การนำาเอาเศษซากหรอวสดตางๆ ทได มาจากสงมชวตโดยเฉพาะอยางยงพวกทไดมาจากพช เชน เศษหญา ใบไม ฟาง

ขาว ผกตบชวา หรอแมแตขยะมลฝอยตามบานเรอนมากองรวมกน รดนำาใหม ความชนพอเหมาะ หมกไวจนกระทงเศษพชหรอวสดเหลานนยอยสลายและ

แปรสภาพไป กลายเปนขยสดำาหรอสนำาตาลเขม มลกษณะพรน ยย รวนซย ท เรยกวา " " การยอยและการแปรสภาพของเศษพชหรอ วสดดง

กลาวเกดขนเนองจากสงมชวตขนาดเลกๆ ทเรยกวา " " ซง อาศยอยในกองปยสงมชวตขนาดเลกเหลานมอย มากมายหลายชนดปะปนกน

อยและพวกทมบทบาทในการแปรสภาพวสดมากทสดไดแก และ

วธการหมกวสดตางๆ ใหกลายเปนปยหมก อาจทำาไดหลายๆ วธ แตกตาง กนไป เชน การหมกเศษพชแตเพยงอยางเดยวหรอมการเตมมลสตวหรอปยเคม

ลงไปในกองปยดวย เพอเรงใหเศษวสดแปรสภาพไดเรวขน การใสผงเชอจลนทรยเพมเตมลงไปกองปยเพอเสรมเชอจลนทรยทมอยแลวในธรรมชาต

หรอการมรปแบบของการกองปยแตกตางกนไป ซงแตละวธอาจใชระยะเวลา ในการหมกไมเทากน และปยหมกทไดกมคณภาพแตกตางกนไป

ปยหมกทสลายตวไดทดแลว เปนวสดทคอนขางทนทานตอการยอยสลาย พอสมควร ดงนน เมอใสลงไปในดน ปยหมกจงสลายตวไดชา ไมรวดเรว

เหมอนกบการไถกลบเศษพชโดยตรง ซงกนบวาเปนลกษณะทดอยางหนงของ ปยหมก เพราะทำาใหปยหมกสามารถปรบปรงดนใหอยในสภาพทเหมาะสมตอ

การเจรญเตบโตของพชไดเปนระยะเวลานานๆ ปยหมกบางสวนจะคงทนอยใน ดนไดนานเปนป แตกมบางสวนท ถกยอยสลายไป ในการยอยสลายนจะมแร

ธาตอาหารพชถกปลดปลอยออกมาจากปยหมกใหพชไดไชอยเรอยๆ แมวาจะ เปนปรมาณทไมมากนก แตกถกปลดปลอย ออกมาตลอดเวลาและสมำาเสมอ

2

1.

ปยหมกเปนวสดมคณสมบตในการปรบปรงสภาพหรอลกษณะของดนให เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช เชน ถาดนนนเปนดนเนอละเอยดอดตว

กนแนน เชน ดนเหนยว ปยหมกกจะชวยทำาใหดนนนมสภาพรวนซยมากขน ไมอดตวกนแนนทบ ทำาใหดนมสภาพการระบายนำา ระบายอากาศดขน ทงยง

ชวยใหดนมความสามารถในการอมนำา หรอดดซบนำาทจะเปนประโยชนตอพช ไวไดมากขน คณสมบตในขอนเปนคณสมบตทสำาคญมากของปยหมก เพราะ

ทดนทมลกษณะรวนซย ระบายนำา ระบายอากาศไดดนน จะทำาใหรากพชเจรญ เตบโตไดรวดเรว แขงแรง แตกแขนงไดมาก มระบบรากทสมบรณ จงดดซบแร

ธาตอาหารหรอนำาไดอยางมประสทธภาพ สวนในกรณทดนเปนดนเนอหยาบ เชนดนทราย ดนรวนปนทราย ซง

สวนใหญมความอดมสมบรณตำา มอนทรยวตถอยนอย ไมอมนำา การใสปยหมก กจะชวยเพมความอดมสมบรณของดน และทำาใหดนเหลานนสามารถอมนำา

หรอดดซบความชนไวใหพชไดมากขน ในดนเนอหยาบจงควรตองใสปยหมกใหมากกวาปกต

นอกจากคณสมบตตางๆ ดงกลาวมาแลว ปยหมกยงสามารถชวยปรบปรง ลกษณะดนในแงอนๆ อก เชน ชวยลดการจบตวเปนแผนแขงของหนาดน

ทำาใหการงอกของเมลดหรอการซมของนำาลงไปในดนสะดวกขน ชวยลดการ ไหลบาของนำาเวลาฝนตก เปนการลดการพดพาหนาดนทอดมสมบรณไป

เปนตน

2. ในแงของการชวยเพมความอดมสมบรณของดน ปยหมกเปนแหลงแร

ธาตอาหารทจะปลดปลอยธาตอาหาร ออกมาใหแกตนพชอยางชาๆ และ สมำาเสมอ โดยทวไปแลว ปยหมกจะมปรมาณแรธาตอาหารพชทสำาคญดงน คอ

ธาตไนโตรเจนทงหมดประมาณ 0.4-2.5 เปอรเซนต ฟอสฟอรสในรปทเปน

ประโยชนตอพช ประมาณ 0.2-2.5 เปอรเซนต และโพแทสเซยมในรปทละลายนำา

ไดประมาณ 0.5-1.8 เปอรเซนต ปรมาณแรธาตอาหารดงกลาวจะมมากหรอนอยก

ขนอยกบชนดของเศษพชทนำามาหมก และวสดอนๆ ทใสลงไปในกองปย ถงแมปยหมกจะมธาตอาหารหลกดงกลาวอยนอยกวาปยเคม แตปยหมก

มขอดกวาตรงทนอกจากธาตอาหารทง 3 ธาตทกลาวมาแลว ปยหมกยงมธาต

อาหารพชชนดอนๆ อกเชน แคลเซยม แมกนเซยม กำามะถน เหลก สงกะส แมงกานส โบรอน ทองแดง โมลบดนม ฯลฯ ซงปกตแลวปยเคมจะโมมหรอม

เพยงบางธาตเทานน แรธาตเหลานมความสำาคญตอการเจรญเตบโตของพช โม นอยกวาธาตอาหารหลก เพยงแตตนพชตองการในปรมาณนอยเทานนเอง

นอกจากจะชวยเพมปรมาณธาตอาหารพชแลว ปยหมกยงมคณคาใน แง ของการปรบปรงความอดมสมบรณอกหลายๆ อยางเชน ชวยทำาใหแรธาต

อาหาร พชทมอยในดนแปรสภาพมาอยในรปทพชสามารถดดซมไปใชไดงายขน ชวยดดซบแรธาตอาหารพชเอาไวไมใหถกนำาฝนหรอนำาชลประทานชะลาง

สญหายไปไดงาย เปนการชวยถนอมรกษาแรธาตอาหารหรอความอดมสมบรณ ของดนไวอกทางหนงเปนตน จากคณสมบต ดงทกลาวมาจะเหนไดวา แมปย

หมก จะมปรมาณแรธาตอาหารในปยไมเขมขนเหมอนปยเคม แตกมลกษณะ อนๆ ทชวยรกษาและปรบปรงความอดมสมบรณของดนไดเปนอยางด

เมอเอาเศษพชหรอวสดทจะใชหมกมากองรวมกน ทำาการผสมคลกเคลา กบมลสตวและปยเคม รดนำาใหกองปยมความชนพอเหมาะ หมกไว เมอสภาพ

ภายในกองเศษพชเหมาะสม จลนทรยชนดตางๆ ทตดมากบวสดทใชหมกก จะเรมเจรญเตบโตเพมจำานวนขนมาโดยการเขายอยสลายวสดทเรานำามาหมก

เพอใชเปนอาหารในชวงแรกๆ น ภายในกองวสดจะมอาหารชนดทจลนทรย สามารถใชไดงายๆ อยเปนจำานวนมาก จลนทรยเหลานนจงเจรญเตบโตและ

เพม จำานวนขนมาอยางรวดเรว เปนเหตใหเกดความรอนขนมาในกองปย ดง นนนบตงแต เรมตงกองปยขนมา กองปยจะเรมมความรอนเพมขนเรอยๆ ถา

ทำาการกองปยได ถกวธ ภายในระยะเวลาเพยง 3-5 วน กองปยอาจรอนถง 55-70 องศาเซลเซยส

ความรอนทเกดขนน มความสำาคญมาก เพราะจะทำาใหเศษพชยอย สลาย ไดรวดเรวและชวยกำาจดจลนทรยหลายชนดทไมตองการ โดยเฉพาะอยางยง

พวกททำาใหเกดโรคกบคนหรอกบพช ชวยทำาลายเมลดวชพชทตดมากบ เศษพช รวมทงไขของแมลงทมอยภายในกองปยได

กองปยจะรอนระออยชวงระยะเวลาหนง อาจกนเวลาประมาณ 15- 20 วน แลวความรอนจะคอยๆ ลดลงไปเรอยๆ ขณะเดยวกนเนอของเศษพชท ใชหมก

กเปอยยยลงและมสคลำาขน จนในทสดกองปยกจะเยนลง เศษพชกลายเปน วสดทมลกษณะเปนขย รวนซย มสดำาหรอนำาตาลเขม ยบตวลงเหลอประมาณ

1/3 - 1/4 สวน ของกองเดม กจดเปนปยหมกทสลายตวไดทดแลว สามารถ เอาไป

ใชโดยไมเกดอนตรายใดๆ ตอพช ระยะเวลาตงแตตงกองจนมาถงชวงนใช เวลา ประมาณสองเดอนครง ถงสามเดอนครง อาจจะเรวหรอชากวานไปบาง กแลว

แตชนดของวสดทใช วธการตงกองปย การปฏบตดแลรกษา การใหความชน ตลอดจนการกลบกองปย

การแปรสภาพของเศษพชไปเปนปยหมกจะเรวหรอชากขนอยกบการ เจรญเตบโตของจลนทรยภายในกองปย และการเจรญเตบโตเพมปรมาณของ

จลนทรยนน ขนอยกบปจจยทสำาคญๆ ดงน

1. วสดทสามารถนำามาใชทำาปยหมกไดแกเศษซากของสงมชวตทงพช และ

สตว แตโดยปกตแลว ใน บานเราสวนใหญจะไดมาจากพชมากกวา ดงนน วสด ทใชหมกจงเพงเลงไปถงการใชเศษซากพชเปนสำาคญ ซงกมอยมากมาย หลาย

ชนดไมวาจะเปนเศษพชทเหลอจากการเกบเกยวพชผลทางการ เกษตร เชน ฟางขาว ตนขาวโพด ตนขาวฟาง ตนถว ฝาย เศษผก กากออย แกลบ ขเลอย ขย มะพราว ผกตบชวา เศษหญา หรอวชพชตางๆ แมแตพวกเศษขยะตามอาคาร

บานเรอน เชน เศษกระดาษ ใบตอง กงไมไบไม เปนตน สงเหลานสามารถ รวบรวมมาทำาปยหมกไดทงสน วสดเหลานเมอนำามา ทำาปยหมก บางชนดกยอย

สลายไดงาย รวดเรว บางชนดกยอยสลายไดชา ขนอยกบเนอของวสดเหลานน วามสวนทจลนทรยสามารถใชเปนอาหารไดยาก หรองาย และมแรธาตอาหาร อยพอเพยงกบความตองการของจลนทรยหรอไม ดงนนเราจงอาจแบงวสด

เหลานออกเปน 2 พวก คอ

1.1 เชน ผกตบชวา ตนกลวย ใบตอง เศษหญาสด เศษพชทอวบนำา เศษผก กากเมลดขาวฟาง พชตระกลถว ตางๆ

เชน ใบกระถน ใบจามจร ตน ถวเหลอง ถวเขยว ถวฝกยาว โสน ปอเทอง ฯลฯ1.2 เชน ฟางขาว แกลบ กากออย ขเลอย

ขยมะพราว ตนขาวโพด ซงขาวโพด ตนขาวฟาง ฯลฯ ปกตเศษพชเหลานจะม แรธาตอาหารบางชนดอยนอย ไมเพยงพอกบความตองการของจลนทรย โดย เฉพาะอยางยงธาตไนโตรเจน ( ตารางท 1) ดงนนถาตองการใหเศษพชประเภท

นสลายตวไดรวดเรวขนตองเพมธาตไนโตรเจนลงไป โดยอาจใสลงไปในรป ของ ปยเคมไนโตรเจนหรอมลสตวตางๆ ในกรณทไมมทงปยเคมหรอมลสตว ก

ตองหาวสดอนๆ ทมแรธาตอาหารอยมากมาใชทดแทน ทนาจะหาไดงาย กได แก เศษพชพวกทสลายตวไดงายในขอท 1.1 โดยเฉพาะอยางยงพวกผกตบชวา

หรอเศษหญาสด วธการใชกโดยการกองสลบชนระหา i างวสดทสลายตวยาก กบวสดทสลายตวงาย โดยกองเศษวสดทสลายตวยากใหหนาประมาณ 8 นว

แลวกองทบดวยเศษพชสลายตวงาย หนาประมาณ 4-5 นว เชนนสลบกน ไป

เรอยๆ จนไดความสงของกองปยตามตองการ นอกจากชนดของเศษพชแลว ขนาดของเศษพชกเปนเรองทควร ใหความ

สำาคญ ถาเศษพชทนำามาหมกมขนาดใหญเกนไป เชน ตนหรอใบของ ขาวโพด ขาวฟางทไมไดสบหรอหน เวลาตงกองปย ภายในกองจะมชองวางอย มาก กอง

ปยจะแหงไดงาย ความรอนทเกดขนในกองปยกระจายหายไปไดรวดเรว ทำาให กองปยไมรอนเทาทควร การยอยสลายของเศษพชจะชา บรรดาศตร พชตางๆ ท

ตดมากไมถกทำาลายไป ดงนนถาเศษพชทนำามาหมกมขนาดใหญเกนไป 1 คาเฉลยปรมาณธาตไนโตรเจนทมอยในวสดชนดตางๆ

( 100 )

ตะกอนนำาเสย 2.0-6.0 มลเปด - ไก 3.5-5.0

มลสกร 3.0ตนถวตางๆ 2.0-3.0ผกตบชวา 2.2-2.5มลมา 2.0

มลวว - ควาย 1.2-2.0เปลอกถวลสง 1.6-1.8ตนฝาย 1.0-1.5

ตนขาวฟาง 1.0ตนขาวโพด 0.7-1.0ใบไมแหง 0.4-1.5ฟางขาว 0.4-0.6หญาแหง 0.3-2.0กาบมะพราว 0.5แกลบ 0.3-0.5กากออย 0.3-0.4ขเลอยเกา 0.2ขเลอยใหม 0.1เศษกระดาษ แทบไมม

ควรสบหรอหนใหมขนาดเลกลง แตกไมควรใหสนกวา 2-3 นว การทำาให เศษพชมขนาดเลกลงจะทำาให จลนทรยเจรญเตบโตในชนสวนของพชได

ทวถง เมอเศษพชอยใกลชดกนมากขนการแพรขยายของเชอกเปนไปไดรวดเรว และกองปยรอนระอดขน อยางไรกตาม ในการทำาปยหมกปรมาณมากๆ การหน

หรอการสบเศษพชกเปนการสนเปลองแรงงานมาก อาจเลยงไปใชวธอน ได ตามความเหมาะสม เชน ถามรถแทรคแตอรกโรยชนสวนพชลงบนพนถนน

แลวใชรถบดทบไปมา หรอใชวธหาเศษพชทมขนาดเลก เชน เศษหญาผสมคลก เคลา เขาไปในกองเพอลดชองวางทมอย แตถามเศษหญาไมพอกอาจใชดนหรอ

เศษหญาคลมกองหรอเลยงไปใชวธกองปยหมกในหลมหรอบอหมกแทน

2. ในการตงกองปยหมกนน ถาใสพวกมลสตวตางๆ ไมวาจะเปน มลวว มล

หม มลเปด มลไก ฯลฯ ผสมคลกเคลาลงไปดวยแลว กองปยจะรอน ขนได รวดเรวและยอยสลายไดดกวาการใชเศษพชแตเพยงอยางเดยว ทงนเพราะ มล

สตวมสารประกอบและแรธาตตางๆ ทเปนอาหารของจลนทรยอยมากมาย หลายชนด การใสมลสตวจงเปนการเรงเราใหจลนทรยทำาการยอยเศษพช

อยางรวดเรว นอกจากนในมลสตวทใสลงไปยงมจลนทรยชนดตางๆ ทมความ สามารถยอยเศษพชไดดอยมากมาย การใสมลสตวจงเปนการใสเชอจลนทรย จำานวนมากลงไปในกองปยนนเอง จลนทรยเหลานจะไปสมทบกบจลนทรยท

ตดมา กบเศษพชชวยยอยและแปรสภาพเศษพชใหกลายเปนปยหมกไดเรวขน ปรมาณของมลสตวทตองใชในการทำาปยหมกนน ถามมากกใสมากได

ตามทตองการ เพราะยงใสมากกจะยงทำาใหเศษพชแปรสภาพไดเรวขน แตไม ควรนอยกวามลสตว 1 สวนตอเศษพช 10 สวน (คดเทยบตามนำาหนก) ถามมล

สตวนอยกวานและเศษพชทใชกเปนพวกทสลายตวยาก กควรหาวสด อนๆ ทม ธาตไนโตรเจนมากๆ เชน ปยเคมไนโตรเจนมาเสรมทดแทน

3. เศษพชทนำามาใชทำาปยหมกหากเปนประเภททสลายตวไดยาก เชน ข

เลอย ขยมะพราว ฟางขาว แกลบ ตนขาวโพด ซงขาวโพด เศษกระดาษ เศษ ปอกระเจา เปลอกมนสำาปะหลง ไสปอเทอง เศษหญาแหง ฯลฯ เศษพชพวก น

จะมแรธาตอาหารอยนอย ไมเพยงพอกบความตองการของจลนทรย จงควรใส ปยเคมเพอเพมปรมาณแรธาตอาหารลงไปในกองเศษพช แรธาตตวสำาคญท

