Fauna Polski Charakterystyka i wykaz gatunk6w

Fauna of Poland Characteristics and checklist of species

pod redakcjq: edited by:

Wieslaw Bogdanowicz, ElZbieta Chudzicka, Irmina Pilipiuk & Ewa Skibinska

Tom III · Volume III

• Arthropoda pro parte (Chelicerata, Crustacea, Myriapoda)

• Acanthocephala • Bryozoa • Cnidaria • Entoprocta

• Gastrotricha • Mollusca • Nematoda • Nematomorpha

• Nemertea • Platyhelminthes • Porifera • Rotifera • Tardigrada

Muzeum i Instytut Zoologii PAN 2008

© Copyright 2008 by Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa

Projekt okladki . Cover design� Krzysztof Kowalczyk�

Fotografie • Photographs� Front cover: Araneus diadematus © Dariusz Majgier�

Back cover: Helix pomatia © Dariusz Majgier�

Wydawca . Publisher�

Muzeum i Instytut Zoologii PAN� ul. Wilcza 64,00-679 Warszawa, Polska�

E-mail: miiz@miiz.waw.pl� http://www.miiz.waw.pl�

Sugerowany spos6b cytacji poszczeg6lnych opracowan: Jai:di:ewski K. 2008. Obunogi (Amphipoda). Str. 280-283, 291-292, w Fauna Polski - charakterystyka� i wykaz gatunk6w (Bogdanowicz w., Chudzicka E., Pilipuk I. i Skibinska E., red.). Muzeum i Instytut� Zoologii PAN, Warszawa, 3, 603 str.�

Suggested citation of selected chapters:� Jai:di:ewski K. 2008. Obunogi (Amphipoda). Pp. 280-283, 291-292, in Fauna of Poland - characteristics� and checklist of species (Bogdanowicz w., Chudzicka E., Pilipuk I. & Skibinska E., eds). Muzeum i Instytut� Zoologii PAN, Warszawa, 3, 603 pp.�

ISBN 978-83-88147-09-8�

Sklad: Andrzej Bartha� Druk: Warszawska Drukarnia Naukowa PAN, Warszawa, 2008�

Wszelkie prawa zastrzei:one.� Bez zgody wydawcy nie wolno w jakiejkolwiek formie (przez drukowanie, kopie� fotograficzne i na nosnikach elektronicznych) powielac i:adnej z czc;sci ksiqi:ki.�

All rights reseved.� No part of this book may be reproduced or translated in any form, by print, photoprint, microfilm,�

microfische, disc, CD-R or any other means without written permission from the publisher.�

Spis tresci • Table of contents

\ t~p Xl0 ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• 0

Introduction Xlll0 •• 0 •••••• 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

utorzy wykazu gatunkow • Authors of species checklist xv0 ••••••• 0 • • • • •

dresy autorow • Authors' addresses xx0 •• 0 • 0 • 0 • 0 • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

\ kaz rodzin • Checklist of families xxv TAWONOGIARTHROPODA SZCZ~KOCZULKOWCE CHELICERATA (E. Chudzicka, E. Skibinska) . . . . . . . . . . . . . 1 Kosarze Opiliolles (G. Winiarska) 30 • 0 • 0 •••• 0 • 0 •

ROZTOCZE ACARI (W. Niedbala, Z. Olszanowski) 11.0 ••• 00.........................

Wykaz gatunk6w • Species checklist - Opiliones . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Zaleszczotki Pseudoscorpiones (w. J~dryczkowski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Wykaz gatunkow • Species checklist - Pseudoscorpiones .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Astigmata (J. Dabert) 150 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Acaroidea (J. Dabert) 180 ••••••••••• 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Acaridae (W. Chmielewski) 190 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Lardoglyphidae (WO Chmielewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Canestriniidae (R. Haitlinger) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Glycyphagoidea (J. Dabert) 21 Chortoglyphidae (W. Chmielewski) 22

0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •G/ycyphagidae (W. Chmielewski) 22 Hemisarcoptoidea (1. Dabert) 230 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Algophagidae i Carpoglyphidae (W. Chmielewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 • 0 • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •Chaetodactylidae (w. Chmielewski) .... 0 24

Hemisarcoptidae (w. Chmielewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Winterschmidtiidae = Saproglyphidae (W. Chmielewski) 24

Histiostomatoidea (J. Dabert) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 0 • 0 • 0 • • • • • • • • •Histiostomatidae (W. Chmielewski) 25

Hypoderatoidea (J. Dabert) . 0 25• 0 •••••••••••••••••••••••••••••••• 0 • 0 • 0 • • • • • • • • •

Analgoidea (J. Dabert) 0 • • • • 26• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Cytoditidae = Kytoditidae (W. Chmielewski) 0 • • 26• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Pyroglyphidae (W. Chmielewski) 0 27•••••••••••• 0 • 0 •

Pterolichoidea (J. Dabert) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Psoroptoidea = Sarcoptoidea (J. Dabert) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

VI Spis tresci

Sphaeromatidae (K. lazdzewski) 285 STONOGI ONISCIDEA (K. lazdzewski) .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285

Armadillidae (K. lazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Armadillididae (K. lazdzewski) 286 Cylisticidae (K. lazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Ligiidae (K. lazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Oniscidae (K. lazdzewski) 287 Philosciidae (K. lazdzewski) 287 Platyarthridae (K. lazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287 Porcellionidae (K. lazdzewski) 287 Trachelipodidae (K. lazdzewski) 287 Trichoniscidae (K. Jazdzewski) 288

VALVIFERA (K. Jazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Idoteidae (K. Jazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

Lasonogi Mysida (K. Jazdzewski) 288 Mysidae (K. Jazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289

Kleszczugi Tanaidacea (K. Jazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Leptocheliidae (K. lazdZewski) 289

Bathynellacea (K. lazdzewski) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 Batynellidae (K. lazdzewski) 290

Wykaz gatunk6w • Species checklist - Malacostraca 290 MAXILLOPODA (1. Pilipiuk). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 TARCZENICE BRANCHIURA (1. Pilipiuk) 296 WJ\SONOGI CIRRIPEDIA (K. lazdzewski) 297

Balanidae (K. lazdzewski) 297 WIDLONOGI COPEPODA (L. A. Bh(dzki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Calanoida = Calaniformes (L. A. Bl~dzki) 299

Centropagidae (L. A. Bl((dzki) 300 Diaptomidae (L. A. Bl~dzki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300 Temoridae (L. A. Bl((dzki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

Cyclopoida (M. Holynska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Oczliki Cyclopidae (M. Holynska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301

Harpacticoida (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 304 Ameiridae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 306 Canthocamptidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 306 Cletodidae (I. Drzycimski, T. Radziejewska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 D 'Arcythompsoniidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 307 Ectinosomatidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 307 Laophontidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 308 Leptastacidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 308 Parastenocarididae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Phyllognathopodidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 309 Tachidiidae (1. Drzycimski, T. Radziejewska) 309

