Latinska i italijanska književnost

- primat latinskog do 1470,

- Benedeto Kroče naziva „vekom bez poezije“ period od 1375, tj. Bokačove smrti i 1475, tj. Policijanovih stanci. Uprkos tome, postoji stalno bogaćenje italijanske sintakse i uopšte italijanskog pod uticajem novog dodira koji humanisti imaju sa latinskim.

- kriza regionalnih italijanskih narečja koji zbog ugleda koji je toskanski dostigao svojom književnosti 14. Veka i samim tim zbog pada značaja drugih dijalekata

- upotreba italijanskog u zvaničnim dokumentima se sve više širi, dokaz za to je i LEONARDO BRUNI i njegov ŽIVOT DANTEOV koji piše tridesetih godina 15. Veka

- humanizam na italijanskom: L.B. ALBERTI „REGOLE DI LINGUA VOLGARE“, prva gramatika pučkog i 1441. Certame coronario, potvrđuje dostojanstvo novog jezika.

- ali tek krajem ’60 godina dolazi do ponovnog obnavljanja italijanskog

DOSETKA kao žanr

- Facezia, zasniva se na šaljivoj upotrebi jezika izazvanoj namerom da se neko ismeje.

- Verbalne i intelektualne igre- De oratore i Istitutio oratoria ispituju upotrebu dosetki u govoru

besednika- u romanskoj tradiciji primećena tesna veza između novele i šale: isti

motiv rešavanja situacija posredstvom doskočice, kao i u Novelinu.- Postaje pravi književni žanr u 15.veku:

Liber facetiarum Pođa Bračolinija Facezie Ludoviko Karbone Detti piacevoli Policijana – Prijatne izreke

Humanistička filologija

-filološki rad: cilj humanista je da posredstvom tekstova obnove duh antičkih pisaca, da u njihovoj pisanoj reči pronađu ljudske vrednosti koje će konkretno primeniti u savremenom svetu.

-Posle Petrarke, Salutati pronalazi Ciceronova pisma AD FAMILIARES, Pođo Bračolini svojim putovanjima po severnoj Evropi otkriva razne Ciceronove govore, kompletan Kvintilijanov tekst Istitutio Oratoria i Lukrecijev De rerum natura, Stacijeve Silvae...

- početkom 15.v dolazi do proširenja nastave i poznavanja starogrčkog i do ponovnog otkrića grčkih klasika

- dolaze učitelji grčkog, na Salutatijev podsticaj dolazi Manuele Krozolora da predaje na Studio Fiorentino; većina učitelja grčkog dolazi nakon pada Carigrada

Štampa

- Ars grammatica Elija Donata prva štampana u Italiji u manastiru Subijako

- inkunabula – sve knjige štampane u 15 veku

Firentinski humanizam

- Prva faza humanizma je zapravo građanski humanizam koji se nadovezuje na priču o Firenci kao nastavljaču sjaja rimske republike

- Florentina libertas: krajem 14. I početkom 15.v, kada se Firenca sukobila sa Milanskom kneževinom, firentinski humanisti se zalažu da definišu ovaj pojam kao antitezu centralizatorskom apsolutizmu Viskontijevih . Firentinci ne zamišljaju slobodu kao univerzalnu vrednost, već kao izraz oligarhije koja ima vlast u Firenci: kada 1434.g vlast u gradu preuzme porodica Mediči i uvede uređenje tipa sinjorije, mnogi od tih republikanskih humanista se prilagođavaju novom političkom pravcu.

- Kolučo Salutati: 1331-1406 pravi predvodnik firentinskog humanizma, nastavlja se na Petrarkine religiozne i moralne stavove, u toku borbi u Firenci piše zajedno sa Đangaleacom Viskontijem Invektivu protiv Antonija Loskija iz Vičence koji piše Invectiva in florentinos, protiv Firentinaca uz pomoć Viskontijevih. Najambicioznije delo mu je DE LABORIBUS HERCULIS, Herkulovi podvizi, po ugledu na Bokačovu Genealogiju

- Leonardo Bruni je centralna ličnost oko razrade mita o florentina libertas, on je Salutatijev učenik iz Areca, koji ej radio Rimu i na kraju u Firenci. Piše HISTORIA FLORENTINI POPULI u 12 knjiga od nastanka Firence do 1404. Preveo na latinski Platonova, Aristoelova i dela drugih autora i raspoznao vrednost književnosti na italijanskom: napisao 1436.na pučkom VITA DANTIS.

