alaan ilalaman g

agpapakilala a aksa

aligiran g aksa

3

aligiran g aksa

Ang hukuman ay isang espesyal na lugar kung

saan hinahatulan ng kaukulang parusa ang mga taong

nagkamali o nagkasala sa pamumuno ng isang tagahatol

o judge. Ito ang pook ng pagpapakitang-gilas ng

dalawang magkalabang kampo sa pamamagitan ng

mabubulaklak na pananalita. Sa apat na sulok ng

hukuman ay nagpapagalingan at nagpapatutsadahan ang

mga napipiling abogado ng akusado at ng taga-usig.

Wala ni isa ang gustong magpatalo at parehong

nagpapatuloy sa panghihikayat na sila ay paniwalaan.

Ngunit sa huli, mananalo ang panig na taglay ang mga

pinakamatibay na ebidensya at pinakamahuhusay na

testigo.

Ang korte para sa marami ay isang kwadradong

lugar kung saan hustisya ang namamayani. Dito

tinitimbang-timbang ang mga pangyayari at mahusay na

pinag-aaralan ang mga datos para matiyak kung sino ang

tunay na mananagot sa krimeng nagawa. Ang aktwal na

pangyayari ay binabalikan at ang mga posibleng makalap

na ebidensya ay binubusisi.

4

aligiran g aksa

a kasalukuyang panahon, maituturing pa nga

ba bilang isang “pook ng hustisya” ang hukuman o

tuluyan na nating masasabi na mailap na nga ang

hustisya sa mga taong kapos-palad? Sapagkat

mapapansin sa sistema ngayon na tila mga mayayaman

at mga makapangyarihang tao ang madalas na nagwawagi

sa mga paglilitis samantalang binabalewala at isinasantabi

naman ang mga mahihirap.

indi rin alintana sa panahon ngayon na naiiba na

ang imahe ng hukuman dahil na rin sa negatibong

pagtingin ng mga tao. Ang karamihan ay nagkakaroon ng

takot sa hukuman dahil sa paniniwala o ideya na ito ay

sumasalamin sa pagkakabilango.

asasabing ang pagiging-maalam sa isang paglilitis

ay importante at hindi dapat isinasawalang-bahala para

sa panahong tayo naman ang haharap sa hukuman, alam

natin ang ating nararapat na gawin o hindi at ang ating

magiging hakbang. Mahalagang mayroon tayong

kaalaman sa mga termino na ginagamit sa korte para sa

posibleng pangangailangan sa hinaharap.

5

ayunin

orte, isang lugar na marahil ay iniiwasan ng

marami at madalang maging paksa sa mga usapan,

maliban na lamang sa iilang mga tao na ang propesyon

ay umiikot dito. Ang mga salitang ginagamit sa korte at

sa pangagasiwa ng batas ay sadyang marami ngunit

nalilimitahan lamang sa mga taong may direktang

kaugnayan sa ganitong linya ng trabaho. Bawat isa sa atin

ay nasa ilalim ng hurisdiksyon ng batas kaya nararapat

lamang na kahit papaano ay matutunan natin ang mga

ito nang sa gayon ay maging handa sa pagkakataong

kailangan natin pumunta sa korte.

inarapat ng pangkat na gawin ang diksyunaryong

ito dahil sa tatlong kadahilanan. Una, maliban sa

kadahilanang ito ang pinakainteresanteng paksa na

naisip ng pangkat, napag-pasyahan na ang usaping korte

ay naituring na “taboo” at dahil dito kanilang ninanais na

ang diksyunaryong ito ay magamit upang ang isang

simpleng mamamayanan ay magkaroon ng kamalayan at

kahandaan. Sa pagkamit ng kaalaman mula sa likha ng

pangkat, kanilang ninanais na ito ay magbukas ng

kamalayan sa posibilidad na kakailanganin ang

kaalamang ito sa hinaharap.

6

angalawa, ang diksyunaryong ito ay

naglalayong makatulong sa mga nag-aasam maging

alagad ng batas upang mabigyan sila ng “primer” o

introduksyon sa mga salitang ginagamit sa ganitong

larangan. Lalo na dahil marami sa mga mag-aaral sa

pamantasan ang naghahangad na magsilbi bilang

abogado, hukom o di kaya tagapaglingkod sa publiko.

uli, layunin ng “Sa Korte Ka Na Lang

Magpaliwanag” na magbigay ng kaalaman tungkol sa

mga salitang ginagamit sa korte sa paghahatid nito ng

simpleng mga impormasyon kung saan mas mapapabilis

ang proseso sa pamamahala ng mga gawaing legal at

maiwasan ang pagkalito sa proseso ng mga kasangkot

dito.

ukod sa mga layuning ito, ninanais ng pangkat

na makapaglahad ng mga kalipunan ng mga salita na

hindi pangkaraniwan na maaaring magamit upang mas

maging dinamiko ang maging interaksyon sa larangan ng

batas.

ayunin

7

pang mabuo ang glosari, ang grupo ay nag-

isip at pumili muna ng isang malikhaing pamagat;

napagkasunduan na ang magiging pamagat ng glosari na

naka-pokus sa mga salitang ginagamit sa hukuman ay

“Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag”na kung

mapapansin ay tila naihango sa linyang madalas marinig

sa telebisyon na “Sa presinto ka na lang magpaliwanag”.

