محیط ملی بهبود همایش مقاالت دومین مجموعه

کار )جلد دوم( و کسب

کار )جلد دوم( و کسب محیط ملی بهبود همایش مقاالت دومین مجموعه عنوان کتاب:

معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی )دفتر پایش و بهبوود محویط کسوب و کوار و دبیر انوه ناشر:

قانون اساسی( 44های کلی اصل شورای عالی اجرای سیاست

دکتر سید مصطفی رضوی )دبیر همایش(، دکتر حسین میرشجاعیان حسینی )دبیر علمی همایش(، داوران علمی:

دکتر تیمور رحمانی، دکتر محمدعلی مرادی، دکتر وحید ماجد، دکتر احمدمرکز مالمیری، دکتر حمیود پوادا ، دکتور مالییسعید تقی

رزادهمحمدی، آناهیتا باقاهلل مددی، عاطفه علی روح همکاران اجرایی:

محمدیعاطفه علی ویراستار:

1394چاپ اول، نوبت چاپ:

جلد 1000 شمارگان:

کلیه حقوق متعلق به ناشر است.

های همایش، الزاما به عنوان نظر معاونت امور اقتصوادی وزارت نظرات ارایه شده در مجموعه مقاالت و نشستنقطه برعهده نویسندگان یا سخنرانان است. امور اقتصادی و دارایی تلقی نمی شود و مسئولیت صحت آن

نقل مطالب با ذکر ما ذ بالمانع است.آدرس: معاونت امور اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، تهران، یابان پاسداران، یابان شهید حجوت سووری،

31بعد از میدان احتشامیه، پالک

پیام رئیس همایش

بهبود محیط کسب و کار به عنوان یکی از راهبردهای کلیدی برای توسعه فعالیتهای بخش

آیود. اموروزه بسویاری از صوصی و تقویت توان رقابتی و رشد تولید در بلند مدت به حساب می

و کارشناسان اقتصادی معتقدند که یکی از بهترین راهکارهای برون رفت از شرایط رکود تورمی

ب عرضه اقتصاد، تسهیل محیط کسب و کار برای فعالین اقتصادی است. شروع آسان تقویت جان

های مناسب و دسترسی آسان و کم هزینه بوه آنهوا، و کم هزینه کسب و کارها، وجود زیرسا ت

تامین مالی مناسب و کم هزینه، وجود قوانین و مقررات صریح و رسا و با هزینه مقرراتی انودک،

سی و بسیاری دیگر از عواملی از این دسوت، همگوی در سوا تن محیطوی ثبات اقتصادی و سیا

شفاف و پویا برای رشد بخش صوصی و تعاونی در کشور مؤثرند.

دولت یازدهم از ابتدا با اهتمام ویژه به موضوع تسهیل فعالیتهای بخوش صوصوی از طریوق

االی مبوادالتی کوه فراهم کردن شرایط مناسب محیطی کسب و کار و کاستن از هزینه های بو

نتیجه فرایندهای پیچیده صدور مجوز، قوانین بازدارنده و مخل و همچنین فرایندهای پور پویو و

م ارائه دمات دولتی است به برنامه ریزی و تدوین سیاستها در ایون بخوش مبوادرت ورزیود.

جوزهوای های واحود و سواماندهی م الکترونیکی نمودن ارایه دمات و مجوزها، گستر پنجره

هوایی اسوت کوه دولوت بوا انجوام اقودامات مووثر توانسوته اسوت ای از فعالیت کشور تنها نمونه

تووان در های محسوسی در آنهوا داشوته باشود. انعکواس اقودامات موؤثر کشوور را موی پیشرفت

المللی نیز یافت. بانک جهانی در گزار سال گذشته ود بوا تاییود های بین های سازمان گزار

پله بهبوود 22مؤثر در حوزه شروع کسب و کار و دسترسی به برق، رتبه جهانی ایران را اقدامات

جهانی نشاند. در سال جاری نیز اقدامات و اصوالحات موؤثر در 130بخشید و ایران را در جایگاه

چهار شا ص ا ذ مجوز سا ت، دسترسی به برق، ثبت مالکیت و حمایت از سهامداران رد این

، جمهوری اسالمی ایران در جایگاه رفیع توری 2016دهد تا در گزار سال کشور مینوید را به

شک، در حالی که بهبود محیط کسب و کار به یک دو ماراتن در میان کشوورهای قرار گیرد . بی

دهنود جهان بدل گشته است، تنها با اقدامات و اصالحاتی فراتر از آنچه سایر کشورها انجام موی

گاهی در ور دست یافت.توان به جای می

های بین المللوی وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان متولی ارتقاء جایگاه ایران در شا ص

پروژه ود را به بهبود محیط کسب و کار در کشور ا تصوا داده کسب وکار، یکی از هشت ابر

ملیواتی بوه منظوور های ع است. این پروژه چهار حوزه ساماندهی مجوزهای کشور، تدوین برنامه

وکوار، شناسوایی و حوذف قووانین و مقوررات المللی کسب های بین ارتقای رتبه کشور در شا ص

گذاری نموده است. های محیطی کسب و کار را هدف مخل و پایش شا ص

با تأسیس دفتر تخصصی پایش و بهبود محیط کسب و کار و دبیر انه شوورای عوالی اجورای

، تمامی تکوالی فرابخشوی وزارت اموور 1392نون اساسی در سال قا 44های کلی اصل سیاست

قانون بهبود مستمر محیط کسب و کوار )ارتقواء 4اقتصادی و دارایی از جمله اجرای تبصره ماده

اصوالحی قوانون اجورای 7های کسب و کار(، اجورای مواده جایگاه بین المللی ایران در شا ص

ماندهی مجوزها( و تکالی متعدد دیگر در این دفتر قانون اساسی )سا 44های کلی اصل سیاست

44هوای کلوی اصول متمرکز شده است. این دفتر میزبان دبیر انه شورای عالی اجرای سیاست

کوار اسوت. دو و زدایی و تسهیل صدور مجوزهوای کسوب قانون اساسی و دبیر انه هیات مقررات

های موثری در بهبود محیط کسوب د گامتوانن نهادی که با اجرای صحیح تکالی قانونی ود می

و کار کشور بردارند.

همه مسئوالن و مدیران در تمامی سطوح وزارت امور اقتصادی و دارایی مصمم هستند توا بور

های اقتصاد مقاومتی و سند چشم انداز بیست ساله جمهووری اسوالمی ایوران در اساس سیاست

را تا حصول نتایج مورد انتظار و لموس واقعوی ، تمامی ظرفیت و توان کارشناسی ود 1404افق

آن توسط مردم بکار گیرند. امید است با همکاری صمیمانه دولت و بخش صوصی بتوان موانع

گذاران و کارآفرینان را یک به یک از سر راه برداشت تا چه سریعتر مسیر موجود در مسیر سرمایه

رشد و پیشرفت کشور عزیزمان فراهم گردد.

محمدی شاپور

معاون امور اقتصادی و رییس همایش

پیام دبیر علمی همایش

امروزه ایجاد محیط مناسب کسب و کار برای رشد و توسعه بخش صوصی بسیار مهم و غیر

تنواق،، فراینودهای قابل انکار است. هزینه های باالی مقررات زائد و دست و پواگیر و بعاوا م

پیچیده اداری برای شروع و ادامه فعالیتهای اقتصادی، عدم توسعه مناسب بسترهای ارائه دمات

الکترونیکی و مواردی از این دست از عوامل مهم باال بودن هزینه مبادالتی فعالیتهای اقتصوادی

رغم شووند. متاسوفانه علیو و سطح نامطلوب مشارکت بخش صوصی در کشوور محسووب موی

اقدامات انجام شده و ظرفیتهای قابل توجه در این حوزه هنوز شاهد فاصله زیادی بوین وضوعیت

موجود کشور و استانداردهای بین المللی در شا صهای مختلو محویط کسوب و کوار هسوتیم.

چنین شرایطی بیانگر لزوم عزم جدی و جامع نگرانه برای برناموه ریوزی و هدفگوذاری دقیوق و

ر این زمینه است. دومین همایش بهبود محیط کسب و کوار بوا هودف شونا ت قابل دسترس د

هوای صوورت گرفتوه در ایون حووزه المللی و دا لی و پیشرفت دستاوردهای علمی و اجرایی بین

تال میکند تا چهار هدف اصلی ذیل را پوشش دهد:

سب و کار های اجرایی در حوزه بهبود محیط ک های دستگاه تبیین دستاوردها و برنامه

های ارتقای کیفیت نهادی و مقرراتی مرتبط با بهبود محویط ارزیابی و شناسایی رو

سنجی اجرای آن در کشور کسب و کار و امکان

های الکترونیکی و اهمیت آن در بهبود محویط کسوب و کوار سا ت بررسی نقش زیر

کشور

شناسی ایجاد پنجره واحد کسب و کار در کشور شناسایی الزامات، دستاوردها و آسیب

با عنایت به نقش توسعه دولت الکترونیک و اهمیوت ارتقواء زیرسوا تهای الکترونیکوی ارائوه

دمات در بخش عمومی در تسهیل فرایندها و کاهش هزینوه هوای شوروع و اداموه فعالیتهوای

ا این موضوع در کنار توجه بوه دسوتاوردهای دسوتگاهها و ارزیوابی اقتصادی، تال شده است ت

های ارتقای کیفیت تنظیم مقررات، به طور ا در محورهای همایش موورد تاکیود قورار رو

نظوران، اسواتید گیرد. با توجه به فرا وان ارائه مقاالت در تیرماه سال جاری و اسوتقبال صواحب

هوای وزارت اموور اقتصوادی و دارایوی بواال ص در اسوتان ها، دانشجویان و کارشناسان دانشگاه

الصوه مقالوه بوود کوه در 180پیشروی کشور، تا پایان تیرماه دبیر انه شاهد وصول بویش از

مقاله پذیرفته شود و 41مقاله کامل به دبیر انه واصل شد که از این تعداد 80نهایت نزدیک به

مقاله برای ارائه شفاهی تعیین گردید. 18

گوذاران و در پایان امید است مجموعه علمی حاضر بتوانود قودمی در ارتقوای دانوش سیاسوت

داران پیشرفت ایران عزیزمان بردارد. مندان و دوست مدیران کشور و دغدغه

حسین میرشجاعیان حسینی

عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران

فهرست مطالب

بخش خصوصی در محیط کسب و کار کشور و الزامات و بخش چهارم: موانع توسعه

راهکارهای رفع آنها

مسائل و یجهان تیوضع:کار و کسب طیمح سهولت در یاجتماع نیتام نقش یبررس

2 یرانیا انیکارفرما

با یجنوب خراسان استان کار و کسب یفضا بر موثر عوامل یبند تیاولو و شیپا ،یبررس

34 (AHP) یمراتب سلسله لیتحل ندیفرآ از استفاده

کشور در آن گاهیجا و 64 تیوضع: کرمانشاه استان در وکار کسب یفضا

بر فازی منطق از استفاده با جنوبی خراسان استان وکار کسب محیط شاخصهای ارزیابی

جهانی بانك دهگانه شاخصهای و UNIDO 96 وکار کسب محیط تلفیقی الگوی اساس

یمل یالگو اساس بر یشمال خراسان استان در وکار کسب طیمح تیوضع یبررس 140

زنجان استان در کشاورزی متوسط و کوچك بنگاههای مشکالت اولویتبندی و شناسایی 168

184 آن بهبود یراهبردها و زدی استان در کار و کسب یفضا تیوضع یبررس

212 رانیا اژیفروآل صنعت نانیکارآفر منظر از کار و کسب طیمح تیوضع یبررس

241 وکار کسب طیمح بهبود جهت در یراهبرد یها استیس یبررس

266 یکاربرد یراهکارها ارائه با رانیا کار و کسب یفضا یها مؤلفه تیوضع و ها چالش

یاقتصاد رشد بر کار و کسب یفضا بهبود و ینهاد طیمح تیفیک ،یاقتصاد یآزاد ریتاث

309 انداز چشم سند حوزه یکشورها

341 کار و کسب طیمح در آن ریتأث و ییغذا عیصنا در یهگذاریسرما تیاهم

373 کشور در كیالکترون تجارت ی حوزه یخانگ مشاغل مجوز صدور روند یبررس

391 یالملل نیب یوکارها کسب طیمح بهبود در موثر عوامل ییشناسا

408 رانیا در ینیکارآفر توسعه جهت در کار و کسب ینداز راه سهولت یها شاخص یابیارز

438 کار و کسب طیمح یها الگو اساس بر کارآفرینی توسعه بر موثر کالن های سیاست

پسا طیشرا در کشور یاقتصاد یبخشها دیتول رشد و وکار کسب طیمح بهبود یویسنار

463 میتحر

491 رانیا در یخارج یگذار هیسرما جذب ندیفرآ در کار و کسب طیمح بهبود الزامات

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

1

2

بررسی نقش تامین اجتماعی در سهولت محیط کسب و

کار:وضعیت جهانی و مسائل کارفرمایان ایرانی

2، مهسا رضوی1علی چشمی

:چکیده

این مقاله، بهبود محیط کسب و کار ایران را از زاویه حل یکی از مشکالت تولیدکنندگان موجوود

کنود. بوه ایون های مستقیم و غیرمستقیم تامین اجتماعی بر کسب و کارها تحلیول موی هزینهیعنی

منظور، ابتدا براساس وضعیت ایران با سایر کشورها از نظر سهولت پردا ت حق بیمه تامین اجتماعی

شود سپس فرایندها و مسائل ا کسب و کارها در تمکوین قووانین توامین اجتمواعی مقایسه می

.لیل واهد شدکشور تح

شود. حق بیمه تامین اجتماعی طبق گزار بانک جهانی جزو نماگر پردا ت مالیات محسوب می

ام از نظر سهولت پردا ت مالیات قورار دارد. نور 124کشور در رتبه 189، ایران بین 2015در سال

که در عربستان، درصد از سود است در حالی 25.9حق بیمه تامین اجتماعی سهم کارفرما )در ایران

درصد( 14تا 9امارات، قطر، اردن، عمان، کویت، عراق، بحرین، کره جنوبی، آمریکا، انگلستان )بین

سواعت 240بار حق بیمه پردا وت کنود کوه 12بسیار باالتر است. در ایران، یک بنگاه باید ساالنه

.کند. وضعیت ایران از این نظر نیز نامناسب است زمان صرف می

هوای مسوتقیم و الی که گزار بانوک جهوانی در نمواگر پردا وت مالیوات از میوان هزینوه در ح

غیرمستقیم مالیاتها فقط بر نر مالیاتها و حق بیمه تامین اجتماعی، تعداد دفعوات پردا وت در یوک

سال و ساعات صرف شده تمرکز دارد مسائلی مانند نحوه بر وورد بوا مشواغل سوخت و زیوان آور،

a.cheshomi@um.ac.ir، 09127084495دکترای اقتصاد، استادیار گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد، 1 mrazaviecon@gmail.com، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم اقتصادی 2

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

3

یر، دریافت مفاصاحساب، حق بیمه قراردادها، رسیدگی به ا تالفات مربوط بوه بیموه های تا جریمه

های تامین اجتماعی بین کارفرمایان با کارگران و اعتراضات کارفرمایان به تامین اجتماعی نیز هزینه

هزار شکایت درباره بیمه توامین 61حدود 1392کند. در سال زیادی را به کسب و کارها تحمیل می

هزار شکایت توسط کارفرمایان از سازمان تامین 125جتماعی از کارفرمایان توسط کارگران و حدود ا

اجتماعی مطرح شده است. با توجه به این شرایط پیشنهاد می شود اصالحاتی در نور بیموه توامین

.اجتماعی، تعداد دفعات پردا ت آن و فرایند حل ا تالفات در تامین اجتماعی صورت گیرد

محیط کسب و کار، شا ص پردا ت مالیات، بیمه تامین اجتماعی ید واژه ها:کل

4

:مقدمه

دهود کوه از گزار پایش محیط کسب و کار در ایران توسط مرکز پژوهشهای مجلس نشان می

ها، باال بودن نر حق بیمه تامین اجتمواعی نظر تشکلهای صوصی، کسب و کارها و مدیران بنگاه

ورد سنجش، پنجمن عامل مهم در ا الل محویط کسوب و کوار ایوران در پواییز مؤلفه م 22در بین

بوده است. 1393

و اصالحات بعدی آن برای این که 1354( قانون تامین اجتماعی مصوب 28در ایران، طبق ماده )

هور افراد مشمول قانون کار از مزایای بیمه تامین اجتماعی استفاده کنند کارفرمایان باید به ازاء بیمه

درصد دستمزد و یا مجموع دریافتی افراد با مزایا را بودون در نظور گورفتن حوق اوالد بوه 23کارگر

درصد نیز از سوی کارگر باید پردا ت شود که رقم آن 7همچنین .عنوان حق بیمه ماهیانه بپردازند

30ر مجموع شود. د توسط کارفرمایان پس از کسر از حقوق کارگران به تامین اجتماعی پردا ت می

.درصد حقوق و دستمزد و یا مجموع دریافتی افراد در هر ماه باید به عنوان حق بیمه پردا وت شوود

درصد حق بیموه بیشوتر عوالوه بور 4همچنین، کارفرمایان مشاغل سخت و زیان آور مکل هستند

بور 1394توا 1390هوای موارد مذکور پردا ت کنند. سهم کارفرما در پردا ت حق بیمه طوی سوال

هزار تومان افزایش یافته است. به طور 163هزار تومان به 75مبنای حداقل دستمزد مصوب، از رقم

کلی طبق فرمول محاسباتی برای تعیین سهم بیمه شاغالن مشمول قانون کار، در صورتی که افوراد

نوان دیگری در هر ماه به هر دلیلی از قبیل سابقه کاری، تخصص، مهارت، پست مدیریتی و یا هر ع

های مصوب شورای عالی کار داشوته باشوند، رقوم حوق بیموه سوهم های باالتری از حداقل دریافتی

.کارفرما متناسب با آن افزایش واهد یافت

های آن در کشورهای مختل تفاوت دارد، هودف های تامین اجتماعی و مولفه از آنجایی که نظام

کشورهای مختل جهان با تاکیود بور ایوران از نظور اصلی این تحقیق این است که آ رین وضعیت

های بیمه تامین اجتماعی برای کارفرمایان بررسی شود. بنابراین نماگر پردا ت مالیات به طور هزینه

کلی و مالیات نیروی کار )یا همان حق بیمه تامین اجتماعی در ایران( به طور ا از لحوا نور ،

ی پردا ت آن طبق گزار سوهولت کسوب و کوار بانوک جهوانی تعداد دفعات و زمان مورد نیاز برا

تحلیل واهد شد. سپس، مسائل اصی که کافرمایان ایرانی در پردا ت حق بیمه تامین اجتماعی با

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

5

آن روبرو هستند مطرح واهد شد. در نتیجه، راهکارهایی برای بازنگری و اصالح قوانین و مقوررات

جتماعی در جهت بهبود محی کسب و کار در کشور ارائه واهود های موجود در حوزه تامین او رویه

شد.

شوود. قسومت دوم، در این مقاله، در قسمت اول، مبانی و رو مرتبط با موضوع تحقیق ارائه می

کنود. در جایگاه تامین اجتماعی در شا ص سهولت محیط کسب و کار بانوک جهوانی را تبیوین موی

هوا و بوه طوور وضعیت کشور از منظر شا ص پردا ت مالیاتقسمت سوم، به منظور شفاف سا تن

ی گزار کسب و کار بانک جهانی در سوال ا حق بیمه تامین اجتماعی در ابعاد جهانی، بر پایه

شوود. در قسومت چهوارم، وضوعیت پردا وت ، وضعیت ایران با چند کشور منتخب مقایسه می2015

شود. قسومت سطح توسعه یافتگی کشورها تحلیل می مالیات و حق بیمه تامین اجتماعی با توجه به

پردازد. قسمت پایانی به بیان نتوایج و پنجم، به مسائل کسب و کارها با تامین اجتماعی در ایران می

ارائه پیشنهادهایی برای بهبود نقش تامین اجتماعی در محیط کسب و کار ایران ا تصا دارد.

6

:اهمیت و روش تحقیق

کار به عنوان محیط سیاستی، نهادی و رفتاری است که بازدهی و طرات مورتبط محیط کسب و

و کوار همچنین محویط کسوب 1دهد.گذاری را تحت تاثیر قرار میهای اقتصادی و سرمایهبا فعالیت

ها مؤثرند اما تقریبا ارج از کنتورل مودیران های بنگاه عبارت است از مجموعه عواملی که بر هزینه

قرار دارند. این هزینه ها بر ی مواقع به شکل پردا ت مالیات و حق بیمه توامین اجتمواعی ها بنگاه

شود، گاهی به )مالیات بر نیروی کار( با نر مشخصی است که به طور مستقیم به دولت پردا ت می

هوای تحمیول های است که برای مالیوات دادن بوه بنگواه های تمکین مالیاتی یا هزینه شکل هزینه

شود مانند تهیه اسناد و دفاتر ا ، ارسال مدارک، رفتن بوه اداره مالیواتی، کسوب اطالعوات و می

آموزشهای الزم، حل و فصل ا تالفات و.... گزار سهولت محیط کسب و کار کشورها که توسوط

شود برای اندازه گیری سهولت پردا ت مالیات در کشورها گروه کسب و کار بانک جهانی منتشر می

ان این عوامل هزینه زا بر نر مالیاتها و حق بیمه تامین اجتماعی، تعداد دفعات پردا ت در یک از می

رسود ایون عوامول فقوط تاحودودی سال و ساعات صرف شده برای پردا ت تمرکز دارد. به نظر می

های کسب و کارها در پردا ت مالیات را نشان دهد و عواملی اصی در هر کشوور از تواند هزینه می

کنود. در ایون میوان، های زیادی را به کسب و کارهوا تحمیول موی جمله ایران وجود دارد که هزینه

ا تالفات پیش آمده بین کارفرمایان با کارگران و سازمان تامین اجتماعی از اهمیت اصی بر وردار

. است که در این مقاله فراتر از گزار بانک جهانی به چنین مواردی نیز پردا ته واهد شد

به منظور این که اهمیت پردا ت حق بیمه تامین اجتماعی را در محیط کسب و کار نشان دهویم

ابتدا با استفاده از مستندات موجود نگر کسب و کارها به معاالت محیط کسب و کار کشور ارائه

های مجلس شوورای اسوالمی از پواییز و کار در مرکز پژوهش شود. گروه مطالعات محیط کسب می

هوای های اقتصادی سراسر کشور، از وضعیت مؤلفه تاکنون در پایان هر فصل، ارزیابی تشکل 1389

هوای وکار در ایران را با ابزار پرسشنامه استخراج و نتوایج آن را در قالوب گوزار ملی محیط کسب

کند. پرسشنامه پوایش محویط کسوب و کوار، و کار در ایران را منتشر می فصلی پایش محیط کسب

تشکل اقتصواد شناسوایی 900مولفه ملی محیط کسب و کار ایران است که برای بیش از 22ل شام

1Supporting Business Environment Reform (Practical Guidance for Development

Agencies), OECD, 2008.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

7

هوای شوود. در ایون پرسشونامه از مودیران تشوکل شده، در سراسر کشور از طریق نمابر ارسال موی

را در فصل مورد بررسی 22های شود، ارزیابی ود از وضعیت هر یک از مولفهاقتصادی واسته می

)بهترین ارزیابی و حالتی که مولفه مورد نظور ا والل اصوی در اداره یوا 1 کمیتی بین با ا تصا

)بدترین ارزیابی و حالتی که شدت ا الل آن مولفه در عملکرد یا 10کند( تا عملکرد بنگاه ایجاد نمی

، سهم امثال دهد( ارائه دهند. در پرداز نهایی نیزها را در معرض تعطیلی قرار میاداره بنگاه، بنگاه

متبوع تشکل و سهم بخشی از تولید نا الص دا لوی بوه عنووان دو وزن در تهیوه میوانگین نهوایی

شود. های هر استان و کل کشور لحا میارزیابی تشکل

هوای های فصلی محیط کسوب و کوار مورتبط بوا بیموه های مورد ارزیابی در پایشیکی از مولفه

اسوت. "نر بواالی بیموه اجبواری نیوروی انسوانی "ت عنوان اجباری سازمان تامین اجتماعی و تح

تا پاییز 1389های فصلی منتشر شده، از پاییز سال آمده است طبق گزار 1همانطور که در جدول

های مهوم تواثیر های اجباری از منظر صاحبان کسب و کار یکی از مولفه، باال بودن نر بیمه1393

29/7بوا امتیواز 1389اتی است. بدترین ارزیابی مربوط بوه پواییز های تولیدی و دمگذار بر فعالیت

، بهوار 1389است. برای پاییز و زمستان 00/6با امتیاز 1391است و بهترین ارزیابی مربوط به پاییز

هوای اجبواری در فاوای ، صاحبان کسب و کار دومین مشکل ود را باال بودن نر بیمه90و پاییز

90اند. در فصول بعد این روند کمی بهبود یافته به طوری که برای زمستان کسب و کار معرفی کرده

، این مولفه به لحا رتبه بهبود یافته است. اما آنچه مسلم است این 93های بعد از آن تا بهار و سال

های اجبواری از اهمیوت بواالیی بورای مولفه مورد ارزیابی، باال بودن نر بیمه 22است که در میان

هوا بورای ی اهمیت این مولفه نسوبت بوه سوایر مولفوه ین اقتصادی بر وردار است و روند درجهفعال

است که حاکی از نامساعدتر شودن وضوعیت 7، 6، 9، 4به ترتیب 93و بهار 92و 91، 90تابستان

های اجباری به عنوان سومین چوالش باال بودن نر حق بیمه 93نسبی این مولفه است. در تابستان

ط کسب و کار شنا ته شده است. محی

8

طبق گزار پایش محیط کسب « نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی»رتبه مولفه -1جدول

1393-1389ی و کار مرکز پژوهشهای مجلس در دوره

دوره )فصل( امتیاز

بدترین( 10بهترین و 1) رتبه مولفه نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی

بهترین وضعیت( 22وضعیت و بدترین 1)

1389پاییز 1389زمستان

29/7 97/6

2 2

1390بهار 1390تابستان 1390پاییز 1390زمستان

82/6 60/6 55/6 21/6

2 4 2 6

1391بهار 1391تابستان 1391پاییز 1391زمستان

66/6 25/6 00/6 11/6

5 9 7 7

1392بهار 1392تابستان 1392پاییز 1392زمستان

33/6 74/6 37/6 23/6

7 6 7 7

1393بهار 1393تابستان 1393پاییز

57/6 49/6 27/6

7 3 5

منبع: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، پایش محیط کسب و کار ایران، فصول مختل .

گیری و نماگری که به منظور اندازه 10رو تحقیق در این مقاله به این صورت است که از میان

-بندی سهولت محیط کسب و کار کشورها توسط گروه کسب و کار بانک جهانی اسوتفاده موی رتبه

های فرعی نر مالیات نیروی کار )نر حق شود، نماگر پردا ت مالیات به دلیل در برداشتن شا ص

-های پردا ت آن، انتخاب واهد شد. این شوا ص ها و ساعتبیمه تامین اجتماعی(، تعداد پردا ت

هوا، امکوان ی تصویری شفاف از وضعیت فعلی کشوور، در حووزه مالیوات فرعی، عالوه بر ارائههای

کند. به این منظور، ابتدا از گزار پردا ت مالیات گروه کسب مقایسه با سایر اقتصادها را فراهم می

فعوات و کار بانک جهانی اطالعات مربوط به نر انواع مالیات و حق بیمه تامین اجتمواعی، تعوداد د

پردا ت و ساعات صرف شده برای پردا ت مالیات و حق بیموه توامین اجتمواعی بورای کشوورهای

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

9

منتخب از جمله ایران و سایر کشورها گردآوری واهد شد. سپس، کشورهای مختل بوا توجوه بوه

سطح توسعه یافتگی در سه گروه با درآمد سرانه پایین، متوسط و باال تقسیم واهند شود و سوهولت

یات و حق بیمه تامین اجتماعی در این سه گروه تبیین واهد شد. مال

همچنین بر اساس اسناد قوانین و مقررات و فرایندهای پردا ت حق بیمه تامین اجتماعی در ایران

توسط کسب و کارها و جمع آوری آمار و اطالعات مربوط به تعوامالت کسوب و کارهوا در پردا وت

شود تا مشکالت و مسائل آنها در ایران شناسایی شود. با توجوه میحق بیمه تامین اجتماعی تال

هوا و های اصالحی را در ارتباط بوا چوالش توان اقدام های بین کشوری و شواهد ایران می به مقایسه

مسائل موجود میان کارفرمایان و سازمان تامین اجتماعی با هدف بهبود محیط کسب و کار و رونوق

کرد. اشتغال و تولید تبیین

:جایگاه تامین اجتماعی در شاخص سهولت محیط کسب و کار

هوا و در ادبیات اقتصادی برای بررسی عملکرد اقتصواد هور کشوور از حیور کارآمود بوودن نظوام

، هموه سواله 2003ها و معیارهای متفاوتی وجوود دارد. از سوال ها و قوانین مالیاتی، شا صسیاست

1انجوام کسوب و کوار "ان هایی تحت عنوبانک جهانی در گزار سوهولت محویط کسوب و کوار "

هایی در رابطه با وضعیت و جایگاه اقتصادها و اقدامات مووثر کند و تحلیلگیری میکشورها را اندازه

نماگر ترکیبی تعریو و 5ها بر مبنای ، این گزار 2003دهد. در های کسب و کار ارائه میبر حوزه

شد و با گذشت زمان نماگرهای دیگری به آن اضافه شد به طوری کشور ارزیابی و منتشر 133برای

نماگر اصلی )شروع کسب و کار، چگونگی ا وذ 11، بر مبنای 2015منتشر شده در سال که گزار

-گذاران رد، ثبت داراییها، دریافت انرژی، تجارت ارجی، پردا ت مالیات، حمایت از سرمایهمجوز

حکم در نظام قاایی، اجرای قراردادها و در نهایت قوانین و مقررات بازار ها، ا ذ اعتبار، نحوه صدور

گیوری و مقایسوه . مبنوای انودازه 2کنود کار( وضعیت سهولت محیط کسب و کار کشورها را رصد می

محیط کسب و کار هر کشور با سایر کشورها، سهولت اجرای یازده فعالیت فووق بور مبنوای زموان،

1Doing Business Report 2http://www.doingbusiness.org/methodology/methodology-note

10

130کشور، ایران در جایگاه 198، از میان 1م2015دن آن است. در گزار هزینه و مراحل انجام دا

دو پله صعود کرده است. 2014ام قرار دارد که نسبت به گزار سال

رتبه ایران در نماگرهای اصلی سهولت محیط کسب و کار بانک جهانی -1جدول

تغییراترتبه ایران در

2015گزار

رتبه ایران در

2014گزار نماگرهای اصلی کسب و کار

شروع کسب و کار 70 62 8

ا ذ مجوزها 161 172 -11

دسترسی به انرژی 119 107 12

هاثبت دارایی 159 161 -2

ا ذ اعتبار 86 89 -3

گذاران حمایت از سرمایه 143 154 -11

پردا ت مالیات 118 124 -6

تجارت برون مرزی 155 148 7

قراردادهااجرای 67 66 1

پایان کسب و کار 137 138 -1

.2015و 2014منبع: گزار کسب و کار )ایران( بانک جهانی سال

-شود. بر مبنای رو مالیات یک عامل اساسی محیطی و موثر بر فاای کسب و کار شنا ته می

در 2006شناسی گزار سهولت محیط کسب و کار بانک جهانی، نماگر پردا وت مالیوات از سوال

هوایی کوه یوک شود. در این نماگر، کلیه مالیاتهای سهولت محیط کسب و کار محاسبه میگزار

های اداری ناشوی از کند و همچنین هزینهشرکت با ابعاد متوسط اقتصادی در یک سال پردا ت می

یوروی ها، مالیات بور ن ها شامل مالیات بر درآمد یا سود شرکتشود. این مالیات پردا ت آنها ثبت می

های اجباری بوه دولوت توسوط کارفرموا، مالیوات بور کار )حق بیمه تامین اجتماعی( و سایر پردا ت

دارایی، مالیات نقل و انتقال دارایی، مالیات بر سود سهام، مالیات بر سود سرمایه، مالیوات بور نقول و

ی زمانی به پایان رسیده و برای نماگر پردا ت مالیات از اطالعات دوره 11/3/1393های این گزار در جمع آوری داده1 استفاده شده است.12/10/1392تا 10/10/1391

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

11

هوا کووچکترین هزینوه بر حمل و نقل و جاده و حتی انتقاالت مالی، مالیات جمع آوری زباله، مالیات

هوا اکتفوا نشوده و شود، در این بخش تنها به تعری سنتی مالیاتشود. همانطور که مالحظه میمی

هوای گیری یک شرکت نقش دارد و در صورتهایی که در تصمیمهای مالیاتی و پردا تهزینه کلیه

هر کشور بدست آمد، کشورها بر شود. در نهایت بعد از آنکه امتیاز آید؛ در نظر گرفته میمالی آن می

شوند. طبقه بندی می 1شان با بهترین امتیازمبنای فاصله

های کشورها های فرعی نماگر پردا ت مالیات در گروهمیانگین شا ص -2جدول

مناطق

نر مالیات )% از سود(

تعداد پردا ت مالیات )بار در سال(

زمان مورد نیاز )ساعت(

317 2/36 6/46 متوسط آفریقا

229 4/25 3/36 متوسط آسیا و اقیانوسیه

211 8/33 9/42 متوسط آمریکای مرکزی و حوزه کارائیب

245 3/23 7/34 متوسط آسیای مرکزی و اروپای شرقی

EU & EFTA 2 0/41 3/12 176 طمتوس

160 8/16 0/24 متوسط اورمیانه

213 2/8 9/38 متوسط آمریکای شمالی

620 7/23 4/55 آمریکای جنوبیمتوسط

OECD 3/44 8/11 4/175متوسط

.2015منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی، گزار پردا ت مالیات

124به رتبوه 118، ایران در نماگر پردا ت مالیات با یک روند نزولی، از رتبه 3با توجه به جدول

در نماگر پردا ت 134 اورمیانه یعنی قبل از یمن با رتبه رسیده و در زمره آ رین جایگاه کشورهای

ها در ایران در مجموع بایود ، شرکت2015ها قرار دارد. براساس گزار کسب و کار در سال مالیات

درصد از سود ساالنه ود را بابوت 1/44ساعت برای پردا ت مالیات اقدام و 344بار و با صرف 20

و 2014هوای ند. نکته در ور توجه این اسوت کوه در گوزار سوال مالیات و عوارض پردا ت نمای

های فرعی و هم شا ص ، کاهش رتبه ایران در حالی اتفاق افتاده است که هم کمیت شا ص2015

DTF ثابت مانده است و به عبارتی، سایر کشوورها عملکورد بهتوری 2015و 2014برای دو سال

ناشی از ضع عملکرد و قوانین و مقررات ناظر بوده و داشته اند. بخشی از این سقوط طی این سال

1Distance To Frontier (DTF) points % 2European Free Trade Association

12

بخشی هم ناشی از تال بیشتر کشورهای همسایه و رقیب در این حوزه است که به افوت جایگواه

های نماگر پردا ت مالیات با توجوه ، زیرشا ص4(. در جدول 1390ایران منجر شده است )ساالری،

قایسه و تحلیل وضعیت کشور را به شکل بهتوری فوراهم به قوانین و مقررات رسمی ایران، امکان م

کند.می

های فرعی نماگر پردا ت مالیات در ایرانشا ص-3جدول

ها مالیات رتبه کلی شا ص پردا ت

در سال

2014 2015

هاشا ص 2014سال 2015سال

124

118

0/20 0/20 تعداد پردا ت در

سال

0/344 0/344 صرف شده زمان

)ساعت/ سال(

DTF

(%POINTS)

8/17 8/17 نر مالیات بر سود

)%(

9/25 9/25 نر مالیات بر

نیروی کار )%(

78/66 78/66

ها )%(سایر مالیات 4/0 4/0

1/41 1/44 نر کل مالیات

)% سود(

.2015و 2014منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی )گزار کشور ایران( سال

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

13

های نماگر پردا ت مالیات در ایرانزیرشا ص-4جدول

توضحیات

نر مالیات به عنوانی درصدی از سود

پایه مالیاتینر قانونی هامالیات

زمان صرف شده )ساعت(

تعداد پردا ت در یک سال

نوع مالیات

- 94/25% دستمزد نا الص

23% 240 12 مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی(

- 77/17 مشمول سود

مالیات25% 32 1

مالیات بر درآمد هاشرکت

- 36/0 ارز برآورده شده زمین

5% - 1 مالیات بر نقل و انتقاالت دارایی

- 0/00 های چکتعداد

صادر شدهبه ریال200

ازای هر چک- 1

مالیات بر هر تراکنش چکی )تمبر مالیاتی(

0/00 مقدار کمارز برآورد شده دارایی

های نر متفاوت

مالیات بر دارایی 1 -

شامل نشده

ارز افزوده 0/00

% 5بیشتر از فروردین 1تا

% 6و 1392برای پس از

آن

72 4 مالیات بر ارز

افزوده

کل 20 0/344 - - 07/44 -

.2015و 2014منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی )گزار کشور ایران( سال

کنند، حق بیمه تامین اجتماعی و هایی که کسب و کارها در ایران پردا ت میاز میان انواع مالیات

مالیات بر سود بیشترین سهم را دارا هستند. نکته قابل توجه آن است که با اینکوه نور حوق بیموه

ا سوهم بیشوتری از ها است، امو درصد کمتر از مالیات بر درآمد شرکت 2درصد و 23تامین اجتماعی

دهد زیرا حق بیمه بر مبنای دستمزد کارکنوان و مالیوات بور نر کل مالیات را به ود ا تصا می

درصودی کوه 07/44شود. بوه عبوارتی از مجمووع درآمد شرکتها بر مبنای سود شرکتها دریافت می

ق بیموه توامین درصد آن مربوط به ح 94/25کنند، شرکتها از سودشان به شکل مالیات پردا ت می

ها است. این برتری در سوهم، شوامل درصد آن مربوط به مالیات بر درآمد شرکت 77/17اجتماعی و

14

12بار پردا ت مالیات توسط کسوب و کارهوا، 20شود. از ها نیز میها و زمان پردا تتعداد پردا ت

بار مربوط بوه 1افزوده و بار مربوط به مالیات بر ارز 4بار آن مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی،

ساعت برای پردا ت آنها زمان صورف 32و 72، 240ها است که به ترتیب مالیات بر درآمد شرکت

شود. می

:تحلیل سهولت پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی در ایران و سایر کشورها

کسوب و کوار تواند درک بهتری از چگونگی و وضوعیت محویط مقایسه ایران با سایر کشورها می

ای در منطقوه ایران در پردا ت مالیات فراهم سوازد. کشوور ایوران از لحوا تقسویم بنودی منطقوه

سهولت کسب و کار بانک جهانی در گروه کشورهای اورمیانه و شمال آفریقا قرار دارد و در گزار

ر بانک جهانی ایران در گزار سهولت کسب و کا اورمیانه قرار دارد. در گزار مشخصات اقتصاد

های قابل مقایسه با ایوران شوامل عوراق، اردن، لیبوی، عموان، عربسوتان ، اقتصاد20151برای سال

شوند که اطالعات مرتبط با این کشورها و چند کشور منتخوب ی عربی میصعودی و امارات متحده

ده اسوت. در ایون آمو 5دیگر از جمله ترکیه، کره جنوبی، ژاپن، فرانسه انگلستان و آمریکا در جدول

تقسیم بندی فاصله بسیار زیاد و در عین حال جایگواه ضوعی ایوران در مقایسوه بوا جایگواه بواالی

کشورهایی نظیر امارات متحده عربی، عربستان صعودی و عمان، اردن و عراق قابل توجه اسوت بوه

اشوته اسوت. بوا طوری که در اقتصادهای قابل مقایسه با ایران، تنها کشور لیبوی عملکورد بودتری د

شود کوه ها و زمان مورد نیاز برای آن، دیده میمقایسه نر حق بیمه در این کشورها، تعداد پردا ت

شود و این تقریبا اندکی بیشترین نر حق بیمه تامین اجتماعی در ایران از کسب و کارها دریافت می

کمتر از دو برابر در این کشورها است.

سواعت زموان 889و 344های مالیاتی باید بوه ترتیوب برای پردا تدر کشورهای ایران و لیبی

صرف شود که این در مقایسه با عملکرد کشورهایی مانند امارات متحده عربی، عربستان صوعودی و

دهد. هموانطور کوه ساعت، وضعیت بسیار پرهزینه تری را نشان می 68و 64، 12عمان به ترتیب با

هوا در کشوورها بیشوتر اسوت، وقوت ور کلی هر چقدر تعداد پردا تشود به ط، دیده می5در جدول

1Economy Profile 2015- Iran, Islamic Rep.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

15

شود کوه در کشوورهای اردن، ایوران، لیبوی، عوراق ایون ها صرف میبیشتری برای پردا ت مالیات

دهد عوامل همبستگی کامال مشهود است. اما با مقایسه عملکرد عمان و عربستان صعودی نشان می

بار پردا ت مالیاتی تنها با 14نیز نقش دارند. در کشور عمان های مالیاتیدیگری از جمله زیرسا ت

رسد این درحالی است که در کشور عربسوتان صوعودی در حوالی کوه ساعت به انجام می 68صرف

یابد، اما زمان مورد نیاز تقریبا نزدیوک بوه بار کاهش می 3ها به حدود یک چهارم، یعنی تعداد دوره

رسد.ساعت به انجام می 64اعت و در مجموع با صرف س 4کشور عمان بوده و تنها

ها و مدت زمان الزم ، مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی( و تعداد پردا ت5در جدول

ها عالوه بر کشورهای اورمیانه، برای کشورهای ترکیه، کره جنوبی فرانسه، برای پردا ت این دوره

کنود توا ، این امکان را فوراهم موی 4ه است. دو ستون اول از جدول انگستان، آمریکا و ژاپن نیز آمد

ها مالیاتی در مقایسه کرد. درگروه کشوورهای کشورها را از منظر رتبه کسب و کار کل و در پردا ت

های اورمیانه امارات متحده عربی، عمان، عربستان صعودی، قطر، بحرین و کویت به ترتیب با رتبه

انود و جایگواه بهترین رتبه سهولت محیط کسب و کوار را کسوب کورده 86و 53و 50، 50، 49، 22

، با فاصله کمی از کشورهای سوریه، عراق، و یمون بوه ترتیوب بوا بودترین 130کشور ایران با رتبه

عملکرد قرار دارد. اما در زمینه شا ص پردا ت مالیات، بیشتر کشورهای اورمیانه از جایگاه مناسبی

ای که قطر، عمان، امارات متحده عربی بهترین عملکرد را در زمینه شوا ص ه گونهبر وردا هستند ب

اند. اقتصاد داشته 198مذکور در بین

، 117کشور در گروه اورمیانه، وضعیت کشورهای سوریه، ایران و یمن به ترتیب بوا رتبوه 13از

ت که حتی کشوورهایی ماننود از جایگاه مقبولی بر وردار نیست. نکته قابل توجه ان اس 135و 124

ها بر ووردا نیسوتند، اموا در زمینوه عراق، اردن و لبنان که از رتبه کسب و کار وبی در میان اقتصاد

امین اقتصاد و 5شا ص پردا ت مالیات از وضعیت بهتری بر وردارند. ایران با کره جنوبی به عنوان

له زیوادی دارد و ایون فاصوله نیوز در امین اقتصاد از منظر سهولت در کسوب و کوار، فاصو 55ترکیه

سهولت و کیفیت انجام کارها در حوزه پردا ت مالیات نیز قابل مشاهده است.

16

نماگر پردا ت مالیات و مالیات بر نیروی کار در ایران و کشورهای منتخب در گزار -5جدول

2015سال

)مرتب شده بر اساس رتبه در پردا ت مالیات(

کشور

رتبه در سهولت

محیط کسب و کار

رتبه در پردا ت مالیات

نر مالیات )% از سود(

تعداد پردا ت مالیات )در سال(

زمان مورد نیاز )ساعت(

مالیات نیروی کار

کلمالیات نیروی کار

کلمالیات نیروی کار

کل

امارات متحده عربی

22 1 1/14 8/14 1 4 12 12

41 36 4 1 3/11 3/11 1 50 قطر

68 12 14 12 0/23 8/11 1 50 عمان

64 34 3 1 5/14 4/12 3 49 عربستان صعودی

110 48 8 1 7/33 3/11 16 8 انگلستان

60 60 13 12 5/13 5/13 8 53 بحرین

98 98 12 12 8/12 8/12 11 86 کویت

187 80 10 2 4/32 6/13 25 5 کره جنوبی

183 100 19 12 9/29 8/23 40 104 لبنان

151 90 25 12 0/29 8/13 45 117 اردن

ایاالت متحده آمریکا

7 47 7/9 8/43 4 11 55 175

312 288 13 12 8/27 5/13 52 156 عراق

226 80 11 1 1/40 2/19 56 55 ترکیه

137 80 8 2 66.6 7/51 95 31 فرانسه

336 36 19 12 5/42 3/19 117 175 سوریه

330 140 14 3 3/51 1/18 122 29 ژاپن

344 240 20 12 1/44 9/25 124 130 ایران

248 72 44 24 3/33 3/11 135 137 یمن

889 210 19 12 5/31 5/10 157 188 لیبی

792 288 71 28 5/65 18 188 182 ونزوئال

.2015منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی، گزار پردا ت مالیات

های پردا ت آن نیروی کار )نر بیمه تامین اجتماعی( و تعداد دوره، نر مالیات بر 5طبق جدول

در سال و همچنین زمان صرف شده برای پردا ت آن گزار شده است. کارفرمایان در کشوورهای

کننود و ایران، لبنان و سوریه بیشترین نر بیمه بیکاری را در میان کشورهای اورمیانه پردا ت می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

17

درصد است. قوانین و مقررات 14تا 11ی سایر کشورها این نر نزدیک به این در حالی است که برا

بوار در سوال 24کشور یمن، کسب و کارها را ملزم کرده است تا برای پردا ت مالیات نیوروی کوار

ساعت از وقت ود را برای تکمیل فرایند پردا ت مالیات صرف کنند. 72مراجعه کرده و در مجموع

قطر، امارات و عربستان صعودی که تمام مالیات نیروی کوار در یوک بوار و بوا به غیر از کشورهای

بوار 12شود در بقیه کشورهای منطقه، کارفرمایان باید ساعت پردا ت می 26تا 12وقت زمانی بین

در سال برای پردا ت نر بیمه نیروی کار اقدام کنند.

وی کار و تعداد دفعات پردا ت آن بوا نور نکته قابل توجه این است که با مقایسه نر مالیات نیر

بینویم کوه همه مالیاتهای پردا تی و تعداد دفعات پردا ت آن در کشورهای منطقوه اورمیانوه، موی

12های مالیات نیروی کار در این زمینه سهم قابل توجهی دارد. در میان کشورهای با تعداد پردا ت

ساعت برای پردا ت مالیات نیروی کار 100و 240، 288بار در سال، عراق، ایران و لبنان به ترتیب

سواعت 36و 12شود؛ در حالی که برای کشورهایی مانند عمان و سوریه به ترتیوب وقت صرف می

زمان نیاز است تا فرایند پردا ت انجام شود.

اه ایون بر نیست و گوها فرایندی زماندر ترکیه و کره جنوبی بر الف ایران فرایند پردا ت مالیات

ادعا تعداد کمتر دفعات پردا ت مالیات و تعداد کمتر ساعت مورد نیواز اسوت. کارفرمایوان در کشوور

پردازنود، کوه البتوه بار در سال برای نیروی کار مالیات موی 2ترکیه یک بار در سال و در کشور کره

هوای مشوابه در تساعت زمان احتیاج دارند که در مقایسه بوا تعوداد پردا و 80برای پردا ت آن به

شوود. نور کشورهایی مانند قطر، عربستان و امارات متحده عربی زمانی به مراتب بیشتر صرف موی

درصدی مالیات نیروی کار در کشور کره جنوبی بسویار کمتور از 6/13ها و به طور ا نر مالیات

سوب و کوار و درصدی ایران است. در نتیجه این وضعیت، سهم به سزایی در وضوعیت ک 9/25نر

جایگاه این کشور در میان سایر کشورها دارد. کشور ترکیه و کوره جنووبی از منظور شوا ص تعوداد

ها و زمان بسیار به هم نزدیک هستند اما نر مالیات بر نیروی کوار و نور کول مالیاتهوا در پردا ت

توجهی در رتبوه کشور کره جنوبی از کشور ترکیه کمتر است و همین موضوع منجر به ا تالف قابل

کسب و کار و به طور ا رتبه پردا ت مالیاتها برای این دو کشور شده است.

18

وضعیت پرداخت مالیات و حق بیمه تامین اجتماعی با توجه بهه سهطت توسهعه

:یافتگی کشورها

به منظور بررسی وضعیت پردا ت مالیات و حق بیمه تامین اجتماعی با توجوه بوه سوطح توسوعه

های کشور موجود در گزار کسب و کار بانک جهانی به سه گروه کشورهای 189کشورها، یافتگی

، 6با درآمد پایین، درآمد متوسط )ایران در این گروه قرار دارد( و درآمد باال تقسیم شودند. در جودول

اطالعات کاملی از متوسط نر بیکاری، تولید نا الص دا لی سرانه، رتبه کل سهولت محیط کسوب

ها و... برای کل کشورها و سه گروه مذکور آمده است. نکتوه کار، رتبه کل سهولت پردا ت مالیاتو

ها حائز اهمیت آن است که به طور متوسط نر بیکاری کشورهای با درآمد پایین کمتر از سایر گروه

را دارد و است. این در حالی است که بیشترین مقدار متوسط نر انواع مالیات، تعداد ساعت و زموان

در عین حال متوسط تولید سرانه این گروه از کشورها حدود یوک دهوم متوسوط تولیود سورانه کول

کشورها است و از نظر رتبه کسب و کار نیز از جایگاه نامناسبتری بر وردار هستند.

این ناهمخوانی در نر بیکاری و محیط کسب و کار به ایون دلیول اسوت کوه، شواغالن در هور

شوند. شاغالن بخوش و حوزه کلی دولتی و صوصی )رسمی و غیر رسمی( تقسیم میکشوری به د

(. بنابراین با 1392ای قرار ندارند )محمودزاده و سحابی، صوصی غیررسمی تحت پوشش هیو بیمه

هوا تواثیر توجه به سا تار چنین کشورهایی، بخش غیر رسمی از قوانین و مقررات مرتبط بوا مالیوات

شود که، کشوورهای بوا درآمود های با درآمد متوسط و باال، مشاهده میا در میان گروهپذیرند. امنمی

های موجود دارند و در عین حال نسبت به کشوورهای متوسط بیشترین نر بیکاری را در میان گروه

ها باالتر است. اما متوسط نر مالیوات های مالیاتی کل و مالیات بر شرکتبا درآمد باال، متوسط نر

بر نیروی کار در کشورهای با درآمد متوسط تقریبا یک درصد بیشتر است. اما نکتوه قابول توجوه در

ها است که به میزان قابل توجهی در کشورهای با درآمد باال نسوبت بوه دو متوسط نر سایر مالیات

مد متوسط گروه دیگر کمتر است. در رابطه با سایر متغیرهای نماگر پردا ت مالیات، کشورهای با درآ

هم تعداد دفعات پردا ت مالیات آنها بیشتر از متوسط گروه کشورهای با درآمد باال اسوت و هوم بوه

کنند. طور میانگین، ساعت بیشتری را برای پردا ت مالیات صرف می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

19

میانگین نر بیکاری، تولید نا الص سرانه، نر ، تعداد دفعات و ساعات مورد نیاز -6جدول

ر سه گروه از کشورهاپردا ت مالیات د

کل کشورها واحد متغیردرآمد پایین )زیر

دالر( 3000

درآمد متوسط

3000)بین 20000دالر تا

دالر(

درآمد باال

2000)باالی دالر(

8.3 10.5 7.0 8.8 درصد نر بیکاری

تولید نا الص دا لی سرانه

45852 8542 1240 14029 دالر

رتبه کلی سهولت محیط کارکسب و

38.2 84.6 143.4 94.2 رتبه

رتبه کلی سهولت پردا ت مالیات

41.8 95.8 129.0 95.3 رتبه

مجموع نر همه

مالیاتها )از سود( 35.6 40.3 45.5 41.0 درصد

14.5 15.9 18.0 16.3 درصد نر مالیات بر شرکتها

نر مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی(

18.3 17.1 13.5 16.2 درصد

2.8 7.3 14.0 8.6 درصد نر سایر مالیاتها

مجموع تعداد دفعات پردا ت مالیات

11.9 23.9 37.7 25.9 دفعه

تعداد دفعات پردا ت مالیات بر شرکتها

1.4 3.6 4.2 3.4 دفعه

تعداد دفعات پردا ت مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی(

4.9 8.6 15.5 10.1 دفعه

تعداد دفعات پردا ت سایر مالیاتها

5.7 12.2 18.0 12.8 دفعه

مجموع ساعات مورد نیاز پردا ت مالیات

142 295 304 266 ساعت

42 78 76 70 ساعتساعات مورد نیاز

20

کل کشورها واحد متغیردرآمد پایین )زیر

دالر( 3000

درآمد متوسط

3000)بین 20000دالر تا

دالر(

درآمد باال

2000)باالی دالر(

پردا ت مالیات بر شرکتها

ساعات مورد نیاز پردا ت مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی(

66 103 102 95 ساعت

ساعات مورد نیاز پردا ت سایر مالیاتها

34 114 127 101 ساعت

، بانک جهانی و محاسبات تحقیق.2015منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی، گزار پردا ت مالیات

آمده است. کشورهای با تولید سرانه باال با این که نر مالیات 1و شکل 6همانطور که در جدول

بر نیروی کار )حق بیمه تامین اجتماعی( بیشتری نسبت به کشورهای با تولید سرانه متوسط و پایین

، سواعات دارند اما دفعات کمتری برای پردا ت آن تعیین کرده اند و کسب و کارها در این کشوورها

دهند. بسیار کمتری را به پردا ت این مالیات ا تصا می

نر ، تعداد دفعات و ساعت مورد نیاز در پردا ت مالیات بر نیروی کار )حق بیمه تامین -1شکل

2015اجتماعی( در سه گروه از کشورها در گزار انجام کسب و کار

، بانک جهانی و محاسبات تحقیق.2015ردا ت مالیات منبع: سهولت انجام کسب و کار بانک جهانی، گزار پ

13.5 16

102

17.1 9

103

18.3 5

66

0

20

40

60

80

100

120

تعداد دفعات پردا ت مالیات نر مالیات بر نیروی کار بر نیروی کار

ساعات مورد نیاز پردا ت مالیات بر نیروی کار

متوسط کشورهای با درآمد متوسط متوسط کشورهای با درآمد پایین

متوسط کشورهای با درآمد باال

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

21

:مسائل کسب و کارها با تامین اجتماعی در ایران

گر اجتماعی است که پوشش دهنده کوارگران در ایران، سازمان تامین اجتماعی یک سازمان بیمه

در بر حقوق بگیر و مزدی )به صورت اجباری( و صاحبان حرف و مشاغل آزاد )به صورت ا تیاری( را

باشد و مؤسسه عمومی غیردولتوی گیرد. این سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقالل مالی می می

باشد که با توجه به آ رین تغییرات و ادغام سه وزارتخانه کار، رفاه و تامین اجتماعی و تعواون در می

مان تامین اجتمواعی شود. ساززیر مجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی طبق مقررات اداره می

بر اساس قانون، عملیات ود را در قالب یک صندوق بیمه اجتماعی انجام می دهد. بر ایون اسواس

ای تنظیم کند که مصارف وود را از محول منوابع، سازمان از نظر مالی، باید عملیات ود را به گونه

اساسی در سیاسوت گوذاری تامین مالی کند. جریان درآمدی این سازمان و عوامل موثر بر آن نقش

ی آن را درآمد حق بیمه تشکیل موی های سازمان دارد زیرا جریان درآمدی سازمان که بخش عمده

دهد، الزاما یک جریان مستمر نیست بلکه متاثر از مسائل جمعیتوی، اقتصوادی، سیاسوی، اجتمواعی،

ینده یا کاهنده ای بر جریوان قوانین و مقررات، فرآیند نظام تصمیم گیری و... است که عمدتا آثار فزا

درآمدی سازمان دارند. برای مثال رفتار اقتصادی بنگواه هوا و کارفرمایوان تواثیر قابول تووجهی بور

درآمدهای سازمان دارد که این فرآیند به طور طبیعی بخش مصارف )تعهدات سازمان( را نیوز تحوت

سوازمان، مشوارکت سوه جانبوه توان گفوت تکیوه گواه اصولی ایون تاثیر قرار می دهد. بنابراین می

هوای کوالن و گیوری های مختل سیاستگذاری و تصمیم شدگان و دولت در عرصه کارفرمایان، بیمه

تامین مالی است.

ها و اقدامات حموایتی و ودمات ای از تدابیر، رو سازمان تامین اجتماعی با بکارگیری مجموعه

وران اشوتغال، بازنشسوتگی، ازکارافتوادگی و ای با هدف حمایت از نیوروی انسوانی شواغل در د بیمه

حمایت از بازماندگان شاغالن و بازنشستگان، و با پردا ت انواع مستمری بازنشستگی، ازکارافتادگی،

بازماندگی، بیکاری، غرامت، تقص عاو، کمک بوارداری و... یکوی از بزرگتورین نهادهوای حمایوت

سازمان بازنشستگی کشوری، سازمان بیمه دمات اجتماعی در میان سایر نهادهای تامین اجتماعی )

هوای بیموه اجتمواعی در ایوران از نووع درمانی و..( در کشور است. الگوی غالب تأمین مالی صندوق

هوای شوده، کارفرموا و دولوت بوا نسوبت مبتنی بر حق بیمه معین و مشخص است که از سوی بیمه

22

شوده کشوور را درصد از جمعیوت بیموه 73ر شود. سازمان تأمین اجتماعی بالغ ب مختل پردا ت می

گر اجتماعی تبدیل کرده که این، سازمان مذکور را به بزرگترین سازمان بیمه 1تحت پوشش ود دارد

بنابراین گروه بزرگی از جمعیت کشور به طور مستقیم یوا غیرمسوتقیم و در ابعواد اقتصوادی و .است

هوای وری دسوتگاه ی اجرا و میزان کیفیت آن و بهوره غیراقتصادی متاثر از قواعد و قوانین، فرایندها

ی دمات این سازمان هستند. کنندهمجری قوانین و ارائه

با این که مشکالتی در ماهیت قوانین و مقررات سازمان تامین اجتمواعی وجوود دارد، اموا بخوش

ظور کارفرمایوان ها و مسائل در رابطه با سازمان توامین اجتمواعی ایوران از من قابل توجهی از چالش

مربوط به شیوه اجرای قوانین و مقررات است. از زوایای مختلفی این مسائل قابل طرح است اما اهم

آن در موارد زیر قابل بررسی است.

،تشکیل پرونده و دریافت کد کارگاه در شروع فعالیت

،ارسال لیست بیمه شدگان و پردا ت حق بیمه هر ماه یک بار

ها توسط ماموران تامین اجتماعی چند بار در سال، بازرسی از کارگاه

های حق بیمه، ها و معافیتاطالع و استفاده از تخفی

آور از جمله مشمول شدن کارگاه و پردا ت حق بیمه مسائل مربوط به مشاغل سخت و زیان

بیشتر توسط کارفرما،

تا یر در پردا ت حق بیمه، جرایم کارفرمایان به دلیل تا یر در ارسال لسیت بیمه شدگان یا

ی پیمانکاران و قراردادها که در قراردادهای مختلو سوا ت، پیمانکواری، نصوب، حق بیمه

پژوهشی و... شرایط ا ود را دارد،

ها حتی بر اساس مدارک حدود ده سال قبل، حسابرسی تامین اجتماعی از کارگاه

ی موارد مختل ، ای برافرایند دریافت مفاصا حساب و سوابق بیمه

شکایت از کارفرماها توسط کارگران در هیاتهای تشخیص دعاوی و حل ا تالف کار مستقر

در اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی به اطر مسائل حق بیمه تامین اجتماعی.

. 12/11/93گزار به تاریخ ، ستاد تدوین برنامه ششم توسعه، ریزی کشورسازمان مدیریت و برنامه 1

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

23

های رسیدگی به شکایات کارفرمایان درباره اعتراض به میزان حق بیمه تعیین شده در هیئت

دیدنظر تشخیص مطالبات مستقر در ادارات تامین اجتماعی، بدوی و تج

کارفرمایان در ادامه از بین موارد فوق با توجه به اهمیت فقط بر دو مورد آ ر یعنی شکایت از

توسط کارگران و نیز اعتراضات کارفرمایان به تامین اجتماعی تمرکز واهیم کرد.

مسائل حق بیمه تامین اجتماعیشکایت از کارفرمایان توسط کارگران به اطر

های ناشی از آن برای کارفرمایان و کارگران آمار و ارقام موجود موید شکایات متعدد و هزینه

های ، داد واست7درموارد مختل از جمله مسائل حق بیمه تامین اجتماعی است. در جدول

اداره کوار، های حل ا تالف دعواوی کوار مسوتقر در های تشخیص و هیئتواصله به هیات

های مرتبط با هر هیئوت از سوال تعاون و رفاه اجتماعی و همچنین تعداد و سهم داد واست

آورده شده است. 1389-1392

های تشخیص دعاوی و حل ا تالف کارهای مرتبط با حق بیمه تامین اجتماعی در هیئتداد واست -7جدول

واحد شرح فعالیت میزان فعالیت

1389 1390 1391 1392

167257 238303 260144 253050 داد واست های تشخیص دعاوی کار جمع داد واست های واصله به هیات

60973 85218 84376 78549 مورد داد واستهای مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی

36 36 32 31 درصد نسبت موارد حق بیمه به داد واستهای واصله

126222 174390 183119 188873 رأی تشخیص دعاوی کارهای جمع آرای صادره در هیات

29081 47379 50210 41950 رأی آرای صادره مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی

23 27 27 22 درصد های تشخیص نسبت موارد حق بیمه به آرای صادره هیات

46399 61368 77759 78395 داد واست های واصله به هیأت حل ا تالف دعاوی کار جمع پرونده

6218 8473 21184 19924 مورد های واصله مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی پرونده

13 14 27 25 درصد های واصله نسبت موارد حق بیمه به پرونده

38669 59727 602493 63031 رأی های حل ا تالف دعاوی کار جمع آرای صادره در هیات

10893 19043 19113 14930 رأی اجتماعی آرای صادره مربوط به حق بیمه تامین

28 32 3 24 درصد های حل ا تالف نسبت موارد حق بیمه به آرای صادره هیات

.1392تا 1389منبع: سالنامه آماری وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، سالهای

24

هوای هوای واصوله در هیوات ، نسبت موارد حوق بیموه بوه داد واسوت 1392-1389های در سال

های تشخیص دعواوی درصد افزایش یافته است. در هیئت 36درصد به 31تشخیص دعاوی کار از

درصد رای صوادر 23، 1392های مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی، در سال کار، برای داد واست

دهد اما میزان آرای را نشان می 1391و 1390های درصدی برای سال 4شده است که یک کاهش

هوای حول یک درصد افوزایش داشوته اسوت. همچنوین در هیئوت 1389نسبت به سال صادر شده

ای های واصله کار یک روند کاهشی قابل مالحظوه ا تالف دعاوی نسبت موارد حق بیمه به پرونده

ها در دو سال آ ر به شدت افزایش یافته است. شود اما نسبت آرای صادر شده در این هیاتدیده می

هاهای تشخیص دعاوی کار و نسبت موارد حق بیمه آنهای واصله به هیاتداد واست : تعداد2شکل

.1392تا 1389منبع: سالنامه آماری وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، سالهای

79 84 85

61

31 32 36 36

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1389 1390 1391 1392

هزار )تعداد داد واستهای واصله به هیات های تشخیص دعاوی کار مربوط به حق بیمه تامین اجتماعی (داد واست

(درصد)نسبت موارد حق بیمه به داد واستهای واصله به هیات های تشخیص دعاوی کار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

25

هوای های واصله به هیوات شود که علی رغم کاهش در تعداد داد واست ، مالحظه می2در شکل

-ق بیمه تامین اجتماعی، اما نسبت موارد حق بیمه بوه داد واسوت تشخیص دعاوی کار مربوط به ح

است. های تشخیص دعاوی کار با یک شیب مالیمی افزایش یافتههای واصله به هیات

های بدوی و تجدیدنظر تشخیص مطالباتوضعیت رسیدگی به شکایات کارفرمایان در هیئت

هوای هایی تحوت عنووان هیئوت در هیئتحل و فصل ا تالفات مالی در سازمان تامین اجتماعی

اسوت کوه قوانون توامین اجتمواعی آموده 42گیرد. در ماده بدوی و تجدید نظر مطالبات صورت می

های بودوی تشوخیص توانند اعتراض ود نسبت به حق بیمه تعیین شده را در هیئتکارفرمایان می

تشوخیص بودوی هوای هیوأت : » این قانون چنین آمده است کوه 43مطالبات مطرح نمایند.در ماده

گردند: می از افراد زیر تشکیل سازمان مطالبات

. واهد داشت عهده را به هیأت ریاست که اجتماعی رفاه وزارت ( نماینده1

در موورد ایوران و معوادن و صونایع بازرگانی اتاق انتخاب کارفرما به نماینده عنوان ( یک نفر به2

در مورد افراد صنفی اصناف اتاق معرفی مربوط به صن یا یکنفر نماینده صنایع و صاحبان نانبازرگا

.آزاد حرف مشاغل و صاحبان

. اجتماعی تأمین عالی شورای انتخاب ( یک نفر به3

. اجتماعی یر رفاهوز انتخاب به اجتماعی قانون تأمین مشمول در مورد کارگران کارگران ( نماینده4

و میلیوون یوک بیمه حق اصل بابت سازمان مورد مطالبه مبلغ که در صورتی بدوی های آراء هیأت

و نشوود قطعوی واقوع در موعود مقورر موورد اعتوراض کوه یا کمتر باشد و یا ایون پانصد هزار ریال

باشود میلیون و پانصد هزار ریال از یک بیش همورد مطالب مبلغ که االجرا واهد بود. در صورتی الزم

تقاضوای حوق بودوی هیوأت رأی یوا قوانونی واقعی ابالغ روز از تاریخ 20 ظرف کارفرما و سازمان

هوای تجدیود قانون تامین اجتماعی ترکیب هیئوت 44همچنین در ماده « . تجدیدنظر واهند داشت

کند:ینظر را متشکل از افراد زیر معرفی م

واهد داشت عهده را به هیأت ریاست که اجتماعی رفاه وزارت نماینده .