ปกต จะมไมเพยงพอหรอขาดแคลนมากทสดในเศษพชพวกนไดแก ธาต ไนโตรเจน ดงนนปยเคมทใชโดยทวไปจงเนนเฉพาะการใชปยเคมไนโตรเจน

เปนหลก เชน ใชปยแอมโมเนยมซลเฟต หรอปยยเรย สำาหรบแรธาตอาหารชนด อนๆ นอกเหนอไปจากไนโตรเจน ปกตในเศษพชจะมอยมากพอสมควร แมวา

จะไมคอยเพยงพอแตการใสแรธาตเหลานนเพมเตมลงไปกมกไมทำาใหเศษ พช สลายตวไดรวดเรวขนเทาใดนก

ปรมาณของปยไนโตรเจนทจะตองใชขนอยกบชนดของเศษพชทนำามา หมก ถาเปนพวกทยอยสลายไดงายในเศษพชพวกนจะมแรธาตอาหารคอนขาง

มากอยแลว กไมจำาเปนตองใสปยเคมลงไปอก หรอถาจะใสกใสในปรมาณเลก นอย เพยงเสรมหรอกระตนการเจรญของเชอจลนทรยเทานน แตถาเปนเศษ

พชพวกยอยสลายไดยาก กควรใสปยไนโตรเจนดวย หากดจากตารางท 1 เศษพชพวกทมไนโตรเจนนอยกวา 1.5 กโลกรมตอเศษพชแหง 100 กโลกรม คอ

พวกทควรจะใสปยไนโตรเจนเพมเตม สวนปรมาณการใชปยเคมไนโตรเจน ใน กรณทเปนเศษพชพวกสลายตวไดยากนน อาจกะประมาณคราวๆ วา ถาเปน

ปยยเรยกใสในอตราประมาณ 1.5-2.0 กโลกรม ตอขนาดกองปยทกองเสรจ แลว 2 ลกบาศกเมตร หรอถาเปนปยแอมโมเนยมซลเฟตกใชประมาณ 3- 4 กโลกรมตอ

กองปยขนาด 2 ลกบาศกเมตร

4. ในการตงกองปยหมกนน จำาเปนอยางยงทตองคำานงถงสภาพการ ระบาย

อากาศภายในกองปย เพราะถงแมวาในกองปยจะมแรธาตอาหารอยอยาง ครบ

ถวน มความชนมากพอ แตถาไมมอากาศใหจลนทรยไชหายใจแลว การ ยอย สลายของกองปยหมกจะเปลยนสภาพไปเปน "

" การสลายตวของเศษพชจะเกดขนแบบชาๆ และมกเกดกลนเหมน ความรอนทจะชวยกำาจดสงไมพงประสงคในกองปยกไม

เกดขน ลกษณะเชนน มกพบไดเสมอๆ กบกองปยทแนนทบ หรอถกรดนำาจน เปยกแฉะ ถาหากหมก เศษพชในสภาพน กวาเศษพชจะแปรสภาพไปเปนปย

หมกได จะใชระยะเวลา นาน ดงนนถาตองการใหเศษพชสลายตวไดรวดเรว ไมมกลนเหมนและเกด ความรอนในกองปยมากพอทจะกำาจดเชอโรค เมลด

วชพช ตวออนหรอไขของแมลง ทมอยแลว จำาเปนตองปฏบตดแลใหกองปยม สภาพการระบายอากาศภายในกอง ทดอยเสมอ ซงกมรายละเอยดทตองคำานง

ถง ดงน4.1 ไมควรตงกองปยใหสงมากนก ถากองปย

สงมาก สวนลางของกองจะถกนำาหนกจากสวนบนกดทบทำาใหอดตวแนน โดย เฉพาะอยางยงเมอกองปยสลายตวไประยะหนงแลว เศษพชถกยอยมเนอ

ละเอยดขน กองปยจะยบตวลง เนอปยดานลางของกองกถกกดจนแนนทบ ไม สามารถระบายอากาศได ความสงของกองปยทพอเหมาะไม ควรเกน 1.5- 1.8

เมตร สำาหรบความกวางของกองปยกอยาใหกวางเกนไป จะทำาใหการ ระบาย อากาศจากทางดานขางของกองไมด การกลบกองกทำาไดไมสะดวก ถาจะให ด

ควรกวางไมเกน 2.4-3.0 เมตร ในทางตรงกนขาม กองปยกไมควรจะเตยหรอ แคบเกนไป เพราะจะทำาใหความรอนทเกดขนกระจายออกไปไดงาย กองปยจะ

ไมรอนเทาทควร อกทงกองปยกแหงไตงาย ถากองปยแหง การสลายตวจะหยด ชะงกลง ขนาดของกองปยไมควรเลกไปกวาขนาดประมาณ l ลกบาศกเมตร คอ

กวางยาวและสงดานละไมตำากวา 1 เมตร

4.2 การรดนำาขณะทำาการตงกองปยหมก มสงท ตองการเอาใจใสเปนพเศษอย 2 ประการคอ ตองรดนำาจนเศษพชม

ความชนพอท จลนทรยจะเจรญเตบโตได และตองไมรดนำามากเกนไปจน กระทงการระบาย อากาศของกองปยไมด ถาเศษพชนนแหงและมขนาดใหญ

เชน ซงขาวโพด ตนขาวโพด เศษวชพชแหง จะไมคอยมปญหาเรองการระบาย อากาศภายใน กองปย แตอาจมปญหาเรองเศษพชไมคอยเปยกนำา ตองรดนำา

จำานวน มาก เศษพชจงจะชนพอ หรอบางครงกมปญหาเรองกองปยโปรงเกน ไป แตถา เศษพชมขนาดเลก ดดซบนำาได เชน ชานออย ขเลอย ขยมะพราว กาก

ตะกอนนำาเสย กากสาเหลา ฯลฯ การรดนำาตองทำาดวยความระมดระวง โดย เฉพาะ อยางยงถาเศษพชเหลานนมความชนอยแลว ตองรดนำาพอแคใหวสด

เหลานน เปยกชนสมำาเสมอ แตอยาใหเปยกจนแฉะ จะทำาใหการระบายอากาศ ในกองไมด นอกจากนแลว ขณะรดนำาควรหลกเลยงการขนไปเหยยบยำาบน

กองวสด จะทำาใหกองปยแนนทบเกนไป เชอจลนทรยจะเจรญไดไมดเทาทควร ในกรณ ของเศษพชทอวบและฉำานำา เชน ผกตบชวา หลงจากนำาขนจากนำา จะ อมนำาไว มาก เปยกแฉะ มนำาหนกมาก ถานำามากองปยทนทจะอดตวกนแนน

ควรปลอย ทงไว ใหเหยวเฉาพอสมควร แลวคอยนำาไปกอง จะชวยใหกองปยม การระบาย อากาศดขน

4.3 ถาวสดทนำามาใชกองมขนาด คอนขาง เลก ซงเราเหนวาเมอกองไปแลวกองปยจะมลกษณะคอนขางทบ หรอ

เมอเรา หมกเศษพชไประยะหนงแลวเหนวาเศษพชยอยและอดตวกนแนนมาก ขน เกรงวาการระบายอากาศภายในกองปยไมเพยงพอกอาจชวยเพมระบบ

ระบาย อากาศของกองปยไดโดยวธงายๆ กลาวคอ เมอเราจะเรมตงกองปยหรอ จะตงกอง ปยใหม หลงจากการกลบกอง กหาไมมาหลายๆ ลำา ขนาดเสนผา ศนยกลาง ของลำาไมไผประมาณ 3-4 นว มาปกตงไวบนพนดนทจะตงกองปย

โดยกะวา เมอตงกองไปแลว ลำาไมไผจะกระจายอยทวๆ กอง แลวจงทำาการตง กองปย (ดงภาพ)

เมอตงกองเสรจเรยบรอยดแลว กถอนลำาไมไผออก กองปยของเรากจะ ม ชองระบายอากาศตามทตองการ (ดงภาพ) กอนถอนลำาไมไผควรโยกไม ไปรอบๆ

จะทำาใหชองระบายอากาศคงรปไดดขน ไมยบตว ควรทำาชองระบาย อากาศเชน นทกครงทมการกลบกองปย

4.4 หลงจากตงกองไประยะหนงแลว ควรกลบกอง ปย วธกลบกโดยการคยกองปยลงมาทงหมด เกลยผสมคลกเคลากน แลวนำา

วสดทงหมดกลบตงเปนกองใหมในรปทรงเดม โดยพยายามกลบเอาเศษพชท เคย อยดานนอกของกองใหกลบเขาไปอยดานในของกอง

การกลบกองปยจะทำาใหสภาพของกองปยโปรงขน การระบายอากาศด ขน รวมทงเปนการหมนเวยนเอาวสดดานนอกของกองทยงไมสลายตวใหเขา

ไปรบความรอนภายในกองและชวยกำาจดหนอนตวออนของแมลงวนทอาจเกด ขน บรเวณขอบนอกของกอง ขณะเดยวกนกเปนการผสมคลกเคลาวสดใหเขา กน มความชนสมำาเสมอทงกอง

การกลบกองมความสำาคญมากตอการแปรสภาพของกองปย ยง สามารถ กลบกองไดบอยครง จะยงชวยใหเศษพชแปรสภาพไปเปนปยหมกไดเรว ขน

เชนการกลบกองทกๆ 3-5 วน หรอทกอาทตย จะทำาใหเศษพชยอย สลายและแปร

สภาพไดอยางรวดเรว แตการกลบกองเปนขนตอนทสนเปลองแรงงาน อยาง มาก ดงนนถาไมมความจำาเปนตองรบใชปยหมกในระยะเวลาอนสน เราก

สามารถลดจำานวนครงหรอความถในการกลบกองปยลงไดตามเวลาหรอ แรงงาน ทมอย แตอยางนอยทสดกควรจะไดมการกลบกองสกประมาณ 3-4 ครง

คอกลบกองครงแรกเมอประมาณ 10 วนหลงจากเรมตงกองปย ครงทสอง เมอ

ประมาณ 1 5 วน หลงจากกลบกองครงแรก หลงจากนนกอาจกลบกอง ทกๆ 20 วน จนปยสามารถนำาไปใชได

5. จลนทรยทจะชวยในการสลายวสดใหกลายเปนปยนน ตองอาศยนำา หรอ

ความชนในการดำารงชพ วสดทนำามากองจงตองเปยกชน หรอตองรดนำา ให การรดนำากตองระมดระวงพอสมควร โดยตองรดนำาใหอยในระดบท

จลนทรย ในกองปยสามารถเจรญเตบโตไดดทสด นนคอรดนำาพอแคใหเศษพช ในกอง " " ไมเปยกจนแฉะ สวนใหญแลวเศษพชทนำามาใชมก

จะแหง เกนไปเชน เศษหญาแหง แกลบ ซงขาวโพดแหง เมอนำามาตงกอง เศษ พชมก ไมคอยดดซบนำา จงอาจตองรดนำาใหมากเปนพเศษในวนแรก อกสอง

สามวนตอมา กตองตรวจตราเลกกองเศษพชขนดวาเศษพชดานในของกอง เปยกนำาหรอ มความชนพอเพยงหรอไม ถายงชนไมพอตองรดนำาเพมเตมจน เปยกชนโดย ทวถงกน จากนนกเพยงคอยตรวจตราเปนระยะๆ ดแลใหกองปย

ชนอยเสมอ ความชนทพอดของกองปยอยในชวงประมาณ 40-60 เปอรเซนต โดย

นำาหนก ซงเราอาจกะประมาณคราวๆ ไดโดยวธใชมอลวงไปหยบเอาเศษพช ในกองปยออกมาแลวกำาบบใหแนน ถามนำาไหลซมออกมาตามซอกนวไหลเปน

ทาง แสดงวากองปยแฉะเกนไป ไมควรรดนำา แตควรทำาการกลบกองปยให บอย ขน หรอหาวสดทแหงดดซบนำาไดด เชน ขเลอย เศษพชแหงผสมคลกเคลา

ลง ไป ถาบบดแลวมนำาซมออกมาตามซอกนว แตไมถงกบไหลเปนทางแสดง วาความชนพอดแลว แตเมอบบแลวไมมนำาซมออกมาเลย แสดงวาเศษพชนน

แหงเกนไป ตองรดนำาเพมเตม การตงกองปยในทโลงแจงในฤดฝน สงทตองระวงอกอยางหนง คอ

สภาพของฝนทตกหนก ตดตอกนนานๆ อาจทำาใหภายในกองปยเปยกแฉะ ได ดงนนถาเปนชวงทมฝนตกมากๆ เราอาจปองกนไมใหกองปยเปยกแฉะโดย

การปรบแตงดานบนของกองใหมลกษณะโคงมนเปน รปครงวงกลม การกอง ใน ลกษณะน ฝนทตกลงบนกองปยสวนใหญจะไหลออกไปทางดานขางๆ ของ

กอง ทำาใหดานในของกองไมเปยกแฉะ แตถาเราหมกกองปยไประยะหนง จน เศษพชเปอยยยมากแลว กองปยจะดดซบนำาฝนไดงาย จงควรหาวสดมาคลม

ดานบนของกองไว ไมใหเปยกฝนจนแฉะ

การทำาปยหมก พอจะแบงไดเปน 2 วธใหญๆ คอ

และ ซงมขอดขอเสยแตกตางกนไป เมอคำานงถง

สภาพโดยทวไปของชนบทในบานเราแลว เหนวา วธการตงกองปยทเหมาะสม ทสด กคอ วธการตงกองบนพนดน โดยไมจำาเปนตองทำากรอบหรอคอกไมลอม รอบ กอง วธนจะประหยดคาใชจายในการทำาปยหมกไดมาก การปฏบตดแล

กองปย ไมยงยาก ไมสนเปลองแรงงานมากนกในการเตรยมสถานทตงกอง การ กลบกองหรอการขนยายปยหมก สภาพการระบายอากาศของกองปยดกวา และ เศษพชสลายตวไดรวดเรวกวา ถาเปนกองปยขนาดใหญกสามารถใช

เครองยนต ทนแรงไดสะดวก วธการตงกองปยหมกมรายละเอยดดงนคอ1. บรเวณทจะตงกองปยควรเปนทๆ นำาไม

ทวม แตกอยใกลกบแหลงนำา ทจะนำามาใชรดกองปยพอสมควร และควรเปน บรเวณ ทสามารถขนยายเศษพชมาใชหมกไดงาย รวมทงเอาปยทหมกเสรจ แลวไป ใชไดสะดวก บรเวณทจะกองปยหมกใหปรบใหเรยบไมเปนแองใหนำา

ขงได

2. - เศษพช

- มลสตว

- ปยยเรย หรอปยแอมโมเนยมซลเฟต

3. นำาเศษวสดมากองบนพนดน ขนาดของกอง กวาง 2.5 เมตร สง 1.2 เมตร ยาว 4 เมตร ถาตองการหมกเศษพชจำานวนมากกวาน กอาจ

ตงกองปยใหยาวขน หรอตงเปนกองใหมอกกองหนง การตงกองจะทำา เปน ชนๆ ระหวางเศษพช ปยคอก และปยเคม ดงน

(1) กองเศษพชลงไปในขอบเขตกวางยาวท กำาหนดไว กองใหสงพอประมาณ กะวาหลงจากรดนำาแลว กองเศษพชจะ หนา

ประมาณ 6-8 นว.

(2) ใชมลสตวประมาณ 1 บงก ตอ พนท 1-2 ตารางเมตร ( ใชมลสตวประมาณ 5-10 บงกตอชน) คลกเคลาให

มลสตวผสมเขาไปในเศษพช(3) ถาเศษพชทนำามากองเปนเศษพชแหง ไมคอย

เปยกนำา ตองรดนำาใหโชก เพอใหเศษพชเปยกโดยทวถงกน แตถาเปน เศษพช สด กรดนำาแคพอใหเศษพชเปยกชน

(4) - ถาใชปยยเรยใหใชปยประมาณ 1.5-2 กโลกรมตอชน

- ถาใชปยแอมโมเนยมซลเฟต ใหไชปยประมาณ 3-4 กก. ตอชน

(5) 2 โดยวธเดยวกนกบใน ชนท 1 คอ

- กองเศษพช

- โรยมลสตว

- รดนำา จนเศษพชเปยกชนโดยทวถงกน

- หวานปยเคม

กองเศษพชเปนชนๆ เชนนเรอยไป จนกระทงไดกอง ปยสงตามขนาดท ตองการคอ 1.20 เมตร ซงจะมจำานวนชนของ กองเศษพชประมาณ 6-8 ชน ในชน

สดทายหลงจากโรยปยเคม แลว ตองรดนำาตาม เพอใหปยเคมละลายเขาไปใน กองปย

4. - หมนตรวจตราคอยรดนำากองปยอยเสมอ อยาใหกองปย

แหง โดยเฉพาะอยางยงในชวง 2-3 วน หลงจากเรมตงกอง เศษพชบางสวน อาจจะยงคอนขางแหง อาจตองรดนำาใหเศษพชเปยกชนอยางทวถงกน เสย

กอน จากนน จงคอยตรวจตราเปนระยะๆ แตกตองระวงอยารดนำาจนแฉะ เกน ไป

- หลงจากตงกองปยหมกแลว ตองทำาการ

กลบ กองปยหมกอยเสมอ ยงกลบกองบอยครงจะยงเรงใหเศษพชแปรสภาพไป เปน ปยหมกไดเรวขน อยางนอยทสดควรไดกลบกองปยสก 3-4 ครง คอ ครงแรก

เมอ ประมาณ 10 วน หลงจากเรมตงกองปย ครงทสองกประมาณ 15 วน หลง

จาก กลบกองครงแรก ตอไปกกลบกองทกๆ 20 วน จนเศษพชแปรสภาพไปเปน ปยหมกทงกอง

- ตองระวงอยาใหกองปยเปยกแฉะ โดยเฉพาะอยาง

ยง เมอเศษพชยอยสลายไปมากแลว ควรพนดานบนของกองใหไคงนน และหา วสดคลมไวบาง ไมใหนำาฝนไหลเขาในกองปยมากเกนไป