Isang dahilan sa paggamit ng pamagat na ito ay para

makahikayat ng mga mambabasa kahit na tila napaka-

seryoso ng napiling paksa. Naglalayon ang aming

pamagat na maging bukas ang glosari para sa lahat kahit

hindi ganoon kalawak ang kaalaman nila sa mga

terminong ginagamit ng mga abogado.

atapos ang pamagat, ang pangkat ay lumikom ng

hindi bababa sa 10 mga salita bawat isa upang mahigitan

o matumbasan ang 50 na termino na minimum sa

proyektong ito.

etodolohiya

8

pang mabuo ang glosaring ito minabuti ng grupo

na humanap ng mga datos na maaaring magamit sa

pagpapaliwanag at pagbibigay-linaw sa mga termino na

isasama sa “Sa Korte Ka Na Lang Magpaliwanag”. Una

sa lahat, minabuti ng grupo na humanap ng mga taong

mas maalam sa mga bagay na may kaugnayan sa paksa

tulad na lamang ng mga abogado, alagad ng batas at ang

mga estudyanteng nag-aaral ng batas. Matapos noon,

sinubukan ng grupo na sila ay makapanayam kahit sa

pamamagitan lamang ng internet upang bigyang linaw

ang mga termino na nahanap at upang magdagdag pa ng

mga nalalaman nila. Ang mga taong ito ay ang mga

sumusunod: Atty. Narcissa de Leon, Atty. John Vargas,

at Atty. Paul Michael Sansano kung saan nanggaling ang

mga terminong Latin na nakapaloob sa glosari.

etodolohiya

9

angalawa, ang paggamit ng internet at ng iba’t

ibang diksyunaryo para sa mga terminong nasa wikang

Filipino, upang masigurado ang tamang gamit sa

pangungusap, bigkas, pagpapakahulugan at pinagmulan

ng mga napiling termino. Bilang panghuli, nag-ambag

din mismo ang bawat miyembro ng mga termino na

kadalasan ay nanggaling sa media (mga balita at

teleserye) at sa mga naririnig sa lipunan na maaari na

ring naging dahilan upang ito ang piliing paksa.

atapos ang pagkalap ng mga kakailanganing datos

na magbibigay laman sa “Sa Korte Ka Na Lang

Magpaliwanag” sinimulan ang pag-layout ng glosari

kung saan ginamit ang pagka-malikhain ng grupo upang

makagawa ng mga layout na hindi lamang angkop sa

paksa kundi agaw -pansin din sa mga mambabasa; ang

mga imahe na inilagay sa layout ay kadalasan galing sa

internet at inayos upang maging swak o angkop sa

disenyong nais maipakita.

etodolohiya

10

a kabuuan, masasabing ang diksyunaryong ito

ay makabuluhan sapagkat makatutulong ito sa mga

mamamayan upang sila ay maging pamilyar sa mga

kahulugan ng mga salitang nakatala rito. Maaari itong

magsilbing gabay sa mga indibidwal na nagnanais maging

abogado o maging propesyunal sa anumang larangang

may kinalaman sa hukuman. Ang diksyunaryong tulad

nito ay magiging kapaki-pakinabang sa mga taong may

hinaharap na kaso o anumang problema na dumadaan

sa proseso ng hukuman sapagkat ito ay maaari nilang

maging patnubay upang maiwasan ang pagkalito at

magbigay sa kanila ng mga bagong kaalaman. Isa rin

itong paraan ng pagtatago o pagpapanatili sa mga salitang

ginagamit sa loob ng hukuman upang patuloy na

magamit ng mga susunod na henerasyon.

onklusyon

11

apapansing ang iba sa mga salitang

nakatala sa wikang Ingles at Latin ay may naiibang

kahulugan na tanging mga abogado, mga taong may

kinalaman sa hukuman o batas lamang ang

makauunawa. Kaya mahalagang magkaroon ng

diksyunaryong tulad nito upang ang mga karaniwang

mamamayan ay mabuksan ang kamalayan sa mga

ganitong bagay. Sa palagay ng pangkat, makabubuti

ring magkaroon pa ng mas maraming termino o

salitang ginagamit sa hukuman sa wikang Filipino

upang mas marami ang makaunawa sa mga batas, sa

mga prosesong nagaganap sa hukuman, sa mga isyu

na may kinalaman sa husgado, at para na rin sa

ikauunlad ng ating industriya.

onklusyon

12

ng talaang “Sa Korte Ka Na Lang

Magpaliwanag” ay nagbibigay linaw sa mga salitang

ginagamit sa loob ng hukuman. Ito ang napiling

pagtuunan ng pansin ng grupo upang magkaroon ng

ideya ang mga mamamayan tungkol sa mga

terminong ginagamit sa mga pormal na pagtitipon

gaya ng nangyayari sa loob ng korte. Naniniwala ang

mga mananaliksik ng diksyunaryong ito na

mahalagang magkaroon ng kaalaman ang isang

ordinaryong mamamayan ukol sa mga salitang hindi

araw-araw naririnig sa kahit saan man.

minumungkahi ng grupo sa mga gusto pang

magsaliksik tungkol sa paksang ito na magdagdag pa

ng mga terminolohiyang teknikal at mas praktikal na

salita na sa larangang ito lamang nagagamit.

