t orzono Jego zna c sąkied kol iek t orzono Jego zna c sąkiedykolwiek utworzono. Jego wyznawcy są kiedykolwiek utworzono. Jego wyznawcy są typową sektą z typowym guru. Ich poglądy, a typową sektą z typowym guru. Ich poglądy, a mianowicie marksizm, zawierają między innymi mianowicie marksizm, zawierają między innymi

kk kk i l d i lii l d i litak zwany tak zwany naukowynaukowy światopogląd, materializm światopogląd, materializm dialektyczny, scjentyzm, historiozofię, dialektyczny, scjentyzm, historiozofię, ekonomizm, zabobonną teorię klas, wiarę w ekonomizm, zabobonną teorię klas, wiarę w postęp, aby tylko te gusła wymienić....postęp, aby tylko te gusła wymienić....Można bez przesady powiedzieć, że od wielu Można bez przesady powiedzieć, że od wielu wieków nie znano takiego poniżenia myśli wieków nie znano takiego poniżenia myśli g p yg p yludzkiej jak to, którego doznała pod rządami ludzkiej jak to, którego doznała pod rządami marksizmu.marksizmu.

Filozofia marksistowska w Polsce powojennej 2

Główne tezy Główne tezy marksizmumarksizmu--leninizmuleninizmu

HismatHismatbaza (środki produkcji), baza (środki produkcji), nadbudowa (stosunki nadbudowa (stosunki produkcji), świadomośćprodukcji), świadomość

walka klas; rewolucjawalka klas; rewolucja

komunizmkomunizm

DiamatDiamatuogólnienie uogólnienie hismatuhismatu

człowiek: materia i człowiek: materia i świadomośćświadomość


Główne nurty marksizmu w Główne nurty marksizmu w Polsce lat 1945Polsce lat 1945--19901990

Bolszewizm i stalinizm Bolszewizm i stalinizm

ScientyzmScientyzm (orientacja(orientacjaScientyzmScientyzm (orientacja (orientacja engelsowskaengelsowska))

H i ( i t jH i ( i t jHumanizm (orientacja Humanizm (orientacja heglizujacaheglizujaca))

RewizjonizmRewizjonizm


Główne etapy dziejów Główne etapy dziejów marksizmu w Polsce powojennemarksizmu w Polsce powojenne

1)1) do 1949/50do 1949/50

2)2) do 1956do 19562)2) do 1956do 1956

3)3) do 1968do 1968

4)4) d 1981d 19814)4) do 1981do 1981

5)5) do 1990do 1990


1945 1945 -- 194919491945 1945 -- 19491949

•• Działają przedwojenni Działają przedwojenni filozofowiefilozofowie

–– Szkoła lwowskoSzkoła lwowsko--warszawskawarszawska

–– Fenomenologia Fenomenologia IngardenaIngardena

–– Tomizm w Lublinie, Tomizm w Lublinie, Krakowie i WarszawieKrakowie i Warszawie

M k i ł b i dM k i ł b i d•• Marksizm słaby i z trudem Marksizm słaby i z trudem torujący sobie drogętorujący sobie drogę


1945 1945 -- 194919491945 1945 -- 19491949

Adam SchaffAdam Schaff

Władysław KrajewskiWładysław KrajewskiWładysław KrajewskiWładysław Krajewski

PolemikiPolemiki

Jan PiwowarczykJan Piwowarczyk

Kazimierz Kazimierz KłósakKłósak

Narcyz ŁubnickiNarcyz Łubnicki

Stanisław OssowskiStanisław OssowskiStanisław OssowskiStanisław Ossowski


1950 1950 -- 195619561950 1950 -- 19561956

•• Ofensywa ideologiczna PZPROfensywa ideologiczna PZPR–– działania administracyjnedziałania administracyjnedziałania administracyjnedziałania administracyjne

–– napastliwe „polemiki”napastliwe „polemiki”

–– cenzuracenzuracenzuracenzura

–– narzucono nauczanie w narzucono nauczanie w szkołach „dogmatycznego” szkołach „dogmatycznego” „ g y g„ g y gmarksizmumarksizmu