Siphonostomatoida (1. Pilipiuk) 309 WRZF;CHY PENTASTOMIDA (1. Pilipiuk) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Wykaz gatunk6w • Species checklist - Maxillopoda 310 MALZORACZKl OSTRACODA (T. Namiotko) 315

CYPRJDOCOPINA (T. Namiotko) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 Candonidae (T. Namiotko) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318

Introduction

The third volume of the series "Fauna Polski ­charakterystyka i wykaz gatunk6w" ("Fauna of Poland - characteristcs and checklist of species") is devoted to some taxa of Arthropoda, i.e. che­Iicerates (Chelicerata), crustaceans (Crustacea) and myriapods (Myriapoda), as well as the remain­ing, less species-rich invertebrate phyla [i.a. com­prising thorny-headed worms (Acanthocephala), moss-animals (Bryozoa), cnidarians (Cnidaria), entoprocts (Entoprocta), gastrotrichs (Gastro­fricha), molluscs (Mollusca), roundworms (Nema­TOda), gordian worms (Nematomorpha), nemertine worms (Nemertea), flatworms (Platyhelminthes), sponges (Porifera), rotifers (Rotifera) and tardi­grades (Tardigrada)]. This volume also offers sup­plements to the lists of species published in Vol­umes I-II. The next Volume IV will be entirely de­voted to vertebrates.

The idea of compiling a fauna of Poland arose (hrough our involvement (together with our col­leagues at the Department of Invertebrate Zoology and Hydrobiology of the University ofL6dz) in the "Fauna Europaea NAS extension" programme. The classification system for taxa of higher rank adopted in this monograph is almost identical to (hat presented in the "Fauna Europaea" base (see www.faunaeur.org). Nevertheless, on account of (he fact that this system often departs from those applied previously, this study's texts include au­(hors' opinions and remarks on the accepted tax­onomy. Work forming part of the different vol­umes is laid out in alphabetical order as regards the

Latin names of the taxa. Taxonomic groups with commentaries written specially for this book are marked with an asterisk (*).

The lists of species present in Poland were drawn up on the basis of data in the literature [e.g., a five-volume Wykaz zwierz'l:t Polski (Checklist of Animals of Poland) edited by Prof. 1. Razowski, and printed between 1990 and 1997], unpublished inforn1ation from the authors themselves, and mu­seum material that was often subject to critical re­view to meet the needs of this work. Each genus and species have beside it the surname of the orig­inal author, and the year in which the taxon was described. Compilations of species mainly make use of names operating currently, synonyms being given only rarely (it being considered excessive to further develop the work in the direction of no­menclature). However, each species name is ac­companied in brackets {... } by the original name of the genus to which it was first ascribed. The lists of species are augmented by various more detailed in­formation of a biological and faunistic character, which the different authors regarded as important in characterising the given taxon (this was present­ed in the form of abbreviations or symbols).

We would like to extend our most sincere thanks to all those authors who have contributed to this publication, which has been a purely volun­tary, yet time-consuming labour, often undertaken in the face of considerable burdens of regular work at the contributor's academic and scientific institu­tions.

Editors

Autorzy wykazu gatunkow • Authors of species checklist

ARTHROPODA CHELICERATA Biesiadka E.: Acari: Prostigmata: Anisitsiellidae:

218, Arrenuridae: 212-213, Aluridae: 215, Ey­laidae: 213-214, Feltriidae: 216, Frontipodo­psidae: 216, Halacaridae: 221, Hungarohydra­caridae: 213, Hydrachnidae: 214, Hydrodromi­dae: 214, Hydrovolziidae: 214, Hydlyphanti­dae: 214-215, Hygrobatidae: 216-217, Kren­dowskiidae: 213, Leberliidae: 218-219, Limne­siidae: 217, Limnocharidae: 214, Mideidae: 213, Mideopsidae: 213, Momoniidae: 213, Neo­acaridae: 213, Nilotoniidae: 171-172, Oxidae: 219, Piersigiidae: 214, Pionidae: 217, Sper­chontidae: 219, Teuloniidae: 219, Torrenticoli­dae: 219, Unionicolidae: 218, Wettinidae: 218;

Btoszyk J.: Acari: Uropodina: Dinychidae: 76, Discourellidae: 76, Metagynuridae: 76, Opliti­dae: 77, Polyaspidae: 76, Protodinychidae: 76, Trachytidae: 76, Trachyuropodidae: 77, Trema­turidae: 77, Uroactiniidae: 78, Urodinychidae: 78, Uropodidae: 78;

Chmielewski w.: Acari: ASligmala: Acaridae: 31, Carpoglyphidae: 34, Chaetodactylidae: 34, Chortoglyphidae: 33, Cytoditidae= Kytoditi­dae: 35, Glycyphagidae: 33, Hemisarcoptidae: 34, Histiostomatidae: 34, Lardoglyphidae: 32, Psoroptidae: 38, Pyroglyphidae: 36, Sarcopli­dae: 38, Suidasiidae: 32, Winlerschmidti­idae=Saproglyphidae: 34;

Gabrys G., Mctko1 J. & Laydanowicz J.: Acari: Prostigmata: Calyptostomatidae: 209, Ery­thraeidae: 209-210, Smarididae: 210;

Haitlinger R.: Acari: ASligmata: Canestriniidae: 33, Chirodiscidae: 38, Lislrophoridae: 38, Myocoptidae: 38;

Izdebska 1. N.: Acari: Prostigmata: Demodecidae: 200-201;

Jesionowska K.: Acari: Prostigmata: Alicorha­giidae: 196, Alycidae: 196, Eupodidae: 220, Nanorcheslidae: 196, Oehsercheslidae: 196, Penthaleidae: 220, Penthalodidae: 220, Rhagi­diidae: 221, Sphaerolichidae: 196, Strandt­manniidae: 221, Terpnacaridae: 196;

J~dryczkowski W.: Pseudoscorpiones: Chelife­ridae: 9, Chernetidae: 9, Chthoniidae: 9, Larci­dae: 9, Neobisiidae: 9;

Kazmierski A.: Acari: Prostigmata: Bdellidae: 220, Caligonellidae: 202, Camerobiidae: 202, Cryptognathidae: 202, Cunaxidae: 220, Edba­kerellidae= Meyerellidae: 221, Ereynetidae: 221, Iolinidae: 221, Labidostommidae: 200, Raphignathidae: 202, Telranychidae: 202-203, Tydeidae: 220;

Kazmierski A, DOI1czyk J.: Acari: Prostigmata: Stigmaeidae: 202;

Kazmierski A., Magowski W. L.: Acari: Prostig­mala: Caeculidae: 197, Cheyletiellidae: 200;