دادگستری وزارت انتخاب به دادگستری یک نفر از قاات .

26

اجتماعی تأمین عالی شورای انتخاب یک نفر به .

سازمان و مدیرعامل مدیره هیأت رئیس انتخاب به سازمان نماینده .

در موورد ایوران و معوادن و صونایع بازرگوانی اتواق انتخواب کارفرما به نماینده عنوان نفر بهیک

و حورف و صواحبان در مورد افراد صونفی اصناف اتاق نفر نماینده یا یک صنایع و صاحبان بازرگانان

. االجرا است و الزم تجدید نظر قطعی آزاد. آراء هیأت مشاغل

کارفرموا را بوه رسویدگی و تجدید نظر تواریخ بدوی های این ماده، آمده است که هیئت هدر تبصر

های ا یر، تال اعاای . در سال است توضیحات بالمانع ادای کنند و حاور کارفرما برایمی ابالغ

ارضایتی ها در جهت مرتفع کردن هر چه بیشتر مسائل کارفرمایان بوده است اما در عمل ناین هیئت

های مسئول رسیدگی به شکایات ایشان و روند حواکم بور آن منجور بوه کارفرمایان نسبت به هیئت

هایشوان، بودن مرجع رسیدگی به شکایت طرفانهمخدو شدن اذهان کارفرمایان نسبت به باور بی

یب ایون شوند. نخست آنکه، به باور کارفرمایان، ترکشده است. این مشکالت به دو دسته تقسیم می

ی عودالت بورای کارفرمایوان نیسوت، چراکوه انتخواب کننوده ای است کوه توامین ها به گونههیئت

های کارگری و کارفرمایی انجوام ها و سازمان نمایندگان کارفرمایان و کارگران باید به وسیله تشکل

مواعی حکوم پذیرد. روند کنون به شکلی است که در عمل مدیر یا فردی دیگر از سازمان تامین اجت

قاضی را بازی واهد کرد و کارفرما مجبور به داد واهی در دادگاهی است که شاکی و قاضوی یوک

نفر می باشد. دوم آنکه، هنگامی که کارفرما نسبت به بدهی تعیوین شوده از طورف سوازمان توامین

دسوت های بدوی و تشخیص نظور در ی کارفرما در هیئتاجتماعی اعتراض دارد، مادامی که پرونده

به بدهی وی تعلق واهد گرفت. برای جلوگیری از تعلق جریمه، کارفرموا بایود بررسی است جریمه

ی بدهی ود را به حساب امانت تامین اجتماعی واریز نماید. بعد از تعیوین تکلیو مبلغ برآورده شده

واهود شود. در قطعی، در صورت لزوم مبلغ مازاد در حساب تامین اشتباهی به کارفرما برگشت داده

این زمینه اشکال به وجود آمده آن است که درصورت اشتباه محاسوباتی سوازمان توامین اجتمواعی

ی کارفرما حبس شده و در هنگام قطعی شدن بدهی، تنها اصل مبلوغ بازگردانوده و سوازمان سرمایه

هوای پرونوده بودن فرایند رسویدگی بوه )سودی( پردا ت نخواهد کرد. و سوم آنکه، طوالنی جریمه

باشد. این موضووع عوالوه بور مطالباتی طوالنی و بسیار بیشتر از آنچه که در قانون تکلی شده، می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

27

ی اقتصادی به واسطه حبس مبلغ حق بیمه بوه دلیول جلووگیری از های روانی، هزینهتحمیل هزینه

تعلق جریمه را نیز در پی دارد.

اضات کارفرمایان به حق بیموه یوا جریموه تعیوین آمده است تعداد اعتر 3همان طور که در شکل

هوای فعوال عاوو توامین درصد از کل تعوداد کارگواه 10شده توسط ماموران تامین اجتماعی حدود

کارگاه بوده به عبارتی برآورد 1257616تعداد این کارگاه ها 1392شود. در سال اجتماعی برآورد می

ان ایرانی در این هیاتها طرح شده است. این رقوم را هزار شکایت توسط کارفرمای 125شود حدود می

هزار شکایت کارگران از کارفرمایان در رابطه با تامین اجتماعی اگر در نظر بگیریم حدود 60با حدود

درگیر با مراحل 1392هزار کارفرمای ایرانی )با فرض هر مورد مربوط به یک کارفرما( در سال 185

زمنینه تامین اجتماعی بوده اند. مختل حل و فصل ا تالفات در

های بدوی و تجدیدنظر تشخیص مطالبات تامین اجتماعیبرآورد تعداد شکایات کارفرمایان در هیئت -3شکل

منبع: برآورد کل کشور طبق عملکرد استان راسان رضوی.

موضووعات موورد توان گفوت، بیشوتر های میدانی به طور کلی میها و پژوهشبا توجه به بررسی

ها، که به فاای تعامل مطلوب کارفرمایان با سازمان تامین اجتمواعی دشوه ا تالف در این پرونده

وارد کرده است، ریشه در روند اجرای قوانین و مقررات دارد. به طوری که اهم آن به چند دسته کلی

قررات و در بر ی موارد قابل طبقه بندی است. نخست، پیچیده و گاه شفاف نبودن بر ی قوانین و م

تفاسیر مختل از یک قانون و مصوبه، بخشنامه و دستور اداری، مشخص نبودن فرایندهای اداری و

0.0

5.0

10.0

15.0

1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392

نسبت تعداد پرونده های مفتوحه در هیاتهای تجدیدنظر تشخیص مطالبات تامین اجتماعی به تعداد کارگاه های فعال کشور

28

هوای ها، باعور بوروز ا وتالف و تحمیول هزینوه در عین حال تعدد زیاد مراحل و طوالنی بودن آن

هوا، این، صودور بخشونامه اقتصادی و غیراقتصادی به کارفرمایان شده است. در این حوزه عالوه بر

های کوتواه، بوه ایون مشوکل های موازی و بعاا متااد و متعارض در فاصلهنامهها، آییندستوالعمل

شوده ای بر ورد کردن شعب سازمان تامین اجتماعی در ایون رابطوه دامن زده و نیز منجر به سلیقه

است.

ولی این امور اسوت. کارفرمایوان موضوع پر چالش دیگر، حق بیمه تعیین شده توسط بازرسان مت

معتقد هستند که عالوه بر باال بودن میزان نر بیمه نیروی کار سهم کارفرموا، در ایون میوان حوق

های تعیین شده از کارشناسی به کارشناس دیگر متفواوت و بواال اسوت. ایون چوالش در حووزه بیمه

عالوه بر موارد مذکور مسائل مربووط ها نیز قابل توجه است. قراردادهای پیمانکاری و تعیین نر آن

هوا و ها، شورایط را در جهوت افوزایش نارضوایتی ها و دقت بازرسیی تنظیم و ارسال لیستبه نحوه

ا تالفات سوق است. همچنین، بر ی ا تالفات مربوط به جرایم دیرکرد لیست و سوهم حوق بیموه

هوا را شوامل ها و معافیوت یه، تخفی ها، اجرائتوسط کارفرمایان است که مسائلی مانند تقسیط بدهی

شود. می

مسائل پیرامون بازرسی از دفاتر قانونی و در راس آن عدم وجود یک سیستم حسابرسی متناسوب

هوا، مشوکالت پیراموون فراینود های کارفرمایان و نارضایتی کارفرمایان از کیفیت بازرسوی با فعالیت

-آور و همچنین، مسائل پیرامون هیئوت و زیان دریافت مفاصا حساب، مسائل پیرامون مشاغل سخت

های حل ا تالف و زمانبر بودن فرایند رسیدگی به ا تالفات از جملوه مهمتورین موضووعات موورد

بحر در روابط کارفرمایان با سازمان تامین اجتماعی است.

در بر وی و های ا یر سازمان تامین اجتماعی اقداماتی در جهت ایجاد تغییورات الزم البته در سال

قوانین و مقررات برای بهبود تعامل با مخاطبان ود یعنی کارفرمایان و کارگران صورت داده است از

هوای اداری مربووط بوه دریافوت جمله ارسال الکترونیکی لیست بیمه شدگان و تسهیل بر ی رویوه

ر بوه اصوالح و سابقه بیمه و مفاصا حساب. اما کسب و کارها معتقدند که تغییرات ایجاد شوده منجو

. 1تغییر سا تار اساسی و کافی نشده است و سا تار سازمان به همان شکل قبل باقی مانده است

.1393، 97شماره ، بررسی مسائل و مشکالت قانون تامین اجتماعی، گروه پژوهش انجمن مدیران صنایع 1

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

29

:نتیجه گیری و پیشنهادها

189سهولت محیط کسب و کار بانک جهوانی، کشوور ایوران در میوان 2015طبق گزار سال

ت است که نسبت به سال گذشوته امین اقتصاد از نظر سهولت در پردا ت مالیا124اقتصاد در جهان

رتبوه کواهش را تجربوه 6علی رغم هیو گونه تغییر در کمیت متغیرها نسبت به گزار سال قبل،

درصد از سوود 25.9کرده است. نر حق بیمه تامین اجتماعی )مالیات بر نیروی کار در ایران( یعنی

قایسه منطقوه از هموه بواالتر درصد حقوق و دستمزد(، نسبت به اقتصادهای قابل م 23یک شرکت )

است. حتی از نر کشورهای مانند کره جنوبی، ترکیوه و ایواالت متحوده آمریکوا نیوز بواالتر اسوت.

شوود و سواعت زموان صورف موی 240بار پردا ت مالیات بر نیروی کار 12همچنین، ساالنه برای

بوا کشوورهایی ماننود قطور، ها، در مقایسوه نامناسب بودن وضعیت ایران را در نماگر پردا ت مالیات

دهد. عربستان صعودی، کره جنوبی و ترکیه نشان می

الزم به ذکر است که گزار سهولت محیط کسب و کار کشورها که توسط گوروه کسوب و کوار

شوود بورای انودازه گیوری سوهولت پردا وت مالیوات در کشوورها از میوان بانک جهانی منتشر موی

های مستقیم و غیرمستقیم پردا ت مالیاتها فقط بر نر مالیاتها و حق بیمه توامین اجتمواعی، هزینه

پردا ت در یک سال و ساعات صرف شده برای پردا ت تمرکز دارد. در این زمینوه بوا تعداد دفعات

توجه به وضعیت فعلی ایران به چند نکته باید توجه کرد:

نر حوق بیموه 26/6/69قانون تأمین اجتماعی و قانون بیمه بیکاری مصوب 28اول، طبق ماده

درصود بیموه بیکواری 3سوهم کارفرموا، درصد 20درصد آن سهم بیمه شده، 7درصد بوده که 33

درصد سهم دولت است. همچنین در مشواغل سوخت و زیوان آور نیوز کارفرموا 3)سهم کارفرما( و

درصد مستمری سخت و زیان آور عالوه بر موارد موذکور اسوت. بوا توجوه بوه 4مکل به پردا ت

یابود. درصود افوزایش موی 27قوانین، در مشاغل سخت و زیان آور نر حق بیمه سهم کارفرما بوه

بورد. اگور های سنگین تا یر در پردا ت حق بیمه نیز نر واقعی را بسیار باالتر موی همچنین جریمه

بانک جهانی این موارد را لحا کند رتبه نماگر پردا ت مالیات ایران، نسبت گزارشهای فعلوی بودتر

نیز واهد شد.

30

ای تامین اجتماعی بورای کسوب وکارهوای دوم، شا ص بانک جهانی فقط بر ی عوامل هزینه ز

دهد عواملی مانند فرایند رسیدگی به ا تالفات مربوط به بیمه تامین اجتماعی بین ایرانی را نشان می

های زیادی را به کارفرمایان با کارگران و اعتراضات کارفرمایان به سازمان تامین اجتماعی نیز هزینه

هزار شکایت درباره بیمه تامین اجتمواعی از 61حدود 1392کند. در سال کسب و کارها تحمیل می

هزار شکایت توسط کارفرمایان از سازمان تامین 125کارفرمایان توسط کارگران مطرح شده و حدود

های اقتصادی و غیر اقتصوادی بور اجتماعی ادعا شده است. چنین ا تالفاتی منجر به تحمیل هزینه

شوند. ی میکارفرمایان و سازمان تامین اجتماع

در مجموع به منظور بهبود محیط کسب و کار ایران در زمینه نقش توامین اجتمواعی، اصوالحاتی

شود: قانونی و اجرایی زیر پیشنهاد می

ی توانود زمینوه با توجه به شرایط موجود، کاهش سهم کارفرما از نر بیمه تامین اجتمواعی، موی

یت بهبود محویط کسوب و کوار ایجواد کنود و کسوب و مناسبی را در جهت تولید و اشتغال و در نها

کنند. کارهای ایرانی امکان رقابت بیشتری با کشورهای همسایه پیدا می

الزم است تعداد دفعات پردا ت حق بیمه تامین اجتماعی به نص کاهش یابد )بوه جوای مواهی

ز بورای پردا وت مالیوات را تواند تعداد ساعت مورد نیایک بار، هر دو ماه یک بار شود( این تغییر می

تواند زمینوه الزم بورای افوزایش نظوارت و کاهش داده و با کاهش حجم تعداد مراجعات در ماه، می

های ناشی از آن را فراهم آورد.دقت شعبات سازمان تامین اجتماعی و کاهش هزینه

ا تالفوات تواند میوزان افزایش نظارت، پاسخگویی و گزار دهی، واحدهای تامین اجتماعی می

مربوط به تامین اجتماعی را بسیار کاهش دهد.

توانود کیفیوت همکاری و تلفیق اطالعات مربوط به مالیات بر حقوق با بیمه تامین اجتمواعی موی

اجرایی هر دو نظام را بهبود بخشد.

هوای دریافوت های بهبود محیط کسوب و کوار کشوور بیشوتر بور برناموه در حال حاضر در برنامه

زدایوی و دبیر انه هیات مقررات»ی ورود تمرکز شده است. برای مثال، در چهارمین گزار مجوزها

مجوز ورود کسوب و کارهوای جدیود پوشوش داده 1900فقط « وکار تسهیل صدور مجوزهای کسب

شده است، در حالی که بهبود محیط کسب و کارهای موجوود از اهمیوت بسویار بیشوتری بر ووردار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

31

های کسب و کارهوای شود که تاکنون یکی از مهمترین دغدغه مالحظه می است. در چنین وضعیتی

فعال یعنی تامین اجتماعی در مستندات رسمی دولت جایگاهی ندارد. یکوی از مهمتورین اصوالحات

های مسئول تال کنند توا فراینودهای هزینوه زای مربووط بوه محویط کسوب و این است دستگاه

ی و تامین اجتماعی را مورد ارزیابی و بازنگری قرار دهند. کارهای موجود از جمله نظام مالیات

32

فهرست منابع

( طرح پژوهشی بررسی آثار توق اجرای قوانون معافیوت از پردا وت 1375جواهری، حسین .)

حق بیمه؛ موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.

دفتر قوانین و مقررات معاونت حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی، مجموعه کامول

. 1389قوانین و مقررات تامین اجتماعی، چاپ اول،

( روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 1388رادنسب، بهزاد .)1900.

معاونوت های مرتبط با بازار کار، سوازمان توامین اجتمواعی، سازمان تامین اجتماعی و شا ص

ریزی سازمان تامین اجتماعی.اقتصادی و برنامه

ریزی کشوی، ستاد تدوین برنامه ششوم توسوعه، گوزار بوه تواریخ سازمان مدیریت و برنامه

12/11/93 .

گروه پژوهش انجمن مدیران صنایع، بررسی مسائل و مشکالت قانون تامین اجتماعی، شوماره

97 ،1393.

،هوای توامین اجتمواعی بور (. بررسی اثر سیاست1392سهیال ) محمودزاده، محمود و سبحانی

: 13(3ها اقتصادی )رشد و توسعه پایدار(، )دستمزد و اشتغال در اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهش

143-160 .

. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، پایش محیط کسب و کار ایران، فصول مختل

دوره پوایش محویط کسوب و کوار در 12گزار های مجلس شورای اسالمی،مرکز پژوهش

.1392ایران، دفتر مطالعات اقتصادی،

Supporting Business Environment Reform (Practical Guidance

for Development Agencies)، OECD، 2008.

Doing Business 2015: Going Beyond Efficiency، 2014.

Economy Profile 2015- Iran، Islamic Rep، Word Bank Group،

Doing Business، 2014.

Paying Taxes 2015، Word Bank Group، 2014.

http://www.doingbusiness.org/data

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

33

Steiner، V. (1996). Employment and wage effects of social

security financing – an Empirical analysis of the west German

Experience and some policy simulations; discussion paper، No.

96-14.

Wenjing، G. (2008). The impact of social security in labor

market: Evidence from France; Canadian Social Science، 4(3):

96-101.

Edwards، S. and Edwards A. C. (2002). Social security

privatization reform and labor markets: The case of Chile،

University of California.

34

بررسی، پایش و اولویت بندی عوامل موثر بر فضای کسب و کار

استان خراسان جنوبی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

(AHP)

2امین ادم ،1رماانی*سید مهدی

:چکیده

بهبود فاای کسب وکار همواره در دستیابی به اهداف توسعه ای نقوش بسوزایی داشوته و زمینوه

جذب سرمایه گذاران وبهبود وضعیت تولید و اشتغال را فراهم نموده اسوت. در ایون راسوتا شونا ت

ارتقواء ایون شا صوها از شا صهای مهم و تاثیرگذار بر فاای کسب وکار و تمرکز بور آنهوا جهوت

اهمیت بسزایی بر وردار است. استان تازه تأسیس راسان جنوبی نیز از این امور مسوتثنی نبووده و

شنا ت و بررسی دقیق و علمی فاای کسب وکار استان جهت سیاست گذاری صحیح اقتصوادی و

ژوهش حاضور نیز ارائه راهکارهای عملی جهت بهبود شا صهای کسب و کار که مهمترین اهداف پ

میباشد، زمینه را برای رشد و توسعه هرچه بیشتر استان فراهم واهد نمود.

در این پژوهش عوامل موثر برفاای کسب وکار اسوتان بوا اسوتفاده از روشوهای تصومیم گیوری

چندمعیاره و وزن دهی برگان اولویت بندی گردیده و مهمترین شا صوهای آن شناسوایی گردیود.

کلیه فعاالن اقتصادی؛ سرمایه گذاران و صاحب نظران مطلع استان در بخشهای جامعه آماری شامل

ونقل میباشوند کوه بورای بورآورد حجوم نمونوه از جودول صنعت؛ معدن؛ دمات؛ کشاورزی و حمل

نفور تعیوین شود. نماگرهوای مطورح شوده در 130مورگان استفاده گردید که در نتیجه حجم نمونوه

زه استانی، ملی و فراملی ارائه گردیده و از پاسخ دهنودگان واسوته پرسشنامه این تحقیق در سه حو

شد که میزان نقش وتاثیر هرکدام را بر فاای کسب وکار استان مشخص نمایند.

09158664518ای حسابداری، مدیر کل امور اقتصادی ودارایی استان راسان جنوبی تلفن همراه دکتر 1

rsayedmehdi@yahoo.com جنوبی کل امور اقتصادی و دارایی راسان معاونت اقتصادی اداره 09158648109کارشناس اقتصاد کشاورزی، تلفن همراه 2

amin.khadem63@gmail.com 05632237698، تلفکس 1(:بیرجند، میدان شهداء، دانشگاه 2)سا تمان شماره

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

35

براساس نتایج پژوهش، از لحا بیشترین تاثیر در فاای کسب و کار، رتبه اول مربووط بوه توورم

ملی( و رتبه سوم مربووط بوه بین المللی)در حوزه فرا )در حوزه ملی(، رتبه دوم مربوط به تحریمهای

کیفیت زیرسا تهای سیستم حمل ونقول جواده، ریول، دریوا و هووایی )در حووزه اسوتانی(، میباشود.

درمجموع با توجه به وضعیت فاای کسب وکار استان، ضرورت ارتقاء شا صوهای آن بوا اقوداماتی

صحیح تحریمهای بوین المللوی و ارتقواء کیفیوت نظیر تال جهت پایین آوردن نر تورم، مدیریت

زیرسا تها بخصو در بخش حمل و نقل احساس میگردد.

-بانوک جهوانی -استان راسان جنووبی -اولویت بندی -فاای کسب وکار واژگان کلیدی:

رو دلفی

36

مقدمه:

بررسی دقیق با توجه به تازه تأسیس بودن استان راسان جنوبی از یک طرف و اهمیت شنا ت و

گذاری صحیح اقتصادی از طرف دیگر و نیوز عودم و علمی فاای کسب و کار استان جهت سیاست

وجود مطالعه جامع در این زمینه، ضرورت انجام این پژوهش و احصاء شا ص ها یا عوامل مؤثر بور

نه فاای نماید. لزوم انجام تحقیقی جامع در زمیفاای کسب و کار استان را بیش از پیش آشکار می

منظور برداشتن گامی هرچند کوچک کسب و کار استان محقق را بر آن داشت تا تحقیق حاضر را به

اجتماعی -در جهت بهبود فاای کسب و کار و در نتیجه هموارتر نمودن راه جهت توسعه اقتصادی

اقتصوادی های کسب و کار، عالوه بور مزایوای استان به انجام رساند. زیرا با ارتقاء وضعیت شا ص

گذاری و کاهش و مهار تورم، فواید اجتماعی بسیاری نیوز مانند بهبود وضعیت اشتغال، تولید، سرمایه

از جمله کاهش بیکاری و فقر، ارتقاء فرهنگ کار و کارآفرینی، کاهش بسیاری از معاالت اجتماعی

-می قادر را استانی نگیرندگاتصمیم گزاران واین تحقیق، سیاست از حاصل و... واهد داشت. نتایج

تریهای تاثیرگذار بر فاای کسب و کار، به نحو مطلوببا تمرکز بر روی مهمترین شا ص تا سازد

گذاری، تولید و اشتغال فراهم استان، زمینه افزایش سرمایه نمایند؛ با بهبود فاای کسب و کار عمل

وری و توسوعه بوه حوداکثر بهوره گردیده و ضمن مهار تورم ناشی از افزایش تولید، امکان دسوتیابی

اقتصادی استان ممکن واهد شد.

بنابراین، مهمترین هدف از انجام این تحقیق شناسایی عوامل تاثیرگذار بور فاوای کسوب وکوار

بنودی آن هوا و در نهایوت ارائوه راهکارهوای عملوی جهوت بهبوود استان راسان جنوبی و اولویت

باشد. پس از تعیین جامعه آماری و تعیین حجم نمونه های فاای کسب و کار در استان می شا ص

-وکار راسان جنوبی با کمک مدیران تشوکل های استانی محیط کسب تحقیق، فهرست اولیه مؤلفه

وکوار، های اقتصادی استان و با رو دلفی استخراج و بر این اساس، پرسشنامه پایش محیط کسب

ستان ارسال گردید. پرسشنامه های تکمیل شده بوا برای فعاالن اقتصادی شناسایی شده در سراسر ا

مراتبی که یکی از رو های تصمیم گیوری چنودمعیاره موی سلسله تحلیل استفاده از رو فرایند

باشد، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مهمترین عوامل موثر بر فاوای کسوب و کوار اسوتان بور

اساس نظر برگان شناسایی و اولویت بندی گردید.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

37

:وش تحقیقر

مراتبی سلسله تحلیل ساختار فرایند -

بندی عوامل موثر بر فاوای کسوب و همان گونه که بیان شد، یکی از اهداف این تحقیق اولویت

مراتبوی سلسوله تحلیول باشود. رو فراینود کار استان از طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبوی موی

(AHP[ )1 پیچیده و فازی توسط محققی به نام توماس[ بر اساس تحلیل مغز انسان برای مسائل-

پیشنهاد گردید. در دنیای امروزی توافق روی این موضوع که اهمیت 1970[ در سال 2ساعتی ] -ال

سازد تا بوه ما را قادر می AHPباشد. رو یک هدف از دیگری بیشتر است، کاری بس دشوار می

یعوی وود، تصومیمات موؤثری را در موورد گیری طبوسیله ساده نمودن و تسریع فرآیندهای تصمیم

(.1382موضوعات پیچیده اتخاذ نمائیم. )صامتی و همکاران،

استفاده با بخش این باشد. درمی پرسشنامه طراحی مراتبی سلسله تحلیل اولین مرحله از فرایند

تعداد پرسشنامه این شده است. در ها طراحی داده گردآوری شده، پرسشنامه استاندارد معیارهای از

و معیارهوا از یوک هور بوین صورت مقایسه به هااست. پرسش معیارها تعداد با متناسب هاپرسش

گوید. پاسخ آن اساسبر باید شده است که پرسش شونده طراحی ها جایگزین

گوذاران و است. جامعه آماری کلیوه فعواالن اقتصوادی؛ سورمایه نمونه جامعه و مرحله دوم تعیین

باشوند و ونقل میهای صنعت؛ معدن؛ دمات؛ کشاورزی و حملنظران مطلع استان در بخشصاحب

با عنایت به عدم اطالع از واریانس جامعه و احتمال موفقیت یا عدم موفقیت متغیرها و عودم امکوان

گیری مورگوان های آماری برای برآورد حجم نمونه از جدول مورگان )جدول نمونهاستفاده از فرمول

نفر تعیین گردید. 130ای محاسبه حجم نمونه( استفاده شد که در نتیجه حجم نمونه بر

فازی منطق از استفاده با "AHP"رو باشد. درزوجی می مقایسه تبیین جدول سومین مرحله

اعوداد دارای جودول شوود. ایون می تهیه ای درجه 11 یا 9 است، جدولی پیوستاری صورت به که

می شود. گرفته نظر در عدد مقایسه، یک از هر وضعیت برای که باشدمی 11 تا 1یا 9 تا 1 صحیح

دو جایگزین ماتریسی، مقایسه مقایسه در زیرا است 1 عدد طبیعی طور به مقیاس این ماتریس قطر

یوک صو یکدیگر در با جایگزین دو مقایسه معکوس دیگر سوی بود. از واهد یکسان مشابه

(. الزم بوه ذکور اسوت در ایون 1382شد )صامتی و همکواران، واهد ثبت کسری صورت به معیار

38

( استفاده شده که نتایج یکسوانی 6، 4، 2و 8ای )با حذف مقادیر بینابینی پژوهش از طی پنج درجه

دهد. دست میبه

بوه اولویت باشد. استخراجمراتبی می سلسله تحلیل ها چهارمین مرحله از فراینداولویت استخراج

یا اولویت باید همچنین مرحله این است. در معیارها از یک هر در ها جایگزین کردن مرتب یمعنا

مقایسوه هایگروه از یک هر اولویت تعیین تعیین شود. برای معیارها دیگر به نسبت معیار هر وزن

است. الزم "موزون میانگین"محاسبه و "سازی نرمال"مرحله دو از گذر شده

بورای ذیول رابطوه از "AHP"رو در اما دارد وجود مختلفی های رو سازی نرمال برای

شود:می استفاده اعداد کردن نرمال

= rij( 1رابطه ) aij

∑ aijmi=1

:a معیار؛ نام

:rij شده؛ نرمال معیار

:ij شوند. می مقایسه یکدیگر با که جایگزینی دو

میوانگین مووزون استخراج به معیارها، نوبت از یک هر اعداد سازی نرمال عملیات پایان از پس

و از جایگزین، محاسوبه سطر هر شده نرمال اعداد منظور این رسید. برای واهد شده نرمال اعداد

شد. واهد استخراج آن میانگین نهایت در

است ها، الزمجایگزین کلیه نهایی اولویت استخراج جهت آمادگی برای مرحله این در همچنین

عملیات واقع موزون در میانگین محاسبه شود. با محاسبه نیز معیار زیر هر وزن یا موزون میانگین

پایوان به معیارها زیر یک از هر وزن و زیرمعیارها از یک هر به نسبت جایگزین هر اولویت تعیین

(.1382رسید )صامتی و همکاران، واهد

:شود می استفاده زیر رابطه از موزون میانگین محاسبه برای

𝑤( 2رابطه ) =1

𝑁 [∑ 𝑟𝑖𝑗

𝑁𝐽=1 ]

:wموزون؛ میانگین

:N مقایسه؛ مورد هایجایگزین تعداد

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

39

: rij سطر. یک از انه هر شده نرمال مقادیر

مرحلوه پایوان از پوس کوه مرحلوه ها است. ایون جایگزین نهایی وزن آ رین مرحله کار، تعیین

مشوخص واقوع شود، در واهود هر معیار، آغاز صو در جایگزین هر موزون میانگین محاسبه

هدف سطح پاسخ مرحله این باشد. درمی موجود هایمجموع جایگزین در جایگزین هر وزن کننده

داده واهد شد. مراتبی سلسله فرآیند

باشد:می زیر شکل به هاجایگزین از طرس هر میانگین محاسبه برای میانگین موزون دستور

𝑤( 3رابطه ) = ∑ 𝑊𝑎𝑖𝑛𝑖=1 𝑊𝑐𝑖

:W اول؛ سطر جایگزین نهایی موزون میانگین

:Waiمعیار موزون میانگین "i"

: Wci معیار موزون میانگین "j"

:n اول. سطر هایجایگزین و معیارها مجموعه

بوه نسوبت معیارهوا وزن و معیارهوا بوه نسوبت هاجایگزین همه نهایی وزن ابتدا مرحله این در

و معیارهوا نهوایی اوزان محاسبه از گردید. پس واهد محاسبه نظر مورد دستور با مطابق یکدیگر

(.1382آمد )صامتی و همکاران، واهد دست به هااز جایگزین یک هر نهایی ها، وزنجایگزین

« SPSS»و « Expert Choice»افزارهای نرم از طریق هاپرسشنامهدر تحقیق حاضر نتایج

تحلیل و برای سنجش روایی از نظرات متخصصین و برای برآورد پایایی از ضوریب آلفوای کرونبوا

محاسبه گردید که نشان دهنده اعتبوار بواالی 0.929استفاده شد. مقدار ضریب آلفای کرونبا برابر

باشد.پرسشنامه می

:تحقیقپیشینه

های فاای کسب و کار بر رشود ای به بررسی اثر شا ص( در مطالعه1392عبدالهی و همکاران )

(OECD)اقتصادی ایران و مقایسه آن با کشورهای عاو سازمان همکواری و توسوعه اقتصوادی

های اقتصادسنجی و اطالعات آماری بانک جهوانی با استفاده از تکنیک 2006-2011های طی سال

های حمایت از فاای کسب و کار پردا تند. نتایج پژوهش حاکی از اثرگذاری بیشتر شا ص و سایت

40

باشد کوه سهامداران رد، ا ذ اعتبار و اجرای قراردادها بر رشد اقتصادی کشورهای مورد بررسی می

سوزایی بور رشود اقتصوادی کشوورهای موورد تواند تاثیر بهها میها و بهبود آنتوجه به این شا ص

رسی به همراه داشته باشد.بر

هور اهمیوت اساس بر را کار و کسب های فاای( در پژوهشی شا ص1391وارث و همکاران )

هوای سوال کوارگیری داده بندی نمودند. این پژوهش بوا بوه منطقه، اولویت در هاشا ص این از یک

ز تکنیوک وابسته به بانوک جهوانی، و بوا اسوتفاده ا Doing Business موسسه 2011و 2010

انوداز ی مورد نظر سوند چشوم آرمانی فاای کسب و کار در منطقه تاپسیس نخست به ترسیم نقطه

های فاای کسب و کوار را ایران پردا ته و سپس با استفاده از تکنیک آنتروپی، شا ص بیست ساله

ا تعیوین بندی نموده اسوت. در پایوان بو ها در منطقه، اولویت بر اساس اهمیت هر یک از این شا ص

هوا و شکاف موجود میان وضعیت حاضر کشور با وضعیت آرمانی ترسیم شده در هر یک از شوا ص

.ها به ارائه اصالحات مورد نیاز برای رسیدن به وضعیت آرمانی در منطقه پردا ته است زیر شا ص

سوایر نسوبت بوه را مالیوات پردا وت معیار ( در مطالعه ای اهمیت1390فی، پور و همکاران )

استان صنعت بخش متولیان و صنعتی، صنعتگران کارشناسان نگاه از کار و کسب فاای معیارهای

بور کوه اسوت آن نگر بیا مطالعه این قرار دادند. نتایج بررسی مورد AHPرو از استفاده با یزد

پردا وت وضعیت کار، چگونگی و کسب فاای شا ص ده زیر میان جهانی، در گزارشهای اساس

تنوزل آن رتبوه و نبووده بر وردار مناسبی وضعیت از 2007-2012های سال طی ایران در مالیات

و متولیوان، کارشناسوان نگواه از کوار و فاای کسوب شا صهای وجود، اولویت این با است. یافته

سوایر بوه نسوبت مالیوات پردا وت پایین تر شا ص اولویت و اهمیت بیانگر یزد استان صنعتگران

است. کار و کسب فاای شا صهای

بررسی شا صهای بهبود فاای کسب و کوار "( طی تحقیقی با عنوان 1390فر )اشرفی و فهیمی

بوین کار و کسب فاای بهبود با مرتبط هایشا ص مقایسه و بررسی به "با تأکید بر جایگاه ایران

هووای پردا تنوود. بوور اسوواس نتووایج تحقیووق، شووا ص همسووایه و کشووورهای ایووران

یوک مالیات، انحوالل اعتبار، پردا ت کار، ا ذ و کسب یک قراردادها، شروع اجرای نبود آورالزام

حمایوت از شوا ص نهایوت در و و مجووز مالکیت، ا ذ انتقال و مرزی، ثبتبرون فعالیت، تجارت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

41

ایوران کشوور در رتبوه میوزان کمتورین دارای میوانگین طوور بوه ترتیوب بوه گوذاران سورمایه

اند. بوده

ارزیابی فاای کسب و کار صونعتی "(. در تحقیقی با عنوان 1389اسکندری و همکاران )جعفری

نتوایج مطالعوات موسسوه "ایران در حمایت از بخش صوصی با رویکورد کوارت امتیوازی متووازن

مطالعات اقتصادی را در چهار جنبه مالی، مشتری، فرایندهای دا لی و رشد و یادگیری دسته بندی و

شا ص های استخراج شده پس از تحلیل وضعیت موجود فاای کسب و کار ایران و تحلیل نمودند.

چالش های پیش روی این بخش، با تحلیل فرایند سلسله مراتبی فازی وزن دار گردیده و متناسب با

راهبرد 62آن ها راهبردهایی برای توانمندسازی بخش صوصی با نظر واهی از برگان طراحی و

پس جهت انتخاب موثرترین راهبردها از رو تاپسویس جهوت اولویوت بنودی کالن شناسایی و س

راهبرد کالن انتخاب گردید. 16استفاده و با نظر واهی در نهایت

اثر فناوری اطالعات و ارتباطات بر فاوای »( در پژوهشی با عنوان 1387مرادحاصل و همکاران )

وجود، دو مدل پایه مربوط به عوامل موؤثر با استفاده از مبانی نظری م« کسب وکار و تسهیل تجاری

بر فاای کسب وکار و تسهیل تجاری را استخراج نموده برای دو گروه از کشورهای در حال توسعه

یافته به بررسی تأثیر فناوری اطالعات و ارتباطات بر فاای کسب وکوار و تسوهیل تجواری و توسعه

اطالعات و ارتباطات بر فاای کسب وکار و تسوهیل اند. نتایج حاکی از تأثیر معنادار فناوریپردا ته

تجاری در کشورهای توسعه یافته و نامشخص بودن این اثر در کشورهای در حال توسعه است.

کشور جهان مورد مطالعه قورار دادنود و 92ها را در (، درمقاله ود ثبت شرکت2012کالپر و الو )

هوا را دا ته و اثرگذاری اصالحات ثبت شرکتبه بررسی چگونگی سهولت ثبت کسب و کار جدید پر

های جدید مطالعه نمودند. نتایج تحقیق بیانگر این است که اصوالحات کوچوک بر روی ثبت شرکت

های جدید نودارد؛ ها، برای ایجاد شرکتدرصد( اثر قابل توجهی بر کاهش هزینه 40)در کل کمتر از

وری بوده و با رشد اقتصادی مرتبط است.همچنین کار آفرینی برای پویایی اقتصاد مدرن ضر

-عنوان مطالعه« گیری و مفاهیم اساسیهای فاای کسب و کار: مسائل مربوط به اندازهشا ص»

( صورت گرفته است. مقاله مذکور با روشی توصیفی به 2007[ )3ای است که توسط برگ و کازس ]

ن شوا ص پردا توه اسوت. از یوک های ایبررسی انتقادی از شا ص استخدام نیروی کار و سیاست

42

کوارگیری اجوزاء شوا ص طرف مفاهیم و همچنین کاربردهای سیاستی استخدام نیروی کار را با بوه

المللی کار، حداقل پذیری در قوانین بینجهانی فاای کسب وکار نشان داده و از سوی دیگر انعطاف

هوای ی سواالنه و نهایتوا هزینوه ها، ساعت کار، مر صدستمزد، ا راج نیروی کار، جداسازی پردا ت

نیروی کار بدون دستمزد را ارزیابی نموده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که کشوورها بوا

اند.د الت کمتر در این امور، رتبه بهتری را در شا ص استخدام نیروی کار به ود ا تصا داده

گوروه 6به اعتبارات و منوابع موالی را در هافاکتور مهم در دسترسی بنگاه 42(، 2000[ )4ریتان ]

ها و شخصیت مدیر واحد، تجربه مدیر، مشخصات ها شامل ویژگیبندی نموده است. این گروهتقسیم

باشوند. جووزف هوای موالی موی کاال یا دمت، شرایط و مشخصات بازار، مشخصات سازمان و جنبه

تفاوت کشوورهای چوین و روسویه در افوزایش ای با مقایسه دو رویکرد م( در مقاله1999استیگلیتز )

هوای دولتوی بوه نقش بخش صوصی در اقتصاد، نشان داد کشور روسیه سیاست واگذاری شورکت

بخش صوصی را برگزید و در این مسیر با کاهش رشد اقتصادی و افزایش نابرابری روبرو شد، اموا

گذاری و کسب رای سرمایههای دولتی به بخش صوصی، محیط را بچین به جای واگذاری شرکت

و کار مناسب کرد و با این کار نه تنها سهم بخش صوصی در اقتصاد چین به شدت افزایش یافت،

میلیون چینی نیز از فقر نجات یافتند. 500بلکه

:مبانی نظری

"کار و کسب فضای" تعریف -

دسوتگاه کیفیوت مانند اقتصادی واحدهای عملکرد بر موثر کار، عوامل و کسب فاای از منظور

از فراتور آنهوا دادن تغییر که است ..و. هازیرسا ت مقررات، کیفیت و قوانین حاکمیت، ثبات های

(.1387قودجانی، و )میدری است اقتصادی هایمدیران بنگاه قدرت و ا تیارات

بور کوار مقودم و کسوب و بررسی فاای شنا ت که گرددمی مشخص فوق تعری در تأمل با

فعالیوت کوار هور نووع و اگور کسوب .اسوت اقتصادی هایفعالیت و کار و کسب تحلیل و تجزیه

اقتصوادی منوافع کسب قصد به دمات و کاال فرو و تولید، رید قبیل از اقتصادی تکرارشونده

بازرگانی ایران(، اتاق و تعاون اتاق-کار و کسب فاای بهبود قانون نویس پیش شود )جزئیات گفته

بور کنود. می مشخص را کار و کسب گستر و گیریشکل کار، نحوه و کسب فاای به پردا تن

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

43

منظور به دمات عرضه یا کاال فرو و رید و تولید یعنی کار و کسب تعری این اگر این اساس

-1از: بوود واهنود عبوارت کوار و کسوب مختل بدانیم، انواع کار و کسب را آوردن سود دستبه

کوار و کسوب -4روسوتایی، کوار و کسوب -3 وانوادگی، کوار و کسب -2 انگی، کار و کسب

(.1385پورالریانی، بزرگ )احمد کارهای و کسب -6متوسط و و کوچک کار و کسب -5اینترنتی،

نمود: تقسیم عمده دسته 3 به توان می را کار و کسب فاای بر موثر عوامل

دولت، هایریزیبرنامه و هاسیاست نقش جایگاه

آنها، بر حاکم غیررسمی و رسمی کارهای و ساز و اقتصادی نهادهای

قاایی. و حقوقی نظام

:گیری فضای کسب وکار از منظر بانک جهانیمعیارهای اندازه

هوای امروزه چندین مؤسسه بین المللی، محیط کسب وکار در کشورهای مختل را از نظر مؤلفوه

توان به بانک جهانی، کنند. از مشهورترین این مؤسسات میبندی میمختل محیط کسب وکار، رتبه

مجمع جهانی اقتصاد، بنیاد هریتیج و واحد اطالعات اقتصادی مجله اکونومیست اشاره کورد. در ایون

شووند، سوعی بور ایون اسوت کوه وضوعیت کسوب و کوار در ها که تقریبا هرساله منتشر میگزار

ه تصویر درآید تا قابلیت مقایسه کشورها با یکودیگر های کمی بکشورهای مختل بر اساس شا ص

فراهم شده و پیشنهادهایی به منظور اصالح محیط کسب وکارکشورها ارائه گردد.

در دسوتور 2002دربانک جهانی، پروژه بررسی فاای کسب وکار در کشورهای مختل ، از سوال

-بانک جهانی راهبوری موی کار قرار گرفته است. این طرح که توسط بازوی توسعه بخش صوصی

های کوچک و متوسوط در طوول دوره عمور شود، تأثیر قوانین و مقررات کشورها را بر فعالیت بنگاه

نماید.بندی میکند، کشورها را رتبههایی که تدوین میها بررسی کرده و بر اساس شا صآن

ر گورفتن پونج و بوا درنظو 2003اولین گزار بررسی فاای کسب وکار بانک جهوانی، در سوال

10شا ص )شامل یوک شوا ص کلوی و 11کشور منتشر شده است. درحال حاضر، 133شا ص و

ها نیز دارای اجزایی کشور در این بررسی حاور دارند. هرکدام از این زیرشا ص 189زیرشا ص( و

شود:گیری هستند که در زیر به آنها اشاره میبرای اندازه

44

دهد(ن شا ص، رتبه کلی کشور را نشان می.سهولت کسب وکار )در حقیقت ای1

باشد(: شامل تعداد مراحل، مدت زمان موورد نیواز .شروع کسب وکار )که مربوط به ثبت شرکت می2

)روز(، هزینه )به صورت درصدی از تولید نا الص دا لی سرانه( و حداقل سرمایه برای ثبت شرکت

)به صورت درصدی ازتولید نا الص دا لی سرانه(

ذ مجوزهای سا تمانی )شهرداری/ برای سا ت انبار تجاری با اسوتاندارد معوین(: شوامل تعوداد .ا 3

مراحل، مدت زمان مورد نیاز )روز( و هزینه )به صورت درصدی ازتولید نا الص دا لی سرانه(

. دسترسی به انرژی الکتریکی: شامل تعداد مراحل، مدت زمان مورد نیاز )روز( و هزینه )به صورت 4

صدی از تولید نا الص دا لی سرانه(در

.ثبت دارایی/ اموال شرکت: شامل تعداد مراحل، مدت زمان مورد نیواز )روز( و هزینوه )بوه صوورت 5

درصدی ازتولید نا الص دا لی سرانه(

(، میزان پوشش ثبوت 0و6(، دقت اطالعات اعتباری )0و10.ا ذ اعتبار: شامل توان حقوقی قانونی )6

توسط بخش دولتوی )درصودی از جمعیوت بزرگسواالن( و میوزان پوشوش ثبوت اطالعات ]مالی[

اطالعات ]مالی[ توسط بخش صوصی )درصدی ازجمعیت بزرگساالن(

پوذیری (، مسئولیت0و10گذاران )سهامداران جزء(: شامل شفافیت مبادالت مالی ).حمایت ازسرمایه7

و تووان حمایوت از سورمایه گوذار (0و10(، سهولت شکایت از طرف سهامداران )0و10مدیر عامل )

(0و10)

ها )در سال(، زمان )تعداد ساعت در سال( و نر کول مالیوات .پردا ت مالیات: شامل تعداد پردا ت8

)درصد از سود(

.تجارت برون مرزی: شامل اسناد صادراتی )تعداد(، مدت زمان برای کامل شودن فراینود صوادرات 9

کانتینر(، اسناد وارداتی )تعداد(، مدت زمان برای کامول شودن های صادرات )هزینه هر)روز(، هزینه

های واردات )هزینه هر کانتینر(فرایند واردات )روز( و هزینه

آور بودن قراردادها: شامل تعداد مراحل، مدت زمان مورد نیاز )روز(، هزینه )درصدی از .اجرا و الزام10

مبلغ بدهی(

مان مورد نیاز )سال(، هزینه )درصدی از اموال( و نر بازگشت. توانایی در پردا ت دیون: شامل ز11

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

45

مویالدی جوایگزین 2011در سوال « توانایی در پردا وت دیوون »الزم به ذکر است که زیرشا ص

مویالدی زیرشوا ص 2010شوده اسوت. همچنوین، توا سوال « کسوب وکوار انحالل»زیرشا ص

گزار کسب و کار بانک جهانی بووده های مورد بررسی درجزو زیرشا ص« استخدام نیروی کار»

شا ص کاهش یافت و از سوال 9ها در این سال به با حذف آن تعداد زیرشا ص 2011که در سال

به جای آن جایگزین گردید. « دسترسی به انرژی الکتریکی»بعد شا ص

:بانک جهانی کار توسط و کسب محیط ارزیابی های روش

کوه مختلو کشورهای در صوصی بخش رشد موانع ارزیابی و کار و کسب محیط سنجش برای

رو پوذیرد، دو می صورت کشور هر رسمی نهادهای و هاسازمان همکاری با بانک جهانی توسط

دارد: وجود اصلی

کار و کسب صاحبان از پرسش و نظرسنجی

کار انجام مراحل سنجیزمان و اداری هایهزینه گیریاندازه

در کار و کسب موانع شودمی واسته صوصی بخش اندرکاراندست از نخست رو در

صواحبان میوان پرسشونامه توزیوع بر عالوه .کنند بندیرتبه و بیان را فعالیت ود حوزه

و کسوب موانوع برای کمی، شا صی آوری اطالعات جمع کمک به کار، معموال و کسب

.شودمی سا ته کار

رو ایون از اسوتفاده بوا را کوار و کسب موانع که است مراکزی جمله از اقتصاد جهانی مجمع

بررسی و کار و کسب محیط بودن مناسب میزان تشخیص برای رو این در .کندگیری میاندازه

سوازوکارهای و گوذاران، معیارهوا سورمایه به بخشیاطمینان و برای تشویق کشور عمومی وضعیت

گیرد:می قرار توجه مورد زیر موارد بر حاکم

اقتصادی؛ شفافیت و بودن باز درجه

دولتی؛ سا تار و هاسیاست کارآیی

مالی؛ و پولی بازارهای

آوری فن و ها زیرسا ت

46

کار نیروی ناپذیری انعطاف

اقتصادی. و سیاسی نهادهای

شناسوایی از پس و طرح پرسشنامه در الزم فوق، سؤاالت معیارهای از هریک گیریاندازه برای

آوری، جموع شوده پرسویده مووارد از یوک هر به مربوط نظر، اطالعات مورد نمونه آماری یا جامعه

پرسشنامه، وزن هایسوال به اقتصاد جهانی مجمع رو در .گرددتحلیل می و تجزیه و بندیطبقه

میوان در کشوور هور رتبوه سپس و شودمی داده سه چهارم کمی، وزن متغیرهای به و چهارم یک

ارایه کار و کسب فاای از کلی تنها تصویری رو این .شودمی مشخص بررسی مورد کشورهای

راهکواری تصوویر ایون براسواس دارد. مؤثری نقش اقتصادی فعاالن گیریتصمیم در که دهدمی

اسوتفاده اسوتنتاج و قابل کشور عمومی شرایط با متناسب کار و کسب محیط بهبود برای مشخص

.باشدمی

رو از مختلو کشورهای در صوصی بخش رشد موانع شنا ت برای همچنین جهانی بانک

-موی مقایسه را مختل کشورهای در کار و کسب موانع ساالنه مرکز این .کندمی نیز استفاده دوم

.دهدمی ارایه کار و کسب محیط بهبود برای کشورها، راهکارهایی از تجارب استفاده با و کند

جهانیجایگاه ایران در گزارش کسب و کار بانک

دهود موی نشوان جهوان کشورهای میان در 2006-2015 هایسال طی را ایران زیر رتبه جدول

در گزارشات فاای کسوب و کوار، کشوورها در زمینوه سوهولت 2005)شایان ذکر است که تا سال

2015 به 2006سال در 113 ایران از کار و کسب سهولت رتبه .شدند(بندی نمیکسب و کار رتبه

با 2015و 2014، 2010 سالهای در تنها هاسال این طول است و در نموده سقوط 2014 سال در

از جملوه .اسوت شوده سوقوط و تنوزل دچار همواره هاسال سایر در و بوده همراه بهبودی و صعود

هوای موورد مطالعوه در گزارشوات و تعوداد توان به تغییرات شا صعوامل مؤثر در این صو می

مطالعه اشاره نمود. همچنین، تغییرات در قوانین و مقررات کسب و کار در محاسوبه کشورهای مورد

است. سزایی داشتهشا ص و رتبه سهولت کسب و کار در کشور تأثیر به

در 130 قبل از آن، به سال به نسبت بهبود پله 2 با 2015 سال ایران در کار و کسب کلی رتبه

است. رسیده دنیا کشور 189 بین

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

47

کار و کسب سهولت شا ص نظر از جهان کشورهای میان در ایران رتبه -1جدول

2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 شرح2014 )بازبینی(

2015

130 132 145 144 140 131 142 138 119 113 رتبه

تعداد کشورهای مورد مقایسه

175 175 181 183 183 183 183 185 189 189

و محاسبات کارشناسی 2006-2015انجام کسب و کار بانک جهانی، ما ذ: گزارشات

کار و کسب انجام هایزیرشا ص تفکیک به جهان کشورهای میان در ایران رتبه-2جدول

2013 2012 2011 شا ص ردی 2014 )بازبینی(

2015

130 132 145 144 140 کل( کسب وکار )رتبه سهولت

62 70 87 53 42 کسب وکار شروع 1

172 161 166 164 143 سا تمانی مجوزهای ا ذ 2

107 119 163 162 - دسترسی به انرژی الکتریکی 3

161 159 165 163 156 مالکیت ثبت 4

89 86 83 98 89 اعتبار ا ذ 5

154 143 150 166 167 گذاران سرمایه از حمایت 6

124 118 129 126 115 مالیات پردا ت 7

148 155 143 138 131 مرزی برون تجارت 8

66 67 53 50 49 قراردادها الزام آور بودن و اجرا 9

138 137 126 118 111 توانایی در پردا ت دیون 10

2011-2015ما ذ: گزارشات انجام کسب و کار بانک جهانی،

48

تحلیل و رتبه بندی متغیرهای تحقیق

موثر بر فاای کسب و کوار اسوتان بووده کوه بندی عوامل پرسش اصلی در این پژوهش، اولویت

دهد. در دوموین سوطح در وت سلسوله مراتبوی، سطح هدف را در در ت سلسله مراتبی تشکیل می

شود، به سه حوزه کلی اسوتانی، ملوی و فراملوی ها هدف فوق محقق میمعیارهایی که بر اساس آن

و افراد بره در زمینه موضووع از شوند. در سطح سوم، با استفاده از نظر متخصصینبندی میتقسیم

ونقول( نماگرهوا )عوامول و پنج بخش اقتصادی )شامل صنعت؛ معدن؛ ودمات؛ کشواورزی و حمول

شا ص های تاثیرگذار بر فاای کسب و کار استان( تعیین گردیدند. درنهایت، آ رین سطح سلسوله

دف از ایون پوژوهش تعیوین نماگر را شامل شده و ه 51ها تشکیل گردید که مراتبی یعنی جایگزین

( فرآینود 1باشد. نموودار ) دار موثر بر فاای کسب و کار استان راسان جنوبی مینماگرهای اولویت

انجام این پژوهش را نمایش می دهد.

فرآیند انجام پژوهش-1 نمودار

نماگر 51همان گونه که بیان شد، نماگرهای مطرح شده در پرسشنامه این تحقیق جمعا به تعداد

نمواگر( ارائوه گردیوده و از پاسوخ 3نمواگر( و فراملوی ) 22نمواگر(، ملوی ) 26در سه حوزه استانی )

دهندگان واسته شده که میزان نقش و تاثیر هر یک را بر فاوای کسوب و کوار اسوتان مشوخص

نمایند.

تجربیا

ت

مدیران

شناسایی

معیارهایاولویت

مرور

ادبیا

نتایج

پرس

شنامه

وزن معیارها

AHP با

ساخت سلسله

مراتب معیارها

نتایج نهایی

بندیرتبه

تحلیل

اکتشافی

پرسشنام

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

49

فردی که پرسشنامه را تکمیل می نماید، باید در جواب این سوال که آیا این عامول را بور فاوای

نماید. که عدم تواثیر بوا مقودار عوددی کسب و کار موثر می داند، میزان تاثیر آن عامل را مشخص

و 4، بسیار موثر با مقودار عوددی 3، نسبتا موثر با مقدار عددی 2یک، تا حدی موثر با مقدار عددی

(.3تعری شده است )جدول 5کامال موثر با مقدار عددی

نحوه پاسخ دهی به سواالت -3جدول 5 4 3 2 1 پاسخ

کامال موثر بسیار موثر نسبتا موثر موثرتا حدی عدم تاثیر میزان تاثیر

و فراملی 3.66و ملی برابر 3.62و میانگین سواالت استانی برابر 3.66میانگین کل سواالت برابر

باشد. بنابراین عوامل فراملی نسبت به دیگر عوامل، تأثیر بیشتری در فاای کسوب و می 4.03برابر

عوامل استانی، کمی بیشتر در فاای کسب و کار تأثیر دارند.کار دارند و همچنین عوامل ملی از

دهی به نماگرهوای پرسشنامه که در آن افراد با وزن 130براساس نمونه جمع آوری شده به تعداد

انود و همچنوین بوا مشخص شده، عوامل موثر بر فاای کسب و کار استان را اولویت بنودی نمووده

( انجوام AHPها، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی )از ورود داده [، پس5چویز ]کمک نرم افزار اکسپرت

رو آمده است.شده است و نتایج روجی آن در مطالب پیش

در جدول زیر بر اساس نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، رتبه بندی نماگرها انجام شوده اسوت.

م، رتبه دوم تحوریم هوای بوین بنابراین، از لحا بیشترین تاثیر در فاای کسب و کار، رتبه اول تور

-های سیستم حمل ونقل مانند جاده، ریل، دریا و هووایی، موی المللی و رتبه سوم کیفیت زیر سا ت

باشد. رتبه چهارم نیز در ا تیار نماگر رقابت محصوالت ارجی با محصوالت دا لوی و رتبوه پونجم

نمواگر اول از جهوت 5ی گردد، از باشد. همان گونه که مالحظه ممربوط به شناور بودن نر ارز می

نماگر در حوزه فراملی، یک نماگر در حوزه ملوی و یوک 3تاثیرگذاری بر فاای کسب و کار استان،

نماگر در حوزه استانی می باشد.

50

رتبه بندی کل نماگرهای تحقیق بر اساس نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی -4جدول

حوزه نماگرها رتبهسهم )درصد(

%2.38 ملی تورم 1

%2.17 فراملی تحریم های بین المللی 2

%2.15 استانی کیفیت زیرسا ت ها )سیستم حمل و نقل مانند جاده، ریل، دریا و هوا( 3

%2.15 فراملی رقابت محصوالت ارجی با محصوالت دا لی 4

%2.15 فراملی شناور بودن نر ارز 5

%2.13 استانی نقش کارآفرینی و سرمایه گذاری در توسعه استاناعتقاد مدیران اقتصادی استان به 6

%2.12 ملی عدم قابلیت پیش بینی سیاست های اقتصادی دولت 7

%2.10 ملی میزان حمایت تأمین اجتماعی از کارگران 8

%2.09 ملی ضمانت اجرای قوانین و مقررات 9

%2.08 ملی قانون کار 10

%2.07 ملی تغییر نر های تعرفه 11

%2.07 استانی احترام مدیران اقتصادی استان به کارآفرینان و سرمایه گذاران 12

%2.06 ملی میزان حمایت تأمین اجتماعی از کارفرمایان 13

%2.06 استانی سهولت )یا صعوبت( جذب منابع مالی 14

%2.05 استانی اعطای امتیازات به بر ی افراد و فعالیت ها 15

%2.05 ملی کارفرما از بیمه اجباری کارگران و کارکنانسهم 16

%2.04 استانی اعطای تسهیالت نظام بانکی 17

18 ها و مسائل های اجرائی به ابهامات، پرسشپاسخگوئی دقیق و متعهدانه دستگاه

فعاالن اقتصادی %2.03 استانی

%2.01 ملی قابل اجرا بودن مقررات دولتی 19

%2.01 استانی کاال در اقتصاد کشوروجود قاچاق 20

%2.01 استانی شنا ت دقیق مدیران اقتصادی استان از اولویت و مزیت کسب و کارها در توسعه استان 21

%2.00 استانی های مبتکرانه و القانهاستقبال مدیران اقتصادی استان از ایده 22

%1.99 استانی کیفیت زیرسا ت ها )شبکه آبرسانی، توزیع برق و گاز( 23

24 البی و تعامل مدیران ارشد استان با مقامات کشورهای همجوار برای سهولت نفوذ در

بازارهای هدف صادراتی %1.98 استانی

%1.98 استانی کیفیت زیرسا ت ها )سیستم های ارتباطی و مخابراتی( 25

%1.97 ملی درجه استقالل بانک مرکزی از فشارهای سیاسی دولتمردان 26

%1.97 ملی انعطاف پذیری بازار و نیروی کار 27

%1.96 استانی میزان تعهد صاحبان کسب و کار و صنعتگران به پردا ت مالیات قانونی 28

%1.96 ملی نر بیمه 29

%1.95 ملی نر کل مالیات 30

%1.95 ملی مقررات سهولت تأسیس کسب و کارهای جدید 31

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

51

حوزه نماگرها رتبهسهم )درصد(

%1.94 ملی تغییرات دایم مقررات 32

%1.92 استانی رواج پردا ت و دریافت رشوه 33

%1.92 ملی گستردگی و تنوع بازارهای مالی 34

%1.92 استانی شفافیت اطالع رسانی و تبیین دقیق فرآیند ایجاد کسب و کار در استان 35

%1.90 استانی کالهبرداری در معامالت 36

%1.88 ملی اندازه دولت 37

%1.88 استانی مناسب برای تبدیل ایده به محصول در استانوجود زمینه 38

%1.86 استانی ا تالس مقامات دولتی و سیاسی 39

%1.84 ملی محدودیت های مربوط به مقررات جذب سرمایه ارجی 40

%1.81 استانی ضریب نفوذ بیمه )نسبت افراد تحت پوشش بیمه به کل افراد جامعه( 41

%1.81 ملی قانون تجارت 42

%1.80 استانی نفوذ مقامات دولتی در سیستم قاایی 43

%1.80 استانی امکان فرار مالیاتی توسط بر ی کسب و کارها 44

%1.80 استانی اطاله دادرسی به شکایات صاحبان کسب و کار 45

%1.78 ملی الهای قانونی برای عدم پردا ت مالیات 46

%1.77 استانی قاایی البی گروه های ذی نفوذ در مراجع 47

48 افزایی ها، سمینارها و گردهمائی فعاالن اقتصادی در راستای همبرگزاری همایش

فکری و بهره گیری از رد جمعی در رونق کسب و کارها %1.75 استانی

%1.73 استانی بوروکراسی )کاغذبازی( در دستگاه های دولتی 49

%1.61 ملی قانون ورشکستگی 50

%1.59 ملی توقی اموال و دارایی ها )سلب مالکیت توسط دولت( احتمال 51

( 4( الی )2جهت سهولت مقایسه، اولویت بندی نماگرها در هر یک از حوزه ها نیز در نمودارهای )

ارائه گردیده است:

52

بندی نماگرها در حوزه استانیرتبه-2نمودار

0.00%0.50%1.00%1.50%2.00%2.50%3.00%3.50%4.00%4.50%

(سیستم حمل و نقل مانند جاده، ریل، دریا و هوا) کیفیت زیرسا تها

…اعتقاد مدیران اقتصادی استان به نقش کارآفرینی و سرمایه گذاری در

احترام مدیران اقتصادی استان به کارآفرینان و سرمایه گذاران

جذب منابع مالی( یا صعوبت) سهولت

اعطای امتیازات به بر ی افراد و فعالیت ها

اعطای تسهیالت نظام بانکی

…ها های اجرائی به ابهامات، پرسشپاسخگوئی دقیق و متعهدانه دستگاه

وجود قاچاق کاال در اقتصاد کشور

…شنا ت دقیق مدیران اقتصادی استان از اولویت و مزیت کسب و کارها

استقبال مدیران اقتصادی استان از ایده های مبتکرانه و القانه

(شبکه آبرسانی، توزیع برق و گاز) کیفیت زیرسا ت ها

…البی و تعامل مدیران ارشد استان با مقامات کشورهای همجوار برای

(سیستم های ارتباطی و مخابراتی) کیفیت زیرسا ت ها

میزان تعهد صاحبان کسب و کار و صنعتگران به پردا ت مالیات قانونی

رواج پردا ت و دریافت رشوه

شفافیت اطالع رسانی و تبیین دقیق فرآیند ایجاد کسب و کار در استان

کالهبرداری در معامالت

وجود زمینه مناسب برای تبدیل ایده به محصول در استان

ا تالس مقامات دولتی و سیاسی

(نسبت افراد تحت پوشش بیمه به کل افراد جامعه)ضریب نفوذ بیمه

نفوذ مقامات دولتی در سیستم قاایی

اطاله دادرسی به شکایات صاحبان کسب و کار

امکان فرار مالیاتی توسط بر ی کسب و کارها

البی گروه های ذی نفوذ در مراجع قاایی

…برگزاری همایشها، سمینارها و گردهمائی فعاالن اقتصادی در راستای

در دستگاه های دولتی( کاغذبازی) بوروکراسی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

53

بندی نماگرها در حوزه ملیرتبه -3نمودار

0.00% 1.00% 2.00% 3.00% 4.00% 5.00% 6.00%

تورم

عدم قابلیت پیش بینی سیاست های اقتصادی دولت

میزان حمایت تأمین اجتماعی از کارگران

ضمانت اجرای قوانین و مقررات

قانون کار

تغییر نر های تعرفه

میزان حمایت تأمین اجتماعی از کارفرمایان

سهم کارفرما از بیمه اجباری کارگران و کارکنان

قابل اجرا بودن مقررات دولتی

…درجه استقالل بانک مرکزی از فشارهای سیاسی

انعطاف پذیری بازار و نیروی کار

نر بیمه

نر کل مالیات

مقررات سهولت تأسیس کسب و کارهای جدید

تغییرات دایم مقررات

گستردگی و تنوع بازارهای مالی

اندازه دولت

محدودیت های مربوط به مقررات جذب سرمایه ارجی

قانون تجارت

الهای قانونی برای عدم پردا ت مالیات

قانون ورشکستگی

…سلب مالکیت توسط )احتمال توقی اموال و دارایی ها

54

بندی نماگرها در حوزه فراملیرتبه -4نمودار

:گیرییافته ها و نتیجه

بر اساس نتایج تحقیق، متغیر تورم دارای بیشترین تاثیر بر فاای کسب و کار استان بوده است. از

هوای اقتصوادی کشوور تورین چوالش توان به عنوان یکی از مهمنحوه مدیریت نقدینگی و تورم، می

های پولی با رویکرد تقویت تولیود رقوابتی و صوادراتی و اعطوای صحیح سیاست اشاره کرد؛ راهبری

گوذاری بخوش تواند ضامن بقا و موفقیت سورمایه ها، می تسهیالت بر اساس بازده اقتصادی فعالیت

هوای صوصی و تقویت انگیزه فعاالن این بخش باشد و به همین دلیل حساسیت تنظویم سیاسوت

ایط اقتصادی، اهمیت دوچندان دارد.پولی کشور متناسب با شر

که نر تورم نر تورم پایین، ثبات اقتصادی و بهبود محیط کسب و کار را به دنبال دارد، در حالی

معمووال آورد.باال، عدم ثبات اقتصادی و فاایی نامساعد و نامطمئن برای کسب و کارها به بار موی

کند و باعر کاهش ریسک و نااطمینوانی تولید کمک میشود نر تورم مالیم یا با ثبات به گفته می

آورنود و های بلندمدت روی نموی که افراد به سرمایه گذاریشود. اگر تورم باال باشد، به علت اینمی

هوای زنود. یکوی از راه پردازند، تورم به میزان تولید کسب و کارها لطمه میبه کارهای زود بازده می

بینوی شوده حجوم های پولی مناسب است؛ یعنی رشد باثبات و پیش تمهار تورم اتخاذ صحیح سیاس

های پوولی بااعمال سیاست انگلستانو نیوزیلند، مکزیک، کره جنوبیپول. بسیاری از کشورها مانند

30.80% 31.00% 31.20% 31.40% 31.60%

تحریمهای بین المللی

رقابت محصوالت ارجی با محصوالت دا لی

شناور بودن نر ارز

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

55

اند که یکی از دالیل عمده آن اسوتقالل بانوک مرکوزی در ایون اصولی، موفق به کاهش تورم شده

های پولی بوده است. کشورها برای پیشبرد سیاست

کوار المللی رتبه دوم را از حیر تاثیرگذاری بر فاای کسوب و های بینپس از تورم، متغیر تحریم

ای را تجربوه های نفتوی، شورایط ویوژه استان کسب نموده است. اقتصاد کشور پس از اعمال تحریم

های مالی و تجاری علیه اقتصاد ایران، مراودات تجاری با سوایر کشوورها را نمود. از یک سو، تحریم

رهای وارجی، دشوار کرده و از سوی دیگر، دولت برای سامان دادن به بازار و مقاومت در برابر فشوا

پوذیری به ارز حاصل از صادرات غیرنفتی نیاز دارد، ضمن اینکه افزایش نر ارز باعر افزایش رقابت

کاالهای دا لی در بازارهای جهانی شده است. بنابراین مجموع این شرایط، فرصتی تاریخی را برای

ورده است. جهش صادرات غیرنفتی ایران و کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی به وجود آ

ها در زمینه حمل و نقل )مانند جاده، ریل، طوط هوایی و...( به عنوان سوومین کیفیت زیرسا ت

عامل تاثیرگذار بر فاای کسب و کار استان در این تحقیق شنا ته شده است. داشتن مرز گسترده با

ار مرکوز اسوتان غرب و استقر -شرق -جنوب -کشور افغانستان، قرار گرفتن استان در کریدور شمال

المللی( موجب گردیده است بخش حمل و نقل به عنوان یکی از در مسیر ترابری هوایی منطقه )بین

های اقتصادی استراتژیک استان، از اهمیت اصی بر وردار گردد، اما متاسفانه بوا وجوود ایون بخش

نیافته است. وجوود ها، هنوز بخش حمل و نقل استان به جایگاه واقعی ود در منطقه دستپتانسیل

های مناسب در این بخش ضمن ارتقاء رتبه استان در زمینوه تجوارت فرامورزی کوه جوزو زیرسا ت

هوای رود، موجب کاهش هزینههای مهم در زمینه بهبود فاای کسب و کار به شمار میزیرشا ص

سوتان واهود حمل و نقل برای صاحبان کسب و کار و نیز اقبال بیشتر نسبت به سرمایه گذاری در ا

شد.