–– przeniesienia na emeryturę lub przeniesienia na emeryturę lub p y ęp y ęuwięzienie filozofów uwięzienie filozofów niemarksistowskichniemarksistowskich


1950 1950 -- 195619561950 1950 -- 19561956

•• Leszek KołakowskiLeszek Kołakowski–– tomizm,tomizm, R.IngardenR.Ingarden,,tomizm, tomizm, R.IngardenR.Ingarden, ,

W.TatarkiewiczW.Tatarkiewicz, , S.OssowskiS.Ossowski

•• Henryk HollandHenryk HollandHenryk HollandHenryk Holland–– Kazimierz TwardowskiKazimierz Twardowski

•• BronisławBronisław BaczkoBaczko•• Bronisław Bronisław BaczkoBaczko–– Tadeusz KotarbińskiTadeusz Kotarbiński

Ad S h ffAd S h ff•• Adam SchaffAdam Schaff–– Kazimierz AjdukiewiczKazimierz Ajdukiewicz

9

1956 1956 -- 196819681956 1956 -- 19681968

•• Odwilż październikowaOdwilż październikowa–– Dobroczynna przede wszystkim dla filozofii Dobroczynna przede wszystkim dla filozofii

marksistowskiejmarksistowskiej

–– Dopuszczenie do dyskusji z innymi kierunkami Dopuszczenie do dyskusji z innymi kierunkami sprawiło, że marksizm w Polsce znacznie wybijał sprawiło, że marksizm w Polsce znacznie wybijał p , y jp , y jsię ponad dogmatyzm w krajach ościennychsię ponad dogmatyzm w krajach ościennych


1968196819681968

Zdecydowany koniec Zdecydowany koniec „odwilży”„odwilży”

Duże straty dla filozofii Duże straty dla filozofii marksistowskiej, której wielu marksistowskiej, której wielu przedstawicieli miało przedstawicieli miało pochodzenie żydowskiepochodzenie żydowskie

W i liW i liWyemigrowali:Wyemigrowali:A. SchaffA. Schaff

L KołakowskiL KołakowskiL. KołakowskiL. Kołakowski

H. H. ElsteinElstein


1968 1968 --198019801968 1968 --19801980

W filozofii obowiązuje W filozofii obowiązuje marksizm (tolerowane marksizm (tolerowane

„Budowanie socjalizmu„ pomimo politycznego

są różne jego nurty)są różne jego nurty)

Filozofia Filozofia

p p y gotwarcia na Zachód było ideologicznie pryncypialne.

niemarksistowska niemarksistowska dopuszczona jest na dopuszczona jest na

Jednakże w porównaniu z innymi „demoludami” w P l ł l d

p jp jmarginesie (KUL, ATK)marginesie (KUL, ATK)

Polsce panowała względna swoboda.


1981 1981 -- 199019901981 1981 -- 19901990

„Ostateczna” „Ostateczna” kompromitacja „ustroju kompromitacja „ustroju sprawiedliwości ludowej”sprawiedliwości ludowej”

Wielu filozofów zrywa z Wielu filozofów zrywa z yymarksizmem (i PZPR)marksizmem (i PZPR)

Wierni partii pozostają Wierni partii pozostają p p jąp p jąnieliczninieliczni

Marksizm przenosi się do Marksizm przenosi się do opozycji, nadając jej opozycji, nadając jej lewicowy charakterlewicowy charakter


Główne postacie powojennego Główne postacie powojennego marksizmu w Polscemarksizmu w Polsce


Władysław KrajewskiWładysław Krajewski1919 1919 -- 20062006

O dialektyce O dialektyce marksistowskiejmarksistowskiej, 1951;, 1951;marksistowskiejmarksistowskiej, 1951; , 1951;

O materializmie O materializmie historycznymhistorycznym 1953;1953;historycznymhistorycznym, 1953; , 1953;

O wieczności materii i jej O wieczności materii i jej ruchuruchu 19561956ruchuruchu, 1956; , 1956;

OntologiaOntologia, 1960; , 1960;


Adam SchaffAdam Schaff1913 1913 -- 20062006

Wstęp do teorii marksizmu. Wstęp do teorii marksizmu. Zarys materializmu Zarys materializmu yydialektycznego i historycznegodialektycznego i historycznego, , 1948 1948

Filozofia człowieka. Marksizm Filozofia człowieka. Marksizm a a egzystencjonalizmegzystencjonalizmMarksizm a jednostka ludzka Marksizm a jednostka ludzka Alienacja jako zjawisko Alienacja jako zjawisko lienacja jako jawisko lienacja jako jawisko społecznespołeczne, 1999., 1999.