Kupryjanowicz J.: Araneae: Agelenidae: 239, Amaurobiidae: 239-240, Anyphaenidae: 240, Araneidae: 220, Atypidae: 255, Clubionidae: 240-241, Corinnidae: 241, Cybaeidae: 241, Dictynidae: 241, Dysderidae: 241-242, Eresi­dae: 242, Gnaphosidae: 242-243, Hahniidae: 243, Linyphiidae: 243, Liocranidae: 249, Lyco­sidae: 249-250, Mimelidae: 250, Milurgidae: 250, Mysmenidae: 250, Nesticidae: 250, Oono­pidae: 250, Oxyopidae: 250, Philodromidae: 250-251, Pholcidae: 251, Pisauridae: 251, Sal­ticidae: 251-252, Scytodidae: 252, Segestrii­dae: 252, Sparassidae: 252, Tetragnalhidae: 252, Theridiidae: 253-254, Theridiosomalidae: 254, Thomisidae: 254, Titanoecidae: 254, Ulo­boridae: 254, Zodariidae: 255, Zoridae: 255;

Magowski W. L.: Acari: Prostigmata: Anystidae: 196, Acarophenacidae: 197, Caraboacaridae:

XVI Autorzy

197, Dolichocybidae: 197, Erythracaridae: 197, Microdispidae: 197, Podapolipidae: 198, Pyemotidae: 197, Pygmephoridae: 197, Scuta­caridae: 198, Siteroptidae: 198, Tarsocheyli­dae: 200, Tarsonemidae: 198-199;

M~ko1 J., Gabrys G.: Acari: Prostigmata: Eutrom­bidiidae: 210, Johnstonianidae: 210, Micro­trombidiidae: 210-211, Neothrombiidae: 211, Tanaupodidae: 211, Trombiculidae: 211-212, Trombidiidae: 212;

Niedbala w., 01szanowski Z.: Acari: Oribatida: Achipteriidae: 91, Ameridae: 82, Aphelacari­dae: 85, Astegistidae: 87, Atopochthoniidae: 82, Autognetidae: 89, Banksinomidae: 89, Belbidae: 86, Belbodamaeidae: 86, Brachy­chthoniidae: 82-83, Caleremaeidae: 89, Ca­misiidae: 85, Carabodidae: 83, Cepheidae: 83, Ceratozetidae: 83-84, Chamobatidae: 84, Cosmochthoniidae: 84, Ctenobelbidae: 82, Cymbaeremaeidae: 85, Damaeidae: 86, Da­maeolidae: 82, Eniochthoniidae: 88, Epilo­hmanniidae: 86, Eremaeidae: 86, Eremellidae: 90, Eremobelbidae: 82, Eulohmanniidae: 86, Euphthiracaridae: 86-87, Euzetidae: 84, Galumnidae: 87, Gustaviidae: 87, Gymnoda­maeidae: 88, Haplochthoniidae: 84, Haplozeti­dae: 91, Hermanniellidae: 88, Hermanniidae: 88, Hydrozetidae: 88, Hypochthoniidae: 88, Liacaridae: 87, Licneremaeidae: 88, Licnobel­bidae: 88, Licnodamaeidae: 93, Limnozetidae: 88, Liodidae: 89, Machuellidae: 90, Ma­laconothridae: 85, Mesoplophoridae: 89, Me­trioppiidae= Peloppiidae: 87, Micreremidae: 85, Microzetidae: 89, Mochlozetidae: 91, Mycobatidae: 84, Nanhermanniidae: 89, Nothridae: 85, Oppiidae: 90, Oribatellidae: 91, Oribatulidae: 92, Oribotritiidae: 87, Quadrop­piidae: 90, Palaeacaridae: 92, Parakalummi­dae: 92, Parhypochthoniidae: 92, Passa­lozetidae: 89, Perlohmanniidae: 92, Phenope­lopidae: 92, Pheroliodidae: 93, Phthiracaridae: 93, Scutoverticidae: 89, Steganacaridae: 93, Suctobelbidae: 90-91, Tectocepheidae: 83, Tegoribatidae: 91, Tenuialidae: 87, Trhypoch­thoniidae: 85, Unduloribatidae: 93, Xenil­lidae: 88, Zetomimidae: 84, Zetorchestidae: 93;

Siuda K.: Acari: Ixodida: Amblyommidae: 43, Argasidae: 43, Ixodidae: 43-44;

Skoracka A.: Acari: Prostigmata: Diptilomio­pidae: 203, Eriophyidae: 203-208, Phytop­tidae: 208-209;

Skoracki M.: Acari: Prostigmata: Cheyletidae: 200, Harpyrhynchidae: 201, Syringophilidae: 201;

Skorupski M.: Acari: Mesostigmata: Ameroseii­dae: 67, Antennophoridae: 64, Ascidae: 68-69, Celaenopsidae: 65, Dermanyssidae: 69, Diga­masellidae: 69-71, Epicriidae: 65, Eviphidi­dae: 71, Halarachnidae: 71, Halolaelapidae: 71, Ichthyostomatogasteridae: 64, Laelapidae: 71-72, Macrochelidae: 73, Macronyssidae: 73, Microgyniidae: 64 Pachylaelapidae: 74, Para­sitidae: 66-67, Phytoseiidae: 74-75, Rhodaca­ridae: 75, Sejidae: 65, Spinturnicidae: 75, Var­roidae: 75, Veigaiidae: 75-76, Zerconidae: 65;

Winiarska G.: Opiliones: Ischyropsalididae: 5, Ne­mastomatidae: 5, Phalangiidae: 5, Sclerosoma­tidae: 5, Sironidae: 4, Trogulidae: 5;

CRUSTACEA Bl~dzki L. A.: Maxillopoda: Copepoda: Calano­

ida: Centropagidae: 311, Diaptomidae: 311, Temoridae: 311;

Drzycimski 1., Radziejewska T.: Maxillopoda: Co­pepoda: Harpacticoida: Ameiridae: 312, Can­thocamptidae: 312-313, Cletodidae: 313, D 'Arcythompsoniidae: 313, Ectinosomatidae: 313, Laophontidae: 313, Leptastacidae: 313, Parastenocaridae: 313, Phyllognathopodidae: 313, Tachidiidae: 313;

Holynska M.: Maxillopoda: Copepoda: Cyclopo­ida: Cyclopidae: 311;

Jazdzewski K.: Malacostraca: Decapoda: Astaci­dae: 290, Atyidae: 290, Cambaridae: 290, Crangonidae: 291, Grapsidae: 290, Palaemo­nidae: 291, Xanthidae: 290, Amphipoda: Coro­phiidae: 291, Crangonyctidae: 291, Gammari­dae: 291, Niphargidae: 291, Pallaseidae: 291, Pontogammaridae: 292, Pontoporeiidae: 292, Talitridae: 292, Isopoda: Anthuridae: 292, Ar­madillidae: 292, Armadillidiidae: 292, Aselli­dae: 292, Cylisticidae: 293, Idoteidae: 293, Ja­niridae: 292, Ligiidae: 293, Oniscidae: 293, Philosciidae: 293, Platyarthridae: 293, Porcel­lionidae: 293, Sphaeromatidae: 292, Tracheli­podidae: 293, Trichoniscidae: 293, Mysida: Mysidae: 294, Tanaidacea: Leptocheliidae: 294, Bathynellacea: Bathynellidae: 294; Maxil­lopoda: Cirripedia: Balanidae: 311;

xx Autorzy

Adresy autorow • Authors' addresses

Eugeniusz Biesiadka Uniwersytet Warrninsko-Mazurski w Olsztynie Wydzial Biologii Katedra Ekologii i Ochrony Srodowiska Plac L6dzki 3 10-727 Olsztyn E-mail: ebies@uwm.edu.pl