5. หลงจากหมกเศษพชไปชวงระยะเวลาหนง แลว ความรอนภายในกองปย

จะคอยๆ ลดลง เศษพชกเปอยยย สคลำาขน เรอยๆ จนในทสดกองปยกเยนตวลง เศษพชกแปรสภาพไป กลายเปนปยหมก ทมเนอปยรวนๆ เปนขย ยย นมมอ ส

นำาตาลเขม ไมมกลนเหมน ระยะเวลาตงแต เรมตงกองจนถงระยะทกองปยไม รอนสามารถนำาไปใชไดอยางปลอดภย น ใชเวลาประมาณสองเดอนครง ถง

สามเดอนครง อาจเรวหรอชาไปกวาน บาง ถายงไมนำาปยหมกนไปใชทนท ควร เกบรกษาไวไนทรม มหลงคากนแดด กนฝนหรอหาวสดคลมไวไมใหถกฝนชะ

ควรรกษาใหกองปยชนและอดกองปย ใหแนน

มวตถประสงคหลกกเพอปรบปรงสภาพของ ดนให เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช ถาจะใหผลดควรตองใสในปรมาณ ทมาก เพยงพอและใสอยางสมำาเสมอทกป ในเนอของปยหมกแมวาจะมธาต

อาหารพช อยแตกมไมมากเหมอนกบปยเคม ดงนนถาตองการปรบปรงความ อดม สมบรณของดน โดยการเพมเตมธาตอาหารพชลงไป จงควรใสปยเคมรวม ไปกบ การใสปยหมกดวยจะใหผลดทสด ทงนปยหมกไมเพยงแตจะปลดปลอย

ธาตอาหาร ออกมาจำานวนหนงเทานน ยงมบทบาทสำาคญชวยใหการใชปยเคม เปนไป อยางมประสทธภาพ

อตราการใสปยหมกในดนแตละแหงกแตกตางกนไป แลวแตสภาพ ของ ดนและชนดของพชทปลก ถาดนเปนดนทเสอมโทรม มความอดมสมบรณตำา

หรอดนทมเนอดนเปนดนทรายจด กควรตองใสปยหมกใหมากกวาปกต ปย หมกทสลายตวดแลวจดเปนปยทสามารถใสใหกบพชในปรมาณมากๆ ไดโดยไม

เกดอนตราย ดงนนถาผลตปยหมกไดมากพอแลว เราสามารถใสลงไป ในดนให มากเทาทตองการได แตกไมควรใสมากเกนอตราปละ 20 ตนตอไร เพราะอาจกอ

ใหเกดผลเสยตอดนได

พชผกสวนใหญเปนพชทมระบบราก แบบรากฝอย รากสนอยตนๆ ใกลผว

ดน การใสปยหมกจะมประโยชนมาก เพราะชวยใหดนรวนซยขน ทำาใหรากของ พชผกเจรญเตบโตไดรวดเรว แตกแขนงแพรกระจายไปไดมาก มระบบรากท

สมบรณ ทำาใหสามารถดดซบ แรธาตอาหารไดรวดเรว ทนตอการแหงแลงไดด ขน วธการใสปยหมกใน แปลงผกอาจใชวธโรยปยหมกทสลายตวดแลว คลม

แปลงใหหนาประมาณ 1-3 นว ใชจอบสบผสมคลกเคลาลงไปในดนใหลก

ประมาณ 4 นว หรอลกกวา น ถาเปนพชทลงหว

พชผกเปนพชทมการเจรญเตบโตรวดเรว ตองการแรธาตอาหารจาก ดนเปน ปรมาณมาก ในชวงระยะเวลาสนๆ ถาจะใหผลผลตทดควรใสปยเคม รวมไปกบ

การใสปยหมกดวย

ไมผลหรอไมยนตนเปน พวกทมระบบรากลก การเตรยมดนในหลมปลก

ใหดจะมผลตอระบบรากและการ เจรญตงตวของตนไมในชวงแรกเปนอยาง มาก ในการเตรยมหลมปลกควร ขดหลมใหลก แลวใชปยหมกผสมคลกเคลากบ

ดนทขดจากหลมในอดราสวน ดน 2-3 สวน กบปยหมก 1 สวน ใสกลบลงไปใน

หลมเพอใชปลกตนไม ตอไป การใสปยหมกสำาหรบไมผลทเจรญเตบโตแลวอาจทำาโดยการพรวน ดน

รอบๆ ตน หางจากโคนตนประมาณ 2-3 ฟต ออกไปจนถงนอกทรงพมของ ตน

ประมาณ 1 ฟต พรวนดนใหลกประมาณ 2 นว โรยปยหมกใหหนาประมาณ 1 นว หรอมากกวา ใชจอบผสมคลกเคลาใหเขากบดน แลวรดนำาหรอจะใช วธขดรอง

รอบๆ ทรงพมของตนใหลกประมาณ 30-50 เซนตเมตร แลวใสปย หมกลงไปใน

รองประมาณ 40-50 กโลกรมตอตน ใชดนกลบแลวรดนำา ถาจะ ใสปยเคมดวยก

ผสมปยเคมคลกเคลากบปยหมกใหดแลวใสลงไปพรอมกน การใสปยหมกตาม วธดงกลาวมาน เปนการใสปละครง และเมอตนไม มขนาดโตขนกควรเพม

ปรมาณปยหมกตามขนาดของตนไมดวย

ในดนทมความอดมสมบรณ ปานกลาง แนะนำาใหใสปยหมกในอดรา

อยางนอยปละ 1.5-2.5 ตนตอไร หวานใหทวแปลงแลวไถหรอคราดกลบกอน การ

ปลกพชในดนทมความอดม- สมบรณตำาหรอผนดนเสอมโทรม อาจตองใสปย

หมกในอดราทมากกวาน เชนปละ 2-3 ตนตอไร ซงกขนอยกบสภาพของดนและ

ปรมาณการผลตปยหมก พนททใชปลกพชไรหรอทำานาเปนพนทกวาง ปรมาณปยหมกทใส i ลงไป ในแตละปอาจไมเพยงพอ ถาดนนนไมอดมสมบรณการ

ปรบปรงความอดม- สมบรณของดนควรตองใชรวมกบการใสปยเคม หรอการ

จดการดนวธ อนๆ เชน การใชปยพชสดเปนตน

นอกจากจะใชกบพวกพชไร พชสวน ดงกลาวมาแลว ปยหมกยงสามารถ

ใชกบพวกไมดอกไมประดบไดเปนอยางด ถาปลกเปนแปลงใชอตราเดยวกนกบ ทใชในแปลงผก คอโรยปยหมกคลม แปลงใหหนาประมาณ 1-3 นว แลวใชจอบ

สบผสมลงไปในดนใหลก ประมาณ 4 นว

ใชปยหมก 1 สวน ผสม กบดนรวนทอดมสมบรณ 2 สวน ถาผสมปยหมกใน

อตราสวนมากๆ วสดปลก มกจะแหงเรวเกนไป และมปญหาเรองวสดปลกยบ ตวมาก

ใชอตราสวน ปยหมก 1 สวน ทราย 1 สวน และดนรวนทอดมสมบรณ 2

สวน ถาใชเพาะ เมลดพชทมขนาดเลกๆ กใชเมลดโรยหรอวางบนวสดเพาะดง กลาว จากนนใช ปยหมกโรยบางๆ ทบลงไปแลวรดนำา

ปรมาณอนทรยวตถในดนของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนใหญอยตำำากวาจดวกฤต คอนอยกวา 1 เปอรเซนต เนำองจากปจจยหลายประการ ไดแก ทำตงของประเทศไทยอยในสภาพภมอากาศ ในเขตรอนชนจงมอตราการยอยสลายอนทรยวตถในดนเกดขนอยางรวดเรว การทำาการเกษตรตดตอกนเปนเวลานานโดยไมมการเพำมอนทรยวตถใหแกดนอยางเพยงพอหรอปรมาณอนทรยวตถทำใสลงไปในดนนอยกวาอตราการยอยสลายของอนทรยวตถในดน ความลาดเทของพนทำ และประกอบกบดนสวนใหญเปนดนรวนปนทราย ทำาใหเกดการชะลางหนาดนสง และการใชทำดนอยางไมถกหลกการอนรกษดน สำงเหลานคอปจจยหลกทำทำาใหปรมาณอนทรยวตถในดนลดลงอยางรวดเรว การใสปยอนทรยใหแกดน จงเปนแนวทางเดยวทำจะชวยยกระดบของอนทรยวตถในดนใหสงขน ซำงจะเปนการเพำมความอดมสมบรณของดน และเพำมธาตอาหารพชสะสมไวในดน ซำงเปนวธการทำาเกษตรอนทรยในขนตน ดงน 1.ไมเผาตอซง การเผาตอซง เปนการทำาลายสภาพแวดลอม ทำาใหมลภาวะเปนพษ ,ทำาลายปยอนทรย ทำาใหโครงสรางของดนจบตวกนแนน แขงกระดาง จลนทรยในดนทำมประโยชนในพชถกทำาลาย สญเสยธาตอาหารพชและสญเสยนำาในดน ทำาใหดนแหง ฉะนนเกษตรกรจะตองไมเผาตอซงโดยเดดขาด 2. การใชปยคอก ,ปยหมก บำารงดน 2.1 ปยคอก คอมลสตวทำขบถายออกมาเปนสวนทำรางกายไดยอยสลายอนทรยสารไปแลว มลสตวเหลานจงมคณคาทางสารอาหารแกพช 2.2 ปยหมก คอ ปยทำไดจากการหมกเศษอนทรยวตถตาง ๆ เชน ฟางขาว เศษหญา เศษอาหาร ขยะสด เปนตน 3 การใชปยพชสด ปยพชสด หมายถง ปยอนทรยชนดหนำงทำไดจากตนพชและใบสดทำปลกเอาไวหรอขนเองตามธรรมชาต เมำอสบ-ตด-กลบ หรอทงไวใหเนาเปอยผพงหมดแลวจะใหธาตอาหารพช และเพำมปรมาณอนทรยวตถลงไปในดนซำงจะเปนประโยชนตอพชทำปลกตามมา ปยพชสดทำนยมใชทำาเปนปยพชสดไดดทำสด คอ พชตระกลถำว เชน ถำวพมดำา ,ถำวพรา, ถำวเขยว, ปอเทอง และโสนแอฟรกน ซำงเปนพชทำปลกงาย โตเรว ดแลรกษางาย และเมำออายพชทำเพาะปลกเปนปยพชสดครบกำาหนด คอชวงระยะเวลาออกดอก ใหทำาการไถกลบ กจะไดปยพชสดประมาณ 1-2 ตน ตอไร ซำงเปนวธการเพำมปยใหแกดนไดเรว จำานวนมาก ราคาถก 4. การใชปยชวภาพ ปยชวภาพ คอ ปยทำประกอบดวยสำงมชวตเลก ๆ ซำงมองดวยตาเปลาไมเหน(จลนทรย)ทำทำาประโยชนใหแกดนและพช ซำงสำงมชวตเลก ๆ เหลานจะเปนตวการทำาใหพชไดรบธาตอาหารหรอสำงทำเปนประโยชน ทำาใหพชสามารถเจรญเตบโตไดด ปยชวภาพทำแนะนำาใหเกษตรกรทำาน เปนปยชวภาพทำสามารถทำาไดเองโดยไมตองซอ ใชวสดทำมอยในพนทำซำงเปนเทคนคการใชจลนทรยของสมาคมเกษตรธรรมชาตแหงประเทศเกาหล ซำงนายคว ฮานโซ นายกสมาคมเกษตรธรรมชาตแหงประเทศเกาหลพฒนาขนมาจากประสบการณสวนตว เมำอประมาณ 40 ปทำแลว และไดนำามาเผยแพรในประเทศไทยเมำอป พ.ศ.2540 เปนการนำาจลนทรยในพนทำ (ไอเอมโอ : I.M.O.) มาเพาะ

เลยงใหแขงแรง และเพำมจำานวนมากขน โดยใชเทคโนโลยแบบงายๆ ปยชวภาพม 2 ประเภท คอ ปยนำา(นำาหมกชวภาพ) และปยแหง(ปยหมกชวภาพ) 4.1 ปยนำำา (นำำาหมกชวภาพ) คอ การนำาเอาพช ผก ผลไม สตวชนดตาง ๆ มาหมกกบนำาตาลทำาใหเกดจลนทรยทำเปนประโยชนจำานวนมากซำงจลนทรยเหลานจะไปชวยสลายธาตอาหารตาง ๆ ทำอยในพช มคณคาในแงของธาตอาหารพชเมำอถกยอยสลายโดยกระบวนการยอยสลายของแบคทเรยหรอจลนทรยสารตางๆจะถกปลดปลอยออกมา เชนโปรตน กรดอะมโน กรดอนทรย ธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง จลธาต ฮอรโมนเรงการเจรญเตบโต เอนไซม วตามน ซำงพชสามารถนำาไปใชในการเจรญเตบโตไดอยางมประสทธภาพ นำาหมกชวภาพ ม 3 ประเภท คอ 4.1.1 นำาหมกชวภาพจากพชสดสเขยว (นำาแม) 4.1.2 นำาหมกชวภาพจากผลไมสก (นำาพอ) 4.1.3 สารขบไลแมลง (นำาหมกจากพชสมนไพร) 4.2 ปยแหง (ปยหมกชวภาพ) คอ ปยอนทรยทำผานกระบวนการหมกกบนำาหมก-ชวภาพ ชวยในการปรบปรงดน ยอยสลายอนทรยวตถในดนใหเปนอาหารแกพช

ประโยชนของปยชวภาพ (นำำาหมกชวภาพ)ดานการเกษตร1. ชวยปรบสภาพความเปนกรด - ดาง ในดนและนำา2. ชวยปรบสภาพโครงสรางของดนใหรวนซย อมนำาและอากาศไดดยำงขน3. ชวยยอยสลายอนทรยวตถในดนใหเปนธาตอาหารแกพช พชสามารถดดซมไปใชไดเลย โดยไมตองใชพลงงานมากเหมอนการใชปยวทยาศาสตร4. ชวยเรงการเจรญเตบโตของพชใหสมบรณ แขงแรงตามธรรมชาต ตานทานโรคและแมลง5. ชวยสรางฮอรโมนพช ทำาใหผลผลตสง และคณภาพของผลผลตดขน6. ชวยใหผลผลตคงทน เกบรกษาไวไดนาน

ดานปศสตว1. ชวยกำาจดกลำนเหมนจากฟารมสตว ไก สกร ไดภายใน 24 ชม.2. ชวยกำาจดนำาเสยจากฟารมไดภายใน 1 - 2 สปดาห3. ชวยปองกนโรคอหวาหและโรคระบาดตางๆ ในสตวแทนยาปฏชวนะ และอำนๆได4. ชวยกำาจดแมลงวน ดวยการตดวงจรชวตของหนอนแมลงวน ไมใหเขาดกแดเกดเปนตวแมลงวน5. ชวยเสรมสขภาพสตวเลยง ทำาใหสตวแขงแรง มความตานทานโรค ใหผลผลตสง และอตราการรอดสง

ดานการประมง1. ชวยควบคมคณภาพนำาในบอเลยงสตวนำาได2. ชวยแกปญหาโรคพยาธในนำา ซำงเปนอนตรายตอสตวนำา3. ชวยรกษาโรคแผลตางๆในปลา กบ จระเข ฯลฯ ได4. ชวยลดปรมาณขเลนในบอ ชวยใหเลนไมเนาเหมน สามารถนำาไปผสมเปนปยหมก ใชกบพชตางๆไดด

ดานสงแวดลอม1. ชวยบำาบดนำาเสยจากการเกษตร ปศสตว การประมง โรงงานอตสาหกรรม ชมชน และสถาน-ประกอบการทำวไป2. ชวยกำาจดกลำนเหมนจากกองขยะ การเลยงสตว โรงงานอตสาหกรรม และชมชนตางๆ3. ปรบสภาพของเสย เชน เศษอาหารจากครวเรอนใหเปนประโยชนตอการเลยงสตว และการเพาะ-ปลกพช4. กำาจดขยะดวยการยอยสลายใหมจำานวนลดนอยลง สามารถนำาไปใชประโยชนได5. ชวยปรบสภาพอากาศทำเสยใหสดชำน และมสภาพดขนการผลตปยชวภาพใหไดผล สะดวกในการนำาไปใชจะตองผลตใหไดทำง 4 ชนด คอปยนำำา (นำำาหมกชวภาพ)- นำาแม ( นำาหมกจากพชสดสเขยว )- นำาพอ ( นำาหมกจากผลไม )- สารขบไลแมลง ( จากพชทำมฤทธขบไลแมลง )ปยแหง (ปยหมกชวภาพ)- ปยหมกชวภาพ

การทำาหวเชำอนำำาแม (นำำาหมกจากพชสดสเขยว)วสด1. พชตระกลผก เชน ผกบง, ผกตางๆ 3 ก.ก.2. พชตระกลหญา เชน หนอไม หรอหญาขน 2 ก.ก.3. หนอกลวย 2 ก.ก.4. พชตระกลถำว 2 ก.ก.5. กากนำาตาลหรอนำาออยหรอนำาตาลทรายแดง 3 ก.ก.กลาวคอใช พช 9 ก.ก. ตอนำาตาล 3 ก.ก. หรอคดเปนอตราสวน พชตอนำาตาล เทากบ 3 ตอ 1อปกรณ1. ถงพลาสตกมฝาปดหรอโองเคลอบ 1 ใบ2. มดสำาหรบหำนพช 1 เลม3. เขยงไวรองหำนพช 1 อน4. กาละมงใบใหญไวคลกเคลาวสด 1 ใบวธทำา1. หำนพชทกชนดยาวประมาณ 1 – 2 นว จำานวน 9 ก.ก. ใสกาละมง2. ใสกากนำาตาล จำานวน 3 ก.ก. แลวคลกเคลาใหทำว (ถากากนำาตาลเหนยวมากใหใสนำาเลกนอย)3. เอาพชทำคลกเคลานำาตาลแลวไปไวในรม 2 ช.ม.4. เมำอครบ 2 ชำวโมง ใหเอาพชในกาละมงใสถงพลาสตกหรอโองเคลอบ ปดฝาใหแนนหนา เกบถงหมกไวในทำรม อยาใหถกแดด ทงไว 7 - 15 วน เปดฝาตรวจสอบโดยการดม ถามกลำนหอมอมเปรยว มกลำนแอลกอฮอล แสดงวา นำาหมกเรำมเปนแลว ใหทำาการขยายโดยการเตมกากนำาตาลและนำา ตามขอ 55. การขยายหวเชอนำาแม 10 เทา ดงน5.1 กรณขยายนอกถง รนนำาแมมา 1 สวน ผสมกากนำาตาล 1 สวน(เทานำาแม) ตอนำาสะอาด 10 สวน มาคนคลกเคลาใหเขากน กรอกใสขวดพลาสตกหรอถงพลาสตก ปดฝาใหแนนหนา หมกทงไว 7 - 15 วน ระหวางการหมก หมำนเปด