بر اساس نتایج تحقیق، متغیر رقابت محصوالت ارجی با محصوالت دا لی، چهارمین رتبوه را از

کیلومتر مورز مشوترک بوا 331حیر نقش در فاای کسب و کار استان به دست آورده است. وجود

این کاالها کشور افغانستان و نیز نزدیکی به کشور پاکستان موجب نزدیکی استان به مبادی ورودی

تواند ضمن به شده است. ورود بر ی محصوالت ارجی با قیمت و کیفیت پایین در بازار استان، می

طر اندا تن تولید دا لی و اشتغال، بر روی فاای کسب و کار استان نیز تاثیر منفی برجای گذارد.

56

زایای ریود کواالی ایرانوی، سازی مردم از مهای رسانه ملی، آگاهاستفاده از کاالی ایرانی در برنامه

مندی از تجارب موفق دیگور کشوورها، ایجواد حوس انتخاب بر اساس کیفیت و نه نام و نشان، بهره

ها، نوآوری و ابتکار و زیبایی در تولیدات کشور و در آموز و توسعه مهارت ودباوری، ارتقاء کیفیت

باشند.این زمینه می نهایت تعمیق ارتباط صنعت و دانشگاه از جمله راهکارها در

شناور بودن نر ارز، پنجمین عامل موثر بر فاای کسب و کار استان در این تحقیق بووده اسوت.

الملل است. تعیین نر مناسوب ارز نقوش ترین نقطه اتصال اقتصاد دا لی با اقتصاد بین نر ارز مهم

افزایش صادرات غیرنفتی، حفظ تواند زمینه مناسب را برای مهمی در ثبات اقتصادی کشور دارد و می

قدرت رقابتی تولیدکنندگان دا لی در مقابل واردات کاالهای وارجی و در مجمووع رشود و توسوعه

اقتصادی کشور فراهم آورد. از طرف دیگر، سیاست ارزی و نحووه مودیریت بوازار ارز توسوط بانوک

فعاالن اقتصادی اسوت. در ایون ها و های مهم و اثرگذار بر تصمیمات بنگاه مرکزی، از جمله سیاست

ای کننوده توانود نقوش تعیوین های مورد انتظار آتی می های جاری بلکه سیاست تنها سیاست رابطه نه

ثباتی در سیاست ارزی و بوه ویوژه وجوود نااطمینوانی در موورد داشته باشد. شفاف نبودن و وجود بی

گیری همراه با ها یا تصمیم صمیم بنگاهچگونگی مدیریت نر ارز در دوره آتی، منجر به عدم اتخاذ ت

شود. ریسک باال می

در مجموع باید گفت که با توجه به وضعیت فاای کسب و کار استان، ضرورت توجه به اقودامات

های آن با اقوداماتی نظیور توال جهوت پوایین آوردن نور توورم، الزم در صو ارتقاء شا ص

صو در بخش حمل و نقول، ها بهء کیفیت زیرسا تالمللی، ارتقاهای بینمدیریت صحیح تحریم

های مرزی، مدیریت بازار ارز، تبیین و ارتقواء فرهنوگ ها در گمرکات و بازارچهافزایش میزان نظارت

کارآفرینی در بین مدیران اقتصادی استان، کاهش مدا الت دولت در اقتصاد، ساماندهی بوازار کوار،

رسود. ن رسیدگی بوه دعواوی و شوکایات الزاموی بوه نظور موی تر کردافزایش امنیت قاایی و ساده

-سازی و اصالح قوانین با رویکرد تسهیل امور در تمام عرصههمچنین، ایجاد نهادهای الزم و شفاف

گیری تولیود توا های اقتصادی از مرحله شکلهای کسب و کار شامل تمام مراحل مربوط به فعالیت

مشارکت سرمایه گذاران صوصی و ارجی اسوت. بودیهی انحالل فعالیت، شرط الزم برای ترغیب

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

57

های کسب و کار در اسوتان در وضوعیت قابول قبوول قورار نداشوته باشود، است مادامی که شا ص

های مختل اقتصادی ناممکن واهد بود.مشارکت جدی سرمایه گذاران در بخش

پیشنهادات:

پیشنهادات استانی

ای و توال در جهوت ویژه در زمینه ریلوی و جواده بهتوجه ویژه به بخش حمل و نقل استان

دستیابی به استانداردهای الزم در این زمینه

سوازی بدیل آنها در توسعه اقتصاد اسوتان در جهوت زمینوه تبیین جایگاه کارآفرینان و نقش بی

؛برای افزایش میزان اعتقاد و احترام مدیران اقتصادی استان به کارآفرینان و سرمایه گذاران

های الزم جهت استفاده از آنها در هموه ارتقاء دمات بانکداری الکترونیکی و ایجاد زیرسا ت

ها؛ها و مکانزمان

های کسب و کار ضومن ها در سود و زیان طرحترویج استفاده از عقود اسالمی و شراکت بانک

دید؛اندازی کسب و کار جها در راهای بانکتقویت بدنه کارشناسی و نقش مشاوره

های ا و جلوگیری از مبارزه با هرگونه تبعی، و اعطای امتیازات ویژه به افراد و یا فعالیت

واری ویژه

ا وذ بورای صواحبان کسوب و کوار بوه در واسوت رسیدگی اداری هایروال در نظر تجدید

بانکی تسهیالت

ئوی بوه ابهاموات، های اجراایجاد ساز و کار مناسب جهت پاسخگوئی دقیق و متعهدانه دستگاه

ها و مسائل فعاالن اقتصادیپرسش

دار، احصواء مشوکالت و مطالعوه علول بوروز تشکیل بانک اطالعاتی واحدهای تولیدی مشکل

مشکل و یا فعالیت کمتر از ظرفیت اسمی،

ها در مناطق مرزی و مبارزه مستمر با قاچاق کاال و ارز و رصد و پوایش موداوم افزایش نظارت

ان جهت ردگیری کاالی قاچاق؛بازارهای است

های اقتصادی و کسب و کارهایی که از لحا توسعه استان دارای اولویتشناسایی بخش

باشندمی

58

هوای ارتبواطی و های مربوط به انتقال آب، برق، گاز و... و نیوز شوبکه ارتقاء کیفیت زیرسا ت

مخابراتی در استان

فراه که دارای مورز افغانستان و استان در کشور صو صادراتی بههدف بازارهای شناسایی-

باشد استان می مشترک با

مورد نیاز برای راه اندازی کسب و کار مجوزهای صدور تسهیل

هوای هوا بوا اسوتان کار استان و مقایسه آنوهای فاای کسبای و مستمر شا صپایش دوره

های ملی دیگر و با شا ص

کارفرمایوان و کوارگران و تقویوت منوافع همسووکردن و اتا تالفو حل برای انعطاف ایجاد

کارفرمایی و کارگری هایتشکل

پیشنهادات ملی

مهار تورم

های اقتصادی دولتبینی سیاستافزایش قابلیت پیش

ارتقاء میزان حمایت تأمین اجتماعی از کارگران

افزایش ضمانت اجرای قوانین و مقررات

کار در قانون بازنگری

توسعه( پنجم برنامه قانون 74 ماده اجرای راستای سازی )درشفاف

هایزیرسا ت تقویتIT

اقتصادی امنیت ایجاد

پیشنهادات فراملی

المللیهای بینمدیریت تحریم

مدیریت صحیح نر ارز

تجاری ا تالفات فصل و حل المللیبین هایکنوانسیون به پیوستن

کار و کسب محیط پایش المللیبین نهادهای با همکاری

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

59

پی نوشت ها:

[1]- Analytical Hierarchy process

[2]- Thomas. L.satty

[3]- Berg & Cazes

[4]- Reitan,B.

[5]- Expert Choice

منابع و مآخذ:

کسب فاای بهبود و سنجش بر مؤثر عوامل بررسی تهران. معادن و صنایع و بازرگانی اتاق

ایران. در وکار

.های فاوای کسوب و کوار در ایوران و ای شا ص(. بررسی مقایسه1387)احمدی، سیدوحید

های اقتصادی بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران.جهان. دفتر بررسی

(، پایش محیط کسب و کار ایران 1393غیاثی، موسی و نعیمی، زهرا. )احمدیان، مریم؛ شهبازی

های ملی محویط کسوب و مولفه تشکل اقتصادی سراسر کشور از 315، ارزیابی 1392در پاییز

های کار در ایران. دفتر مطالعات اقتصادی )گروه مطالعات محیط کسب و کار( معاونت پژوهش

.13570اقتصادی مجلس شورای اسالمی. شماره مسلسل

پوذیری رقابوت بور کوار نیروی پذیریانعطاف (. اثر1390و میرزایی، محمد. ) اربابیان، شیرین

.27-43. صص 139جامعه؛ و ایران. کار در ربرت فناوری صنایع با

o ( .اصالحات به کجا موی 1999استیگلیتز، جوزف .) رود؟ ده سوال تجربوه گوذار. ترجموه جعفور

-های اقتصادی مرکوز پوژوهش یر واهان، در مجموعه مقاالت حکمرانی وب، دفتر بررسی

(.1383های مجلس شورای اسالمی)

60

بوا کار و کسب فاای بهبود هایشا ص (. بررسی1390فر، فاطمه. ) اشرفی، یکتا و فهیمی

.7-42. صص 11اقتصادی؛ هایسیاست و مسائل بررسی ایران. ماهنامه جایگاه بر تأکید

( .بررسی1389ایروانی، محمدجواد .) کوار و کسوب فاوای و جهوانی پوذیری رقابوت شا ص

آن. هایبایسته و ایران جایگاه

و کسوب فاای بر اقتصادی تحریم تاثیر (. بررسی1392) پور، ویدا.باورصاد، بالقیس و حسن

های کوچک و متوسط.کار، کارآفرینی، بنگاه

.جعفری اسکندری، میثم؛ علی احمدی، علوی رضوا؛ والقی، غالمحسوین و حیودری، مهودی

(. ارزیابی فاای کسب و کار صنعتی ایران در حمایت از بخوش صوصوی بوا رویکورد 1389)

، صوص 21، ج 2نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مودیریت تولیود، کارت امتیازی متوازن.

52-37.

گذاری و (. موانع نهادی سرمایه1389الساداتی، سعید. )زاده بحرینی، محمدحسین و ملکحسین

کسب و کار در ایران.

(، گوروه 1389) 2011هوای کسوب و کوار در سوال تحلیل گزار بانوک جهوانی از شوا ص

روزنامه راسان. پایگاه تحلیلی دفتر پژوهش مطالعات اقتصادی،

o ( ،ارزیابی فاای کسب وکار ایران در حمایت از بخش صوصوی 1389جعفری اسکندری، م ،)

.21با رویکرد کارت امتیازی متوازن، نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید؛

o ( .بررسی1388جلیلی، ظریفه .) سوایر بوا مقایسوه در انایور در کوار و کسوب فاای اجمالی

.5-33. صص94و93اقتصادی؛ هایسیاست و مسائل بررسی کشورها. ماهنامه

( .اولویوت 1393رماانی، سیدمهدی؛ حاجی پور، میثم و بهروزی، محمد .) هوای بنودی بخوش

(. مجلوه AHPاقتصادی استان راسان جنوبی با استفاده از فرآیند تحلیول سلسوله مراتبوی )

.55-82صص ،10و 9اقتصادی،

( .1390زارع مهرجردی، محال؛ رضایی، محسن؛ عربیون، ابوالقاسم و اکبری، سیدمحمدرضوا .)

هوای های عمده محیط کسب و کوار در کوارآفرینی بوا اسوتفاده از تکنیوک بررسی تاثیر مولفه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

61

PEST الگوی پنج نیروی پورتر و زنجیره تامین پورتر و ماتریس ،SWOT مطالعه مووردی

رس ساز اصفهان(.)کار انه ب

59-63. صص 132های اقتصاد، وکار. تازه کسب (. فاای1390اله. )سی ، ولی.

(نقش بازار سرمایه در بهبود فاای کسب و کار ایران، نشریه پوول و 1388صالح آبادی علی ،)

.101-123اقتصاد، صص

( .اولویت1382صامتی، مجید؛ سامتی، مرتای؛ اصغری، مریم .) صونعت هوای توسوعه بخوش

(. فصولنامه پژوهشونامه AHPاستان اصفهان بر اساس رو و فرایند تحلیل سلسله مراتبوی)

.59-90، صص 27بازرگانی، شماره

فاای های شا ص اثر (. مقایسه1392و بصیرت، مهدی. ) عبدالهی، فرشته؛ مهربانی، فاطمه

توسوعه سوازمان عاوو کشوورهای و ایوران مطالعوه مووردی :اقتصادی رشد بر کار و کسب

انوداز اقتصواد ایوران بوا (. ارائه شده در اولوین هموایش چشوم OECDهمکاری ) و اقتصادی

رویکرد حمایت از تولید ملی.

جهت کار و کسب فاای (. ارتقای1391ا.... ) وارث، سیدحامد؛ پروندی، یحیی و قاسمی، روح

آنتروپی. مدیریت و تاپسیس هایتکنیک اساس بر اقتصادی: کاربستی اندازچشم به یابیدست

.121-138. صص 11بازرگانی؛

( .اقتصاد و توسعه از فقر تا ثروت ملل. غالمرضا آزاد ارمکی، نشر نوی؛ 1380هایامی، یوجیرو .)

تهران.

(، دفتور 1391) 2003-2012هوای فاای کسب و کار در ایوران و سوایر کشوورها طوی سوال

اقتصووادی، ماهنامووه بررسووی مسووائل و هووای پووولی و بازرگووانی، مجلووه تحقیقووات و سیاسووت

.129-142، صص 2های اقتصادی؛ سیاست

،(. مالیات1390میبدی، مهدی؛ رادمنش، سعیده و احمدی، زهره. ) پور، محمدعلی؛ امامی فی

و صونعتی، صونعتگران کارشناسان دیدگاه ایران: مطالعه کار و کسب فاای در آن جایگاه و

، صوص 10. پژوهشونامه مالیوات، AHPرو از استفاده با یزد استان صنعت بخش متولیان

188-169.

62

و اطالعوات فناوری (. اثر1387مزینی، امیرحسین و پاریاب، سیدحسین. ) حاصل، نیلوفر؛ مراد

.39-63. صص 14نوین؛ تجارت و تجاری. اقتصاد تسهیل و کار و کسب فاای بر ارتباطات

(. فاوای 1392شرتی، سمانه و احمدی، زهره. )میبدی، مهدی؛ عالدین؛ امامیمکیان، سیدنظام

-کسب و کار، راهبرد رشد؛ مقایسه کشورهای اسالمی منطقه منا و سازمان توسعه و همکواری

.75-84. صص 11های رشد و توسعه اقتصادی؛ های اقتصادی. پژوهش

جهواد وکوار. کسوب محویط بهبوود و سونجش .(1387)قودجانی. اصالن و میدری، احمد

.اول تهران، چاپ دانشگاه اقتصاد دانشکده دانشگاهی

سوالهای طی کشورها سایر و ایران در کار و کسب (. فاای1391السادات. ) احسنی، منیر میر

.129-142. صص2اقتصادی؛ جهانی. مجله بانک منظر ( از2012-2003)

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

63

منابع انگلیسی:

World Bank, Doing Business Reports (2003-2015)

Lee, A., Chen W., Chang , c.,(2008), A fuzzy AHP and BSC

approach for evaluating performance of it department in the

manufacturing industry in Taiwan expert systems with

Applications, vol. 34, pp. 96-107.

Niven , paul.(2002), Balanced scorecard step by step:

maximizing performance and maintaining results. New York:

wiley,

PA Casero- Growth,Private Investment and the Cost of Doing

Business in Tunisia: A Comparative Perspective- World Bank-

2004

Reitan,B. (2000), Criteria Used by Private Bank Officers to

Evaluate New Ventures:An Analysis of Gaps and

Shortcomings

Valcheva. D., Todorova, m.,(2005), Defining a system of

indicators for evaluation of the effectiveness of e- learning

paper presented at international conference on computer

systems and technologies.

64

وکار در استان کرمانشاه: وضعیت بفضای کس

و جایگاه آن در کشور

4، سمیه حیدری3، بشری رضایی2، علی ایاسه1فرید لیلی

چکیده:

وکار یکی از مفاهیم اصلی توسعه اقتصادی است که در سالهای ا یور موورد توجوه فاای کسب

محیطوی مناسوب بورای فعواالن المللی قرار گرفته است. با نبود شرایط اندیشمندان و مؤسسات بین

هایی است کوه شرط وکار نیازمند پیش بهبود محیط کسب .اقتصادی امکان رشد و توسعه وجود ندارد

ویژه دستگاه حاکمیت را برجسوته موی ضرورت اتخاذ تدابیر الزم توسط بازیگران عرصه اقتصادی به

هوای ه بوازار اقتصوادی، فعالیوت سازد. دولت می تواند عالوه بر ایجاد انگیزه بورای ورود سورمایه بو

وکار توسط رسمی را کاهش دهد. یکی از ابزارهای اصلی تحلیل فاای کسبزیرزمینی و اقتصاد غیر

های مذکور و شا ص است. این مقاله با استفاده از شا ص 10بانک جهانی معرفی شده و مشتمل بر

سه آن با شا صهای کشور موی تحلیلی به بررسی وضعیت استان کرمانشاه و مقای-به رو توصیفی

اسوت. 1392دستگاه اجرایی استان طی سال 21های تحقیق برگرفته از اسناد سازمانی پردازد. داده

وکار، ا ذ مجووز، های مثل شروع کسب دهند که استان کرمانشاه در زمینه شا ص ها نشان می یافته

نسبت به میانگین کشوری از وضعیت مرزی گذاران، پردا ت مالیات و تجارت برونحمایت از سرمایه

آور بوودن قراردادهوا و های ثبت دارایوی، ا وذ اعتبوار، الوزام نسبتا بهتری بر وردار است. در شا ص

وکار دارای وضعیت مشابهی نسبت به کشور دارد، اما در زمینه شا ص گرفتن بورق از انحالل کسب

21دهد که از میان ر در استان نشان میوکا وضعیت نامساعدتری بر وردار است. تحلیل موانع کسب

هوای مؤلفه نازل تر از میانگین کشور است که بیشتر ناظر بور پتانسویل 17مؤلفه، وضعیت استان در

farid_khalili55@yahoo.comاقتصادی و دارائی استان کرمانشاه، کارشناسی ارشد، علوم اقتصادی، اداره کل امور 1 ayasseh@gmail.comکارشناسی ارشد، جمعیت و توسعه، اداره کل امور اقتصادی و دارائی استان کرمانشاه، 2 boshrarezaiee@yahoo.comکارشناسی ارشد، علوم اقتصادی، اداره کل امور اقتصادی و دارائی استان کرمانشاه، 3 somayeh.haidaryi@gmail.comدانشجوی دکترای اقتصاد، دانشگاه رازی، اداره کل امور اقتصادی و دارائی استان کرمانشاه، 4

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

65

وکاراند تا تصمیمات نهادهای تصمیم گذار. لذا هرچند وضعیت اسوتان از سا تاری و بسترهای کسب

های تأثیرگوذار در شورایط نامسواعد نظر مؤلفه وکار بهتر از کشور است اما از های کسب نظر شا ص

تری قرار دارد.

وکار، شا ص بانوک جهوانی، وکار، موانع کسب توسعه اقتصادی، فاای کسب واژگان کلیدی:

گذاری، استان کرمانشاه سرمایه

66

مقدمه:

المللی مانند بانوک جهوانی نشوان یافته و تحقیقات نهادهای مختل بین تجربه کشورهای توسعه

وکوار در توسوعه کشوورها توأثیر بسوزایی دارد. ده است که فاای مساعد و بهبوود محویط کسوب دا

که عمال بدون وجود شرایط مناسب محیطی برای فعاالن اقتصادی امکوان رشود و توسوعه طوری به

نیازها وکار و رسیدن به جایگاه توسعه اقتصادی، پیش بهبود محیط کسب برای .اقتصادی وجود ندارد

ویوژه هایی وجود دارد. در این راستا اتخاذ تدابیر الزم توسط بازیگران عرصه اقتصادی به شرط و پیش

نقش دستگاه حاکمیت از اهمیت باالیی بر ورداراست. با حاور دولت در ایون بخوش بورای بهبوود

های زیرزمینیوکار ضمن ایجاد انگیزه و تشویق ورود سرمایه به بازار اقتصادی، فعالیت فاای کسب

سوازی و ایجواد فاوای طور مشهود کاهش واهد یافت. بدون شک با شفافرسمی بهو اقتصاد غیر

ها با ا ذ مالیات و...افزایش مراتب درآمد دولت وکار فعالیت اقتصاد رسمی گستر و به مساعد کسب

ار وکار استان کرمانشواه موورد بررسوی قور در این مقاله سعی شده است تا فاای کسب .کند پیدا می

گیرد و ضمن شناسایی موانع آن، با سطح کشور مقایسه شود.

ای از عوامول محیطوی هسوتند کوه بور بوازدهی تولیود و وکوار مجموعوه منظور از محیط کسب

کنترل نیسوتند. اموروزه بهبوود ها قابلطور مستقیم از جانب بنگاه گذارند اما بهگذاری تأثیر می سرمایه

گیرد. رفوع موانوع رشود شده اقتصادی مدنظر قرار می هبرد شنا تهوکار به عنوان یک را محیط کسب

گذاران بوده و در برنامه پونجم توسوعه، بور بخش صوصی همواره موردبحر کارشناسان و سیاست

ای شوده وکار تأکید ویوژه ها و رفع مخاطرات محیط کسبتسهیل مقررات، ایجاد گستر زیرسا ت

وکار های برنامه پنجم توسعه، به موضوع بهبود فاای کسبت( سیاس21-3است. در این راستا بند )

های الزم برای ثبوات اقتصواد پردا ته و بر اساس آن، دولت موظ شده است با فراهم آوردن زمینه

هوای الزم و ارائوه مسوتمر آموار و های اقتصادی، فراهم آوردن زیرسا تکالن، کاهش طرپذیری

وکار مهیوا کنود. همچنوین ه، شرایط را برای بهبود فاای کسباطالعات در قالب برنامه پنجم توسع

تا 69یافته است در مواد فصل پنجم قانون برنامه پنجم توسعه که به موضوعات اقتصادی ا تصا

وکار برای دولت و سایر نهادهای مربوط وضوع کورده تکالیفی را در صو بهبود فاای کسب 78

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

67

گیرد، لذا ارزیوابی فاوای س از شناسایی مشکل صورت میاست. آنچه مسلم است هرگونه تجویز، پ

منظور شناسایی مشکالت و موانع اصلی از مسائل حیاتی و ضروری است. وکار به کسب

وکوار، نیازمنود سونجش و گذاری مطلوب برای ارتقوای محویط کسوب ریزی و سیاستلذا برنامه

منظور رفع و بهبود آن است کوه بوا وکار به وکار جهت یافتن موانع محیط کسب ارزیابی فاای کسب

وکوار اسوتان کرمانشواه و این مالحظات، در این پژوهش سعی شده اسوت وضوعیت فاوای کسوب

وکوار و موانوع های آن موردسنجش و پایش قرار گیرد تا بر مبنای آن وضعیت فاای کسب شا ص

ر استان، در ا تیار ریزی د گذاری و برنامهوکار استان تعیین گردد که جهت سیاست مهم فاای کسب

متولیان امر قرار گیرد. در این راستا پاسخگویی به دو سؤال اساسی زیر مدنظر قرار گرفته است:

وکار در استان کرمانشاه چگونه است؟ وضعیت فاای کسب

اند؟ وکار در استان کدام ترین مؤلفه های تعیین کننده کسب مهم

مشوارکت بخوش صوصوی اسوت. ایجواد یکی از موضوعات مهم در رشود و توسوعه، افوزایش

وکار و درنتیجوه افوزایش مشوارکت های نهادی و زیربنایی برای توسعه و رفع موانع کسب زیرسا ت

بخش صوصی، از الزامات اولیه و در زمره وظای ضروری دولت نهادهای مدنی است. از دید بر ی

سازی است، بر وی نیوز بور ایون نیاز راهبرد صوصی نظران، این راهبرد، مکمل و حتی پیش صاحب

سوازی وکار بایود جوایگزین صوصوی باورند رفع موانع بخش صوصی یا همان بهبود محیط کسب

شود. این راهبرد را جوزف استیگلیتز برنده جایزه نوبل اقتصواد )رشود بخوش صوصوی از پوایین( و

اند. بهبوود ایون میدهژانوسکوای اقتصاددان مشهور دانشگاه هاروارد )رشد طبیعی بخش صوصی( نا

تبوع آن رشود وری و بوه گذاران، ایجاد اشتغال، افزایش بهرهفاا، موجب کاهش تورم، رغبت سرمایه

منظور اصالح مشکالت این شوا ص وکار به شود. پایش فاای کسب اقتصادی و اجتماعی جامعه می

ه اقتصاد، ارتقاء تنها گامی مثبت و اساسی در جهت تقویت جنبه مشارکت بخش صوصی در عرص نه

طورقطع و یقین شا ص و نشوانه شود، بلکه به های شغلی محسوب میسطح تولید و افزایش فرصت

گذاران ارجی و تسوهیل جریوان ورود گذاران دا لی و استقبال سرمایهمهمی برای انگیز سرمایه

68

ع و مشوکالت آن، گذاری برای ارزیابی این شا ص و شناسایی موانو رود. لذا هدففناوری بشمار می

وکار گردد. تواند از هدر رفتن منابع جلوگیری و سبب بهبود فاای کسب می

وکار و پیشینه آن: فضای کسب

های اولیه قورن حاضور دنیوایی آکنوده از رقابوت، توسوعه ویژه در سال های ا یر به جهان در دهه

یق در این عرصه، دسترسی های برتر و گستر تجارت است. شرط توف بازارها، ظهور و رواج فناوری

وکوار مناسوب اسوت. کارآفرینان و فعاالن اقتصادی و کارگزاران بخش صوصی بوه محویط کسوب

هوای مهوم در مباحور های ا یر به عنوان یکی از کلیودواژه وکار( در دهه هرچند واژه )فاای کسب

نیازهای تصادی و پیششده پیرامون توسعه اق شده است، با تأملی در مباحر انجام اقتصاد کالن مطرح

یک اقتصاد شکوفا و روبه رشد واهیم دید که این مفهووم هموواره موورد توجوه صواحب نظوارت و

اندیشمندان بودن است.

کند و در هور ای را طی میگیری تا انحالل کامل چر هوکار از زمان شکل ترتیب هر کسب این به

هوای توداوم فعالیوت وود متحمول هزینوه مرحله بر اساس قوانین و مقررات موجود برای شوروع و

تور تور و پرهزینوه تر و پیچیدهشود. بدیهی است هرچه این مراحل مشکل گوناگون و صرف زمان می

گوردد. در ها کمتر موی باشند، انگیزه افراد و اشخا حقیقی و حقوقی برای انجام و گستر فعالیت

هایی برای ها شا ص گرفته و بر اساس آنشده مورد توجه قرار های بانک جهانی مراحل گفته گزار

انود. معیارهوایی کوه بانوک گرفتوه وکار در تعامل با محیط شکل سنجش سهولت آغاز و تداوم کسب

وکار در آن کشوور اسوت گیرد بیانگر فاای کسبها در نظر می گیری این شا صجهانی برای اندازه

این مراحل است. ها زمان هزینه الزم برای طی هریک از ترین آن که اصلی

وکوار در هوای دسووتوبه تحلیول محویط کسوب بر پایه اندیشوه 1990بانک جهانی از اوا ر دهه وکوار را در دو گوروه رفتوار دولتوی و کیفیوت بوازار کشورهای مختل پردا ت. این نهاد موانع کسب

وکوار یوا ای کشورهای مختل به بررسی سوهولت کسوب کند؛ و از طریق بررسی مقایسه بررسی میوکار ارائوه ن راستا، راهکارهایی برای بهبود محیط کسبپردازد و در همی وکار می تحلیل محیط کسب

شود. ابتدا دربرگیرنده به صورت ساالنه در بانک جهانی انجام می 2003دهد. این گزار از سال می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

69

وکوار تأکیود شا ص افزایش یافت و بیشتر بر محیط قانونی کسوب 10مرور به شا ص بود؛ اما به 5 (115:1390دارد. )ساالری،

وکار بانک جهانی های کسب شا ص -1جدول شرح شاخص

شروع وکار کسب

فرآیند ثبت شرکت را ازنظر تعداد مراحل، مدت زمان موردنیاز هزینه صرف شده برای آغاز گیرد.فعالیت را در نظر می

ثبت مالکیت

های فرآیند الزم جهت ثبت دارایی در دفتر اسناد رسمی است. تعداد مراحل، مدت زمان هزینه شود. مترتب بر ثبت مالکیت در دفاتر اسناد رسمی سنجش می

پردا ت مالیات

این شا ص مأ ذ تعلق مالیات، دفعات پردا ت، زمان تعیین و پردا ت و کل مالیات قابل کند. های اقتصادی را ارزیابی می پردا ت را بر حسب درصد از سود حاصل از فعالیت

ا ذ مجوزها

اندازی یک کارگاه است برای ا ذ مجوزهای موردنیاز تا تأسیس و راه شامل تمامی فرآیند الزمدهنده تعداد مراحل، مدت زمان هزینه صرف شده برای که مطالعه موردی این شا ص نشان

دریافت مجوز موردنیاز با استاندارد معین هر کشوراست.

ا ذ اعتبار

ت اعتباری و میزان پوشش این شا ص میزان توانمندی امکان سنجش گسترده، دقت اطالعااطالعات مالی افراد حقیقی و حقوقی است که توسط بخش دولتی یا بخش صوصی ثبت و

شده به ارزیابی شود تا بر اساس اعتبار تعیین ها یا افراد قرار داده می در ا تیار سایر سازمان فعاالن اقتصادی بپردازد.

تجارت فرامرزی

بندی در کار انه تا د اسناد و تعداد روز برای صادرات )از بستهتعداد مراحل، تعداد امااء، تعداها و عوارض و همچنین تعداد مراحل، تعداد امااء، تعداد اسناد و روج از بندر(، میزان تعرفه

تعداد روز برای واردات )از پهلو گرفتن کشتی در بندر تا تحویل محموله به انبار کار انه( و سنجد. در مطالعه موردی صدور و ورود یک محموله استاندارد را میها و عوارض میزان تعرفه

شود. از راه دریایی در نظر گرفته می

گرفتن برقهای ایجاد پست برق موردنیاز یک کارگاه را مورد این شا ص مراحل، مدت زمان و هزینه

دهد.ارزیابی قرار می

حمایت از گذاران سرمایه

صاحبان سرمایه تا چه اندازه موردحمایت نهادهای قانونی و رسمی شود که در این شا ص بررسی میها منافع مدیران با منافع شرکت یا منافع دولت در تعارض است. ویژه در معامالتی که در آن باشند بهمی

همچنین این شا ص میزان علنی بودن )افشاء( مبادالت مالی، میزان پاسخگویی مدیر، سهولت شکایت گیرد. گذار را در برمی و توان حمایت از سرمایهبرای سهامدار

آور الزامبودن قراردادها

های شرکت ورشکسته زمان و هزینه الزم برای اعالم ورشکستگی و چگونگی توزیع دارایی گیرد. میان طلبکاران را در برمی

انحالل یک فعالیت

برای پایان داده به یک فعالیت شده تعداد مرحله، زمان الزم برای دادرسی )روز( هزینه پردا ت گیرد.اقتصادی در این شا ص مورد بررسی ارزیابی قرار می

70

گردد. رتبه هر وکار هر کشور با دیگر کشورها تعیین می گیری و مقایسه محیط کسب مبنای اندازه

شوود. گانه مشخص موی 10های کشور بر حسب زمان، هزینه و مراحل انجام دادن هریک از فعالیت

ای آن کمتر باشد، محیط هرقدر سرعت انجام دادن یک فعالیت بیشتر و تعداد مراحل اداری و هزینه

تر و رتبه آن در مقایسه با دیگر کشورها بهتر است. وکار آن مناسب کسب

وکار: موانع و عوامل مؤثر بر فضای کسب

های د کیفیت دستگاهوکار، عوامل مؤثر بر عملکرد واحدهای اقتصادی مانن منظور از فاای کسب

هوا فراتور از ها و غیره اسوت کوه تغییور دادن آن حاکمیت، ثبات قوانین و مقررات، کیفیت زیرسا ت

دیگور عبوارت (؛ بوه 1387های اقتصادی اسوت )میودری و قودجوانی، ا تیارات و قدرت مدیران بنگاه

هوا سازمان و عملکرد آنوکار عبارت است از کلیه عوامل ارج از بنگاه یا صنعت که بر فاای کسب

گیری از دهد رشد بخش صوصی با بهرهاثرگذار است. تجربه جهانی ازنظر علمی و نظری نشان می

هوای دولتوی بوه ها و شورکت گیری همزمان از دو رویکرد واگذاری دارایی یکی از دو رویکرد یا بهره

وکوار بسوازی( و رفوع موانوع بخوش صوصوی یوا بهبوود محویط کسو بخش صوصی ) صوصی

پذیر است. هرچند به لحا نظری جمع این دو راهبرد ممکون )توانمندسازی بخش صوصی( امکان

سازی بودند، از رفع موانع بخش صوصی و بهبود است اما معموال کشورهایی که به دنبال صوصی

پوی وکار را انتخواب کردنود، در وکار غافل ماندند و کشورهایی که راهبرد محیط کسب محیط کسب

(2005سازی نبودند )گریفیس، صوصی

برای موفقیت اقتصاد بازار و توانمندسازی بخش صوصی که در سایه دو رویکرد )بهبود فاوای

مجددا مورد توجه قرارگرفته است، نهادهوا و همچنوین 1980سازی( از دهه وکار( و ) صوصی کسب

بانک جهانی نتایج نظرسونجی از 2005کنند. در گزار شده نقش مهمی ایفا میسازوکارهای ایجاد

وکار به شرح زیر آمده است: ترین موانع کسب وکار در مورد مهم صاحبان کسب

های مختل های کالن دولت در بخش عدم اطمینان به سیاست

نر مالیات، مقررات مالیاتی و نظام دریافت عوارض و گستردگی جرائم اجتماعی

فساد و گستردگی اقتصاد زیرزمینی

میزان سهولت هزینه دسترسی به منابع مالی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

71

مهارت نیروی انسانی و مقررات نیروی کار

نظام حقوقی و قاایی

ونقل، دسترسی به زمین و انرژی و مخابرات های حمل هزینه

نظران دا لی و ارجی بوه شورح زیور وکار از منظر صاحب ترین عوامل مؤثر بر فاای کسب مهم

است:

هوا، عملکورد ر حمایت از حقووق مالکیوت، فوراهم کوردن زیرسوا ت دولت: دولت نقش مهمی د

-های اقتصادی و کنترل فساد دارنود. کموک بازارهای پولی، مالی و نیروی انسانی، نظارت بر فعالیت

گذاری است کوه دولوت در ها به اقتصاد نیز تحت تأثیر فاای آزاد رقابتی و شفاف سرمایههای بنگاه

(.2005ای دارد )گزار توسعه جهانی، مدهگیری و بهبود آن نقش عشکل

های اقتصادی سالم نهادهای اقتصادی: عدم وجود نهادهای اقتصادی مناسب که پشتیبان فعالیت

وکارهوای کوچوک هوای بیشوتری بور کسوب وکار، هزینوه گیری محیط نامناسب کسب است و شکل

شتری در تأثیرگذاری بر محیط وکارهای بزرگ قدرت بی کسب که کند. این در حالی است تحمیل می

.پیرامون وددارند

هوای وکار این است کوه آن گوروه از فعالیوت نظام حقوقی: یکی از فرضیات سازمان انجام کسب

هوا و زموان ها حقوق مالکیت شوفاف، هزینوه اقتصادی موردحمایت قوانین مناسب هستند که در آن

بینی و طرفین قرارداد از سوءاسوتفاده و پیش رسیدگی به حل ا تالف پایین، تعامالت اقتصادی قابل

تجاوز متجاوزین محفو باشند.

های توانند موجب فرصتوکار هم می دهنده فاای کسبعوامل محیطی: عوامل محیطی تشکیل

توانند حاکی از وجود تهدیودهایی بورای فعالیوت بنگواه ها باشند و هم میمناسبی برای فعالیت بنگاه

باشند.

72

توان به عرضه نیروی کار، مراکوز جمعیتوی و تقاضوای کواال و این زمینه ازجمله میجمعیتی: در

دمات اشاره کرد.

گیری نیازهای یکسوان و الگووی جغرافیایی و اکولوژیکی: اقلیم جغرافیایی مشترک موجب شکل

گردد. ترجیحات مصرفی مشابه می

وکار: کسب نگاهی به تجربه منتخبی از کشورهای جهان درزمینه بهبود محیط

وکار، عالوه بر آنکه زموان استفاده از تجربیات دیگر کشورهای جهان درزمینه بهبود محیط کسب

های میانبر مسیر را نماید، موانع و مشکالت و راه کنندگان کوتاه می رسیدن به مقصد را برای استفاده

کند. نیز فراهم می

توانسوته 2005-2012هوای طی سالبر اساس اطالعات گزار بانک جهانی، کشور گرجستان

وکار بهبود یابد که این کشور را د ر جایگاه نخست جهان طی این درصد در زمینه کسب 6/13است

روز 30مرحلوه و 9، نیازمند طی 2004دوره زمانی قرار داده است. ثبت شرکت در این کشور در سال

دهد. در ایون ای را نشان می هبود عمدهروز زمان، ب 2مرحله و 2با طی 2013زمان بوده که در سال

، 2009، حداقل سرمایه الزم جهت ثبت شرکت حذف شد. متعاقب آن، در سال 2008کشور در سال

نیوز، ایون کشوور الوزام 2012الزام اولیه برای ارائه مهرو اساسنامه شرکت نیز حذف گردید. در سال

ین کشور با ایجاد پنجوره واحود در سوال مراجعه به بانک جهت پردا ت حق ثبت را نیز حذف کرد. ا

هوای مربوطوه، کسوب مجوزهوای ها و مراحل صدور مجوزها پروانه برای ا ذ انشعابات، رویه 2008

وکوار اندازی سوامانه بور ط ثبوت کسوب وساز را تسهیل نمود؛ و با تسهیل ثبت مالکیت و راه سا ت

ا به صوورت محسوسوی ارتقواء داد وکار ود ر توسط اداره ملی ثبت عمومی گرجستان، فاای کسب

(.5: (1392)مرکز آمار و اطالعات ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کاال و ارز

متحده آمریکا متعلق به بخش صوصی است تا جوایی های اقتصادی ایاالت آمریکا: بیشتر دارایی

. پوایش محویط درصد از تولید نا الص ملی را در ا تیوار دارد 12که بخش دولتی تنها کمی بیش از

بندی و وکار در این کشور سابقه طوالنی دارد و چندین شرکت صوصی در این کشور به رتبه کسب

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

73

ای، سوبب شوده اسوت کوه اند. پوشش وسیع رسانه وکار به صورت ایالتی مشغول پایش محیط کسب

هموواره در رو، آمریکوا گذاران آمریکوایی قورار گیورد. ازایون ها مورد توجه سیاست نتایج مطالعات آن

منظوور متحوده آمریکوا، بوه کشور نخست قرار دارد. در ایاالت 5المللی، جزء های مختل بین گزار

ای در سوهولت دسترسوی بوه های گذشوته تغییورات گسوترده وکار، در طول سال بهبود محیط کسب

های پژوهش اعتبارات، اصالح میزان مالیات و مبارزه با فساد مالی واداری صورت گرفته است )مرکز

(.1390مجلس شورای اسالمی،

و تغییر نظوام اقتصوادی آلموان شورقی از 1990آلمان: پس از اتحاد آلمان شرقی غربی در سال

ریزی مرکزی به بازار آزاد، آلمان شرقی با دو چالش مشکالت دوره گذار و فشار روبه افوزایش برنامه

وکوار یون شورایط، بورای بهبوود محویط کسوب ای در اقتصاد جهوانی روبورو بوود. در ا رقابت منطقه

هایی در شهرهای مختل آلمان شرقی تأسیس شدند؛ و یک موسسه تحقیقاتی اقتصوادی بوا آژانس

وکوار در های اقتصادی در راستای بهبوود محویط کسوب همکاری دانشگاه کاسل به ارزیابی سیاست

هوای عه نشان داد که بر الف فرضیهآلمان شرقی و در دوره گذار پردا تند. نتایج حاصل از این مطال

هوای هوای موفوق نیسوتند، بلکوه سیاسوت های مبتنی بر رقابت تنهوا سیاسوت نظری اولیه، سیاست

وکارهای کوچک، کوتاه بودن فرآینود ا وذ مجووز، اقتصادی موفق ترکیبی از ارائه مشورت به کسب

هوا و ودمات در زیرسوا ت گذاری های مالکیت حقیقی، سرمایه کنترل قیمت زمین صنعتی، سیاست

ای، مشارکت های مدیریتی جدید و بازاریابی منطقه مدیریتی، مشارکت بخش صوصی، اجرای شیوه

تور بووده و سیاسوت جوذب عموومی مناسوب –بخش صوصوی بوه صوورت مشوارکت صوصوی

وکارهای جدید نباید گرایش به سمت بخش اصی داشته باشد، اعطوای یارانوه گزینشوی بوه کسب

های بخش فرهنگ و هنر و رفاه اجتمواعی های صوصی و مخارج اضافی بر روی زیرسا ت شرکت

ها باید افزایش یابد )مرکوز وکار های موردنیاز کسب گذاری بر روی زیرسا ت باید حذف گردد، سرمایه

(.1390های مجلس، پژوهش

1979چین: حرکت چین به سمت اقتصاد سوسیالیستی مبتنی بر بازار، پوس از اصوالحات سوال

گوذاری، پذیری شهری از طریق محویط سورمایه آغاز شد، مطالعه بانک جهانی با عنوان بهبود رقابت

74

وکارهای بومی، موجوود آسانی ورود و روج کسبنشان داد، 2003شهر چین در سال 23بندی رتبه

پذیری نیروی کار، دسترسی به منابع مالی، مشارکت بخش صوصی بودن مهارت و فناوری، انعطاف

وکار هستند. بانوک جهوانی در گذاری و کسب ها از عوامل مؤثر بر تصمیمات سرمایه و کارایی دادگاه

گوذاری هوا و سورمایه وری بنگواه ایی برای بهبود بهرهه پیشنهاد 2006تر در سال پی مطالعه گسترده

ها به شرح زیراست: ارجی ارائه شد که بر ی از آن

وکار سازی بیشتر فرآیند کسب مجوز و سایر فرآیندهای مرتبط با شروع کسب ساده

های استفاده از زمین شهری نامه شفافیت سادگی بیشتر موافقت

های مالیاتی حذف مزیت

هترین فرآیند تر یص کاال از گمرکاستفاده از ب

سازی قوانین کار های کارگری و ساده پذیری نیروی کار با بهبود حمایت ارتقاء انعطاف

های محلی گذاری ارجی در بانک تشویق سرمایه

های کوچک و متوسط تسهیل دسترسی به اعتبارات برای بنگاه

(.1390ونقل در بندرها. )همان، های حمل کاهش هزینه

یافتگی و رشد اقتصادی بسیار متفواوت هسوتند. یاروسوی در ند: ایاالت هند ازنظر سطح توسعهه

وکوار را کوه هایی از محویط کسوب ایالت هند، ویژگی 16گذاری در ای با عنوان فاای سرمایه مقاله

:کننده این تفاوت هستند را مشخص کرده است تبیین

تور ذاری بهتوری نسوبت بوه ایواالت بوا بوازار کوچوک گ تر، از فاای سرمایه ایاالت با بازار بزرگ

بر وردارند.

گذاری دارد. ونقل تأثیر زیادی بر کیفیت فاای سرمایه ویژه برق و حمل ها به کیفیت زیرسا ت

ترین تنگناها بر سر راه رشد و توسوعه بخوش صوصوی در فساد، سرقت و مقررات مالیاتی مهم

(.1390س، های مجل ایاالت هند هستند )مرکز پژوهش

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

75

هوا و مراکوز ایران: اقدامات ایران در دو سطح دا لی و ارجی به انجوام رسویده اسوت. سوازمان

هایی ویژه و مستقل، اقدام بوه ارزیوابی مقطعوی یوا مسوتمر ها و رو المللی گوناگون با شا ص بین

زار سوهولت ها، گو ترین این گزار اند ازجمله مهم گذاری ایران نموده وکار و سرمایه محیط کسب

سواله توسوط شورکت موالی میالدی تاکنون، هموه 2003وکار کشورها است که از سال انجام کسب

( به عنوان بازوی توسعه بخش صوصی بانک جهوانی انتشوارمی یابود. بوه دلیول IFCالمللی ) بین

شدت مورد توجوه کشوورها، های ا یر به ها، این گزار طی سال ماهیت غیرسیاسی و تعدد شا ص

المللی و همچنین سازمان ملل قرارگرفته است. گذاران بین رمایهس

شا ص اصولی 10وکار بانک جهانی در صو ایران شامل آ رین گزار بهبود محیط کسب

هوای تخصصوی های آن رتبه کلی ایران و همچنین رتبوه کشوور در شوا ص است که طبق گزار

بواالی 2005دهد که رتبه ایران از سال ان میوکار در وضعیت چندان مطلوبی قرار ندارد و نش کسب

است. 100

76

-2014های وکار در ایران از منظر بانک جهانی طی سال ی سهولت انجام کسب رتبه -2جدول

2005

سال

یارزیاب

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

رتبه

ایرانی

108 119 131 135 142 131 129 144 145 152

تعداد ی کشورها

مورد ارزیابی

133 155 175 178 181 183 183 183 185 189

.2005-2014های وکار بانک جهانی طی سال های انجام کسب منبع: گزار

-2014-های وکار بانک جهانی طی سال گانه کسب 10های جایگاه ایران در شا ص -3جدول

کشور موردمطالعه( 189)از میان 2013

شاخصعنوان ردیف

ی ایران رتبه

روند

در سال تغییرات

2013

در سال

2014

-20 107 87 وکار سهولت شروع کسب 1

-3 169 166 وکار های کسب سهولت ا ذ مجوزها و موافقت 2

-6 169 163 سهولت دریافت انرژی )برق( 3

-3 168 165 چگونگی ثبت اموال شرکت 4

-3 86 83 نحوه و روند جذب اعتبارات 5

+3 147 150 گذاران میزان حمایت حقوقی و قاایی از سرمایه 6

-10 139 129 نحوه و میزان پردا ت مالیات 7

-10 153 143 فرآیندهای تجارت فرامرزی 8

+2 51 53 ضمانت اجرائی قراردادها )کارایی دستگاه قاایی( 9

10 وکار با تأکید بر قوانین سهولت تعطیل کردن کسب

ورشکستگی126 129 3-

.2013-2014های وکار بانک جهانی طی سال های انجام کسب منبع: گزار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

77

شناسی تحقیق: روش

این مطالعه با رویکردی توصیفی تحلیلی به گردآوری آمار و اطالعات الزم برای سنجش فاای

دسوتگاهی های دستگاهی واداری پردا ته است. در فرایند گردآوری، از مسوتندات وکار از داده کسب

شده است: دستگاه استان به شرح زیر استفاده 21مشتمل بر

هوا، شورکت بورق، اداره کول شهرداری، سازمان صنعت، معدن و تجارت، اداره کل ثبت شورکت

های دولتی، اداره کل تعاون، کار رفواه های صوصی، بانک استاندارد، سازمان جهاد کشاورزی، بانک

زیست، گمرک استان، سازمان تأمین صی، اداره کل حفاظت محیطهای دولتی و صو اجتماعی، بیمه

اجتماعی، سازمان امور مالیاتی، دادسراها، کانون وکوالی دادگسوتری اسوتان، شورکت توزیوع بورق

هوای صونعتی، بوورس ای، آب و فاضالب روستایی، آب و فاضالب شهری، شورکت شوهرک منطقه

ای استان و... منطقه

شده است. به هموین جهوت از آوری بنای متدولوژی بانک جهانی جمعهای این پژوهش بر م داده

ها از رو چندبعدی کردن محقوق منظور افزایش اعتمادپذیری دادهروایی صوری بر وردار است. به

هوا از کول شده است. در استاندارد کردن رو سعی شده اسوت داده و استاندارد کردن رو استفاده

هوا همزموان توسوط اج شود و در رو چندبعدی نموودن محقوق، داده ها استخرها و پرونده فهرست

شده است. ها استخراجپرسشگران مختل از پرونده

های تحقیق: یافته

وکار در استان های کسب وضعیت شاخص -

هوای اداره ثبوت شورکتها در های تحقیق حاصول از تحلیول داده وکار: یافته شا ص شروع کسب

وکار استان کرمانشاه در مقایسه با کشوور نشوان صو وضعیت اولین شا ص فرعی فاای کسب

هزار ریال هزینه نیاز 640روز زمان و 9وکار در استان در مجموع به دهد که فرآیند شروع کسب می

گذاری شود. در توضیح درصد از سرمایه نیز جهت ا ذ گواهی بانکی سپرده 35بته الزم است دارد. ال

روز زموان نیواز دارد و 3مراحل مختل این شا ص باید گفت اولین مرحله انتخاب نام است که بوه

78

نوام شورکت در اداره ثبوت هزار ریال هزینه در بر واهد داشت. سایر مراحل شوامل ثبوت 40حدود

ها، انتشار اعالمیه در روزنامه کثیراالنتشار، تهیه دفاتر رسمی حسابداری، پردا ت حق التمبر و شرکت

ای کشد. مراحل مذکور عمدتا هزینه شدگان هر کدام فقط یک روز به طول می اعالم اسامی استخدام

داری اسوت کوه در برندارند به جز انتشار اعالمیه در روزنامه کثیراالنتشار و تهیه دفاتر رسمی حسواب

ترین هزینه در این شا ص مربووط بوه دارند. بنابراین بیش هزار ریال هزینه 100و دومی 500اولی

گذاری در بانک است. سپرده

روز زمان 16مرحله مذکور به 8وضعیت این شا ص در کل کشور به این صورت است که انجام

یبا دوبرابر زمان صرف شده در کرمانشاه بوده و هزار ریال هزینه نیاز دارد که از نظر زمانی تقر 995و

درصد بیشتر از کرمانشاه است. 35هزینه مورد نیاز آن نیز حدود

وکار در استان کرمانشاه و در کشور شا ص شروع کسب -4جدول

حداقل سرمایه هزینه )ریال( مدت زمان )روز( تعداد مراحل شاخص جزئی

درصد 35 640.000 9 8 کرمانشاه

درصد 35 995.000 16 8 ایران

های جزئی ا ذ مجوز برای یک کارگاه صنعتی: این شا ص که اطالعوات آن از طریوق شا ص

مرحله است شامل تشکیل پرونده و دریافت کد پردا وت مالیوات 16شهرداری به دست آمده دارای

وساز، تأیید بالمانع بودن، بازرسی زمین توسوط نواظر شوهرداری، زمین، بررسی بالمانع بودن سا ت

است و صدور مجوز توسط شهرداری، معرفی فرد به نظام مهندسی سا تمان جهت ا وذ تسلیم در و

قرارداد با ناظر، دریافت بازرسی از مناطق مختل شهرداری، دریافت گواهی بازرسی نهایی، دریافوت

گواهی عدم الفی، ا ذ پروانه اتمام سا تمان، ا ذ انشعابات آب فاضالب، برق، گاز و دسترسی بوه

ن ثابت. وضعیت استان کرمانشاه در زمینه این شا ص به این صورت است که زمان الزم طوط تلف

ترین زمان الزم مربوط بوه مرحلوه روز بوده که بیش 135گانه آن در مجموع 16برای انجام مراحل

ا ذ انشعابات آب و فاضالب، برق و گاز است. در مرحله معرفی فورد بوه نظوام مهندسوی سوا تمان

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

79

روز زمان الزم است. پس از آن دسترسی به طوط تلفن ثابوت بوا 35ارداد با ناظر نیز جهت ا ذ قر

روز، بازرسی زمین توسط ناظر شهرداری، دریافت گواهی عدم الفی و ا ذ پروانه اتمام 10متوسط

روز در رتبه های بعدی از نظر صرف زمان قرار دارند. سایر مراحل به یک روز 7سا تمان هریک با

وساز و مرحله تأیید بالموانع بوودن، بوه نصو روز ی دو مرحله ی بررسی بالمانع بودن سا تو حت

هزار ریال نیاز دارند که 900میلیون و 10ای بالغ بر زمان نیاز دارند. مراحل مذکور در مجموع هزینه

رق و گاز بوه میلیون ریال نیز به عنوان هزینه ا ذ انشعابات آب و فاضالب، ب 441ای معادل با هزینه

ترین هزینوه را در بور دارد شود. تسلیم در واست و صدور مجوز توسط شهرداری بیش آن اضافه می

میلیون و پانصد هزار ریال است. مراحول دیگور ماننود ا وذ پروانوه اتموام سوا تمان، 8که رقم آن

شوهرداری دسترسی به طوط تلفن ثابت، بازرسی زمین توسط ناظر شهرداری و دریافت بازرسوی از

ای در بر ندارند. هر کدام مقادیری هزینه نیاز دارند اما سایر مراحل هزینه

روز 319مرحله موذکور بوه 16وضعیت این شا ص در کل کشور به این صورت است که انجام

میلیون 10زمان نیاز دارد که بیش از دو برابر بیشتر از کرمانشاه است. همچنین هزینه الزم برای آن

هزار ریال است که اندکی کمتر از کرمانشاه است. 415و

شا ص جزئی ا ذ مجوز برای یک کارگاه صنعتی در استان کرمانشاه و در کشور -5جدول

هزینه اخذ انشعابات هزینه )ریال( مدت زمان )روز( تعداد مراحل شاخص جزئی

441000000 10900000 135 16 کرمانشاه

10415000 319.5 16 ایران

شا ص جزئی گرفتن برق: برای محاسبه این شا ص طبق تعری بانوک جهوانی، اطالعوات از

اند از: تسولیم در واسوت طریق اداره برق استان ا ذ گردیده است. مراحل انجام این شا ص عبارت

متقاضی، اعزام بازرس به محل اجرا، تشخیص نیاز متقاضی به احداث پست ا تصاصی، تأمین مواد و

م توسط متقاضی جهت احداث پسوت ا تصاصوی، ا وذ مجووز از شوهرداری و نهادهوای مصالح الز

ربط به منظور حفاری جهت انتقال کابل های برق، انجام کارهوای مربووط بوه اتصوال انشوعاب ذی

دهود متقاضی به شبکه سراسری و نصب سنجش مصرف)کنتور(. اطالعات به دست آمده نشان موی

496روز زمان و یک میلیوارد و 156طورکلی در استان کرمانشاه به گانه فوق، به 7که انجام مراحل

80

روز کمتر اسوت. بوه 16میلیون ریال هزینه نیاز دارد. این در حالی است که زمان الزم در کل کشور

ترین زمان آن مربووط بوه توأمین موواد و مصوالح جهوت نظر این فرآیند بسیار طوالنی است و بیش

گیرد. ه توسط متقاضی صورت میاحداث پست ا تصاصی است ک

شا ص جزئی گرفتن برق در استان کرمانشاه و در کشور -6جدول

های پست اختصاصی هزینه هزینه )ریال( مدت زمان )روز( تعداد مراحل شاخص جزئی

1.496.000 5.000.000 156 7 کرمانشاه

5.000.000 140 7 ایران

شا ص طبق تعری بانوک جهوانی از اطالعوات اداره ها: برای محاسبه این شا ص ثبت دارایی

شوده اسوت. مراحول اجتماعی و شهرداری استفاده ثبت اسناد و امالک، اداره کل امور مالیاتی، تأمین

مختل اجرای این شا ص شامل ارائه گواهی بیمه کارگران، ارائه گوواهی رسومی اتموام بنوا، ارائوه

هی تسویه حساب مالیاتی، بررسی وضعیت ملک توسوط گواهی پردا ت عوارض شهرداری، ارائه گوا

اداره ثبت اسناد و امالک، ا ذ گواهی تسویه حساب از تأمین اجتماعی، پردا ت مالیات نقل و انتقال

نزد بانک ملی، آماده سازی و ثبت سند در دفتر اسناد رسمی و ثبت سند در دفتر اداره ثبوت اسوناد و

روز زموان و 36کوه انجوام ایون مراحول در اسوتان در مجمووع دهد ها نشان می امالک است. یافته

ترین زمان مربوط بوه ارائوه گوواهی ریال هزینه نیاز دارد. از نظر زمان اجرای فرایند، بیش 330000

روز نیواز 5بیمه کارگران و بررسی وضعیت ملک توسط سازمان ثبت است و سایر مراحول کمتور از

به عنوان هزینه پایه نیاز دارد این در حوالی اسوت کوه ارائوه 330000، حداقل دارند و از نظر هزینه

ای آن وانتقال بستگی به ارز ملک و قیمت منطقه های تسویه حساب مالیاتی و مالیات نقل گواهی

دارد و متفاوت است. وضعیت استان در زمینه این شا ص در مقایسه با کشور یکسان است.