Czeslaw Blaszak Uniwersytet im. A. Mickiewicza Wydzial Biologii Instytut Biologii Srodowiska Zaklad Morfologii Zwierz'tt Umultowska 89 61-614 Poznan E-mail: blaszak@amu.edu.pl

Leszek A. Bl((dzki Mount Holyoke College Department of Biological Sciences Clapp Laboratory, R-m 10E 50 College Street South Hadley, MA 01075-6418, USA E-mail: Ibledzki@MtHolyoke.edu

Jerzy moszyk Uniwersytet im. A. Mickiewicza Wydzial Biologii Instytut Biologii Srodowiska Zaklad Zoologii Og61nej Umultowska 89 61-614 Poznan E-mail: bloszyk@amu.edu.pl

Wit Chmielewski Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Oddzial Pszczelnictwa Zaklad Produkt6w Pszczelich Kazimierska 2 24- 100 Pulawy E-mail: Wit.Chmielewski@man.pulawy.pl

Elzbieta Chudzicka Muzeum i Instytut Zoologii PAN Wilcza 64 00-679 Warszawa E-mail: ewaela@miiz.waw.pl

Wojciech Czechowski Muzeum i Instytut Zoologii PAN Wilcza 64 00-679 Warszawa E-mail: wcz@miiz.waw.pl

Jacek Dabert Uniwersytet im. A. Mickiewicza Wydzial Biologii Instytut Biologii Srodowiska Zaklad Morfologii Zwierz'tt 61-614 Poznan Umultowska 89 E-mail: dabert@amu.edu.pl

Justyna Donczyk Uniwersytet im. A. Mickiewicza Wydzial Biologii Instytut Biologii Srodowiska Zaklad Morfologii Zwierz'tt 61-614 Poznan Umultowska 89 E-mail: justysia@main.amu.edu.pl

Idzi Drzycimski Akademia Rolnicza w Szczecinie Wydzial Nauk 0 Zywnosci i Rybactwa Katedra Ekologii Morza i Ochrony Srodowiska Pracownia Oceanografii Kazimierza Kr61ewicza 4 71-550 Szczecin E-mail: ocean@fish.ar.szczecin.pl

Jolanta Ejsmont-Karabin Uniwersytet w Bialymstoku Wydzial Biologiczno-Chemiczny Instytut Biologii Zaklad Hydrobiologii Swierkowa 20B 15-950 Bialystok E-mail: jolanta@onet.pl

Grzegorz Gabrys Uniwersytet Zielonog6rski Wydzial Nauk Biologicznych Katedra Biologii Szafrana I 65-516 Zielona G6ra E-mail: g.gabrys@wnb.uz.zgora.pl

Crustacea 297

Pismiennictwo Grabda 1. 1967. Widlonogi pasozytnicze, Copepoda parasitica

i Tarczenice, Branchiura. Katalog Fauny Polski, PWN, Warszawa, XII, 5, 27 pp.

Wroblewski A. 1997. Branchiura - Tarczenice. In: Razowski J. (ed.), Wykaz zwierzqt Polski. Checklist of Animals of Poland. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierzqt PA , Krakow, 4: 165.

SUMMARY

Branchiura. There are about 130 species of Bran­chiura worldwide. Argulus Joliaceus, A. japonicus and A. coregoni, which all parasitise fish, have been record­ed in Europe and Poland. All are pathogenetic, inducing major losses in fish-culture when appearing at mass.

W'lsonogi (Cirripedia) Osiadle lub pasozytnicze, naj­

cz((sciej hermafrodytyczne skoru­piaki 0 silnie zmodyfikowanym ciele i zredukowanym odwloku. Cialo osiadlych Cirripedia za­zwyczaj jest okryte wapiennymi plytkami i moze miec ksztah sci((tego stozka, osadzonego bez­

posrednio na podlozu (Balanomorpha) lub tez ja­jowate, bocznie splaszczone cialo wienczy mi((­sisty trzonek, ktory przyczepiony jest do podloza (Lepadomorpha). Wolno zyjq:Ce wqsonogi Sq filtra­torami, zagamiajqcymi planktonowy pokarm przy pomocy kilku par 2-gal((zistych, drobnoczlono­wanych, g((sto oszczecinionych odn6Zy tulowio­wych. Pasozytnicze wqsonogi (Rhizocephala, ko­rzenioglowy), atakujqce przede wszystkim Deca­poda, majq cialo zmienione w system "korzenio­wy" wewnqtrz organizmu zywiciela i zewn((trzny worek, zawierajqcy jaja. Zarowno wolno zyjqce, jak i pasozytnicze Cirripedia majq bardzo podob­nie zbudowane larwy: plywik (nauplius) z charak­terystycznymi, fronto-lateralnymi rogami, oraz cypris z pielwszq parq czulkow przystosowanq do przyczepiania si(( do podloza lub do penetra­cji w glqb zywiciela. Podgromada ta liczy okolo 1 200, niemal wylqcznie morskich gatunkow; wy­jqtkowo niektore z nich penetrujq wody slonawe. W morzach europejskich wyst((puje ponad 100 ga­tunkow, w Bahyku i jego zalewach - 1 gatunek.

SUMMARY

Cirripedia. The ca. 1,200 species worlwide in­clude over 100 in the European seas. There is only

one species living in the Baltic Sea and associated la­goons.

Balanidae Scianki pancerza z 4-6 plytkami. Przednia

(rostralna) plytka pancerza obejmuje brzegi ply­tek bocznych (Iateralia) i jest szersza niz plytki zamykajqce (operkulum). Brak przysadek kaudal­nych. Rodzina liczqca kilkaset gatunk6w. W mo­rzach europejskich wyst((puje kilkadziesiqt z nich. Z Baltyku znany jest jeden gatunek - pqkla Bal­anus improvisus. Pqkla wkracza do ujsc rzecznych i zalewow przybahyckich. Gatunek ten zostal za­wleczony z wod slonawych Ameryki Polnocnej do wod europejskich, w tym i do Bahyku, w pierw­szej polowie XIX wieku.

SUMMARY

Balanidae. Of the several hundred species known worldwide, dozens live in European seas. However, Balanus irnprovisus is the only species occurring in the Polish part of the Baltic Sea. This species has been in­troduced from North America in the 1st half of the 19th century.