ฝาเพำอระบายแกสออกบาง เมำอครบ 7 - 15 วน เปดฝาทดสอบ หากมกลำนหอมอมเปรยว มกลำนแอลกอฮอล แสดงวาการหมกไดผล นำาไปใชได หากมกลำนเหมนเนาใหเตมกากนำาตาล คนจนหายเหมน5.2 กรณขยายในถง ทำาไดโดย เมำอหมกครบ 15 วนแลว ใหใสนำาสะอาด 20 ลตร พรอมกากนำาตาลอก 2 ก.ก. ทงไว 7 - 15 วน ตรวจสอบดตามแบบขอ 5.1 ถาเปนนำาไปใชได หากไมเปนใหเตมกากนำาตาลอก จนกวาจะเปนหมายเหต การหมกเพำอใหไดประสทธภาพสง มคณภาพ ใหหมกไวอยางนอย 1 เดอนขนไป ยำงนานยำงด

การทำาหวเชำอนำำาพอ ( นำำาหมกจากผลไมทกชนด )วสด1. ฟกทองแก 2 ก.ก.2. มะละกอสก 2 ก.ก.3. กลวยนำาวาสก 2 ก.ก.4. ผลไมอำน ๆ 3 ก.ก.5. กากนำาตาลหรอนำาออยหรอนำาตาลทรายแดง 3 ก.ก.คดเปนอตราสวนผลไมตอนำาตาล เทากบ 3 ตอ 1อปกรณ วธทำา และการขยายหวเชอ ทำาเชนเดยวกบการทำาหวเชอนำาแม

การผสมนำำาแมและนำำาพอเพอใชประโยชนตามชวงการเจรญเตบโตของพช นำาหมกจากผลไม จะเปรยบเหมอนพอของพช เมำอใชรวมกบนำาหมกจากพชสเขยวทำเปรยบเหมอนแมของพช จะเกดลกเปนครอบครวใหญ เมำอนำานำาหมกจากผลไมมาผสมกบนำาหมกจากพชแลว เราตองผสมนำาใหเจอจาง โดยใชนำาหมกทำผสมแลว 1 สวน ผสมนำา 500 สวน สดสวนการผสมนำาพอกบนำาแม เพำอใชกบพชใหเหมาะสมกบชวงอายการเจรญเตบโตของพชและเพำอใหมความสะดวกในการใช จงใหผสมเปน 3 สตร ดงนสตร 1 เรงการเจรญเตบโต โดยใช (N)นำาแม 10 สวน ตอนำาพอ 1 สวนสตร 2 เรงการออกดอก โดยใช (P)นำาแม 1 สวน ตอนำาพอ 1 สวนสตร 3 เรงคณภาพผลผลต โดยใช (K)นำาแม 1 สวน ตอนำาพอ 10 สวน

สารขบไลแมลงวสด1. สะเดา ทง 5 จำานวน 3 ก.ก.2. ลายเสอทง 5 จำานวน 2 ก.ก.3. ขา ทง 5 จำานวน 2 ก.ก.4. ตะไครหอม ทง 5 จำานวน 2 ก.ก.5. ใบนอยหนาหรอใบยคาฯ จำานวน 1 ก.ก.

6. บอระเพดหรอสบดำาหรอขเหลก จำานวน 1 ก.ก.7. ยาเสนหรอหางไหล จำานวน 1 ก.ก.8. ผลไมสก 3 ชนด ๆ ละ 2 ก.ก. จำานวน 6 ก.ก.9. กากนำาตาลหรอนำาออยหรอนำาตาลทรายแดง จำานวน 3 ก.ก.10. นำาสะอาด จำานวน 40 ลตร

อปกรณในการหมก วธทำา ทำาเชนเดยวกบการทำาหวเชอนำาแม แตใหใสนำาไปพรอมกบวสดทนทไดเลย การหมกใหหมกไวอยางนอย 15 วน ยำงหมกนานเทาไรยำงดวธใช ใชสำาหรบขบไลแมลง ศตรพชไดหลายชนด โดยใชอตรา 3 – 4 ชอนแกงตอนำา 20 ลตร รด ราด ฉด พน ใบพช ตนพช และดน

การทำาปยหมกชวภาพ 48 ช.ม. (แบบแหง)วสด1. มลสตวแหง 1 กระสอบ (โดยปรมาตร)2. แกลบดบ 1 กระสอบ3. รำาออน 1 กระสอบ4. นำาหมกชวภาพ (นำาแมหรอนำาพอ) 3 ชอนแกง5. กากนำาตาลหรอนำาออยหรอนำาตาลทรายแดง 3 ชอนแกง6. นำาสะอาด 10 ลตรวธทำา1. คลกมลสตวกบแกลบดบใหเขากน2. ผสมนำาหมก กากนำาตาลหรอนำาตาลทรายแดง กวนใหเขากนแลวรดบนกองปย คลกเคลาใหเขากน มความชนประมาณ 40 % (ทดลองบบด ไมมนำาซมออกตามงามมอ กรณความชนไมพอใหผสมนำาหมกชวภาพ / กากนำาตาล นำา ตามอตราสวนเดมรดไปทำกองปย ถานำาเหลอใหนำาไปรดตนไม)3. ผสมรำาออนในกองปย คลกเคลาใหเขากน4. นำาสวนผสมทงหมดกองลงบนพนซเมนตหรอพนดนใหหนาประมาณ 30 ซม. แลวคลมดวยกระสอบปานไวประมาณ 12 ชำวโมง ใหกลบกองปยแลวคลมดวยกระสอบปานทงไวประมาณ 12 ชำวโมง ใหกลบกองปยอก ทำาเชนนประมาณ 4 วน กองปยหมกจะเรำมเยนปกต ประมาณ 30 องศาเซลเซยส5. เปดกระสอบปานทำคลมกองปยหมก ปลอยใหแหงแลวนำาไปบรรจกระสอบเกบไวในทำรม ไมใหโดนความชน

การขยายปยแหง 24 ช.ม.สามารถนำาปยแหง 48 ช.ม. ซำงถอเปนหวเชอของปยแหงทำมความเขมขนมาขยายเปน 10 เทา ภายใน 1 วน เพำอลดตนทนการผลตและประหยดได ดงนวสด

1. ปยแหง (48 ช.ม.) 1 สวนหรอ 1 กระสอบ2. แกลบดบ หรอหญาแหง หรอใบไมแหง ฯลฯ 10 สวน3. ปยมลสตวแหง 1/2 สวน หรอ 1/2 กระสอบ4. รำาละเอยด หรอมนสำาปะหลงปน 1/2 สวน หรอ 1/2 กระสอบ5. นำาหมกชวภาพ + กากนำาตาล อยางละ 3 ชอนโตะ ผสมในนำา 10 ลตรหมายเหต ถาทำามากใหเพำมตามสดสวน

วธทำา ทำาเชนเดยวกบการทำาปยแหง 48 ช.ม. เวนแตการหมก ควรกลบกองปยเมำอหมกครบ 18 ช.ม. ใหกลบปยขางลางขนขางบนใหอากาศผานไดทำวถง แหงงาย คลมกองปยไวอก 6 ช.ม. กจะไดปยแหง 24 ช.ม. นำาไปใชไดวธใช- ใชเหมอนปยแหง 48 ช.ม. แตจะประหยดและลดตนทนไดมาก- เกบรกษาในรม ไมถกแดด ถกฝน ได 1 ป- ใชทำาปยแหง 24 ช.ม. ขยายไดอกเรำอย ๆวสดทใชแทนรำาละเอยด1. มนสำาปะหลง2. ตอขาว3. ซงขาวโพด4. กากมะพราวขดคนนำาแลว ผำงใหแหง

การนำานำำาหมกชวภาพและปยหมกชวภาพไปใชประโยชนการใชในนาขาวในพนทำนา 1 ไร ใสปยหมกชวภาพประมาณ 200 ก.ก. โดยแบงไดเปนระยะดงนไถพรวน1. หวานปยหมกชวภาพ(ปยแหง) 100 ก.ก. ใหทำว2. ผสมนำาหมก(นำาแมหรอนำาพอ) 20 ชอนแกง ผสมนำา 80 ลตร ฉดพนใหทำวแปลง แลวไถพรวนทงไว 15 วน เพำอใหนำาหมกฯยอยสลายวชพช และฟางขาวใหเปนปยธรรมชาต และเรงการงอกของเมลดพชไถคราด1. พนนำาหมกฯ อตราสวนเดมอกครง2. ไถคราดใหทำว เพำอเตรยมปกดำาหลงปกดำา 7 - 15 วน 1. หลงปกดำา 7 - 15 วน หวานปยหมกชวภาพใหทำวแปลง 30 ก.ก./ไร2. พนตามดวย นำาหมกฯ (สตร 1) 20 ชอนแกง ผสมนำา 80 ลตรขาวอาย 1 เดอน 1. หวานปยหมกฯ 30 ก.ก./ไร2. พนดวยนำาหมก (สตร 1) 20 ชอนแกง ผสมนำา 80 ลตร

กอนขาวตงทองเลกนอย1. หวานปยหมกฯ 40 ก.ก./ไร2. พนดวยนำาหมกฯ (สตร 2) 20 ชอนแกง ตอนำา 80 ลตรขาวตดเมลดแลว- พนนำาหมกฯ(สตร 3) 20 ชอนแกง ตอนำา 80 ลตร

การใชกบพชไร พชผก1. เตรยมแปลงเสรจ หวานปยหมกชวภาพ ประมาณ 2 กำามอ ตอพนทำ 1 ตารางเมตร2. เอาฟางคลมแลวรดดวยนำาหมกชวภาพ (นำาแมหรอนำาพอ) ในอตราสวน 3 ชอนแกงตอนำา 10 ลตร รดแปลงใหชมทงไว 7 วน แลวจงปลกพช3. หลงปลกพชแลวประมาณ 10 – 12 วน ถาพชไมเจรญเตบโตเทาทำควรใหเตมปยหมกชวภาพอก4. ควร รดราดนำาหมกชวภาพ (สตร 1 , 2 , 3 ) ตามชวงอายการเจรญเตบโตของพช สปดาหละ 1 – 2 ครง ในอตราสวนนำาหมกชวภาพ 3 ชอนแกงตอนำา 20 ลตร

การใชกบไมผล ไมยนตนการเตรยมหลมปลก1. ใชปยหมกชวภาพ 1 - 2 ก.ก. ผสมกบดนเดม คลมดวยฟาง รด ราด ดวยนำาหมกชวภาพ 3 ชอนแกงตอนำา 10 ลตร ทงไว 7 วน จงปลกตนไมได

ไมผล ไมยนตนทปลกแลว1. หลงเกบเกำยวผลผลตและตดแตงกำง ใสปยหมกชวภาพ 1 ก.ก. ตอพนทำ 1 ตารางเมตร บรเวณรอบทรงพมแลวคลมดวยฟางแหงหรอหญาแหง ปละ 2 ครง2. ราด รด ดวยนำาหมกชวภาพ เพำอกระตนการแตกยอดและใบใหมในอตรานำาหมกชวภาพ 3 ชอนแกงตอนำา 20 ลตร เดอนละ 2 ครง ตามชวงอายการเจรญเตบโตของพช3. เมำอพชตดดอก ตดผล ควรเพำมการใหนำาหมกชวภาพ สตร 2 , 3 เปนเดอนละ 1 ครงหมายเหต นำาหมกชวภาพควรใชในเวลาเชาหรอเยน ไมควรใหถกแสงแดดจด เกบไวในรมและไมควรใชรวมกบสารเคมทกชนด

การใชในการเลำยงสตวนำำาหมกชวภาพชวยเพมประสทธภาพในการยอยสลายอาหารเมำอสตวไดรบนำาหมกชวภาพ โดยใสใหสตวกนในอตรานำาหมกชวภาพ 1 สวน ตอนำา 1,000 สวน (1 : 1,000) จะชวยเพำมประสทธภาพในการยอยอาหารทำสตวกน ทำาใหสตวไดรบธาตอาหารทำเปนประโยชนมากขนสตวปก, สกร สตวปกและสกรเปนสตวกระเพาะเดำยว ไมสามารถยอยหญาไดดเทาสตวเคยวเออง เชน วว ควาย แตนำาหมกชวภาพจะชวยใหสตวปกและสกร สามารถยอยหญาสดหรอพชไดดขน เปนการประหยดอาหารไดถง 30 %สตวเคำยวเอำอง สตวเคยวเอองจำาพวก วว ควาย ปกตสามารถยอยอาหารหลกจำาพวกหญาสด หญาแหงไดดอยแลว เมำอ

ไดรบนำาหมกชวภาพ โดยใสในนำาใหกนในอตรา 1 : 1,000 หรอพรมลงบนหญากอนใหสตวกน จะชวยเพำมประสทธภาพในการยอยอาหารไดสงขน

นำำาหมกชวภาพชวยเพมความตานทานโรคใหแกสตว สตวทำไดรบนำาหมกชวภาพอยางสมำำาเสมอไมวาทางนำาหรอทางอาหาร จะมความตานทานโรคตางๆ ไดด โดยเฉพาะโรคระบบทางเดนอาหาร จะชวยลดความเครยดจากการเปลำยนอาหารระยะตางๆ การขนยายสตวและการเปลำยนแปลงของสภาพอากาศ

นำำาหมกชวภาพชวยลดกลนเหมนในคอกสตวในการเลยงสตว มลสตวนบเปนปญหาสำาคญตอสภาพแวดลอมในฟารมและบรเวณใกลเคยงมาก โดยเฉพาะฟารมเลยงสกร ถาไมจดการใหด เพำอเปนการจำากดกลำนเหมนใหใชนำาหมกชวภาพผสมนำาในอตรา 1 : 1,000 ใหสตวกนทกวนจะชวยลดกลำนเหมนไดคอกสตวโดยเฉพาะสกรและโคนมทำไดรบการฉดลางดวยนำาหมกชวภาพ ในอตราเขมขน 1 : 100 - 300 เปนประจำา กลำนจะไมเหมน และนำาทำไดจากการลางคอกกสามารถนำาไปรดนำาตนไม รดผก และสามารถปลอยลงแมนำาลำาคลองได โดยไมเปนปญหาตอสำงแวดลอม

นำำาหมกชวภาพชวยลดปญหาเรองแมลงวนและยงบรเวณคอกสตวทำไดรบการฉดพนดวยนำาหมกชวภาพอยางสมำำาเสมอ จะชวยลดปญหาเรำองแมลงวนจนเกอบไมมเลย แมแตยงกจะลดนอยลงดวย ถาใชนำาหมกชวภาพฉดพนตามแหลงนำาในฟารมอยางสมำำาเสมอ

นำำาหมกชวภาพในการเลำยงสตวนำำาใสนำาหมกชวภาพในบอปลา บอกง และบอเลยงสตวนำาอำนๆ ในอตรา 1 : 1,000 - 1 : 10,000 หรอ 1 ลตร ตอนำาในบอ 1 - 10 ลกบาศกเมตรอยางสมำำาเสมอ จะชวยยอยสลายเศษอาหารทำตกคางและมลสตวนำาทำกนบอใหหมดไป ทำาใหนำาไมเสย ไมตองถายนำาบอยๆ สตวนำามสขภาพสมบรณแขงแรง ผวสะอาดไมมกลำนโคลนตม

การเลำยงปลาดวยปยอนทรยการใสปยในบอปลา มวตถประสงคเพำอเปนการเพำมธาตอาหาร หรอเพำมอาหารธรรมชาตในบอปลา เชน ทำาใหเกดนำาเขยว ตวออนของแมลง ไรนำา ไรแดง หนอนแดง เกดพชเลกๆในบอ ซำงปลาทกชนดชอบกน

และขอสำาคญเปนการลดตนทนดานอาหารปลาอตราการใสปยปยคอกแหง ควรใชในอตรา 200 - 250 กโลกรม/ไร/เดอนปยคอกสด ควรใชในอตรา 100 - 125 กโลกรม/ไร/เดอนปยพชสด ควรใชในอตรา 1,200 - 1,500 กโลกรม/ไร/เดอนปยหมก ควรใชในอตรา 600 - 700 กโลกรม/ไร/เดอน

วธทำาอาหารปลาธรรมชาต1. ใชไมหลกไมไผหรอไมทำวไปปกบรเวณมมบอใหเปนรปสำเหลำยมขนาดกวาง 2 เมตร ยาว 4 เมตร แลวใหใชไมซกขดรอบหลก เพำอกนวสด (ฟาง,หญา) ไมใหกระจาย2. ใชฟางขาว หรอหญาแหง จากทองนาขนไปวางในคอกสำเหลำยมอดใหแนนประมาณ 20 - 30 เซนตเมตร แลวนำาปยคอกแหง (ขวว, ขควาย, ขไก, ขหม) วางบนฟางหญาทำอดไวแลวนำาฟางขาวหรอหญาแหงทบไปอกเปนชนทำ 2 และ 3 ทำาแบบวธแรกใหสงประมาณ 1 - 1.5 เมตร3. นำานำาปยหมกชวภาพ สาดไปบนกองปยใหทำว กองละ 1 ขวด4. ชนดปลาทำเลยง คอ ปลากนพช เชน ตะเพยน นล ไน ยำสก นวลจนทร ฯลฯ 3,000 ตว/ไร5. ผลผลตจะได 600 - 800 กโลกรม/ไร (6 - 8 เดอน)หมายเหต การทำาคอกฟางขาวดงกลาว อาจจะทำา 3 - 4 จด รอบบรเวณบอปลาในเนอทำ 1 ไร เพำอเพำมอาหารแบบธรรมชาตในบอปลา