در استان کرمانشاه و در کشور ها شا ص جزئی ثبت دارایی -7جدول

هزینه )ریال(* مدت زمان )روز( تعداد مراحل شاخص جزئی 330.000 36 9 کرمانشاه

330.000 36 9 ایران

گردد. صدم درصد به عنوان حق تمبر ا ذ می 5ای ملک و درصد قیمت منطقه 5برای گواهی تسویه مالیاتی *

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

81

های متغیر است هزینه ثبت سند نیز در دفاتر اسناد رسمی دارای

حقووق و اعتبوارات بوه نسبت افراد آگاهی به مربوط شا ص ا ذ اعتبار: این شا ص معیارهای

شده نماید. این شا ص از دو شا ص فرعی تشکیلتعری می را گیرندگان و وام دهندگان وام قانونی

شود: ها پردا ته می است که به شرح آن

0آیتم است که دامنه امتیواز آن از 10 رده شا ص شامل شا ص قدرت حقوق قانونی: این -1

هوا نشوان دهنده امتیاز نمونه در این شا ص است. یافته های مثبت نشان بوده و مجموع پاسخ 10تا

امتیاز است که در نقطه میانی طی قرار دارد. بدین معنا که 5دهد که میزان امتیاز استان بالغ بر می

بسیار وب و یا ضعیفی قرار دارد.توان گفت در وضعیت نمی

شا ص قدرت قانونی در استان -8جدول

مطابق جدول فرعی عمق اطالعات اعتباری، شا ص عمق اطالعات اعتباری: برای محاسبه شا ص-2

شههرح دامنه امتیاز نمره

1 0-1 های منقول با حفظ مالکیت به عنوان وثیقه، استفاده تواند از داراییوکار می آیا هر کسب

کند؟

پذیرفته شوند؟های منقول به عنوان وثیقه دهد که دارایی آیا قانون اجازه می 0-1 1

ها به عنوان وثیقه پذیرفته شوند؟دهد که انواع دارایی آیا قانون اجازه می 0-1 0

1 0-1 شوند شوند یا جایگزین میهای که آینده ایجاد میآیا امنیت مطلوب برای دارایی

شده است؟ تامین

آیا رویه متحدالشکلی برای تمامی حقوق مربوط به وثیقه وجود دارد؟ 0-1 1

0 0-1 های بدهکار بر اساس مکان جغرافیایی به ای وجود دارد که اطالعات داراییآیا موسسه

صورت پایگاه الکترونیک داشته باشد؟

0 0-1 آیا امنیت طلبکاران )اعتباردهندگان( قبل از ا ذ هرگونه اطالعات با فرض ورشکسته شدن

شده است؟ تامین

0 0-1 )اعتباردهندگان( قبل از ا ذ هرگونه اطالعات با فرض منحل شدن آیا امنیت طلبکاران شده است؟ شرکت تامین

0 0-1 آیا امنیت طلبکاران )اعتباردهندگان( هنگام ورود به دادگاه با تصرف وثیقه و یا دادن زمان

شده است؟ محدودی، تامین

غیر از دادگاه به نتیجه برسند؟توانند ای افراد میموجب قانون در توافقات وثیقهآیا به 0-1 1

های مثبتتعداد پاسخ 10 5

82

شود و طور مجزا از مؤسسات اعتباری صوصی و دولتی کسب می آیتم )سؤال( به 6ذیل از طریق و یا دو پاسخ بله ثبت گردد امتیاز یک 1چنانچه در هر ردی شود. می 6جمع کل امتیازات بالغ بر

که در هر ردی دو پاسخ یر وجود داشته باشد امتیاز صفر در گردد و درصورتی درج می 5در ستون است که 6از 5دهد که امتیاز استان کرمانشاه های تحقیق نشان می گردد. یافته درج می 5ستون

دهد. وضعیت مناسبی را نشان می

شا ص عمق اطالعات اعتباری در استان -9جدول

امتیازمؤسسات اعتباری دولتی

مؤسسات اعتباری صوصی

شوووورح

1 1 1 آیا اطالعات مربوط به اعتبارات اعطایی به

ها مشخص است؟اشخا و بنگاه

1 1 1 دستیابی قابل 2آیا اطالعات مثبت و منفی هر

است؟

1 0 1

های شده برای شرکت اعتباری ثبتآیا اطالعات رده و عمده، اعتباردهندگان تجاری یا

وبی مؤسسات مالی المنفعه به های عام شرکت یابد؟انتشار می

1 0 1 آیا انتشار اطالعات تاریخی اعتباری بیش از دو

سال است؟

1 0 1 های ا ذشده با میزان آیا اطالعات مربوط به وام

شود؟ از درآمد سرانه منتشر می ٪1کمتر از

0 0 0

آیا تامینی وجود دارد که به لحا قانونی که گیرندگان بتوانند اطالعات وام ود را از شعبه وام

مرکزی موسسه اعتباری پیگیری کنند؟

نتیجه 5

دهد کوه تفواوت زیوادی بوین مقایسه وضعیت استان با کشور در صو این شا ص نشان می

کشور در این زمینه وجود ندارد. استان با کل

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

83

شا ص جزئی ا ذ اعتبار در استان کرمانشاه و در کشور -10جدول

(0-10شا ص عمق اطالعات اعتباری) (0-10شا ص قدرت حقوق قانونی ) شا ص جزئی

5 4 کرمانشاه

5 4 ایران

مالی، سهولت شا ص حمایت از سهامداران: این شا ص از سه شا ص فرعی شفافیت مبادالت

شده است. پذیری مدیرعامل تشکیل شکایت از طرف سهامداران و شا ص مسئولیت

فرعی افشاء، اطالعات بوا شا ص شفافیت مبادالت مالی )شا ص افشاء(: برای محاسبه شا ص-1

ای تخصصی از کارشناسان حقوقی سازمان بورس و اوراق بهادار، دادگستری و وکال تشکیل جلسه

گیرد که مجمووع امتیوازات تعلق می 10گردد؛ و به ازا هر پاسخ امتیازی مطابق جدول میتکمیل

ها حاکی از آن است که نموره بوه دسوت گیرد. از نظر شا ص افشاء یافتهقرار می 10-1در دامنه

است که حاکی از وضعیت بهتر آن است. 7آمده

فرعی سهولت شکایت، ایون صشا ص سهولت شکایت از طرف سهامداران: برای محاسبه شا-2

ای تخصصوی از کارشناسوان حقووقی سوازمان بوورس و اوراق بهوادار، اطالعات با تشکیل جلسه

گیرد که تعلق می 10گردد؛ و به ازا هر پاسخ امتیازی مطابق جدول دادگستری و وکال تکمیل می

است کوه 10از 6استان گیرد. از نظر این شا ص امتیاز قرار می 10-1مجموع امتیازات در دامنه

نمره از نقطه میانی طی بیشتر است. 1تنها

فرعوی سوؤاالت در صوو پذیری مدیرعامل: برای محاسوبه ایون شوا ص شا ص مسئولیت-3

سؤال است و مجمووع امتیوازات در دامنوه 6گردد که شامل پذیری مدیرعامل مطرح می مسئولیت

است که وضعیت مطلوبی 10از 8شده استان ز کسبگیرد. از نظر این شا ص امتیاقرار می 1-10

دهد. را نشان می

84

شا ص حمایت از سهامداران -10جدول

ردیف خرده شاخص دامنه امتیاز امتیاز استان امتیاز کشور

1 شا ص افشاء 10-0 7 7

2 شا ص سهولت شکایت از طرف سهامداران 10-0 6 4

3 پذیری مدیرعامل شا ص مسئولیت 10-0 8 0

میانگین 7 5.5

ها حواکی از آن اسوت کوه وضوعیت اسوتان در هموه از نظر شا ص حمایت از سهامداران، یافته

پوذیری مودیرعامل باالتر است. در زمینه شا ص مسوئولیت 5ها نسبت به نقطه میانی یعنی شا ص

ها است و در زمینه شا ص سهولت شوکایت از طورف دارای وضعیت بهتری نسبت به سایر شا ص

است که حد وسوط 7سهامداران از وضعیت ضعی تری بر وردار است. در شا ص افشا دارای نمره

شود و این بین دو شا ص قبلی است. وضعیت کرمانشاه در مقایسه با کشور نسبتا بهتری ارزیابی می

پذیری مدیرعامل است که نمره آن برای کشور صوفر بوه دسوت تفاوت مربوط به شا ص مسئولیت

است و سپس مربوط به شا ص سهولت شکایت از طرف سهامداران است کوه اسوتان در ایون آمده

است. 4و کشور دارای نمره 6شا ص دارای نمره

شا ص فرعی پردا ت مالیات: برای محاسبه ایون شوا ص بایود اطالعوات مالیوات بور درآمود،

ی و اطالعوات مربووط بوه بیموه وانتقال، معامالت بر چک و ارز افزوده از اداره کل امور مالیات نقل

دهد که مالیات بر درآمد ها نشان می آوری شود. یافته تأمین اجتماعی از سازمان تأمین اجتماعی جمع

ای را بوه وود ا تصوا ترین میوزان پردا توی از نظور هزینوه شرکت و بیمه تأمین اجتماعی بیش

مرحله را در 4مالیات بر ارز افزوده مرحله و 12دهد و از نظر زمانی نیز تأمین اجتماعی دارای می

طوورکلی در کشوور مورد در سال است. این شا ص بوه 1شود و سایر مراحل حداکثر سال شامل می

وکار دارد. در مقایسه با کشور، وضوعیت اسوتان حال تأثیر بسزایی در شروع کسب یکسان است. بااین

ل و هم مدت زمان پردا ت آن در استان کمتر ها در سا ای است که هم تعداد پردا ت مالیات به گونه

از کشور است.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

85

ها در استان کرمانشاه و در کشور شا ص جزئی پردا ت مالیات -11جدول

شاخص

جزئی

تعداد

پرداخت در

سال

مدت زمان

)ساعت در

سال(

هزینه )ریال(*

درصد مالیات

سود

درصد مالیات

نیروی کار

سایر

ها مالیات

جمع درصد

ها مالیات

44.1 0.04 25.9 17.8 160 9 کرمانشاه

44.1 0.04 25.9 17.8 334 20 ایران

1مرزی: طبق تعری دوینگ بزینس شا ص تجارت برونهوای فرعوی بورای محاسوبه شوا ص

مرزی از اطالعاتی مانند تعداد اسناد صوادراتی، مودت زموان الزم بورای کامول شودن، تجارت برون

گوردد. از نظور تئووریکی هور چوه تعوداد اسوناد و مودت زموان و و...استفاده میهای صادرات هزینه

تور های واردات و صادرات باالتر باشد به همان نسوبت فاوا بورای صوادرات و واردات تنوگ هزینه

عودد اسوت. 10و بورای واردات 7ها حاکی از آن است که تعداد اسناد برای صوادرات شود. یافته می

شوده اسوت. از نظور روز اعوالم 1روز است که این مدت برای صادرات 15ت مدت زمان برای واردا

دالر است که هزینوه واردات 32.38و هر کانتینر صادرات 161.9ها هزینه هر کانتینر واردات هزینه

به مراتب بیشتر از صادرات است.

و هوم در ای است که از نظر زموان هوم در صوادرات وضعیت استان در مقایسه با کشور به گونه

هوا هوم در واردات و هوم در صوادرات واردات نسبت به کشور کاهش مهمی داشته است و در هزینه

برابور 5شود. با این حال، هزینه اجورای فراینود واردات در اسوتان تقریبوا هزینه کمتری دریافت می

هزینه صادرات است که این تفاوت در کل کشور کمتر است.

مرزی در استان کرمانشاه و در کشور برون شا ص جزئی تجارت -12جدول

شاخص جزئی

واردات صادرات

تعداد

اسناد زمان

هزینه به دالر *

)هر کانتینر(

تعداد

اسناد زمان

هزینه به دالر)هر

کانتینر(

161.9 15 10 32.38 1 7 کرمانشاه

210 37 10 147 25 7 ایران

اند که بر حسب نر معوامالتی تبودیل بوه دالر به ریال محاسبه شده های اولیه های مربوط به استان در داده هزینه*

اند شده

1. Doing Busines

86

آور بودن قراردادها: این شا ص با همکاری دادگسوتری موورد ارزیوابی قورار شا ص اجرا و الزام

اسوت. افراد میان حقوقی دعاوی بروز هنگام در قراردادها کارایی میزان گیرد. این شا ص مبینمی

دهود کوه فرآینود بوه ها نشوان موی است. یافته رهبری قابل قرارداد به التزام کارایی شا ص در این

ای شوود. از نظور هزینوه روز را شامل موی 595مرحله است که مجموعا 40نسبت طوالنی و دارای

دهود. از % از مورد ادعا را به ود ا تصا می17برای قااوت، اجرای وکالت و احکام دادگاه تقریبا

توان گفت که مجموعا زمان و هزینه در اجرای قراردادها طوالنی و پرهزینه است. جربی مینظر ت

در مقایسه با کشور، وضعیت استان در این شا ص ضوعی تور اسوت. هرچنود تعوداد مراحول و

روز بیشتر از کشور است. 90ها با کشور تفاوتی ندارد اما از نظر مدت زمان اجرای فرایند تقریبا هزینه

آور بودن قراردادها در استان کرمانشاه و در کشور شا ص جزئی اجرا و الزام -13جدول

هزینه )درصد هزینه از ادعا( مدت زمان )روز( تعداد مراحل شاخص جزئی

*17 595 40 کرمانشاه

17 505 40 ایران

درصد مربوط به اجرا است 5درصد مربوط به اجرای دادگاه، 2درصد هزینه مربوط به وکالت، 10*

موجود ورشکستگی ضع قانون کننده میزان بیان مورد نظر ها: شا ص شا ص انحالل شرکت

ها حاکی از آن است که فرایند انحوالل است. یافته ورشکستگی فرایند به مربوط اداری تنگناهای و

دهد. اموال بوه درصد از اموال شرکت را به فرد ا تصا می 9کند و ساله را طی می 4.5 یک زمان

درصد اسوت. اسوتان کرمانشواه از 22.4رسد و نر بازگشت سرمایه جزء به فرو می صورت جزءبه

نظر این شا ص در کلیه ابعاد آن تفاوتی با کشور ندارد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

87

رمانشاه و در کشورها در استان ک شا ص انحالل شرکت -14جدول

زمان )سال( شاخص جزئی هزینه

)درصد از اموال( نتیجه*

نرخ بازگشت

)درصد از سرمایه(

22.4 0 9 4.5 کرمانشاه

22.4 0 9 4.5 ایران

* مربوط به فرو اموال است که اگر فرو به صورت جزء به جوزء باشود امتیواز صوفر و اگور

شود. میفرو به صورت کلی باشد امتیاز یک داده

وکار استان کرمانشاه با کشور: های کسب مقایسه شاخص

رؤیت است. لذا با مقایسه شا ص وکار، در گزار بانک جهانی قابل کسب رتبه کشور در شا ص

توان وضعیت استان را نسوبت بوه کشوور تعیوین نموود. اسوتان وکار استان و کشور می فاای کسب

وکار از نظر مراحل، مدت زمان و هزینه از وضعیت بهتوری نسوبت کرمانشاه در شا ص شروع کسب

به شا ص کشوری بر وردار است و در پردا ت حداقل سرمایه مشابه است. در شا ص ا ذ مجوز از

ی با سطح کشور بر وردار است ولی از نظر مدت زموان نظر مراحل و هزینه تقریبا از وضعیت مشابه

ای دارد. از نظر شا ص گرفتن برق در مورد مراحل و هزینه مشابه مالحظه اجرای فرآیند بهبود قابل

ها روز بیشتر از سطح کشور است. از نظر شا ص ثبت دارایی 16است ولی مدت زمان اجرای فرآیند

ابه سطح کشوری است. از نظر شا ص ا ذ اعتبار دو شا ص های جزئی مش در تمامی مراحل و آیتم

تر قدرت شا ص حقوق قانونی و عمق شا ص اطالعات اعتباری مشابه سطح کشور اسوت. از جزئی

نظر حمایت از سهامداران در هر سه شا ص استان وضوعیت مشوابه و بهتوری را داراسوت. از نظور

زموان اجورای فرآینود اسوت کوه بهبوود شا ص مالیات رونودی مشوابه کشوور را داراسوت و تنهوا

مرزی هم از مراحل و ای نسبت به سطح کشوری داراست. از نظر شا ص تجارت برون مالحظه قابل

فرآیندهای صادراتی و هم وارداتی از شرایط و وضعیت بهتری نسبت بوه سوطح کشووری بر ووردار

. از نظر شا ص التزام آور بودن حال از نظر صادرات نسبت به واردات وضعیت بهتری دارد است. بااین

قراردادها در صو هزینه و زمان از شرایط مشابهی نسبت به کشور بر ووردار اسوت اموا از نظور

88

ها ازجمله زموان، تر از سطح کشور است. از نظر شا ص انحالل در تمامی زمینه زمانی کمی طوالنی

هزینه، نتیجه و نر بازده از شرایط مشابهی بر وردار است.

ها نسبت به وکار در استان و وضعیت آن دهنده فاای کسب های تشکیل شا ص -15جدول

کشور

شاخص فرعی نام ردیف

رتبه کشور در

بانک 2014گزارش

جهانی

وضعیت استان کرمانشاه

به کشور نسبت

بهتر 107 وکار کسب شروع 1

مشابه 169 مجوز ا ذ 2

بدتر 168 برق گرفتن 3

مشابه 168 دارایی ثبت 4

مشابه 86 اعتبار ا ذ 5

بهتر 147 گذاران سرمایه از حمایت 6

بهتر 139 مالیات پردا ت 7

بهتر 153 مرزی برون تجارت 8

بدتر 51 قراردادها آور بودن و الزام اجرا 9

مشابه 129 وکار کسب انحالل 10

شا ص کلی کسب و کار

مأ ذ: محاسبات پژوهش

وکار مشخص گردید که رتبه استان در نهایی برای ا ذ شا ص فاای کسببر مبنای محاسبات

شوده بانوک جهوانی از هوای تعریو وکار نسبت به میانگین کشوری بر مبنای شوا ص فاای کسب

هوا در شورایط وضعیت نسبتا بهتری بر وردار است. از نظر کلی با آنکه استان از نظر اکثور شوا ص

حال ود کشور از این نظور در سوطح پوایینی در جهوان قورار دارد و نمشابه یا بهتری قرار دارد باای

توان گفت که نیاز به جدیت در سطح کشوری وجود دارد. می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

89

وکار استان کرمانشاه در مقایسهه وضعیت مؤلفه های تأثیر گذار بر محیط کسب

با کشور:

ها وکار استان سبماهه به پایش فاای ک 3های مجلس شورای اسالمی در مقاطع مرکز پژوهش

پوذیرد. بور های اقتصوادی انجوام موی ها از طریق جلب همکاری تشکل پردازد که گردآوری داده می

ثباتی در قیموت موواد ، نتایج به دست آمده نشان داد که به ترتیب بی1392های سال اساس بررسی

تورین عنووان عموده المللوی بوه های بین اولیه، مشکل ا ذ تسهیالت از سیستم بانکی، اعمال تحریم

شوده در ا تیوار وکار کشور مشخص گردیود. بور اسواس ایون رو ، پرسشونامه تودوین موانع کسب

شوود سوپس معودل در نظر گرفته می 10تا 1ای بین گیرد به هر مؤلفه نمره دهندگان قرار می پاسخ

بیوانگر 10نمره شود. وکار در نظر گرفته می بندی موانع کسب شده محاسبه و در اولویت نمرات کسب

گردد. تری بر وردار می تر شود از وضعیت مطلوب نزدیک 1بدترین وضعیت و هرچه به نمره

های فرعی تشکیل گردیده است که بر مبنای مقایسه آن بوا کشوور وکار از شا ص فاای کسب

بوا وکار را نسبت به کشور تعیوین نموود بور ایون مبنوا و توان موانع عمده استان در فاای کسبمی

وکوار استفاده از محاسبات جدول زیر تدوین و بر اسواس آن موانوع عموده اسوتان در فاوای کسوب

گردد. مشخص می

وکار استان سنجش محیط کسب-16جدول

ردی

ف وکار های محیط کسب مؤلفه

1392سال مقایسه استان

کشور استان نسبت به کشور

بدتر 7.62 8.96 ها مشکل دریافت تسهیالت از بانک 1

بدتر 7.21 8.41 ثباتی در قیمت مواد اولیه بی 2

بدتر 7.07 9.07 المللی علیه کشورمان های بین اعمال تحریم 3

4 ضع بازار سرمایه در تأمین مالی تولید و نر باالی

تأمین سرمایه از بازار غیررسمی بدتر 7.02 7.79

5 ها و مؤسسات دولتی به پردا ت به بی تعهدی شرکت

موقع بدهی ود به پیمانکاران بدتر 6.77 8.54

بدتر 6.47 8.18 نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی 6

90

بدتر 6.62 8.16 های دولتی وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه 7

بدتر 6.4 6.93 گذاری ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه بی 8

بدتر 6.04 6.64 جابجایی نیروی کار محدودیت قانون کار در تعدیل و 9

10 گذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی توسط دولت قیمت

و نهادهای حکومتی بدتر 6.21 7.67

11 ها و اجبار ضع دادسراها در رسیدگی مؤثر به شکایت

های قرارداد به انجام تعهدات طرف بهتر 5.99 5.49

بدتر 5.53 6.57 مواد اولیه ای صادرات محصوالت و واردات موانع تعرفه 12

بدتر 5.68 7.37 زیاد بودن تعطیالت رسمی 13

14 تولید کاالهای غیراستاندارد تقلبی و عرضه نسبتا بدون

محدودیت آن به بازار بدتر 5.66 5.9

بدتر 5.5 6 های مشتریان و همکاران برگشت چک 15

بدتر 5.5 7 عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی 16

17 تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کم

برای محصوالت ایرانی مشابه بدتر 5012 5.96

18 تعرفه پایین کاالهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه

محصوالت رقیب ارجی در بازار بهتر 5.04 4.52

19 ضع نظام توزیع و مشکالت رساندن محصول به دست

کننده مصرف بدتر 4.96 5.02

بهتر 4.72 4012 ونقل های حمل ضع زیرسا ت 20

بهتر 3.76 3.21 های تأمین برق ضع زیرسا ت 21

بدتر 5.95 6.74 میانگین 22

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

91

گیری: بررسی و نتیجه

داری و تجوارت آکنوده از رقابوت و های ا یر به علت گسوتر فرهنوگ سورمایه جهان در دهه

وکار به عنووان یکوی از مفواهیم اصول توسوعه امروزه فاای کسبای شده است. های توسعه برنامه

های زیادی بورای تعریو ، سونجش و المللی تال شده است و اندیشمندان و مؤسسات بین پذیرفته

وکار توسط بانوک های اصلی برای تحلیل موضوع کسب اند. یکی از سنجه تحلیل این موضوع نموده

وکوار، ا وذ شوا ص شوروع کسوب 10ای این نهاد شوامل ه گرفته است. آ رین تال جهانی انجام

هووا، ا ووذ تسووهیالت و اعتبووارات، حمایووت از مجوزهووای الزم، تووأمین انوورژی بوورق، ثبووت دارایووی

آور بوودن قراردادهوا و گذاران، پردا ت مالیات، تجارت ارجی، کارایی نظام قاایی در الوزام سرمایه

آوری اطالعات و تحلیول و مقایسوه کشوورها در معانحالل یک فعالیت است. این نهاد هرساله به ج

کشوور بووده 189از 152رتبه ایران 2014پردازد و در آ رین آمار مربوط به سال ها می این شا ص

هوا بوه بررسوی وضوعیت اسوتان است که رتبه نازلی است. در این مقاله نیز بر اساس همین شا ص

های بوه دسوت آموده بوا آمارهوای مقایسه شا صشده است و برای مقایسه وضعیت نیز به پردا ته

وکار، ا ذ مجووز، حمایوت های شروع کسب ایم. نتایج حاکی از آن است که در شا ص کشور پردا ته

مرزی از شرایط بهتری نسبت بوه کشوور بر ووردار گذاران، پردا ت مالیات و تجارت برون از سرمایه

هوا دارای شورایط مشوابهی و در سایر شا صاست. از نظر شا ص گرفتن برق دارای وضعیتی بدتر

هوا از نظور زموانی طووالنی هستیم. نتایج در سطح توصیفی حاکی از آن است که در اکثور شوا ص

انود و دچوار ضوع طورجدی مورد توجوه قورار نگرفتوه ها و مراحل به هستند و در بر ی از شا ص

حظات همکارانه وجود دارد.ها و مال ها همیاری کمتری در هزینه هستیم. در بر ی از شا ص

ها بهتر از سطح کشوری است. اما در مقایسه با سطح کشوری به نظر شرایط در بر ی از شا ص

دهد که مشکلی در سطح کشوری وجود دارد. شرایط بهتر استان به معنای شورایط این امر نشان می

از یک ضع سوا تاری و های بانک جهانی، حاکی آرمانی نیست بلکه رتبه ضعی کشور در مقایسه

ها از کالن در سطح کشور در این زمینه است و احتماال در سطح کشور تنها تعداد محدودی از استان

92

تری از سطح استان کرمانشاه بر ووردار ها از شرایط نازل شرایط بهتری بر وردار باشند و سایر استان

باشند.

هوایی را بوه س شورای اسوالمی مؤلفوه وکار مطلوب، مجل در تحلیل عوامل و موانع فاای کسب

موورد 21هوا اند که این مؤلفوه وکار در سطح کشور بررسی نموده عنوان عوامل مؤثر بر شرایط کسب

ها مورد بررسی قرار گرفت و نتایج در مقایسه با سطح های این تحقیق نیز این مؤلفه است. در بررسی

دهنده عوامل مخل و تأثیرگذار بر محیط نشانتر وضعیت استان است که کشور حاکی از شرایط نازل

ثباتی در قیمت ها، بی اند از: مشکل دریافت تسهیالت از بانک ها عبارت وکار است که این مؤلفه کسب

المللی علیه کشورمان، ضع بازار سرمایه در تأمین موالی تولیود و های بین مواد اولیه، اعمال تحریم

ها و مؤسسات دولتی به پردا وت بوه غیررسمی، بی تعهدی شرکت نر باالی تأمین سرمایه از بازار

موقع بدهی ود به پیمانکاران، نر باالی بیمه اجباری نیروی انسوانی، وجوود مفاسود اقتصوادی در

گذاری، محدودیت قانون کار ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه های دولتی، بی دستگاه

گوذاری غیرمنطقوی محصووالت تولیودی توسوط دولوت و وی کوار، قیموت در تعدیل و جابجایی نیر

های قرارداد به انجام ها و اجبار طرف نهادهای حکومتی، ضع دادسراها در رسیدگی مؤثر به شکایت

ای صادرات محصوالت و واردات مواد اولیه، زیاد بودن تعطیالت رسمی، تولیود تعهدات، موانع تعرفه

های مشتریان لبی و عرضه نسبتا بدون محدودیت آن به بازار، برگشت چککاالهای غیراستاندارد تق

و همکاران، عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی، تمایل مردم به رید کاالهای وارجی و

تقاضای کم برای محصوالت ایرانی مشابه، تعرفه پوایین کاالهوای وارداتوی و رقابوت غیرمنصوفانه

ر بازار، ضوع نظوام توزیوع و مشوکالت رسواندن محصوول بوه دسوت محصوالت رقیب ارجی د

های تأمین برق. ونقل و ضع زیرسا ت های حمل کننده، ضع زیرسا ت مصرف

وکار بهتر های کسب توان گفت از آنجا که وضعیت استان از نظر شا ص های بیشتر می در تحلیل

توان نتیجوه ایط بدتری قرار دارد، لذا میهای تأثیرگذار در شر از سطح کشوری است اما از نظر مؤلفه

هوا گردد و نهادها و دسوتگاه ها از تصمیمات نهادهای تصمیم گذار بیشتر متأثر می گرفت که شا ص

هوای سوا تاری و وکوار دارنود اموا از نظور پتانسویل حمیت بیشتری برای رونق بخشیدن به کسوب

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

93

ده است. لذا برای این امر نیاز بوه تحوول تر کر وکار شرایط برای توسعه آن را مشکل بسترهای کسب

ها است. چه آنکه بدون توجه به بسترها و شرایط تر از توسعه شا ص در سطح بسترها و شرایط مهم

وکوار گوردد و باعور رونوق کسوب های نامطلوبی مصورف موی ها در راه های دولتی و دستگاه تال

شود. ظاهری و کم دوام می

های اسنادی های کمی تهیه و از داده نکه اطالعات بر اساس شا صاز نظر پژوهشی با توجه به آ

شود نتایج با آنکه ممکن است درست باشد اما عمق مسائل ناشنا ته مانده و و دستگاهی استفاده می

هوای جوامع دارد. لوذا اهمیوت تور و تحلیول های دقیق تر پژوهشی به رو های عمیق نیاز به تحلیل

شود. ر اینجا مشخص میهای کمی گرایانه د پژوهش

توری وکار در استان، اسوتان از شورایط نامناسوب شده کسب از نظر موانع در اکثریت موانع بررسی

هوا، انود از: مشوکل دریافوت تسوهیالت از بانوک نسبت به سطح کشوری بر وردار است که عبوارت

ضوع بوازار سورمایه در المللی علیه کشورمان، های بین ثباتی در قیمت مواد اولیه، اعمال تحریم بی

هوا و مؤسسوات تأمین مالی تولید و نر باالی تأمین سرمایه از بازار غیررسمی، بی تعهودی شورکت

دولتی به پردا ت به موقع بدهی ود به پیمانکاران، نر باالی بیمه اجباری نیروی انسوانی، وجوود

گوذاری، ربوط به تولید و سورمایه ثباتی قوانین و مقررات م های دولتی، بی مفاسد اقتصادی در دستگاه

گذاری غیرمنطقی محصووالت تولیودی محدودیت قانون کار در تعدیل و جابجایی نیروی کار، قیمت

های تأمین بورق ونقل و زیرسا ت های حمل توسط دولت و نهادهای حکومتی. تنها از نظر زیرسا ت

تر و بدتر است. ری پایینتر بر وردار است و از نظر میانگین از سطح کشو از شرایط مطلوب

94

منابع و مأخذ:

( ،1387آهنگووری، عبدالمجیوود و مسووعود سووعادت مهوور ،)«ی ریسووک و بررسووی رابطووه

، شماره سوم.8، تهران، پژوهشنامه علوم اقتصادی، سال «گذاری صوصی در ایران سرمایه

( ،1391ایروانی، محمدجواد ،)«وکوار کسوب پذیری جهانی و فاوای بررسی شا ص رقابت

، تهران، مجمع تشخیص مصلحت نظام.«های آن جایگاه ایران و بایسته

( ،1391بهبودی، داود ،)« وکوار اسوتان آذربایجوان شورقی بررسی وضعیت فاای کسوب» ،

تبریز، معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه تبریز.

( ،1392 یر واهووان، جعفوور ،)«تهووران، مرکووز«وکووار هووای بهبووود محوویط کسووب آموووزه ،

های مجلس شورای اسالمی. پژوهش

( ،1392شهبازی غیاثی، موسی ،)« هوای پوایش محویط تحلیول و بررسوی نتوایج گوزار

، تهران، وزارت امور اقتصوادی «بندی به رو تحلیل سلسله مراتبی وکار ایران؛ رتبه کسب

، مرکوز 92وکوار در ایوران، مردادمواه دارایی، نخستین همایش ملوی بهبوود محویط کسوب

المللی صداوسیما. های بین شهمای

Adelman,I. (1999), "The role of government in economic

development.California Agricultural Experiment Station".

[http://www.iseg.utl.pt].

Baum, Andrew, and Claudia Murray "Understanding the

Barriers to Real Estate Investment in Developing Economies".

Henley Business School, Reading University, 2010.

Brunner, K. (1985); The poverty of Nations",Cato Journal,

Vol, 5. No.1

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

95

Dawwson, J. "Regulation, Investment, and Growth across

Countries, "Cato Journal, Cato Journal, Cato Institute,

200626(3), 489-509.

Djankov,Simeon and peter Murrell. 2000. "Enterprise

Resteucturing inTransition: A Quantitative Survey,"work.

Paper,U. Maryland College park...

96

ارزیابی شاخصهای محیط کسب وکار استان خراسان جنوبی با

بر اساس الگوی تلفیقی محیط کسب وکار استفاده از منطق فازی

UNIDO و شاخصهای دهگانه بانک جهانی

2، محمد بهروزی1محمد قزل ایاغ

چکیده:

یوا مودیران کوه اقتصادی است بنگاههای عملکرد بر مؤثر کسب وکار، عوامل محیط از منظور

نامناسوب، هزینوه وکار کسب بخشند. محیط یا بهبود داده تغییر را آنها نمی توانند بنگاهها مالکان

نیز عقب و گذار سرمایه انگیزه رفتن ازبین باعر می دهد و افزایش اقتصادی را بنگاههای عملکرد

بررسی شا صهای کسب وکار و پایش مستمر .می شود جهانی رقبای از کشور تولیدکنندگان ماندن

محیط کسب وکار در استانهایی مانند راسان جنوبی کوه متاسوفانه از مشوکالت سوا تاری وعقوب

پوژوهش، بورای ایون در ماندگیهای تاریخی رنج می برد، حوائز اهمیوت بیشوتری موی باشود؛ لوذا

الگووی تلفیقوی محویط فازی، طریق منطق از شا صهای فاای کسب وکار استان راسان جنوبی

باشد، مورد می کامل و جدید، جامع مدلی کسب وکار یونیدو و شا صهای دهگانه بانک جهانی، که

کارآفرینوان واحودهای بوزرگ اقتصوادی دارای کلیوه شامل آماری جامعه است. گرفته قرار استفاده

جدول از استفاده با که نفر110نفر وبیشتر کارکن ونیز کارشناسان اقتصادی بره استان به تعداد10

.اند شده انتخاب آماری نمونۀ عنوان نفر به 86مورگان تعداد

Mohammad.ghezelayagh@gmail.com 09133401522کرمان؛ تلفن همراه شهید باهنردانشگاه استادیاردکترای آمار، 1 دانشجوی دوره دکتری مدیریت تطبیق وتوسعه؛ سرپرست معاونت اقتصادی اداره کل امور اقتصادی ودارایی راسان جنوبی؛ 2

05632237698، دورنگار 09353127071؛ تلفن همراه 1بیرجند، میدان شهدا، دانشگاه

behroozimohammad@yahoo.com

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

97

محقوق سوا ته، پرسشونامه پایوایی و روایوی تعیوین از پوس ها داده تحلیل و تجزیه منظور به

فوازی نموودار از استفاده با آمده بدست اعداد سپس است. گردیده تلخیص آوری و جمع اطالعات

از یوک هور فوازی آمده، میانگین بدست فازی اعداد از استفاده با تبدیل شد. فازی اعداد به مثلثی

میوانگین ارز ، مقادیر کننده ماکزیمم رو کمک به نهایت در است. گردیده مدل محاسبه ابعاد

در مودل ابعواد از هریوک عاویت درجه تا شده زدایی فازی و شا صهای محیط کسب وکار ابعاد

ابعواد هشوت گانوه بررسی، در مورد جامعه در که داد نشان ها داده تحلیلو تجزیه .گردد مشخص

ثبوات "حودپایین تور از متوسوط، در"پیش بینوی شورایط اقتصوادی "و "زیرسا تها"الیه اول الگو

باز بوودن "و "ابعاد رژیم قانونی"، "مهارتها وتوسعه منابع انسانی"در حد باالتر از متوسط، "سیاسی

است. گرفته قرار متوسط در حد "بازارهای مالی

استان راسان جنوبی، بانک جهانی، فاای کسب وکار، منطق فازی واژگان کلیدی:

98

مقدمه:

دسوتگاه کیفیت مانند اقتصادی واحدهای عملکرد بر موثر کار، عوامل و کسب فاای از منظور

از فراتور آنهوا دادن تغییر که است ..و. هازیرسا ت مقررات، کیفیت و قوانین حاکمیت، ثبات های

(. در تعریفوی 1387قودجوانی، و )میودری اسوت اقتصوادی هوای مودیران بنگواه قدرت و ا تیارات

دیگرگفته شده است که محیط کسب وکار مجموعه ای ازسیاسوت هوا، شورایط حقووقی، نهوادی و

سوا ت هوای مقرراتی است که بر فعالیت های کسب وکار حاکم اند. ثبات اقتصادکالن، کیفیت زیر

کشور، کیفیت دستگاه های اجرایی، نظام وضوع قووانین ومقوررات، هزینوه و امکوان دسترسوی بوه

اطالعات وآمار، فرهنگ کار و عوامل دیگری ازاین دست، از عواملی هستند که عملکورد واحودهای

یر اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهند، درحالی که مودیران واحودهای اقتصوادی نموی تواننود توأث

چندانی برآنها بگذارند. محیط کسب وکار نامناسب، هزینه عملکرد بنگاه هوای اقتصوادی را افوزایش

می دهد و باعر از بین رفتن انگیزه سرمایه گذاری و نیز عقب ماندن تولیدکنندگان کشور از رقبوای

مویالدی 1980جهانی می شود. بهبود محیط کسب وکار و رابطه آن با توسعه اقتصادی ازاوایل دهه

و در پی مطالعات هرناندودسوتو اقتصاددان پرویی موردتوجه قرارگرفت.

کارشوناس حقووق، 100دسوتو در تحقیقات ود به همراه یوک تویم تحقیقواتی )شوامل بویش از

مدیریت واقتصاد( دریافت که موانع سخت و دیوانساالری اداری در کشورهای مختل باعر تبودیل

مینی، غیررسمی و غیرمولد شده وتوسعه اقتصوادی در کشوورها شدن بخش صوصی به بخش زیرز

رابا مشکل مواجه کرده است. درپی تحقیقات دسوتو، مؤسسات گوناگون بین المللی تحقیقات مستمر

بهبوود محویط کسوب "و نسبتا دقیقی برای شناسایی موانع تولید و سرمایه گذاری انجوام داده انود و

ی توسعه اقتصادی، موردتوجه قرارگرفته است.به عنوان یکی از راهبردها "وکار

امروزه چندین مؤسسه بین المللی، محیط کسب وکار درکشورهای مختل را از نظر مؤلفه هوای

مختل محیط کسب وکار، رتبه بندی می کنند. از مشهورترین این مؤسسات موی تووان بوه بانوک

قتصادی مجله اکونومیست اشواره کورد. جهانی، مجمع جهانی اقتصاد، بنیادهریتیج و واحد اطالعات ا

در این گزار ها که تقریبا هرساله منتشر می شوند، سعی براین است که وضعیت کسوب و کوار در

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

99

کشورهای مختل براساس شا ص های کمی به تصویر درآید تا قابلیت مقایسه کشورها با یکودیگر

ورها ارائه گردد.فراهم شده و پیشنهادهایی به منظور اصالح محیط کسب وکار کش

دردسوتور 2002دربانک جهانی، پروژه بررسی فاای کسب وکار درکشورهای مختلو ، از سوال

کار قرارگرفته است. این طرح که توسط بازوی توسعه بخش صوصی بانک جهوانی راهبوری موی

شود، تأثیرقوانین ومقررات کشورها را برفعالیت بنگاه های کوچک ومتوسوط درطوول دوره عمرآنهوا

بررسی کرده و براساس شا ص هایی که تدوین می کند، کشورها را رتبه بندی موی نمایود. اولوین

شوا ص 5و بوا درنظور گورفتن 2003گزار بررسی فاای کسوب وکاربانوک جهوانی، در سوال

می باشود 2015کشور منتشر شده است. آ رین گزار منتشر شده بانک جهانی گزار سال 133و

(.1اعالم شده است )نمودار 130یران که در آن رتبه کلی ا

رتبه و امتیاز ایران و کشورهای منتخب در شا ص سهولت کسب و کار بانک جهانی -1نمودار

میالدی 2015سال

نیز به شرح جدول 2014همچنین رتبه و وضعیت شا صهای کسب وکار بر اساس گزار سال

ذیل می باشد.

0 50 100 150 200

لیبی

اردن

عربستان سعودی

اردن ایران عراق لیبیمیانگین منا

عمانعربستان سعودی

امارات متحده عربی

189رتبه از 188 156 130 117 106 66 49 22

100امتیاز از 33.35 50.36 56.51 58.4 59.23 66.39 69.99 76.81

100

رتبه و وضعیت شا صهای محیط کسب وکار ایران در مقایسه با میانگین کشور های -1جدول

MENA بانک جهانی 2014بر اساس گزار سال

ردیفشاخص های سهولت

کسب و کار

رتبه ایران

در سال

2013

رتبه ایران

در سال

2014

میانگین

کشور های

MENA در سال

2014

تغییرات رتبه

ایران

2014)سال

نسبت به سال

2013)

-20 112 107 87 شروع کسب و کار 1

-3 108 169 166 أ ذ مجوز ها 2

-6 77 169 133 دسترسی به برق 3

-3 93 168 135 ثبت مالکیت 4

-3 133 86 83 أ ذ اعتبار 5

+3 113 147 150 حمایت از سرمایه گذاران 6

-10 64 139 129 پردا ت مالیات 7

-10 89 153 143 تجارت فرآمرزیشا ص 8

9 الزام آور بودن اجرای

قراردادها53 51 118 2+

-3 105 129 126 پردا ت دیون 10

2014ما ذ: گزار بانک جهانی؛

وکوار آن از وضوعیت با توجه به گزار مزبور، ایران در زمره کشورهایی است که فاوای کسوب

وکوار ترین عواملی را که بر محیط کسوب توان مهم باشد، در یک نگاه کلی می مطلوبی بر وردار نمی

آوری، عوامول قوانونی و مسوائل المللوی، فون موثر بوده به عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، بوین

هوای مختلفوی وکار متاثر از حووزه بندی، فاای کسب بندی کرد. در این طبقه القی و ارزشی طبقها

ترین آنها عبارتند از درجه باز بودن اقتصاد، حاکمیت و کارایی دولت، کارآمدی بازارهوا، است که مهم

پذیری بوازار کوار، مودیریت و محویط مسوتعد المللی، انعطاف سیاسی، مسائل بین –محیط اجتماعی

الملول اسوت آوری، باز بودن اقتصاد کشورها، بر مبنای متغیرهایی نظیر تجارت بوین جهت توسعه فن

ساز ظهور و بروز فرآیندهایی در اقتصاد کشور شود و ثمره آن ایجاد انگیوزه جهوت تواند زمینه که می

های ها جهت رقابت در صحنه سازی بنگاه یابی و مزیت های دا لی و مزیت طح تولید بنگاهافزایش س

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

101

وکار کشوورها مود نظور بووده، بوه جهانی باشد. توجه به عواملی که در زمینه محاسبه شا ص کسب

صراحت، اهمیت قایل شدن برای بحر تجارت و نگاه کشورها به تجارت و تاثیر این نگاه بر فاای

سازد. مسلما اهمیت دولت به بحر گستر تجوارت وارجی، شورایط را در را روشن می وکار کسب

های اضافی از مسویر تولیود، در جهوت های تولیدی و حذف موانع و محدودیت جهت افزایش شرکت

وکار فراهم واهد کرد. های کسب بهبود تجارت و بهبود شا ص

خوش قابول تووجهی از مقتاویات رشود توان اذعان داشت کوه ب در یک بیان ساده و صریح، می

فاای »اقتصادی هر کشور در گرو فاای کسب و کار مناسب در آن کشور است. آنچه تحت عنوان

توانود بور عملکورد شود، می در ادبیات اقتصادی و مدیریتی کشور مطرح می« کسب و کار اکستری

د تولیود و فرآینودهای اقتصوادی گذاران اقتصادی، رون های تولیدی، نیروی کار، سرمایه مدیران بنگاه

های دا لی و جهانی و توسعه صنعتی و اقتصادی کشور تاثیر گذاشته و نظیر فرو ، رقابت در عرصه

چهره اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور را مخدو سازد.

های استراتژیک توسعه صنعتی ایران تلقوی توان از حوزه گذاری را می فاای کسب و کار سرمایه

وری و اشوتغال نیوروی کوار، عمدتا ناشی از کلیه عوامل بیرونی بوده و عواملی چوون بهوره کرد که

تواثیر وود قورار های تولیودی را تحوت های اقتصادی تولیدکنندگان و ظرفیت گذاری، آزادی سرمایه

پذیری کشورها استوار است و سالمت محویط دهد. از سوی دیگر، توسعه اقتصادی بر پایه رقابت می

باشد. محیط کسب و کار روشن و سالم کوه منوتج از پذیری می کار از عوامل موثر بر رقابت کسب و

هوای مثبوت اقتصوادی از قبیول سالمت اقتصاد و سیاست درست کشورها بوده و منجور بوه نتیجوه

شود، از مواردی است کوه اکیودا بایود در فهرسوت صادرات مفید، رشد اقتصادی و توسعه صنعتی می

تصادی دولت قرار بگیرد.های اق سیاست

و کوار، از عوامول مهوم دیگوری تاثیر حوزه متغیرهای حاکمیتی و کارآیی دولت بر محیط کسب

هوا جهوت تسوهیل امور صوادرات و گذاری مطلوب دولت در امور شورکت است که از طریق سیاست

و کالن اقتصادی گذاران رد باشد. حمایت از حقوق سرمایه ارتقای کیفی و کمی تولید، مثمر ثمر می

102

گوذاران را بوه گوذاری هرچنود کوچوک کوه سوطح اعتمواد سورمایه های سرمایه و حمایت از ظرفیت

هوای دهند، از آثار سیاست های صحیح دولتی است. آنچه در بحر د الت گذاری افزایش می سرمایه

ها شده و ها و د التی است که منجر به سلب ا تیار شرکت گری دولت باشد، تصدی دولت، مذموم می

شود. اما آنچه ها در عرصه تولید می گیرد و مانع ابتکار و نوآوری این شرکت آزادی عمل را از آنها می

هوای مزبوور کنیم، حمایت منطقی در جهت پویایی شورکت اکنون به عنوان حمایت دولتی مطرح می

های متوسوط شده، بنگاهها واقع مهری دولت است. در این بین، یکی از مسائلی که متاسفانه مورد بی

هووای کوچووک، در جهووت اسووتفاده از دهنوود کووه بنگواه و کوچوک کشووور اسووت. آمارهووا نشوان مووی

المللوی، آموادگی وکارهوای بوین های بازار و مشارکت در کسوب های فنی و کسب مهارت کارشناسی

هوا ن بنگواه حاضر سوهم ایو حال توانند نقش بسزایی در صادرات ایفا کنند. ولی در بسیاری دارند و می

درصد از کل صادرات کشور است و این امر نشانه عدم حمایت صحیح و منطقی دولوت از ایون 1/0

ها و موانع و مشکالت عظیمی است کوه بور سور راه ایون واحودها قورار دارد. گفتنوی اسوت شرکت

های های موجود در سیستم بانکی کشور در امر پردا ت تسهیالت به صورت ا ذ ضمانت سختگیری

های در آستانه ورشکستگی، از عوامول دیگور نگین و عدم اتخاذ تصمیمات صحیح در برابر شرکتس

باشد. و کار می موثر بر محیط کسب

پوذیری بیشوتری در جهوت مقوررات پذیری استخدام نیاز است انعطواف در زمینه شا ص انعطاف

وری تواند به افزایش بهره یمربوط به اشتغال اعمال گردد، چرا که اصالح مقررات اشتغال است که م

در ایون نیروی کار بینجامد، ولی متاسفانه این عامل در کشور ما از انعطواف الزم بر ووردار نیسوت.

وری نیروی کار، دانش فنی و تخصص نیروی کار نیز از جملوه موواردی هسوتند رابطه، موضوع بهره

یت قووانین و مقوررات کوار کوه که در بهبود وضعیت کسب و کار موثر هستند. البتوه چنانچوه وضوع

هایی را در زمینه ورود و روج نیروی کار به صنعت به وجود آورده است، اصوالح نشوود، محدودیت

تر وجوود نودارد. های قوی وری پایین و جایگزینی نیروی امکان روج نیروی کار با دانش کم یا بهره

و فراگیوری اصوول مودیریتی بورای های آموزشی بلندمدت ترویج آموز در حین کار، برنامه ریزی

کوار و تواند نواقص موجود را تا حدودی برطرف نموده و شورایط را بورای بهبوود کسوب مدیران می

فراهم آورد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

103

توان به مشکالت کوالن اقتصوادی کشوور کار، می و های کسب از عوامل موثر دیگر بر شا ص

لوی اثرگوذار بووده و منجور بوه واردات چون نر تورم و مسائلی که برتوان رقابوت محصووالت دا

کنندگان را بوه دنبوال تر شده و یاس و دلسردی تولید های پایین کاالهای مشابه تولید ارج با قیمت

های کار شرکت و های ا یر ارزی تاثیرات مخربی برفاای کسب دارد، اشاره کرد. همچنین، سیاست

های کالن اقتصادی کوه متاومن د استراتژیهای مذکور، وجو تولیدی واهد گذاشت. ثبات سیاست

هوای وری و بهبود بازار کار باشد و درجهوت بهبوود زیرسوا ت ها، افزایش بهره اشتغال، تثبیت قیمت

موجود در اقتصاد و ارتقای اقتصادی دا لی کشور گام بردارد، از عوامل موثر در زمینه بهبود شوا ص

باشند. کار می و کسب

ری اطالعات نیز، ایران در زمره کشورهای بسیار نوپا در این زمینوه اسوت آو در رابطه با بحر فن

آوری اطالعات را رو دارد. بحر مبادالت الکترونیک که نقش و کاربرد فن که راه بسیار طوالنی پیش

معوروف اسوت و یوا [1] دهد و به تجارت الکترونیوک در زمینه مسائل اقتصادی و تجاری نشان می

نیک که منجر به رشد شتابان در زمینه اقتصاد شود، از جمله مسائل مهم دیگور تشکیل دولت الکترو

کار از طریق ارتقای فرآیندهای مدیریتی و سا تاری و های کسب تواند بر بهبود شا ص است که می

تولید و تجارت موثر باشد. عوامل غیراقتصادی دیگری نظیور مسوایل اجتمواعی، سیاسوی و مسوایل

ص مزبور تاثیر واهند گذاشت.جهانی نیز بر شا

پیشینه تحقیق:

به یابیدست جهت کار و کسب فاای ارتقای»( در پژوهشی با عنوان 1391وارث و همکاران )

هاشا ص این از یک هر اهمیت اساس بر را کار و کسب های فاای، شا ص«انداز اقتصادیچشم

بندی نمودند.منطقه، اولویت در

بهبوود بوا مورتبط هوای شا ص مقایسه و بررسی ای به( طی مطالعه1390)فر اشرفی و فهیمی

آورالوزام هوای پردا تند. بر این اساس شوا ص همسایه و کشورهای بین ایران کار و کسب فاای

فعالیوت، یوک مالیات، انحوالل اعتبار، پردا ت کار، ا ذ و کسب یک قراردادها، شروع اجرای بودن

104

-سورمایه حمایوت از شوا ص نهایوت در و و مجوز مالکیت، ا ذ انتقال و مرزی، ثبتبرون تجارت

اند.بوده ایران کشور در رتبه میزان کمترین دارای میانگین طوربه ترتیب به گذاران

و کسوب فاای هایچالش و هانارسایی شنا ت به ود مقاله (، در1390منش ) علوی و تاری

بررسی مورد هاشا ص این اساس بر را کار ایران و کسب فاای وضعیت و پردا تند و جایگاه کار

دادند. قرار

ای با عنوان بررسی تاثیر نظام مالیاتی بر فاای کسوب و کوار بوه ایون ( در مقاله1390ساالری )

شود. بوار موالی نتیجه رسید که اصالح نظام مالیاتی موجب شادابی و پویایی فاای کسب و کار می

-درصد کاهش در مالیوات 10طوری که کند؛ بهگذاری مییق به سرمایهها را تشومالیات کمتر، بنگاه

شود.درصد می 7گذاری تا های غیرمستقیم از قبیل مالیات بر ارز افزوده باعر افزایش سرمایه

بررسی راهبردها و تجربیات گوروه کسوب و کوار بانوک »( درمطالعه 1389نصیری اقدم و مکی )

های بانک جهوانی بوه های کوز و دسوتو با استفاده از گزار ایده براساس« جهانی در ایجاد اشتغال

های اقتصادی و بهبوود محویط این نتیجه رسیدند که بهترین راه برای ایجاد اشتغال، تسهیل فعالیت

کسب و کار از طریق وضع مقررات کمتر و کارآتر است.

عات و ارتباطات بر فاای اثر فناوری اطال»( در پژوهشی با عنوان 1387مرادحاصل و همکاران )

با استفاده از مبانی نظری موجود، دو مدل پایه مربوط به عوامل موؤثر « کسب وکار و تسهیل تجاری

بر فاای کسب وکار و تسهیل تجاری را استخراج نموده، برای دو گروه از کشورهای در حال توسعه

فاای کسب وکوار و تسوهیل تجواری یافته به بررسی تأثیر فناوری اطالعات و ارتباطات بر و توسعه

اند. نتایج حاکی از تأثیر معنادار فناوری اطالعات و ارتباطات بر فاای کسب وکار و تسوهیل پردا ته

تجاری در کشورهای توسعه یافته و نامشخص بودن این اثر در کشورهای در حال توسعه است.

ای اسوالمی نیوز در هوای مجلوس شوور دفتر گروه مطالعات محیط کسب و کار مرکوز پوژوهش

ها، بنگاه از با همکاری تعدادی 1389های فصلی پایش محیط کسب و کار ایران که از سال گزار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

105

پیموایش و نظرسونجی از اسوتفاده بوا سراسور کشوور و های صنعتیکارگاه و اقتصادی هایتشکل

نماید.ابی میهای ملی محیط کسب و کار در ایران را ارزیکند، مولفهتهیه و منتشر می میدانی

مطالعات خارجی:

کشوور جهوان در 172(، به بررسی اصالحات فاای کار و شد اقتصادی در 2012ابراهیم حیدر )

پردا ته است. نتایج تحقیق وی بیانگر آن است که اصالحات فاای کسب و کار 2006-2010دوره

ارتباط مثبت معنی داری با رشد اقتصادی کشورها دارد.

دهود کشور جهان مورد مطالعه قرار می 92ها را در (، درمقاله ود ثبت شرکت2012)کالپر و الو

هوا و به بررسی چگونگی سهولت ثبت کسب و کار جدید پردا ته و اثرگذاری اصالحات ثبت شرکت

دهد که اصالحات کوچک هد. نتایج نشان میهای جدید مورد مطالعه قرار میرا بر روی ثبت شرکت

های جدید نودارد. ها، برای ایجاد شرکتدرصد( اثر قابل توجهی بر کاهش هزینه 40ز )در کل کمتر ا

همچنین کار آفرینی برای پویایی اقتصاد مدرن ضروری و با رشد اقتصادی مرتبط است.

هوای نوپوا ( به بررسی اثر محیط کسب و کوار بور توامین موالی بنگواه 2010[ )2چاویز و کالپر ]

کشور به بررسوی 100هزار بنگاه در 70فاده از یک بانک اطالعاتی مشتمل بر ها با استپردا تند. آن

اند. نتایج نشان داد کیفیت محویط ها و ارتباط آن با محیط کسب و کار پردا تهنوع تامین مالی بنگاه

های ها به ویژه بنگاههای محیط کسب و کار تاثیر زیادی بر تسهیل دسترسی بنگاهنهادی و شا ص

تامین مالی رسمی دارند. نوپا به

های چگونگی ایجاد کسب وکار و شا ص»( در تحقیقی تحت عنوان 2010[ )3دریمر و پرچت ]

سوه شوا ص « هوا فاای کسب و کار: فاای سرمایه گذاری در هنگام وجود فاای کنترل در بنگاه

زیابی نمووده و بوه گرفتن زمان اجاره عملیات، زمان ایجاد و سا ت عملیات و زمان واردات کاال را ار

اند. آنان نشان دادند کوه در فاوای کشور جهان پردا ته 100مقایسه جو سرمایه گذاری در بیش از

باشد که این موضوع تحت توأثیر اصوالحات سیاسوتی کسب و کار، زمان عامل مهم و تأثیرگذار می

صورت گرفته در هر کشور است.

106

قوانین و مقررات کسب و کار و نوار قرمز در اقتصاد »ای با عنوان ( در مطالعه2010[ )4نیسترام ]

هوای کوارآفرینی پردا توه به بحر متقابل بین قوانین و مقررات کسب و کار و فعالیوت « کارآفرینان

بوا 1972-2002هوای توابلویی در دوره زموانی است. وی در بخش تجربی با اسوتفاده از رو داده

ح و بسط در روابط بین کارآفرینی و کارآیی قووانین و به شر OECDکشور 23های استفاده از داده

مقررات کسب و کار پردا ته است. نتایج این تحقیق نشان دهنده وجود رابطه مثبت بین کوارآفرینی

باشد.وکارایی قوانین و مقررات کسب و کار می

گوروه 6ا در ها به اعتبارات و منابع موالی ر فاکتور مهم در دسترسی بنگاه 42(، 2000[ )5ریتان ]

ها و شخصیت مدیر واحد، تجربه مدیر، مشخصات ها شامل ویژگیبندی نموده است. این گروهتقسیم

باشند.های مالی میکاال یا دمت، شرایط و مشخصات بازار، مشخصات سازمان و جنبه

مبانی نظری تحقیق:

سیاسی و اقتصوادی در موفقیت بنگاههای اقتصادی تابعی است از سه عامل به هم مرتبط: بافت

عملیات شرکت ها. ارتباط این سه عامل به سطح کالن هر کشور، محیط کسب و کار آن و راهبرد و

. از باال (Roland & Porter, 2000)صورت دو طرفه )از باال به پایین و از پایین به باال( است

بهوره وری و محویط به پایین، بافت سیاسی و اقتصادی بستر ساز بوده، محیط کسب و کوار فاوای

رقابت شرکت ها را بهبود می بخشد، استراتژی و عملیات شرکت ها مناسبات دا لی و یا ثبات برای

مناسب شرکت رشد بهره وری شرکت ها را فراهم می سازد. از پایین به باال نیز بهره وری و کارآئی

لی به دولت یواری موی رسواند. ها موجب افزایش درآمد و رشد مالیات ها گردیده و با تأمین منابع ما

بهبود فاای کسب و کار نیز به بهبوود نهادهوای سیاسوی و اقتصوادی کموک موی کنود. از سووی

دیگرضع در محیط کسب و کار کشور، فرآیند تولید و سیاست گذاری اقتصادی را به هم می ریزد

.(Porter,2000)و موجب بازدارندگی تولید می شود

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

107

ذار بر موفقیت شرکت هاعوامل اثر گ-2نمودار

(Roland & Porter, 2000)منبع:

محیط کسب و کار به مفهوم مجموعه قوانینی است که بر هزینه شورکت هوا توأثیر دارد. ماننود

. در (Unido,2008)هزینه مجوزها، تشیفات اداری، مالیوات، هزینوه هوای نیوروی کوار و غیوره

ست ها، شرایط حقوقی، نهادی و قانونی حواکم تعریفی دیگر محیط کسب و کار مجموعه ای از سیا

در واقوع محویط کسوب و کوار (ODCED,2008)بر فعالیت های کسب و کار بیان شده اسوت.

شامل زیر سا ت های اقتصادی، میزان سالمت اداری، امنیوت اجتمواعی، ثبوات در سیاسوت هوای

د شرکت ها تأثیر مستقیم اقتصادی، قوانین و مقررات، کیفیت نظام قاائی و غیره است که بر عملکر

دارند، ولی تغییر دادن آنها فراتر از ا تیارات و قدرت مدیران شرکت ها و کسب و کارها است )اتواق

(.1388بازرگانی،

در یک محیط نامساعد کسب و کار، شرکت های کوچوک و کارآفرینوان بویش از شورکت هوای

رند منابع مالی ود را در ا تیار شورکت بزرگ آسیب می بینند. در چنین شرایطی، بانک ها تمایل دا

های بزرگ و نه شرکت های کوچک و یا کارآفرینان قرار دهند. در حالی که شرکت های بزرگ می

توانند با تأثیرگذاری و ارتباط مستقیم با سیاست گوذاران، پردا وت هوای غیرقوانونی، هزینوه هوای

کسب و کار را تا حدودی بورای وود همووار تبلیغاتی و سایر ابزارهای مؤثر بر افکار عمومی محیط

سازند، صاحبان شرکت های کوچک منابع محدودی برای پردا ت های غیرقانونی دارنود و معمووال

(.1387فاقد روابط مؤثر با سیاست گذاران هستند )میدری و قودجانی،

بافت سیاسی و اقتصادی کالن

محیط کسب و کار کشور

راهبرد و عملیات بنگاههای اقتصادی

108

رگیری با توجه به اهمیت محیط کسب و کار در توسعه کارآفرینی و شرکت های کوچک، بوه کوا

الگوهایی در جهت ارزیابی و سنجش محیط کسب و کار الزم است. به منظور سنجش محیط کسب

و کار، بایستی به سطح تحلیل و تمایز بین محیط عملیاتی یا نزدیک و یا رد و محویط عموومی یوا

لیوه زمینه ای و یا کالن توجه داشت. محیط عملیاتی شامل رقبا، مشتریان و تأمین کنندگان موواد او

است. محیط عمومی یا زمینه ای شامل عوامل کالن اقتصوادی، سیاسوی، فرهنگوی، قوانونی و فون

آورانه است که توسعه شرکت ها در سطوح محلی، ملی و حتی فراملیتی را تحت تأثیر قرار می دهد.

اگر هدف بررسی در سطح رد و یا صنعت باشد، بایستی تأکید بر مدل های سطح رد ماننود مودل

روی های پنو گانه رقابتی پورتر، تجزیه و تحلی سوات و غیره باشود. اگور هودف بررسوی محویط نی

عمووومی یووا زمینووه ای باشوود، بایسووتی از موودل هووا یووا الگوهووای سووطح کووالن اسووتفاده

. هدف این پژوهش، بررسی محویط عموومی و (Worthington and Britton, 2006)کرد

سطح کالن استفاده شده است. یا کالن می باشد، بنابراین از الگوهای

الگوی ارزیابی محیط کسب و کار بانک جهانی:

بانک جهانی، شا ص هوای فاوای کسوب و کوار بورای Doing Businessگزارشهای در

گرفته است. شا ص هائی که مبنوای رتبوه بنودی و قرار مقایسه و ارزیابی مورد کشورهای مختل

[ 7مجوزهوا ] شورکت(، ا وذ ثبوت [ )فرآینود 6کار ] و کسب مقایسه قرار می گیرند عبارتند از شروع

ا راج و کارگاه(، استخدام یک اندازی راه و تاسیس تا مجوز ا ذ از الرعایه الزم فرآیندهای )تمامی

رسومی(، ا وذ اسناد دفاتر در دارایی ثبت جهت الزم )فرآیندهای [9مالکیت ] [، ثبت8کار ] نیروی

فرامورزی [، تجوارت 12مالیوات ] )سهامداران(، پردا ت [11گذاران ] سرمایه از [، حمایت10اعتبار ]

شا ص فوق، 10استناد [. بانک مذکوربه15فعالیت ] [ و انحالل14قراردادها ] بودن [، الزام آور13]

تمامی کشورها برای صورت مقایسه ای به و تعیین را کار کشورهای مختل و کسب سهولت رتبه

(. در ادامه این شا ص ها به طوور الصوه Doing Business ،2009نماید )گزار می منتشر

مورد بحر قرار می گیرند:

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

109

یوک ثبوت فرآینود )یعنوی جدیود فعالیوت آغاز به مربوط شا ص شروع کسب و کار، چالشهای

نمایود. ایون شوا ص طوی فعالیت بایود آغاز برای کارآفرین که مراحلی است تعداد شرکت( شامل

فعالیوت آغاز برای نیاز مورد سرمایه حداقل و هزینه نسبت و فرایند انجامبرای الزم زمان متوسط

می دهد. قرار را مورد توجه ملی نا الص درآمد سرانه به

شا ص ا ذ مجوزها تمام مراحل مورد نیاز برای احداث یک واحد کارگواه اسوتاندارد را در حووزه

اسناد مرتبط با آن پوروژه وا )شوامل کند. این مراحل شامل ارائه تمام صنعت سا تمان ثبت می

هوا، مجوزهوا، های محیطی پروژه( به مقامات، کسوب تموام مفاصاحسواب طرح های احداث و نقشه

های مورد نیاز و انجام تمام بازرسوی هوای موورد نیواز ها، تکمیل تمام ابالغیهدستورات و گواهینامه

دمات شهری و ثبت اموال وثیقه ای یا است. در این شا ص تمامی مراحل مورد نیاز برای دریافت

غیرمنعطو و میزان سوختی منتقل شده نیز محاسبه می گردد. شا ص استخدام کارگران نیز مبین

پایوه بور پرسشهایی است کوه پاسخ به براساس مقررات در این زمینه می باشد. این شا ص بودن

تعطیول ایام در کار، کار ساعت یزانقرارداد، م تنظیم در و کارفرما کارگر عمل آزادی میزان بررسی

بورای کوار نیوروی ا وراج و استخدام های نیروی کار، هزینه ا راج و استخدام کار شبانه، نحوه و

حقوق ثبت است. شا ص ثبت مالکیت میزان سهولت گردیده تنظیم قبیل این از سواالتی و کارفرما

مالکیت را تعیین می نماید. شوا ص ا وذ ثبت بر مترتب های هزینه و مراحل تعداد شامل مالکیت

و وام دهنودگان وام قوانونی حقووق و اعتبارات به نسبت افراد آگاهی به مربوط معیارهای اعتبار نیز

تعری می نماید. شا ص حمایت از سرمایه گوذاران میوزان حمایوت از سوهامداران در را گیرندگان

ت برای منافع شخصی را اندازه گیری می نمایود. اقلیت، در مقابل سوء استفاده مدیران از اموال شرک

شا ص پردا ت مالیاتها، مالیاتها و عوارضی را که شرکتهای متوسط باید در طول یکسوال پردا وت

های تأمین اجتماعی را ثبت می کنود. شوا ص کنند یا اقدامات و فشارهای مالیاتی و سهم حق بیمه

حول الزاموی بورای صوادرات و واردات محمولوه تجارت فرامرزی نیز نسبت بوه گوردآوری کلیوه مرا

استاندارد کاال، از طریق حمل و نقل دریایی اقدام نموده است. کلیه مراحل اداری واردات و صوادرات

کاال )از توافق پیمانکاران گرفته تا حمل کاال( و نیز زمان و هزینه انجام امور، توسوط ایون شوا ص

110

ناد و مدارک الزم برای صدور مفاصاحساب کاالی مبادلوه شود. عالوه بر آن کلیه اس ثبت و ضبط می

شوود. شوا ص انحوالل، زموان، هزینوه و پیامودهای فراینود شده بین مرزها نیز ثبت و ضوبط موی

میوزان مبوین موردنظر کند. شا صورشکستگی را که شرکت دا لی با آن مواجه است بررسی می

است. ورشکستگی فرآیند به مربوط اداری تنگناهای و موجود ورشکستگی ضع قانون

حقووقی دعواوی بوروز هنگام در قراردادها کارایی میزان ها مبین شا ص الزام آور بودن قرارداد

است. ردگیری قابل قرارداد به التزام کارایی شا ص باشد. دراینمی افراد میان

الگوی یونیدو:

این سازمان به محیط کسب و کار با رویکردی جامع نگریسته و بهبود )یوا توانمندسوازی محویط

کسب و کار( را در برگیرنده سه الیه می داند. در این الگو الیه مرکزی، محیط کسب و کوار قوانونی

است که در برگیرنده قوانینی است که منجر به افزایش هزینه های مستقیم و غیرمستقیم شرکت ها

می شود؛ مانند هزینه های نیروی کار، تأسویس و انحوالل شورکت، مالیوات و غیوره. ایون الیوه در

گزار سهولت کسب و کار بانک جهانی کامال مشوهود اسوت. الیوه میوانی و یوا دوم دربرگیرنوده

رویکرد نئوکالسیک و یا فاای سرمایه گذاری است که عوالوه بور عناصور محویط قوانونی شوامل

ت ها، رژیم قانونی، ثبات سیاسی، بازارهای مالی، آموز و غیره نیز می باشد و موی کیفیت زیرسا

تواند به رشد، افزایش بهره وری و توسعه مشاغل شرکت ها کموک کنود. الیوه سووم و یوا بیرونوی

رویکرد نئوسا تارگرایانه را شامل می شود. دو الیه قبلی به میزان زیوادی وابسوته بوه نقوش دولوت

در این الیه نقش بخش صوصی پررنگ تر می باشد و هدف ایجاد مزیت رقابتی دانش هستند ولی

محور می باشد و مواردی مانند توسعه وشه ها، ارتقای زنجیره ارز ، سیاست گوذاری انتقوال فون

( الیوه هوای سوه گانوه ایون الگوو را نشوان موی دهود. 3آوری و غیره را شامل می شود. نموودار )

(Unido,2008).

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

111

و شا صهای Unido,2008[16مدل تحقیق )الگوی تلفیقی محیط کسب و کار یونیدو ] -3نمودار

بانک جهانی(

روش تحقیق:

دو ارزشوی کوه در آن بورای هور فازی بودن به معنای چند ارزشی بودن است و در مقابل منطق

سؤال یا مفهومی تنها دو پاسخ یا حالت )درست یا نادرست، سیاه یا سفید( موی توانود وجوود داشوته

باشد، قرار می گیرد.