Widlonogi (Copepoda) Copepoda Sq prawdopodobnie najliczniejszq

grupq organizmow wielokomorkowych na kuli ziemskiej, przewyzszajqc liczebnosciq nawet owady (Mauch line 1998). Jest to grupa spotykana wylqcznie w srodowisku wodnym, z tego okolo 80% zyje w wodach morskich a 20% w wodach slodkich; CZ((SC z nich prowadzi pasozytniczy tryb zycia. Widlonogi slodkowodne wyst((pujq w roz­norodnych srodowiskach. Mozna je spotkac w je­ziorach, stawach, rzekach, zbiomikach zaporo­wych, w srodowisku pelagicznym, litoralowym, w osadach dennych, w wilgotnych piaskach w wo­dach interstycjalnych, posrod mchow na torfo­wiskach, w dziuplach drzew oraz kielichach utwo­rzonych przez liscie roslin drapieznych zawierajq­cych CZ((sto rnniej niz 100 ml wody (te dwie ostat­nie grupy srodowisk okreslane Sq nazwq phytotel­mata). Typowymi przedstawicielami planktonu Sq Calanoida oraz gatunki z rodzajow Cyclops i Mesocyclops nalezqce do Cyclopoida. Wi((k­szosc slodkowodnych Cyclopoida (rodzaje Eucy­clops, Paracyclops, Macrocyclops) oraz Har­pacticoida to formy typowo litoralowe (zwiqzane

298 Crustacea

z roslinnosciq) oraz przydenne. Post<tpujqca eu­trofizacja i zanieczyszczanie zbiornik6w wodnych powodujq zubozenie skladu gatunkowego i zmian<t struktury dominacji widlonog6w doprowadzajqc do zmiany roli jakq one pelniq w funkcjonowaniu tych zbiornik6w (m.in. ogranicza to mozliwosc kontroli zakwit6w glon6w).

Widlonogi Sq grupq stosunkowo starq, si<tgajq­Cll trzeciorz<tdu, choc ich szczqtki fosylne w osa­dach dennych jezior znajduje si<t bardzo rzadko. Nazwa widlonog6w pochodzi od greckich s16w "kope" oznaczajqcego wioslo i "podos" oznacza­Jllcego nog<t.

Og61em do Copepoda zaliczamy okolo 11 500 gatunk6w reprezentowanych przez 200 rodzin i I 650 rodzaj6w. W Europie znanych jest ponad 600 gatunk6w, z czego w Polsce wyst<tpuje 136. Copepoda stanowiq naliczniejszq w gatunki grup<t skorupiak6w (Crustacea). Systematyka Copepoda jak i przynaleznosc tej grupy do wyzszych grup taksonomicznychjest wciqz uaktualniana i przebu­dowywana, i prawdopodobnie ustabilizuje si<t dopiero za kilkanascie lat po zgromadzeniu odpo­wiednio duzych danych por6wnawczych opar­tych na badaniach DNA. Obecnie powszechnie uznawana systematyka widlonog6w obejmuje 10 rz<td6w: 1. Calanoida Sars, 1903 - 75% gatunk6w mors­kich, 25% slodkowodnych; 2. Cyclopoida Burmeister, 1834 - grupa morska, slodkowodna i pasozytnicza; 3. Gelyelloida Huys, 1988 - znana tylko z w6d podziemnych; 4. Harpacticoida Sars, 1903 - grupa morska, 10% gatunk6w slodkowodnych; 5. Misophrioida Gurney, 1933 - grupa morska; 6. Monstrilloida Sars, 1903 - grupa morska, stadia mlodociane Sq pasozytnicze; 7. Mormonilloida Boxshall, 1979 - grupa morska; 8. Platycopioida Fosshagen, 1985 - grupa morska; 9. Poecilostomatoida Thorell, 1859 - grupa mors­ka, komensale lub pasozyty; 10. Siphonostomatoida Thorell, 1859 - grupa morska, slodkowodna, komensale lub pasozyty.

Sposr6d 10 rz<td6w Copepoda najliczniej repre­zentowane Sq trzy z nich obejmujqce wolno zy­jllce formy nalezqce do: Calanoida, Cyclopoida

Harpacticoida. Wolno zyjqce slodkowodne widlonogi latwo odr6znic od pozostalych grup

skorupiak6w poprzez wiele charakterystycznych cech morfologicznych. Cialo tych widlonog6w jest na og61 cylindryczne, segmentowane (Iiczqce lqcznie zwykle 16 segment6w), skladajqce si<t z trzech cz<tsci: glowy, tulowia i odwloka (zakonczonego 2-gal<tzistq furkq zaopatrzonq w szczeciny). Zaopatrzone jest najcz<tsciej w 12 par r6Znego rodzaju segmentowanych przydatk6w (czulki, aparat g<tbowy, odn6za) rozmieszczonych w cz<tsci glowowej i na tulowiu. Przeci<ttna wielkosc ciala wynosi od okolo 0,3 mm do 2 mm, zdarzajq si<t oczywiscie formy wi<tksze (g16wnie morskie) 0 rozmiarach do okolo 10 mm. Cialo widlonog6w pokryte jest chitynowq ku­tikulq, a w miejscach polqczenia segment6w ciala, kutikula przybiera postac cienkiej, elastycznej membrany.

Sq to organizmy rozdzielnopkiowe z wyraz­nym dymorfizmem pkiowym. Ich rozw6j rna cha­rakter zlozony. Z zaplodnionych jaj wykluwa si<t larwa (nauplius), b<tdqca pierwszym stadium lar­walnym. Nauplius przechodzi kolejno przez 5 sta­di6w rozwojowych, oznaczanych jako NI-N5. Kolejne, sz6ste stadium - N6 (metanauplius) jest posrednim mi<tdzy stadiami nauplius i kopepodit. Drugie stadium larwalne (kopepodit) r6wniez rna 5 stadi6w rozwojowych oznaczanych jako CI-CY, a sz6ste stadium - CYI jest juz osobnikiem doroslym.

Bibliografia widlonog6w zostala opracowana przez Vervoorta (1986a, b, 1988), kt6ry zebral wszystkie dane bibliograficzne do roku 1980. Bogata bibliografia jest wci<tz uzupelniana zwlaszcza 0 najnowsze publikacje i dostt(pna w Internecie http://www.nmnh.si.edu/iz/ copepod/, http://www.copepoda.uconn.edu!. Historia rozwoju swiatowego dorobku kopepodolog6w wraz z notami biograficznymi zostala przedstawiona ostatnio przez Damkaera (2002). Huys i Boxshall (1991) opisali ewolucjt( widlonog6w i, przedstawiaj<tc morfologit( por6wnawcz<t wszystkich 10 rZt(d6w, opracowali naj­bardziej aktualn<t systematykt( tej grupy. Cennym tego uzupelnieniem jest dwutomowa praca Boxshalla i Hal­seya (2004) zawieraj<tca charakterystykt( wszystkich znanych rodzin widlonog6w i inforrnacje uaktualniaj<t­ce wsp6kzesn<t systematykt( calej grupy. Dussart i De­faye (2001) przedstawili obszeme wprowadzenie do Copepoda. Spis wszystkich notowanych gatunk6w opracowany zostal przez Dussart i Defaye (1985, 2006) dla Cyclopoida i Dussart i Defaye (2002) dla Calanoi­da. Blt(dzki (2005) opracowal niepublikowan<t i wci<tz

i

Crustacea 299

aktualizowan'i elektroniczn'i bazi.( danych dla Calanoi­da i Cyclopoida obejmuj'iC'i wszystkie stwierdzone na swiecie gatunki i ich synonimy wraz z danymi 0 ich rozmieszczeniu na wszystkich kontynentach. Mauch­line (1998) przedstawil bardzo obszerny opis biologii Calanoida.