ekomendasyon

13

ainam din na makadalo sa isang aktwal na

paglilitis upang maobserbahan kung anu-ano ang

mga salitang madalas gamitin mapa-abogado man o

ang mismong nasasakdal. Importanteng bigyang diin

na magkaiba ang mga salitang ginagamit sa

akademya kumpara sa ginagamit kapag ang isang

abogado ay nasa aktuwal na sitwasyon dahil sa

paghahalu-halo ng pormal at di-pormal na mga

salita. Mabisa ring maobserbahan ang paraan ng

paggamit ng mga salita o terminolohiya ng mga

taong sangkot sa krimen at mga pulis na kaiba kung

sila ay wala sa sitwasyon kung saan nahaharap sa

isang pormal at seryosong imbestigasyon.

ekomendasyon

14

ga alita

v/pandiwa (uh-jurn) pagtatapos o pagpapaliban ng isang

miting o pagpupulong

Paano ginagamit:

Judge: Ating ipagpapatuloy ang paglilitis

sa darating na Oktubre 1, 2013. Meeting

adjourned!

djourn

kusado

n/pangngalan (a-le-ga-syon) pormal na akusasyon laban

sa isang tao na nararapat na mapatunayan

Paano ginagamit:

Itinatanggi niya ang mga alegasyong

ipinaratang sa kanya ng kanyang kaibigan

sapagkat wala itong sapat na ebidensya.

n/pangngalan (a-ku-sa-do) taong inaakusahang gumawa

ng kasalanan o itinuturing na may sala

Paano ginagamit:

Ang akusado ay maaaring maparusahan

kung napatunayang siya nga talaga ang

may sala.

legasyon

16

n/pangngalan (a-li-bay) dahilan nang kawalan ng sala dahil ang

akusado ay nasa ibang lugar o may ibang ginagawa nang naganap

ang krimen

Paano ginagamit:

Attorney 1: Ang alibi ng aking kliyente ay aking

mapapatunayan sa paglilitis mamaya.

Attorney 2: Makikita natin kung iyang patunay mo

ay papasa sa hukom mamaya pagkatapos ko

ilabas ang mga dokumento na magpapatunay na

siya nga talaga ang may sala.

libi

pidabit

mnesty

n/pangngalan (am-nes-ti) pagkakaloob ng pamahalaan ng

kapatawaran sa mga nahatulang nagkasala sa batas

Paano ginagamit:

Pinagkalooban ng pangulo ng amnesty ang

mga MILF na nadakip noong 2002.

n/pangngalan (a-pi-da-bit) kasulatan na pinagtibay ng

huramento o panunumpa na siya namang ginagamit ng

hukuman bilang ebidensya

Paano ginagamit:

Dahil hindi makapupunta ang nasasakdal sa

korte, nagpadala na lamang siya ng apidabit

para sa kanyang pahayag tungkol sa kaso.

17

n/pangngalan (a-pi-la) proseso kung saan dinadala sa mas

mataas na hukuman ang isang kaso para muling pag-aralan

Paano ginagamit:

Kami ay nagplaplanong maghain ng apila sa

mas mataas na korte upang masiguradong sa

pagkakataong ito, mapaparusahan na ang

may sala.

pila

resto

reglo

n/pangngalan (a-reg-lo) kasunduan sa pagitan ng kriminal at

biktima upang maiwasan ang patuloy na pagsampa ng kaso

Paano ginagamit:

Imbis na ituloy ang demanda laban sa

magnanakaw, minabuti ni Ms. Sanchez na makipag-

areglo na lamang sa halagang 50,000 Php.

v/pandiwa (a-res-to) pagdakip ng mga awtoridad sa isang

pinaghihinalaang kriminal

Paano ginagamit:

Inaresto ang mastermind ng isang sikat na

sindikato sa Quezon City kahapon, Oktubre

5, 1995.

18

n /pangngalan (a-reyn-ment) pormal na pagbabasa ng mga

reklamo laban sa akusado sa harap niya upang kaniyang

malaman ang mga kakaharaping kaso/reklamo

Paano ginagamit:

Ang lahat ay nakinig nang mabuti lalo na ang

nasasakdal nang maganap ang arraignment

kanina sa pagdinig ng kaso.

rraignment

sunto

rson

n/pangngalan (a-sun-to) paghahain ng kahilingan o demanda; kaso

Paano ginagamit:

Abogado 1: Kamusta ang araw mo ngayon

kumpaniyero?

Abogado 2: Tinanong ko ang aking kliyente kung

asunto ba o areglo. Ayon sa kanya, asunto raw kaya

magkikita ulit kami sa korte sa susunod na buwan.

n/pangngalan (ar-son) isang krimen ng sapilitang panununog

ng isang bahay o gusali

Paano ginagamit:

Dahil sa impluwensiya ng alak, sinunog ni

Mang Ambo ang eskwelahan sa bayan na

siyang nagdala sa kanya sa New Bilibid Prison

sa salang Arson.