Zdzisław CackowskiZdzisław Cackowski(ur. 1930)(ur. 1930)

Główne zagadnienia i kierunki Główne zagadnienia i kierunki filozofiifilozofii, 1966 (do roku 1977 łącznie 6 , 1966 (do roku 1977 łącznie 6 wydań); wydań);

Główne pojęcia materializmu Główne pojęcia materializmu hihihistorycznegohistorycznego, 1974; , 1974;

Jedność i wielość. Działanie i Jedność i wielość. Działanie i p i W kł d t i li p i W kł d t i li poznawanie. Wykłady z materializmu poznawanie. Wykłady z materializmu dialektycznegodialektycznego, 1975; , 1975;

Człowiek jako podmiot działania Człowiek jako podmiot działania Człowiek jako podmiot działania Człowiek jako podmiot działania praktycznego i poznawczegopraktycznego i poznawczego, 1979; , 1979;


Leszek KołakowskiLeszek Kołakowski(ur. 1924)(ur. 1924)

Szkice o filozofii katolickiejSzkice o filozofii katolickiej, , 19551955955 955

Wykłady o filozofii Wykłady o filozofii średniowiecznejśredniowiecznej 19561956średniowiecznejśredniowiecznej, 1956 , 1956

Światopogląd i życie Światopogląd i życie codziennecodzienne 19571957codziennecodzienne, 1957 , 1957

Główne nurty marksizmu. Główne nurty marksizmu. P i P i ój ój kł dkł dPowstanie Powstanie -- rozwój rozwój -- rozkładrozkład, , 19761976--7878


Leszek KołakowskiLeszek KołakowskiLeszek KołakowskiLeszek Kołakowski

Czy diabeł może być zbawiony i 27 Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazańinnych kazań, 1982 , 1982

Moje słuszne poglądy na wszystkoMoje słuszne poglądy na wszystko, 2000 , 2000

Jeśli Boga nie ma... O Bogu, Diable, Jeśli Boga nie ma... O Bogu, Diable, Grzechu i innych zmartwieniach tak Grzechu i innych zmartwieniach tak zwanej filozofii religiizwanej filozofii religii, tłum. Tadeusz , tłum. Tadeusz B i kB i k M i j P f ik 1987M i j P f ik 1987BaszniakBaszniak, Maciej Panufnik, 1987 , Maciej Panufnik, 1987

Horror Horror metaphysicusmetaphysicus, tłum. Maciej , tłum. Maciej Panufnik 1990Panufnik 1990Panufnik, 1990 Panufnik, 1990

Mini wykłady o maxi sprawachMini wykłady o maxi sprawach, 2003, 2003


Bronisław Bronisław BaczkoBaczko(ur. 1924)(ur. 1924)

Rousseau: samotność i Rousseau: samotność i wspólnotawspólnota, 1964., 1964.wspólnotawspólnota, 1964. , 1964.

Filozofia i socjologia XX Filozofia i socjologia XX wiekuwieku t 1t 1--2 (red ) 19652 (red ) 1965wiekuwieku, t 1, t 1--2, (red.), 1965. 2, (red.), 1965.

Człowiek i światopoglądyCzłowiek i światopoglądy, , 196519651965. 1965.

Filozofia polska, Filozofia polska, (red.), (red.), 1967. 1967.