در حقیقووت منطووق ارسووطویی را مووی توووان حالووت اصووی از تفکوور فووازی بووه حسوواب آورد

(Burrough and others,1992,193-210منطق فازی حالت تعم .) یم یافتوه منطوق چنود

ارزشی بوده که در حوزه منطق نمادین درآغاز قرن ا یر پدیدار گشته اسوت. بوه طوور کلوی، منطوق

فازی محدوده ای عملی و کاربردی از تئوری مجموعه های فازی است. ایون منطوق بوا اسوتفاده از

محیط ساختاری

)کالن(

فضای کسب

وکار

محیط قانونی

بازار سرمایه

نظام بانکی

ثبات

آزادی سیاسی تجاری

سیاستهای

آموزشی

زیرسا تها

رژیم

قانونی

شا صهای بانک

جهانی

سیاستهای تحقیق وتوسعه

کیفیت

سرمایه

انسانی

سیاستهای

توسعه وشه

کیفیت

سرمایه

اجتماعی

سیاستهای انتقال

ژیتکنولو

دمات

توسعه

کسب وکار

ارتقاء

زنجیره

ارز

سیاستهای

تجاری

112

کال مختلو مفاهیم، اصول و رو های بکار رفته در مجموعه های فازی جهت فرموله نمودن اشو

(. در منطق فوازی از 62، 1381استدالل تقریبی قابل فهم به کار می رود )کلر، جرج یو آن، ب،

متغیرهای زبانی استفاده می شود. متغیرهایی که مقادیر آن ها کلمات یوا جموالت زبوان طبیعوی یوا

انی کوه مقوادیر مصنوعی هستند، متغیرهای زبانی نامیده می شوند. به عنوان مثال سن یک متغیر زب

آن کلماتی نظیر یلی جوان، جوان، میانسال، پیر و یلی پیر هستند. آن ها نشانه ها یوا تورم هوای

که دامنوه Uمتغیر زبانی سن نامیده می شوند و به وسیله مجموعه های فازی روی مجموعه مرجع

ی شووند عملیاتی نیز نامیده می شود و بور حسوب سوال نیوز قابول سونجش اسوت، نشوان داده مو

(. یوووک متغیووور زبوووانی توسوووط پووونج توووایی 43، 1381)بوجوووادزی ، ج و بوجوووادزی ، م،

T(x)(X, U, G, M) :مشخص می گردد که در آن

X .نام متغیر زبانی است

T(x)مجموعه مقادیر زبانی کهX .ا تیار می کند

U دامنه فیزیکی واقعی است که درآن متغیور زبوانیX مقوادیر کموی وود را ا تیوار موی کنود

)مجموعه مرجع می باشد(.

G .گرامری که طبق آن مقادیر مختل زبانی تولید می شود

M یک قاعده لغوی است که هر مقدار زبانی در T را به یک مجموعه فوازی در U مورتبط موی

.(Klir,G. and Yuan,Bo,2003,73))همان تابع عاویت می باشد( .سازد

ی مثلثی:اعداد فاز

( تعری می شود 1، به صورت رابطه )Rروی ط μA(x)، با تابع عاویت Aعدد فازی مثلثی

( نشان داده می شود:4و به صورت نمودار )

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

113

a < x < b

1b < x < c

اعداد-4نمودار

(34، 1381ثلثی )بوجادزی ، ج و بوجادزی ، م، فازم

در این پژوهش، رو تحقیق بر اساس هدف، از نوع کاربردی است و براساس ماهیت تحقیق و

پیمایشی می باشد. بوه منظوور جموع آوری اطالعوات از پرسشونامه –رو انجام، از نوع توصیفی

محقق سا ته بر اساس شا صهای مدل پژوهش استفاده شده است. روایوی پرسشونامه بوه صوورت

محتوایی درونی و با استفاد از نظر اسوتاید مجورب دانشوگاهی تأییود شوده اسوت. پایوایی سوؤاالت

فای کرونبا برای هر یک از عوامول محاسوبه و تأییود پرسشنامه نیز با استفاده از تکنیک ضریب آل

گردیده است. به طور الصه نتایج حاصل از محاسبه ضریب آلفای کرونبا هور یوک از عوامول در

( آمده است که نشان دهنده پایایی سؤاالت مربوط به هر یک از عوامل است.2جدول )

𝑥) = 𝑥 = 𝑏

𝑥 − 𝑎

𝑏 − 𝑎

𝑐 − 𝑥

𝑐 − 𝑏

others

(1رابطه )

μ

1

𝑎 𝑏 𝑐 𝑥

114

یک از عوامل مدل نتایج حاصل از محاسبه ضریب آلفای کرونبا هر -2جدول

آلفای کرونباخ تعداد موارد تعداد نمونه پرسشنامه

676/0 )الیه اول مدل( 8 86 محیط سا تاری

868/0 )الیه دوم مدل( 7 86 فاای کسب وکار

896/0 )الیه سوم مدل( 10 86 محیط قانونی

جامعه آماری ایون تحقیوق تموامی کارشناسوان ومودیران دسوتگاههای اقتصوادی اسوتان ونیوز

کارآفرینان وفعاالن اقتصادی )عاو اتاق بازرگانی، صنعت، معدن وکشاورزی( استان راسان جنووبی

می باشند که دارای مدرک تحصیلی دیپلم یا باالتر هستند. حجم نمونه با استفاده از جدول بارتلوت،

نفور 86، 05/0بوا سوطح طوای ) (Bartlett and ithers,2001,p65لیگ و هیگینوز کوتر

تعیین شده است. نمونه گیری با استفاده از رو تصادفی طبقه بندی شده انجام شده است. جودول

( سا تار جامعه و نمونه آماری را بر حسب حوزه کاری را نشان می دهد.3)

آماری( تعداد اعاای جامعه و نمونه 3جدول )

تعداد اعضای نمونه آماری تعداد اعضای جامعه آماری

حوزه کاری/

مدرک

تحصیلی

بخش

دولتی

بخش

خصوصی جمع کل

بخش

دولتی

بخش

خصوصی جمع کل

6 6 0 8 8 0 دیپلم

11 9 2 16 11 5 فوق دیپلم

53 39 14 63 44 19 لیسانس

13 5 8 18 6 12 فوق لیسانس

3 1 2 5 1 4 دکترا و باالتر

86 60 26 110 70 40 جمع کل

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

115

در این تحقیق، تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله صورت گرفته است. ابتدا متغیرهوای مودل

مشخص شده و فازی سازی انجام شده است. در مرحله دوم مقادیر هر یوک از متغیرهوا محاسوبه و

است.مشخص گردیده و در مرحله سوم فازی زدایی متغیرها انجام گرفته

مرحله اول: شناسایی محیط کسب وکار و فازی سازی

عوامل اصلی همان سه الیه اساسی )مدل( است. این متغیرها با پنج متغیر زمانی )کامال مووافقم،

موافقم، نظری ندارم، مخالفم، کامال مخالفم( با استفاده از اعداد مثلثی مشخص شده و محودوده آن

داده شده است.( نشان 5ها به رو میانگین مثلثی در نمودار )

بر اساس نمودار محدوده هر یک از متغیرهای زبانی به شرح زیر است:

محدوده متغیرهای زبانی -5مودار ن

مرحله دوم: محاسبه و مشخص نمودن هر یک از متغیرها

در این مرحله میانگین فازی مثلثی هر یک از عوامل مدل براساس حووزه هوای کواری )بخوش

به شده و براساس میانگین فازی شا ص های الیه های سوه گانوه دولتی و بخش صوصی( محاس

𝑥

1

( 1، 1، 2کامال مخالفم = )

( 1، 2، 2مخالفم = )

( 2، 3، 4نظری ندارم = )

( 3، 4، 5موافقم = )

(4، 5، 5کامال موافقم = )

کامال مخالفمموافقمکامال

موافقم بی نظرم مخالفم

116

(، فرمول میانگین فازی مثلثی است )بوجادزی ، ج 1مدل به صورت فازی بدست آمده است. فرمول)

(.34، 1381و بوجادزی ، م،

( 1) فرمول

Aave = (m1 , mM , m2) = (1

n ∑ a1

(i)ni=1 ,

1

n ∑ am

(i)ni=1 ,

1

n ∑ a2

(i)ni=1 )

به عنوان مثال میانگین مثلثی شا ص اول )ارتقاء زنجیره ارز ( به طریوق زیور محاسوبه شوده

است:

Aave = [1

86 (2.75 + 2.5 + 000 + 2 + 2.75),

1

86 (3 + 3.5 + 000

+ 3 + 3.75),1

86 (4 + 4.5 + 000 + 4 + 4.5) ]

= (2.4 , 3.3 , 4.2)

میانگین فازی مثلثی حوزه های کار مختل )در سطح شا ص ها( -4جدول

عوامل اصلی

)الیه های مدل( شا ص ها

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری مختل

بخش صوصی بخش دولتی

الیه اول

محیط سا تاری

(4/2، 4/3، 3/4) (4/2، 3/3، 2/4) ارتقاء زنجیره ارز

(5/3، 4، 7/4) (5/2، 4/3، 4/4) دمات توسعه کسب وکار

(6/1، 8/2، 8/3) (7/3، 8/3، 6/3) سیاستهای تجاری

(4/3، 4/4، 4/3) (7/2، 6/3، 5/4) سیاستهای انتقال ارز

(4/4، 3/3، 2/3) (4/3، 6/3، 5/4) سیاستهای تحقیق وتوسعه

(6/2، 6/3، 3/4) (4/3، 3/3، 2/3) سیاستهای توسعه وشه

(7/4، 6/3، 5/2) (5/3، 4/3، 7/3) کیفیت سرمایه انسانی

(7/2، 6/2، 5/3) (7/3 ،8/3، 6/4) کیفیت سرمایه اجتماعی

(3، 1/4، 7/4) (4/3، 6/3، 2/4) بازار سرمایه الیه دوم

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

117

به طریق مشابه میانگین فازی مثلثی سایر شا ص ها و عوامل نیز محاسبه شوده و نتوایج آن در

است.( ارائه شده 4جدول )

مرحله سوم: فازی زدایی متغیرها

منظور از فازی زدایی، تبدیل مجموعه فازی به یک عدد حقیقوی اسوت کوه آن مجموعوه را بوه

درستی و روشنی نیابت کند. در این مقاله از رو فازی زدایی ماکزیمم کننده ارز اسوتفاده شوده

. ایون هوا در اصول رابطوه هوای است. برای این کار سه گزینه برای فازی زدایی معرفی شده اسوت

مربوط به میانگین آماری هستند.

)فاای کسب

وکار(

(3، 4، 5) (6/2، 4/4، 3/3) نظام بانکی

(5/2، 1/3، 4/4) (8/2، 6/3، 6/3) ثبات سیاسی

(4/4، 3/2، 2/4) (7/2، 7/3، 8/4) آزادی تجاری

(4/3، 3/4، 2/3) (8/2، 7/3، 6/4) سیاستهای آموزشی

(5/2، 4/3، 4/4) (7/3، 6/3، 5/3) زیر سا تها

(7/2، 63/3، 3/3) (4/4، 7/3، 6/4) رژیم قانونی

الیه سوم

-)محیط قانونی

شا صهای بانک

جهانی(

(4/2، 4/3، 8/3) (5/3، 5/4، 7/4) شا ص ا ذ اعتبار

(5/3، 4، 7/4) (6/3، 7/2، 4/3) شا ص ا ذ مالیات

(6/2، 7/2، 8/3) (3، 2/4، 7/4) شا ص ا ذ مجوزهای ا

(2/3، 8/3، 9/3) (9/2، 4، 5) شا ص اشتغال

(6/2، 4/4، 3/4) (5/2، 1/4، 9/3) شا ص پایان کسب و کار

(5/2، 5/3، 5/4) (5/3، 4، 7/4) شا ص تجارت فرامرزی

شا ص حمایت از سهامداران

اقلیت(8/4 ،6/3 ،5/2) (1/4 ،1/4 ،4/3)

(5/2، 4/3، 4/4) (2/4، 7/3، 3/4) شا ص شروع کسب و کار

شا ص الزم االجرا بودن

قراردادها(7/3 ،6/3 ،4/3) (5/2 ،4/3 ،6/2)

(5/2، 6/3، 5/4) (4/3، 3/3، 2/3) شا ص نقل و انتقال مواد

118

1) xmax(1)

= m1+ mM+ m2

3

2) xmax(2)

= m1 + 2mM + m2

3

3) xmax(3)

= m1 + 4mM + m2

6

xmaxاز بین (1) ،xmax

xmaxو (2)ماکزیمم مقدار به عنوان عدد فازی زدایی شده )عدد حقیقوی( (3)

انتخاب می شود.

بعد از اینکه میانگین فازی مثلثی برای عوامل مدل و هر یک از متغیرهای آن )شوا ص هوا( در

نمونه آماری و واحدهای سازمانی تفکیک شده محاسبه شد، با استفاده ازرو فازی زدایی ماکزیمم

فازی زدایی انجام پذیرفته است. به عنوان نمونوه، رو فوازی زدایوی میوانگین کننده ارز ، عمل

فازی شا ص اول )ارتقاء زنجیره ارز ( به شرح زیر است:

( استخراج شده است و در سایر شا ص ها نیز ایون 4( از جدول )4/2، 3/3، 2/4مجموعه جواب )

چنین است.

1) xmax(1)

= m1 + mM + m2

3=

2.4 + 3.3 + 4.2

3= 3.3

2) xmax(2)

= m1 + 2mM + m2

3=

2.4 + (2 × 3.3) + 4.2

4= 3.3

( فازی زدایی2فرمول )

(43ص ، 1381، م، ج و بوجادزیف، بوجادزیف)

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

119

3) xmax(3)

= m1 + 4mM + m2

6=

2.4 + (4 × 3.3) + 4.2

6= 3.3

شا ص ها امل اصلیعو

میانگین فازی مثلثی

حوزه های کاری مختل نتایج فازی

زدایی در

هر شا ص

نتایج فازی

زدایی در

هر عامل

اصلیبخش

دولتی

بخش

صوصی

الیه اول

محیط سا تاری

35/3 4/3 3/3 ارتقاء زنجیره ارز

5/3

75/3 1/4 4/3 دمات توسعه کسب وکار

2/3 7/2 7/3 سیاستهای تجاری

65/3 7/3 6/3 سیاستهای انتقال ارز

7/3 6/3 8/3 وتوسعهسیاستهای تحقیق

4/3 5/3 3/3 سیاستهای توسعه وشه

55/3 6/3 5/3 کیفیت سرمایه انسانی

45/3 9/2 4 کیفیت سرمایه اجتماعی

الیه دوم

)فاای کسب

وکار(

8/3 9/3 7/3 بازار سرمایه

6/3

7/3 4 4/3 نظام بانکی

3/3 3/3 3/3 ثبات سیاسی

65/3 6/3 7/3 آزادی تجاری

65/3 6/3 7/3 سیاستهای آموزشی

5/3 4/3 6/3 زیر سا تها

7/3 2/3 2/4 رژیم قانونی

الیه سوم

-)محیط قانونی

شا صهای بانک

جهانی(

7/3 2/3 2/4 شا ص ا ذ اعتبار

8/3

65/3 1/4 2/3 شا ص ا ذ مالیات

45/3 3 9/3 شا ص ا ذ مجوزهای ا

9/3 9/3 9/3 شا ص اشتغال

6/3 8/3 4/3 شا ص پایان کسب و کار

نتایج حاصل از فازی زدایی هر یک از عوامل، -5جدول

شا ص های محیط کسب وکار استان راسان جنوبی

120

پس از محاسبه مقادیر مربوط به هر یک از عوامل اصلی مدل پژوهش، الزم است درجه عاویت

اصل، می تووان ایون ( برای هر6آن ها نیز مشخص شود. با توجه به اعداد محاسبه شده در نمودار )

( قرار داده و درجه عاویت مربوط به هر یک از متغیرهای زبانی را تعیین نموود. 1اعداد را در رابطه )

به عنوان مثال، درجه عاویت عامل اول )محیط سا تاری( به شرح زیر است:

( درجه عاویت عوامل مربوط به هر یک از متغیرهای زبانی6نمودار )

75/3 5/3 4 شا ص تجارت فرامرزی

شا ص حمایت از سهامداران

اقلیت6/3 1/4 85/3

85/3 4/3 3/4 شا ص شروع کسب و کار

شا ص الزم االجرا بودن

قراردادها5/3 8/2 15/3

4/3 5/3 3/3 شا ص نقل و انتقال مواد

1 2 3 3.4 4 5

کامال مخالفم مخالفم بی نظرم موافقم کامال موافقم

µ

0.75

0.43

( =57 /µ) I بی نظرم

( =43 /µ) I موافقم

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

121

بی "اعداد به دست آمده بیانگر آن است که درجه عاویت عامل اول )محیط سا تاری( از لحا

می باشد. درجه عاویت سایر عوامل نیز ماننود عامول اول 43/0 "موافقم"لحا و از 75/0 "نظرم

.( آورده شده است6محاسبه شده و نتایج در جدول )

درجه عاویت عوامل )ویژگی های( محیط کسب وکار استان راسان جنوبی-6جدول

عوامل )ویژگیهای(

محیط کسب وکار فاای کسب وکار محیط سا تاری

محیط )قانونی

شا صهای بانک جهانی(

درجه عاویت هر

یک از عوامل

(Iµ 0.57)= بی نظرم

(Iµ 0.43)= موافقم

(Cµ 0.3)= بی

نظرم

(Cµ 0.3)= موافقم

(Aµ 0. 5)= بی

نظرم

(Aµ 0. 5)= موافقم

همچنین درجه عاویت حوزه های کاری مختل ، براساس رو انجام محاسوبات قبلوی اسوت.

( آورده شده است.7درجه عاویت در جدول)نتایج

درجه عاویت حوزه های کاری مختل سازمان مورد مطالعه -7جدول

:عاویت نمونه مورد مطالعه برابر است بادرجه

درجه عاویت هر یک از حوزه های کاری حوزه های کاری

بخش دولتی(µ بی نظرم )OC =33/0

(µ موافقم )OC =67/0

بخش صوصی(µ بی نظرم )OC =48/0

(µ موافقم )OC =52/0

41/0بی نظرم = µ OC

59/0موافقم = µ OC

122

براساس درجه عاویت بدست آمده میتوان نتیجه گرفت که که نوامطلوب بوودن فاوای کسوب

موافق، تقریبا باالست. 59/0/. بی نظر، حد متوسط و با درجه عاویت 41وکار با درجه عاویت

آنجا که درجه عاویت حد موافق نسوبت بوه متوسوط )تقریبوا( بیشوتر موی باشود، بطور کلی، از

بنابراین می توان گفت که فاای کسب وکار استان در وضعیت مطلووبی از نظور افوراد نمونوه قورار

ندارد. بر اساس درجه عاویت بدست آمده در هر دوبخش دولتی و صوصی، نامطلوب بودن محویط

رفته است. بخش دولتی اعتقاد بیشوتری در صوو نوامطلوب بوودن کسب وکار مورد تایید قرار گ

محیط کسب وکار نسبت به بخش صوصی دارند. چنین رویکردی می تواند به عزم جدی مودیران

استان در بهبود فرآیندهای اداری در محیط کسب وکار کمک نماید.

یه اول مدل نسبت نامطلوب بودن محیط کسب وکار با توجه به درجه عاویت بدست آمده در ال

به الیه های دوم وسوم بیشوتر اسوت. محویط قوانونی نسوبت بوه فاوای کسوب وکوار از وضوعیت

نامطلوبتری بر وردار بوده ولذا شا صهای کسب وکار بانک جهانی در مقایسه با شا صهای کالن و

شا صهای مرتبط با سیاستهای آموزشی و توسعه ای نیاز بیشتری به توجه واصالح دارند.

جدول تطبیقی میانگین فازی مثلثی سه متغیر اثر گذار بخش صوصی -8جدول

شا ص ها عوامل اصلی

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری

مختل

بخش دولتیسه مقدار بیشتر بخش

صوصی

محیط سا تاری

4.1 3.4 دمات توسعه کسب وکار

3.7 3.6 سیاستهای انتقال ارز

3.6 3.8 وتوسعهسیاستهای تحقیق

3.6 3.5 کیفیت سرمایه انسانی

فاای کسب وکار

3.9 3.7 بازار سرمایه

4 3.4 نظام بانکی

3.6 3.7 آزادی تجاری

3.6 3.7 سیاستهای آموزشی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

123

شا ص ها عوامل اصلی

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری

مختل

بخش دولتیسه مقدار بیشتر بخش

صوصی

-محیط قانونی

شا صهای بانک

جهانی

4.1 3.2 مالیات شا ص ا ذ

3.9 3.9 شا ص اشتغال

4.1 3.6 شا ص حمایت از سهامداران اقلیت

4طبق جدول فوق، بر اساس سه مقدار بیشتر در بخوش صوصوی، در الیوه محویط سوا تاری

سیاستهای تحقیق وتوسوعه و -3سیاستهای انتقال ارز، -2 دمات توسعه کسب وکار، -1شا ص:

کیفیت سرمایه انسانی، به ترتیب بیشترین مقدار را دارا بوده اند. همچنین، در الیه فاای کسوب -4

سیاستهای آموزشوی، بوه -4آزادی تجاری و -3بازار سرمایه، -2نظام بانکی، -1ص: شا 4وکار

، ا وذ مالیوات -1شوا ص: 3ترتیب بیشترین مقدار را دارا بوده اند. همچنین، در الیه محیط قانونی

، به ترتیب بیشترین مقدار را دارا بوده اند.اشتغال -3و حمایت از سهامداران اقلیت -2

33.23.43.63.844.2

کارب وکسه سع توتدما

ارزل تقای انهاستسیا

عهوس وتقحقیی تهاستسیا

یسانه انمایسرت یفیک

یهرما سزاربا

ی نک باامنظ

ی جاری تزادآ

یزشموی آهاستسیا

ت لیا ما ذص اا ش

الشتغص اا ش

تقلین اداراهام س ازتمای حصا ش

-محیط قانونی) (فاای کسب وکار) محیط سا تاریشا صهای بانک

(جهانی

3.4 3.6

3.8

3.5 3.7

3.4

3.7 3.7

3.2

3.9

3.6

4.1

3.7 3.6 3.6

3.9 4

3.6 3.6

4.1 3.9

4.1

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری

مختل بخش دولتی

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری

مختل بخش صوصی

124

صوصیمیانگین فازی مثلثی سه متغیر اثر گذار بخش -7نمودار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

125

جدول تطبیقی میانگین فازی مثلثی سه متغیر اثر گذاربخش دولتی-9جدول

شا ص: 3الیه محیط سا تاری طبق جدول فوق، بر اساس سه مقدار بیشتر در بخش دولتی، در

سیاسوتهای تجواری، بوه ترتیوب -3سیاستهای تحقیق وتوسعه و -2کیفیت سرمایه اجتماعی، -1

-2رژیم قانونی، -1شا ص: 4بیشترین مقدار را دارا بوده اند. همچنین، در الیه فاای کسب وکار

بیشترین مقدار را دارا بوده اند.سیاستهای آموزشی، به ترتیب -4آزادی تجاری و -3بازار سرمایه،

شا ص تجارت -3و ا ذ اعتبار -2، شروع کسب و کار -1شا ص: 3در الیه محیط قانونی نیز

دارا بوده اند.، به ترتیب بیشترین مقدار را فرامرزی

بنابرین با توجه به درجه عاویت محاسبه شده، کیفیت سرمایه اجتماعی در الیه اول مدل؛ نظام

مندی قانونی در الیه دوم و شا ص شروع کسب وکار در الیه سووم بیشوترین تواثیر را بور محویط

کسب وکار استان دارا بوده و از وضعیت نامطلوبتری نیز بر وردار می باشند.

شا ص ها عوامل اصلی میانگین فازی مثلثی سه متغیر اثر گذار

بخش صوصی بخش دولتی

محیط سا تاری

2.7 3.7 سیاستهای تجاری

3.6 3.8 سیاستهای تحقیق وتوسعه

2.9 4 کیفیت سرمایه اجتماعی

کسب )فاای

وکار(

3.9 3.7 بازار سرمایه

3.6 3.7 آزادی تجاری

3.6 3.7 سیاستهای آموزشی

3.2 4.2 رژیم قانونی

-)محیط قانونی

شا صهای

بانک جهانی(

3.2 4.2 شا ص ا ذ اعتبار

3.5 4 شا ص تجارت فرامرزی

3.4 4.3 شا ص شروع کسب و کار

126

میانگین فازی مثلثی سه متغیر اثر گذاربخش دولتی -8نمودار

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری مختل بخش دولتی و بخش صوصی -9نمودار

2.52.72.93.13.33.53.73.94.1

3.3 3.4

3.7 3.6

3.8

3.3 3.5

4

3.4

4.1

2.7

3.7 3.6 3.5 3.6

2.9

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری

مختل بخش دولتی

میانگین فازی مثلثی حوزه های کاری مختل بخش

صوصی

2.5

2.7

2.9

3.1

3.3

3.5

3.7

3.9

4.1

4.3

ارزره جی زنقاءارت

یجاری تهاستسیا

عهوس وتقحقیی تهاستسیا

یسانه انمایسرت یفیک

یهرما سزاربا

ی اسسیت ثبا

یزشموی آهاستسیا

ینون قایمرژ

تلیا ما ذص اا ش

الشتغص اا ش

یرزرامت فجارص ت

ا ش

کار و بکسع رو شصا ش

واد ل متقاو انل نقصا ش

شا صهای بانک -محیط قانونی) (فاای کسب وکار) محیط سا تاری (جهانی

میانگین فازی مثلثی

حوزه های کاری مختل بخش دولتی

میانگین فازی مثلثی

حوزه های کاری مختل بخش صوصی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

127

یافته ها و نتیجه گیری:

با توجه به یافته های این پژوهش، مهمترین مسائل و مشکالت محویط کسوب وکوار در اسوتان

دل به شرح ذیل احصاء می گردد: راسان جنوبی در چهارچوب م

ال ( مسائل بنیادی و زیرسا تی )الیه اول مدل پژوهش(

عدم وجود و استقرار واحدهای بزرگ و مادر صنعتی و معودنی در اسوتان و همچنوین

دوری از مرکز و قطب های صنعتی کشور؛

کمبود شدید منابع آبی در استان؛

طق و زموین هوای مسوتعد جهوت عدم وجود بانک اطالعاتی مطمئن در صو منا

سرمایه گذاری در استان بدلیل نبودن منابع آبی مطمئن و پایدار؛

عدم تجهیز گمرکات استان به لحا امکانات زیربنایی )راه انودازی آزمایشوگاه هوای

تخصصی، سیستم های اظهار کاالهای صادراتی(؛

اندازی کنسولگری کشور افغانستان در بیرجند؛عدم راه

زنجیره های ارز و وشه های تولیدی؛فقدان

فقدان شرکت های مشاوره دمات کسب وکار؛

.فقدان سند راهبردی توسعه تجارت استان

ج( فاای کسب و کار )الیه دوم مدل پژوهش(

های الزم از جمله راه آهن، بزرگراه و همچنین پروژه هوای آبرسوانی کمبود زیرسا ت

گذاری در استان؛جهت اجرای طرح های بزرگ سرمایه

128

فراهم نبودن زیرسا ت های گردشوگری جهوت سورمایه گوذاری در منواطق نمونوه

گردشگری و روستاهای هدف گردشگری؛

عودم صودور مجووز -کمبود زیرسا ت در تعدادی از شهرکها و نواحی صنعتی استان

تخصیص آب به واحدهای صنعتی دا ل و ارج از شهرک های صنعتی؛

لکترونیکی صدور مجوزهای کسب و کار در استان از جمله پنجره فقدان سامانه های ا

واحد سرمایه گذاری، سامانه پنجره واحد تجاری جهت تسهیل امور گمرکی از طریوق

هماهنگی و تعامل نهادها و سازمان های ذیربط گمرکات و...؛

فراهم نبودن امکان پاسخ به استعالمات در فاای مجازی؛

ن های اضافی و زائد مرتبط با مسوائل سورمایه گوذاری در وجود کمیته ها و کمیسیو

درون دستگاه های اجرایی و طوالنی شدن روند اجرای پروژه های سرمایه گذاری؛

تعدد مراجع و دستگاه های صادر کننده مجوز های کسب و کار در استان؛

تر گذاری در مناطق کمای دولتی در سرمایههای توسعهعدم مشارکت دولت و سازمان

یافته و عدم وجود توان و سرمایه الزم در بخش صوصی استان؛توسعه

ا ذ استعالمات بی شمار در صو صدور بر ی از مجوزهای کسب و کار استانی و

أ ذ مجوز از کمیته امور زیربنایی استان؛

هوای آالینوده در عدم امکان دریافت مجوزهای زیست محیطی جهت اجورای پوروژه

سرمایه گذاران با توجه بوه پراکنودگی زیواد روسوتاها و واحودهای مناطق پیشنهادی

پرور دام و طیور؛

عدم امکان استفاده مناسب و آسان واحودهای تولیودی و طرحهوای سورمایه گوذاری

استان از منابع ارزی و ریالی صندوق توسعه ملی؛

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

129

عدم پوشش ریسک تجاری کشورهای همسوایه ماننود افغانسوتان از سووی صوندوق

ت صادرات ایران؛ضمان

عدم وجود ا تیارات کامل برای بررسی طرحهای اقتصادی در بانکهای استان؛

عدم حمایت بانک ها و موسسات مالی و اعتباری از طرح های گردشگری؛

گذاری در مناطق کمتر توسوعه عدم وجود بسته حمایتی تشویقی برای جذب سرمایه-

ر بهره بوانکی، معافیوت بیموه سوهم یافته به ویژه راسان جنوبی از جمله کاهش ن

کارفرما، معافیت مالیاتی منطقه ویژه اقتصادی و شهرک صنعتی بیرجند؛

کمبود نقدینگی بانک های استان جهت تجهیز منوابع تسوهیالتی بورای طورح هوای

بزرگ و عدم توازن بین منابع و مصارف بانک ها و باال بوودن نور سوود تسوهیالت

تسهیالت طرحها از محل کمکهای فنی و اعتباری؛ بانکی و نبود یارانه سود

کمبود طرح های دارای توجیه فنی و اقتصادی در دستگاه های اجرایی استان و عودم

سنجی فنوی و اقتصوادی پوروژه توانایی بخش صوصی جهت انجام مطالعات امکان

های هدف و اولویت دار استان؛

پایین بودن یارانه تسهیالت در استان؛

های ترجیحی ممتاز جهت استفاده از تسهیالت صندوق توسعه ملوی تعرفه عدم وجود

بیرجند و بخش مرکزی شهرستان قاینات؛ در شهرستان

ها و تسهیالت الزم به منظور ایجاد و توسوعه صونایع تبودیلی در منواطق نبود مشوق

های مرزی؛یافته استانکمترتوسعه

موجب عودم توأمین و یوا ارتقواء محدودیت بودجه ای در شهرک ها و نواحی صنعتی

زیرسا ت های استان باال ص آب، برق، گاز و جاده؛

130

قدرت ریسک پذیری پایین بر وی از مودیران اسوتانی و لوزوم تغییور دیودگاه و ورود

مستقیم مدیران دستگاه اجرایی در پروژه های بزرگ سرمایه گذاری استان.

ج( محیط قانونی و حقوقی )الیه سوم مدل پژوهش(

دم تفوی، ا تیار صدور بر ی از مجوزهای کسب وکوار از مرکوز بوه دسوتگاههای ع

اجرایی استان:

ال . عدم تفوی، ا تیار صدور مجوز ارزیابی زیست محیطی واحد های مشمول ارزیوابی زیسوت

محیطی؛

متور 10000عدم تفوی، ا تیار صدور مجوز برداشوت گواز بورای مصوارف بویش از

تاییدیه از کمیته سو ت وزارت نفت(؛مکعب )الزامی بودن أ ذ

ها و پوروژه هوای عدم تفوی، ا تیار فرآیند واگذاری زمین باالی یک هکتار به طرح

واقع در ارج از شهرک ها و نواحی صنعتی؛

به کارگروه اسوتانی 7تا 4عدم تفوی، ا تیار بررسی ضوابط استقرار صنایع رده های

ن ها؛به ادارات کل حفاظت محیط زیست استا

عدم تفوی، ا تیار واگذاری طرح های توسعه مسکونی روسوتایی در منواطق تحوت

مدیریت به استانها؛

10بورداری عدم تفوی، ا تیار صدور جوازتأسیس، تمدید جواز تأسیس و پروانه بهره

رشته فعالیت صنعتی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و گواهیناموه کشو موواد

معدنی؛

شدن اکثر رویه های گمرکوی بوه گمرکوات اسوتان و اجبوار سورمایه تفوی، ا تیار ن

گذاران به تر یص ماشین آالت ط تولید و کاالها از مبادی سایر گمرکوات وارج از

استان.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

131

قانون افزایش بهره وری بخش کشواورزی و 12عدم رعایت اجرای قانون بند ب ماده

جرای طرح های عمومی منابع طبیعی از سوی دستگاههای دولتی در صو مجوز ا

و عمرانی در اراضی منابع ملی؛

عدم ابالغ دستورالعمل تکمیلی آئین نامه اجرایی قانون معادن؛

133معاف نبودن شرکت های تعاونی مرزنشین از پردا ت مالیوات علوی رغوم مواده

قانون مالیاتهای مستقیم؛

و علی الخصوو پایین بودن سق معافیت مالیاتی برای واحدهای تولیدی و معدنی

سرمایه گذاران ارجی که اقدام به تاسویس و بهوره بورداری از واحودهای تولیودی و

قوانون مالیاتهوای 132معدنی در مناطق کمتر توسعه یافته می نمایند )مواده قوانونی

مستقیم(؛

باال بودن شعاع استقرار واحدهای تولیدی و معدنی برای مراکز استانهای کمتر توسعه

قانون مالیاتهای مستقیم(؛ 132ماده 2صره یافته )تب

عدم معافیت مالیاتی واحدهای صنعتی و تولیدی مسوتقر در شوهرک صونعتی بیرجنود

قانون اصالح موادی از مالیاتهای مستقیم(؛ 132ذیل ماده 2)تبصره

قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسالمی ایران بوه 158عدم تسری ماده

در ارج از شهرک ها، نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصوادی )جهوت صنایع مستقر

الزام دولت به تامین زیرسا ت ها( در مناطق کمتر توسعه یافته کشور بویژه راسوان

جنوبی؛

عدم وجود دستورالعمل شفاف و مشخص در صو نحوه و تامین سرمایه گذاری

؛در طرح های عمرانی و دماتی بازارچه های مرزی استان

.عدم ثبات قانون و دستورالعمل های صادراتی

132

بنابراین به منظور بهبود محیط کسوب وکوار اسوتان بایود ضومن اتخواذ راهکارهوای

عملیاتی و استراتژی های هدفمند، ضمن رفع مسائل و مشکالت احصاء شوده فووق،

تدابیری به شرح زیر نیز اتخاذ گردد:

های کسب و کار؛ کمک به رشد انجمن

یط کسب و کار از طریق روان سازی مراحل اداری به منظور افزایش کارایی بهبود مح

با رویکرد بهینه سازی الگوی مصرف؛

مطالعه اجزای شا ص وضعیت کسب وکار کشوورهای موفوق )بوه ویوژه کشوورهای

همسایه( به منظور یافتن راه حل هایی برای بهبود فاای کسب وکار در ایران؛

به منظور شناسایی واصالح قوانین ومقررات مخل کسوب بازنگری درقوانین ومقررات

وکار؛

توجه به مبحر حاکمیت شرکتی والزام بنگاه ها به رعایت آن؛

باالبردن سوطح آگواهی هوای عموومی ازطریوق دردسوترس قوراردادن وارائوه ارزان

اطالعات الزم درزمینه آغاز و انحالل کسب وکار؛

شرکتهای مستقیم گذاری سرمایه ریقط از معدنی و صنعتی بزرگ طرحهای اجرای

هودف بوا ..و. نفوت وزارت تابعوه ایدرو، ایمیدرو، شورکتهای نظیر ای توسعه دولتی

متوسط؛ و کوچک واحدهای ایجاد برای بسترسازی

متناسب کار و کسب هایشبکه و ها وشه توسعه و کوچک های کارگاه ساماندهی

منطقه؛ زیست محیطی ظرفیت و توان با

و صونعتی واحودهای ارتبواط تقویوت و توسعه و تحقیق واحدهای گستر و ایجاد

بوا مقایسوه در مناسب امنیت سطح از بر ورداری و علمی، پژوهشی مراکز با معدنی

مجاور؛ مرزی مناطق

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

133

با مرتبط حرفه ای و فنی و مهارتی های آموز توسعه و کارآفرینی فرهنگ ترویج

کار؛ بازار نیاز

فعالیوت و ها گذاریسرمایه در تعاونی و صوصی بخشهای توانمندیهای از استفاده

و صونعت بخوش توسوعه در کوچوک صونایع از گیری بهره و استان اقتصادی های

معدن؛

مهندسی، پیمانکاری، آزمایشوگاه هوای و فنی مشاوره، دمات مراکز توسعه و ایجاد

در استان؛ اطالعاتی های پایگاه و تخصصی

آماده معدنی و صنعتی مواد نگهداری و انباشت مراکز و ها نمایشگاه ها، پایانه ایجاد

در حاوور بورای معودن و صونعت بخش فعالین حاور از حمایت و فرو یا حمل

ارجی؛ و دا لی نمایشگاه های

و همسوایه کشورهای با متناسب استان معدنی و صنعتی فعالیتهای توسعه و تقویت

استان. گمرکات و مرزی هایبازارچه و تجهیز توسعه و ملی اقتصاد با پیوند در

134

پی نوشت ها:

در مدل پژوهش، شا صهای محیط قانونی )الیه سوم( شا صهای دهگانه بانک جهانی در

نظر گرفته شده است.

E-Commerce

Chavis & Klapper

Driemeier & Pritchett

Nystrom

Reitan,B.

Starting a Business

Dealing with Licenses

Employing Workers

Registering Property

Getting Credit

Protecting Investors

Paying Taxes

Trading Across Borders

Enforcing Contracts

Closing a Business

منابع:

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

135

و کوار و کسب فاای بررسی و مطالعه پروژه (.1388تهران. ) معادن و بازرگانی، صنایع اتاق

.اجتماعی تامین سازمان موردی ایران: مطالعه در آن بهبود جهت عمل برنامه ارائه

( .اصالحات به کجا می1999استیگلیتز، جوزف .) رود؟ ده سوال تجربوه گوذار. ترجموه جعفور

هوای های اقتصادی مرکز پژوهش یر واهان، مجموعه مقاالت حکمرانی وب، دفتر بررسی

(.1383مجلس شورای اسالمی )

(. بررسی شا صهای بهبود فاوای کسوب و کوار بوا 1390فر، فاطمه. )اشرفی، یکتا و فهیمی

.7-42. صص 11تأکید بر جایگاه ایران. مجله اقتصادی،

( .منطوق فوازی و کاربردهوای آن در مودیریت. متورجم 1381بوجادزی ، ج و بوجادزی ، م .)

.سیدمحمد حسینی، تهران، انتشارات ایشیق، چاپ اول

...(. بهبود فاای کسوب و کوار در برناموه پونجم 1390منش، محسن. ) علوی و تاری، فتح ا

.47-90. صص 67، مجلس و راهبردتوسعه.

ترجموه دفتور هوای نوپوا. (. اثر محیط کسب و کار بر تامین مالی بنگاه2010ر. )چاویز و کالپ

های مجلس شورای اسالمی.مطالعات محیط کسب و کار مرکز پژوهش

( .بررسی تاثیر نظام مالیاتی بر فاای کسوب و کوار. مجلوه اقتصوادی، 1390ساالری، ابوذر .)

.111-130. صص 10و9

(. اثر فنواوری اطالعوات و 1387حسین و پاریاب، سیدحسین. )مرادحاصل، نیلوفر؛ مزینی، امیر

. 14ارتباطات بر فاای کسب وکوار و تسوهیل تجواری. فصولنامه اقتصواد و تجوارت نووین،

.39-63صص

( .سازگاری انواع شیوه1382میدری، احمد .) های حکمرانی شرکتی بوا اقتصواد ایوران. رسواله

دکترا، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران.

136

های کسب و کار و رفع موانع رشد بخش صوصی. تهیوه شوده بورای دری، احمد. انجمنمی

.44همایش اصل

( .حکمرانی وب. مرکز پژوهشهای مجلس شورای 1384میدری، احمد و جعفر یر واهان .)

اسالمی.

و کوار )ترجموه و کسب محیط بهبود و سنجش (.1387قودجانی، اصالن. ) و میدری، احمد

دانشگاهی. جهاد ان: انتشاراتتألی (. تهر

( .بررسی راهبردها و تجربیوات گوروه کسوب و کوار 1389نصیری اقدم، علی و مکی، طاهر .)

.155. 21بانک جهانی در ایجاد اشتغال. نشریه راهبرد توسعه،

( .هزینه مبادله توأمین موالی بنگواه هوای تولیود 1385نصیری اقدم، علی و نادران، الیاس .)-

.83-121، صص 74بنگاه کوچک. مجلۀ تحقیقات اقتصادی، 40موردی سا ت: مطالعۀ

( .نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمۀ محمد رضا 1990نورث، داگالس سی .)

.1377معینی، انتشارات سازمان برنامه و بودجه، تهران،

(. ارتقوای فاوای کسوب و کوار 1391، روح اله. )قاسمی ، یحیی وپروندی ، سید حامد؛وارث

روپوی. های تاپسویس و آنت انداز اقتصادی: کاربستی بر اساس تکنیک یابی به چشم جهت دست

.121-138. صص 11نشریه مدیریت بازرگانی،

( .موانوع برقوراری حاکمیوت قوانون در کشوورهای 2002هاف، کوارال و اسوتیگلیتز، ژوزف .)

، "موانوع نهوادی توسوعه اقتصوادی "سوسیالیستی سابق. ترجمۀ زهرا کریموی، در مجموعوۀ

.249-288، صص 1384

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

137

.و اصوول فوازی هوای مجموعوه تئووری (.1381) کلر، جی، ج، کلیر، یوو، اس و یووآن، ب

کبیور، امیور صونعتی دانشگاه نشر زرندی، مرکز فاضل حسین محمد کارکردها. مترجم دکتر

.اول تهران، چاپ

Bartlett, James E; Kotrlik, Joe W; and Higgins, Chadwick C.

(2001). "Organizational Research: Determining Appropriate

Sample Size in Survey Research", Information Technology,

Learning, and

Performance Journal Vol. 19, No.1.

Burrough, P. A; Macmillan, R.A., Deursen, W. Van.,1992,

Fuzzy classification methods for determinig land suitability

from profile observation and topography, J. Soil Sci., 43:193-

210.

Driemeier, Mary Hallward and Pritchett, Lant. (2010). How

Business is Done and the ‘Doing Business’ Indicators: The

Investment Climate when Firms have Climate Control.

Donor Committee for Enterprise Development or ODCED,

(2008) Supporting Business Environment Reforms: Practical

Guidance for Development Agencies, pp.12-14,www.

Business-Environment. org

International for management development. Klir, George j.

and Yuan, Bo (2003). Fuzzy sets and Fuzzy logic:

-Klapper, Leora and Inessa Love ,The Impact of Business

Environment Reforms on New Firm Registration World Bank

Policy Research working paper.2011,33(2), 60-89

138

Klir, George j. and Yuan, Bo (2003). Fuzzy sets and Fuzzy

logic: Theory and Applications, Prentice Hall of India.

Reitan,B. (2000), Criteria Used by Private Bank Officers to

Evaluate New Ventures:An Analysis of Gaps

andShortcomings.,http://www.sber.uca.edu/Research/1998/IC

SB/n015.htm.

Roland C. & Porter(2000) Microeconomic Competitiveness:

Finding from Executive Survey, World Economic Forum

United Nations Industrial Development Organization or Unido

(2008) Creating an enabling environment for private sector

development in sub-Saharan Africa, Vienna,p.5

www.unido.org

Williamson, Oliver E.; “Comparative Economic Organization:

The Analysis of Discrete Structural Alternatives”,

Administrative Science Quarterly; Vol:36, No.2, 1991, PP:

269-296.

Williamson, Oliver E.; “The economic Institutions of

Capitalism: Firms, Markets, Relational Contracting”; The free

Press, 1987.

Wittman, Donald;"General Structure of the Law"; in

“Encyclopedia of law and Economic”, Edited by Boudewijn

Bouckaert and Gerrit De Geest, Edward Elgar, 1999, p. 1072-

1094.

World Bank, Doing Business Reports (2009-2015):

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

139

http://www.doingbusiness.org/documents/DoingBusines2006_

fullreport.pdf.

Worthington, Ian and Britton, Chris(2006) The Business

Environment, Prentice Hall, Fifth edition,pp.500-508

140

خراسان شمالی بر وکار در استان بررسی وضعیت محیط کسب

اساس الگوی ملی

4، فاطمه گریوانی3، محسن بجنوردی2، مجید در شانی1پور رضا بهمن

چکیده:

کند گذاری به دلیل نقش بسزایی که در تولید و اشتغال جوامع ایفا می وکار و سرمایه محیط کسب

هوای ا یور و توان اوج این توجهوات را بوه دهوه ریزان اقتصادی بوده و می همواره مورد توجه برنامه

سازی برای المللی مانند بانک جهانی، بنیاد هرتیج و... به شا ص بخصو بعد از اقدام مؤسسات بین

های منتشر شده ها نسبت داد. گزار بندی آن وکار کشورها و رتبه گیری وضعیت محیط کسب اندازه

هوای دهد ایوران از جایگواه مناسوبی در بوین کشوورها در شوا ص از سوی این مؤسسات نشان می

ت فراوانوی وکار کشور اهمی یابی و بررسی موانع کسب وکار بر وردار نبوده است. بنابراین ریشه کسب

های اقلیمی و شرایط اقتصادی و وکار در کشور به دلیل تفاوت دارد. اما به منظور بررسی موانع کسب

وکوار ها موانع و مشکالت محیط کسوب های مختل الزم است در هر یک از استان اجتماعی استان

هوای محویط یر مؤلفهتری قرار گیرد. با این هدف، مطالعه تأث تر و جزئی آن استان مورد بررسی دقیق

وکار استان راسان شمالی، محور پژوهش حاضر بوده اسوت. وکار الگوی ملی بر فاای کسب کسب

های صنعتی اسوتان راسوان شومالی های اقتصادی مستقر در شهرک جامعه آمار مورد مطالعه بنگاه

هوا ده در بوین آن های تدوین شو انتخاب و پرسشنامه 58بوده که نمونه مطلوب با این جامعه آماری

دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری دانشگاه آزاد واحد مشهد و مدیر اداره کل امور اقتصادی و دارایی راسان شمالی1 1

r.bahmanpoor@gmail.com کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد و معاون اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی راسان شمالی 2

derakhshani.mj@gmail.com اداره کل امور اقتصادی و دارایی راسان شمالیکارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه پیام نور مشهد و رئیس گروه سرمایه گذاری 3

Bojnordi_m@yahoo.com fgrivani@gmail.com نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد 4

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

141

موورد آنوالیز SPSSافزارهای اکسول و توزیع شد. اطالعات و آمار مورد نیاز بعد از گردآوری، در نرم

هوای علیوه گذاران استان راسان شمالی اعمال تحریم % سرمایه86دهد قرار گرفت. نتایج نشان می

د.ان وکار ود مطرح کرده کشور را به عنوان مانعی اساسی و مهم در کسب

.JEL :M1 ،M2 ،O1 ،O4بندی طبقه

گذاری، استان راسان شمالی. وکار، سرمایه رشد اقتصادی، محیط کسب کلید واژه:

142

مقدمه:

ها بوده و موجب شده تا جوامع دستیابی به سطوح باالتر رفاه، از اهداف مهم بشر در تمامی دوران

باشند. رشد اقتصوادی از جملوه ایون عوامول از همان ابتدا به دنبال کش علل و عوامل مؤثر بر آن

پردازان اقتصاد را بوه وود ا تصوا نظران و نظریه ای از مطالعات صاحب باشد که بخش عمده می

گویی به ایون مسوئله هسوتند کوه ای از این مطالعات به دنبال پاسخ داده است. بخش قابل مالحظه

وان زمینه بهیود این عوامول را بوه منظوور ت های رشد اقتصادی چه هستند و چگونه می تعیین کننده

سوازی، گوذاری و صوصوی افزایش رشد اقتصادی فراهم کرد؟. عوامل مختلفوی همچوون، سورمایه

وری نیروی کار در سویر تکامول الگوهوای رشود معرفوی اعتبارات و نقدینگی، توسعه انسانی و بهره

های صحیح هر ریزی ند تا بتوانند با برنامها گذاران اقتصادی در تال ریزان و سیاست اند و برنامه شده

چه بیشتر بسترهای بهبود و ارتقاء این عوامل را فراهم نمایند.

« فعالیوت اقتصوادی »های رشد اقتصادی در محیطی تحت عنوان توان گفت که تعیین کننده می

ادی و رفواه ترین پایوه رشود اقتصو به عنوان مهم« تولید»در کنار یکدیگر و به تناسب هم، منجر به

گذاری، ایجواد اشوتغال، های اقتصادی بیشتر موجب رشد سرمایه گردد. فعالیت اجتماعی در جامعه می

(. از سوی 1390نژاد و شیرکوند، گردد )ترک افزایش درآمد مردم، مالیات برای دولت و رفاه جامعه می

ری در هر کشوور مسوتلزم گذاگیرد و کسب و کار و سرمایه گذاری در الء صورت نمی دیگر، سرمایه

هوای بخش در آن کشور است. صاحبان سرمایه، سورمایه فراهم بودن محیط نهادی مناسب و امنیت

ووبی در آن های امنیوت اقتصوادی بوه ود را در کشوری به کار واهند اندا ت که عالئم و نشانه

سوازی های صوصی نامه(. تجویز بر1390الساداتی، زاده بحرینی و ملک قابل مشاهده باشد )حسینی

های بارز و عینوی در جهوت در کشورهای مختل و تال در جهت بهبود محیط کسب و کار نمونه

باشند. در یک اقتصاد توسعه یافته و مبتنی بور بازارهوای رقوابتی، گذاری می جذب سرمایه و سرمایه

را در اقتصاد بوه ”بخش پویا“شود و نقش بخش صوصی به عنوان محور توسعه در نظر گرفته می

های های عقب مانده و پیشرفته اقتصاد با دیگر بخش گیرد و مسئول ایجاد ارتباط بین بخش ود می

یابد، و در شرایط آرمانی، شود. در چنین اقتصادی تصدی گری دولت به حداقل کاهش می اقتصاد می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

143

شود که بخش باتی میدولت مسئول سیاست گذاری و نظارت برای فراهم آوردن محیط اقتصادی باث

کوشد نوسانات اقتصادی های تثبیتی می صوصی بتواند در آن رشد کند. دولت با استفاده از سیاست

هوای را تا آنجا که مقدور است کاهش دهد، و بدین وسیله، بخش صوصی را در انجام پویش بینوی

استراتژی غیور مدا لوه گرانوه های دقیق یاری رساند. اساسا روح این ریزی قابل اتکا و اجرای برنامه

وکار است و بر نوآوری و کارآفرینی برای پیشبرد اقتصاد دولت بر مبنای شرایط مطلوب محیط کسب

(.2006، 1استوار است )موساکچیو

موداران کشوور را بوه بخوش ، اهمیوت توجوه سیاسوت 44های اصل های سیاست در ایران، ابالغ

این امر و با توجه به نقش و کارایی که بخوش صوصوی دهد. با در نظر گرفتن صوصی نشان می

ساله توسعه کشور ایفوا کنود، الزم اسوت 5های ساله و برنامه 20انداز تواند در پیشبرد سند چشم می

های بهبود مداوم شرایط بخش صوصی کشور مورد مطالعه بیشتری قرار گیرد. از سوی دیگر زمینه

ها و صوصیات اقتصادی، اجتمواعی ختل کشور از نظر ویژگیبا توجه به این که نواحی و مناطق م

تر در نواحی تر و جزئی های چشمگیری با یکدیگر دارند باید مطالعات به صورت تخصیصی و... تفاوت

و مناطق جغرافیایی مختل کشور صورت گیرد. با محور قرار دادن این هودف، پوژوهش حاضور بوه

شمالی پردا ته است. وکار استان راسان بررسی موانع کسب

وکوار و شرایط اقتصادی استان راسان شمالی حاکی از وضعیت نامناسب استان به لحا کسوب

باشد. بر اساس نتایج طرح آمارگیری نیروی کار و اشتغال، نر بیکاری راسان در نتیجه اشتغال می

رشدی به میوزان رسیده است که1393درصد در سال 2/14به 1384درصد در سال 1/7شمالی از

های کشور داشته است. درصدی را تجربه کرده و از این حیر رتبه اول در بین استان 100

مبانی نظری:

پیشرفت اقتصادی در هر کشور وابسته به گستر فعالیتهای اقتصادی در کلیه زمینوه هاسوت و

موجوود در سور راه مستلزم آن است که بستر الزم برای این امر فراهم شوود؛ بعبوارت دیگور موانوع

1 Musacchio

144

های مناسب به این منظور تدارک دیده شود. داشتن بسوترهای مناسوب فعالیتها از میان برود و زمینه

کارآفرینی برای ایجاد کسب و کار، باعر افزایش گرایش کارآفرینان و بوجود آمدن طی وسویعی از

ای موجود و شونا ت ریسوکها کارآفرینان نوظهور می گردد و کارآفرینان با اطالع از شرایط و بستره

با دیدگاهی روشن، دست به ایجاد کسب و کار زده و همچنین با بررسی وضعیت این بسترها، موانوع

(. بانک جهانی، بهبوود محویط کسوب وکوار را 1388و نواقص موجود شناسایی واهد شد )قزلبا ،

را برای ایجواد فرصوت یکی از چالشهای اساسی توسعه کشورهای در حال توسعه معرفی کرده و آن

های شغلی، کاهش فقر، کار آفرینی و بهبود فاای استاندارد زندگی مردم اساسی می داند )سلطانی،

(. سایمون در گزار های بانک جهانی در مورد فاای کسب و کوار نشوان داد کوه عملکورد 1390

. به این مفهووم متغیرهای اقتصادی در کشورهای دارای فاای مناسب کسب و کار، بهتر بوده است

که در کشورهایی که محیط سرمایه گذاری و کسب و کار مناسبی دارند فقر، بیکواری، توورم، فسواد

بواالتری زنودگی اسوتاندارد سوطوح از و موردم است کمتر اینها جز و اقتصادی، اقتصاد غیررسمی

توان اذعان داشت که بخوش (. در یک بیان ساده و صریح، می2011همکاران، و بر وردارند )دوالر

قابل توجهی از مقتایات رشد اقتصادی هر کشور در گرو فاای کسب و کار مناسوب در آن کشوور

در ادبیوات اقتصوادی و مودیریتی کشوور « فاای کسب و کار اکسوتری »است. آنچه تحت عنوان

گوذاران های تولیودی، نیوروی کوار، سورمایه عملکرد مدیران بنگاهتواند بر شود، می ایران مطرح می

هوای دا لوی و جهوانی و اقتصادی، روند تولید و فرآیندهای اقتصادی نظیر فرو ، رقابت در عرصه

توسعه صنعتی و اقتصادی کشور تواثیر گذاشوته و چهوره اقتصوادی، سیاسوی و اجتمواعی کشوور را

ی هایتژاسترب انتخاو امناسب دی قتصااف اهداین (. تعی2008مخوودو سووازد )بانووک جهووانی،

که ی یگردلی عامل ویند میباشد آفراز بخش مهمی ، عملیاتیی به برنامههاآن تبدیل و نه اهوشمند

میباشد ر کاو کسب ی تسهیل فااو توسعه ه دارد، تعیین شداف هداستیابی به در دیی اهمیت بسزا

ای بره دارد؛ تعیین شددی قتصااف اهدایابی به ستدر دنقش مهمی د آن بهبوو حفظ د، یجااکه

کنترلی ار بزابه ز نیاد، بهبوو حفظ ، جهت توسعهری از هر کشور کاو کسبی ضعیت فاال وکنتر

ی تعری برنامههال آن بدنباای آن و ی دورهگیرازه ندو این شا ص ب انتخاا)شا ص( میباشد که

ع ین موضوان اباشد. نمیتودی قتصااضعیت د وبهبوی هگشاراند ابرنامه ها می توای آن جرد و ابهبو

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

145

ر در کام نجارات امقرو نین ابه تصویب قودی یار زبسیاط تبار ارکاو کسب ی که فااد نمور نکارا ا

ین اری اشوو دکه تشخیص سهولت رات دارد مقرو نین این قواری اشودسهولت یا ر و کاو هر کسب

دی در یازند کمک امیتو، بهترینهاداری از لگوبرو ا هاربا سایر کشوآن طریق مقایسه از نین اقو

(.1390)فرضی، شته باشد ر داکاو کسب ی فااد بهبو

مطرح 2به نام هرناندو دی سوتو 1وکار در دنیا اولین بار توسط یک اقتصاددان پرویی فاای کسب

ا شناسایی گردید. دی سوتو موانع رشد بخش صوصی را که تا آن زمان دیگران مشاهده نشده بود ر

بینود: نهادهوایی مثول حقووق مالکیوت، حقووق کرد. او موانع اصلی را در ضع یا فقدان نهادها می

ها در جهوان سووم، قراردادها، بازارهای مالی و نظام قاایی مورد احترام که نایاب و ضعی بودن آن

چوب نهوادی باعر شده است بازارهای مالی این کشورها به نحوو کارآمود عمول نکننود. نبوود چوار

مانود. دی ها تقریبا دست نخورده باقی موی مستحکم در جهان سوم به این معناست که ظرفیت ملت

کند و بر کارآفرینی، نوآوری فنی و پویوایی سوتو از نیروهای بازار آزاد و بخش صوصی حمایت می

ذات اقتصاد بدون برنامه تاکید دارد.

تصاد و مرتبط بوا سیاسوت و حقووق اسوت بوه مقوررات های دی سوتو که عمدتا در حوزه اق ایده

، بوا اجورای پوروژه انجوام 2003انجامد. بانوک جهوانی از سوال سازی می زدایی، بوروکراسی و ساده

هوای دی سووتو در سراسور جهوان به صورت ساالنه، سعی در عملیاتی کردن اندیشه« 3وکار کسب»

ها تعیین و ایجاد شا صی استاندارد بورای سیداشته است. هدف اصلی بانک جهانی از انجام این برر

های مزبور عالوه بور وکار از نظر قوانین و مقررات است. بهبود شا ص بررسی و بهبود فاای کسب

گذاران ارجی که با اتکا و شود برای سرمایه گذاران دا لی تلقی می آنکه ایجاد فرصت برای سرمایه

گوذاری رسی موقعیت و شرایط کشوری را برای سورمایه وکار قصد بر استناد به آمارهای فاای کسب

المللوی دارند ترغیب کننده واهد بود و باعر ارتقاء رتبه بندی جهوانی کشوورها در محاسوبات بوین

است.

1 Peru 2 Hernando de Soto 3 Doing Business Project

146

وکار بانک جهانی: شاخص سهولت انجام کسب

مجموعوه شوا ص 5و با تحلیول و بررسوی 2003در سال 1وکار نخستین گزار فاای کسب

اقتصاد جهان منتشر شد. با گذشت زمان و با تغییر متدلوژی بانک جهانی، تعوداد 133ر در وکا کسب

های مورد مطالعه و همچنین کشورهای مورد نظر در این صو افزایش یافت؛ به طووری شا ص

7بوه 2004وکوار در سوال شوا ص در گوزار انجوام کسوب 5های کلی مورد نظر از که شا ص

10مویالدی توا بوه حوال تقریبوا از 2005افزایش یافوت و از سوال 2005شا ص در گزار سال

شوود. تعوداد وکار در کشورها استفاده می شا ص کلی جهت بررسی و تحلیل وضعیت سهولت کسب

افزایش یافتوه 2015کشور در سال 189به 2004کشور در سال 133کشورهای مورد مطالعه نیز از

(.doingbusiness reorts, 2004-2009است )

هوای سونجش و ترین شوا ص ترین و اصلی گانه بانک جهانی که به عنوان مهم های ده شا ص

وکوار، ا وذ هوای: شوروع کسوب اند، مؤلفوه ( معرفی شده2011وکار در گزار ) ارزیابی فاای کسب

(، گوذاران )سوهامداران مجوزها، دسترسی به الکتریسیته، ثبت دارایی، ا ذ اعتبار، حمایوت از سورمایه

گیرد. پردا ت مالیات، تجارت فرامرزی، انحالل یک فعالیت و الزام آور بودن قراردادها را در بر می

های مختلفی استوار ها نیز بر مؤلفه شا ص فوق )هر یک از شا ص 10بانک جهانی با استناد به

تموامی ای برای وکار را در کشورهای مختل محاسبه و به صورت مقایسه است( رتبه سهولت کسب

نماید. کشور گزار می 189

وکار بانک جهانی با وجود اهمیتی که در بر ی کشورها از جمله ایوران دارد، گزار انجام کسب

هوایی کوه بورای هموه واجد اشکاالت اساسی نظری و روشی است. این پروژه قصود دارد توا مؤلفوه

هایی رفتوه اسوت کوه مشوکل هموه ها کاربرد دارد تعیین کند و به همین دلیل به سراغ مؤلفه کشور

های مورد تحلیل از همه کشورها فراهم کند. ها باشد و بتواند اطالعات الزم را در مورد مؤلفه کشور

1 Doing Business

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

147

"پمپئو فابرا"استاد دانشگاه 1بنیتو اروناداوکوار در اسپانیا، معتقد است که گزار انجوام کسوب 2

نگرد و نسبت به ابعاد مهموی از وکار را می بهای محیط کس نظرانه مؤلفه بانک جهانی با دیدی تنگ

توجوه های معوامالتی بوی یافتگی، عدم تقارن اطالعات و هزینه وکار نظیر درجه توسعه محیط کسب

است.

های بانک جهانی همچنین به اقتاائات بومی و ملی کشورها توجهی ندارد و ابعاد پیچیده گزار

با توجه به فرهنگ، نهادهوا، نظوام قاوایی و سوایر وکار را، که در کشورهای مختل و متنوع کسب

های منحصر به فردی اسوت، در چنود شوا ص سواده و عوددی )نظیور تعوداد عوامل، دارای ویژگی

وکار( الصه کرده است. لذا شنا ت این حوزه های ورود، هزینه ورود و زمان ثبت کسب دستورالعمل

تقلیل داده است و بورای هموه کشوورها بوا هویوت و انگارانه را نیز به یک بررسی غیر تحلیلی ساده

کنود )گوزار مرکوز های مشابه ارائه می های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متفاوت توصیه شا ص

(.1390های مجلس شورای اسالمی، پژوهش

وکار: الگوی ملی محیط کسب

یط ایران، با هدف وکار متناسب با مقتایات شرا در پی ایجاد شا صی برای ارزیابی فاای کسب

هوای کوچوک و متوسوط در وکوار بنگواه های مناسب در جهت ارتقای وضعیت کسب اعمال سیاست

های مجلس شوورای اسوالمی در زمسوتان وکار در مرکز پژوهش کشور، گروه مطالعات محیط کسب

از پونج تشوکل اقتصوادی "وکوار محیط کسب"تشکیل شد. این گروه بر اساس تعری 1388سال

هوای مودیران صونایع، شووراهای های بازرگانی صنایع و معادن، انجمون ی کشور شامل اتاقسراسر

هوا المقدور شعب اسوتانی آن های عالی کارفرمایی، و حتی های صنعت و معدن و کانون اصناف، انه

های زیرمجموعه ود مؤثر؛ اما ارج از کنترل عواملی که بر عملکرد و اداره بنگاه»در واست کرد تا

1 Arrunada, Bennito 2 Pompeu Fabra University

148

هوای وکار مرکز پوژوهش را معرفی کنند )گزار فصلی پایش فاای کسب« ها هستند مدیران بنگاه

(.1389مجلس شورای اسالمی،

هوای مجلوس شوورای اسوالمی ارزیوابی وکوار در مرکوز پوژوهش گروه مطالعات محویط کسوب

ا بوا ابوزار وکار در ایران ر های ملی محیط کسب های اقتصادی سراسر کشور، از وضعیت مؤلفه تشکل

وکوار در ایوران را های فصلی پایش محیط کسوب پرسشنامه استخراج و نتایج آن را در قالب گزار

کند. منتشر می

های مجلس شورای اسالمی به اقتاوا های مرکز پژوهش وکار در گزار های محیط کسب مؤلفه

المللی نظیور شوا ص نهای مشهور بی اند و با شا ص و تناسب اقتصاد ایران شناسایی و تعری شده

هوای هوایی دارنود. مؤلفوه تفواوت 2پذیری یا گزار جهانی رقابت 1بانک جهانی "وکار انجام کسب"

الگوی ملی پایش محیط کسب وکار کشور شامل: مشکالت متعارف تولیدکننودگان ایرانوی، اعموال

ها و تعهدی شرکت های مشتریان و همکاران، بی المللی علیه کشورمان، برگشت چک های بین تحریم

ثباتی ثباتی در قیمت مواد اولیه، بی مؤسسات دولتی به پردا ت به موقع بدهی ود به پیمانکاران، بی

قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه گذاری، تثبیت نر ارز با وجوود توورم در دا ول و ثبوات

بت غیر منصوفانه محصووالت رقیوب ها در بازارهای هدف، تعرفه پایین کاالهای وارداتی و رقا قیمت

ارجی در بازار، تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کم برای محصوالت ایرانی مشابه،

تولید کاالهای غیر استاندارد، تقلبی و عرضه نسبتا بدون محدودیت آن به بازار، زیاد بودن تعطویالت

باالی تأمین سرمایه از بازار غیر رسمی، ضع رسمی، ضع بازار سرمایه در تأمین مالی تولید و نر

های قورارداد بوه انجوام تعهودات، ضوع زیور ها و اجبار طرف دادسراها در رسیدگی مؤثر به شکایت

های حمل و نقل های تأمین برق، ضع زیر سا ت سا ت

ضع نظام توزیع و مشکالت رساندن محصول به دست مصرف کننده، عرضه کاالهای وارجی

گوذاری غیور منطقوی محصووالت تولیودی توسوط دولوت و نهادهوای در بازار دا لی، قیمت قاچاق

1 Ease of Doing Business Index 2 Global Competitiveness Report

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

149

جوایی نیوروی کوار، مشوکل دریافوت تسوهیالت از حکومتی، محدودیت قانون کار در تعدیل و جابه

ای صادرات محصوالت و واردات مواد اولیه، نر بواالی بیموه اجبواری نیوروی ها، موانع تعرفه بانک

هوا و های حکومتی، شیوه اجرای قوانون هدفمنودی یارانوه فاسد اقتصادی در دستگاهانسانی، وجود م

باشد. های انرژی می وضعیت واحدهای تولیدی پس از آزادسازی حامل

پیشینه تحقیق:

مطالعات انجام شده در خارج از کشور:

کشور جهان بوه بررسوی توأثیر 92های پانل در ، با استفاده از داده2011در سال 1کالپر و الوی

اند. های جدید پردا ته وکار در ثبت شرکت اصالحات صورت گرفته برای محیط کسب

ها و اصوالحاتی بوا هودف تورویج ایجواد ، سیاست2008ها در پاسخ به بحران مالی بیشتر دولت

هوای دولتوی برای مثال، سیاست گذاران ایوالت متحوده حمایوت های جدید، در پیش گرفتند. بنگاه

پذیری مجدد در اقتصاد جهانی را در برناموه وود بیشتری از کارآفرینان را به منظور کمک به رقابت

قرار دادند.