19

n/pangngalan (bey-lif) alagad ng batas na taga-panatili ng

kaayusan sa korte at kadalasang nilalakad ang anumang

gawain para sa hukom o klerk

Paano ginagamit:

Ang hepe ng Cebu City ang siyang bailiff sa

paglilitis na magaganap bukas sa kaso ng

isang politikong nasasangkot sa

pagdarambong ng 5 milyong piso na

pondo para sa pagpapatayo ng mga

“waiting shed”.

ailiff

adj/pang-uri (bi-yand-ey-ri-so-na-bol-dawt) tumutukoy sa

antas ng katiyakan ng hukom upang mapagpasiyang

nagkasala nga ang akusado

Paano ginagamit:

Siya ay mananagot sa batas sapagkat siya

ay napatunayang nagkasala beyond a

unreasonable doubt.

eyond a reasonable doubt

20

n/pangngalan (bis-ta) pagdinig kung saan inilalatag ang lahat

ng mga kaso sa korte

Paano ginagamit:

Kliyente: Handa na ba tayo para sa bista

bukas? Kaya ba nating maipanalo ang kasong

ito?

Attorney: Huwag po kayong mag-alala, naka-

ayos na po ang lahat ng ating mga dokumento

na magpapatunay na inosente kayo.

ista

lackmail

n/pangngalan (blak-meyl) krimen ng pananakot sa isang

indibidwal ng paglalabas ng mga impormasyong maaaring

makasira sa personalidad na nasangkot

Paano ginagamit:

Ang “star witness” sa kaso ng pagpatay

kay Mr. Sanchez ay maya’t mayang

nakakatanggap ng mga blackmail at death

threats.

21

n/pangngalan (kom-pen-sey-syon) halagang nakukuha upang

mabawi ang anumang pinsalang nagawa sa biktima ng

maysala

Paano ginagamit:

Bilang compensation sa kanilang mga

pasahero, minabuti ng Zest Air na ibalik ang

halagang ibinayad sa kanila at sagutin ang

anumang gastusing nagawa ng kanilang

pagkakamali.

ompensation

n/pangngalan (kawn-ter-kleym) pahayag kung saan sinasagot

ng akusado ang mga pahayag na hinain laban sa kanya

Paano ginagamit:

Matapos mabasa ang pahayag ng kabilang

panig ukol sa kasong kanyang

kinasasangkutan, dali-dali niyang sinagot ang

pahayag na iyon sa pamamagitan ng

paglalabas ng counterclaim.

ounterclaim

22

adj/pang-uri (de-kam-pa-nil-ya) hindi basta basta;

nangingibabaw sa iba

Paano ginagamit:

Mahal sumingil ang mga abogadong de

kampanilya.

e kampanilya

n/pangngalan (ded-li-we-pon) tawag sa anumang bagay na

maaring kumitil ng isang buhay

Paano ginagamit:

Ang bubog na hawak mo ay maaaring gamitin

bilang ebidensya laban sa iyo dahil iyan ay

isang deadly weapon.

eadly weapon

23

n/pangngalan (ay-wit-nes) isang taong nakakita ng

tunay na pangyayari at may kakayanang patunayan ito sa

korte

Paano ginagamit:

Dapat bigyan ng agarang proteksyon ang

eyewitness sa Angeles Massacre Case.

ye witness

24

n/pangngalan (fols-a-rest) pag-aresto sa isang tao

nang walang legal na karapatan na gawin ito

Paano ginagamit:

Ngayon, ang mga pulis ng Quezon City

ay kinukutya dahil sa ginawang false

arrest kay Ricky Carandang.

alse arrest

25

n/pangngalan (gag-or-der) utos ng hukom na nagbabawal

sa mga abogado at sa mga partido mula sa pakikipag-usap

sa media o sa publiko tungkol sa kaso

Paano ginagamit:

Inilabas ni Judge Mallari kahapon ang

isang gag order kaakibat ng kaso ni

Napoles.

ag order

v/pandiwa (ga-pang) pag-impluwensiya sa nakakataas

upang manalo sa isang kaso

Paano ginagamit:

Congressman: I-gapang mo na lang kasi

ako sa Judge para abswelto na ako sa mga

paratang ng mga Dela Cruz.

Attorney: Sige, ako na ang bahala tutal

kumpare ko naman yung Judge na

mamamahala bukas.

apang

26

n/ pangngalan (gud-feyt) matapat na paggawa ng isang

bagay na walang intensyon na makalamang sa kapwa

Paano ginagamit:

Ang nasasakdal kahapon sa paglilitis ay

hindi hinatulang may sala dahil di umano’y

sinunod lamang niya ang ideya ng good

faith.

ood faith

n/pangngalan (gud-sa-ma-ri-tan-rul) batas na nagsasaad na

nararapat maging maingat ang saksi sa pagtulong sa biktima o

taong sugatan. Anumang pinsalang naidulot o naidagdag sa

biktima ay kanyang responsibilidad

Paano ginagamit:

Ang pagbigay ni Brian ng paunang lunas kay JC

ay nagdala sa kanya sa bilanguan dahil hindi

niya nasunod ang Good Samaritan Rule.

ood Samaritan Rule

27

v/pandiwa (hab-la) tumutukoy sa ligal na aksyon na

ginagawa ng isang tao o grupo na mapagdedesiyunan sa

loob ng isang hukuman

Paano ginagamit:

Naghabla si Pedro ng kaso laban sa

kanyang abusadong amo.

