filipinoe
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Mga Pagbabagong
Morpoponemiko
Mga Pagbabagong
Morpoponemiko
Bigkasin ang mga sumusunod:
Pangbansa - pambansa
Pangpukpok - pamukpok
Madupok - marupok
Mga Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon-Saklaw ng uring ito ang mga pagbabagong nagaganap sa /ng/ sa posisyong pinal dahil
sa impluwensiya ng kasunod na tunog. -Saklaw din nito ang mga panlaping
nagtatapos sa ponemang /ng/ gaya ng [pang-], [mang-], [sing-] at iba pa.
1. Asimilasyona. Asimilasyong di-ganap o parsyal - wala iba pang pagbabagong namalas o
naganap sa anyo ng salita, maliban na lamang sa transpormasyon ng ponemang /ng/ sa pinal sa posisyon ng panlapi at nagiging /n/ o /m/ dahil sa kasunod na tunog.
[pang] + [laba] = panlaba=[pang-] ~ [pan-] + [laba]=panlaba
[pang-] + [bayo]=[pam-] + [bayo]=pambayo
1. Asimilasyonb. Asimilasyong Ganap - bukod sa pagbabagong nagaganap sa ponemang /ng/ dahil sa pakikiangkop nito sa kasunod na tunog ay nawawala o naaasimila rin ang ponema sa inisyal na posisyon ng nilapiang salitang-ugat; at sa halip ay nananatili na lamang ang mga tunog na /n/ o /m/.
[pang-] = [sukli]=[pan-] + [sukli]=pansukli > /s/= panukli
[pang-] + [pukpok]=[pam-] + [pukpok]=pampukpok > /p/=pamukpok
2. Pagpapalit-ponema
-nagbabago ang ponema o di kaya’y napapalitan ang mga ito sa pagbuo ng mga salita sa tuwing ikinakabit ang panlapi sa salitang ugat.
a. /d/ o /r/
- Napapalitan ng /r/ ang ponemang /d/ kung ang /d/ sa posisyong inisyal ng
salitang ugat ay nilapian ng panlaping nagtatapos sa patinig.
[ma-] + [dupok]=madupok > /d/ ~/r/=marupok
[tawid] + [-din]=tawidin > /d/ ~ /r/=tawirin
b. /h/ ~ /n/
Napapalitan ang ponemang /h/ ng /n/ sa tuwing ang salitang-ugat na nagtatapos sa glottal na pasutsot (/h/) ay hinunlapian ng
panlapin [-in] o [-an].
[kuha (h)] + [-in]=kuhahin > /h/ ~/n/=kuhanin
[tawa(h)] + [-an]=tawahan > /h/ ~/n/=tawanan
3. metatesis
-kapag ang salitang-ugat na nagsisimula sa ponemang /l/ o /y/ ay ginitlapian ng [-in-], nagkakapalit ng
posisyon ang mga ponemang /i/ at /n/ at nagiging [ni-].
l + [-in-] + angoy= linangoy > [-in-] > [ni-]=l [ni-]angoy=nilangoy
Ang ponemang patinig sa huling pantig ng salitang-ugat ay
nawawala sa sandaling ito ay hinunlapian
4. Pagkakaltas ng ponema
[asin] + [-an]=asinan > /i/=asnan
[bigay] + [-an]=bigayan > /a/=bigyan
5. pagpapalit-diin
-saklaw nito ang pagbabagong nagaganap sa diin ng salitang-ugat kapag nilalapian
[laro] + [-an]=laruan
[basa(h)] + an=basahan
6. reduksyon
Nagaganap ang pagbabagong ito ng pagsasama ng dalawang salita
upang makabuo ng isang bagong salita
[kita] + [mo]=kitam
[hintay] + [ka]=teka