นำำาหมกชวภาพแกไขปญหาสงแวดลอมปญหาสำงแวดลอมควรเรำมตนแกตงแตในครวเรอน โดยนำาเศษอาหารมาทำานำาหมกชวภาพเพำอใชประโยชน หรอกอนจะนำาขยะเปยกไปทง ควรฉดพนนำาหมกชวภาพเสยกอนเพำอปองกนกลำนเหมนและแมลงวนปญหาเรำองขยะเปยกและนำาเสยในชมชนนำาหมกชวภาพสามารถชวยได โดยฉดพนขยะเปยกทำมกลำนเหมนในอตราสวนเขมขน (1 : 1,000) จะชวยลดกลำนเหมนและแมลงวนไดแหลงนำาในชนทำเนาเสยจนสตวนำาตาย ใสนำาหมกชวภาพและปยหมกชวภาพบอยๆ กจะชวยปองกนและแกไขปญหาทำเกดขนได

เปนปลานำาจดของไทยชนดหนงมชอวทยาศาสตรวา Carias macrocephalus พบวามการแพรกระจายทวไปเกอบทกภาค ของประเทศไทย

และในประเทศใกลเคยงเชน มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส พมา และ บงกลาเทศ ฯลฯ ปลาดกอยเปนปลาทมรสชาตด ประชาชนชาวไทยโดย ทวไป

นยมรบประทานแตมราคาคอนขางสงตอมาเกษตรกรนยมเลยงปลาดกดาน ปลาดกบกอย(สำาหรบปลาดกบกอยซงเปนปลาดกลกผสมจากพอปลาดกอฟรกน

กบแมปลาดกอยซงใหผลผลตและมความตานทานโรคสง มอตราการเจรญเตบโตเรว) ทำาใหเกษตรกรหนมาใหความสนใจเลยงปลาดกบกอยกนอยางแพร

หลาย ทวทกภมภาค แตอยางไรกตามปลาดกอยกนบวามความสำาคญอยางยง เนองจากเปนทตองการของเกษตรกรผเพาะพนธปลาโดยวธผสมเทยมในการ

ผลตลกปลา ดกบกอย เนองจากตองใชเปนแมพนธ และผบรโภคทพอใจใน คณภาพของเนอปลาดกอยทออนนมและเหลองนารบประทาน

ปลาดกอยเปนปลาทอาศยอยตามแมนำา ลำาคลอง หนอง บง ทองทงนา ม

อปนสยการกนอาหารแบบไมเลอก สวนใหญในธรรมชาตมกจะกนพวก ซาก สตวทเนาเปอย หนอน แมลงและลกปลาเลกๆ เปนอาหาร

ปลาดกอยเปนปลาไมมเกลด รปรางเรยวยาว ดานขางแบน หวแบนลง กะโหลกทายทอยปานและโคงมน เงยงทครบหมฟนเลอยดานนอกและ ดานใน

ครบหลง ครบกน ครบหางแยกจากกน ปลายครบหางกลมมน มหนวด 4 ค มอวยวะพเศาชวยในการหายใจอยบรเวณชองเหงอกมทรวดทรงคลายตนไม

เลกๆ ลำาตวมสนำาตาลจนดำาถงเขมซงขนอยกบสภาพแวดลอม เปนปลาตระกล Clarias เชนเดยวกนกบปลาดกดาน แตปลาดกอยแตกตางจากปลาดกดานทตรง

บรเวณปลายกระดกทายทอยมลกษณะมนโคง นอกจากนปลาดกอยเปนปลาท

แขงแรงอดทนตอการขาดออกซเจนไดดเหมอนกบปลาหมอ ปลาชอน ปลาดก ดาน และปลาสลด ฯลฯ

เมอมองจากภายนอก ดานรปรางในชวงนอกฤด ผสมพนธจะสงเกตความแตกตางระหวางเพศผกบเพศเมยไดยาก เพราะมรป

รางลกษณะทเหมอนกนมากแตปลาชนดนมลกษณะของอวยวะเพศแตกตางกนระหวางเพศผกบเพศเมยตรงทสวนลางของปลาใกลกบทวารโดยเมอจบปลา

หงาย ทองจะเหนอวยวะเพศไดอยางชดเจนอยตรงสวนลางของทวาร ปลาเพศ ผมลกษณะเปนตงเนอเรยวยาวและหลายแหลม สวนเพศเมยจะมอวยวะเปน

ตงเนอคอน ขางกลมอยทางตอนใตทวารหนกและมขนาดสนกวา สำาหรบใน ชวงฤดผสมพนธอาจบอกลกษณะแตกตางกนได โดยดทบรเวณลำาตวของปลา

ปลาดกอยเพศเมย จะมสวนทองปองออกมาทงสองขางเมอมองดจากดานบน สวนปลาเพศผจะมลำาตวเรยวยาว ทองไมปองเหมอนปลาเพศเมย

1. ปลาดกอยเปนปลาทมอายเจรญพนธคอนขางเรว ภายในระยะเวลา 6 เดอน กจะเจรญเตบโตเตมวนซงสามารถนำามาเพาะพนธได สำาหรบปลาดก อย

ในธรรมชาตจะเรมเพาะขยายพนธไดตงแตเดอนมนาคมถงประมาณปลาย เดอนพฤศจกายน รวมเปนชวงเวลาขยายพนธในรอบปเปนเวลา 8-9 เดอน

2. ปลาดกอยเปนปลาทเลอกคคใครคมน เมอปลาดกพรอมวางไขแลวจะ

จบคกบปลาเพศผเพอการผสมพนธ การวางไขในธรรมชาตแมปลาจะ วาง ไข ในหลมโพรงหรอดนใตนำา ปลาจะใชสวนลำาตวและหางกวาดเศษดนเศษโคลน

ออกจากหลมจนหมดเหลอแตดนแขงๆ เพอทจะใหไขเกาะตดได ไขปลาดกอย จะม สนำาตาลออน จนถงสนำาตาลเขมเกอบดำา จำานวนไขจะมประมาณ 2,000-5,000 ฟอง ขนอยกบขนาดและความสมบรณของแมปลา ปลาจะดแลฟกไขและเลยง

ลก ระยะหนง หากพบแหลงวางไขของปลาดกอยซงสงเกตเหนวาพอแมปลาจะวายนำาเขาออกบรเวณนนอยระยะหนงโดยมพฤตกรรมเชนเดยวกนกบปลาดก

ดาน ชวง เวลาทพบปลาชนดนวางไขในธรรมชาตจะพบในฤดฝน ฤดนำาหลาก หรอชวงทเปลยนถายนำาใหมในบอ เนองจากปลาดกอยเปนปลาทแขงแรง

ทนทานกน อาหารงาย เจรญเตบโตเรวและอยรวมกนไดอยางหนาแนน เปน ปลาทไดรบความนยมจากผบรโภค จงมราคาแพงทำาใหมการเพาะเลยงเปน

อาชพไดดในระดบ หนง

พอแมพนธปลาสวนใหญจะไดจากธรรมชาตบอปลาสลดบอปลาทเลยง

ผสมผสาน โดยรวบรวมในชวงฤดแลงปลาทไดสวนใหญจะมความสมบรณ ทางเพศพรอมทจะนำามาเพาะพนธได สวนอกวธหนงคอไดพอแมพนธจากการ

ขนเลยงขนมาเอง เมอมอายไดประมาณ 8 เดอน จะจบขนมาคดเพอเพาะพนธ

ในรอบ 1 ป แมปลาตวหนงนำามาเพาะพนธไดประมาณ 2-3 ครง อายการใชงาน

ของแมปลาแตละรนจะใชไดไมเกน 3 ป

ในการเพาะฟกโดยวธผสมเทยมหากแมปลาดกอยไมบอบชำามากอาจนำา

มาผสมเทยมได 2-3 ครง/ ป การเพาะพนธปลาดกอยในอดตใชฮอรโมน สกด

จำาพวก Gonadotrophim hormone (H.C.G) ผสมกบตอมใตสมองปลาในอตรา H.C.G. 100-150 I.U. กบตอมใตสมองปลาสวาย ปลาไนหรอปลา อนๆ อตราสวน 0.7-1 โดสตอแม

ปลาทมนำาหนกรวม 1 กโลกรม โดยฉดเขาบรเวณกลามเนอสวนหลงของตว

ปลาเพอเรงใหแมปลาไขสกพรอมทจะวางไขซงใช เวลาประมาณ 13-16 ชวโมง ปจจบนการเพาะพนธปลาดกอยโดยวธผสมเทยมใชฮอรโนสงเคราะห เชน Superfact (Buseralin acetate) ในอตราสวน 20 ไมโครกรมผสมกบ Motilium ( Domperidone) 0.5-1 เมด ตอแม ปลานำาหนก 1 กโลกรม ปลาดกอย จะวางไขในระยะเวลา 13-16

ชวโมง เชนเดยวกบการใชฮอรโมนสกด แตวธการใชฮอรโมนสงเคราะหงายและประหยดกวา

ไขปลาทดจะไหลออกจากชองเพศของปลาเพศเมยไดงายไขแตละเมดจะ

แยกออกจากกน ไมตดเปนกระจก ไขทรดไดจะเปนสนำาตาลจนถงสนำา ตาลเขม และควรรดไขออกจากแมปลาไดไมนอยกวา 80 เปอรเซนต จงจะเปนไขทดและ

จะตองไมมเลอดหรอของเหลวชนดอนเจอปน เมอไดไขปลามากพอแลว (สวนใหญจะรดไขจากแมปลาหลายๆแมมารวมกน) นำาไขไปผสมกบนำาเชอเพศผ ซง

แกะเอาถงนำาเชอมากจากชองทองของปลาเพศผ นำามาวางบนผามงเขยวแลว ขยในนำาทเตรยมไวคนเอานำาเชอออกมาเทราดผสมกบไข คนไขกบนำาเชอคลก

เคลากนใหทวเสรจแลวเตมนำาและลางใหสะอาด 2-3 ครง จงนำาไขไปฟก

ปลอยพอแมปลาใหผสมกนเองในถง ซเมนตหรอบอดนทเตรยมไว กรณนจะไมตองเสยพอแมพนธไมบอบชำาแตจะ

ไดลกปลาจำานวน นอยไมเหมาะกบการทำาธรกจเพาะพนธปลาจำาหนาย โดยตองการลกปลาดกอยเสรมบอเลยงปลาในธรรมชาตวธนจะไดผลดในระดบ

หนง ทงนตองเรมปลอยปลาดก กอนทจะปลอยปลาชนดอน 10-20 วน การเพาะ

พนธวธดงกลาวจะมขอเสยหากทคบแคบปลาจะทำารายกนเองเนองจากการ แยงค เพราะไขปลาจะตดกบพนภาชนะ นน แตควรจะคำานวณเวลาใหพอแม

ปลาผสมกนเองในชวงเวลากลางคน พอแมปลาจะไดไมตกใจและไมเครยด ไขปลาดกอยเปนไขตดชนดไมตดแนนนกเมอหลดจาก วสดทเกาะแลวจะไม

เกาะตดอก ทำาใหเลอกรปแบบของการฟกได

2 การฟกไขปลาดกอยมลกษณะเชนเดยวกบ การฟกไขปลาครงลอยครงจมทวๆ ไป ซงมนำาดนใหไขลอยตวจากกนกรวย

อยาง สมำาเสมอไขทไดรบการผสมหรอไขเสยจะสามารถดดออกทงไดเปนระ ยะๆ โดยวธกาลกนำา การฟกไขปลาดกอยลกษณะนจะฟกไขไดอตรารอดสงและ

ใชนำามาก พอสมควร แตกสามารถวนกลบมาใชใหมได ไขฟกออกเปนตวหมด

จะใชเวลาประมาณ 24-30 ชวโมง ขนอยกบอณหภมของนำานำาลกปลาวยออนทได

ไปอนบาล ในภาชนะอนตอไป ในระยะนลกปลาวยออนคอยๆ เคลอนยายไปซก อยตามมมหนงมมใดของบอและรวมตวกนเปนกระจก เมอไขแดงยบหมดแลว

ลกปลาจะเรม ลอยตววายไปมาเพอหาอาหาร และเคลอนไหวรวดเรวมากใน ตอนกลางคนซงมแสงสวางนอย เพราะปลาดกอยเปนปลากนอาหารตอนกลาง

คน โดยอปนสยและ กนอาหารจกวาตอนกลางวน คอนำาไขทผสมแลวไป

โรยไวใหเกาะตดกบอวนมงไนลอนสเขยวทเตรยมไวโดยโรยไขใหกระจาย ตดตาขายอยาง สมำาเสมอ เมอฟกไขเปนตวแลวใหลดระดบนำาลงตำากวาอวนมง

ไนลอนประมาณ 1 เซนตเมตร จากนนยกอวนมงไนลอนซงมไขเสยและเปลอก

ไขออกจากบอเพอปอง กนนำาเนาเสย แลวเตมนำาใหเทากบระดบเดม การฟกไข วธนควรจะมการระบายนำาอยางสมำาเสมอจงจะไดผลด สำาหรบเกษตรบางราย

สามารถจดระบบการหมนเวยน นำาไดดโดยโรยไขทผสมแลวใหเกาะตดกบถง ซเมนตไปเลยกได การฟกไขวธหลงนจะตองใชพนทบอมาก ขอสงเกต หากนำา

ในบอไมเนาเสยลกปลาดกอยทไขแดง ยงไมยบจะซกตวกนเปนกระจกอยตาม มมบอ แตถาหากนำาเนาเสยปลาจะลอยตวและไหลไปตามนำาการเพาะฟก ใน

ปจจบนนยมวธท 2

มวธแตกตางกน โดยทวไปจะอนบาลในบอซเมนตขนาด 2x3 เมตร นำาลก

ประมาณ 20-30 ซม. ความจของบอขนาดดงกลาวสามารถอนบาล ลก ปลาได

ตงแต 10,000-20,000 ตวทงนขนอยกบการดแลและการถายนำา อาหารทใหคอไร

แดง ในระยะเรมตนหลงจากทลกปลาฟกออกเปนตวประมาณ 3 วน หลง จาก

นนจะทยอยใหกนอาหารสำาเรจรปพวกพาวเดอรฟด(powder-feed)หรอไขตน อนบาลลกปลาประมาณ 12-15 วน ลกปลาจะมขนาด 2-3 ซม. สามารถ นำาไป เลยง

เปนปลาเนอ นอกจากนยงมการอนบาลทนยมกนมากอกวธหนง คอ การ อนบาลในบอดนทวๆ ไป ขนาด 400-1,600 ตารางเมตร

ในระยะแรกเตมนำาเขาบอทใสปนขาวและกำาจดศตรปลาเรยบรอยแลวให ระดบนำาประมาณ 30-50 ซม. หลงจากนนคอยๆ เตมนำาเพมขนในระยะ ตอมาการ

อนบาลแบบนจะอนบาลลกปลาไดจำานวนมากและลกปลาเตบโตเรว เนองจาก ในบอดนจะเกดอาหารธรรมชาตมากมายหลายชนด สวนอาหารใช ชนด

เดยวกนกบทอนบาลในบอซเมนต การใหอาหารควรเนนใหระยะเวลาพลบคำาเปนหลก เพราะเวลาน

ลกปลาจะตนตวมากตามสญญาณของสตวหากนกลางคน การอนบาลลกปลา ดก วยออนปญหาหลกคอ โรคปลา เนองจากการเลยงอยางหนาแนนจะเกดโรค

บอยมากจงตองเอาใจใสในเรองความสะอาด การใหอาหารมากเกนไปเศษ อาหารจะเหลอ มากเกดการหมกหมด บางครงตองใชนำายาเคมและยาปฏชวนะ

เขาชวยบาง ทงนตองดแลอยางใกลชด ปญหาจะเกดมากในชวงฝนตกชก อากาศเยนลกปลาจะออนแอ เตบโตชา เปนโรคงาย ตรงกนขามหากอนบาลใน

ชวงระยะเวลาทอากาศรอนฝนไมตกตดตอกน ลกปลาดกจะกนอาหารไดมาก

และเตบโตเรว แตกตางกบการเลยงใน ชวงฤดฝนตกชกซงเปนททราบกนดวาปลาดกจะกลวฝนและชอบอากาศรอน

ฉะนนการอนบาลลกปลาดกอยและการนำาลกปลาดกมาเลยง ควรคำานงถงเรองเวลาเชนกนในชวงระยะเวลาทฝนตกชกบางครงจำาเปนตองใชปนขาว

ละลายนำาสาดใหทวๆ บอควบคกนไปดวย เพอปรบสภาพนำาใหปกตซงจะใชใน อตราสวน 60 กก./ ไร โดยทยอยแบงใสประมาณ 3 ครงๆ ละ 20 กก./ ไร ตดตอกน

เปนเวลา 3 วน จะชวยใหคณภาพนำาดขนและความเปนกรดของนำาลดลง การ

อนบาลในบอดนนจะใชเวลาประมาณ 3-4 สปดาห จะไดลกปลามขนาด

ความยาว 5-7 ซม. ทยอยนำาออกจำาหนายหรอเลยงตอไป ในการอนบาลลกปลาทงสองวธขางตนอกประการ

หนงกคอ จะตองกำาจดลกปลาดกอยรนกอนๆ ใหหมด หากมการใชบอ อนบาลลกปลาซำาหรอการใชลกปลาดกอยทมอายและขนาดตางกนมาเลยงรวมกน

ลกปลาจะเสยหายมากเนองจากการกนกนเอง ฉะนนตามซอกมมรอยแตกหรอ ทๆ มนำา ขงเพยงเลกนอยในการลางทำาความสะอาดบอแตละครง โดยเฉพาะ

บอดนมกจะกำาจดปลารนกอนๆ ไมหมดปลารนหลงจะถกปลารนกอนๆ กดกน เสยหายเปน จำานวนมากและเชนเดยวกนหากการอนบาลใชระยะเวลามากกวา