n/pangngalan (hu-kom) taong dumidinig at nagpapataw

ng hatol ukol sa kaso

Paano ginagamit:

Sa hukom nakasalalay ang pagpapasiya

kung makukulong ba o mananatiling

malaya ang isang taong inaakusahang

may sala sapagkat nasa kanya ang huling

salita.

ukom

abla

28

adv/ pang-abay (in-flag-ran-te) pagkahuli sa akto nang

paggawa ng krimen

Paano ginagamit:

Humihingi ng mas mababang sentensiya

ang pamilya Zafra para sa kanilang kapatid

na in flagranteng nakapatay.

n flagrante

adj/pang-uri (in-pa-ri-de-lik-to) parehas lamang ang lebel

ng pagkakamali o pagkakasala ang dalawang panig kung

saan wala pang mapapatunayan ang korte kung sino ang

may sala

Paano ginagamit:

Ang magkabilang panig sa korte ay in pari

delicto kaya iniantala ng hukuman ang

kanyang desisyon sa susunod na hearing.

n pari delicto

29

n/pangngalan (in tehr-roar-em- klos) tawag sa

gawain kung saan kinakalaban ang legalidad ng

habilin. Kung sino man ang humusga sa habilin ay

mawawalan, o mabibigyan lamang ng maliit na parte

sa halagang kanyang makukuha

Paano ginagamit:

Mayaman na sana si Macky ngayon

kung hindi lamang siya nag-apela ng in

terrorem clause.

n terrorem clause

30

n/pangngalan (dyan-dow) ibinibigay na katawagan sa

isang hindi pa napapangalanan o patay na tao

Paano ginagamit:

Ayon sa mga saksi, ito umanong si John

Doe ay tumalon mula sa ika-limang

palapag ng gusali.

ohn Doe

n/pangngalan (jus-sow-li) ang citizenship ng isang tao ay

nakadepende sa lugar kung saan ito pinanganak

Paano ginagamit:

Attorney 1: Hindi sakop ang aking kliyente ng

mga batas ng bansang ito sapagkat siya ay

isang Amerikano at nararapat lamang litisin

sa isang American court.

Attorney 2: Objection, your Honor! Nasasaad sa

dokumentong hawak ko ngayon na Pilipino

ang jus soli ng nasasakdal sapagkat kahit

lumaki siya bansang Amerika ay dito pa rin

siya pinanganak.

us soli

31

n/pangngalan (ka-ra-pa-tan) mga pribiliheyong mayroon ang

lahat ng mamamayanan na pinoprotektahan ng gobyerno at ng

mga hukuman sa lipunan

Paano ginagamit:

Ikaw ay may karapatang manahimik. Ang iyong

mga sasabihin ay maaaring gamitin bilang

patunay laban sa iyo sa korte. Ikaw ay may

karapatang kumuha ng isang abogado. Kung

ikaw ay hindi makakuha ng abogado, ang korte

ang magtatakda para sa iyo.

arapatan

n/pangngalan (ka-so) habla; dahilan ng pagdedemanda

Paano ginagamit:

Magsasampa ako ng kaso sa susunod na linggo

laban kay G. Rafael dahil sa ginawa niyang pang-

aalipusta sa akin.

n/pangngalan (ka-sab-wat) kasama sa paggawa ng

krimen

Paano ginagamit:

Kasabwat pala ng magnanakaw ang isang

pulis.

aso

asabwat

32

n/pangngalan (klerk) empleyado o opisyal na nangangasiwa

ng mga trabaho sa hukuman: pagtatago at pag-aayos ng mga

impormasyon; pagpapakalat ng mga liham, pagtulong sa

hukom at marami pang iba

Paano ginagamit:

Bago tuluyang magtapos ng abogasya

nagkaroon ng pagkakataon si G. Silva na

makapagtrabaho sa isang korte bilang klerk.

lerk

ontrademanda

n/pangngalan (kon-tra-de-man-da) isinampang kaso

laban sa isang demanda

Paano ginagamit:

Ms. Tuazon: Hindi ko lubusang maisip kung

bakit ako kakasuhan ng aking kumare ng

paninirang-puri gayong totoo namang

ninakaw niya ang aming puhunan.

Attorney: Ms. Tuazon, ganito na lang po ang

ating gawin, maghanda na lang tayo ng

kontrademanda laban sa kanya.

Ms. Tuazon: Mabuti pa nga at maipapakita

ko sa kanya ang tunay na hagupit ng batas.