وکار، اقتصاد در سراسر جهان اصالحاتی در جهت: تسهیل قوانین کسب 131، 09/2008تا تاریخ

هوا حول ا وتالف و فرآینود وکوار، تقویوت حقووق مالکیوت، بهبوود رو سازی شوروع کسوب ساده

ورشکستگی را اعمال کردند. 2

3اصالحات ثبت شده درگزار ، مربوط به کشورهای با درآمد پایین و

باشد.( می 2کمتر از متوسط بوده است. )بیشترین اصالحات انجام شده مربوط به رواندا

اند که آیوا بعاوی از اصوالحات کالپر و الوی در پژوهش ود به دنبال پاسخ به این سوال بوده

وکار و ثبت شرکت که به کارآفرینان اجازه اند؟. برای مثال آیا اصالح شروع کسب تر از بقیه بوده مهم

1 Klapper and Love 2 Rwanda

150

ت تغییور دهد بدون توجه به مؤلفه ا وذ مالیوات و مراجعوات بوه اداره مالیوا ثبت سریع شرکت را می

وکار داشته است؟. های کسب چشمگیری در بهبود ترویج ایجاد بنگاه

ها، زمان و تعداد فرایند مورد نیواز دهد که اصالحات کوچک که هزینه نتایج این مطالعه نشان می

انود. اند، اثر قابل توجهی در ایجاد شرکت جدید نداشته % کاهش داده40برای ثبت شرکت را کمتر از

که اصالحات کوچک اثر چشمگیری در توسعه بخش صوصی ندارد.بدین معنی

تور، نیواز بوه وکوار ضوعی کنند که کشورهایی با محویط کسوب در پایان نویسندگان پیشنهاد می

های جدید تأثیرگذار باشد. تری دارند تا بر رشد بنگاه اصالحات نسبتا بزرگ

بنگواه عمودتا 70000اتی مشوتمل بور (، با استفاده از یک بانک اطالعو 2010و کالپر ) 1چاویس

هوای مختلو توأمین موالی بورای مند اسوتفاده از رو کشور به مطالعه نظام 100کوچک، در بین

هوای نوپوا در مقایسوه بوا های نوپا پردا تند. این مطالعه به بررسی نوع تأمین مالی کوه بنگواه بنگاه

پردازد. وکار می آن را با محیط کسب کنند و ارتباط های رشد یافته و قدیمی انتخاب می بنگاه

تواند از طریق نظریه سلسله مراتبی توأمین موالی های رشد یافته می های تأمین مالی بنگاه رو

ها به دلیل سوددهی باال عمدتا وجوه دا لی بیشتری دارند و لوذا تورجیح توضیح داده شود. این بنگاه

وه بر این شهرت وب مانند سابقه اعتباری طووالنی، دهند از منابع دا لی ود انتخاب کنند. عال می

هوای گیرندگان و وام دهندگان را کاهش دهد. بنوابراین بنگواه تواند مشکل انتخاب کژگزینی وام می

توانند بوه وام دسترسوی پیودا کورده و های نوپا، در شرایط مالی بهتری می رشد یافته نسبت به بنگاه

طریق وام گرفتن نیازهای مالی ود را برطرف کنند. عموما قبل از رو اوراق سهام از

تأمین مالی بانکی )محلوی »نویسندگان با مدنظر قرار دادن چهار گروه مختل تأمین مالی شامل

تأمین مالی غیررسمی )مانند دوستان، »و « 2اوراق سهام»، «1لیزینگ و اعتبار تجاری»، «2و ارجی(

هایی برای سواالت زیر بیابند: تال دارند تا پاسخ« 3 انواده و...(

1 Chavis 2 local and foreign bank financing

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

151

ای بین عمر بنگاه و نوع تأمین مالی وجود دارد؟ چه رابطه

های رشد گیرد یا بنگاه های نوپا صورت می آیا استفاده از تأمین مالی غیررسمی بیشتر توسط بنگاه

یافته؟

ها دارد؟ محیط کسب و کار چه اثری بر نوع تأمین مالی بنگاه

دهد: ن مینتایج این تحقیق نشا

های قدیمی بیشتر بوه شوکل غیررسومی های جدید و نوپا نسبت به بنگاه در همه کشورها، بنگاه

اند تا منابع بانکی. البته در کشورهایی که حاکمیت قانون و اطالعات اعتباری بهتر و تأمین مالی شده

ن مسوئله عمودتا در کننود کوه ایو های نوپا از منابع بوانکی بیشوتر اسوتفاده موی تر است، بنگاه وسیع

یافته وجود دارد. کشورهای توسعه

های وکار تأثیر زیادی بر تسهیل دسترسی بنگاه های محیط کسب کیفیت محیط نهادی و شا ص

نوپا به تأمین مالی رسمی دارند.

یابود و سوهم منوابع به موازات افزایش عمر بنگاه، استفاده از تأمین مالی غیررسمی کواهش موی

گوذاری لیزینگ و اعتبار تجاری( در هر یک از نیازهای سرمایه در گورد و سورمایه رسمی )بانکی،

یابد. جدید افزایش می

وکار: مسائل مربوط بوه های فاای کسب شا ص"ای با عنوان (، در مقاله2007) 4برگ و کازس

کوار ، به رو توصیفی به بررسی انتقادی از شا ص استخدام نیروی"گیری و مفاهیم سیاسی اندازه

های این شا ص پردا ته است. نویسندگان در این مقاله از یک سوو مفواهیم و همچنوین و سیاست

وکوار کارگیری اجزاء شا ص جهوانی فاوای کسوب کاربردهای سیاستی استخدام نیروی کار را با به

1 leasing, trade credit 2 credit cards 3 family and friends, and informal lenders 4 Berg & Cazes

152

روی المللی کار، حداقل دسوتمزد، ا وراج نیو پذیری در قوانین بین نشان داده و از سوی دیگر، انعطاف

های نیروی کار بدون دسوتمزد ها، ساعت کار، مر صی ساالنه و نهایتا هزینه کار، جداسازی پردا ت

را ارزیابی نموده است.

نتایج این مطالعه حاکی از آن است که کشورها با د الت کمتر در ایون اموور رتبوه بهتوری را در

اند. شا ص استخدام نیروی کار به ود ا تصا داده

انجام شده در داخل کشور:مطالعات

وکار کشوور (، در پژوهشی به بررسی نقش بازار سرمایه در بهبود فاای کسب1392آبادی ) صالح

وکار با استفاده از ابزارهای بازار پردا ت. هدف از این تحقیق بررسی راهکارهای بهبود فاای کسب

ویسونده در وهلوه نخسوت از سرمایه و در حدود مقررات ایون بوازار بووده اسوت. بوه ایون منظوور، ن

وکار بانک جهانی استفاده نموده تا حیطه فعالیوت و نقواط حسواس و های معتبر پروژه کسب شا ص

شا صوه اصولی 3نیازمند توجه سیاست گذاران بازار سرمایه را تعیین کند. سوپس بوا پوردا تن بوه

داد واسوت سوهولت و وابسوته افوراد با معامالت در صو مدیران اطالعات، مسئولیت )افشای

وکار در بازار سرمایه را بهبود بخشوند امکوان توانند فاای کسب مدیران ( که می از جزء سهامداران

وکار را مورد بررسوی قورار داده و همچنوین فاوای دا لوی ارتقای رتبه کشور در پروژه انجام کسب

د سنجش قورار داده اسوت. حوزه را مور 3وکار در بازار سرمایه و اقدامات صورت گرفته در این کسب

تحلیلی، مفاد قوانونی موجوود -عالوه بر این، در این پژوهش تال شده با استفاده از رو توصیفی

هوای سوازمان بوورس و اوراق در قانون تجارت، قانون دادرسی آیین مدنی و همچنین دسوتورالعمل

امکان استفاده از قوانین موجود دانان بهادار را مورد بررسی قرار داده و با مشورت و مصاحبه با حقوق

برای ارتقای رتبه ایران در بانک جهانی را مورد بررسی قرار دهد.

از میانگین اورمیانوه و دهد: نمره ایران در شا صه افشای اطالعات نتایج این بررسی نشان می

باالتر است که نشان دهنده عملکرد ووب در حووزه افشوای اطالعوات OECDحتی کشورهای

شا صه دیگر یعنی مسئولیت مودیران و سوهولت داد واسوت از مودیران 2باشد، اما متأسفانه در می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

153

تر از متوسط جهانی قرار دارد؛ به طوری که در شا صه امکوان داد واسوت از رتبه کشور بسیار پایین

شوود آبادی یادآور می جهان قرار گرفته است. صالح 185مدیران توسط سهام دارن جزء ایران در رده

ها نیازمند همکاری همه جانبه دستگاه قانون گذاری، دستگاه قاوایی که رشد کشور در این شا صه

باشد. های اجرایی از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار می و دستگاه

ای با ذکر مطالب فوق در ارتباط با مؤلفه مالیاتی، ضمن بررسی و (، در مقاله1390ابوذر ساالری )

هوا های رقابت پذیری اقتصاد و مقایسه ایران در این شا ص وکار، شا ص های کسب معرفی شا ص

هوای مربووط بوه با کشورهای بر تر جهان و کشورهای منطقه به طور مبسوط بوه بررسوی شوا ص

وکار کشور پردا ته و آثار این شا ص بر عملکرد اقتصادی را بررسی مالیات و اثر آن بر فاای کسب

( پیشنهادات زیور را جهوت بهبوود 2005فاای روشن از وضعیت ارتباط نظام نموده و ضمن ترسیم

نماید: وکار را ارائه می مالیاتی کشور با فاای کسب -وضعیت نظام

اجرای سامانه نظام یکپارچه مالیاتی

ها هدفمند کردن معافیت

های مالیاتی جلوگیری از ایجاد تبعی، در معافیت

به منظور محاسبه و پردا ت مالیاتاستفاده از سیستم الکترونیک

ارتقاء شبکه محلی و گسترده و ارتباطات راه دور

های امور مالیاتی بازنگری و بهبود قوانین و مقررات و آیین نامه

تشکیل پرونده مالیاتی به صورت الکترونیکی

اعتماد به سیستم ود اظهاری

حق بیموه و پردا وت برنامه ریزی به منظور مشخص نمودن وضعیت ارتباط پردا ت

مالیات به منظور بهبود مراحل پردا ت

وکوار های مرتبط با بهبود فاای کسوب (، به بررسی و مقایسه شا ص1390فر ) اشرفی و فهیمی

در بین کشورهای همسایه ایران شامل: افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، مصر، ایوران، عوراق، اردن،

154

سوعودی، پاکسوتان، ترکیوه، ، عمان، پاکستان، قطور، عربسوتان قزاقستان، کویت، قرقیزستان، لبنان

، پردا تند.2012-2004های یمن، طی سال و عربی، ازبکستان متحده امارات

وکوار، های ثبت و انتقال مالکیت، شروع یک کسوب نتایج این مطالعه حاکی از آنست که شا ص

جرای قراردادها، ا ذ اعتبار، انحوالل، ا وذ گذاران، الزام آور بودن ا پردا ت مالیات، حمایت از سرمایه

ترین میزان رتبوه مجوز و در نهایت شا ص تجارت برون مرزی به ترتیب به طور میانگین دارای کم

و تجارت برون مرزی دارای 69ای که شا ص ثبت و انتقال مالکیت دارای میانگین اند، به گونه بوده

های موورد مطالعوه شوا ص که در بین کشورها و سالاند. این امر گویای آنست شده 114میانگین

ثبت و انتقال مالکیت در کشورهای همسایه ایران دارای جایگاه بهتری نسوبت بوه بقیوه کشوورهای

مرزی دارای عدم جایگواه مناسوب در بوین کشوورهای جهوان اند و شا ص تجارت برون جهان بوده

ص ثبت و انتقال مالکیوت رتبوه ووب جهوانی باشد. البته الزم به ذکر است که در رابطه با شا می

باشد. کشورهایی مانند عربستان و ارمنستان و امارات متحده عربی مزید بر علت می

در رابطه با شا ص کلی، کشور عربستان بهترین و افغانستان بدترین رتبوه، قزاقسوتان بیشوترین

از بوین کشوورهای موورد مطالعوه، اند. میزان پیشرفت و عراق بیشترین میزان افزایش رتبه را داشته

هوا رتبوه ووبی را دارا کشورهای عربستان، امارات متحده عربی و آذربایجان تقریبا در تمام شا ص

هوا بوه اند و کشورهای عراق، افغانستان و سوریه نیز در تقریبا رتبه باالیی را بین تمام شوا ص بوده

هوای موورد بحور هوا بوین سوال تموام شوا ص اند. کشور آذربایجان در مقایسه ود ا تصا داده

ها را نسبت به سایر کشورها دارا بوده است. بیشترین میزان پیشرفت شا ص

وکار، ا ذ اعتبار، پردا وت مالیوات، آور بودن اجرای قراردادها، شروع یک کسب های الزام شا ص

ر نهایوت شوا ص مرزی، ثبت و انتقوال مالکیوت، ا وذ مجووز و د انحالل یک فعالیت، تجارت برون

تورین میوزان رتبوه در کشوور ایوران گذاران به ترتیب به طور میوانگین دارای کوم حمایت از سرمایه

و شا ص حمایوت 50آور بودن اجرای قراردادها دارای میانگین ای که شا ص الزام اند، به گونه بوده

کشور ایوران در رابطوه بوا باشند. این امر گویای آنست که می 163گذاران دارای میانگین از سرمایه

وکار به وبی عمل نموده، اما در راستای اداموه ها و عوامل مرتبط با شروع یک فرایند کسب شا ص

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

155

باشد. با توجه گذاران دارای ضع در عملکرد می ها، حمایت از سرمایه ترین آن فعالیت و از جمله مهم

بوین کشوورهای منطقوه در اکثور شوود کشوور ایوران در های صورت گرفته مشاهده موی به بررسی

باشد و در میان کشورهای منطقوه عملکورد ووبی را در رابطوه بوا ها رتبه باالیی را دارا می شا ص

های ا یر با توجه به تمهیدات وکار نشان نداده است. البته الزم به ذکر است که در سال فاای کسب

انی ایران بهبود یافتوه، اموا هنووز بوا های و جه وکار رتبه منطق صورت گرفته در بهبود شرایط کسب

سطح مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد.

های الیحه برنامه پنجم از منظور راهبورد ترین آسیب ای بر ی از عمده (، در مقاله1389 اری )

وکار را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. بهبود محیط کسب

ا و اقداماتی در الیحه برنامه پنجم بوده که به ه تمرکز این مقاله بیشتر بر شناسایی بر ی سیاست

ها و اقدامات زیادی نیوز وجوود زنند. هر چند، سیاست وکار کشور دامن می ناامنی بیشتر فاای کسب

بنود -97و ) 96بند ج(، - 93های ) وکار کشور است. ماده دارد که در جهت بهتر کردن فاای کسب

هاست. ج(، از جمله آن

وکار کشور نه در مسائلی همچوون بوی نجم، ریشه نامناسب بودن فاای کسبدر الیحه برنامه پ

هوا، کاری قیموت های دولت در اقتصاد و دست های دولت، گستردگی مدا له ثباتی رفتارها و سیاست

ها، بلکه در کمبود اقدامات اجرایی و سیاستی دیده شده اسوت. بنوابراین اقتدار بوروکراتیک و جز این

رود که اجرای الیحوه برناموه پونجم بوه سوبک و بیم آن می"کند که اله بیان می اری در این مق

های دولوت سیاق کنونی، به گستر بوروکراسی و اقتدار بوروکراتیک و نیز به افزایش دامنه مدا له

."وکار کشور افزوده شود های اقتصادی بینجامد و بر ناامنی محیط کسب در فعالیت

تووان فهمیود های الیحه بر نامه پنجم می از بررسی سیاست"ه است: همچنین در این مقاله آمد

های احتموالی اقتصوادی دولت بر این موضوع واق است که برای تعدیل مشکالت و غلبه بر چالش

هوایی وکار مؤثرترین راهبرد ممکن است. بر این اساس، احکام و سیاسوت کشور، بهبود فاای کسب

های اقتصادی در کشور در الیحوه گذاری و تسهیل فعالیت رمایهدر راستای مساعدتر کردن محیط س

156

توان برداشوت برنامه پنجم پیش بینی شده است. با این همه، از بررسی اقدامات پیش بینی شده می

وکار در الیحه پیشنهادی دولت وجود دارد. به هموین کرد که درک ناقصی از چارچوب فاای کسب

وکوار کوافی نبووده و بوه درسوتی در در مورد بهبود محیط کسوب های الیحه دلیل، احکام و سیاست

."گذاری نشده است راستای این مهم هدف

همچنین نویسنده ریشه ضع و نابالغی بخش صوصوی در کشوور و ماهیوت رانتوی آن را کوه

وکوار در کشوور اسوت، را بوه میوزان های مبادله و نامساعد بودن فاای کسب بیانگر سنگینی هزینه

در الیحوه "گویود داند. و موی ر اعتماد پایین دولت به آن و نوع نگاه دولت به این بخش میزیادی د

هوای اقتصوادی گوذاری برنامه پنجم، نقش منفعلی به بخش صوصی داده شده که باید پیرو قوانون

واهود، های دولتی و آن گونه که دولوت موی دولت و در کنترل آن باشد و در چارچوب دستورالعمل

د. نگاه دولت به بخش صوصی در الیحه برنامه، نوعی نگاه پدرساالرانه و نوه همکارانوه و عمل کن

های الیحه پیشنهادی دولت، بخش صوصی هویت مستقل نودارد و بوه مکملی است و در سیاست

بازی گرفته نشده است. بخش صوصی بیشتر به عنوان ابزاری در راستای نیول بوه اهوداف دولوت

نوان تولیدکننده ثروت که دولت باید برای کارکرد صحیح آن بسترسوازی کنود توا دیده شده نه به ع

."های رفاهی آن در ا تیار جامعه قرار گیرد ظرفیت

(، در پژوهشی بر پایه یک مطالعه تطبیقی و با ترکیوب مفواهیم تعهود سوازمانی و 1392شفیعی )

در امکان انسوجام تویم کواری در های نوپا، به بررسی نقش تعهد سازمانی سرمایه انسانی در شرکت

وکار پردا ته است. در واقع هدف این مقاله برقراری تناظری بین گیری یک کسب مراحل اولیه شکل

وکار و کارکرد تعهد سوازمانی وکارهای نوپا و نقش آن در بقای کسب اهمیت منابع انسانی در کسب

در برآوردن این الزامات است.

وکار نشان دهنده آنست که بعد از مطورح شودن ر زمینه فاای کسبمرور مطالعات انجام شده د

ای در ایون های گسترده وکار، بررسی های محیط کسب مفهوم و مشخص شدن بر ی از تعیین کننده

زمینه انجام شده است. که این موضوع حاکی از اهمیت موضوع و نقش آن در رشد و توسعه جواموع

است.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

157

دهد، بیشتر مطالعات صوورت گرفتوه در ایوران در شده نشان میهمچنین بررسی مطالعات انجام

تور در سوطح اسوتانی موورد وکار را به صورت جزئی سطح کشور بوده و مطالعات کمی فاای کسب

هوای اند. این در حالی است که مناطق مختل دارای شورایط جغرافیوایی و ویژگوی بررسی قرار داده

هوای هوا و اتخواذ سیاسوت وکار استان ور بهبود وضعیت کسبباشند. لذا به منظ اقتصادی متفاوتی می

های مختلو صوورت گیورد توا عوامول موؤثر بور فاوای هایی در سطح استان مربوط باید پژوهش

هوای های ا یر در بر وی از اسوتان وکار در هر استان را مشخص نماید. بدین منظور طی سال کسب

کشور مطالعاتی صورت گرفته است.

وکار استان راسان شومالی را محوور وود ناسایی عوامل مؤثر بر فاای کسبمطالعه حاضر، ش

قرار داده است.

روش تحقیق:

های مجلس شورای اسالمی با توجه بوه ایورادات و انتقوادات مطورح با وجود آنکه مرکز پژوهش

وکار وکار بانک جهانی، الگوی ملی پایش محیط کسب شده در صو شا ص سهولت انجام کسب

هوای آن موورد پوایش قورار های کشور را اسواس مؤلفوه طراحی نموده و به صورت فصلی استانرا

تووان درک دهد، اما به دلیلی گستردگی پایش در سطح ملی، در مطالعات این مرکز به وبی موی می

تواند به وبی معورف باشند، نمی ها که اکثرا صوصی و عمومی می نمود که نمونه انتخابی از استان

وکوار های جامعه هدف باشند. لذا پژوهش حاضر، در یک پایش میدانی وضعیت محیط کسوب یژگیو

های مجلوس شوورای استان راسان شمالی را بر پایه الگوی ملی طراحی شده توسط مرکز پژوهش

دهد. اسالمی مورد بررسی قرار می

تان به عنوان حجم های صنعتی اس واحد فعال در سطح شهرک 145به منظور تعیین حجم نمونه،

واحود بوه عنووان حجوم نمونوه 58جامعه آماری درنظر گرفته شد. بر اساس فرمول کوکران، تعوداد

متناسب با حجم جامعه آماری پژوهش انتخاب گردید.

158

1های گردآوری شده توسوط نمونوه موورد بررسوی در بسوته آمواری بورای علووم اجتمواعی داده

(SPSSو نرم افزار مایکروسافت اکسل )مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. 2

وکار در استان خراسان شمالی های فضای کسب نتایج بررسی وضعیت مؤلفه

فاای کسب و کوار اسوتان راسوان های مؤثر بر به منظور بررسی شدت تأثیر هر یک از مؤلفه

لی وکوار بوه هفوت مؤلفوه اصو گانه الگوی ملی کسب22های بندی کلی مؤلفه شمالی، در یک طبقه

های پوولی و موالی، بازاریوابی و فورو ، شامل: اعمال تحریم های بین المللی، تأمین مالی، سیاست

ها تقسیم شدند. نظارت، قوانین و مقررات و زیرسا ت

وکار استان راسان شومالی های فاای کسب پرسشنامه طراحی شده در صو وضعیت مؤلفه

نوان نمونه مطلوب جامعه آماری مورد بررسی، توزیع و نفر از فعالین اقتصادی استان به ع 58در بین

گذاران استان در صو میوزان توأثیر هور ( بیانگر نتایج آنالیز ارزیابی سرمایه2تکمیل شد. جدول )

گذاری استان است: وکار بر محیط سرمایه های فاای کسب یک از مؤلفه

1 Statistical Pakage for the Social Sciences (SPSS) 2 Microsoft Excel

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

159

های گذاران استان راسان شمالی در صو مؤلفه توزیع فراوانی نسبی آراء سرمایه -1جدول

درصد –وکار استان فاای کسب

زیاد متوسط کم خیلی کم شرحخیلی

زیاد

بدون

پاسخ

0. 43.1 25.9 17.2 3.4 10.3 اعمال تحریم های بین المللی

5.2 43.1 27.6 12.1 3.4 8.6 تامین مالی

پولی و مالیسیاستهای 8.6 25.9 22.4 17.2 15.5 10.3

5.2 10.3 31.0 24.1 22.4 6.9 فرو و بازاریابی

12.1 25.9 31.0 22.4 5.2 3.4 نظارت

17.2 24.1 31.0 19.0 5.2 3.4 قوانین و مقررات

6.9 10.3 17.2 17.2 29.3 19.0 زیرسا تها

های پژوهش منبع: یافته

های اعمال تحریم های بین المللی و تامین موالی (، مؤلفه1جدول )بر اساس اطالعات مندرج در

هوای کوچوک و متوسوط گذاران به مشوارکت در بنگواه بیشترین اثر سوء را در توسعه تمایل سرمایه

گذاران نمونه مورد بررسی میزان توأثیر ایون % سرمایه70استان به همراه دارد. به طوری که بیش از

دانند. وکار استان بیشتر از حد متوسط می سبها را بر وضعیت ک مؤلفه

های دولتی در پردا ت به موقع بودهی بوه پیمانکواران منجور بوه بی تعهدی موسسات و شرکت

گذاران از طریق منابع دا لی و ضع آشونایی بوا بوازار های تامین مالی سرمایه مختل نمودن برنامه

ان از طریق ابزارهوای نووین موالی ماننود اوراق گذاری است های سرمایه سرمایه در تامین مالی پروژه

هوای ایون اسوتان، از جملوه صکوک مرابحه، استصناع و... و انتقال بار تأمین موالی بور دو بانوک

های تامین مالی به گذاران استان است که بر نااطمینانی های تولیدکنندگان و سرمایه ترین چالش مهم

طور چشمگیری تأثیرگذار بوده است.

هوای سووم و چهوارم بیشوترین هایی هستند که به ترتیب در رتبه نظارت و قوانین مقررات مؤلفه

اند. علیرغم وجود قوانین مطلووب، تاثیر سوء را بر محیط کسب و کار استان راسان شمالی دارا بوده

160

فقدان محاکم ها مانند الزام به تولید کاالهای استاندارد، کنترل واردات و صادرات و در بر ی از حوزه

گذاران، کم تحرکی کمیته قاایی حمایت از های سرمایه قاایی ا با موضوع رسیدگی به پرونده

سرمایه گذاری از زمان تشکیل تا کنون، در عمل اجرای ایون قووانین بوه طوور مطلووبی در اسوتان

یوا عودم هوای غیرنتیجوه بخوش و گوذاران از نظوارت صورت نپذیرفته و منجر به نارضایتی سرمایه

های مربوطه شده است. نظارت

هوای واردات، گذاری همچون: تغییرات مسوتمر تعرفوه تغییرات پی در پی قوانین مرتبط با سرمایه

سپاری ارزی، نر بهره مالکانه معادن، تعیین دستوری نر بهره بانکی و... نیز از دیگر عواملی پیمان

ریزی صحیح شده است. مکان برنامهگذاران و عدم ا است که منجر به سردرگمی سرمایه

مؤلفه فرو و بازاربابی رتبه پنجم در میان هفت مؤلفه کلی مورد بررسی را به وود ا تصوا

داده است. عدم اعتماد مردم به محصوالت دا لی و تمایل مردم به رید کاالهای ارجی در میوان

ل کنسرسیوم های تامین مواد اولیه ها، ضع دانش بازاریابی و برند سازی و ضع تشکی سایر مولفه

توری بازاریوابی و و فرو محصوالت تولیدی و توزیع مویرگی کاالهای تولیودی بوه طوور پررنوگ

فرو محصوالت تولیدی در استان را با مشکل مواجه نموده است.

ها عواملی اسوت کوه وکار، دمات عمومی و زیرسا ت گانه محیط کسب های هفت در بین مؤلفه

وکار استان ایفوا کورده اسوت. در ایون میزان تأثیرگذاری را در نامساعد نمودن شرایط کسب ترین کم

% فعاالن اقتصادی نمونه مورد بررسی تأثیر این عامل بر نامساعدی محیط کسب 27 صو حدود

اند. و کار استان را بیشتر از متوسط ارزیابی نموده

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

161

وکوار های محیط کسب یرگذاری هر یک از مؤلفه( گویای شدت تأث1( بر اساس جدول )1نمودار )

باشد. وکار استان راسان شمالی می بر وضعیت کسب

های گذاران استان راسان شمالی در صو مؤلفه توزیع فراوانی نسبی آراء سرمایه -1نمودار

درصد –وکار استان فاای کسب

بندی و پیشنهادات: جمع

اهمیت رشد اقتصادی در ایجاد رفاه و درآمد، جوامع مختل را به سمت مطالعه عوامل موؤثر بور

آن سوق داد. بر اساس مطالعات انجام شده در این حوزه، محیط مناسب سرمایه گوذاری و کسوب و

ساتی ترین عواملی هستند که بر تولید و ایجاد اشتغال در اقتصادها تاثیر بوده و موس کار از جمله مهم

مانند بانک جهانی در سطح بین المللی به رتبه بندی و بررسی عوامل موثر بر محویط کسوب و کوار

شوا ص جهوت قابول سوازی بین کشورهای جهان پردا ته اند. اما به دالیل متعددی از جمله سواده

86%

83%

55%

66% 79%

74%

45%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

اعمال تحریم های بین المللی

تامین مالی

سیاستهای پولی و مالی

نظارت فرو و بازاریابی

قوانین و مقررات

زیرسا تها

162

ها وارد شوده اسوت. بررسی بودن آن در کشورهای مختل ، انتقاداتی توسط محققین به این شا ص

برای رفع این مشکل کشورهای مختل به مطالعه و تهیه الگوهای پایش و رصود وضوعیت محویط

هوای مجلوس از سوال اند. در ایران نیز مرکز پوژوهش ای نموده کسب و کار کشور به صورت منطقه

های کشوور های کارشناسی ارزیابی و پایش محیط کسب و کار استان شروع به انتشار گزار 1389

های درون استانی به طور مجوزا بوه دلیول گسوترده شودن با وجود این به دلیل بررسی نموده است.

تواند در ترسیم محویط کسوب و کوار اسوتان تر می تر و جزئی نمونه مورد بررسی و نیز مطالعه دقیق

شفافیت بیشتری را به همراه داشته باشد. با محور قرار دادن این هدف، مقاله حاضر به پایش محیط

کار استان راسان شمالی بر اساس هفت مؤلفه کلی مؤثر بر محیط کسوب وکوار پردا توه کسب و

است.

های بوین المللوی علیوه کشوور های ا یر اعمال تحریم دهد طی سال نتایج این تحقیق نشان می

های مسئولین امر گذاری استان داشته است. با توجه به تال بیشترین تأثیر سوء را بر محیط سرمایه

گیوری از ها امید است چور رونوق کسوب و کوار بوا بهوره جهت لغو و کاهش اثرات سوء تحریمدر

المللی بهتر از گذشته حرکت نماید. همچنین سرمایه گذاران تورجیح موی دهنود در های بین ظرفیت

محیطی که قبال سرمایه گذاری نموده اند و امنیت آن تامین شده و مشکالت آن کمتر است مجوددا

گذاری نمایند. در چنین شرایطی دستگاه های اداری استان راسان شمالی برای رقابوت بوا سرمایه

سایر استان ها در جذب سرمایه بیشتر جهت رفع محرومیت زدایی ود باید تال نماینود توا موانوع

بع موجود بر سر راه سرمایه گذاران را شناسایی و در صدد رفع آن برآیند. زیرا با توجه به کمبوود منوا

سرمایه گذاری و ضرورت تخصیص بهینه این منابع جهت تحریک رشد اقتصادی، الزم است مزیت

های نسبی استان در زمینه تخصیص منابع سرمایه گذاری، به درستی شناسوایی شوده و بوا هودایت

منابع سرمایه گذاری به مولدترین و کارآمدترین بخشها زمینه اسوتفاده کارآمود از منوابع محودود در

ت تسریع رشد اقتصادی استان را فراهم نمایند.جه

برای تحقق این امر موارد زیر پیشنهاد می گردد:

.پیروی از نظام برنامه ریزی مدون اقتصادی در کشور

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

163

.اصالح سیستم پولی، بانکی و نظام مندی سیستم ارزی کشور

انون برناموه چهوارم و ( قانون اصالح موادی از قو 7اجرای کامل قانون و آیین نامه اجرایی ماده )

توسط کلیه دستگاه های اجرایی و نظارت بیشوتر سوازمان هوای 44اجرای سیاست های کلی اصل

ذیربط برای حسن اجرا، توسط کلیه دستگاه های اجرایی استان.

قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسالمی ایران و تشکیل پنجره واحد سورمایه 70اجرای ماده

که دستگاه متولی بر حسب موضوع سرمایه گذاری، زیر نظر مرکز دمات و ستاد گذاری به گونه ای

سرمایه گذاری در هر استان کلیه استعالم های مورد نیاز صدور مجوز را ا ذ نماید و در اسرع وقوت

برای سرمایه گذار مجوز در واستی را صادر نماید.

تبارات عمرانی استان های کمتر توسعه پردا ت به موقع اعتبارات عمرانی هر استان و افزایش اع

یافته.طراحی نقشه جامع سرمایه گذاری به منظور هدایت سرمایه ها به سوی طرح ها و پروژه هوای

مورد نیاز.

تقویت نمودن بدنه کارشناسی کارشناسان ارزیاب بانک های عامول، در پردا وت تسوهیالت بوه

یژه استان راسان شمالی، باعر می شود تا افق طرح های تولیدی و سرمایه گذاری در استان ها بو

دید آنان نسبت به اجرایی شدن طرح های سرمایه گذاری وسیع تر گردد و تأثیر اجرای پروژه هوای

تولیدی را بر افزایش سطح درآمد، تولید ملی، افزایش اشتغال در منطقه، بهبود فاای کسب وکوار و

سطح درآمد انوار و... درک نمایند.

کارشناسان بانک ها به دوره های آموزشی و بویژه کوارآموزی در کوالن شوهرها و مراکوز اعزام

استان های توسعه یافته باعر توسعه دانش ارزیابی و تسریع در فرآیند ارزیابی طرح هوای متقاضوی

ا ذ تسهیالت از بانک ها واهد شد.

افزایش ا تیارات مدیران امور شعب استان ها توسط مدیران عامل بانک های دولتی در صو

تصمیم گیری در پردا ت تسهیالت به طرح های متقاضی سرمایه گذاری، می توانود موجوب کوتواه

164

شدن فرآیند پردا ت تسهیالت به متقاضیان سرمایه گذاری گردد و همچنین از تحمیل هزینه هوای

نان بابت طوالنی شدن فرآیند پردا ت، جلوگیری نمایند و دوره بازگشت سرمایه را بورای اضافی به آ

آنان کوتاه تر کند. به عنوان مثال در استان راسان شمالی سق ا تیارات مدیران امور شعب بانوک

50میلیارد ریال است که افوزایش ایون سوق موثال بوه 10های دولتی در پردا ت تسهیالت مبلغ

رد ریال می توان عالوه بر افزایش انگیزه و تقویت قدرت ریسک پذیری مدیران استانی، منجور میلیا

به تسریع در پاسخگویی به سرمایه گذاران و بهبود شرایط تامین مالی برای شورکت هوای سورمایه

گذار در استان کمتر توسعه یافته راسان شمالی واهد شد.

ین مالی به ویژه پذیره نویسوی و رو هوای جوذب برگزاری دوره های آموزشی رو های تام

سرمایه گذاری ارجی جذب برای سرمایه گذاران و شرکت های عاو اتاق بازرگانی صنعت معدن و

تجارت و اتاق تعاون.

برگزاری دوره های آموزشی بازاریابی و رو های فرو برای سرمایه گذاران و شورکت هوای

ارت و اتاق تعاون.عاو اتاق بازرگانی صنعت معدن و تج

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

165

منابع:

( 1390سلطانی، لیل ،)" بررسی مقایسه ای فاای کسب و کار داروی کشوور بور اسواس

، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران."مدل بانک جهانی

( بررسی فاای کسب و کار در ایران از نگاه بانک جهانی1390فرضی، پرویز ،)" 22، دوره ،

.52-59: 236شماره

بررسی بسترهای مورد نیاز بورای ایجواد کسوب وکوار در ایوران از "(، 1388زلبا ، م.ر )ق

، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران."دیدگاه کارشناسان و برگان

وکوار بوا های بهبود فاای کسب (. بررسی شا ص1390فر، فاطمه. ) اشرفی، یکتا و فهیمی

.7-42: 11های اقتصادی. شماره ی مسائل و سیاستتاکید بر جایگاه ایران. ماهنامه بررس

(. بررسی عوامل موثر بر سنجش و بهبود فاوای 1390نژاد، احمد و شیرکوند، سعید. ) ترک

کسب و کار در ایران. تهران: اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران.

(. موانووع نهووادی 1390السوواداتی، سووعید. ) زاده بحرینووی، محمدحسووین و ملووک حسووین

وکار در ایران. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگوی کوار و گذاری و کسب سرمایه

.49-68: 38جامعه. شماره

( .بررسی تأثیر نظام مالیاتی بر فاای کسب1390ساالری، ابوذر .) وکوار. ماهناموه بررسوی

.111-130: 10و 9های های اقتصادی. سال یازدهم. شماره مسائل و سیاست

،های نوپای دانش بنیان؛ عامول انسوجام (. تعهد سازمانی در شرکت1392مهرداد. ) شفیعی

هوا و مراکوز رشود، سوال وکار در محیط رقابتی. فصلنامه تخصصی پارک تیم و بقای کسب

.44-52: 34نهم، شماره

166

وکوار بور رشود (. بررسی تأثیر فاای کسب1388شبانی، زهرا. ) شهنازی، روح اهلل و دهقان

.161-185: 3در کشورهای منتخب. پژوهش نامه اقتصادی. سال یازدهم. شماره اقتصادی

هوای های فصلی مرکوز پوژوهش (. گزار 1389 – 1392وکار. ) نتایج پایش فاای کسب

وکار. گروه فاای کسب .اسالمی شورای مجلس

Arruñada, Benito, (2007a), Market and Institutional

Determinants in the Regulation of Conveyancers. European

Journal of Law and Economics 23(2).

Arruñada, Benito, (2007b), Formalización deempresas: Costes

frente a eficiencia institucional. Thomson, Cizur Menor, in

press.

Berg, Janine and Cazes, Sandrine (2007), "The Doing Business Indicators: Measurement Issues and Political

Implications, Employment Analysis and Research Unit",

Economic and Labor Market Analysis Department, Geneva:

ILO.

De Soto, Hernando (1989). The Other Path: The Invisible

Revolution in the Third World. Harpercollins.

Doing business: Economy Profile: Iran, Islamic Rep. (2009-

2014). World Bank. Available online at: http://www.doingbusiness.org.

Doing business. (2005-2014). Full text. World Bank.

Available online at: http://www.doingbusiness.org.

Dollar, David, Mary Hallward Driemeier, and Taye Mengistae

(2003), “Investment Climate and Firm Performance in

Developing Economies”, Development Research Group,

World Bank.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

167

Dreher, Axel and Schneider, Friedrich (2006). The shadow

Economy and Empirical Analysis- University of Linz, Austria.

Klapper, Leora F. and Love, Inessa, the Impact of Business

Environment Reforms on New Firm Registration (March 15,

2011). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1786802

or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1786802

Chavis, Larry W, Klapper, Leora F. and Love, Inessa (2011),

“The Impact of the Business Environment on Young Firm

Financing”, Oxford Journals, Social Sciences, World Bank

Economic Review, Volume 25, Issue 3, Pp. 486-507.

168

های کوچک و متوسط بندی مشکالت بنگاهشناسایی و اولویت

کشاورزی در استان زنجان

2، لیال صفا1اله رضائیروح

چکیده:

های کوچک و بندی مشکالت بنگاهپیمایشی حاضر با هدف شناسایی و اولویت -تحقیق توصیفی

متوسط کشاورزی در استان زنجان انجام گرفت. جامعه آماری تحقیوق تموامی مودیران و صواحبان

220( که یک نمونوه =354Nهای کوچک و متوسط کشاورزی در سطح استان زنجان بودند )بنگاه

های مورد مطالعوه ای با انتساب متناسب )شهرستانگیری طبقه نمونهنفری از آنها با استفاده از رو

ها، پرسشنامه محقق سا ته بود. روایی پرسشونامه به عنوان طبقات( انتخاب شد. ابزار گردآوری داده

با نظر پانلی از کارشناسان و پژوهشگران در زمینه موضوع مورد پوژوهش موورد تاییود قورار گرفوت.

آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونبا محاسبه شده بورای ابزار تحقیق پیش برای تعیین پایایی

بود. نتایج به دست آمده از تحقیق نشان داد که پنج مورد عدم ثبوات 76/0مقیاس اصلی پرسشنامه

، نبود مراکز SMEsها، واردات و صادرات و غیره مرتبط با ها در حوزه قیمت، حمایتگذاریسیاست

ای، توامین نهواده، بازاریوابی و هوای مشواوره کشاورزی اعم از شرکت SMEsایت از تخصصی حم

، ضوع موالی و SMEsهوای منحصوربفرد غیره، نبود قوانین ا متناسب با شرایط و مشخصه

، SMEsو پایین بودن سطح تحصویالت و تجربوه صواحبان و مودیران SMEsکمبود نقدینگی

وچک و متوسط کشاورزی در استان زنجان بودند.های کمهمترین مشکالت فراروی بنگاه

های کوچک و متوسط، مشکالت، استان زنجان، کشاورزی.بنگاه کلمات کلیدی:

r_rezaei@znu.ac.ir، 09127425781دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، 1

safa@znu.ac.ir، 09123416695استادیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، 2

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

169

مقدمه:

به علت افزایش جمعیت و وجود جمعیت جوان تحصیلکرده جویای کار و همچنوین نیوروی کوار

هوای وا ماهیوت و ویژگوی اند، به دلیول های موجود بیکار ماندهعظیمی که به اطر محدودیت

-پذیری فراوان در برابر تغییرات، قدرت رقابت، ظرفیتهای کوچک و متوسط از قبیل انعطافشرکت

ریوزی شوده بوا اسوتفاده از منوابع های فراوان برای بهبود عملکرد ود و دستیابی به اهداف برناموه

یجاد مشاغل جدید، تسوریع در ها به عنوان یک سیاست مهم در اموجود، تشکیل و توسعه این بنگاه

های ا یر مورد توجوه بسویاری از کشوورهای توسوعه بهبود اوضاع اقتصادی و رشد کشورها در سال

(. علیرغم اهمیت این 1390، بید تی و زرگر، 1387یافته و در حال توسعه قرار گرفته است ) لیقی،

اندازی و توسعه آنهوا بوا مسوایل و های اقتصادی مختل از جمله کشاورزی، راهها در زیربخشبنگاه

ای و مشکالت متعددی اعم از عدم حمایت مالی کافی و مشکالت اعتباری، نبوود ودمات مشواوره

هوای دولوت از جملوه موانوع اداری بورای ا وذ عدم دسترسی به انواع گوناگون اطالعوات، سیاسوت

برو شده )بیود تی و زرگور، عوارض، ا ذ جواز تاسیس، کمبود نیروی انسانی مجرب و سایر موارد رو

( و در نتیجه فرایند توسعه آنها را با تا یر جدی همراه شده است. در بخش کشواورزی نیوز بوا 1390

گیوری توجه به شرایط ا حاکم بر این بخش، به دلیل وجود مشکالت مختلفی همچون سوخت

، مشوکالت بروکراسوی ها در پردا ت تسهیالت و عدم پردا ت به موقع اعتبارات از سوی آنهابانک

های کوچک و متوسط از میزان موفقیت بسیار پوایینی رسانی صحیح و غیره، بنگاهاداری، عدم اطالع

ها در دستیابی به اهداف سازمانی ود به شکل بسیار ضیعفی عمول بر وردار بوده و بیشتر این بنگاه

های کوچک و متوسوط لیت بنگاه(. این در حالی است که فعا1390فر و همکاران، اند ) شنودیکرده

وری و در کل بر توسعه و اقتصاد کشورها اثرگوذار باشود کوه تواند بر تولید، اشتغال و بهرهزمانی می

ها تا حود امکوان شناسوایی و شرایط ایجاد و تداوم فعالیت آنها فراهم شده و موانع فراروی این بنگاه

ب اشواره شوده، ایون تحقیوق بوا هودف اصولی (. با در نظر گرفتن مطال1389برطرف شود )المعی،

های کوچک و متوسط کشواورزی در اسوتان زنجوان انجوام بندی مشکالت بنگاهشناسایی و اولویت

هوای گرفت تا بتوان بر اساس نتایج آن راهکارهای عملی جهت تسریع و تسهیل فرایند توسعه بنگاه

کوچک و متوسط در بخش کشاورزی ارایه داد.

170

مبانی نظری:

شود های اقتصادی اطالق میهایی در بخشهای کوچک و متوسط به شرکتجنبه کمی بنگاه از

شوود. بیشوتر تعواری را شامل می - انگی تا امور تولیدی و دماتی -هاکه طی وسیعی از فعالیت

های کوچک و متوسط بر اساس معیارهای کمی مانند تعداد کارکنان، میوزان ارایه شده برای شرکت

ترین معیار بورای تعریو باشد. در عین حال، سادهها و میزان سرمایه میالی، ارز داراییگرد م

ها، استفاده از تعداد کارکنان است؛ اما با توجه به این معیار نیز تعاری متعددی ارائه شده این شرکت

اد کارکنوان شود که تعداست. بر اساس معیارهای اتحادیه اروپا، بنگاهی کوچک و متوسط نامیده می

میلیون یورو نباشد؛ در آمریکا در 18نفر بوده و گرد مالی ساالنه در آن بیشتر از 250آن کمتر از

هوای کوچوک و شود. در ایران با وجود فعالیت زیاد بنگواه نفر استفاده می 500ها از حد تعری بنگاه

هوای رد و موسسات و سوازمان متوسط تولیدی، دماتی و غیره، تعریفی جامع در این حوزه وجود ندا

اند. مرکوز ها پردا تهبندی این بنگاهمختل ، هر کدام بنا به مقتایات کاری ود، به تعری و تقسیم

نفور 9توا 1بندی کرده است: کسب و کارهوای بوین آمار ایران، کسب و کارها را به سه گروه طبقه

ن زمینوه، کسوب و کارهوایی را کوه دارای کارگر؛ در ایو 100نفر و بیش از 99تا 50نیروی انسانی،

گیرند. به هر حال، هور های کوچک و متوسط در نظر مینفر را جزء بنگاه 10نیروی انسانی کمتر از

بنودی کند، اما معیارهای کمی همیشه برای طبقوه تر میبندی را راحتچند این تعاری کمی، تقسیم

؛ علوی میرزایوی و 1390انی و همکواران، ؛ سولط 138هوا رو مناسوبی نیسوتند )حیودرپور، شرکت

بنودی حوائز اهمیوت ها نیز در این تقسیمها و بنگاه(، بلکه مشخصات کیفی شرکت1390همکاران،

های کوچک و متوسوط از سوه مشخصوه کیفوی مالکیوت و (. معموال بنگاه1387باشند )ادراکی، می

هوا ها بر وردارنود. ایون مشخصوه بنگاهمدیریت واحد، مالکیت فردی و انوادگی و استقالل از سایر

ها به عنوان کسب و کارهای کوچک و متوسط مورد توجوه بایستی در تعری جایگاه و کارکرد بنگاه

هوای هوا و سیاسوت قرار گیرند، در غیر این صورت، تاکید صرف بر معیارهای کموی، اجورای برناموه

جه واهد نمود )صولواتی سرچشومه و های کوچک و متوسط را با مشکل اساسی موامربوط به بنگاه

های کوچک و متوسوط، ایون کسوب و کارهوا نظر از چگونگی تعری بنگاه(. صرف1387همکاران،

ها نسبت به سایر های منحصر به فردی هستند که سبب تمایز و برتری این گونه بنگاهدارای ویژگی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

171

پذیری زیادی بوده و القیت و های کوچک و متوسط دارای انعطافکسب و کارها شده است؛ بنگاه

تواننود بوه راحتوی وود را بوا تغییورات گیرد و بر این اساس موی نوآوری فراوانی در آنها صورت می

تور واکونش محیطی وفق داده و نسبت به عوامل مختل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و غیره سوریع

ارباب رجوعان و مشوتریان وود های کوچک و متوسط بانشان دهند. با توجه به اینکه عوامل بنگاه

توانند رفتارها و باز وردهای حاصل از ارائه دمات و ارتباط نزدیک و رو در رویی دارند در نتیجه می

یا تولید و فرو محصوالت ود را مشاهده کرده و در صدد تغییر و بهبود شیوه ارائه ودمات وود

هوا تواند صاحبان این بنگاهزمانی و مشتریان میبرآیند. همچنین، این ارتباط و همدلی بین عوامل سا

هوای نوآورانوه کوه دارای ارز تر از تکنولوژی نوین و ایجواد و توسوعه شویوه را در استفاده مناسب

(. به همین منووال، سورمایه انودک و 1391ای است، کمک کند )عنایتی و معدنیان، اقتصادی عمده

تواند به عنوان در کسب و کارهای کوچک و متوسط می نیازمندی به نیروی انسانی با حداقل مهارت

تواننود بوا های کوچک و متوسوط موی افق روشنی در اقتصاد کشور و رفع بیکاری مطرح شود. بنگاه

های کمتر هم از لحا بروکراسی اداری و همچنین از نظر تجهیوزات و تعداد کم کارکنان، پیچیدگی

ند. در نهایت، با توجه به اینکه بیشتر کسب وکارهای کوچوک و مواد اولیه مورد نیاز به فعالیت بپرداز

توانود هور گونوه شوند پس فرد مالک به راحتوی موی متوسط به صورت شخصی مدیریت و اداره می

فناوری جدید که متناسب با فعالیت بنگاه وارد بازار شده است را مورد استفاده قرار دهد )دیوانودری و

(.1391ران، ؛ رافع و همکا1388همکاران،

پیشینه تحقیق:

های کوچک و متوسط از یک سوی و موانع و مشکالت فوراروی آنهوا از با توجه به اهمیت بنگاه

سوی دیگر، تحقیقات تجربی متعددی در دا ل و ارج از کشور به منظور شناسایی ایون مشوکالت

مهمتورین آنهوا پردا توه انجام گرفته است که در این بخش به طور الصه به تبیین نتایج بر ی از

( در تحقیقی با عنوان سازوکارهای تامین مالی نشان دادند که 1390شده است. سلطانی و همکاران )

نماینود اموا ای که در اقتصادهای ملی ایفا میکسب و کارهای کوچک و متوسط با وجود نقش ارزنده

مشوکالت زیوادی در توامین های بزرگ باهای ا ود، نسبت به بنگاهبه دلیل ماهیت و ویژگی

172

ها از ریسک اعتبواری بواالتری بر ووردار باشند و همچنین این بنگاهمالی وجوه مورد نیاز مواجه می

هستند که این امر موجب شده نهادها و موسسات مالی فعال بازار پول تمایل کمتوری بورای توامین

هوای عوامل موثر بر موفقیت بنگاه ( در بررسی1390فر و همکاران )مالی آنها داشته باشند. شنودی

کوچک و متوسط اقتصادی زودبازده و کارآفرین در بخش کشاورزی شهرسوتان فورمهین مشوخص

باشوند کوه ها در منطقه مورد مطالعه با موانع و مشوکالت متعوددی مواجوه موی کردند که این بنگاه

تبوارات، بوروکراسوی اداری، ها، عدم پردا ت به موقع اعگیری زیاد بانکمهمترین آنها شامل سخت

های دولتی برای پشتیبانی از رسانی صحیح از سوی نهادها و سازمانمعرفی ضامن معتبر، عدم اطالع

زاده ها با نحوه نگار و تدوین طرح کسب و کار بودند. شعبانها و عدم آشنایی صاحبان بنگاهبنگاه

های زودبوازده در شی طرح اعتبارات بنگاه( در تحقیق ود با عنوان بررسی اثربخ1391و همکاران )

-صنعت زنبورداری با استفاده از رو جورسازی به این نتیجه دست یافتند که اگرچه اعتبوارات موی

هوا بینی شده در طرحتواند تاثیر مثبت بر اشتغال و سرمایه گذاری داشته باشد اما میزان اشتغال پیش

ها بدون آنکه تاثیری بور سوودآوری این گروه از بنگاهبه طور کامل محقق نشده و هزینه واسطه در

( تحلیول 1393ها داشته باشد افزایش یافته است. در تحقیق دیگری، کریمی و همکواران ) این بنگاه

سازوکارهای توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط در استان قزوین نشان دادند که سازوکارهای

ی و ارتبواطی مهمتورین سوازوکارهای توسوعه کسوب و مالی تسهیالتی، حمایتی، آموزشی، مودیریت

هوای ( در بررسوی وضوعیت بنگواه 2010) 1ایکارهای کوچک هستند. صندوق اروپایی توسعه منطقه

کوچک و متوسط در کشور اسلواکی نشان داد که ضع در قانونگذاری )تعداد زیاد قوانین و مقوررات

م ثبات آنها، نامناسب بوودن قووانین جدیود و های کوچک و متوسط و عدتدوین شده در حوزه بنگاه

بینی نشده( و مدیریت نامناسب )عدم توانوایی در بر ورداری از یک سری پیامدهای نا واسته و پیش

هوای سازی و ارتباط اثوربخش بوین بنگواه توسعه محیط فناوارنه مناسب، عدم بازاریابی و نبود شبکه

های کوچک و متوسوط بودنود. بوه هموین منووال، اهترین موانع توسعه بنگکوچک و متوسط(، اصلی

های کوچک و متوسط در شرایط محیطی متغیور ( در واکاوی موانع رشد و توسعه بنگاه2009) 2راچل

ترین این موانع شامل نبود دسترسی به منابع اعتبواری بوه ویوژه به این نتیجه دست یافت که عمده

1 - European Regional Development Fund 2 - Rachel

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

173

رای اعطای تسهیالت، نامتناسب بوودن مالیوات و بواال ها بگیرانه بانکهای بانکی، قوانین سختوام

-های کوچک و متوسط، ضع منابع انسانی و شرایط رقابتی ناعادالنه با شرکتبودن آن برای بنگاه

ها بزرگ بودند.

روش تحقیق:

تحقیق حاضر از لحا میزان و درجه کنتورل متغیرهوا، غیرآزمایشوی و توصویفی، از نظور نحووه

هوا، از نووع پیمایشوی محسووب میدانی و در نهایت به لحا قابلیت تعمویم یافتوه ها، گردآوری داده

های کوچک و متوسط کشاورزی در سطح شود. جامعه آماری این تحقیق مدیران و صاحبان بنگاه می

استان زنجان بودند که دارای مجوز فعالیت اعم از جواز تاسیس، پروانه کسب و جواز صونفی بووده و

باشند. بر اساس آمار سازمان جهواد کشواورزی اسوتان زنجوان یز در حال فعالیت میدر حال حاضر ن

هوای مختلو هوای مختلو اسوتان زنجوان در حووزه بنگواه در شهرسوتان 354(، در حدود 1393)

نفور از مودیران و 220(، تعداد 2001کشاورزی فعال بودند که با توجه به جدول بارتلت و همکاران )

ای با انتساب متناسب برای انجوام تحقیوق گیری طبقه ا با استفاده از رو نمونههصاحبان این بنگاه

انتخاب شدند.

های تحقیق، پرسشونامه محقوق سوا ته ها جهت پاسخ به پرسشابزار اصلی برای گردآوری داده

های فردی پاسخگویان و سنجش میزان اهمیت هر یک از موانع بود که از دو بخش اصلی مشخصه

های کوچک و متوسط از دیدگاه پاسخگویان تشکیل شده بود. اعتبار پرسشونامه سعه بنگاهفراروی تو

با نظر پانل متخصصان در زمینه موضوع مورد پژوهش مورد تایید قرار گرفت و برای تعیوین قابلیوت

آزمون انجام گرفت که مقدار آلفای کرونبوا محاسوبه شوده بورای مقیواس اعتماد ابزار تحقیق پیش

بوه 76/0، "هوای کوچوک و متوسوط کشواورزی موانع فراروی توسعه بنگاه"رسشنامه یعنی اصلی پ

صوورت SPSSWin18افزار های گردآوری شده با استفاده از نرمدست آمد. تجزیه و تحلیل داده

گرفت.

نتایج:

174

آنها درصد( و تعداد کمی از 5/94نتایج تحقیق نشان داد که بیشتر پاسخگویان مورد مطالعه مرد )

سوال 3/41درصد( زن بودند. بر اساس نتایج تحقیق، میانگین سن پاسخگویان موورد مطالعوه 5/5)

ها، نتایج تحقیق حاکی از آن بود که سه حوزه دامپوروری بود. همچنین، به لحا حوزه فعالیت بنگاه

راوانی را درصد( به ترتیب بیشترین ف 7/12درصد( و شیالت ) 2/18درصد(، صنایع کشاورزی ) 7/37)

9/4های موورد مطالعوه در حودود داشتند. با توجه به نتایج کسب شده، میانگین سابقه فعالیت بنگاه

ها و تسهیالت درصد( وام 1/54سال بود. نتایج تحقیق نشان داد که بیشتر پاسخگویان مورد مطالعه )

اعتباری ود را از بانک کشاورزی دریافت کرده بودند.

های کوچک و متوسوط کشواورزی در اسوتان بندی مشکالت بنگاهاز اولویت نتایج به دست آمده

( نشان داده شده است. همانطور که از نتایو پیداست از دیدگاه پاسخگویان پونج 1زنجان در جدول )

هوا، واردات و صوادرات و غیوره مورتبط بوا ها در حوزه قیمت، حمایتگذاریمورد عدم ثبات سیاست

SMEsصی حمایت از ، نبود مراکز تخصSMEs ای، توامین های مشاورهکشاورزی اعم از شرکت

، SMEsهای منحصوربفرد نهاده، بازاریابی و غیره، نبود قوانین ا متناسب با شرایط و مشخصه

و پایین بودن سطح تحصیالت و تجربه صاحبان و مودیران SMEsضع مالی و کمبود نقدینگی

SMEs ای بودند. این در حالی است که سه گویه نبوود نظوام بیموه ، دارای باالترین میزان اولویت

، نبوود بوازار مناسوب بورای فورو محصووالت و ودمات و SMEsمشخص و منسجم مختص

به لحا قرار گرفتن بیشتر آنها در منواطق روسوتایی، از نظور SMEsموقعیت جغرافیایی نامناسب

پاسخگویان دارای کمترین میزان اولویت بودند.

های کوچک و متوسط کشاورزی در استان زنجانبندی مشکالت بنگاهاولویت -1جدول

میانگین مشکالتانحراف

معیار اولویت

1 335/0 91/4ها، واردات و صادرات ها در حوزه قیمت، حمایتگذاریعدم ثبات سیاست

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

175

میانگین مشکالتانحراف

معیار اولویت

SMEsو غیره مرتبط با

های کشاورزی اعم از شرکت SMEsنبود مراکز تخصصی حمایت از

ای، تامین نهاده، بازاریابی و غیرهمشاوره75/4 365/0 2

های منحصربفرد نبود قوانین ا متناسب با شرایط و مشخصه

SMEs 66/4 381/0 3

SMEs 51/4 401/0 4ضع مالی و کمبود نقدینگی

5 419/0 39/4 هابه ویژه از سوی بانک SMEsنبود حمایت مالی کافی از

و وضع SMEsها برای اعطای تسهیالت و اعتبارات به تمایل کم بانک

گیرانه برای آنهاشرایط سخت31/4 458/0 6

SMEs 22/4 492/0 7پایین بودن سطح تحصیالت و تجربه صاحبان و مدیران

SMEs 18/4 513/0 8مبهم و به روز نبودن قوانین و امور حقوقی مربوط به

وجود موانع قانونی متعدد )اعم از قانون کار، ا ذ جواز تاسیس، صادرات و

SMEsواردات، مالیات و عوارض و غیره( بر سر راه ایجاد و توسعه 07/4 529/0 9

های غیرمنعط دولتی برای ها و سیستمبوروکراسی اداری و وجود رویه

SMEsارایه دمات مختل به 4 578/0 10

SMEs 91/3 592/0 11های فنی مدیران و صاحبان مهارت ضع اطالعات و

های آموزشی کافی برای افزایش و به روز کردن سطح دانش نبود فرصت

SMEsو اطالعات مدیران و صاحبان 77/3 643/0 12

پایین بودن استاندارد و کیفیت محصوالت تولید شده و دمات ارایه شده

SMEsاز سوی 74/3 679/0 13

نظیر استانداردسازی، رعایت الزامات کیفی، SMEsهای فنی محدودیت

بندی و غیرهبسته68/3 695/0 14

SMEs 49/3 726/0 15نبود نیروی انسانی متخصص و کارآمد برای بکارگیری در

16 757/0 22/3 هاهای کارگری و رید نهادههای تولید به ویژه هزینهباال بودن هزینه

با یکدیگر SMEsسازی و نبود تعامل/ ارتباط اثربخش بین ضع شبکه

های ذیربطو با سازمان09/3 801/0 17

18 849/0 01/3رسانی ضعی و نداشتن تبلیغات موثر برای معرفی محصوالت تولید اطالع

176

میانگین مشکالتانحراف

معیار اولویت

شده

های تشویقی و حمایت کافی از سوی دولت برای فراهم نبود سیاست

SMEsسا تن یک محیط توانمندساز برای توسعه 68/2 897/0 19

های کارآفرینانه مدیران و صاحبان ها و قابلیتپایین بودن سطح مهارت

SMEs 53/2 912/0 20

)اعم از SMEsهای عمرانی مورد نیاز برای توسعه ضع زیرسا ت

جاده، برق، مخابرات و غیره(38/2 946/0 21

های حمل و نقل برای بازاررسانی مناسب محصوالت ضع زیرسا ت

تولید شده19/2 978/0 22

و وجود رقابت ناعادالنه بین آنها با SMEsپذیری پایین قدرت رقابت

های بزرگ مقیاسها و بنگاهشرکت05/2 989/0 23

کرد تسهیالت اعتباری داده شده به مناسب بر نحوه هزینهنبود نظارت

SMEs 88/1 011/1 24

SMEs 74/1 119/1 25ای مشخص و منسجم مختص نبود نظام بیمه

26 258/1 51/1 نبود بازار مناسب برای فرو محصوالت و دمات

به لحا قرار گرفتن بیشتر آنها در SMEsموقعیت جغرافیایی نامناسب

مناطق روستایی29/1 362/1 27

یلی زیاد(5= یلی کم تا 1سطحی ) 5بر حسب مقیاس لیکرت =

های تحقیقمنبع: یافته

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

177

گیری:بحث و نتیجه

هوای کوچوک و متوسوط کشواورزی در اسوتان زنجوان بوا نتایج این تحقیق نشان داد که بنگواه

-های مختل مواجه هستند که مهمترین آنها شامل عدم ثبوات سیاسوت حوزه مشکالت متعددی در

، نبوود مراکوز SMEsهوا، واردات و صوادرات و غیوره مورتبط بوا ها در حوزه قیمت، حمایتگذاری

ای، توامین نهواده، بازاریوابی و هوای مشواوره کشاورزی اعم از شرکت SMEsتخصصی حمایت از

، ضوع موالی و SMEsهوای منحصوربفرد با شرایط و مشخصهغیره، نبود قوانین ا متناسب

، SMEsو پایین بودن سطح تحصویالت و تجربوه صواحبان و مودیران SMEsکمبود نقدینگی

هوای ( تاکید دارد مهمترین نهاد در حمایت از بنگواه 1387بودند. در این زمینه، همانطور که اداراکی )

توانود محویط اری و وضع قووانین مناسوب موی کوچک و متوسط، دولت است که از طریق سیاستگذ

توانمندسازی را جهت توسعه آنها فراهم نماید. این در حالی است که همانطور که نتایج این تحقیوق

هوا بوا هوای مختلو فراینود توسوعه بنگواه گذاری در حووزه نشان داد به دلیل نبود ثبات در سیاست

اهداف تعیین شده ود دست یابد. برای نمونه، مشکالت بسیار جدی مواجه شده و نتوانسته است به

هوای ریزی صحیح در حوزه واردات و صادرات، سبب شده است تا فشار زیادی بوه بنگواه نبود برنامه

کوچک و متوسط در بخش کشاورزی وارد شده و حتی بسیاری از آنها به دلیول نبوود بوازار مناسوب

گی قرار گیرند. بر اساس نتوایج تحقیقوات برای فرو و عرضه محصوالت ود در آستانه ورشکست

( مشوخص شود کوه 1393فر و همکواران ) ( و شنودی1393مختل همچون کریمی و همکاران )

افزاری مختلفی بوه ویوژه افزاری و نرمهای سختهای کوچک و متوسط نیاز به حمایتتوسعه بنگاه

بتوانند پشوتیبانی الزم از ایون های کوچک و متوسط دارند کهایجاد مراکز تخصصی حمایت از بنگاه

های مختل به عمل آورند. این در حالی است که با توجه به نتایج ایون تحقیوق، ها را در زمینهبنگاه

های کوچک و متوسط در بخش کشاورزی استان زنجان نبوود یکی از مهمترین مسایل توسعه بنگاه

ن سوطح تحصویالت صواحبان و مودیران باشد، به نحوی که با توجه به پایین بودچنین مراکزی می

ای و اطالعات مورد نیواز آنهوا در ها، هیو مرکز تخصصی برای اطالعات دمات مشاورهبیشتر بنگاه

های کوچک و متوسط سطح استان زنجان وجود ندارد. به همین منوال، یکی دیگر از مشکالت بنگاه

های کوچک و متوسط است که نگاههای بکشاورزی نبود قوانین ا متناسب با شرایط و مشخصه

178

های بوزرگ قورار ها در جریان یک رقابت ناعادالنه با شرکتاین مساله سبب شده است تا این بنگاه

-های دولتی محروم باشند. از آنجایی که قوانین مرتبط با بنگاهگرفته و از دریافت بسیاری از حمایت

های دولتوی رو، بسیاری از سازماناز اینهای کوچک و متوسط به شکل بسیار ضعیفی تدوین شده،

های بزرگ استناد نمووده )المعوی، های کوچک و متوسط به قوانین ا شرکتدر بر ورد با بنگاه

آورنود؛ نمونوه بوارز های کوچک و متوسط به عمول نموی ( و در نتیجه حمایت الزم را از بنگاه1389

شوود. بوا توجوه بوه نتوایج لیاتی و غیره دیده میچنین مسائلی در مورد قوانین نیروی کار، قوانین ما

های کوچک و متوسط کشاورزی در استان زنجان ضع موالی تحقیق، یکی دیگر از مشکالت بنگاه

های های کشاورزی و هزینههای نهادهو کمبود نقدینگی بود. در این زمینه، به دلیل باال بودن قیمت

هوای اعتباری برای حمایوت از بنگواه -وسسات مالیها و مکارگری از یک سوی و عدم تمایل بانک

های با مسایل مالی بسیار شدیدی مواجه شده و در کوچک و متوسط از سوی دیگر، بسیاری از بنگاه

اند. همچنین، به دلیل نبود سیستم نظارتی دقیوق بور عمل از اثربخشی و کارایی الزم بر وردار نبوده

( تاکیود دارنود 1391زاده و همکاران )شده همانطور که شعبان کرد اعتبارات اندک اعطاءنحوه هزینه

اند. بر اساس نتایج تحقیق، های دیگری صرف شدهها زیاد بوده و در زمینهکرد این وامانحراف هزینه

های کوچک و متوسط کشواورزی، پوایین بوودن سوطح تحصویالت و از دیگر مشکالت اصلی بنگاه

سواد بووده و بوه است، به نحوی که بسیاری از آنها کم سواد یا بی هاتجربه صاحبان و مدیران بنگاه

رسد که دارای تجربه و مهارت الزم برای اداره و مدیریت بنگاه در راستای داشتن اثربخشوی نظر می

و کارایی باال نیستند. اهمیت این موضوع، با در نظر گرفتن این مساله که تاکنون هیو دوره آموزشی

ها برگزار نشده است، های ذیربط برای مدیران و صاحبان بنگاهز سوی سازمانمنسجم و مشخصی ا

های مورد مطالعه دو چندان است. افزون بر موارد اشاره شده، همانطور که از نتایج مشخص شد بنگاه

ها، تمایول به ویژه از سوی بانک SMEsبا مشکالت دیگری نیز اعم از نبود حمایت مالی کافی از

گیرانه بورای آنهوا، و وضع شرایط سخت SMEsبرای اعطای تسهیالت و اعتبارات به هاکم بانک

، مبهم و به روز نبوودن قووانین و SMEsپایین بودن سطح تحصیالت و تجربه صاحبان و مدیران

، وجود موانع قانونی متعدد )اعم از قانون کوار، ا وذ جوواز تاسویس، SMEsامور حقوقی مربوط به

، بوروکراسی اداری و SMEsمالیات و عوارض و غیره( بر سر راه ایجاد و توسعه صادرات و واردات،

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

179

، ضوع SMEsهای غیرمنعط دولتوی بورای ارایوه ودمات مختلو بوه ها و سیستموجود رویه

هوای آموزشوی کوافی بورای ، نبود فرصوت SMEsهای فنی مدیران و صاحبان اطالعات و مهارت

، پایین بودن استاندارد و SMEsاطالعات مدیران و صاحبان افزایش و به روز کردن سطح دانش و

SMEsهای فنوی ، محدودیتSMEsکیفیت محصوالت تولید شده و دمات ارایه شده از سوی

بنودی و غیوره، نبوود نیوروی انسوانی متخصوص و نظیر استانداردسازی، رعایت الزامات کیفی، بسته

های کارگری و ریود های تولید به ویژه هزینهینه، باال بودن هزSMEsکارآمد برای بکارگیری در

هوای با یکدیگر و با سازمان SMEsسازی و نبود تعامل/ ارتباط اثربخش بین ها، ضع شبکهنهاده

رسانی ضعی و نداشتن تبلیغات موثر برای معرفی محصوالت تولید شده و غیره مواجه ذیربط، اطالع

هوای کوچوک و متوسوط فعوال در ربخشی و کارایی بنگواه بودند که در مجموع سبب پایین بودن اث

بخش کشاورزی استان زنجان شده بودند.