ทกลาว ลกปลาตวใหญจะกนลกปลาตวเลก เนองจากปลามการเจรญเตบโต แตกตางกนทำาใหลกปลา เหลอนอยมปรมาณลดลงตามลำาดบการเลยงปลาดก

ในระยะแรกๆ ทมการเพาะพนธปลาดกอยขนมาไดใหมๆ และอนบาลลกปลาให มขนาด 2-3 ซม. แลวจงนำาลกปลา ไปเลยงในบอดนอตราการปลอยคอนขางหนา

แนน ประมาณ 10-20 ตวตอตารางเมตรหรอ 16,000-32,000 ตวตอไร หรออาจ

มากกวาน ความหนาแนนทพอ เหมาะนอกจากจะหวงผลในแงของผลผลตตอ ไรแลวยง มผลตอการกนอาหารของปลาในบอมาก เพราะลกปลาจะเหนยว

นำาพากนกนอาหาร ไดดซงเปนธรรมชาตของปลาทวๆไปอาหารทใหกบการ เลยงปลาดกอยในบอดนนเชนเดยวกบการอนบาลลกปลาวยออนและจะทยอย

ปนใสไกหรออนๆทราคา ถก และหาไดตามทองถนใหทละนอยและเพมขน เรอยๆในระยะ เวลาตอมา สำาหรบการเปลยนอาหารจะตองหดใหปลากนโดยใช

ระยะเวลาพอสมควร ในกรณทเปน อาหารสดจำาพวกปลาเปดนำามาผสมรำา ละเอยด อตราสวน 9:1

ปลาอาย 41-60 วน ใหอาหาร 6-8% ของนำาหนกปลา ปลาอาย 61-80 วน ใหอาหาร 5-6% ของนำาหนกปลา

ปลาอาย 81-120 วน ใหอาหาร 4-5% ของนำาหนกปลา สงเกตวาอาหารทใหปลา กนเหลอตกคางในบอหรอไม อาหารทเหลอ

จะลอยเปนกลมๆ ตามผวนำา แสดงวาปลากนไมหมดจะทำาใหนำาเนาเสยและสน เปลองคาใชจายจง ตองลดปรมาณอาหาร

เมอเลยงปลาไประยะหนงนำาในบอจะมคณภาพเสอมลง เนองจากสงขบ

ถายออกจากตวปลา และเศษอาหารเหลอตกคางในบอจำาเปนตองมการ เปลยน นำาโดยระบายนำาออกประมาณ 3/4 ของบอ และเตมนำาใหมเขาแทนททงนการ

ถายเทนำาอาจสงเกตวา ถาปลากนอาหารนอยลงจากปกตหรอมอาหารเหลอ ลอย อยในบอมากกแสดงวาถงเวลาทตองถายเทนำา หรอนำาในบอมกลนเหมน

มากสของนำาเปลยนเปนสขาวขนคลายนำานมตองรบเปลยนนำาทนท หากไมอาจ ถายเทนำาไดใน ชวงนนควรใชเกลอแกงอตรา 3-4 กโลกรมตอนำา 1 ลกบาศกเมตร

สาดใหทวบอ หลงจากนน 3-4 วน จงเปลยนนำาใหม

การถายเทนำาในบอจะไมบอยครงเมอปลามขนาดเลกควรใชวธการเพม นำาทดแทน ปลาทเตบโตขนการถายเทนำาแตละเดอนกจะมากขนตามไป ดวย

และถาปรมาณนำาฝนไหลลงบอมากๆ ควรระบายนำาออกจากบอประมาณ 3/4 ของบอ แลวเตมนำาใหมใหไดปรมาณเทาเดม ตอจากนนใชเกลอแกงในอตรา

150 กโลกรมตอไรสาดใหทวบอ หลงจากปลอยปลาลงเลยงและใชฟอรมาลน

สาดกระจายทวบอความเขมขน 25-40 สวนลาน สองสปดาหทำาซำาอกครงเพอ กำาจดพวกปลงใสทเกาะอยตามเหงอกและครบ ครงท 3 จะหางจากครงท 2

ประมาณ 1 เดอน

ปลาดกทเลยงจะเรมทยอยจบไดตงแตปลาอาย 8-10 เดอน ซงจะมขนาด 6-10 ตว/กก. แตยงมขนาดเลกไมตรงกบความตองการของตลาด สสน ภายนอก

จะดดสปลาจากธรรมชาตไมได แตเมอนำามาบรโภครสชาตจะไมตางกน เนอปลาเมอสกแลวจะดนมและเหลองนารบประทาน การเลยงปลาดกอยชนดเดยวกนนจะเลยงกนอยางแพรหลายอยระยะ

หนงแลวหายไป ตอมามการนำาปลาดกอยไปปลอยเลยง รวมกบปลานล ปลา สวาย ปลาชอน แตจะปลอยปลาดกอยตวโต โดยไมไดปลอยปลาดกอยลงเลยง

เปนปลาหลกเพยงแตปลอยลงไปสมทบใน ปรมาณไมมากนกกจะไดปลาขนาด ใหญสสนดขนไมแตกตางจากปลาธรรมชาตและจำาหนายไดราคาด เกษตรกร

บางรายนำาปลาดกอยไปปลอย รวมกบในนาปลาสลดโดยหวงผลขางตน ซงไดปลาดเชนเดยวกน ทงนในปจจบนผเลยงปลาดกทวประเทศมกนยมเลยงปลาดกบกอย ซง

เปนปลาทไดจากการผสมขามพนธระหวางปลาดก รสเซยหรอปลาดกอฟรกน เพศผกบปลาดกอยเพศเมยปลาดกลกผสมทไดจะเตบโตเรว มความตานทาน

โรคสง รปรางสสนดและเนอมรสชาตใกลเคยงกบปลาดกอย การเลยงปลาชนด นปจจบน ประสบผลสำาเรจยดเปนอาชพหลกไดทำาใหการเลยงแพรกระจาย

ทวไป โดยเฉพาะในเขตพนททหาอาหารปลาไดงายราคาถกและฝนไมตกชก มากนก จนกระทง ปจจบน ปลาดกบกอยไดเขามาแทนทการเลยงปลาดกดาน

อยางสนเชง และไมพบผเลยงปลาดกดานเปนการคาซงในอดตมอยมากมายได หายไปหมดสนจากประเทศ ไทยในขณะน

โรคทเกดจากขนกบปลาดกอาจเกดจากการขาดสารอาหารเชน วตามน โรคทเกดจากพยาธประเภทปลงใส เชอรา และโรคทเกดจากบกเตรแอโรโม

นาส

การปองกนไมใหเกดโรคเปนสงทดโดยใหความสนใจเกยวกบคณสมบต ของนำา ความเปนกรดเปนดางและเตรยมสารเคม อาท ปนขาว เกลอแกง เพอ

ปรบสภาพนำา

ตนทนการเลยงปลาแบงอกไดเปน 2 ประเภท คอ

1. ไดแก คาทดน คาเชา สงกอสราง คาแรงงาน

ประจำา อปกรณราคาแพงและคาเสอมราคาทรพยสน ตนทนสวนนจะคงทไมวา ผล ผลตจะเพมขนหรอลดลง ดงนนถาไดผลผลตมากตนทนคงทตอกโลกรมก

จะลดนอยลง ในทางตรงกนขามถาผลผลตตำาตนทนคงทตอกโลกรมจะเพมขน ซง เกษตรกรสวนใหญมกลมนกถงตนทนสวนน

2. ไดแก คาพนธปลา คาอาหาร สารเคม ยา นำามนเชอเพลงและหลอลน กระแสไฟฟา คาซอมแซมอปกรณตางๆ คาแรงงาน

ชว คราวและภาชนะอปกรณทเสอมสภาพ ตนทนผนแปรนเปนตนทนสวน ใหญในการเลยงปลาแตละรน โดยพบวาตนทนคาอาหารจะสงถง 70-85% ของ

ตนทน ทงหมด

การตลาด เปนปญหาใหญทมอทธพลตอการเลยงปลามากทสด ตลาดปลา

ดกนนเปนในลกษณะทมคนกลางเปนผตระเวนจบปลาโดยตรงจากบอ เลยง แลวนำาไปสงพอคาขายปลกตามทตางๆ ตลาดใหญจะอยทจงหวดอางทอง

อำาเภอบางปะกง จงหวดฉะเชงเทรา กรงเทพฯ ภาคอสาน ภาคเหนอ ผจบปลา ม บทบาทคอนขางสงในการกำาหนดราคาปลารวมกบความตองการของตลาด

ราคาปลาดกเปลยนแปลงคอนขางรวดเรว ขนกบปรมาณผลผลตทออกสตลาด และฤด กาล โดยทวไปพบวาชวงเดอนกมภาพนธ - เดอนเมษายน ราคาปลาดก

มกจะราคาถกเนองจากมปลาธรรมชาตออกสตลาดมาก การเพมปรมาณและ มลคากคอการ ขยายตลาดตางประเทศ การถนอมและแปรรปในลกษณะผลต

ภณฑใหมๆ ซงเปนการกระจายผลผลตอกทางหนง

ขำนตอนการเลำยง อตราปลอยปลาดกลกผสม (บกอย) ลกปลาขนาด 2-3 ซม. ควรปลอยในอตราประมาณ 40 - 100 ตว/ตรม. ซำงขนอยกบกรรมวธ ในการเลยง คอ ชนดของอาการขนาดของบอและระบบการเปลำยนถายนำาซำงปกตทำวๆไป อตราปลอยเลยงประมาณ 50 ตว/ตรม. และเพำอปองกนโรคซำงอาจ จะตดมากบลกปลา ใชนำายาฟอรมาลนใสในบอ

เลยง อตราความเขมขนประมาณ 30 สวนในลาน (3 ลตร/นำา 100 ตน) ในวนทำปลอยลกปลาไมจำาเปนตองให อาหาร ควรเรำมใหอาหารในวนรงขน การใหอาหาร เมำอปลอยลกปลาดกผสมลงในบอดนแลว อาหารทำใหในชวงทำลกปลาดกมขนาดเลก (2-3 ซม.) ควรใหอาหารผสมคลก นำาปนเปนกอนใหลกปลากน โดยใหกนวนละ 2 ครง หวานใหกนทำวบอโดยเฉพาะในบรเวณขอบบอ เมำอลกปลามขนาดโตขนความยาวประมาณ 5-7 ซม. สามารถฝกใหกนอาหารเมดได หลงจากนนเมำอปลาโตขนจนมความยาว 15 ซม.ขนไป จะใหอาหารเมดเพยงอยางเดยวหรออาหารเสรมชนดตาง ๆ ได เชน ปลาเปดผสมรำาละเอยดอตรา 9 : 1 หรอใหอาหารทำลดตนทน เชน อาหารผสมบดจากสวนผสมตางๆเชน กระดกไก ไสไก เศษขนมปง เศษเสนหมำ เศษเลอด หม เลอดไก เศษเกยว หรอเศษอาหารวางๆเทาทำสามารถหาไดนำามาบดรวมกนแลวผสมใหปลากนแตการใหอาหารประเภทนจะตองระวง เรำองคณภาพของ นำาในบอเลยงใหด เมำอเลยงปลาไดประมาณ 3-4 เดอนปลาจะมขนาดประมาณ 200-400 กรม/ตว ซำงผลผลตทำไดจะประมาณ 10 - 14 ตน/ไร อตรารอด ตายประมาณ 40- 70 %

การถายเทนำำา เมำอตอนเรำมเลยงใหมๆระดบความลกของนำาในบอควรมคาประมาณ 30 - 40 ซม. เมำอลกปลาเจรญเตบโตขนในเดอน แรกจงเพำมระดบนำาสงเปนประมาณ 50 -60 ซม. หลงจากยางเขาเดอนทำสองควรเพำมระดบนำาใหสงขน 10 ชม./อาทตย จนระดบนำาในบอมความลก 1.20 - 1.50 เมตร การถายเทนำาควรเรำมตงแตการเลยงผานไปประมาณ 1 เดอน โดยถายนำาประมาณ 20 % ของนำาในบอ 3 วน/ครง หรอถานำาในบ เรำมเสยจะ ตองถายนำามากกวาปกต การปองกนโรค การเกดโรคของปลาดกทำเลยงมกจะเกดจากปญหาคณภาพของนำาในบอเลยงไมด ซำงอาจเกดจากสาเหตของการให อาหารมากเกนไปจนอาหารเหลอเนาเสย เราสามารถปองกนไมใหเกดโรคไดโดยตองหมำนสงเกตวาเมอปลาหยดกนอาหารจะตองหยดใหอาหารทนท เพราะ ปลาดกลกผสมมนสยชอบกนอาหารทำใหใหม โดยถงแมจะกนอำมแลวถาใหอาหารใหมอกกจะคายหรอสำารอกอาหารเกาทงแลวกนอาหารใหใหมอกซำงปรมาณ อาหาร ทำใหไมควรเกน 4 - 5 % ของนำาหนกตวปลา

1. ควรเตรยมบอและนำาตามวธการทเหมาะสมกอนปลอยลกปลา

2. ชอพนธปลาจากแหลงทเชอถอไดวาแขงแรงและปราศจากโรค

3. หมนตรวจดอาการของปลาอยางสมำาเสมอถาเหนอาการผดปกตตอง รบหาสาเหตและแกไขโดยเรว

4. หลงจากปลอยปลาลงเลยงแลว 3-4 วนควรสาดนำายาฟอรมาลน 2-3 ลตร/ ปรมาตร นำา 100 ตน และหากปลาทเลยงเกดโรคพยาธภาย นอกใหแกไข

โดยสาดนำายาฟอรมาลนในอตรา 4 - 5 ลตร/ ปรมาตรนำา 100 ตน

5. เปลยนถายนำาจากระดบกนบออยางสมำาเสมอ

6. อยาใหอาหารจนเหลอ

ในกรณทมการปองกนอยางดแลวแตปลากยงปวยเปนโรค ซงมกจะ

แสดงอาการใหเหน โดยแบงอาการของโรคเปนกลมใหญ ๆ ดงน 1. การตดเชอจากแบคทเรย จะมการตกเลอด มแผลตามลำาตวและครบ

ครบกรอน ตาขน หนวดหงก กกหบวม ทองบวมมนำาในชองทอง กนอาหาร นอยลงหรอไมกนอาหาร ลอยตว

2. อาการจากปรสตเขาเกาะตวปลา จะมเมอกมาก มแผลตามลำาตว ตก

เลอด ครบเปอย จดสขาวตามลำาตว สตามลำาตวซดหรอเขมผดปกต เหงอกซด วายนำาทรนทราย ควงสวานหรอไมตรงทศทาง

3. อาการจากอาหารมคณภาพไมเหมาะสม คอ ขาดวตามนบกะโหลก

ราว บรเวณใตคางจะมการตกเลอด ตวคด กนอาหารนอยลงถาขาด วตามนบ ปลาจะวายนำาตวเกรงและชกกระตก

4. อาการจากคณภาพนำาในบอไมด ปลาจะวายนำาขนลงเรวกวาปกต

ลอยหวครบกรอนเปอย หนวดหงก เหงอกซดและบวม ลำาตวซดไมกน อาหาร ทองบวม มแผลตามตว

ในการรกษาโรคปลาควรจะไดพจารณาใหรอบคอบกอน การตดสนใจเลอกใชยาหรอสารเคม สาเหตของโรค ระยะรกษา คาใชจาย ใน

การรกษา

/

เกลอ

กำาจดแบคทเรยบางชนดเชอราและปรสต

บางชนดลดความเครยดของปลา

0.1-0.5% แชตลอด 0.5-1.0 % แช ภายใต การดแลอยางใกลชด

ปนขาวฆาเชอกอนปลอยปลา

ปรบ PH ของดนและนำา

60-100 กโลกรม/ ไร ละลายนำา แลวสาดให ทวบอ

คลอรน ฆาเชออปกรณตาง ๆ

ทใชกบบอเลยงปลา10 พพเอม แช 30 นาท แลวลาง

ดวยนำา สะอาดกอนใชดพเทอรเรกซ กำาจดปลงใส เหบปลา

หนอนสมอ0.25-0.5 พพเอม แชตลอด

ฟอรมาลนกำาจดปรสตภายนอก

ทวไป25-50 พพเอมแชตลอด ระหวาง

การใชควร ระวงการขาด ออกซเจนในนำา

ออกซเตตราซยคลน

กำาจดแบคทเรย ผสมกบอาหารในอตรา 3-5 กรม/ อาหาร 1 กโลกรม ใหกน

นาน 7-10 วนตดตอกน แชใน อตรา 10-20 กรมตอนำา 1 ตน

นาน 5-7 วน

คลอแรมฟนคอล

กำาจดแบคทเรย ผสมกบอาหารอตรา 1 กรม อาหาร 1 กโลกรม หนงสปดาห

บางครงกใชไมไดผลเนองจาก เชอ แบคทเรยดอยา

(Tilapia nilotica ) เปนปลานำาจดชนดหนงซงมคณคาทาง เศรษฐกจนบตงแตป 2508 เปนตนมา สามารถเลยงไดในทกสภาพ การเพาะเลยง

ระยะเวลา 1 ป มอตราการเตบโต ถงขนาด 500 กรม รสชาตดมผนยมบรโภคกน

อยางกวางขวาง สวนขนาดปลานลทตลาดตองการจะมนำาหนก ตวละ 200-300 กรม จากคณสมบตของปลานลซงเลยงงาย เจรญเตบโตเรว แตปจจบน ปลานล

พนธแทคอนขางจะหายาก กรมประมงจงได ดำาเนนการปรบ ปรงพนธปลา ให ไดปลานลทมลกษณะสายพนธด อาท การเจรญเตบโต ปรมาณความดกของไข

ผลผลตและ ความตานทานโรค เปนตน ดงนน ผเลยงปลานล จะไดมความ มนใจในการเลยงปลานล เพอเพมผลผลตสตวนำาใหเพยงพอตอการบรโภคตอ

ไป

ปลานล เปนปลานำาจดชนดหนง อยในตระกลชคลด (Cichlidae) มถนกำาเนด เดมอยในทวปแอฟรกา พบทวไปตามหนอง บง และทะเล สาบ ใน