33

n/pangngalan (kon-tra-ta] kasunduan kung saan

nakasaad ang mga tiyak na pangako sa pagitan ng

dalawang panig. Ito ay kadalasang pasulat

Paano ginagamit:

Maraming kaso ang dininig ngayon ng

Regional Trial Court sa Caloocan na

tungkol sa mga kontratang nabali.

ontrata

n/pangngalan (kri-men) anumang aktibidad na lumalabag sa

tinakdang batas ng estado

Paano ginagamit:

Guro: Mga bata, tandaan na ang pananakit sa

iyong kapwa ay isang krimen kung saan pwede

kayong makulong.

n/pangngalan (kor-te) opisyal na tribunal na

pinamamahalaan ng isang hukom kung saan lahat ng mga

usaping ligal ay binibigyang kasagutan

Paano ginagamit:

Minarapat na dalhin ni Bb. Fauro ang

kanyang kaso sa pinakamalapit na korte

sa kanilang bayan.

rimen

orte

34

n/pangngalan (kum-pa-nye-ro) kasama,

partner

Paano ginagamit:

Kamusta ang hawak mong kaso

kumpaniyero?

umpaniyero

35

n/pangngalan (leks-losi-se-le-bra-syo-nis) batas

ng lugar kung saan naganap ang isang kasalan;

kadalasang ginagamit para sa beripikasyon kapag

nakasal sa ibang bansa

Paano ginagamit:

Hukom: Pinawawalang-bisa ko ang

kasalang naganap sa Tsina ayon na

rin sa lex loci celebrationis ng lugar

na iyon upang mapatupad na ang

hinahain na divorce ni Mrs. Cruz.

ex loci celebrationis

36

n/pangngalan (mal-ye-te) maliit na maso na

pamukpok sa mesa na ginagamit ng isang hukom

upang makuha ang pansin ng mga tao sa hukuman

at maghudyat ng pagsisimula at pagtatapos ng

sesyon

Paano ginagamit:

Sa pagtatapos ng paglilitis ipinukpok

ng tatlong beses ng hukom ang

kanyang malyete upang pormal na

tapusin ang hearing.

alyete

37

n/pangngalan (nat-gil-ti-pli) salaysay na

nagsasaad ng pagtanggi o pagsasabi na ang isang

tao ay inosente sa ibinibintang na krimen

sakaniya

Paano ginagamit:

Dahil sa not guilty plea ni Bb. Sanchez

nag-alinlangan ang mga tao sa

paratang ng kabilang panig.

ot guilty plea

38

n/pangngalan (ob-jek-syon) pormal na patotoo o

deklarasyon ng hindi pag-apruba ukol sa isang partikular na

punto ng batas; isang pahayag na nagpapahiwatig na may

hindi pagkakaintindihang pangyayari sa isang hukuman

Paano ginagamit:

Abogado 1: Samakatuwid, kahit papaano ay

nagkaroon ka ng ugnayan sa nasasakdal!

Abogado 2: Objection your Honor, pawang

kasinungalan ang kanyang ipinapahayag.

bjection

n/pangngalan (ab-struk-syon-of-dyas-tis) paghadlang sa

administrasyon ng korte, o sa kanino mang alagad ng batas sa

pagsasagawa ng imbestigasyon

Paano ginagamit:

Nagmamadaling itinago ni Elsa ang kaniyang

asawa sa mga pulis sa takot niyang ito ay

makulong sa salang pag patay, lingid sa

kaniyang kaalaman siya rin ay maaring

makulong dahil sa obstruction of justice.

bstruction of justice

39

v/pandiwa (ow-vur-rul) pagtanggi sa pagtutol ng

isang abogado sa pagpapatuloy ng isang

testimoniya o ebidensya; pagtanggap ng hukom sa

pagpapatuloy ng tanong o ebidensya sa proseso

ng paglilitis

Paano ginagamit:

Abogado 1: Maaari mo bang ituro kung

sino ang nakita mo sa pinagganapan

ng krimen?

Testigo: Siya po (tumuro sa

nasasakdal sa kabilang panig)

Abogado 2: Objection, your Honor!

Judge: Overrule.

verrule

40

n/pangngalan (pa-rowl) pagbibigay laya sa isang bilanggo

matapos niyang makumpleto ang bahagi ng sentensyang

inihatol sa kanya

Paano ginagamit:

Tuwang-tuwa si Enrile ng mabalitaan

niyang binigyan ng parole ni PGMA ang

kanyang kaibigang si Erap ngayong Pasko.

arole

v/pandiwa (pi-na-wa-lang-sa-la) sitwasyon kung saan ang

nasasakdal ay hinatulang inosente o walang kasalanan

Paano ginagamit:

Judge: Ikaw, Juan dela Cruz, ay

pinapawalang-sala mula sa kasalanang

pagpatay, ngayong ika-9 ng Oktubre taong

2002.

n/pangngalan (pe-ti-syon) pormal na kahilingang ipinaaabot

sa hukuman upang gumawa ng aksyon ukol sa isang kaso

Paano ginagamit:

Ang kanyang asawa ay nagpadala na ng

petisyon sa korte upang agad na matugunan

ang ninanais niyang pakikipaghiwalay dito.

inawalang-sala

etisyon

41

n/pangngalan (pi-yan-sa) ari-arian o pera na ibinibigay bilang

garantiya na ang isang tao na inilabas mula sa kustodiya ay

magbabalik sa ibinigay na oras

Paano ginagamit:

Abogado: Maaari kang mag piyansa sa halagang

500,000 Php.

Mr. Cruz: Saan namang lupalop ng mundo ako

kukuha ng ganoong kalaking halaga?