W Polsce badania widlonog6w rozpOCZi.(to w XIX wieku, jednakze dobrze zapowiadaj'ice sii.( i prowa­dzone na najwyzszym swiatowym poziomie prace w wykonaniu Z. Kozminskiego na Stacji Wigierskiej (Brzi.(k 1988) zostaly tragicznie przerwane przez II woj­ni.( swiatow'i. Brak jak dot'id monografii widlonog6w w ji.(zyku polskim. Ukazaly si« dwa katalogi - obejmu­j'icy widlonogi paso:zytnicze i tarczenice (Grabda 1967) oraz widlonogi denne (Drzycimski 1985). Wykaz gatunk6w wyst«puj'icych w Polsce podaj'i Wr6blewski i Sywula (1997). Pierwszy polskoji.(zyczny klucz do oznaczania Cyclopoida opracowali Rybak i Bli.(dzki (2005).

Pismiennictwo Bh;dzki L. 2005. Worldwide catalog of freshwater Copepoda

(Calanoida & Cyclopoida) with species synonyms - an electronic database - http://www.mtholyoke.edul-Ibledzki.

Bm;k G. 1988. Stacja Hydrobiologiczna na Wigrach. Wydaw­nictwo Lubelskie, Lublin, 480 pp.

Boxshall G. A., Halsey S. H. 2004. An introduction to copepod diversity. The Ray Society, London, 966 pp.

Damkaer D. M. 2002. The copepodologist's cabinet. Ameri­can Philosophical Society, Philadelphia, Pennsylvania, 300 pp.

Drzycimski I. 1985. Widtonogi denne - Copepoda Harpaco­idea. Katalog Fauny Polski. PWN, Warszawa, XI!, 4, 45 pp.

Dussart B. H., Defaye D. 1985. Repertoire mondial des Crus­taces Copepodes des eaux interieures. II. Cyclopoides. Centre National de la Recherche Scientifique, Centre Re­gional de Publications de Bordeaux, 236 pp.

Dussart B. H., Defaye, D. 200 I. Introduction to the Copepo­da. 2nd edition. In: Dumont H. J. F. (ed.), Guides to the identification of the microinvertebrates of the continental waters of the World, 16. Backhuys Publishers, Leiden, 344 pp.

Dussart B., Defaye D. 2002. World directory of Crustacea Copepoda of inland waters. I - Calaniformes. Backhuys Publishers, Leiden, 276 pp.

Dussart B., Defaye D. 2006. World directory of Crustacea Copepoda of inland waters. I! - Cyclopiformes. Backhuys Publishers, Leiden, 354 pp.

Grabda 1. 1967. Widlonogi pasozytnicze Copepoda parasitica i Tarczenice Branchiura. Katalog Fauny Polski, PWN, Warszawa, XII, 5, 27 pp.

Huys R., Boxshall G. A. 1991. Copepod evolution. The Ray Society, London, 159: 1--468.

Mauchline 1. 1998. The biology of calanoid copepods. Ad­vances in Marine Biology, 33: 1-710.

Rybak 1. I., Bh;dzki. L. A. 2005. Widtonogi Copepoda:

Cyclopoida. Klucz do oznaczania. Inspekcja Ochrony Srodowiska, Biblioteka Monitoringu Srodowiska, War­szawa, 127 pp.

Vervoort W. 1986a. Bibliography of Copepoda, up to and in­cluding 1980. Part I (A-G). Cnlstaceana, SuppI., 10: 1-369.

Vervoort W. 1986b. Bibliography of Copepoda, up to and in­cluding 1980. Part I! (H-R). Crustaceana, Suppl., II: 370-845.

Vervoort W. 1988. Bibliography of Copepoda, up to and in­cluding 1980, addenda et corrigenda supplement 1981­1985. Part III (S-Z). Crustaceana, Suppl., 12: 846-1316.

Wroblewski A., Sywula T. 1997. Copepoda - Widtonogi. In: Razowski J. (ed.), Wykaz zwierz~t Polski. Checklist of Animals of Poland. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierz~t PAN, Krakow, 4: 158-164.

SUMMARY

Copepoda. The number of freshwater copepod spe­cies in the World as a whole is an estimated 11,500 in 10 orders, 200 families and 1,650 genera. Europe's 600+ species include 136 reported from Poland.

CALANOIDA = CALANIFORMES Calanoida sit j ednym

~ z 10 powszechnie uzna­nych obecnie rz~d6w

nalezitcych do widlono­g6w (Copepoda). Litcz­nie rzitd ten obejmuje 41 rodzin. W wodach slod­kich jest on reprezen­towany przez 678 ga­tunk6w, zgrupowanych

w 83 rodzajach i 8 rodzinach. W Europie wyst~pu­je 5 rodzin, 27 rodzaj6w i 107 gatunk6w. W Polsce grupa ta reprezentowana jest przez 27 gatunk6w nalezitcych do jednej nadrodziny Diaptomoidea z trzema rodzinami sposr6d szesciu. Sit to: Cen­tropagidae, Temoridae i Diaptomidae. Ta ostatnia jest najliczniejszit rodzinit obejmujitC't 4 podro­dziny i 57 rodzaj6w, z czego w Polsce odnotowano 7 rodzaj6w z 20 gatunkami.

Calanoida sit grupit wybitnie pelagiczn'l, za­mieszkujit ton wodn<t; 25% stanowiit gatunki slod­kowodne, a 75% gatunki morskie.

Grupa ta obejmuje gatunki majitce bardzo dlugie antennulae (czulki I pary) liczitce od 16 do 26 segmentow, 2-gal~ziste antennae (czulki II pa­ry), mandibulae (zuwaczki) oraz maxillulae i ma­xillae (szcz~ki I i II pary) stanowiitce przydatki g~bowe, a za nimi znajduje si~ 5 lub niekiedy 6 par

300 Crustacea

odn6zy tulowiowych, sruzqcych do plywania. Odn6za plywne zbudowane Sq z dw6ch czlon6w podstawowych - koksopoditu (coxopodit) i basi­poditu (basipodit) oraz dw6ch gal((zi, zewn((trznej - egzopodit (exopodit) i wewn((trznej - endopodit (endopodit). Drugai trzecia para odn6zy (P2, P3) rna jeden kolec na zewn((trznej kraw((dzi pierwsze­go segmentu egzopoditu, szcz((ka g6ma rna jednq szczecin(( na zewn((trznej kraw((dzi czlonu podsta­wowego (bazalnego). Samice majq tylko jeden srodkowy por genitalny. Abdomen (odwlok) jest wqski. Wyksztalcone jest serce.