ประเทศซดาน ยกนดา แทนแกนยกา โดยทปลาชนดนเจรญเตบโตเรวและเลยง งาย เหมาะสมทจะนำามาเพาะเลยงในบอไดเปนอยางดจงไดรบความ นยมและ

เลยงกนอยางแพรหลายในภาคพนเอเซย แมแตในสหรฐอเมรกากนยมเลยง ปลาชนดน รปรางลกษณะของปลานลคลายกบปลาหมอเทศ แตลกษณะ พเศษ

ของปลานลมดงนคอ รมฝปากบนและลางเสมอกน ทบรเวณแกมมเกลด 4 แถว ตามลำาตวมลายพาดขวางจำานวน 9-10 แถบ นอกจากนลกษณะทวไปม ดงน ครบ

หลงมเพยง 1 ครบ ประกอบดวยกานครบแขงและกานครบออนเปนจำานวนมาก ครบกนประกอบดวยกานครบแขงและออน เชนกนมเกลดตามแนว เสนขางตว

33 เกลด ลำาตวมสเขยวปนนำาตาล ตรงกลางเกลดมสเขม ทกระดกแกมมมจดส

เขมอยจดหนง บรเวณสวนออนของครบหลง ครบกนและครบหาง นนจะมจดส ขาวและสดำาตดขวางแลดคลายลายขาวตอกอยโดยทวไป

ในประเทศไทยพบปลานลสเหลองขาว-สมซงเปนการกลายพนธจากปลา นลสปกตหรอเปนการผสมขามพนธระหวางปลานลกบปลาหมอเทศ ซง

นอกจากสภายนอกทแตกตางจากปลานลธรรมดาแลวภายในตวปลาทผนงชอง ทองยงเปนสขาวเงนคลายผนงชองทองของปลากนเนอ และสของเนอปลา เปน

สขาวชมพคลายปลากะพงแดงซงเปนทนยมรบประทานในตางประเทศ มชอ “ ” เรยกเปนทรจกกนวา ปลานลแดง

ปลานล มนสยชอบอยรวมกนเปนฝง (ยกเวนเวลาสบพนธ)มความอดทน และปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด จากการศกษาพบวาปลานล ทนตอความ

เคมไดถง 20 สวนในพน ทนตอคาความเปนกรด- ดาง (pH) ไดดในชวง 6.5-8.3 และ สามารถทนตออณหภมไดถง 40 องศาเซลเซยส แตใน อณหภมทตำากวา 10 องศา

เซลเซยส พบวาปลานลปรบตวและเจรญเตบโตไดไมดนก ทงนเปนเพราะถน กำาเนดเดมของปลาชนดน อยในเขตรอน

ลกษณะ ตามปกตแลวรปรางภายนอกของปลานล ตวผและตวเมย จะม ลกษณะคลายคลงกนมาก แตจะสงเกตลกษณะเพศไดกโดยการด อวยวะเพศท

บรเวณใกลกบชองทวาร โดยตวผจะมอวยวะเพศในลกษณะเรยวราวยนออก มา แตสำาหรบตวเมยมลกษณะเปนรคอนขางใหญและกลมขนาดปลา ทจะดเพศ

ไดชดเจนนนตองเปนปลาทมขนาดยาวตงแต 10 เซนตเมตรขนไป สำาหรบปลาท

มขนาดโตเตมทนน เราจะสงเกตเพศไดอกวธหนงดวย การดสท ลำาตว ซงปลา ตวผทใตคางและลำาตวจะมสเขมตางกบตวเมย ยงเมอถงฤดผสมพนธสจะยง

เขมขน การผสมพนธและวางไข ปลานลสามารถผสมพนธไดตลอดป โดยใชเวลา

2-3 เดอน/ ครง แตถาอาหารเพยงพอและเหมาะสมใน ระยะเวลา 1 ป จะผสมพนธ ได 5-6 ครง ขนาดอายและชวงการสบพนธของปลาแตละตวจะแตกตางกนไป

ตามสภาพแวดลอม และสภาพทางสรรวทยาของ ปลาเอง การววฒนาการของ รงไขและถงนำาเชอของปลานล พบวาปลานลจะมไขและนำาเชอเมอม

ความยาว 6.5 ซม. โดยปกตปลานลทยงโตไมไดขนาดผสมพนธ หรอสภาพแวดลอมไม

เหมาะสม เพอการวางไข ปลาจะรวมกนอยเปนฝง แตภายหลงทปลาม ขนาดท จะสบพนธได ปลาตวผจะแยกออกจากฝงแลวเรมสราง รงโดยเลอกเอาบรเวณ

เชงลาดหรอกนบอทมระดบนำาลกระหวาง 0.5-1 เมตร วธการสรางรง นนปลาจะ

ปกหวลงโดยทตวของมนอยในระดบตงฉากกบพน ดนแลวใชปากพรอมกบการ เคลอนไหวของลำาตวทเขยดนตะกอนออก จากนนจะอมดนตะกอน งบเศษ

สงของตาง ๆ ออกไปทงนอกรงทำาเชนนจนกวาจะไดรง ทมลกษณะคอนขาง กลม เสนผาศนยกลางประมาณ 20-35 ซม. ลกประมาณ 3-6 ซม. ความ กวางและ

ลกของรงไขขนอยกบขนาดของพอปลา หลงจากสราง รงเสรจเรยบรอยแลว มนพยายามจะไลปลาตวอน ๆ ใหออกไปนอกรศมของรงไขประมาณ 2-3 เมตร

ขณะเดยวกนพอปลาทสรางรงจะแผครบหลงและอา ปากกวาง ในขณะทมปลา ตวเมยวายนำาเขามาใกล ๆ รง และเมอเลอกตวเมยไดถกใจแลวกจะ แสดง

อาการจบคโดยวายนำาเคลาคกนไป โดยใชหางดดและกดกน เบา ๆ การเคลา เคลยดงกลาวใชเวลาไมนานนก ปลาตวผกจะใชบรเวณหนาผากดน ทใต ทอง

ของตวเมยเพอเปนการกระตนเรงเราใหตวเมยวางไข ซงตวเมยจะวางไขครง ละ 10-15 ฟอง ปรมาณไขทวางรวมกนแตละครงมประมาณ 50-600 ฟอง ทงนขน

อยกบขนาดของแมปลาเมอปลาวางไขแตละครงปลาตวผจะวายนำาไปเหนอไข พรอมกบปลอยนำาเชอลงไป ทำาเชนนจนกวาการผสมพนธแลวเสรจ โดยใชเวลา

1-2 ชวโมง ปลาตวเมยเกบไขทไดรบการผสมแลวอมไวในปากและวายออกจาก

รง สวนปลาตวผกจะคอยหาโอกาส เคลาเคลยกบปลาตวเมยอน ตอไป การฟกไข ไขปลาทอมไวดวยปลาตวเมยจะววฒนาการขนตามลำาดบโดย

แมปลาจะขยบปากใหนำาไหลเขาออกในชองปากอยเสมอ เพอ ชวยใหไขทอมไว ไดรบนำาทสะอาด ทงยงเปนการปองกนศตรทจะมากนไข ระยะเวลาทปลาตว

เมยใชฟกไขแตกตางกนตามอณหภมของนำา โดยในนำาทม อณหภม 27 องศา เซลเซยส ไขจะววฒนาการเปนลกปลาวยออนภายใน 8 วน ซงในระยะเวลาดง

กลาวนถงอาหารยงไมยบ และจะยบเมอลกปลามอายครบ 13-14 วน นบจากวนท

แมปลาวางไข ในชวงระยะเวลาทลกปลาฟกออกเปนตวใหม ๆ ลกปลานลวย ออนจะเกาะรวมตวกนเปนกลม โดยวายวนเวยนอยบรเวณ หวของแมปลา

และเขาไปหลบซอนอยในชองปากเมอมภยหรอถกรบกวนโดยปลานลดวย กนเอง เมอถงอาหารยบลง ลกปลานลจะเรมกนอาหารจำาพวกพชและ ไรนำา

ขนาดเลกได และหลงจาก 3 สปดาหไปแลว ลกปลากจะกระจายแตกฝงไปหากน

เลยงตวเองไดโดยลำาพง

การเพาะพนธปลานลใหไดผลดและมประสทธภาพ ตองไดรบการเอาใจ

ใสและมการปฏบตในดานตางๆ เชน การเตรยมบอการเลยงพอแม พนธ การ ตรวจสอบลกปลา และการอนบาลลกปลา สำาหรบการเพาะปลานลอาจทำาไดทง

ในบอดนและบอปนซเมนต และ กระชงไนลอนตาถ ดงวธการตอไปน

บอเพาะปลานลควรเปนบอรปสเหลยมผนผา มเนอทตงแต 50-1600 ตารางเมตร สามารถเกบกกนำาไดระดบสง 1 เมตร บอควรม เชงลาดตาม

ความเหมาะสม เพอปองกนดนพงทลาย และมชานบอกวาง 1-2 เมตร ถาเปนบอ

เกากควรวดนำาและสาดเลนขน ตกแตงภายในบอใหดนแนน ใส โลตนกำาจดศตรของปลาอตราสวนใชโลตนแหง 1 กก./ ปรมาตรของนำา 100 ลกบาศกเมตร

โรยปนขาวใหทวบอ 1 กก./ พนทบอ 10 ตรม. ใสปยคอกแหง 300 กก./ ไร ตากบอทง ไวประมาณ 2-3 วน จงเปดหรอสบนำาเขาบอผานผากรองหรอตะแกรงตาถใหม

ระดบสงประมาณ 1 เมตร การใชบอดนเพาะปลานล จะมประสทธภาพดกวาวธ

อน เพราะเปนบอทมลกษณะคลายคลงตามธรรมชาต และการผลตลกปลานล จากบอดนจะไดผลผลตสง ตนทนตำากวาวธอน

กสามารถใชผลตลกปลานลได รปรางของบอ จะเปนสเหลยมผนผา หรอรปกลมกได มความลกประมาณ 1 เมตรพนทผวนำา

ตงแต 10 ตารางเมตร ขนทำาความสะอาดบอและเตมนำาทกรองดวยผาไนลอน

หรอมงลวดตาถ ใหมระดบนำาสงประมาณ 80 ซม. ถาใชเครองเปาลมชวยเพม

ออกซเจนในนำา จะทำาใหการเพาะปลานลดวยวธนไดผลมากขน อนง การเพาะ ปลานลดวยบอซเมนต ถาจะใหไดลกปลามากกตองใชบอขนาดใหญ ซงตองเสย

คาใชจายในการลงทนสง ขนาดของกระชงทใชประมาณ ๕ x ๘ x

๒ เมตร วางกระชงในบอดนหรอในหนองบง อางเกบนำา ใหพนกระชงอย ตำา กวาระดบนำา ประมาณ 1 เมตร ใชหลกไม 4 หลก ผกตรงมม 4 มม ยดปากและพน

กระชงใหแนน เพอใหกระชงขงตง การเพาะปลานลดวยวธนมความ เหมาะสมทจะใชผลตลกปลาในกรณซงเกษตรกรไมมพนทดนกสามารถจะเลยงปลาได

เชน เลยงในอางเกบนำาหนองบงและลำานำาตาง ๆ เปนตน

การคดเลอกพอแมปลานล จากการสงเกตจากลกษณะภายนอกของปลาท สมบรณปราศจากเชอโรคและบาดแผล สำาหรบพอแมปลาทพรอม จะวางไขนน

สงเกตไดจากอวยวะเพศถาเปนปลาตวเมยและมสชมพแดงเรอ สวนปลาตวผก สงเกตไดจากสของตวปลาทเขมสดโดยเปรยบเทยบกบปลานลตว ผอน ๆ ทจบ

ขนมา ขนาดของปลาตวผและตวเมยควรมขนาดไลเลยกนคอมความยาวตงแต 15-25 เซนตเมตร นำาหนกตงแต 150-200 กรม

ปรมาณพอแมปลาทจะนำาไปปลอยในบอเพาะ 1 ตว/4 ตารางเมตร หรอไร

ละจำานวน 400 ตว ควรปลอยในอตราสวนพอปลา 2 ตว/ แมปลา 3 ตว เนองจากได

สงเกตจากพฤตกรรมในการผสมพนธของปลาชนดน ปลาตวผมสมรรถภาพท จะผสมพนธกบปลาตวเมยอน ๆ ไดอก ดงนนการเพมอตรา สวนของปลาตว

เมยใหมากขนคาดวาจะไดลกปลานลเพมขนสวนการเพาะปลานลในกระชงใช อตราสวนของปลา 6 ตว/ ตารางเมตรโดยใชตวผ 1 ตว/ ตวเมย 3-5 ตว การเพาะ

ปลานลแตละรนจะใชเวลาประมาณ 2 เดอน จงเปลยนพอแมปลารนใหมตอไป

การเลยงปลานลมความจำาเปนทจะตองใหอาหารสมทบ หรออาหารผสม ไดแก ปลายขาว สาหราย รำาละเอยด ในอตราสวน 1:2:3 โดยให อาหารดงกลาว

แกพอแมปลานลประมาณ ๒% ของนำาหนกตว ทงนเพอใหปลานลใชเปน

พลงงาน ซงตองใชมากกวาในชวงการผสมพนธสวนปยคอกแหงก ตองใสใน อตราสวนประมาณ 100-200 กก./ไร/ เดอน ทงนเพอเพมพนอาหารธรรมชาตในบอ

ไดแก พชนำาขนาดเลกๆ ไรนำาและตวออน อนจะเปนประโยชน ตอลกปลานลวย ออนทหลงจากถงอาหารยบตวลง และจะตองดำารงชวตอยในบอเพาะดงกลาว

ประมาณ 1 สปดาห กอนทจะยายไปเลยงในบออนบาล ถาในบอ ขาดอาหาร

ธรรมชาตดงกลาวผลผลตลกปลานลจะไดนอย เพราะขาดอาหารทจำาเปนเบอง ตนหลงจากถงอาหารไดยบตวลงใหม ๆ กอนทลกปลานลจะสามารถ กนอาหาร

สมทบอน ๆ ได อาหารสมทบทหาไดงายคอ รำาขาว ซงควรปรบปรงคณภาพใหด ยงขนโดยใชปลาปน กากถว และวตามนเปนสวนผสม นอกจากน แหนเปดและ

สาหรายหลายชนดกสามารถจะใชเปนอาหารเสรมแกพอแมปลานลไดเปนอยาง ด ในกรณทใชกระชงไนลอนตาถเพาะพนธปลานลกควรให อาหาร สมทบแก

พอแมปลาอยางเดยว

บอดนควรมขนาดประมาณ 200 ตรม. ถาเปนบอรปสเหลยม ผนผาจะสะดวกในการจบยายลกปลา นำาในบอควรมระดบความลก ประมาณ 1

เมตร บออนบาลปลานลควรเตรยมไวใหมจำานวนมากพอ เพอใหเลยงลกปลา ขนาดเดยวกนทยายมาจากบอเพาะ การเตรยมบออนบาลควรจดการ ลวงหนา

ประมาณ 1 สปดาห กอนทนำาลกปลกมาเลยง การเตรยมบออนบาลนนปฏบตวธ

เดยวกนกบการเตรยมบอทใชเพาะปลานล บอขนาดดงกลาวนจะใช อนบาล ลกปลานลขนาด 1-2 ซม. ไดครงละประมาณ 50,000 ตว การอนบาลลกปลานล

นอกจากใชปยเพาะอาหารธรรมชาตแลว จำาเปนตองใชอาหารสมทบ เชน รำา ละเอยด กากถว อกวนละ 2 ครง พรอมทงสงเกตความอดมสมบรณของอาหาร

ธรรมชาต จากสของนำาซงมสออน หรอจะใชถงลากแพลงกตอนตรวจ ด ปรมาณของไรนำากได ถามปรมาณนอยกควรเตมปยคอกลงเสรมในชวง ระยะ

เวลา 5-6 สปดาห ลกปลาจะโตมขนาด 3-5 ซม. ซงเปนขนาดทเหมาะสมจะ นำาไป

เลยงเปนปลาขนาดใหญนาขาวใชเปนบออนบาล นาขาวทไดเสรมคน

ดนใหแนนเพอเกบกกนำาใหมระดบสงประมาณ 50 ซม.โดยใชดนทขดขนโดย รอบคน นา ไปเสรมซงจะมคขนาดเลกโดยรอบพรอมมบอขนาดเลกประมาณ

2x5 เมตร ลก 1 เมตร ในดานคนนาทลาดเอยงตำาสดเปนทรวบรวมลกปลาขณะ

จบ พน ทนา ดงกลาวกสามารถจะเปนนาอนบาลลกปลานลไดหลงจากปกดำา ขาว 10 วน หรอภายหลง ทเกบเกยวขาวแลวสวนการใหอาหาร และปยกปฏบต

เชนเดยว กบบอ อนบาล การปองกนศตรของปลานลในนาขาวควรใชอวนไน ลอนตาถสงประมาณ ๑ เมตร ทำาเปนรวลอมรอบเพอปองกนศตรของปลา

จำาพวก กบ ง เปนตน บออนบาลลกปลานลและบอเพาะปลานลจะใชขนาด

เดยวกนกได ซงจะสามารถใชบออนบาลลกปลาวยออนไดตารางเมตรละ ประมาณ 300 ตว ในเวลา 4-6 สปดาห โดยใชเครองเปาลมชวย และเปลยนถายนำา

ประมาณ ครงบอ สปดาหละครง ใหอาหารสมทบวนละ 3 เวลา เมอลก ปลาท

เลยงโตขนมขนาด ๓- ๕ ซม. ขนาด 3x3x2 เมตร ซงสามารถจะใช

อนบาลลกปลาวยออนไดจำานวนครงละ 3,000-5000 ตว โดยใหไขแดงตม บด ให

ละเอยด วนละ 3-4 ครง หลงจากถงอาหารของลกปลายบตวลงใหม ๆ เปนเวลา

ประมาณ 1 สปดาห หลงจากนนจงใหรำาละเอยด 3 สวน ผสมกบปลา ปนบดให

ละเอยดอตรา 1 สวนตดตอกนเปนระยะเวลาประมาณ 4-5 สปดาห ลกปลาจะโต

ขนมขนาด 3-5 ซม. ซงสามารถนำาไปเลยงใหเปนปลาขนาดใหญ หรอจำาหนาย การอนบาลลกปลานลอาจจะใชบอเพาะพนธอนบาลเลยกได เพอเปนการ