پیشنهادات:

شوند:بر اساس نتایج تحقیق پیشنهادهای زیر ارایه می

تسهیل دسترسی به دمات دولتی به ویژه آمار و اطالعات شوفاف بورای دسترسوی بوه تموامی -1

تلقی نکردن آنها،اطالعات الزم کسب و کار و محرمانه

و ایجاد مراکز تخصصی حمایت از SMEsهای عمرانی مورد نیاز برای توسعه توسعه زیرسا ت -2

SMEs ،کشاورزی

هوا، بوورس، سانی در زمینوه اطالعوات مختلو موالی، قیموت های اطالعها و پایگاهایجاد بانک -3

های فعال و سایر اطالعات ضروری،شرکت

،SMEsاندازی های بوروکراتیک اداری برای راهترفع موانع و محدودی -4

تسهیل قانونی و حذف موانع دولتی به صو در زمان صدور مجوز فعالیت، -5

180

ها و اقودامات اجرایوی مووازی در ایون ها و نهادها و حذف سازمانایجاد هماهنگی میان سازمان -6

رابطه،

تر به این به منظور ارایه دمات مالی مناسب SMEsایجاد موسسات مالی و اعتباری تخصصی -7

ها،بنگاه

،SMEsتر نمودن فرایند اداری اعطای تسهیالت اعتباری به متقاضیان تاسیس و توسعه کوتاه -8

تر نمودن دوره بازپردا ت آن،کاهش نر بهره تسهیالت و طوالنی -9

SMEsای دریافت تسهیالت به تکمیل و تقویت نهادهای مرتبط جهت ارایه انواع تامین بر -10

، وSMEsاندازی های آموزشی ا برای صاحبان و مدیران و متقاضیان راهبرگزاری دوره -11

بخشوی هوای میوان بنگواهی و سواماندهی و انسوجام سازی و توسعه همکواری تاکید بر شبکه -12

SMEs های تولیدی.ها/ وشهها و زنجیرهفعال در بخش کشاورزی استان در قالب اتحادیه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

181

منابع:

( بانک توسعه بنگاه1387ادراکی، محمدرضا .) های کوچک و متوسط ایران. فصولنامه رشود

.33 -26: 12فناوری،

( 1390امین بید تی، علی اکبر و زرگر، مجتبی .) بررسی موانع موجود در توسوعه بنگواه هوای

.48 -34: 38کار و جامعه، کوچک و متوسط و ارایه چارچوب حمایت از این بنگاه ها. ماهنامه

( بررسی طرح آمارگیری ارزیابی عملکورد و اثربخشوی بنگواه 1386حیدرپور، افشین .) هوای

اقتصادی زودبازده. گزار طرح پژوهشی، دفتر مطالعات اقتصادی مجلس شورای اسالمی.

بور (. بررسی عوامول مووثر 1390فر، زهرا، پیرمرادی، امیرحسین و میرزایی، آرزو ) شنودی

های کوچک اقتصادی زودبازده و کارآفرین در بخوش کشواورزی شهرسوتان موفقیت بنگاه

اسفند 13و 12فرمهین. مجموعه مقاالت سومین کنگره علوم ترویج و آموز کشاورزی،

.13 -1، مشهد، صص 1388ماه

( بررسی ارتباط بین مهوارت 1387 لیقی، شهین .) هوای کارآفرینانوه مودیران و اثربخشوی

ناموه کارشناسوی زمانی در کسب و کارهای کوچک و متوسط شهرسوتان سونندج. پایوان سا

ارشد، گروه مدیریت دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسالمی واحد سنندج.

( ارزیابی اثربخشی طرح 1388دیواندری، علی، زالی، محمدرضا و کولوبندی، محمدمهدی .)

.15 -4: 109 های زودبازده. مجله کار و جامعه،بنگاه

( تاثیر بنگاه1391رافع، فاطمه، کاظمی، شهارب و علی حیدری بوکی، طاهره .) های کوچک

و زودبازده بر روی اشتغال و تولید. مجموعوه مقواالت هموایش ملوی راهکارهوای توسوعه

.12 -1، سنندج، صص 1391 رداد ماه 10و 9ای، ریزی منطقهاقتصادی با محوریت برنامه

182

(. سوازوکارهای توامین موالی 1390را، وشنود، زهرا و اکبری آالشتی، طاهره )سلطانی، زه

شرکت های کوچک و متوسط. گزاز طرح پژوهشی، پژوهشکده پوولی و بوانکی، بانوک

مرکزی جمهوری اسالمی ایران.

زاده، مهدی، شاهنوشی، ناصر، دانظور، محمود، قربانی، محمد و مجاوریوان، مجتبوی شعبان

های زودبازده در صنعت زنبوورداری. نشوریه ی اثربخشی طرح اعتبارات بنگاه(. بررس1391)

.44 -29(: 4) 22دانش کشاورزی،

( چووارچوب 1387صوولواتی سرچشوومه، بهوورام، مووداح، معصووومه و یزدانووی راد، احسووان .)

هوای کوچوک و متوسوط. ریزی برای حمایت از ایجاد و توسعه بنگاهسیاستگذاری و برنامه

.49 -39: 12فناوری، فصلنامه رشد

هوای (. موانوع توسوعه بنگواه 1390میرزایی، عرفان، اسدی، علی و طهماسبی، موریم ) علی

کوچک و متوسط کارآفرین روستایی در استان وزستان )مطالعه مووردی: صونایع تکمیلوی

.184 -165(: 12) 4 رما(. فصلنامه توسعه کارآفرینی،

( ارتباط بین فرهنوگ سوازمان و مودیریت دانوش در 1391عنایتی، رضا و معدنیان، آزاده .)

SMEs ،23 (250 :)74- 78.

(. تحلیول سوازوکارهای 1393پور، بهوزاد و احمودپوردارانی، محموود ) کریمی، آص ، بانکی

توسعه کسب و کارهای کوچک و متوسط )مورد مطالعه: کسب و کارهای کوچک و متوسط

.326 -305(: 2) 7(. فصلنامه توسعه کارآفرینی، قزوین

( موانع قانونی رشود کوارآفرینی در صونایع کوچوک ایوران. فصولنامه 1389المعی، بهزاد .)

.22 -18: 179تعاون،

Bartlett, J., Kotrlik, J. and Higgins, C. (2001). Organizational

research: Determining appropriation sample size in survey

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

183

research. Information Technology, Learning, and Performance

Journal, 19 (1): 5- 43.

European Regional Development Fund (2010). Slovak

Country Report on SME needs and on barriers and incentives

for SME access to environmental/cleaner production

technologies and tools. Research Report, Central Europe

Cooperating Success, p. 30.

Rachel, D. (2009). Investigating barriers to SME growth and

development in transition environments. International Small

Business Journal, 27 (3): 275- 305.

184

بررسی وضعیت فضای کسب و کار در استان یزد

و راهبردهای بهبود آن

2، محمد دهقان منشادی 1علی نمازی

چکیده:

کوار اسوت. و و متوسط، فاای کسوب های کوچک یکی از مهمترین عوامل موثر بر فعالیت بنگاه

های اقتصادی کوه مودیران و مالکوان کار عبارت است از عوامل مؤثر بر عملکرد بنگاه و فاای کسب

توانند آنها را تغییر داده یوا بهبوود بخشوند و وارج از اراده و ا تیوار آنهاسوت. فاوای ها نمی بنگاه

تصادی هر کشور است کوه بوا اسوتناد بوه آن کننده وضعیت اق های تعیین کار از جمله شا ص و کسب

توان به بررسی و تجزیه و تحلیل شرایط اقتصادی هر کشور پردا ت. با توجه به مطالعات موجود، می

گذاری دا لی و ارجی، ایجاد اشتغال و رشد کار مساعد بر افزایش جذب سرمایه و تاثیر فاای کسب

تورین زمینوه سواز وکوار مناسوب مهوم ط کسوب تولید نا الص دا لی مشهود اسوت. بنوابراین محوی

های کوچک و متوسوط های اقتصادی توسط بنگاه ترین عامل برای رشد فعالیت گذاری و مهم سرمایه

آفرینوی، هوای ثوروت ی دولت فراهم نمودن بستر کارآمود بورای دسوتیابی بوه آرموان است و وظیفه

آفرینی، کارآفرینی و امیدآفرینی است. شغل

بر اساس بررسی های صورت گرفته استان یزد سومین استان از منظر سوهولت کسوب و کوار در

بین استان های کشور قرار دارد و تدوین نقشه جامع سرمایه گوذاری، ایجواد پنجوره واحود سورمایه

هوای اجرایوی گذاری، تأسیس صندوق توسعه استانی و طراحی سامانه رصد و پایش عملکرد دستگاه

ب و کار می تواند به بهبود فاای کسب و کار در اسوتان کموک نمایود. بوا توجوه بوه در محیط کس

ها، بوه نظور های اقتصادی و رابطه آن با روند توسعه استان کار در فعالیت بنگاه و جایگاه فاای کسب

namazi@mefa.gov.ir ،36241818 یزد، استان دارایی و اقتصادی امور کل مدیر 1 azdeconomic@gmail.com ،36230009 یزد، استان دارایی و اقتصادی امور کل اداره اقتصادی معاون 2

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

185

های کلیدی در مدیریت اقتصادی تواند یکی از استراتژی کار می و رسد توجه به مقوله محیط کسب می

ها به حساب آید. اناست

فاای کسب و کار، استان یزد، مرکز پژوهش های مجلس شوورای اسوالمی، واژگان کلیدی:

گذاری نقشه جامع سرمایه

186

مقدمه:

عنوان راهکاری جهت عبوور به (SMEs) های کوچک و متوسط اقتصادی امروزه توسعه بنگاه

گیوری از شوود. بهوره ه یافته توصیه موی ی گذار برای کشورهای در حال توسعه و حتی توسع از دوره

های اقتصادی دنیای جدید بیانگر های مؤثر این صنایع در رفع بسیاری از معاالت و دشواری ویژگی

های اقتصادی، تنها راه افزایش نر رشود نیسوت. صونایع یوا این واقعیت است که فربه کردن بنگاه

د اقتصادی هستند که با ایده کوارآفرینی و های محدو های اقتصادی کوچک و متوسط، سازمان بنگاه

کنند. این صونایع کوه مینیواتور صونعتی های کوچک، در فرآیند تولید شرکت می کارگیری سرمایه به

های ناشی از کمبود سرمایه، بازار فرو و نیوروی شوند، در پیوند با محدودیت کشورها محسوب می

ع انحصار، گستر اشتغال و رشود تولیود، بوه اند تا با رف متخصص، در مقیاسی کوچک شکل گرفته

مولد سا تن نقدینگی، باال بردن سطح رفواه و میوزان محصوول نا والص ملوی دسوت یابنود. ایون

واحدهای کوچک با تثبیت بازار اقتصادی، از طریق تنوع و وفور مشاغل و تولید، تصوویر مناسوبی از

هوای وا وود قادرنود در توجه به ویژگوی گذارند. این واحدها با ثبات نر رشد را به نمایش می

هوای سیسوتم بوازار الی نظام اقتصادی کشور جای گرفته و تعامل مثبتی برای کاهش نارسایی البه

پوذیری اهمیوت ها در محویط اقتصوادی و بهبوود رقابوت فراهم کنند. به همین دلیل نقش این بنگاه

ک فعالیت، سابقه کم، نداشتن اعتبار کافی ها به علت حجم کوچ فراوانی یافته است. البته این شرکت

رو هسوتند. های فراوانی در راه توسوعه وویش روبوه شان با دشواری بودن موضوع فعالیت و ناشنا ته

نظر بودن توسعه این صنایع در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، به بنابراین با توجه به حیاتی

ای بر وردار باشد. خش، از اولویت ویژهرسد حمایت از تشکیل و توسعه این ب می

کوار و کار است. فاای کسوب و ها، فاای کسب یکی از مهمترین عوامل موثر بر فعالیت این بنگاه

تواننود ها نموی های اقتصادی که مدیران و مالکان بنگاه عبارت است از عوامل مؤثر بر عملکرد بنگاه

کوار از جملوه و ز اراده و ا تیوار آنهاسوت. فاوای کسوب آنها را تغییر داده یا بهبود بخشند و وارج ا

توان بوه بررسوی و کننده وضعیت اقتصادی هر کشور است که با استناد به آن می های تعیین شا ص

تجزیه و تحلیل شرایط اقتصادی هر کشور پردا ت. بوا توجوه بوه مطالعوات موجوود، تواثیر فاوای

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

187

دا لوی و وارجی، ایجواد اشوتغال و رشود تولیود گوذاری کار مساعد بر افزایش جذب سرمایه و کسب

میالدی بهبوود محویط 1990نا الص دا لی مشهود است. این موضوع سبب شده که از اوا ر دهه

گذاری اقتصادی گردد. نکته قابل توجه در پردازی و سیاست کار موضوع کانونی محافل نظریه و کسب

هوای یط کسب وکوار عموموا در حووزه بنگواه کار توجه به این نکته است که مح و حوزه محیط کسب

توانند عوامل ارجی های بزرگ تا حدودی می شود، زیرا بنگاه کوچک و متوسط بررسی و مطالعه می

های کوچک و متوسط چنین قابلیتی ندارنود. شان را مهار کنند اما بنگاه موثر بر اداره و عملکرد بنگاه

تورین عامول بورای رشود گذاری و مهم ساز سرمایه مینهترین ز وکار مناسب مهم بنابراین محیط کسب

ی دولت فراهم نمودن بسوتر های کوچک و متوسط است و وظیفه های اقتصادی توسط بنگاه فعالیت

آفرینی، کارآفرینی و امیدآفرینی است. آفرینی، شغل های ثروت کارآمد برای دستیابی به آرمان

های اقتصوادی و رابطوه آن بوا رونود توسوعه یت بنگاهکار با فعال و با توجه به ارتباط فاای کسب

استان، در این مقاله به بررسی ا رین وضعیت فاای کسب کار در استان یزد و جایگاه ان در کشوور

پردا ته و سعی واهد شد راهبردهایی جهت بهبود آن در استان ارائه گردد.

کار در استان یزد: و وضعیت کنونی فضای کسب

1389های مجلس شوورای اسوالمی از پواییز وکار در مرکز پژوهش حیط کسبگروه مطالعات م

هوای ملوی های اقتصادی سراسر کشور از وضوعیت مؤلفوه تاکنون در پایان هر فصل، ارزیابی تشکل

هوای فصولی وکار در ایران را با ابزار پرسشنامه استخراج و نتایج آن را در قالب گزار محیط کسب

هوای ملوی محویط برای شناسایی و تعریو مؤلفوه .کند ایران منتشر می وکار در پایش محیط کسب

تشکل اقتصادی مادر دعوت شد توا مسوتندات وود دربواره 5از 1388وکار در ایران، در پاییز کسب

ها ارائه کننود. بوا رو پوژوهش داده و ها در ایران را به مرکز پژوهش موانع و مشکالت اداره بنگاه

صورت موانوع مشوترک وکار ایران به های محیط کسب های مادر، مؤلفه الی تشکلبنیاد از منابع ارس

هوای ملوی های کاری در سراسر ایران شناسایی شد. فهرست اولیه مؤلفه ها در همه حوزه اداره بنگاه

تشوکل اقتصوادی 80بوا کموک مودیران 1389تا بهار 1388وکار ایران طی زمستان محیط کسب

پرسشونامه پوایش محویط 1389ی طی سه مرحله، استخراج شدند. از پواییز سراسری و با رو دلف

188

900وکار ایوران در پایوان هور فصول بورای بویش از مؤلفه ملی محیط کسب 22وکار، شامل کسب

، از مودیران شوود. در ایون پرسشونامه تشکل اقتصادی شناسایی شده در سراسر کشوور ارسوال موی

گانوه را در 22هوای زیابی ود از وضعیت هر یوک از مؤلفوه شود ار های اقتصادی واسته می تشکل

)بهترین ارزیابی و حالتی که مؤلفه موورد نظور ا والل 1فصل مورد بررسی با ا تصا کمیتی بین

)بدترین ارزیابی و حالتی که شدت ا والل آن 10کند( تا ایجاد نمی اصی در اداره یا عملکرد بنگاه

ها را در معرض تعطیلوی قورار داده اسوت( ارائوه دهنود. ایون ها، بنگاه گاهمؤلفه در عملکرد یا اداره بن

ها، ضع بازار سرمایه در تامین موالی تولیود و ها عبارتند از: مشکل دریافت تسهیالت از بانک مولفه

نر باالی تامین سورمایه از بوازار غیررسومی، نور بواالی بیموه اجبواری نیوروی انسوانی، اعموال

ها و موسسات دولتی به پردا وت بوه موقوع تعهدی شرکت لمللی علیه کشورمان، بیا های بین تحریم

هوای حکوومتی، ضوع دادسوراها در بدهی ود به بدهکاران، وجوود مفاسود اقتصوادی در دسوتگاه

ثباتی در قیمت مواد اولیه، های قرارداد به انجام تعهدات، بی ها و اجبار طرف رسیدگی موثر به شکایت

گوذاری غیرمنطقوی محصووالت گوذاری، قیموت ین و مقررات مربوط به تولید و سرمایهثباتی قوان بی

تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی، محدودیت قانون کار در تعودیل و جابجوایی نیوروی کوار،

تقلبی و عرضه نسبتا بدون محدویت آن به بازار، زیاد بوودن تعطویالت -تولید کاالهای غیراستاندارد

های مشتریان و همکاران، عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی، ضع چک رسمی، برگشت

ای صادرات محصوالت و واردات موواد اولیوه، ضوع نظوام های حمل و نقل، موانع تعرفه زیرسا ت

کننده، تعرفه پایین کاالهوای وارداتوی و رقابوت توزیع و مشکالت رساندن محصول به دست مصرف

رقیب ارجی در بازار، تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کوم غیرمنصفانه محصوالت

.1های تامین برق برای محصوالت ایرانی مشابه، ضع زیرسا ت

تشکل اقتصادی استان، شامل انجمون صونفی کارفرموایی کار انجوات 7، 1393در فصل پاییز

هوای سوا تمانی و شورکت سرامیک و چینی یزد، اتاق تعاون اسوتان یوزد، انجمون صونفی -کاشی

ها و موسسات حمل و نقل یوزد و تاسیساتی و راهسازی استان یزد، انجمن صنفی کارفرمایی شرکت

به بعد 1391از فصل پاییز « ها در بازار تثبیت نرخ ارز با وجود تورم در داخل و ثبات قیمت»الزم به ذکر است که مولفه 1

تقلیل یافته است.مورد 21ها به از پرسشنامه حذف گردیده و تعداد مولفه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

189

های حمل و نقل کاالی شهرسوتان طوبس و حوموه، انوه حومه، انجمن صنفی کارفرمایان شرکت

هوای ابی مولفههای صنفی کارفرمایی استان یزد، در ارزی صنعت معدن و تجارت یزد و کانون انجمن

تشکل به پرسشونامه موذکور در فصول موورد 7اند. براساس پاسخ این کار شرکت نموده و ملی کسب

کوه نسوبت بوه 1است 10از 26/5کار استان، و مولفه ملی محیط کسب 21بررسی، میانگین ارزیابی

، مشکل دریافت بهبود یافته است. در این فصل 84/5تشکل و میانگین 10با 1393ارزیابی تابستان

تعهودی (، بوی 7/6هوای حکوومتی ) (، وجود مفاسد اقتصوادی در دسوتگاه 04/7ها ) تسهیالت از بانک

(، بودترین مولفوه و 95/5ها و موسسات دولتی به پردا ت به موقع بدهی ود به پیمانکاران ) شرکت

رمنصوفانه (، تعرفوه پوایین کاالهوای وارداتوی و رقابوت غی 92/2های توامین بورق ) ضع زیرسا ت

( و همچنین ضع نظام توزیع و مشکالت رساندن محصول 18/4محصوالت رقیب ارجی در بازار )

کار اسوتان معرفوی و های موثر بر فاای کسب ( به عنوان بهترین مولفه68/4کننده ) به دست مصرف

اند. شده

کار حواکی از و های ملی محیط کسب مولفه 2دوره مورد بررسی 15محاسبه میانگین نتایج ارزیابی

( و 06/5هوای گویالن ) بعد از استان 45/5آن است که طی دوره مورد بررسی، استان یزد با متوسط

هوای کار در کشوور قورار دارد. اسوتان و ( در جایگاه سوم از لحا سهولت شرایط کسب24/5اردبیل )

را بوه وود ا تصوا زنجان، مرکزی، وزستان، قزوین، تهران، سمنان و قم جایگاه چهارم تا دهم

هوای های بوشهر، همدان و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با بدترین متوسوط در رده اند. استان داده

پایین جدول قرار دارند.

دهد که استان یوزد در های مجلس شورای اسالمی نشان می های مرکز پژوهش بنابراین گزار

کار قرار دارد. و کسبهای برتر کشور از منظر فاای مناسب زمره استان

بدترین ارزیابی 10 1 1393تا پایان پاییز 1390از بهار 2

190

1393کار استان یزد در پاییز و های محیط کسب ارزیابی مولفه -1نمودار

های استانی کار استان یزد از نظر تشکل و های ملی محیط کسب بندی مولفه رتبه -1جدول

شاخص ردیف

1393پاییز

میانگین

ارزیابی رتبه

دریافت تسهیالت از بانک هامشکل 1 04/7 21

5/5 بی ثباتی در قیمت مواد اولیه 2 14

64/5 اعمال تحریم های بین المللی علیه کشورمان 3 17

4 ضع بازار سرمایه در تامین مالی تولید و نر باالی تامین سرمایه از بازار

غیررسمی61/5 16

5 پردا ت به موقع بدهی ود به بی تعهدی شرکت ها و موسسات دولتی به

پیمانکاران95/5 19

72/5 نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی 6 18

7/6 وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی 7 20

52/5 بی ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه گذاری 8 15

کارمحدودیت قانون کار در تعدیل و جابجایی نیروی 9 71/4 4

10 قیمت گذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی توسط دولت و نهادهای

حکومتی96/4 6

11 ضع دادسراها در رسیدگی موثر به شکایت ها و اجبار طرف های قرارداد به

انجام تعهدات37/5 12

05/5 موانع تعرفه ای صادرات محصوالت و واردات مواد اولیه 12 8

تعطیالت رسمیزیاد بودن 13 24/5 9

02468

10ت یافدرل شکم

… د اسمفود وج

… ی هد تعیب

ه …یمی باال بنر

… یمحرل تمااع

... ار باز ضع

… یب

و ینوانی قباتث

… در ی باتی ثب

… ی هااالدکولیت

ها …سراداد ضع

… ه م بردل ممایت

… ک چتگشبر

ها

…

فهعرع توانم

ی ا

… ی هااال کضهعر

… ی ذارتگیمق

… ضع

… ار کونقانت ودیحدم

ع وزیم تظا نضع

… ن اییه پرفتع

… ضع

…

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

191

شاخص ردیف

1393پاییز

میانگین

ارزیابی رتبه

14 تولید کاالهای غیراستاندارد، تقلبی و عرضه نسبتا بدون محدودیت آن به

بازار39/5 13

26/5 برگشت چک های مشتریان و همکاران 15 10

97/4 عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی 16 7

17 محصوالت ایرانی تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کم برای

مشابه27/5 11

18 تعرفه پایین کاالهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصوالت رقیب ارجی

در بازار18/4 2

68/4 ضع نظام توزیع و مشکالت رساندن محصول به دست مصرف کننده 19 3

8/4 ضع زیرسا ت های حمل و نقل 20 5

92/2 ضع زیرسا ت های تامین برق 21 1

ها میانگین کل مولفه 26/5 --

های مجلس شورای اسالمی مأ ذ: مرکز پژوهش

21کوار و و بدترین ارزیابی، یک بهترین ارزیابی. یک بهترین رتبه در فاوای کسوب 10توضیح:

بدترین رتبه.

ارزیابی نتایج پایش فضای کسب و کار در استان یزد:

دهود کوه اسوتان یوزد جوزو نشوان موی های مجلس شورای اسالمی های مرکز پژوهش گزار

کار قرار دارد. و های برتر کشور از منظر فاای مناسب کسب استان

کار استان دسترسوی و نتایج گزار ها بیانگر آن است که یکی از مهمترین مشکل و مانع کسب

به منابع مالی است. بنابراین علت اصلی این موضوع دسترسی نداشتن به ابزارهای موالی مناسوب و

دشواری ا ذ اعتبار در استان است. ضع بازار سرمایه در توامین موالی تولیود و نور بواالی توامین

سرمایه از بازار غیررسمی نیز این مشکل را تشدید نموده است. ایون موضووع بیوانگر آن اسوت کوه

192

ی ود جهت رید تجهیزات با مشوکل ی اولیهبسیاری از صنایع کوچک و متوسط در تأمین سرمایه

های اصلی توسعه و فناوری در اسوتان باشوند. از منظور توانند کانونتامین مالی مواجه هستند و نمی

آل رقابت کامل در بازار سرمایه حاکم نباشد و ادبیات اقتصادی نیز بیان شده است که اگر شرایط ایده

پذیری ی رقابتن بالقوهتوان دو بنگاه را پیدا کرد که از نظر میزاتامین مالی مهم باشد، به راحتی می

مانند هم باشند ولی از نظر عملکرد تجارت ارجی بسیار متفاوت عمل نمایند. ممکن است یکوی از

های یلی باال و بهره های ود را تامین مالی نماید ولی دیگری به دلیل نر ها به راحتی پروژهبنگاه

اشته باشد.بندی اعتباری نتواند به منابع مالی دسترسی دیا سهمیه

دولت به دلیل نقش ود در حمایت از منافع عمومی، وظیفه کنترل و نظارت بر واحدهای مختل

های گوناگون مانند اعطای مجوز بر عهده دارد. اما این نظارت ها نباید به مانعی برای رشد و را از راه

منظور شوا ص مشارکت بخش صوصی تبدیل شود. با توجه بوه نتوایج موجوود جایگواه اسوتان از

باری مانند افزایش قیمت تمام شده تواند اثرات زیان کار چندان مناسب نیست و می و مجوزهای کسب

هوای بودون مجووز و ها، انصراف بخش صوصی از فعالیت اقتصادی و یا افزایش فعالیت زیرسا ت

دنبال داشته باشد زیرزمینی را به

پوذیرفتنی اسوت، اموا افوزایش نور مالیوات از هرچند گرفتن مالیات برای ارائه دمات عمومی

دارد یا انگیزه غیور سطحی باالتر هزینه فعالیت در اقتصاد را افزایش داده و بنگاه را از فعالیت باز می

دهد. عالوه بر نر مالیات، سیستم مالیاتی و چگونگی توزیع بوار مالیواتی رسمی شدن را افزایش می

تواند به همان اندازه موثر باشد. ینیز در اندازه اقتصاد غیر رسمی م

های مالی، پولی و ارزی، پارامترهای ثبات اقتصادی نظیر نر تورم، موازنه بودجه دولت و سیاست

گذارند. از آنجا گذاری اثر می کنند و بر همه انواع سرمایه های ارجی را تعیین می موازنه تراز پردا ت

شوند، مستقیما بور عوامول تعیوین گذاری در کشور می یهها موجب تعیین هزینه سرما که این سیاست

هوا گذارنود. از ایون رو تغییورات مکورر در ایون سیاسوت گذاری تأثیر موی های سرمایه کننده تصمیم

گوردد. گوذاری در کشوور موی گذاری را تغییر داده و باعر افزایش ریسک سرمایه های سرمایه هزینه

گوذاری توأثیر هوای سورمایه تواند بر تصمیم ربوط است و میسیاست نر ارز نیز به ثبات اقتصادی م

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

193

گذارد. مسئله تنظیم نر واقعی ارز و جلوگیری از ایجاد انحراف نسوبت بوه مسویر تعوادلی در آن، از

هوای گذاری در کشور است. نر ارز از یوک طورف بور هزینوه نهواده مسائل اساسی در روند سرمایه

کننوده اسوت. از طورف دیگور بور تر باشد به نفوع تولیود ارز پایینوارداتی اثرگذار است و هر چه نر

تر باشود صودور کاالهوایی کوه در تولیود از ارزبوری صادرات کاال مؤثر است و هر چه نر ارز پایین

ثبواتی قیموت ها و بی ثباتی سیاست کند. از این رو بی کمتری بر وردار هستند را با مشکل مواجه می

اند. کار اعالن شده و موانع کسبمواد اولیه از مهمترین

های مسوتقل بوه پوذیر تحریم یکی از راهکارهای نظام سلطه جهانی برای وادار سا تن ملت

های آنها است. بعد از پیروزی شوکوهمند انقوالب اسوالمی هموواره جمهووری اسوالمی بوا واسته

گذاری در کشوور ی سرمایهها مانعی برا گونه تحریم های مختلفی مواجه شده است. اعمال این تحریم

گوذاری در ایوران های اعمال شده بر علیه ایران موجب افزایش ریسک و هزینه سرمایه است. تحریم

باشد. کار می و شده است بنابراین این موضوع نیز یکی از موارد مطرح در فاای کسب

لی اسوت کوه کار استان، عدم دسترسی به منوابع موا و با وجود این مهمترین مشکل و مانع کسب

فقدان ابزارهای مالی مناسب، ضع بازار سرمایه و همچنین دشواری ا ذ توان علت اصلی آن را می

اعتبار به دلیل کمبود منابع مالی در استان دانست.

کار در استان: و راهکارهای بهبود فضای کسب

رشد سرمایه گوذاری و کار به عنوان یک راهبرد مؤثر برای تسریع در و امروزه بهبود محیط کسب

بر است که موفقیت و حل مشکالت بیکاری و تورم مطرح شده اما این امر، فرآیندی تدریجی و زمان

تحقق آن به شونا ت دقیوق و عمیوق از مشوکالت و موانوع برونوزای اداره واحودهای اقتصوادی و

تولیود و همکاری مسوتمر دولوت و فعواالن اقتصوادی در تسوهیل مقوررات و فرآینودهای نواظر بور

گردد. گذاری نیاز دارد. در ادامه پیشنهاداتی در این صو ارائه می سرمایه

گذاری استان: تدوین نقشه جامع سرمایه

194

گذاری عدم وجود برنامه اجرایی مشخص در این زمینه و مشوخص نبوودن یکی از موانع سرمایه

حوال حاضور متوولی واحودی در گذاری استان است. در های اجرایی در فرایند سرمایه جایگاه دستگاه

عالوه هنوز تووافقی کند. به گذاران در استان فعالیت نمی گذاری و رفع مشکالت سرمایه زمینه سرمایه

گذار بورای برای استقرار یک صنعت ا در مکانی مشخص وجود ندارد. به نحوی که یک سرمایه

های اجرایی نگی بین کلیه دستگاهانتخاب مکان احداث یک کار انه، ود باید نسبت به ایجاد هماه

اقدام نماید که فرایندی طوالنی و طاقت فرساست.

بایست از قبل و توسط مسئولین استانی به وجود آمده تا تاومینی در حالی که این هماهنگی می

گذار، تنها این مکوان های الزم جهت احداث کار انه باشد و با مراجعه سرمایه برای تامین زیرسا ت

یابی صوحیح پوروژه در ا تیوار به وی معرفی شود و یا حداقل اطالعات الزم به منظور مکانمناسب

وی قرار داده شود. عالوه بر این، هنوز اسناد باالدستی نظیر سند آمایش اسوتان، اسوتراتژی توسوعه

ه انداز جذب سرمای گذاری استان که به عنوان نقشه راه و چشم های سرمایه استان و همچنین اولویت

گوذاری متناسوب بوا های سرمایه شود نهایی نشده و در نتیجه امکان بررسی طرح در استان تلقی می

نیازهای استان و سازگار با محیط زیست وجود ندارد. از این رو ضروری اسوت تودوین نقشوه جوامع

ار گیرد.گذاری استان به نحوی که این مسائل را در بر گیرد، در دستور کار مسئولین استان قر سرمایه

گذاری و کارآفرینی: ایجاد پنجره واحد سرمایه

ای ایوده »تووان آن را هر چند تعری مشخصی برای پنجره واحد وجود ندارد، اما در مجموع موی

سازد تا با ارائه تموام کار را قادر می و نامید؛ چنین سیستمی صاحبان کسب« برای تسهیل کسب وکار

کار به یک واحد یا یک محل، مجوزهوای الزم را از و وع کسباسناد قانونی در صو انجام یک ن

گذاران پس از ورود به سیستم پنجره واحود بوا ایجواد همانجا دریافت نمایند. به عبارت دیگر سرمایه

کاربر جدید و ثبت مشخصات حقیقی/ حقوقی ود و انجام فرایند مورد نظر، قادر واهند بوود بودون

ی مختل و در کوتاهترین زمان مجوزهای الزم را کسوب کورده و در ها مراجعه حاوری به دستگاه

.جریان پیشرفت کار قرار گیرند

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

195

گذاری و کارآفرینی، که با هدف کمک به توسعه اقتصادی، ایجاد اشوتغال در پنجره واحد سرمایه

موانع گذاران دا لی و ارجی و همچنین بررسی و رفع رسانی مناسب به سرمایه مولد و پایدار، اطالع

گذاران بطور مسوتمر توا گردد، امور اجرایی مربوط به سرمایه گذاری طراحی می و تسهیل امر سرمایه

گوذاری قابلیوت دسوتیابی و پورداز عالوه پنجره واحود سورمایه به .شود حصول نتیجه پیگیری می

کورده و موجوب گذار و دولت را تسهیل های اطالعاتی بین سرمایه اطالعات را ارتقا بخشیده، جریان

کاری، سورعت در زموان صودور ی موازی حذف رویه .شود های دولتی می هماهنگی عملکرد سیستم

گوذاری و کوردن مراجعوات حاووری متقاضویان سورمایه کردن مسیر ا ذ مجوزها، کم مجوز و کوتاه

ایجاد کار و و های مرتبط، دسترسی آسان به اطالعات جامع مربوط به کسب ارتباط بیشتر بین دستگاه

باشد. اندازی پنجره واحد می بانک اطالعاتی از مزایای راه

گذاری اسوتان بوا در نظرگورفتن کند که نقشه جامع سرمایه اما پنجره واحد زمانی موفق عمل می

توان بوا ایجواد متقایات و شرایط جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی تهیه شده باشد. در آن صورت می

هوای کار را تقلیل داد. نقشه مذکور باید حاوی الیوه و وز برای ایجاد کسبپنجره واحد، زمان ا ذ مج

ها و نهادهای مربوطه باشد و اطالعات آن در فواصل زمانی مشخص اطالعاتی از هر یک از سازمان

کار از ایون منظور و گذاری و بهبود فاای کسب به روز شود تا شاهد افزایش سرعت عمل در سرمایه

ها، شرایط را توان ضمن کاهش هزینه گذاری می قوانین و تدوین نقشه جامع سرمایهباشیم. با اصالح

نیاز این مهم، ایجاد پنجره واحود نیسوت اما پیش .تر و در نهایت کارایی سرمایه را افزایش داد رقابتی

ها پشت زیرا در صورتی که هنوز قوانین اصالح نشده باشند و نقشه جامع تدوین نشده باشد، سرمایه

.پنجره واهند ماند

1کار و تال و همکاری در اجرایی نمودن مفاد قانون بهبود مستمر فاای کسب

باشود. هسوته کار دارای هسته مرکزی، ورودی و روجی موی و قانون بهبود مستمر محیط کسب

هوا و گوی دولت و بخش صوصی؛ ورودی آن مطالبوات تشوکل و مرکزی این سامانه، شورای گفت

مجلس شورای اسالمی مشتمل بر بیست و نه ماده و نوزده تبصره. 16/11/1390مصوب 1

196

کوار را و ها، قووانین و مقوررات کسوب اقتصادی و روجی آن تصمیم مسئوالن است که رویهفعاالن

کنند. براساس مطالبات تولیدکنندگان اصالح می

کوار و از مهمترین مفاد این قانون که با اجرایی شدن آنها بخوش قابول تووجهی از موانوع کسوب

گردد عبارتند از: تسهیل می

کار و کسبهای محیط و اعالم شا ص4ماده

هوای کار کشور، شوا ص و ها موظفند به منظور اطالع سیاستگذاران از وضعیت محیط کسب اتاق

ها، کار در ایران را تدوین و به طور ساالنه یا فصلی حسب مورد به تفکیک استان و ملی محیط کسب

.های اقتصادی، سنجش و اعالم نمایند ها و فعالیت بخش

ی مراجعه نمایندگان دستگاههای اجرائی به واحدهای تولیدیو تشکیل کمیته سامانده7ماده

هوای اجرائوی بوه واحودهای تولیودی، به منظور ساماندهی و کاهش مراجعات نمایندگان دستگاه

افزایش اعتماد متقابل میان دولت و کارآفرینان و در راستای تحقق دولت الکترونیک، معاونت توسعه

کمیته ساماندهی مراجعه نمایندگان »ر موظ است با تشکیل مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهو

هوا، ربط و اتاق های ذی ضمن دعوت از نمایندگان دستگاه« دستگاههای اجرائی به واحدهای تولیدی

نامه هرگونه بازدید و مراجعه نمایندگان دستگاههای اجرائی به واحدهای تولیودی را نویس آیین پیش

ت وزیران برساند. کلیه دستگاههای اجرائوی موظو بوه همکواری بوا تدوین نماید و به تصویب هیأ

( قوانون 70باشند. عالوه بر این، مواده ) های آن می کمیته یاد شده و اجرای تصمیمات و دستورالعمل

در صو صدور مجوزهای فعالیت اقتصادی 1برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسالمی ایران

.یابد ایان مدت زمان آن قانون، همچنان استمرار میبه شکل پنجره واحد، پس از پ

( قانون برنامه پنجساله پنجم: در مورد آن دسته از فعالیتهای اقتصادی که نیازمند اخذ مجوز از دستگاههای 70ماده ) 1

هماهنگی و اداره امور اخذ و تکمیل و صدور ، وظیفه مدیریت یکپارچه، دستگاه اصلی موضوع فعالیت، باشند متعدد می

مجوز را برعهده خواهد داشت و از طریق ایجاد پنجره واحد به صورت حقیقی یا در فضای مجازی با مشارکت سایر

سقف زمانی موردنظر برای ، ت اصل همزمانی صدور مجوزهانماید که ضمن رعای ای اقدام می دستگاههای مرتبط به گونه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

197

و الکترونیکی نمودن فرآیند تجارت ارجی8ماده

های امور اقتصادی و دارایوی و وزارت صنعت، معدن و تجارت موظ است با همکاری وزارتخانه

االجوراء شودن ایون ربط، ظرف شش ماه پس از الزم جهاد کشاورزی، اتاقها و سایر دستگاههای ذی

قانون، فرآیند تجارت ارجی اعم از واردات و صوادرات کواال و ودمات و صودور اسوناد و مودارک

های بهداشت و استاندارد، اعتبار اسنادی، ثبوت های تجاری، گواهی مربوطه از قبیل گواهی مبدأ، فرم

نفع ی ذینامه، را به صورت الکترونیکی و بدون نیاز به مراجعه حاور سفار ، پروانه گمرکی و بیمه

.درآورد

گوی دولت و بخش صوصی و برگزاری جلسات شورای گفت -12ماده

دهد یکی از بهترین و مؤثرترین سازوکارها کار نشان می و المللی در بهبود محیط کسب تجربه بین

کار، مالقات، تبادل نظر و طرح مستمر مطالبات میوان نماینودگان فعواالن و برای بهبود محیط کسب

از یک سو و مسئوالن حکومتی از سوی دیگر است. این جلسات مستمر در شکل شوورای اقتصادی

هوای هوا و تشوکل های ا یر با هموت مشوترک دولوت گوی دولت و بخش صوصی در سال و گفت

کار در چند کشور اجرا شده و برای این کشوورها منوافع قابول تووجهی بوه و سراسری صاحبان کسب

وگو، افرادی که از نزدیک با مشوکالت و موانوع تولیود و شورای گفت ارمغان آورده است چرا که در

توانند مشکل را با مسئوالن مربوطه مطرح و بوا همفکوری و مفاهموه گذاری در ارتباطند، می سرمایه

گووی دولوت و بخوش و جویی نمایند. طورح مشوکل و مطالبوه در شوورای گفوت برای حل آن چاره

توانند مطالبات گیرد و مسئوالن اجرایی نیز می صورت نمی صوصی، صرفا از سوی بخش صوصی

( قانون اساسی تجاوز 44شده در قانون نحوه اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم ) بینی صدور مجوز از زمان پیش

ننماید.

نماینده دستگاههای فرعی صدور مجوز موظفند نسبت به ارائه خدمات از طریق استقرار، در ایجاد فرآیند پنجره واحد

های واحد و یا در فضای مجازی اقدام و همکاری الزم را به عمل آورند. دستورالعمل مربوط االختیار در محل پنجره تام

ها و ضوابط و نحوه برخورد با متخلفین و همچنین فهرست دستگاههای اصلی در صدور مجوز در فعالیتهای شامل رویه

رسد. ( این قانون می62مختلف به تصویب کارگروه موضوع ماده )

198

. بوا 1های ود را با نمایندگان بخش صوصی، طرح و در جهت حل آن چاره چویی کننود و واسته

گوی دولت و بخش صوصی هر فعال اقتصادی در صورت مواجهه بوا و فعالیت شورای استانی گفت

تواند از طریق تشوکل وود، بوه شوورای موذکور ذاری، میگ مشکلی برونزا در فرآیند تولید و سرمایه

المقدور حل نماید. الزم به نظر و حمایت استانداری، مشکل ود را مطرح و حتی مراجعه کند و تحت

سواز اسوت کوه در آن، گوی دولت و بخش صوصی، یک نهاد تصمیم و یادآوری است شورای گفت

گوذاری را و حوادترین مشوکالت تولیود و سورمایه فعاالن اقتصادی و مسئوالن کشور، فراگیرتورین

تور، فوراهم گیری هور چوه موؤثرتر و دقیوق بررسی و براساس اقناع و مفاهمه، زمینه را برای تصمیم

کار، تصمیم مسئوالن سه قوه برای رفع موانوع و کنند. بنابراین روجی سامانه بهبود محیط کسب می

واهد بود. گذاری در حوزه فعالیت ود تولید و سرمایه

های اجرائی و قاائی کار دستگاه و و تعیین و معرفی مسئول بهبود محیط کسب14ماده

به منظور تعامل مستمر با فعاالن اقتصادی اعوم از کارفرموایی و کوارگری و توال بورای حول

هوای رویهها و ها، دستورالعمل مشکالت آنان و ارائه پیشنهاد برای اصالح قوانین، مقررات، بخشنامه

وکار و رؤسا وگو، رؤسای دستگاههای اجرائی و قاائی مرتبط با محیط کسب اجرائی به شورای گفت

ها موظفند یکی از معاونان وود را بوه عنووان مسوئول ها در مراکز استان و مدیران کل این دستگاه

.کار تعیین و معرفی نمایند و بهبود محیط کسب

ع برق یا گاز یا دمات مخابرات در واگذاری انشعاب واحودهای بینی وجه التزام قط و پیش25ماده

تولیدی صنعتی و کشاورزی

در زمان کمبود برق، گاز یا دمات مخابرات، واحودهای تولیودی صونعتی و کشواورزی نبایود در

کننوده بورق، گواز و اولویت قطع برق یا گاز یا دمات مخابرات قرار داشته باشند و شرکتهای عرضه

ابرات موظفند هنگام عقد قورارداد بوا واحودهای تولیودی اعوم از صونعتی، کشواورزی و دمات مخ

درخواست سازمان امور مالیاتی از فعاالن اقتصادی برای کاهش فرار مالیاتی یا همکاری بیشتر در اجرای به عنوان مثال 1

.قانون مالیات بر ارزش افزوده و مشابه آن

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

199

بینوی کننود. هرگواه دماتی، وجه التزام قطع برق یا گاز یا دمات مخابرات را در متن قرارداد پویش

کننده برق یا گاز یا مخابرات دستور دهد موقتا دولت به دلیل کمبودهای مقطعی به شرکتهای عرضه

ن برق یا گاز یا دمات مخابراتی واحدهای تولیدی متعلق به شرکتهای صوصوی و تعواونی را جریا

ها ناشی از تصمیم فووق را نیوز قطع کنند، موظ است نحوه جبران سارتهای وارده به این شرکت

.تعیین و اعالم کند

اعتوراض نحووه رسویدگی بوه »و « نحوه رسیدگی به اعتراض مؤدیان مالیواتی »و تعیین 28ماده

«پردا ت کنندگان حق بیمه تأمین اجتماعی

االجراءشدن این قانون، اقدامات قوانونی الزم دولت با همکاری اتاقها ظرف شش ماه پس از الزم

نحوه رسیدگی به اعتوراض پردا وت »و « نحوه رسیدگی به اعتراض مؤدیان مالیاتی»را برای تعیین

.آورد به عمل می« کنندگان حق بیمه تأمین اجتماعی

های تجاری و تشکیل دادگاه29ماده

قوه قاائیه و دولوت اقودامات قوانونی الزم را بورای تنظویم آیوین دادرسوی تجواری و تشوکیل

.آورند های تجاری به عمل می دادگاه

ای )صندوق توسعه یزد(: تاسیس صندوق توسعه منطقه

اجوزای تکنولووژی، بوازار و کار، حاصل در کنار هم قورار گورفتن و ی کسب فرآیند ایجاد و توسعه

باشد که فرآیندی تخصصی است که به یکباره در یوک نهواد یوا سرمایه در کنار توان کارآفرینی می

ای از گوذاری بوا فوراهم آوردن شوبکه گیرد. نهادهای تخصصوی سورمایه گذار شکل نمی فرد سرمایه

هوای کسوب و کوار هش ریسوک گیری بهتر این فرآیند و کا توانند زمینه را برای شکل همکاران، می

های کارهای مبتنی بر فناوری و تواند با هدف توسعه کسب ای می صندوق توسعه منطقه .فراهم نمایند

ای گرد هم آورد و قابلیت آن را دارد کار را در شبکه و واه، اجزای مورد نیاز برای توسعه کسب آب کم

200

ت نووین موالی، زمینوه را بورای ایجواد ای و در پوشوش ودما دهنوده منطقوه تا در قالب یک توسعه

.گذاری فراهم آورد کارهای متناسب با نقشه جامع سرمایه و کسب

های مصوب قرار دارند شناسایی کرده و در هایی را که در زمینه اولویت تواند طرح این صندوق می

هود و دار تشوخیص د های وود، طورح را بوا ارز افوزوده اقتصوادی و آتیوه صورتی که در ارزیابی

کند و به عنوان یکی گذاری بینی درآمدزایی مطلوب نیز وجود داشته باشد، بر روی طرح سرمایه پیش

تواند بوه عنووان گذار، در منافع طرح سهیم باشد. عالوه بر این، صندوق مذکور می از شرکای سرمایه

وسوعه آوری منوابع نقوش مووثری داشوته، ت ای بوا ظرفیوت ملوی، در جموع صندوق توسوعه منطقوه

را تسریع و زمینه مشارکت مردم در فرآیند توسعه را فراهم آورد. گذاری در استان سرمایه

گوذاری، توامین هوای تولیودی و سورمایه توان گفت این صندوق، توسعه فعالیت در یک کالم می

های تولیدی و کارآفرینی بخش صوصی و همچنوین فوراهم آوردن بخشی از اعتبار مورد نیاز طرح

عالوه به .دهد های توسعه استان را مدنظر قرار می بینی شده در برنامه های پیش تحقق فعالیت امکان

گذاری های سرمایه های مالی موجود برای تامین مالی تمام طرح تواند عدم توان نهاد این صندوق می

مناسب استان را تا حدودی جبران نماید.

کار: و اجرایی در محیط کسبهای طراحی برنامه رصد و پایش عملکرد دستگاه

های اجرایی در ارائه دمات و مجوزهوای کسوب و کوار بوا به منظور ارتقای رقابت میان دستگاه

کمترین زمان، مرحه و هزینه و همچنین با حداکثر شوفافیت و حوداقل فسواد اداری ضوروری اسوت

و اجرا گردد. در این برنامه رصد و پایش عملکرد دستگاه های اجرایی در محیط کسب و کار طراحی

توان از پتانسیل های قاونی و اداری مجود در سا تار اداری به شرح زیر بهره برد: رابطه می

گووذاری )پنجووره واحوود هووای مرکووز وودمات سوورمایه . سوونجش میووزان همکوواری در فعالیووت1

گذاری( سرمایه

ای ایوده »ان آن را توو هر چند تعری مشخصی برای پنجره واحد وجود ندارد، اما در مجموع موی

سازد تا با ارائه تموام کار را قادر می و نامید؛ چنین سیستمی صاحبان کسب« برای تسهیل کسب وکار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

201

کار به یک واحد یا یک محل، مجوزهوای الزم را از و اسناد قانونی در صو انجام یک نوع کسب

سیستم پنجره واحود بوا ایجواد گذاران پس از ورود به همانجا دریافت نمایند. به عبارت دیگر سرمایه

کاربر جدید و ثبت مشخصات حقیقی/ حقوقی ود و انجام فرایند مورد نظر، قادر واهند بوود بودون

ترین زمان، مجوزهای الزم را کسوب کورده و در های مختل و در کوتاه مراجعه حاوری به دستگاه

.جریان پیشرفت کار قرار گیرند

کارآفرینی، که با هدف کمک به توسعه اقتصادی، ایجاد اشوتغال گذاری و در پنجره واحد سرمایه

گذاران دا لی و ارجی و همچنین بررسی و رفع موانع رسانی مناسب به سرمایه مولد و پایدار، اطالع

گذاران بطور مسوتمر توا گردد، امور اجرایی مربوط به سرمایه گذاری طراحی می و تسهیل امر سرمایه

گوذاری قابلیوت دسوتیابی و پورداز عالوه پنجره واحود سورمایه به .شود یحصول نتیجه پیگیری م

گذار و دولت را تسهیل کورده و موجوب های اطالعاتی بین سرمایه اطالعات را ارتقا بخشیده، جریان

کاری، سورعت در زموان صودور ی موازی حذف رویه .شود های دولتی می هماهنگی عملکرد سیستم

کوردن مراجعوات گوذاری و کوم جویی در وقت سورمایه ا ذ مجوزها، صرفهکردن مسیر مجوز و کوتاه

رسانی شفاف و ارائه های مرتبط، اطالع گذاری و ارتباط بیشتر بین دستگاه حاوری متقاضیان سرمایه

کوار و و گذاران، دسترسی آسان به اطالعات جامع مربوط به کسوب های عادالنه برای سرمایه فرصت

باشد. اندازی پنجره واحد می از مزایای راهایجاد بانک اطالعاتی

گذاری اسوتان بوا در نظرگورفتن کند که نقشه جامع سرمایه اما پنجره واحد زمانی موفق عمل می

های متقایات و شرایط جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی تهیه شده باشد. نقشه مذکور باید حاوی الیه

ربوطوه باشود و اطالعوات آن در فواصول زموانی هوا و نهادهوای م اطالعاتی از هر یوک از سوازمان

کار و گذاری و بهبود فاای کسب روزرسانی شود تا شاهد افزایش سرعت عمل در سرمایه مشخص، به

توانود راه حول مناسوبی گذاری موی از این منظر باشیم. در این صو ، ایجاد مرکز دمات سرمایه

گوذاری حدی برای مراجعوه متقاضویان سورمایه گذاری به عنوان کانون وا باشد. مرکز دمات سرمایه

گوذاری وارجی، کواهش بروکراسوی اداری در ارجی، با هدف حمایت، تسهیل و تسریع از سرمایه

گذاران ارجی و همچنین مراقبوت در حسون اجورای تصومیمات صدور مجوزهای مورد نیاز سرمایه

202

های اجرایی در سوطح ن دستگاههای ارجی با حاور نمایندگا گذاری اتخاذ شده در صو سرمایه

گذاری استان عبارتند از: های اجرایی عاو مرکز دمات سرمایه شود. دستگاه استان تشکیل می

سازمان صنعت، معدن، تجارت

سازمان جهاد کشاورزی

اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی

اداره کل گمرک

اداره کل امور مالیاتی

اداره کل ثبت اسناد و امالک

اداره کل حفاظت محیط زیست

شورای هماهنگی بانکهای استان

نمایندگی وزات امور ارجه در استان

هوای دولتوی و غیردولتوی اسوتان نیوز حسوب تشوخیص ها و تشکل عالوه بر این، سایر دستگاه

ای هو اال تیار ود را به عنوان رابط به مرکز معرفی واهند نمود. بر ی دسوتگاه استاندار، نماینده تام

هوای پیشنهادی عبارتند از: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشوگری، شورکت شوهرک

ای، شرکت گاز، اداره کول راه و شهرسوازی، اداره ای، شرکت برق منطقه صنعتی، شرکت آب منطقه

کل تامین اجتماعی، اداره کل منابع طبیعی.

گذاری وظایفی بر عهده دارنود به سرمایههای عاو مرکز به منظور تسریع در امور مربوط دستگاه

که عبارتند از:

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

203

های سرمایه گذاری برای تهیه و معرفی فرصت همکاری کامل با مرکز دمات سرمایه

گذای استان؛

معرفی افراد واجد صالحیت جهت هماهنگی و همکاری با مرکز، به عنوان نمایندگان

اال تیار ود؛ تام

ری و انجام امور محول شده توسط مرکز را در حووزه افراد معرفی شده مسئولیت پیگی

دستگاه اجرایی ود بر عهده دارند.

گوذاری در حووزه دسوتگاه تفوی، ا تیارات الزم جهت پیگیری مسائل و امور سرمایه

اجرایی به نمایندگان ود؛

هماهنگ نمودن پذیر هیئت های اقتصادی ارجی و اعزام هیئت هوای اقتصوادی

با مرکز؛ استان به ارج

های اجرایی در محل مرکز شرکت در جلسات مرکز و حتی استقرار نمایندگان دستگاه

حسب نیاز و متناسب با حجم متقاضیان؛

ترین زمان ممکن؛ صدور مجوزهای الزم و رفع موانع و مشکالت در کوتاه

.گزار نتیجه اقدامات ود به مرکز

وکار گذاری و نقش آن در تسهیل کسب ط به سرمایهبا توجه به اهمیت تسریع در انجام امور مربو

های اجرایی در اجرای صحیح و به موقع امور مربوطه، به و همچنین با در نظر گرفتن جایگاه دستگاه

های پایش عملکورد ها در این حوزه، می تواند به عنوان یکی از شا ص رسد عملکرد دستگاه نظر می

ر قلمداد شود.کا و های اجرایی در محیط کسب دستگاه

های هدف های الزم به گروه . سنجش میزان همکاری در ارائه آموز 2

های انجام هر کاری آگاهی داشتن از مراحل، فرآیند و نحوه انجام آن است که شرط یکی از پیش

رسود ارائوه این امر از طریق آموز و آشنایی با آن، به دست واهود آمود. بنوابراین بوه نظور موی

وکار و فعاالن اقتصادی از سووی گذاران، متقاضیان ا ذ مجوزهای کسب زم به سرمایههای ال آموز

204

ها، ضمن افزایش آگاهی و آشنایی آنان از مراحل و فرآیند انجام کار، های مرتبط با این حوزه دستگاه

سبب تسریع در انجام امور با کمترین هزینه و حداکثر شفافیت واهد شد. از این رو، شوا ص ارائوه

هوای اجرایوی در بهبوود محویط توانود عملکورد دسوتگاه های هودف موی های الزم به گروه آموز

وکار را مورد پایش و سنجش قرار دهد. کسب

ها در اجرای برنامه توسعه دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری . سنجش عملکرد دستگاه3

موردم، دسترسی تسریع و هیلبرنامه توسعه دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری با هدف تس

مکوان و در راسوتای و زموان از فوارغ دولتوی ودمات بوه اجرایی های دستگاه و ها، کارکنان بنگاه

بوه آن الزاموات آوردن فوراهم و الکترونیکی اداری نظام سیاستهای کلی نظام اداری اعم از توسعه

و فرآینودها در کوارآیی و اثربخشوی بوه عموومی و همچنوین توجوه ودمات مطلوب ارائه منظور

کشوری طراحوی شوده اسوت. در ایون دمات ارائه در تسهیل و تسریع منظور به اداری های رو

های اجرایی قابل تعری است که عبارتند از: صو بر ی اقدامات برای دستگاه

محلی و دستگاهی، استانی های ملی، پورتال پورتال توسعه.

ها پورتال طریق از تراکنشی و رسانی، تعاملی اطالع دمات ارائه.

سازمانی فرایندهای مدیریت راه نقشه طراحی.

و اصولی فراینودهای بور تاکیود بوا فراینودها مودیریت راه نقشوه استقرار و راهبری

.ا تصاصی

پیشوخوان، دفاتر راهبری و مدیریت طریق از دمات ارائه به مردم دسترسی افزایش

...و اداری های دمات مجتمع

فراینودهای مودیریت و ودمات ارائه واحد های پنجره اندازی راه و ایجاد بر مدیریت

.ربط ذی دستگاههای مشارکت و هماهنگی با مشترک بین دستگاهی

ملوی شبکه در اجرایی های دستگاه الکترونیکی های سامانه ای شبکه ارتباط مدیریت

.اطالعات

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

205

اجرایوی های دستگاه برای حقوقی اشخا ملی شناسه از استفاده و استقرار راهبری

.کشور

طراحی و راهبری اجرای آموز مودیران، کارکنوان دولوت و کارشناسوان واحودهای

های اجرایی و کارگزاران ارائه دمات دولتی. فناوری اطالعات دستگاه

سوازی و توانمندسوازی موردم در اسوتفاده از طراحی و راهبری اجرای برنامه فرهنوگ

ونیکی. دمات الکتر

های ارزیابی توسعه کمی و کیفی دمات الکترونیکی توسوط تدوین ضوابط و شا ص

بندی آنها. و.... های اجرایی و ارزیابی و رتبه دستگاه

های های الکترونیکی، ارائه نقشه راه فرآیند های اجرایی با گستر سامانه رسد دستگاه به نظر می

دستگاه و... ضمن ایجاد شفافیت، متقاضیان و مراجعوان را از های انجام امور سازمانی، توسعه پورتال

تورین زموان انجوام گیورد. از ایون رو شود امور در کوتاه کم و کی انجام امور آگاه سا ته، سبب می

تواند شا صی ها در اجرای برنامه توسعه دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری می عملکرد دستگاه

ر محیط کسب و کار تلقی شود. شایان ذکر است در حال حاضور عملکورد برای پایش عملکرد آنها د

ای اجرایی در سطوح ملی و استانی در اجرای این برنامه به صورت سالیانه مورد ارزیابی کمی دستگاه

گیرد. قرار می

های اجرایی در اجرای برنامه ارائه دمات عمومی در فاای رقابتی . سنجش عملکرد دستگاه4

ائه دمات عمومی در فاای رقابتی با هدف ارائه دمات عمومی با کیفیت برتر، قیموت برنامه ار

هووای کلووی نظووام اداری اعووم از مناسووب و زمووان کوتوواه در فاووای رقووابتی و در راسووتای سیاسووت

رسانی برتر، نوین و کیفی به منظور ارتقای سوطح رضوایتمندی و اعتمواد موردم و همچنوین دمات

تمرکز اداری و سازمانی با رویکرد افزایش اثربخشی، سرعت و کیفیت ودمات پذیری و عدم انعطاف

تواننود بوا انجوام بر وی اقودامات، های اجرایی می کشوری طراحی شده است. در این زمینه دستگاه

اجرای آن را بهبود بخشند. این موارد عبارتند از:

206

به انحصاری فاای از دمات ارائه رویکرد تغییر برای الزم مقررات و قوانین تدوین

.رقابتی فاای

الزم های دستورالعمل نیز و شده تمام قیمت و کیفی استانداردهای تعیین.