- Đanoco Maneti: 1396-1459. De dignitate et excellentia hominis

Pođo Bračolini

- Vezan za firentinsku kulturu, a tokom većeg dela života obavljao službu sekretara Rimske kurije

- Mnogo je putovao i imao veza i van Italije- 1380-1453,

- Otvoren za oblike paganskom hedonizma, branio svoj lični ugled vrlo nasrtljivo

- Piše Liber facetiarum

Kritička filologija Lorenca Vale

- 1405-1457.- Bio apostolski sekretar u Rimu od 48- Humanistički spisi i traktati: De vero falsoque bono – O pravom i

lažnom dobru, tj. De voluptate – nastoji da povrati vrednost epikurejskog morala, zasnovanom na zadovoljstvu nasuprot stoičkom zasnovanom na virtus, tj.vrlini. i da pomiri hrišćansko učenje sa prirodnom čovekovom težnjom za srećom

- De falso credita ed ementita Constantini donatione – O lažnoj Konstantinovoj darovnici u koju se lažno verovalo. 1440, filološkim dokazima otkriva da je lažna

- Elegantiarum latinae linguae libri sex – razmatranje latinske gramatike zasnovane na ciceronovskom modelu

- Adnotationes in Novum testamentum – Zapisi o Novom Zavetu, 1449. UVODI PRVI PUT UPOTREBU FILOLOGIJE U REKONSTRUKCIJU I ISPRAVKU BIBLIJSKOG TEKSTA, POSTAVLJAJUĆI OSNOVE BIBLIJSKE FILOLOGIJE KOJA ĆE BITI SUŠTINSKO SREDSTVO PROTESTANSKE REFORME.

Leon Batista Alberti

- 1404-1472.- Rođen u Đenovi kao vanbračni sin jednog trgovca koji je izgnan iz

Firence, studirao pravo u Bolonji i posvetio se svešteničkoj karijeri. Putovao je u Firencu ali više je voleo miran život, pa je uglavnom ostajao u Rimu, piše Intercoenales, što se čita između jela i pića, to su kratke proze na latinskom...

- Vrlina i sreća: izučava odnos između čoveka sa svim njegovim vrlinama i sposobnostima i spoljašnjeg sveta kojim vlada kobno nestalna sreća. Stalno je u borbi proti stvarnosti koja se opire ljudskom umu.

- Humanizam na italijanskom: on ga zasniva- Quattro libri della famiglia, prve tri u Rimu 1433, a jedna u Firenci

1440. TO su dijalozi na pučkom između raznih članova porodice Alberti koje polaze od njihove političke zle sudbine, da bi potom prešli na temu uređenja i vođenja porodičnog života. Porodica kao najbitnije društveno jezgro je postojana vrednost usred nesigurnosti ovozemaljskog života: posvećuje se ispoljavanju vrline koja jedina omogućuje da se odupremo nepredvidivoj i ćudljivoj sudbini. Alberti

je uveren da igru vodi sudbina samo za onoga koji joj se pokori i da je dovoljna vrlina da bi se ona pobedila. Ali suštinska pravila ponašanja su prilično neodređena i zapravo se svode na časno postojanje i mišljenje, na bistro i razumni kretanje svetom, daleko od svake greške. Ali mnoge dileme obuzimaju junake dijaloga i zaključuje se da nema aspolutnog rešenja: tako Alberti ne može da razradi pravu nauku o porodičnom životu, već mora da ponovi obrasce tradicionalnog trgovačkog morala, zasnovane na koristi i praksi. Zanimljivost dela se zasniva na idealizovanju trgovačkog morala i njegovih tradicionalnih vrednosti koje je sam Alberti napustio na kraju krajeva, prigrlivši crkveni život.Prijateljstvo tumači u 4. Knjizi kao odnos praktičnog tipa, instrument društvene povezanosti.

- Sa lingvističkog gledišta ovi dijalozi su prvi pokušaj u 15.v da se stvori italijanski jezik povezan sa humanističkim latinskim i sa trgovačkom prozom, vrvi od latinizama, dijalektalnih toskanskih i drugih oblika. . Alberti nastoji da stvori jezik koji se ne poklapa savršeno sa toskanskom tradicijom, već traži jedan širi italijanski vidik.

- Manja dela: Rime, dijalozi, bave se odnosom izm vrline i sudbine.uzdižu sposobnost pojedinca da se suprotsvati svemu što se suprotstavlja njegovoj egzistenciji

- Dela na lat: Momus – De principe,- Likovni traktati: De statua, Della pittura, De re aedificatoria