Abogado: Wala tayong magagawa sapagkat iyon

ang nais ng mga biktima.

ro bono

rima facie

adj/pang-uri (pro-bo-no) libreng serbisyo; pampublikong

serbisyo; pambublikong paglilingkod

Paano ginagamit:

Ang mga mahihirap na nasasakdal ay

naghahanap ng mga abogadong pro bono.

adj/pang-uri (pri-ma-pa-se) sapat na ebidensya

Paano ginagamit:

Ang nasasakdal ay napalaya dahil walang

ebidensyang prima facie laban sa kanya.

iyansa

42

n/pangngalan (pro-se-kyu-tor) panalahat na bansag o

tawag sa mga abogado ng gobyerno na humahawak ng

mga kriminal na kaso

Paano ginagamit:

Para sa aking kaso, tinakda ng Public

Attorney’s Office si G. Alvarez na maging

aking prosecutor sa kabuuan ng paglilitis.

rosecutor

unong mahistrado

n/pangngalan (pu-nong-ma-his-tra-do) ang tawag sa

personalidad na namamahala sa Kataas-taasang

Hukuman ng Pilipinas

Paano ginagamit:

Ang kasalukuyang punong mahistrado ng

Pilipinas ay si Maria Lourdes Sereno.

43

n/pangngalan (ran-som) halagang hinihingi ng mga

kidnappers kapalit ng kalayaan ng kanilang mga bihag

Paano ginagamit:

Ayon sa pamilya Chua, isang milyon ang

ransom na hinihingi ng mga kidnappers ng

kanilang anak na si Margarette.

ansom

n/pangngalan (re-hi-ring) pagsasagawa muli ng pagdinig

batay sa ginawang hakbang o petisyon ng isang partido

Paano ginagamit:

Attorney: Ang rehearing bukas ang tangi

mong pag-asa para patunayan na ikaw ay

inosente.

ehearing

44

n/pangngalan (serch-wa-rant) nakasulat na utos ng hukom na

nagbibigay-permiso sa mga opisyal ng batas na mag-imbestiga

sa isang partikular na lugar

Paano ginagamit:

“Huwag na po kayong magmatigas pa, mayroon

po kaming dalang search warrant para

halughugin ang inyong bahay”, sabi ng isang

pulis.

earch warrant

n/pangngalan (si-tus) batas ng isang lugar kung saan

naroroon ang pagmamay-ari

Paano ginagamit:

Attorney: Ang aking kliyente ay may

karapatan sa 50 % ng lupain ayon sa situs ng

bansang ito.

v/pandiwa (sen-ten-sya) isang panghukumang paghatol o

pag-atas, lalo na kung panghukuman pagpapasiya ang

kaparusahan sa isang nahatulang kriminal

Paano ginagamit:

Judge: Sinisentensyahan kita ng habambuhay

na pagkakakulong.

itus

entensya

45

n/pangngalan (ste-no-gra-fer) taong nagtatala ng lahat ng

mga sinasabi sa korte gamit ang isang espesyal na

makinilya

Paano ginagamit:

Ang trabaho ng isang stenographer ay

hindi madali sapagkat nangangailangan

ito ng kasanayan at angking kahusayan.

ubpoena

n/pangngalan (sub-pi-na) sulat paanyaya mula sa korte na

nag-uutos sa isang tao upang sagutin ang kaso na

isinampa sa kanya o dili kaya obligahin ang isang tao na

tumestigo

Paano ginagamit:

Napadalhan na po ng subpoena ang

nasasakdal.

tenographer

46

n/pangngalan (sub-pi-na-du-ses-te-kum) utos ng hukom

sa isang tao na dalhin ang ebidensya sa korte

Paano ginagamit:

Nakatanggap nga siya ng subpoena duses

tecum, pero nakalimutan naman niyang

dalhin ang mga dokumento.

ubpoena duses tecum

ustain

v/pandiwa (sus-teyn) ipagpatuloy; pag-apruba ng hukom sa

pagtutol ng isang panig sa isang tanong, testimoniya, o

ebidensya

Paano ginagamit:

Abogado 1 (sa testigo ni Abogado 2): Baka

naman ginusto mo rin ang di umano’y

paghalay sayo?

Abogado 2: Objection, your Honor!

Judge: Sustain.

47

n/pangngalan (tes-ti-go) taong magpapa-totoo sa

kung ano ang nangyari sa isang lugar o

pangyayari

Paano ginagamit:

Abogado: Bakit ka tumestigo laban

sa kapatid mo?

Mr. Aguinaldo: Para ilabas ang lahat

ng katotohanan na pilit kong itinago

ng maraming taon.

estigo

48

adj/pang-uri (boyd) walang bisa

Paano ginagamit:

Nakakalungkot man pero void pala ang

kasal nila.

oid

n/pangngalan (vo-lun-tari-bank-rap-si) ang pagsusumite

ng apila sa kadahilanang hindi na makapagbayad ng utang

o mas marami na ang nagiging utang ng isang tao o

kumpanya kay sa yaman nito

Paano ginagamit:

Isinuko na ni Chairman Ong ang kaniyang

kumpanya at nag-file na ito ng voluntary

bankruptcy dahil sa kakulangan niya ng

mga yaman para patakbuhin ang kanyang

negosyo.

oluntary bankruptcy

49

adj/pang-uri (wa-lang-ki-na-la-man) taong walang anumang

koneksyon sa kasong pinagdidiskusyunan o sa mga taong may

kasalanan

Paano ginagamit:

Testigo: Wala po akong kinalaman sa nangyari.