Przeci((tna wielkosc ciala wynosi od okolo 0,3 mm do 4 mm. Dymorfizm plciowy jest wyraznie zaznaczony; samce Sq nieco mniejsze od samic, zazwyczaj majq dodatkowy segment na odwloku, odmiennie wyksztalcone odn6za tulowiowe piqtej pary (P5), kt6re Sq bardziej wydruzone i prze­ksztalcone u samc6w w aparat kopulacyjny. Prze­ksztalcony u samc6w jest tez prawy czulek II pary sruZqcy nie tylko do plywania, ale takZ:e uzywany jako narzqd chwytny do przytrzymywania samicy podczas aktu kopulacji.

Wiele gatunk6w wyspecjalizowalo si(( w odzy­wianiu malymi cZqstkami, konsumujqc gl6wnie drobne glony (Eudiaptomus), ale niekt6re Sq drapiezne (Heteroeope). Wi((kszosc widlonog6w z tej grupy preferuje zywe glony bardziej niz de­trytus, ale Sq one fakultatywnymi detrytusozercami wybierajqc cZqstki lepsze jakosciowo. Prawie wszystkie gatunki odzywiajq si(( wybi6rczo (selek­tywnie). Wi((kszosc gatun6w nalezqcych do Calanoida jest filtratorami (Eudiaptomus), nie­kt6re aktywnie chwytajq pokann (Heteroeope, Diaptomus). Filtratory majq duze znaczenie w funkcjonowaniu ekosystem6w wodnych, gdyz kontrolujq rozw6j glon6w. Calanoida stanowiq tez pokarm ryb i narybku.

SUMMARY

Calanoida. The world fauna of freshwater Calanoi­da comprises 678 species grouped in eight families. Five of the latter, with 27 genera and 107 species, have been recorded in Europe. Poland in tum has 27 species representing three families and 10 genera.

Centropagidae Z 12 znanych na sWlecie rodzaj6w obejmu­

jqcych 92 gatunki, tylko 3 rodzaje i 3 gatunki

notowane Sq w Europie, a w Polsce wylqcznie je­den rodzaj reprezentowany przez jeden gatunek. Od pozostalych grup r6zniq si(( tym, ze zewn((trzne gal((zie odnozy plywnych pierwszej do czwartej pary (PI-P4) Sq 3-segmentowe, a piqta para odn6zy (P5) u obu plci jest identyczna i w budowie podobna do pozostalych par odn6zy (PI-P4) ma­jqC r6wniez 3-segmentowq wewn((trznq galqz odn6zy plywnych.

W Polsce wyst((puje jedynie Limnoealanus ma­erurus. Jest on spotykany w gl((bszych jeziorach, gl6wnie w rejonach przydennych (charakteryzu­jqcych si(( nizszq temperaturq i wyzszym zasole­niem), co sugeruje jego reliktowy charakter.

SUMMARY

Centropagidae. Worldwide the Centropagidae run to an estimate of 92 species, including three in Europe and one in Poland. Limnoea/anus maerurus known from Poland is reported from the near-bottom layers of deeper lakes (these having lower temperatures and higher salinity). This points to the relict character of the species.

Diaptomidae Najwi((ksza rodzina nalezqca do Calanoida. Na

swiecie znanych jest 57 rodzaj6w zgrupowanych w 4 podrodziny z 458 gatunkami, reprezentowany­mi w Europie przez 18 rodzaj6w i 27 gatunk6w. Rodzina ta zostala podzielona na 4 podrodziny, z kt6rych najliczniejszq w rodzaje (54) i gatunki jest Diaptominae, b((dqca zarazem jedynq po­drodzinq stwierdzonq w Polsce obejmujqC'l: 7 ro­dzaj6w z 20 gatunkami.

Gatunki nalezqce do tej rodziny odrozniajq si(( od pozostalych tym, ze wewn((trzne gal((zie od­nozy plywnych pierwszej pary (P 1) Sq 2-segmen­towe, a par drugiej do czwartej (P2-P4) 3-segmen­towe. Jednym z najcz((sciej spotykanych rodzaj6w jest Eudiaptomus, obejmujqcy filtratory pelniqce waznq rol(( w kontroli rozwoju glon6w, ogranicza­jqC ich zakwity.

SUMMARY

Diaptomidae. The world fauna comprises 458 spe­cies, while 27 in eighteen genera have been recorded in Europe. Twenty species in seven genera in tum occur in Poland, most of them being noted as common or rela­tively common.

Crustacea 301

Temoridae Z 4 rodzaj6w znanych na swiecie obejmujq­

cych 30 gatunk6w, w Europie wyst~pujq dwa ro­dzaje z 10 gatunkami, a w Polsce stwierdzono tyl­ko 6 gatunk6w reprezentujqcych oba europejskie rodzaje.

Rodzina ta wyr6znia si~ tym, ze wewn~trz­ne gal~zie odn6Zy plywnych pierwszej do czwar­tej pary (PI-P4) Sq jednosegmentowe lub jedy­nie endopodit pierwszej pary odn6Zy (PI) jest jednosegmentowy a drugiej do czwartej pary od­n6zy (P2-P4) 2-segmentowy.

Widlonogi z rodzaju Heterocope Sq typowymi drapieznikami co odr6Znia je od wi~kszosci gatun­k6w nalezqcych do Calanoida b~dqcych filtratora­ml.

SUMMARY

Temoridae. The world species total for Temoridae stands at 30 at present, of which ten species are present in Europe. There are six species belonging to two genera recorded from Poland.

CYCLOPOIDA Z trzech gl6wnych grup

widlonog6w - Calanoida, Cy­clopoida i Harpacticoida ­wyst~pujqcych w wodach sr6d­lqdowych najwi~ksze zr6zni­cowanie osiqgn~ly obejmujqce ponad 80 rodzin i okolo 3 320 gatunk6w Cyclopoida (w Euro­pie okolo 300, a w Polsce 58 ga­tunk6w). Moina je rozpoznac po oddzieleniu przedniej cz~sci

ciala (prosomy) od tylnej (urosomy) mi~dzy

czwartym a piqtym segmentem tulowiowym, jedno-gal~zistej II parze czulk6w i calkowitym zaniku gal~zi wewn~trznej piqtej pary odn6iy. Ta pierwotnie morska grupa, niedawno powi~kszona

o wysoce wyspecjalizowane, dotychczas wydzie­lane jako osobny rzqd Poecilostomatoida (Box­shall & Halsey 2004), wykazuje oszalamiajqcq r6Znorodnosc form pasoiytniczych i komensalicz­nych w oceanach, ale Lernaeidae i Ergasilidae ­pasoiyty ryb - ewoluowaly gl6wnie w wodach slodkich. Sposr6d wolno iyjqcych rodzin naj­bardziej zr6Znicowane w wodach sr6dlqdowych Sq Cyclopidae.