ประหยด โดยซอนเอาพอแมพนธออกไปเลยงไวตางหาก

ปลานล เปนปลาทประชาชนนยมเลยงกนมากชนดหนง ทงในรปแบบการ

คาและเลยงไวบรโภคในครวเรอน ทงนเนองจากปลานลเปนปลา ทเลยงงาย กนอาหารไดแทบทกชนด เนอมรสชาตดตลาดมความตองการสง สวนในเรอง

ราคาทจำาหนายนนคอนขางตำา เมอเปรยบเทยบกบปลาชนดอน ๆ เชน ปลา ตะเพยนขาว ปลาสวาย ฯลฯ ดงนน การเลยงปลาชนดนเพอผลตจำาหนาย จงม

ความจำาเปนท จะตองพจารณาในดานอาหารปลาทจะนำามาใชเลยงเปน หลก กลาวคอ ตองเปนอาหารทหาไดงาย ราคาตำาเพอลดตนทนการผลตให มากทสด

นอกจากนนการเลยงปลาชนดน มความจำาเปนในดานการจดการฟารมท เหมาะสมเพราะปลานลเปนปลาทออกลกดกถาปลาในบอมความหนาแนนมาก

กจะไมเจรญเตบโต ดงนนการเลยงทจะใหไดผลดเปนทพอใจกจำาเปนตอง ปฏบต ใหถกตองตามหลกวชาการ ตามประเภทของการเลยงและขนตอนตอไป

น บอทเลยงปลานลควรเปนรปสเหลยมผนผาเพอสะดวกใน การจบเนอทตงแต 200 ตารางเมตรขนไป ใชเศษอาหารเลยงจาก โรง ครว ปย

คอก อาหารสมทบอน ๆ ทหาไดงาย เชน แทนเปด สาหราย เศษพชผกตาง ๆ ปรมาณปลาทผลตไดกเพยงพอสำาหรบบรโภคในครอบครว สวน การ เลยงปลา

นลเพอการคาควรใชบอขนาดใหญตงแต 0.5-3.0 ไร ควรจะมหลายบอเพอทยอย จบปลาเปนรายวน รายสปดาห และรายเดอนเพอใหไดเงนสด มาใชจายเปน

เงนทนหมนเวยนสำาหรบคาอาหารปลา เงนเดอนคนงาน คาใชจายอน ๆ ปจจบนการเลยงปลานลในบอดนแบงได4 ประเภท ตามลกษณะของ การเลยง

ดงน โดยปลอยลกปลาขนาด

เทากนลงเลยงพรอมกนใชเวลาเลยง 6-12 เดอน แลววดจบหมดทงบอ

โดยใชอวนจบปลาขนาดใหญคดเฉพาะขนาดปลาทตลาดตองการจำาหนาย

ปลอย ใหปลา ขนาดเลกเจรญเตบโต

เชน ปลาสวาย ปลาตะเพยน ปลาจน ฯลฯ เพอใชประโยชนจากอาหาร หรอเลยง รวมกบปลากน เนอเพอกำาจดลกปลาทไมตองการ ขณะเดยวกนจะไดปลากน

เนอเปนผลพลอยได เชน การเลยงปลานลรวมกบปลากราย และการเลยงปลา นลรวมกบปลาชอน

โดยวธแยกเพศปลา หรอเปลยนเพศ ปลาเปนเพศเดยวกน เพอปองกนการแพรพนธในบอ สวนมาก

นยม เลยงเฉพาะปลาเพศผ ซงมการเจรญเตบโตเรวกวาเพศเมย การขดบอ เลยงปลาในปจจบนนยมใชเครองจกรกล เชน รถแทรกเตอร รถตกขดดน

เพราะเสยคา ใชจายตำากวาใชแรงจากคนขดเปนอน มาก นอกจากนยงปฏบต งานไดรวดเรวตลอดจนการสรางคนดนกสามารถอดใหแนน ปองกนการรวซม

ของนำาไดเปน อยางด ความลกของบอประมาณ 1 เมตร มเชงลาดประมาณ 45 องศา เพอปองกนการพงทลายของดน และมชายบอกวางประมาณ 1-2 เมตร

ตามขนาด ความกวางยาว ของบอทเหมาะสม ถาบออยใกลแหลงนำา เชน ค

คลอง แมนำา หรอในเขตชลประทาน ควรสรางทอระบายนำาทงทพนบออกดาน หนง โดยจด ระบบนำาเขาออกคนละทาง เปนการลดคาใชจายในการสบนำา แต

ถาบอนนไมสามารถจะทำาทอชกนำาและระบายนำาได จำาเปนตองใชเครองสบ นำา

1. เชน กก หญา ผกตบชวาใหหมด โดยนำามากองสมไวแหงแลวนำามาใชเปนปยหมกใน

ขณะทปลอย ปลาลงเลยง ถาในบอเกามเลนมากจำาเปนตองสาดเลนขนโดยนำา ไปเสรมคนดนทชำารด หรอใชเปนปยแกพช ผก ผลไม บรเวณใกลเคยงพรอมทง

ตกแตงเชง ลาดและคนดนใหแนนดวย 2. ไดแก ปลาจำาพวกกนเนอ

เชน ปลาชอน ปลาชะโด ปลาหมอ ปลาดก นอกจากนกมสตวจำาพวก กบ เขยด ง เปนตน ดงนน กอนทจะปลอยปลานลลงเลยงจงจำาเปนตอง กำาจดศตรดงกลาว

เสยกอนโดยวธระบายนำาออกใหเหลอนอยทสด การกำาจดศตรของปลาอาจใช โลตนสดหรอแหงประมาณ 1 กโลกรม ปรมาณของนำาในบอ 100 ลกบาศกเมตร

คอทบหรอบดโลตนใหละเอยด นำาลงแชนำาประมาณ 1-2 ปบ ขยำาโลตนเพอ ให

นำาสขาวออกมาหลาย ๆ ครงจนหมดนำาไปสาดใหทวบอศตรพวกปลาจะลอยหว ขนมาภายหลงโลตน ประมาณ 30 นาท ใชสวงจบขนมาใชบรโภคไดท เหลอ ตาย

พนบอจะลอยในวนรงขน สวนศตรจำาพวกกบเขยดง จะหนออกจากบอไป และ กอนปลอยปลาลงเลยงควรจะทงระยะไวประมาณ 7 วน เพอใหฤทธ ของโลตน

สลายตวไปหมดเสยกอน 3. โดยปกตแลวอปนสยในการกนอาหารของปลา

นลจะกนอาหารจำาพวกแพลงกตอนพชและสตว เศษวสดเนาเปอยตามพนบอ แหน สาหราย ฯลฯ ดงนน ในบอเลยงปลาควรใหอาหารธรรมชาตดงกลาวเกด

ขนอยเสมอ จงจำาเปนตองใสปยลงไปเพอละลายเปนธาตอาหาร ซงพชนำาขนาด เลกจำาเปนใชในการปรงอาหารและเจรญเตบโตโดยกระบวนการสงเคราะห

แสง ซงเปนโซอาหาร อนดบตอไป คอ แพลงกตอนสตว ไดแก ไรนำา และตว ออน ของแมลง ปยทใชไดแกมลวว ควาย หม เปด ไก นอกจากปยทไดจากมล

สตวแลวกอาจใชปยหมกจำาพวกหญาและฟางขาวปยพชสดตาง ๆ ไดเชน เดยวกน

ควรใส ประมาณ 250-300 กก./ไร/ เดอน สวนในระยะหลงควรลดลงเพยงครงหนงหรอ

สงเกตจาก สของนำาในบอ ถายงมสเขยวออนแสดงวามอาหาร ธรรมชาตเพยง พอ ถานำาใสปราศจากอาหาร ธรรมชาตกเพมอตราสวนใหมากขน และในกรณ

ทหาปยคอก ไมไดกอาจใชปยวทยาศาสตร สตร 15:15:15 ใสประมาณ 5 กก./ไร/ เดอน กได วธใสปย ถาเปนปยคอกควรตากบอใหแหงเสยกอน เพราะปยสดจะ

ทำาใหนำา มแกสจำาพวกแอมโมเนยละลายอยในนำามาก เปนอนตรายตอปลา การ ใสปยคอกใชวธหวานลงไปในบอใหละลายนำาทว ๆ บอ สวนปยหมกหรอปยสด

นน ควร กองสมไวตามมมบอ 2-3 แหง โดยมไมปกลอมเปนคอกรอบกองปยเพอ

ปองกนมใหสวนทยงไมสลายตวกระจดกระจาย 4. ในบอดนขนอยกบคณภาพนำา

อาหาร และการจดการเปนสำาคญโดยทวไปจะปลอยลกปลาขนาด 3-5 ซม. ลง เลยง ในอตรา 1-3 ตว/ ตารางเมตร หรอ 2,000-5000 ตว/ ไร

5. การใสปยเปนการใหอาหารแกปลานลทสำาคญมากวธหนงเพราะจะไดอาหารธรรมชาตทมโปรตนสงและราคาถกแต

เพอ เปนการเรงใหปลาทเลยงเจรญเตบโตเรวขนหรอถกตองตามหลกวชาการ จงควรใหอาหารจำาพวกคารโบไฮเดรทเปนอาหารสมบทดวย เชน รำา ปลายขาว

กากมะพราว มนสำาปะหลง หนตมใหสกและเศษเหลอของอาหารทมโปรตนสง เชน กากถวเหลองจากโรงทำาเตาหกากถวลสง อาหารผสมซงมปลาปน รำาขาว

ปลายขาวมจำานวนโปรตนประมาณ 20% เศษอาหารทเหลอจากโรงครวหรอ ภตตาคาร อาหารประเภทพชผกเชนแหนเปด สาหราย ผกตบชวาสบใหละเอยด

เปนตน อาหารสมทบเหลานควรเลอกชนดทมราคาถกและหาไดสะดวก สวน ปรมาณทใหกไมควรเกน 4% ของนำาหนกปลาทเลยง หรอจะใชวธสงเกตจาก

ปลาทขนมากนอาหารจากจดทใหเปนประจำา คอ ถายงมปลานลออกนอยมาก เพอรอกนอาหารกเพมจำานวนอาหารมากขนตามลำาดบทก 1-2 สปดาห ในการให

อาหารสมทบมขอพงควรระวง คอ ถาปลากนไมหมด อาหารจมพนบอ หรอ ละลายนำามากกจะทำาใหเกดความเสยหายขนหลายประการ เชน เสยคาใชจาย

ไป โดยเปลาประโยชน ทำาใหนำาเนาเสยเปนอนตรายตอปลาทเลยง และหรอ ตองเพมคาใชจายในการสบถาย เปลยนนำาบอย ๆ เปนตน

วตถประสงคเพอใชมลสตวเปนอาหารและปยในบอเปนการใชประโยชน แบบผสมผสานระหวางการเลยงปลากบการเลยงสตวอน ๆ โดยเศษ อาหารท

เหลอจากการยอยหรอตกหลนจากทใหอาหารจะ เปนอาหารของปลาโดยตรง ในขณะทมลของสตวจะเปนปยและ ใหแรธาตสารอาหารแกพชนำาซง เปน

อาหารของปลา เปนการลดตนทนคาใชจายและแกปญหามลภาวะไดวธการเลยงสตวรวมกบปลาอาจใชวธสรางคอกสตวบนบอปลาเพอใหมลไหลลงบอ

ปลาโดยตรง หรอสรางคอกสตวไวบนคนบอ แลวนำามลสตวมาใสลงบอในอตรา ทเหมาะสม ในประเทศไทยนยมเลยงสกร จำานวน 10 ตว หรอเปด ไกไข จำานวน

200 ตว ตอบอปลาพนทนำา 1 ไร

การเลยงปลานลโดยใชแหลงนำาธรรมชาตทงบรเวณนำากรอยและนำาจด ทมคณภาพนำาดพอกระชงสวนใหญทใชกน โดยทวไป จะมขนาด กวาง 20 เมตร

ยาว 25 เมตร ลก 5 เมตร สามารถจะนำามาใชตดตง 2 รปแบบคอ

2.1 สรางโดยใช ไมไผทงลำาปกลงในแหลงนำาควรมไมไผผกเปนแนวนอนหรอเสมอผว นำาท

ระดบ ประมาณ 1-2 เมตร เพอยดลำาไผทปกลงในดนใหแนนกระชงตอนบนและ

ลางควรรอยเชอกคราวเพอใชยดตวกระชงใหขงตง โดยเฉพาะตรงมม 4 มมของ กระชงทงดานลางและดานบน การวางกระชงกควรวางใหเปนกลม โดยเวน

ระยะหางกน ใหนำาไหลผานไดสะดวก อวนทใชทำากระชงเปนอวนไนลอนชอง ตา แตกตางกนตามขนาดของปลานลทจะเลยง คอขนาดชองตา 1/4 นว 8/8 นว

ขนาด 1/2 นว และอวนตาถสำาหรบเพาะและเลยงลกปลาวยออน

2.2 ลกษณะของกระชงกเหมอนกบกระชง โดยทวไป แตไมใชเสาปกยดตดอยกบท สวนบนของกระชงผกตดทน ลอย ซงใช

ไมไผหรอแทงโฟม มมทง 4 ดานลางใชแทงปนซเมนตหรอกอนหนผกกบเชอก คราวถวงใหกระชงจม ถาเลยงปลาหลายกระชงกใชเชอกผกโยงตดกน ไวเปนก

ลม ปลานลทเลยงในกระชงในแหลงนำาทมคณภาพนำาดสามารถปลอยปลาไดหนาแนน

คอ 40-100 ตว/ ตรม. โดยใหอาหารสมทบทเหมาะสม เชน ปลายขาวหรอมน

สำาปะหลง รำาขาว ปลาปน และพชผกตางๆ โดยมอตราสวนของโปรตนประมาณ 20% สำาหรบ วธทำาอาหารผสมดงกลาว คอ ตมเฉพาะปลายขาว หรอมน

สำาปะหลงใหสกแลวนำามาคลกเคลากบรำา ปลาปน และพชผกตางๆ แลวปนเปน กอน เพอมใหละลาย นำาไดงายกอนทปลาจะกน

ปลานล เปนปลาทมการเจรญเตบโตเรว เมอไดรบการเลยงดอยางถกตอง จะมขนาดเฉลย 500 กรม ในเวลา 1 ป ผลผลตไมนอยหวา 500 กก./ไร/ ป ในกรณท

เลยงในกระชงทคณภาพนำาดมอาหารสมทบอยางสมบรณ สามารถใหผลผลต ไมนอยกวา 5 กโลกรม/ ลกบาศกเมตร

( )( .) ( )

3 10 306 20 2009 25 35012 30 500

ระยะเวลาการจบจำาหนาย ไมแนนอนขนอยกบขนาดของปลานลและ

ความตองการของตลาด โดยทวไปเปนปลานลทปลอยลงเลยงในบอรน เดยวกน กจะใชเวลา 1 ป จงจะจบจำาหนายเพราะปลานลทไดมนำาหนก ประมาณ 2-3 ตวตอกโลกรม ซงเปนปลาทตลาดตองการสวนปลานลทปลอยลง

เลยง หลายรนในบอเดยวกน ระยะเวลาการจบจำาหนายกขนอยกบราคาปลา และความตองการของผซอ การจบปลานลทำาได 2 วธ ดงน

1. จะใชอวนตาหางจบปลา เพราะจะไดปลาทมขนาดใหญตามทตองการ การตอวนจบปลากระทำาโดยผจบ

จำาหนายและยนเรยงแถวหนากระดานโดยมระยะหางกนประมาณ 4.5 เมตร โดยอยทางดานหนงของบอแลวแลวลากอวนไปยงอกดานหนงของบอตาม

ความยาวแลวยกอวนขน หลงจากนนกนำาสวงตกปลาใสเขงเพอชงขาย ทำาเชน นเรอยไปจนไดปรมาณตามทตองการ สวนปลาเลกกคงปลอยเลยงในบอตอไป

การลากอวนแตละครงจะมปลาเบญจพรรณเปนผลพลอยไดเสมอ เชน ปลาดก ปลาหลด ปลาตะเพยน ปลาชอน เปนตน การคดขนาดของปลากระทำาได 2 วธ

ถานำาปลาไปจำาหนายทองคการสะพานปลา องคการสะพานปลากจะจดการคด ขนาดให แตถาเกษตรกรผเลยงปลาจำาหนายปลาทปากบอ กจำาเปนตองทำาการ

คดขนาดปลากนเอง 2. กอนทำาการจบปลาจะตองสบ

นำาออกจากบอใหเหลอนอยแลวจงตอวนจบปลา เชนเดยวกบวธแรก จน กระทง ปลาเหลอจำานวนนอยจงสบนำาออกจากบออกครงหนงและขณะ

เดยวกนกตนำาไลปลาใหไปรวมกนอยในรองบอรองบอนจะเปนสวนทลกอย ดานหนงของบอเมอ นำาในบอแหง ปลากจะมารวมกนอยทรองบอ และ

เกษตรกรผเลยงปลากจบปลาขนจำาหนายตอไป การจบปลาลกษณะนสวนใหญ จะทำาทกปในฤดแลงเพอตาก บอใหแหงและเรมตนเลยงปลาในฤดการผลตตอ

ไป ตลาดของปลานลสวนใหญยงใชบรโภคภายในประเทศ อยางไรกตามม

โรงงานหองเยนเรมรบซอปลานล ปลานลแดง เพอแปรรปสงออก จำาหนายตาง ประเทศเชน ประเทศสหรฐอเมรกา อตาล ฝรงเศส ออสเตรเลย เปนตน โดย

โรงงานจะรบซอปลาขนาด 400 กรม ขนไป เพอแชแขงสงออกทง ตว และรบซอ ปลาขนาด 100-400 กรม เพอแลเฉพาะเนอแชแขงหรอนำาไปแปรรปเพอสงออกตอ

ไป

ทอนำาลน