Hindi ko po siya kilala.

alang kinalaman

n/pangngalan (rit of kohr-uhm-noh-bis) apela sa hukuman para

kunsiderahin ang mga ebidensya na hindi pa naiprepresenta sa

trial record na maaring magpa-iba sa hatol

Paano ginagamit:

Matapos tumira sa bilibid ng halos sampung taon,

humiling na rin ang abogado ni Jem ng writ of

coram nobis sa Court of Appeals.

n/pangngalan (wayr-tap) isang electronic device na ginagamit

para pakingan ang mga usapan sa telepono. Ito ay iligal kung

hindi ginagabayan ng korte

Paano ginagamit:

Lingid sa kaalaman ng mga suspek, narinig na ni

Junnie ang planong pag-patay kay Mayor sa

pamamagitan ng wiretap.

rit of coram nobis

iretap

50

n/pangngalan (rit-of-eks-se-kyu-syon) panukala ng

hukuman na nagbibigay ng kapangyarihan sa mga pulis

upang kulektahin ang mga pag-aari ng sinumang nasakdal

Paano ginagamit:

Chismosa 1: Mare, natalo raw sa laban sa

korte si Nelly?

Chismosa 2: Balita ko nga nalimas raw ang

lupa nila sa Baguio dahil sa writ of

execution.

rit of execution

rit of habeas corpus

n/pangngalan (rit-of-ha-bi-yas-kor-pus) atas o utos ng

hukuman sa kinauukulan na dalhin sa korte ang isang tao

upang ipaliwanag kung bakit ipinipiit ito

Paano ginagamit:

Siya ay dinala sa korte sa ilalim ng writ of

habeas corpus upang malaman kung bakit

siya ipinakukulong ng kanyang kaibigan.

51

n/pangngalan (rit-of-man-da-te) pinal na utos ng

korte na ibinibigay sa ahensya ng gobyerno para

baguhin ang mga nauna o mga mali at illegal nitong

gawain

Paano ginagamit:

Government Official 1: Gusto ko pa sana

talaga mangurakot, kaso binigyan na

kami ng writ of mandate.

Government Official 2: Kawawa ka

naman, hindi pa kami nabibigyan ng

ganyang mandato, tuloy lang muna

kami sa pangungurakot tutal di pa

kami nahuhuli at wala kaming plano

magpahuli.

rit of mandate

52

Ilang Mungkahi sa

Paggamit ng Diksyunaryo

ilikha ang diksyunaryong ito upang magbigay

gabay sa mga mag-aaral na nagmimithing maging

manananggol at sa mga pangkaraniwang tao na

nakakasalamuha ng mga abogado, o sinumang

nagtatrabaho sa korte.

ng mga salitang nasa talaang ito ay nakaayos sa

alpabetong pagkakasunud-sunod. Kalakip ng mga salita

ang kanilang kahulugan, pagbigkas, at kung paano ito

gamitin sa pangungusap.

pang maangkop sa gawi ng bansang ating

kinabibilangan, minabuti ng “Sa Korte Ka Na Lang

Magpaliwanag” na itulad ang pagbigkas ng mga salitang

nasa talaan sa kung paano ito binibigkas sa loob ng mga

korte sa Pilipinas - iba sa kung paano ito binibigkas sa

wikang tunay nitong pinagmulan, maging ito man ay

Ingles o Latin.

Ilang Mungkahi sa

Paggamit ng Diksyunaryo 54

ng pagbaybay naman ng mga dayuhang salita

na naririto ay nasa orihinal pa rin na salin bilang

paggalang sa tunay nitong pinagmulan at sa kung paano

ito nasusulat sa mga dokumentong ligal. Iminumungkahi

ng mga gumawa ng diksyunaryong ito na kung hindi

man agad na makita ang mismong salitang hinahanap ay

hanapin ang salitang pinakamalapit o konektado rito

upang magbigay gabay tungo sa pag-intindi ng

hinahangad na salita.

ng mga salitang nakapaloob sa diksyunaryong

ito ay isang gabay upang maiwasan ang kalimitang

pagkalito at, sa ilang pagkakataon, panlalamang na

nararanasan ng mga pangkaraniwang Pilipino. Ito ay

isang tulay sa mas malalim na pagkatuto sa sistema na

umiinog sa mga may kinalaman sa pagpapatupad ng

batas - isang susi sa tila baga'y nakakandadong pinto ng

pang-unawa sa mga nagaganap sa loob ng mga korte.

Ilang Mungkahi sa

Paggamit ng Diksyunaryo 55

Daily Zamboanga Times . “Cops using ‘Miranda Doctrine’

when making arrests - PNP”. Accessed September 23,

2013.

http://www.chicagomanualofstyle.org/tools_citationguide.ht

ml

http://legal-dictionary.thefreedictionary.com/

http://dictionary.law.com/

Atty. Narcissa de Leon, e-mail message, September 23,

2013.

Atty. John Vargas, e-mail message, September 20, 2013.

Atty. Paul Michael Sansano, e-mail message, September

18, 2013.

Salita'y Hanapin nang

Ika'y 'di Maduling

58

Letra ay Haluin

Ulo'y Wag Kamutin

L U M T A

OCTJBNEI

PTSEYION

KAASABWT

AESRTO

59

Salita'y itala,

Isipa'y ihanda

60