SUMMARY

Cyclopoida. Among three major copepod lineages (Calanoida, Cyclopoida and Harpacticoida), which invaded continental waters, Cyclopoida achieved the greatest degree of diversification with its more than 80 families and ca. 3,320 species (300 and 58 occurring in Europe and Poland, respectively). Cyclopoida, a marine group in origin and recently enlarged to include highly specialized poecilostome forms (Boxshall & Halsey 2004), show a stunning diversity of parasitic and asso­ciate forms in the world's oceans. In tum, the Lernae­idae and Ergasilidae are parasites of fish and have di­versified mainly in freshwaters. Among the free-living cyclopoid groups it is the Cyclopidae that have reached the greatest diversity in continental waters.

Oczliki (Cyclopidae) Rodzina obejmujqca okolo 60 rodzaj6w z 840

znanymi gatunkami na og6l drobnych (0,3-3 mm), wolno zyjqcych skorupiak6w. Z naszego kraju dotychczas wykazano 15 rodzaj6w (w Europie wyst~puje 26) z 51 gatunkami (w Europie okolo 280).

Cialo doroslych oczlik6w sklada si~ z 9 (sami­ce) lub 10 (samce) segment6w (somit6w) i zakon­czone jest parq opatrzonych szczecinkami przy­datk6w tworzqcych widelki. Przednia cz~sc ciala (prosoma) jest cz~sto znacznie szersza niz cz~sc

tylna (urosoma). Przednia cz~sc prosomy, z dwie­ma parami czulk6w, narzqdami g~bowymi i pierw­SZq parq odn6Zy plywnych osloni~ta jest od strony grzbietowej duiq jednolitq tarczq tworzqc glowo­tul6w. Zuwaczki Sq zredukowane do samego tylko koksopoditu: pozostale czlony (basi-, egzo- i endo­podit) reprezentowane Sq najwyzej przez szczqt­kowe glaszczki z trzema szczecinkami. Cyclops typowy rodzaj z tej rodziny otrzymal nazw~ znanej postaci z greckiej mitologii ze wzgl~du na czer­wone lub purpurowe pojedyncze ("naupliusowe") oko przy przednim brzegu glowotulowia. Na kaz­dym z trzech nast~pnych segment6w prosomy osadzonajest para 2-gal~zistych odn6Zy plywnych (2-4 para). Piqta para odn6Zy, kt6rej budowa ma duie znaczenie w systematyce rodziny, znajduje si~ na pierwszym segmencie urosomy. Drugi uro­somit zawiera narzqdy kopulacyjne i opatrzony jest silnie zredukowanymi odn6zami tulowiowymi ostatniej, sz6stej pary.

Sq to skorupiaki rozdzielnoplciowe. Samce Sq zwykle mniejsze, latwo rozpoznawalne po

CIRRIPEDIA THORACICA IBallinidae

Balanus Costa, 1778 - improvisus Darwin, 1854 {Balanus}

COPEPODA CALANOIDA ICentroPllgidae'

Limnocalanus Sars, 1863 - macrurus Sars, 1863 {Limnocalanus} euh, relict

IDiaptomidae.

Acanthodiaptomus Kiefer, 1932� - denticornis (Wierzejski, 1887) {Diaptomus}� Arctodiaptomus Arctodiaptomus Kiefer, 1932� - wierzejski (Richard, 1888) {Diaptomus}� Arctodiaptomus Rhabdodiaptomus Kiefer, 1932� - acuti/obatus (Sars, 1903) {Diaptomus}� - acutilobatus acutilobatus (Sars, 1903) {Diaptomus}� - alpinus (Imhof, 1885) {Diaptomus}� - bacillifer (Koelbel, 1885) {Diaptomus}� - bacillifer bacillifer (Koelbel, 1885) {Diaptomus}� - niethammeri (Mann, 1940) {Eudiaptomus}� - niethammeri niethammeri (Mann, 1940) {Eudiaptomus}� - salinus (Daday, 1885) {Diaptomus}� Diaptomus Westwood, 1836� Diaptomus ChaetodiaplOmus Westwood, 1836� - kostromanus Kiefer, 1972 {Diaptomus}� - mirus Lilljeborg, 1889 {Diaptomus}�

[Temoridae

Eurytemora Giesbrecht, 1881 - affinis (Poppe, 1880) {Temora} - lacustris (Poppe, 1887) {Temorella} - velox (Lilljeborg, 1853) {Temora}

CYCLOPOIDA ICyclopidae

Acanthocyclops Kiefer, 1927� - american us (Marsh, 1893) {Cyclops} dt� - rhenanus Kiefer, 1936 {Acanthocyclops} sterr� - robustus (Sars, 1863) {Cyclops} ?� - vernalis (Fischer, 1853) {Cyclops}� Cryptocyclops Sars, 1927� - bicolor (Sars, 1863) {Cyclops}� Cyclops O. F. Miiller, 1776� - abyssorum Sars, 1863 {Cyclops}� - bohater Kozminski, 1933 {Cyclops}� - furcifer Claus, 1857 {Cyclops}�

Cnlstacea 311

1 speciesI

.1 speciesl

'20~pecies (3 subspeCies)I - serbicus Gjorgjevic, 1907 {Diaptomus} Diaptomus Diaptomus Westwood, 1836 - castor (Jurine, 1820) {Monoculus} Eudiaptomus Kiefer, 1932 - gracilis (Sars, 1863) {Diaptomus} com - graci/oides (Lilljeborg, 1888) {Diaptomus} com - transylvanicus (Daday, 1890) {Diaptomus} - vulgaris (Schmeil, 1898) {Diaptomus} com - zachariasi (Poppe, 1886) {Diaptomus} Hemidiaptomus Sars, 1863 Hemidiaptomus Gigantodiaptomus Kiefer, 1932 - amblyodon (Marenzeller, 1883) {Diaptomus} - superbus (Schmeil, 1895) {Diaptomus} Mixodiaptomus Kiefer, 1932 - tatricus (Wierzejski, 1883) {Diaptomus} Nordodiaptomus Wilson, 1951 - rylovi (Smimov, 1930) {Diaptomus}

6. speciesI Heterocope Sars, 1863 - appendiculata Sars, 1863 {Heterocope} - borealis (Fischer, 1851) {Cyclopine} - saliens (Lilljeborg, 1862) {Diaptomus}

51 speciesI

- heberti Einsle, 1996 {Cyclops}� - insignis Claus, 1857 {Cyclops}� - kolensis Li1ljeborg, 1901 {Cyclops} limit� - kikuchii Smimov, 1932 {Cyclops}� -lacustris Sars, 1863 {Cyclops} limit� - scutifer Sars, 1863 {Cyclops} limit� - strenuus Fischer, 1851 {Cyclops}� - latricus Kozminski, 1927 {Cyclops} dt, mts� - vicinus Uljanin, 1875 {Cyclops}� Diacyclops Kiefer, 1927� - bicuspidatus (Claus, 1857) {Cyclops}