Krzysztof PomianKrzysztof Pomian(ur. 1934)(ur. 1934)


Helena Helena EilsteinEilstein(ur. 1922) (ur. 1922)

Jedność materialna świata Jedność materialna świata (1961)(1961)( 96 ) ( 96 )

Jeśli się nie wierzy w Boga... Jeśli się nie wierzy w Boga... Czytając Kołakowskiego Czytając Kołakowskiego (1991)(1991)Czytając Kołakowskiego Czytając Kołakowskiego (1991) (1991)

Homo sapiens i wartości Homo sapiens i wartości (1994) (1994)

ki iki iSzkice ateistyczne Szkice ateistyczne (2000) (2000)

Biblia w ręku ateisty Biblia w ręku ateisty (2006). (2006).


Marek Marek FritzhandFritzhand1913 1913 -- 19921992

Człowiek, humanizm, moralność. Ze Człowiek, humanizm, moralność. Ze studiów nad Marksem studiów nad Marksem (1961); (1961);

Myśl etyczna młodego Marksa, Myśl etyczna młodego Marksa, (1961); (1961);

W kręgu etyki marksistowskiej. Szkice W kręgu etyki marksistowskiej. Szkice g y jg y ji polemiki etyczne i polemiki etyczne (1966); (1966);

O niektórych właściwościach etyki O niektórych właściwościach etyki marksistowskiej marksistowskiej (1974); (1974);

Wartości a fakty Wartości a fakty (1982); (1982);

Aktualność spuścizny etycznej Lenina Aktualność spuścizny etycznej Lenina (1987); (1987);


Jarosław Jarosław ŁadoszŁadosz1924 1924 -- 1997 1997

Marksistowska teoria walki Marksistowska teoria walki klasklas, 1969;, 1969;klasklas, 1969; , 1969;

Dialektyka a społeczeństwo Dialektyka a społeczeństwo ( ( z Sz S KozyremKozyrem--KowalskimKowalskim))z S. z S. KozyremKozyrem--KowalskimKowalskim), ), 1972 1972

Materializm dialektycznyMaterializm dialektycznyMaterializm dialektycznyMaterializm dialektyczny, , 1973; 1973;

S j li i k iS j li i k iSocjalizm i komunizmSocjalizm i komunizm, 1985. , 1985.


Stanisław Stanisław KozyrKozyr--KowalskiKowalski1936 1936 -- 20042004

1972, 1972, Dialektyka a Dialektyka a społeczeństwo. Wstęp do społeczeństwo. Wstęp do p ępp ępmaterializmu historycznegomaterializmu historycznego, , (współautor (współautor -- Jarosław Jarosław ŁadoszŁadosz).).

1967, 1967, Max Weber a Karol Marks. Max Weber a Karol Marks. Socjologia Socjologia MaxaMaxa Webera jako Webera jako "pozytywna krytyka "pozytywna krytyka materializmu historycznego",materializmu historycznego",1966, 1966, Spór o religię pierwotnąSpór o religię pierwotną,,


Jan LegowiczJan Legowicz1909 1909 -- 19921992


Henryk JankowskiHenryk Jankowski1929 1929 -- 20042004

Etyka Ludwika Etyka Ludwika Feuerbacha Feuerbacha (1963)(1963)Feuerbacha Feuerbacha (1963) (1963)

Szkice z etyki Szkice z etyki (1966) (1966)

P a i al ść P a i al ść Prawo i moralność Prawo i moralność (1967) (1967)

l ść l śćl ść l śćWolność i moralność Wolność i moralność (1970) (1970)

Etyka marksizmu a Etyka marksizmu a praktyka praktyka (1982) (1982)


Wacław Wacław MejbaumMejbaum1933 1933 -- 20022002

Prawo, konieczność, prawdopodobieństwo, Prawo, konieczność, prawdopodobieństwo, Stefan Amsterdamski, Zdzisław Augustynek, Stefan Amsterdamski, Zdzisław Augustynek, Wacław Wacław MejbaumMejbaum (red.), 1964; (red.), 1964;

Zasada korespondencji w fizyce a rozwój Zasada korespondencji w fizyce a rozwój nauki nauki Władysław Krajewski WacławWładysław Krajewski Wacławnauki, nauki, Władysław Krajewski, Wacław Władysław Krajewski, Wacław MejbaumMejbaum, Jan , Jan SuchSuch (red.), 1974; (red.), 1974;

Literat cywilizowanego świata. Leszek Literat cywilizowanego świata. Leszek y gy gKołakowski a kryzys myśli mieszczańskiejKołakowski a kryzys myśli mieszczańskiej, , razem z Aleksandrą Żukrowską, 1985; razem z Aleksandrą Żukrowską, 1985;

E i l i bl k k i E i l i bl k k i Epistemologiczna problematyka marksizmu: Epistemologiczna problematyka marksizmu: próba rekonstrukcjipróba rekonstrukcji, 1990; , 1990;


Leszek NowakLeszek Nowak(ur. (ur. 1943)1943)

U podstaw marksistowskiej aksjologiiU podstaw marksistowskiej aksjologii, 1971; , 1971;

U podstaw Marksowskiej metodologii naukU podstaw Marksowskiej metodologii nauk, 1971; , 1971;

Anatomia krytyki marksizmuAnatomia krytyki marksizmu, 1973; , 1973;

Zarys marksistowskiej filozofii naukiZarys marksistowskiej filozofii nauki, 1974; , 1974;

Wykłady z filozofii marksistowskiejWykłady z filozofii marksistowskiej, , tomtom I I DialektykaDialektyka, 1976; , 1976;

U podstaw dialektyki MarksowskiejU podstaw dialektyki Marksowskiej, 1977; , 1977;

Wykłady z filozofii marksistowskiejWykłady z filozofii marksistowskiej, , tomtom II II Ontologia i Ontologia i epistemologiaepistemologia, 1978; , 1978;

Głos klasy ludowej: polska droga od socjalizmuGłos klasy ludowej: polska droga od socjalizmu, 1980; , 1980;

Socjalistyczny sposób panowania człowieka nad człowiekiemSocjalistyczny sposób panowania człowieka nad człowiekiem, , 1980; 1980;

Błędy Lenina czyli o konieczności socjalizmu w RosjiBłędy Lenina czyli o konieczności socjalizmu w Rosji, 1981; , 1981;

d l bł d k l k ś ld l bł d k l k ś lFundamentalny błąd Marksa czyli o konieczności socjalizmuFundamentalny błąd Marksa czyli o konieczności socjalizmu, , 1981; 1981;

Mity socjalizmuMity socjalizmu, część I , część I Mit odnowyMit odnowy, bez daty; , bez daty;


Ryszard PanasiukRyszard Panasiukyyur. 1931ur. 1931

Filozofia i państwo. Studium Filozofia i państwo. Studium myśli politycznomyśli polityczno--społecznej lewicy społecznej lewicy myśli politycznomyśli polityczno społecznej lewicy społecznej lewicy heglowskiej i młodego Marksa heglowskiej i młodego Marksa 18381838--18431843, 1967; , 1967; 18381838 18 318 3, 967;, 967;

Lewica heglowskaLewica heglowska, 1969; , 1969;

FeuerbachFeuerbach 19721972FeuerbachFeuerbach, 1972 , 1972

Dziedzictwo heglowskie i Dziedzictwo heglowskie i k ik imarksizmmarksizm, 1979; , 1979;

Hegel i Marks. Studia i szkiceHegel i Marks. Studia i szkice, , 1986; 1986;


Bogdan SuchodolskiBogdan Suchodolski1903 1903 -- 19921992

O pedagogikę na miarę O pedagogikę na miarę naszych czasów naszych czasów (1958)(1958)naszych czasów naszych czasów (1958) (1958)

Narodziny nowożytnej Narodziny nowożytnej filozofii człowieka filozofii człowieka (1963)(1963)filozofii człowieka filozofii człowieka (1963) (1963)

Rozwój nowożytnej filozofii Rozwój nowożytnej filozofii człowieka człowieka (1967)(1967)człowieka człowieka (1967) (1967)

Trzy pedagogiki Trzy pedagogiki (1970) (1970)

Kim jest człowiek? Kim jest człowiek? (1985) (1985)


Późniejsze Późniejsze losy losy losy losy

marksizmumarksizmu


PerspektywyPerspektywyPerspektywyPerspektywy


filozofia marksistowska w polsce powojennej - katedra · jmbochej.m.bocheński, sto zabobonów...

Documents