ایون بوا آشونایی منظوور بوه دماتی واحدهای مدیران برای آموزشی برنامه تدارک

.رویکرد

قیموت و عملکوردی نظوام به سنتی رو از ای بودجه های موافقتنامه رویکرد تغییر

.شده تمام

گذاری و مشوارکت و همچنوین تصودی تشویق فعاالن غیردولتی برای توسعه سرمایه

.نها آ از دمت رید و شده تمام قیمت رو به دولتی مدیریت واحدهای

طراحی نظام نظارت و ارزیابی جامع از عملکرد کیفی، کمی و قیمتوی و زموانی ارائوه

.شده تعیین استانداردهای چارچوب در گیرندگان دمت رضایت دمات و همچنین

نیازهای الزم، زمینه ارائه دمات توانند با فراهم آوردن پیش های اجرایی می به بیان دیگر دستگاه

تر و با صرف هزینه کمتور بورای متقاضویان را مهیوا نماینود. لوذا ایون با کیفیت بهتر در زمان کوتاه

کار را مورد سنجش قرار دهد. شایان ذکور و تواند عملکرد آنها از حیر بهبود محیط کسب شا ص می

ای اجرایی در سطوح ملی و اسوتانی در اجورای ایون برناموه بوه است در حال حاضر عملکرد دستگاه

گیرد. صورت سالیانه مورد ارزیابی کمی قرار می

های اجرایی در برنامه صیانت از حقوق مردم و سالمت اداری . سنجش عملکرد دستگاه5

حقوق مردم و سالمت اداری با هدف حفظ و صیانت از حقوق مردم، برنامه صیانت از

پوذیری و اعتمواد عموومی، ارتقوای سوالمت اداری و افزایش پاسخگویی، مسوئولیت

های کلی نظام اداری از جمله: کاهش فساد و در راستای سیاست

با اداری نظام و مردم متقابل تکالی و حقوق به نسبت بخشی آگاهی و سازی شفاف

صحیح؛ اطالعات به مردم مند و ضابطه آسان دسترسی بر اکیدت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

207

اثور در حقووقی و حقیقی اشخا به وارده های سارت جبران و مردم حقوق حفظ

اداری؛ نظام در مقررات و قانون الف اقدامات تصمیمات و در تقصیر یا قصور

تکوریم و پاسخگوییاجتماعی، و اداری پذیری مسئولیت گرایی، اشاعه فرهنگ ن قانو

فعالیتها؛ کلیه در فردی و ای سلیقه بر ورد از و اجتناب شهروندان و رجوع ارباب

دمات رسانی برتر، نوین و کیفی به منظور ارتقای سطح رضایتمندی و اعتماد مردم؛

های ا القی در آن از طریوق اصوالح فرآینودهای ارتقای سالمت اداری و رشد ارز

ره گیری از امکانات فرهنگی و بکارگیری نظام مووثر پیشوگیری و قانونی و اداری، به

بر ورد با تخلفات

داری، سازی وجدان کاری، اناباط اجتمواعی، فرهنوگ وود کنترلوی، امانوت نهادینه

المال. زیستی و حفظ بیت جویی، ساده صرفه

هوای طراحی شده است. در این صو بر وی اقودامات اساسوی از سووی دسوتگاه

قابل اجرا که عبارتند از:اجرایی

تعیین پارادایم، مفاهیم و مصادیق عمومی حقووق متقابول موردم و دولوت مبتنوی بور

های اسالمی و کرامت انسانی؛ ارز

های توسط هر یک از دستگاه تعیین مصادیق ا تصاصی حقوق متقابل مردم و دستگاه

مصادیق عمومی حقوق مردم؛ اجرایی براساس

؛..و. اهداف، سیاستها، اقدامات شامل مردم حقوق از صیانت یاتیعمل برنامه تهیه

و هوا دسوتگاه پاسوخگویی و مردم حقوق تثبیت جهت در مقررات و قوانین بازنگری

تنبیه؛ و تشویق

نامه جبران سارت وارده به مردم در اثر قصور یا تقصویر در تصومیمات و تدوین نظام

اداری؛اقدامات الف قانون و مقررات در نظام

راهبری و نظارت بر استقرار برنامه صیانت از حقوق مردم؛

هوای گیری میزان رضایتمندی مردم از نحووه ارائوه ودمات دسوتگاه سنجش و اندازه

اجرایی و تکریم ارباب رجوع؛

208

هوا بورای عمووم رسانی و انتشار نتایج سونجش های اجرایی، اطالع بندی دستگاه رتبه

مردم؛

؛ اداری سالمت توسعه جامع نقشه تهیه و مفهومی مدل احیپارادایم، طر تعیین

اداری؛ فساد و سالمت سنجش و پایش ضوابط و مدل تدوین

فعاالن؛ از یک هر سهم و نقش با متناسب جامع نقشه استقرار ریزی برنامه و راهبری

آن؛ استقرار راهبری و دستگاهی اجرایی برنامه تنظیم

بوا قواطع بر وورد و پیشگیری، بازدارنودگی رویکرد با مقررات و قوانین در بازنگری

متخلفان؛

اداری. فساد و سالمت میزان پایش و ها شا ص سنجش

رسد این برنامه ضمن افزایش آگاهی مراجعان از حقوق ود، ضومانت اجرایوی انجوام به نظر می

تواننود می دستگاه امور را نیز به دنبال دارد به نحوی که مراجعان در صورت مواجه با قصور از سوی

متخلفان را به قانون تحویل دهنود. از ایون رو شوا ص صویانت از حقووق موردم و سوالمت اداری،

وکار مورد سنجش قرار گیرد. شایان ذکور ها در محیط کسب تواند در برنامه رصد عملکرد دستگاه می

ایون برناموه بوه ای اجرایی در سطوح ملی و اسوتانی در اجورای است در حال حاضر عملکرد دستگاه

گیرد. صورت سالیانه مورد ارزیابی کمی قرار می

های اجرایی در اجرای برنامه مهندسی نقش و سا تار دولت . سنجش عملکرد دستگاه6

برنامه مهندسی نقش و سا تار دولت با هدف تبیین نقش مناسب فعاالن توسعه کشور و دستیابی

تمرکز برای دولت در تعامل با سوایر فعواالن )بخوش گر، چابک، متناسب و غیرم به سا تاری تسهیل

صوصی، سازمانهای مردم نهاد، مدیریت های محلی و مردم( و بر اسواس سیاسوتهای کلوی نظوام

اداری اعم از:

چابک سازی، متناسب سازی و منطقی سا تن تشکالت نظام اداری در جهت تحقوق

اهداف چشم انداز؛

ظرفیتهای مردمی در نظام اداری؛زمینه سازی برای جذب و استفاده از

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

209

انعطاف پذیری و عدم تمرکز اداری و سازمانی با رویکرد افزایش اثربخشی، سورعت و

کیفیت دمات کشوری؛

هوای اداری بوه منظوور کل نگری، همسو سازی، هماهنگی و تعامل اثربخش دستگاه

تحقق اهداف فرابخشی و چشم انداز

.مطرح شده است

های اجرایی در این صو عبارتند از: دستگاهاساسی اقدامات

کشور؛ مختل های بخش در توسعه فعاالن از یک هر مأموریت و نقش تعیین

سووازی، هووای فعوواالن و ظرفیووت هووا و نیازمنوودی هووا، توانمنوودی شناسووایی ظرفیووت

توانمندسازی و حمایت از آنان؛

سوایر بوه دولوت از اریواگوذ قابل واحدهای و ها ها، وظای ، فعالیت بنگاه شناسایی

فعاالن؛

سازی، برون سوپاری، مشوارکت، های مشارکت و واگذری مانند صوصی تعیین شیوه

شراکت، واگذاری مدیریت، رید دمات و... برای مصادیق ا ؛

هوا و واحودهای عملیواتی هوا و تصودی راهبری استقرار و نظارت بر واگذاری فعالیوت

ها و منابع؛ ک زیرسا تها به سایر فعاالن و تدار دستگاه

محلی؛ و مرکزی، استانی واحدهای وظای تفکیک بر حاکم رویکردهای تعیین

تموام در اجرایوی و سوتادی واحدهای میان دولت ا تیارات و وظای توزیع و تعیین

سطوح؛

؛ محلی واحدهای و نها ها، سازما وزارتخانه سطح در دولت کالن سا تار طراحی

تشکیالت در گیری تصمیم مجامع سایر و ها ن شوراها، کمیسیو ساماندهی و بررسی

دولت؛ بخش

های اجرایی در حوزه ستادی، واحودهای اسوتانی و طراحی ضوابط سازماندهی دستگاه

؛ اجرایی های دستگاه وظای ماهیت واحدهای عملیاتی متناسب با

ضوابط با اجرایی های دستگاه سازمانی سا تار موجود وضع تطبیق.

210

گوری دولوت از تواند با کاهش حجم تصدی برنامه مهندسی نقش و سا تار دولت، می

صوصی و تشکیالت محلی و استانی بوه یک سو و افزایش و ایجاد انگیزه در بخش

های تولیدی و دماتی کشور از سوی دیگور، شورایط محویط منظور حاور در فعالیت

های اجرایی در اجرای برنامه مهندسی کسب و کار را بهبود بخشد. لذا عملکرد دستگاه

هوای تواند شا صی بورای رصود و پوایش عملکورد دسوتگاه می نقش و سا تار دولت

محیط کسوب و کوار باشود. شوایان ذکور اسوت در حوال حاضور عملکورد اجرایی در

ای اجرایی در سطوح ملی و استانی در اجرای این برناموه بوه صوورت سوالیانه دستگاه

گیرد. مورد ارزیابی کمی قرار می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

211

منابع:

. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، مجموعه گزارشات پوایش محویط کسوب و کوار 1

1393تا 1389ایران،

پایش، تدبیر و راهبرد در صو فاای کسب و "(، 1392. اداره کل امور اقتصادی و دارایی، )2

، بولتن تخصصی اقتصاد یزد، شماره یک"کار در استان یزد

(.1391گذاری استان یزد در دوره برنامه پنجم توسعه ) . سند توسعه اشتغال و سرمایه3

(، مجموعه مقاالت نخستین هموایش 1392دارایی ) و . معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی4

بهبود فاای کسب و کار در ایران.

212

بررسی وضعیت محیط کسب و کار از منظر کارآفرینان صنعت

فروآلیاژ ایران

2، سیدهادی فرحزادی1هادی نوتا

چکیده:

ی توسوعه بدون شک مساعد بودن محیط کسب و کار یک اقتصاد، زیربنایی کلیدی برای رشود و

ی آن است. شناسایی نقاط مثبت و منفی محیط کسب و کار یک کشوور جوز بوا بررسوی و مطالعوه

تجربیات و نظرات فعاالن اقتصادی مقدور نیست. در این مقاله، متناسب با محورهای مورد بحور در

همایش بهبود محیط کسب و کار ایران، به بررسی وضعیت محیط کسب و کار از منظر فعاالن یکی

-از صنایع کلیدی برای توسعه صنعتی کشور پردا ته شده است. صنعت فروآلیواژ بوه عنووان عرضوه

ی بخش مهمی از مواد اولیه تولید انوواع فووالد و فووالد آلیواژی، بورای کاربردهوای مختلو کننده

صنعتی و نظامی، عالوه بر کمک به کاهش ام فروشی و ایجاد ارز افزوده برای تولیدات معودنی

رود. به این ترتیب، صنعت فروآلیواژ را ی صنعت فوالد به شمار میور، عاملی کلیدی برای توسعهکش

های حیاتی برای استقالل صنعتی کشور دانست. این تحقیوق کیفوی، بوه توان یکی از زیرسا تمی

بررسی نقاط قوت و ضع موجود در فاای کسب و کار ایران، از منظر کارآفرینان صونعت فروآلیواژ

هایی همچون وضوعیت متغیرهوای کوالن گران این بخش را در حوزهردا ته و نقطه نظرات صنعتپ

-های موجوود در زیرسوا ت اقتصاد و تاثیر آنها بر این صنعت، مشکالت فاای رقابت موجود، ضع

هوا، قووانین و مقوررات مورتبط، فسواد های مورد نیاز صنعت، مسایل و مشکالت موجود در سیاست

و لزوم کوچک سازی و در عین حال توانمندسازی دولت، مورد بررسی و تحلیول قورار اداری موجود

دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران، دانشجوی دکتری مدیریت کارآفرینی 1

دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران، مدیریت کارآفرینیدانشجوی دکتری 2

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

213

نفووذان نفعوان و ذی کارهایی برای رفع این نقایص، بر اسواس نظورات ذی داده است. در نهایت، راه

1کلیدی این صنعت ارایه شده است.

محیط کسب و کار، صنعت فوالد، صنعت فروآلیاژ کلمات کلیدی:

هرا ایرت تحقیرق یتایر و داند از دانشگاه صنایع و معادن ایران که در گرردوور داده تیم تحقیق بر خود الزم می 1

اند تشکر نتاید.مشارک داشته

214

مقدمه:

نمایند. ناگفتوه توان اتمسفری دانست که کسب و کارها در آن تنفس میفاای کسب و کار را می

هوا پیداست که وضعیت این اتمسفر، و کیفیت آن تاثیر مستقیم بر کیفیوت حیوات و بالنودگی بنگواه

واهد داشت. از این جهت مطالعه و بررسی وضعیت محیط برای شناسایی عوامل مثبت یا منفی که

ها نماید پر اهمیوت ها و یا تهدیدهای فعال مملو از فرصتتواند محیط کسب و کار را برای بنگاهمی

نماید.جلوه می

هایی، در مورد صنایع حساس و کلیودی همچوون صونعت فووالد و صونایع اهمیت چنین پژوهش

تولیود انوواع مرتبط با آن دو چندان واهد بود. صنایعی همچون صنعت فروآلیاژ که اثر مسوتقیم بور

فوالد دارد. در ادامه مطالب مختصری برای درک اهمیت صنعت فوالد و ارتباط آن با صنعت فروآلیاژ

شود.ارایه می

ها به عنوان یکی های افزایش تولید آن در کشور فروآلیاژبا توجه به اهمیت صنعت فوالد و برنامه

ریوزی دقیوق بورای رو، برنامههند داشت. از اینترین مواد اولیه تولید فوالد اهمیت باالیی وااز مهم

، 1404حرکت به سوی وداتکایی در حوزه تولید فوالد و دستیابی به اهوداف ایون صونعت در افوق

باشد. از سوی دیگر صنعت فروآلیواژ توامین کننوده نیازمند توجه ویژه به صنعت فروآلیاژ در ایران می

گوری، ودروسوازی، هوافاوا، کشوتی سوازی، یختوه بخشی اساسی از مواد اولیه صنایعی همچون ر

روند. این مهم در کنار مزیت نسبی تولید بر ی از انواع فروآلیاژهوا بوه صنایع نظامی نیز به شمار می

مندی کشور از منابع انسانی متخصص، منوابع معودنی و انورژی الزم، ایون اهمیوت را دو جهت بهره

(1393کند)مالیی داریانی. چندان می

کند. رشد این صنعت ی جدی صنعت فروآلیاژ در ایران ود نمایی مین اساس، اهمیت توسعهبر ای

کند. تمرکوز بور ای است که در آن تنفس میهمانند سایر صنایع به شدت تحت تاثیر محیط و زمینه

سوزایی در تواند اهمیت بههای فعال در این صنعت میتحلیل وضعیت محیط کسب و کار برای بنگاه

تر برای بهبود فاای کسب و کار این صنعت داشته باشد.تر و بالندههای دقیقریزی سیاستطرح

شناسایی نقاط قوت و نقاط ضع محیط کسب و کار کمک واهد کرد تا عالوه بر آگاهی بخشی

گذاران و متولیان حاکمیتی ریزی اقدامات متناسب به محیط، سیاستبه فعاالن این صنعت برای طرح

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

215

ترین نقاط ضع در این حوزه سوامان سب و کار اقدامات موثرتری در راستای بهبود کلیدیفاای ک

دهند.

پژوهش حاضر تال نموده است تا از دیدگاه فعاالن و کارآفرینان صنعت فروآلیاژ ایوران، محویط

ی کارهوای کسب و کار این صنعت را تحلیل نموده و عالوه بر ارایه توصیفی از وضعیت جاری آن، راه

برای بهبود شرایط آن ارایه نماید.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش:

محیط کسب و کار -

یابنود. غنوی یوا معنوا موی ها در یک موقعیت و زمینهکسب و کارها همانند بسیاری دیگر از پدیده

-نمایند و یا پایداری و ناپایداری آن را میای که کسب و کارها در آن فعالیت میضعی بودن زمینه

هوا موورد بررسوی قورار داد. بوه توان به عنوان عاملی تعیین کننده در موفقیت و عدم موفقیت بنگاه

ها قورار دارد، بلکوه متولیوان و همین جهت محیط کسب و کار نه تنها در کانون توجه مدیران بنگاه

گذاران اقتصاد کالن نیز توجه جدی به محیط کسب و کار دارند.سیاست

ای است که بنگاه منابع مورد نیاز ود را از آن تقاضوا و توامین کورده و زمینهمحیط کسب و کار،

کند. و همین عرضه و تقاضا در کلیت محیط بازار و تعادل بوازار تولیدات ود را نیز به آن عرضه می

ای زند. در تعریفی دیگر فاای کسب و کار به مثابه محویط سیاسوتی، نهوادی و رفتواری را رقم می

هوا را تحوت های اقتصادی و سرمایه گوذاری شود که بازدهی مخاطرات مرتبط با فعالیتتوصی می

(. محیط کسب و کار از طریق عواملی که فراتر از ا تیارات Stern, 2002تأثیر مستقیم ود دارد)

-هوای اقتصوادی را تحوت تواثیر قورار موی کننود، عملکورد واحود ها عمل میو قدرت مدیران بنگاه

(.1387حمد و قودجانی. دهد)میدری، ا

ی کننوده تورین عامول تعیوین تجربیات کشورهای مختل بر این مهم صحه گذارده است که مهم

شکوفایی اقتصادی و آبادانی کشورها و رفاه ساکنان آنها، منابع ملموس و طبیعی نیستند. بسویاری از

برنود، از جملوه به سر موی تر و پایدارتری کشورهایی که به لحا اقتصادی در وضعیت نسبتا مناسب

مندی چندانی از منابع طبیعی ندارند. ابون در حوال اسوت کوه بسویاری از سوئیس، ژاپن و هلند بهره

216

کشورهای درحال توسعه در آسیا، آفریقا و آمریکای التین، باوجود دسترسی گسترده به منابع طبیعی،

.(1389ها بواال نیست) اوری. عملکرد اقتصادی قوی نداشته و کیفیت زندگی مردم در این کشوور

داده است که توسوعه و رفواه بوه شودت ها و همچنین تجربیات در کشورهای پیشرفته نشانپژوهش

هووای اقتصووادی تحووت توواثیر سووا تار انگیزشووی و کیفیووت نهادهووای هوودایت کننووده فعالیووت

(.Brunner, 1985هستند)

Worldکاهش فقر و بیکواری دارد) بنابراین، بهبود فاای کسب و کار با تاثیر مستقیمی که بر

Bank, 2005ای دارد. (، برای سیاستمداران به صو در کشورهای در حال توسعه اهمیت ویژه

ای که اقتصادها در فرایند جهانی شدن با آن روبرو هسوتند، بویش از این اهمیت با فشارهای فزاینده

(. نتایج سایر تحقیقات 1392ندی منش. کند)منوریان. ایوبی اردکان. ایروانی. و زپیش ودنمایی می

های اقتصادی نظیر سهم اشتغال غیررسمی و اقتصاد زیرزمینوی و مطالعات دا لی و ارجی، شا ص

گذاری دا لی و وارجی، درصد کل اقتصاد تخمین زده می شود، حجم پایین سرمایه 50که بعاا تا

دک درآمودهای مالیواتی از کول تولیود های تورم و بیکاری دورقمی، واردات گسوترده، سوهم انو نر

.نا الص دا لی و... همگی نشان دهنده نامناسب بودن محیط کسب و کار در کشور هستند

گوری بورای ارتقوای زدایی و تسوهیل ها را مقرراتبر همین مبنا، اندیشمندان متعددی نقش دولت

ایون .(Osborn, 1992کننود) های اقتصوادی، تعریو موی پذیری بخش صوصی و بنگاهرقابت

هوای اندیشمندان بر اساس همین نظریات، اقتصاد دولتی و سیطره بویش از حود دولوت بور فعالیوت

دهند و گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد اقتصادی را ریشه بسیاری از مشکالت اقتصادی تشخیص می

های سیاسوتی اجرای توصیهتوان با کنند. این گذار را میبازار را راه روج از این وضعیت معرفی می

های دولتی به بخش صوصی، و در نتیجه کاستن از دامنه مدا له دولوت مبتنی بر واگذاری شرکت

گیری نمود. در اقتصاد و بخش صوصی پی

(، راهبورد 1999)1با این وجود، بسیاری از صاحب نظوران اقتصوادی، از جملوه جووزف اسوتیگلیتز

دولتی به اقتصاد بازار و تقویت بخش صوصی را کافی قلموداد سازی برای گذار از اقتصاد صوصی

های دولتی به بخوش صوصوی الزم کنند و بر این نکته تاکید دارند که پیش از واگذاری بنگاهنمی

1 Stiglitz

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

217

است تا موانع توسعه بخش صوصی برطرف گردد تا فاای رقابوت در هور دو بخوش صوصوی و

-نیازی حیاتی برای برای موفقیتحیط کسب و کار پیشبه عبارت دیگر، بهبود م .دولتی تقویت شود

( برای مثال اگر در 1392آمیز بودن گذار از اقتصاد دولتی به اقتصاد بازار است)منوریان و همکاران،

اقتصادی سهولت تولید وجود نداشته و قوانین مربوط به آن نا مناسب باشوند، بخوش صوصوی بوه

(.1392هد رفت)مکیان. امامی میبدی. عشرتی. و احمدی. سوی اقتصاد زیرزمینی و فساد پیش وا

در مطالعاتی که پیرامون کشور ما انجام شده است، همواره تاکید جودی بور بررسوی علول ضوع

یابی به پیشرفت بوده است و به هموین سوبب مشوکالت اقتصاد ملی یا شناسایی راه چگونگی دست

مرکز توجه بوده است، اما تبیین دقیقی از ماهیوت سا تاری اقتصاد و نامساعد بودن شرایط تولید در

این مشکالت سا تاری و شرایط نامناسب و نیز چگونگی بهبود آنها ارایه نشده است)تاری و علووی

(. 1390منش.

نماینود المللی متعددی به اهمیت محیط کسب و کار تاکید نموده و تال میامروزه موسسات بین

ت محیط کسب و کار را در اقتصوادهای جهوان موورد ارزیوابی قورار هایی وضعیتا با تعری شا ص

های اقتصادی و توسوعه محویط کسوب و کوار مناسوب را بورای دهند. برای مثال سازمان همکاری

-شووکوفایی اقتصووادی کشووورها و توانمندسووازی مووردم در برابوور فقوور و بیکوواری پوور اهمیووت مووی

های ت کسب و کار با استفاده از شا ص(. بانک جهانی نیز در شا ص سهولOECD, 2006داند)

ها عبارتند از: دهد. این شا صهای مختل را مورد بررسی قرار میگانه محیط کسب و کار کشورده

سهولت آغاز یک کسب و کار )فرایند ثبت شرکت(، ا ذ مجوزها، استخدام و ا راج نیروی کار، ثبوت

پردا ت مالیات، تجارت ارجی، اجرای قراردادهوا، و گذاران، مالکیت، تامین اعتبار، حمایت از سرمایه

انحالل کسب و کار.

« بهبود محیط کسب و کار»با تکیه بر همین مبانی، اقتصاددانان و متولیان اقتصاد امروز ایران نیز

اند و برای آن ترین و مؤثرترین راهبرد مبارزه با فقر و افزایش رشد اقتصادی پذیرفتهرا به عنوان مهم

کنند. در واقع، نوعی اجماع در مورد تاثیر جدی بهبود فاای کسب و کار بر فقر و بیکاری، میتال

های اقتصادی و در نتیجه برای گذار از اقتصاد دولتوی بوه رشد اقتصادی اندک و سطح اندک فعالیت

218

اقتصاد بازار و تقویوت بخوش صوصوی، میوان کارشناسوان، سیاسوتمداران و سیاسوتگذاران وجوود

(.1392د)منوریان و همکاران، دار

صنعت فروآلیاژ به عنوان بخشی کلیدی از صنعت فوالد

درصود رشود 85/0اهمیت صنعت فوالد در اقتصاد کشورها تا حدی است که بانک جهانی نسبت

اقتصادی به ازای یک درصد افزایش مصرف فوالد در جهان را به عنوان یک نسبت طالیوی تثبیوت

توان بر اساس میوزان (. این رابطه را می1390اعالم کرده است )گلکاران مقدم. 2050شده تا سال

تووان میوزان رشود (. بر این اساس موی Askerov, 2012سرانه تقاضای فوالد نیز توصی نمود)

,Hanها مورد سنجش قرار داد) مصرف فوالد کشورها را به عنوان مبنای رشد توسعه اقتصادی آن

ف فوالد در کشورهای در حال توسعه یا اقتصادهای نوظهور نظیور چوین و (. اگر سرانه مصر2012

ترکیه را در نظر بگیریم، واهیم دید که رشد سرانه مصرف در این کشورها مطابق با رشد اقتصادی

ها بوده است. آن

به دلیل اهمیت بسیار باالی تولید فلزات اساسی و از جمله فوالد، کشورهای صونعتی جهوان هور

1350ای در تولید این محصول هستند. تولید فوالد ام در کشور از سال به دنبال جایگاه ویژهکدام

ذوب 1351برای اولین بار توسط گروه ملی صنعتی فوالد در ایران آغاز شد. به این ترتیب در سوال

در فوالد آلیواژی و 1378فوالد مبارکه، سال 1370فوالد وزستان، سال 1368آهن اصفهان، سال

فوالد راسان شروع به بهره برداری نمودند. پس از گذشت چهار دهوه ظرفیوت فووالد 1380سال

رسید. 1393میلیون تن در سال 16به حدود 1351هزار تن در سال 600 ام از

صنعت فوالد ایران از اهمیت بسیار زیادی از دو منظر بر وردار است: نخست پایه صنعتی شدن و

های کشور است و دوم زمینه ساز ایجواد اشوتغال پایودار در مسیر ارتقای زیرسا تالزمه حرکت در

ریزی و حرکت در جهت توسوعه کشوور بور ( از این رو همواره بخشی از برنامه1390کشور. )پروان.

ساله توسعه، اهمیت و جایگواه صونعت فووالد در 5های پایه فوالد دیده شده است. نگاهی به برنامه

(. 1392کند)فاطمی امین. وبی نمایان میکشور را به

با توجه به رشد سرانه مصرف فوالد در کشور از یک طرف و مزیت های نسبی ایوران در صونعت

فوالد از طرف دیگر ضرورت افزایش تولید فوالد در ایران را بیش از پیش پر رنوگ کورده اسوت. در

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

219

بینی پیش 1404میلیون تن فوالد در سال 55ساله کشور، تولید ساالنه 20انداز راستای برنامه چشم

5/2میلیارد تن ذ یره اکتشافی و بویش از 5شده است که با توجه به ذ ایر عظیم معدنی که حدود

میلیارد تن ذ یره قطعی است در مقایسه با فوالدسازان بزرگ مانند چوین کوه عموده سونگ معودن

ی به صوو گواز و نیوز تکنولووژی سوا ت، کند و نیز وجود ذ ایر عظیم انرژ مصرفی را وارد می

میلیون تن دور از انتظار نخواهد بود. هر چند که با مقایسه مدت ده ساله طی شوده 55دسترسی به

انداز، و میزان افزایش ظرفیت تولید فوالد در این مدت که بسویار کمتور از از زمان تدوین سند چشم

ه. . بسویار دور از 1404د تعیین شده، در افق میزان پیش بینی شده است، رسیدن به ظرفیت تولی

ذهن است.

ها به عنوان یکی های افزایش تولید آن در کشور فروآلیاژبا توجه به اهمیت صنعت فوالد و برنامه

ریوزی دقیوق بورای رو، برنامهترین مواد اولیه تولید فوالد اهمیت باالیی واهند داشت. از ایناز مهم

، 1404یی در حوزه تولید فوالد و دستیابی به اهوداف ایون صونعت در افوق حرکت به سوی وداتکا

باشد. از سوی دیگر صنعت فروآلیواژ توامین کننوده نیازمند توجه ویژه به صنعت فروآلیاژ در ایران می

گوری، ودروسوازی، هوافاوا، کشوتی سوازی، بخشی اساسی از مواد اولیه صنایعی همچون ریختوه

روند. این مهم در کنار مزیت نسبی تولید بر ی از انواع فروآلیاژهوا بوه ر میصنایع نظامی نیز به شما

مندی کشور از منابع انسانی متخصص، منوابع معودنی و انورژی الزم، ایون اهمیوت را دو جهت بهره

(. 1393کند)داریانی. چندان می

، واردات 1351با راه اندازی اولوین کار انوه تولیود فووالد کشوور )ذوب آهون اصوفهان( در سوال

فروآلیاژها نیز آغاز شد و تأمین کل نیاز به این کاال از کشورهای ارجی با رشد کمی و کیفی صنایع

ادامه داشت. از آن پس کار انجات مختلفی در زمینه تولید فروآلیاژ در ایران راه 1373فوالد، تا سال

اندازی شد.

نندگان فروآلیاژ جهان به ترتیب عبارتنود از مطالعات تطبیقی جهانی نشان داد که بزرگترین تولیدک

درصد 5درصد و هند با تولید حدود 10درصد، آفریقای جنونی با تولید حدود 60چین با تولید حدود

کل فروآلیاژ جهان. مقایسه میزان تولید انواع فروآلیاژها در ایران با سوایر کشوورها نشوان داد کوه در

کل تولید فروآلیاژ جهانی را به عهوده دارد در حوالی کوه تولیود درصد از 3/0حال حاضر ایران حدود

220

% تولید فوالد جهان است، که این ود بیانگر ضع نسبی صونعت فروآلیواژ 1فوالد کشور در حدود

(. با توجه بوه افوزایش کول تولیود World Steel Association, 2014موجود کشور است)

یش تقاضا به طور پیوسته برای فروآلیاژهوا بوه عنووان فوالد ام و فوالد ضد زنگ بدیهی است افزا

یک ماده اولیه اجتناب ناپذیر باشد.

روش شناسی پژوهش:

ای پیچیده، چندالیه و وسیع است. به همین سوبب پوژوهش در بررسی محیط کسب و کار مساله

یی داشته های پژوهشی است که بتوانند در چنین موقعیتی کارامورد محیط کسب و کار نیازمند رو

هوای شناسوی و تبیین و توصی مناسبی از محیط کسب و کار به دست دهند. به همین سوبب رو

(.1387کیفی در پاسخ به این مساله به کار واهند آمد)بازرگان.

بر اساس دالیل فوق و توجه به جنبه اکتشافی این تحقیق و همچنین نیاز این تحقیق به بررسوی

صنعت فروآلیاژ ایران از دیدگاه فعاالن این صونعت، از رو مصواحبه چند بعدی فاای کسب و کار

های انجام شوده در ( استفاده شد. مصاحبهGiven, 2008کیفی به عنوان یک رو تولید دانش)

( هستند. در اسوتفاده از Gillham, 2000های واقعه محور نیمه سا تارمند )این پژوهش مصاحبه

ای که دربرگیرنوده عنووان پوژوهش، نوام های مصاحبه سادهاز فرمرویکرد مصاحبه در این پژوهش،

مصاحبه شونده، نام سازمان، سمت مصواحبه شوونده، تواریخ و محول مصواحبه هسوتند، بوه عنووان

شووندگان، مصواحبه بوه راهنمای مصاحبه استفاده شده است. همچنین با کسوب اجوازه از مصواحبه

های سازی متن کامل مصاحبه و مراجعهبرای پیاده هاهای صوتی آنصورت کامل ضبط شده و فایل

بعدی مورد استفاده قرار گرفته است.

های مرسوم و متداول کدگوذاری رو تحلیل مورد استفاده در این پژوهش، استفاده از متدولوژی

هوا بور اسواس فایول صووتی و مقوله بندی بوده است. بدین منظور پس از پیاده سازی متن مصاحبه

در گام نخست شواهد کالمی موجود شناسایی شدند، در مرحله بعدی بوا دسوته بنودی و ضبط شده،

ترکیب موارد مشابه، مولفه های مورد نظر ایجاد شده و نهایتا در گام سوم کدگذاری بر اساس قرابت

موضوعی بین چند مولفه، مقوله های نهایی تبیین شدند. برای درک بهتر این سه مرحله نمونه ای از

فرایند، در قالب جدول زیر تشریح شده است:این

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

221

های کیفی و کدگذاریای از مراحل فرایند تحلیل دادهنمونه -2جدول

مقوله های نهایی مولفه ها شواهد کالمی هانمونه ای از متن مصاحبه

... بزرگترین مشکل کار انجات فرومولیبدن، مونوپل شرکت ملی مس

کننده تنها عرضه است، کهمواد اولیه تولید فرومولیبدن، یعنی سولفور مولیبدن است. این شرکت هر وقت دوست دارد به ما جنس می فروشد و هر وقت نخواهد تا چندین ماه بری از عرضه سولفور مولیبدن نیست. هر زمان هم با هر قیمتی که بخواهد

عرضه می کند. گاهی ما چند نیم ماه مجبوریم تعطیل ک

چون ماده اولیه نداریم...... همه تولید فرومنگنز کشور دست یک نفر است. او برای بیشتر کردن سود شخصی ود هر کاری می کند، حتی

گری برای تغییر تعرفه البیواردات یا جلوگیری از واردات

سایرین...... وقتی فروسیلیسیوم ایران را یک اندان }در دو

د و کنکار انه{ تولید میای ندارد، طبیعی رقیب جدی

است که با هر کیفیتی که دهد...بخواهد جنس می

مونوپل شرکت ملی مس

تعیین قیمت و میزان عرضه بر اساس انحصار

وجود انحصار تولید فرومنگنز کشور

تصمیم گیری بر اساس سود شخصی انحصارگر

انحصاردر تولید فروسیلیسیوم

تولید وجود انحصار در محصوالتی نظیر

فروسیلیسیوم و فرومنگنز

مشکالت ناشی از سو استفاده از قدرت انحصار

مشکالت ناشی از وجود انحصارهای متعدد در

های مختل بخش صنعت فروآلیاژها کشور

آگاه در این پژوهش برای انتخاب نمونه آماری سعی شد تا از میان برگان، مدیران و کارشناسان

-مند انتخاب شوند. به بیانی دیگر نووع نمونوه صنعت فروآلیاژ ایران، آگاهان کلیدی به صورت هدف

گیری هدفمند بوده است، بدین معنا که انتخاب نمونه بر اساس اهوداف گیری در این پژوهش، نمونه

222

(. برایGillham, 2000گرفت)مورد نظر تحقیق و برای کسب دانش و اطالعات موثق صورت

های ذکر شده، افراد مطلع به گونه ای انتخاب شووند کوه شد تا بر اساس شا صاین منظور تال

بیشترین و بهترین اطالعات مورد نیاز، از طریق آنان به دست آید. در ضمن از بین افراد بالقوه برای

موورد نیواز را هوای مصاحبه، اقدام به انتخاب کسانی شد که بتوانند در فرایند گوردآوری، زانوه داده

تر به مساله تحقیق فراهم آید.های مناسبتر نمایند، و امکان یافتن پاسخغنی

های فوق نمونه آماری به شرح جدول زیر انتخاب شدند:بنابراین بر اساس شا ص

شوندگانمشخصات مصاحبه -3جدول

هوای کیفوی، پوس از آغواز ها، مانند بسیاری دیگر از پژوهشبرای تعیین تعداد مورد نیاز مصاحبه

ای گیری، گستر حجم نمونه تا زمان رسیدن به مرحله اشباع نظری ادامه یافت، یعنی مرحلهنمونه

مونه دیگری، معنای جدیدی را به همراه نداشت و اطمینان حاصول شود که پس از آن اضافه شدن ن

(. بوه 1387که اطالعات بدست آمده، به طور کامل حوزه مورد مطالعه را پوشش داده است)بازرگان.

های مورد بررسوی، مبنوای داوری دربواره زموان توقو اعتقاد گلیزر و اشتراوس اشباع نظری مقوله

23(. در نهایت با تعداد 1387ختل مربوط به آن مقوله ها است)بازرگان. گیری از گروه های منمونه

های نیمه سا تارمند صورت گرفوت و نظورات نفر از مدیران، مالکان و برگان این صنعت، مصاحبه

ایشان راجع به سواالت تحقیق استخراج شد.

تعداد نفرات هر گروه گروه های انتخاب شده

آفرینان کلیدی که نقشی اساسی در کارانتقال و بومی سازی تکنولوژی تولید فروآلیاژ

در ایران داشته اند5

7 تولیدکنندگان اصلی فروآلیاژ در کشور

مدیران دولتی، سیاست گذاران و هدایت کنندگان اصلی صنعت فروآلیاژ ایران

4

کارشناسان و تکنسین های کلیدی فعال در ایرانصنعت فروآلیاژ

4

محققان و پژوهشگران فعال در صنعت فروآلیاژ ایران

3

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

223

هوا توال شود توا در این پژوهش، برای اطمینان از روایوی پوژوهش، در مرحلوه گوردآوری داده

ها، از طریق منابع مختل دیگور ماننود مشواهده و بررسوی مسوتندات اطالعات ا ذ شده از مصاحبه

(. عالوه بر آن در مرحلوه نهوایی سوازی 1384سنجی و تکمیل شوند)عباس زادگان و فتوت. صحت

بررسوی قورار نتایج با استفاده از نظر برگان و آگاهان کلیدی روجی تحقیق از نظر روایوی موورد

تحقیق نیز تال شد توا در مرحلوه 1(. برای اطمینان از روایی بیرونیSwanson, 2005گرفت)

هوای موجوود بوه صوورت طراحی تحقیق و همچنین مراحل مختل دیگر، تا حد امکوان از تئووری

.(Swanson, 2005)پشتیبان استفاده شود

از سویی دیگر، برای اطمینان از این موضوع که در صورت تکرار تحقیق نتایج مشوابه بوه دسوت

حساسیت نظری باال، با استفاده از ها و واهد آمد)پایایی( عالوه بر تال برای در نظر داشتن تئوری

فکری انجام گرفت تال شود توا نظرات اساتید و همچنین برگانی که در طول تحقیق با آنها هم

پایین تحقیق به حداقل کاهش یابد. عالوه بر این موارد تال برای ادامه جمع آوری 2احتمال پایایی

است که بوه وسویله آن توال شود توا پایوایی هها تا اشباع کامل نظری نیز از سایر مواردی بودداده

.(Swanson, 2005)تحقیق افزایش یابد

یافته ها:

ای، بررسی میدانی و هایی نظیر مطالعات کتابخانهاطالعات گردآوری شده از رو در این تحقیق

بوه PESTELهای واقعه محور در قالب دو مدل متداول پنج نیروی رقابتی پورتر و مودل مصاحبه

اند. در ادامه به صورت جداگانوه منظور تحلیل محیط نزدیک و دور صنعت فروآلیاژ ایران به کار رفته

شود.های گردآوری شده پردا ته میاین دو حوزه بر مبنای دادهبه تحلیل

تحلیل محیط نزدیک:

تووان (، محیط دا لی هر صنعت را موی Porter, 1980بر اساس مدل پنج نیروی رقابت پورتر)

بر اساس شکل زیر توصی کرد.

1 External Validity 2 Reliability

224

پنج نیروی رقابت در محیط صنعت -1شکل

گیری رقابت در هر صنعت بر اساس روابط میوان فعواالن آن صونعت )رقبوا( شکلهسته مرکزی

گیرد. رقابت این فعاالن بورای کسوب سوهم بوازار بیشوتر سوبب تغییور کیفیوت و کمیوت شکل می

-زنی تامینزنی مشتریان، چانهشود. چهار نیروی چانهمحصوالت و دمات تولید شده در صنعت می

ن و تهدید کاالهای جانشین عواملی هستند که بور نووع رقابوت بوین ایون واردیکنندگان، تهدید تازه

گذارند. فعاالن تاثیر می

در صنعت فروآلیاژ به واسطه محدود بودن تعداد رقبا و به نوعی انحصاری بوودن سومت عرضوه،

فرایندهای رقابت به وبی شکل نیافته و قدرت ایجاد انحصار را برای ایون تعوداد محودود، چوه بوه

وان ریدار مواد اولیه تولید و چه به عنوان عرضه کنندگان محصوالت فروآلیاژ ایجاد نموده است. عن

از سویی دیگر عمده مشتری محصوالت این صنعت تولیدکنندگان فوالد می باشند. صنعت فووالد

توان صنعتی دولتی دانست. دولتی بودن صنعت فوالد بودان معناسوت کوه دولوت بوه در ایران را می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

225

زنی باالیی داشته و با ایجاد انحصار سومت تقاضوا نوان تنها ریدار محصوالت فروآلیاژ قدرت چانهع

تواند معادالت رقابت درون صنعت را تحت تاثیر جدی قرار دهد.می

زنی در حوزه مواد اولیه که همان معادن هستند، کمی بهتر است، چرا وضعیت در مورد قدرت چانه

کننده مواد اولیه معدنی مورد نیاز صنعت، بخش صوصی ترین تامینوان مهمکه در کنار دولت به عن

کننده را تا حدی کواهش توانند قدرت چانه زنی دولت به عنوان تامیننیز با داشتن تعدادی معدن می

دهند.

زنی، چه در سمت مشتری و چه در سمت تامین کننده با تنظیم مقوررات البته در مورد قدرت چانه

توان وضعیت رقابت درون صنعت را تا حد زیادی بهبود بخشوید، چورا کوه بوا و واردات می صادرات

زنی مشتریان صنعت، و با سهولت واردات مواد اولیه معدنی قدرت چانه سهولت صادرات، قدرت چانه

ترین عامول ایجواد انحصوار چوه در سومت یابد. اما نکته آنجاست که مهمزنی ریداران کاهش می

ندگان مواد اولیه و چه ریداران محصول، دولت است، و مقررات صوادرات و واردات نیوز از کنتامین

توان انتظار داشت که تنظیم مقررات صادرات و واردات منجور شود، پس نمیطریق دولت تنظیم می

زنی دولت در این هر دو بخش شود.به کاهش توان چانه

گیوری پارامترهوای رقابوت درون به سوزایی در شوکل نیروی ناشی از تهدید تازه واردین نیز تاثیر

العمل رقبای موجود نسبت به نوآمدگان صنعت دارد. شدت تهدید تازه واردین، به موانع ورود و عکس

العمل شدیدی از سوی رقبای تثبیت شده را بستگی دارد. اگر موانع ورود زیاد باشد و نوآمدگان عکس

عالقه به ورود این صنعت نخواهند داشت. موانوع ورود بوه یوک بینی کنند، مسلما تعداد زیادی پیش

توان در شش منشأ صرفه به مقیاس، تمایز محصول، سرمایه اولیه باال، رهبری هزینوه، صنعت را می

دسترسی به کانال های توزیع، ط مشی دولت جستجو کرد.

عد قابل بررسی اسوت. بعود موانع ورود تازه واردین صنعت فروآلیاژ ایران در شرایط کنونی در دو ب

های طبیعی صنعت مانند نیاز به سرمایه اولیوه بواال و یوا ورود تکنولووژی هوای اول ناشی از ویژگی

پیچیده است و بعود دوم ناشوی از مووانعی کوه از دیودگاه فعواالن اصولی ایون صونعت بوه واسوطه

ر صنعت فروآلیاژ ایوران است. دعملکردهای ناشی از قدرت انحصار و یا دسترسی به رانت ایجاد شده

226

رانت به وجود آمده به واسطه انحصار سمت عرضه و همچنین انحصار سمت تقاضوا بوه شودت بوه

باشد.عنوان یکی از موانع جدی ورود برای تازه واردین مطرح می

تورین های تولید فووالد بوه عنووان مهوم انداز تغییر بنیادین تکنولوژیبا توجه به عدم وجود چشم

هوایی بوه جوای ه تولیدات صنعت فروآلیاژ، در میان مدت، امکان به کوارگیری جانشوین مصرف کنند

بوه حسواب فروآلیاژها متصور نیست، به ایون صوورت تهدیود کاالهوای جانشوین، نیرویوی کلیودی

آید.نمی

تواند تاثیر به سوزایی داشوته باشود. دولوت دولت در حوزه محیط نزدیک صنعت فروآلیاژ ایران می

هایی چون لزوم ا ذ پروانه و محدودیت دسترسی به مواد ورود به صنعت را از طریق کنترل تواندمی

اولیه، محدود و حتی ممنوع نماید. به عنوان نمونه نظیر چنین مشکلی را در مورد عرضه مواده اولیوه

صنعت فرومولیبدن )سولفور مولیبدن( شاهد هستیم، که استخراج و عرضوه آن تنهوا در ا تیوار یوک

های دولت، مجوز ورود به این حوزه وجود ندارد. نبع بوده و بر اساس سیاستم

هایی مثل استانداردهای آلودگی هووا و آب تواند در موانع ورود از طریق کنترلدولت همچنین می

و مقررات ایمنی نقش غیر مستقیمی ایفا کند.

تحلیل محیط دور

پیرامونی صونعت فروآلیواژ کشوور را موورد محیط PESTLE در این بخش با استفاده از تحلیل

از « تصوویر کوالن »دهیم. این تحلیل یک ابزار استراتژیک مناسوب بورای شونا ت بررسی قرار می

بورداری از تواند در راستای بهرهکند. این ابزار میمحیطی است که صنعت فروآلیاژ در آن فعالیت می

شود مورد استفاده قرار گیرد. ا آنها مواجه میهایی که این صنعت بها و حداقل نمودن تهدیدفرصت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

227

PESTELآنالیز -2شکل

این الگو بر مبنای تحلیل عوامل سیاسوی، اقتصوادی، اجتمواعی، تکنولوژیوک، قوانونی و زیسوت

رونود بوه محیطی استوار شده است و چارچوبی از عوامل کالن را که در ارزیابی محیطی به کار موی

اندازی مشخص از عوامل کالن محیطی که صنعت فروآلیاژ باید مد نظر قرار کشد و چشمتصویر می

نماید. دهد را ارائه می

عوامل سیاسی

گذاری اثری عظیم بر کسب و کار دارد که شامل وضع قانون توسوط حوزه سیاسی از طریق قانون

-در حوزه سیاست دا لی، بر اساس بررسیدولت و مسائل قانونی است که باید به اجرا گذاشته شود.

ثبات، موتالطم و سرشوار از های انجام شده محیط سیاسی کشور، طی چند سال گذشته محیطی بی

های مختل سیاسوی، و میوزان بینی بوده است. روابط بین جریانای و غیر قابل پیشتغییرات لحظه

ن تغییرات اثرات نامساعد و رادیکوالی را و تغییر شده و ایها بارها دستقدرت و نفوذ این جریان

اند.در حوزه اقتصادی بر جای نهاده

هوای وارجی، المللی نیز باید گفت که مسائلی چوون وجوود تحوریم و اما در صو شرایط بین

های انتقال پول و سوئیفت مزید بر علت های اعمال شده بر صادرات نفت و نیز محدودیتمحدودیت

228

ت افزوده است. البته با روی کار آمدن دولت یازدهم تغییرات نسبتا زیادی در شده و بر شدت مشکال

حوزه سیاسی کشور چه در دا ل و چه در ارج کشور ایجاد شده و هنوز ثبات سیاسوی الزم فوراهم

های ارجی کشور که موجب توسعه روابط سیاسوی ایوران نشده است. هر چند که با اصالح سیاست

است و نیز با موفقیت های ایجاد شده در موذاکرات ا یور و عملیواتی شودن با کشورهای دیگر شده

رود که شرایط تا حدودی بهتر شده و شرایط مساعدتر در آینده نزدیک فوراهم توافق وین، انتظار می

شود.

هوای هوای نفتوی و حامول های مالیاتی دولت و تصمیم افزایش قیمت فراوردهبا این حال سیاست

یادی بر هزینه تولید فروآلیاژها واهد داشت و با توجه بوه ایون کوه قیموت فورو انرژی تاثیرات ز

شوند، این افزایش قیمت تمام شده، فشوار های جهانی تعیین میمحصوالت معموال بر اساس قیمت

زیادی بر تولیدکنندگان این صنعت وارد واهد نمود.

عوامل اقتصادی:

ا یر شرایط سختی را پشت سور گذاشوته اسوت. نور کشور از نظر شرایط اقتصادی در یک دهه

کواری بواال، امنیوت شوغلی پوایین و تورم باال، رکود اقتصادی همراه با رشد اقتصادی منفی، نر بی

-تغییرات افسار گسیخته نر ارز و کاهش شدید ارز پول ملی در چند سال گذشته، امنیت سرمایه

صادی را ناآرام گردانوده اسوت. البتوه طوی دو سوال گذاری را تا حد زیادی کاهش داده و فاای اقت

اند و نر رشد تورم تا حدودی مهار شده اسوت. گذشته متغیرهای کالن اقتصاد به ثبات نسبی رسیده

هوای کوالن اقتصوادی تواند به بهبود شرایط اقتصادی کمک نمایود. شوا ص تداوم این وضعیت می

این رقم در سال جاری هستند. عالوه بور ایون دهنده توق رشد اقتصادی منفی و مثبت شدننشان

رشد مستمر در فرو طی یک سال گذشته در اقتصاد کشور مالحظه شده است. نر ارز نیز مودتی

گذاری است که به ثبات رسیده و این عوامل احتماال بر رشد صنعت فروآلیاژ کشور و افزایش سرمایه

در این بخش تاثیرگذار واهند بود.

اجتماعی:عوامل

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

229

با توجه به این که صنعت فروآلیاژ به نوعی صنعتی میوانی محسووب شوده و محصووالت آن بوه

رود و نه محصول نهایی عنوان محصولی واسطه و مواد اولیه سایر صنایع )صنعت فوالد( به شمار می

رات مورد استفاده مردم جامعه، لذا تغییرات اجتماعی و سبک زندگی و جمعیوت شونا تی موردم تواثی

زیادی، حداقل به صورت مستقیم، بر این صنعت نخواهد داشت.

عوامل تکنولوژیک:

پیشرفت سریع در تکنولوژی بر صنایع کشور و سراسر دنیا تاثیرات فراوانی داشته اسوت. تغییورات

سریع در تکنولوژی نیازی را جهت واکنش سریع در راستای حفوظ قودرت رقوابتی از طریوق مجهوز

جدید رقبا ایجاد نموده است. شدن به فناوری

توسعه فناوری در صنعت فرو آلیاژ نیز از این امر مستثنی نبوده و از دو جهت اهمیت دارد. با توجه

تر و نیز توسعه روزهای بهبه انرژی بر بودن این صنعت، از سویی حرکت به سمت استفاده از فناوری

لید و کاهش مصرف انرژی منجر شود و از سووی وری توتواند به افزایش بهرههای جدید میفناوری

تواند کاهش دهد.دیگر ضایعات و آالیندگی زیست بومی این صنعت را می

عوامل قانونی:

ثبواتی و عودم شوفافیت ترین عوامل تاثیرگذار بر صنعت هستند. بوی عوامل قانونی از جمله اصلی

هوای دست و پاگیر اداری، تغییر تعرفوه قوانین و مقررات مرتبط با صنعت، بوروکراسی بیش از حد و

های غیر منسوجم و بعاوا های متناق، و انتخاب برنامه گیری گمرکی در واردات و صادرات، تصمیم

متااد در سیستم دولتی، افزایش قیمت حامل های انورژی در صوورت اجورای فواز دوم هدفمنودی

ناسوب بوودن تعرفوه واردات محصووالت ها، عدم ا تصا یارانه تولید به تولیدکنندگان و نامتیارانه

ای کوه امکوان رقابوت فروآلیاژ با تعرفوه واردات موواد اولیوه موورد نیواز بورای تولیود آن )بوه گونوه

نماید( از جمله موواردی هسوتند کوه ایون تولیدکنندگان دا لی با تاجران و واردکنندگان را سلب می

نمایند.صنعت را به شدت تهدید می

230

عوامل زیست محیطی:

اسوت. صونعت محیطوی زیست هایآالینده زیاد تولید فروآلیاژ صنعت اساسی مشکالت از یکی

تولید آلودگی تولید، میزان وریبهره و فناوری توسعه اساس بر باید مطلوب وضع ایران در فروآلیاژ

از گیوری بهوره بوا و بوده گاز شکل به عمدتا صنعت این آالینده کاهش دهد. مواد ممکن حد تا را

تجهیزات از استفاده با توانمی بود. البته واهند مهار قابل حد مطلوبی تا مناسب غبارگیر تجهیزات

بیشوتری هوای پیشورفت بوه عرصه این در توسعه و فرایندهای تحقیق به نهادن ارز و روزتر به

.آورد ترهم پایین حد این از را هاآلودگی میزان و یافت دست

ها:بندی یافتهجمع

توجه به مطالب فوق، ماحصل بررسوی محویط نزدیوک و دور صونعت فروآلیواژ ایوران از نگواه با

بندی نمود:توان در قالب دو دسته موضوعی زیر جمعنظران و برگان صنعت فروآلیاژ را میصاحب

مسایل، مشکالت و موانع توسعه صنعت فروآلیاژ ایران

کارهای پیشنهادی برای رفع موانع و مشکالتراه

سایل و مشکالت محیط کسب و کار صنعت فروآلیاژ ایرانم

مسایل و مشکالت محیط کسب و کار صنعت فروآلیاژ و موانع توسعه این صنعت، در نگاه برگان

توان در دو سطح مختل بررسی کرد. سطح اول مشکالتی هستند که بوه صوورت این بخش را می

م و بیش در صنایع مختل ، مشابه هستند. حل عام کل محیط کسب و کار کشور را در بر گرفته و ک

این معاالت نیازمند عزمی راسخ در بواالترین سوطوح مودیریت دولتوی کشوور و ا تصوا منوابع

مناسب و تالشی سخت برای سالیان متمادی جهت اصالح و بهبود محویط کسوب و کوار نامناسوب

باشد. موجود، می

ت تامین مالی اشاره کرد. اجرای طرح های فروآلیاژ توان به مشکالبه عنوان مثال از این دسته می

میلیارد ریال سرمایه اولیه نیاز دارد، کوه توامین چنوین 500تا 400در مقیاس حداقلی، دست کم به

تورین ای در شرایط فعلی از سیستم بانکی کشوور کواری اسوت بوس دشووار. در اداموه مهوم سرمایه

شد. مشکالت در دو سطح رد و کالن ارایه واهد

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

231

ترین مشکالت و موانع عوام محویط کسوب و کوار کشور)سوطح کوالن(، از نگواه ی مهماز جمله

برگان صنعت فروآلیاژ عبارتند از:

وجود قوانین و مقررات پیچیده و دست و پا گیر؛

مشکالت بانکی و ناتوانی در انتقال ارز در سطح بین المللی؛

ارز، نر بهره و تورم،؛ثباتی متغیرهای اقتصاد کالن نظیر: نر بی

ها؛ نااطمینانی در سیاست ها، به وجود آمده در اثر بی ثباتی و تغییر مداوم سیاست

ثباتی و عدم شفافیت قوانین و مقررات مرتبط با صنعت؛ بی

بوروکراسی بیش از حد و دست و پاگیر؛

فساد اقتصادی و سیاسی؛

منسجم و بعاا متااد در سیستم های متناق، و انتخاب برنامه های غیر گیری تصمیم

دولتی؛

هوا، و عودم های انرژی در اثر اجورای فواز دوم هدفمنودی یارانوه افزایش قیمت حامل

ا تصا یارانه تولید به تولیدکنندگان؛

یابی به اعتبارات و نر بواالی بهوره های تامین مالی )دشواری دستنر باالی هزینه

های بانکی(؛وام

عمومی. کیفیت نازل خدمات

هوای حواکمیتی، عامول حول رسیم که سا تار فعلی بازوبا توجه به مطالب فوق به این نتیجه می

نشدن مشکل محیط کسب و کار، اشتغال و تورم طی چند دهه ا یر است و به هیو وجه بوا سوا تار

کوی از توان به اهداف مورد نظر دست یافت. یهای جدید نمیموجود و تنها با وضع قوانین و سیاست

راه کارهای اساسی، تغییر سا تار دولت، کوچک سازی و قدرتمند سازی آن است.

نفعان و آگاهوان کلیودی ایون صونعت، طوی موارد فوق از جمله مواردی هستند که به اعتقاد ذی

چندین سال گذشته به شدت بوه صونعت فروآلیواژ کشوور، همچوون سوایر صونایع تولیودی آسویب

232

وند در دولت یازدهم تا حدودی اصالح شده و امید است که با برقراری ثبات در اند. البته این ر رسانده

تر در آینده ای نزدیک باشیم. متغیرهای کلیدی اقتصاد کالن، شاهد فاایی مناسب

دهنود. یکوی از دسته دوم مشکالت را، موانع ا محیط کسب و کار این صونعت تشوکیل موی

مین برق مورد نیاز آن است. زموانی کوه از ا تصوا اولین مشکالت ا این صنعت، دشواری تا

آید، تامین آن به سادگی میسر نخواهد بود. یکی مگاوات سخن به میان می 10انشعاب برق بیش از

ریزی نشده است که به گردد، قطع برق برنامهدیگر از مشکالتی که به بحر انرژی الکتریکی بر می

برقی و سرد شدن کوره می صورت طوالنی شدن زمان بیپروسه تولید لطمات جدی زده و گاهی در

تواند بسیار مخرب بوده و سارات زیادی به بار آورد.

شوندگان معتقدند که در شرایط فعلی و با افزایش مشکل برق به مرور به سمتی بر ی از مصاحبه

هود بوود کوه ایم که اگر کسی بخواهد یک واحد بزرگ فروآلیاژ تاسیس کنود، نواگزیر وا پیش رفته

نیروگاه ا تصاصی ود را نیز در کنار کار انه راه اندازی نماید.

:سایر مشکالت مربوط به این دسته )سطح رد( به قرار زیرند

؛کمبود مواد اولیه مناسب برای بیشتر فروآلیاژها در دا ل کشور

مجهز نبودن معادن ایران به تجهیزات تغلیظ و کلسیناتور؛

یست محیطی این صنعت؛آالیندگی باالی ز

های مختلو صونعت فروآلیاژهوا مشکالت ناشی از وجود انحصارهای متعدد در بخش

کشور؛

ضع سیستم گمرک کشور و امکان ورود کاالیی ا با نام و تعرفه گمرک کواالی

دیگر و در نتیجه استفاده از تعرفه های کمتر؛

عرفه واردات مواد اولیه مورد نیواز نامتناسب بودن تعرفه واردات محصوالت فروآلیاژ با ت

ای کوه امکوان رقابوت تولیدکننودگان دا لوی بوا تواجران و برای تولید آن، بوه گونوه

رود؛واردکنندگان از بین می

عدم تولید بر ی مواد مصرفی و مورد نیاز این صنعت، همچون میر الکترود و بلوک-

های کربنی، مواد نسوز و... در دا ل کشور؛

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

233

ای تحقیق و توسعه فعال نبود واحده(RوD) .در این بخش از صنعت

در کنار این موارد باید به مقوله فساد اداری نیوز توجوه جودی داشوت. بسویاری از تولیدکننودگان

فروآلیاژ بر این باورند که مدیران بازرگانی و مسئولین رید کار انجات فوالد تمایل دارند تا به جای

ر، اقدام به رید ارجی نمایند، حتی اگر در یک سطح کیفیت مشوابه، تامین فروآلیاژها از دا ل کشو

قیمت رید مواد ارجی باالتر از فروآلیاژهای دا لی باشد.

کارهای پیشنهادی برای رفع مشکالت و موانعراه

یکی دیگر از دستاوردهای این تحقیق در کنار شناسوایی موانوع و مشوکالت محیطوی، شناسوایی

پیشنهادی برای رفع این مسایل از نگاه برگوان و فعواالن کلیودی ایون صونعت بر ی راه کارهای

ها و نیازهای کارآفرینان و برگان صونعت است. راهکارهای اساسی که در برگیرنده حداقل واسته

باشند:فروآلیاژ است، به شرح زیر می

در سطت کالن:

اصالح نظام تامین مالی برای تولیدکنندگان و صنعتگران؛

بینی سازی متغییرهای اقتصاد کالن؛باثبات سازی و قابل پیش

ایجاد تعامالت مناسب بین المللی؛

با ثبات سازی و شفاف کردن قوانین و مقررات؛

حذف قوانین و مقررات دست و پاگیر و زاید؛

ها و قوانین متناق،؛از میان بردن موازی کاری

تاکید قانونی بر حمایت از بخش تولید؛

خرد: در سطت

دستی این صنعت؛تال برای از بین بردن انحصار دولتی در صنایع باالدستی و پایین

اصالح مقررات صادرات و واردات محصوالت فروآلیاژی؛

های مختل این صونعت بوا فعواالن های فعال در بخشاز میان برداشتن فاصله بنگاه

های مرتبط؛دانشگاهی در رشته

234

ر نسبت به مسایل زیست محیطی ایون صونعت بوا هودف تتوجه بیشتر و سخت گیرانه

های نوین در این حوزه؛توسعه و کاربرد فناوری

های مرتبط با صنعت فروآلیاژ برای درک بهتر توسعه توان کارشناسان دولتی در بخش

معادالت و متغیرهای این صنعت؛

گذاری در بخش تحقیق و توسعه در این صنعت.حمایت از توسعه سرمایه

ث و نتیجه گیری:بح

ی بدون شک مساعد بودن محیط کسب و کار یک اقتصاد، زیربنایی کلیدی برای رشود و توسوعه

آن است. منظور از محیط کسب و کار، عوامل موثر بر عملکرد واحدهای اقتصادی اسوت کوه تغییور

قودجوانی. دادن آنها فراتر از ا تیارات و قدرت مدیران بنگاه های اقتصوادی اسوت)میدری، احمود و

-تواند منجر بوه دسوتاورد دهد که بهبود در محیط کسب و کار میها نشان می(. نتایج پژوهش1387

هوای اجتمواعی های بزرگی ماننود مقابلوه بوا فقور، توسوعه رقابوت و همچنوین جلووگیری از تونش

(. همچنین این نتایج مؤید آن است که محیط کسب وکار در حوال World Bank, 2005شود)

و Agboliبخشود) های کارآفرینی را توسوعه داده و عملکورد بنگواه را تقویوت موی فعالیت بهبود،

Christian Ukaegbu, 2006 دهنود کوه کشوورهای بوا (. بر ی دیگر از تحقیقات نشان موی

(. Ramalho, 2006 و ,Djankov, McLieshتری بر وردارنود) مقررات بهتر از رشد سریع

که به طور متوسط، هر اصالح در مقوررات کسوب وکوار باعور نتایج پژوهشی دیگر نشان می دهد

(.Haidar, 2012شود)درصدی نر رشد تولید نا الص دا لی می 1.5افزایش

اهمیت توجه به محیط کسب و کار، در مورد صنایع حساس و کلیودی همچوون صونعت فووالد و

های افزایش تولید د و برنامهصنایع مرتبط با آن دو چندان واهد بود. با توجه به اهمیت صنعت فوال

ترین مواد اولیه تولیود فووالد اهمیوت بواالیی واهنود ها به عنوان یکی از مهمآن در کشور فروآلیاژ

داشت. شناسایی نقاط قوت و نقاط ضع محیط کسب و کار کمک واهد کرد تا عالوه بور آگواهی

گذاران و متولیوان محیط، سیاستریزی اقدامات متناسب به بخشی به فعاالن این صنعت برای طرح

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

235

تورین نقواط ضوع در ایون حاکمیتی فاای کسب و کار اقدامات موثرتری در راستای بهبود کلیدی

حوزه سامان دهند.

های واقعه محوور، در این پژوهش سعی شده تا با استفاده از رو تحقیق کیفی در قالب مصاحبه

به تحلیل محویط نزدیوک و PESTELر و مدل بر اساس دو مدل متداول پنج نیروی رقابتی پورت

دور صنعت فروآلیاژ ایران پردا ته شود. نتایج این تحلیل ها آشکارکننده مسایل و مشوکالت محویط

توان در دو سطح متفاوت کسب و کار این صنعت بوده است. مسایل و مشکالت شناسایی شده را می

عام کل محیط کسب و کار کشور را در طبقه بندی نمود. سطح اول مشکالتی هستند که به صورت

بر گرفته و کم و بیش در صنایع مختل ، مشابه هستند. دسته دوم مشکالت را، موانع ا محویط

دهند.کسب و کار این صنعت تشکیل می

ترین مسایل شناسایی شده در دسته اول عبارتند از: مشکالت توامین موالی، وجوود قووانین و مهم

-و پا گیر، مشکالت بانکی و ناتوانی در انتقال ارز در سطح بین المللوی، بوی مقررات پیچیده و دست

ثباتی متغیرهای اقتصاد کالن نظیر: نر ارز، نر بهره و تورم، نااطمینانی در سیاست هوا، بوه وجوود

ثباتی و عدم شفافیت قوانین و مقوررات مورتبط بوا ها، بی آمده در اثر بی ثباتی و تغییر مداوم سیاست

بینوی ، بوروکراسی بیش از حد و دست و پاگیر، فساد اقتصادی و سیاسی، تغییر غیرقابل پویش صنعت

هوای متنواق، و انتخواب برناموه هوای گیوری هوای گمرکوی در واردات و صوادرات، تصومیم تعرفه

های انرژی در اثر اجورای فواز دوم غیرمنسجم و بعاا متااد در سیستم دولتی، افزایش قیمت حامل

رانه ها، و عدم ا تصا یارانه تولید به تولیدکنندگان، نر بواالی هزینوه هوای توامین هدفمندی یا

هوای بوانکی(، و کیفیوت نوازل ودمات یابی به اعتبارات و نر باالی بهره واممالی )دشواری دست

عمومی.

ترین مسایل و مشکالت ا محیط کسب و کار این صنعت عبارتند از: دشواری تامین برق مهم

نیاز آن، کمبود مواد اولیه مناسب برای بیشتر فروآلیاژها در دا ل کشور، مجهوز نبوودن معوادن مورد

ایران به تجهیزات تغلیظ و کلسیناتور، آالیندگی باالی زیست محیطی این صنعت، وجود انحصوار در

تولید فروآلیاژها در دا ل کشور، ضع سیستم گمرک کشور و امکان ورود کاالیی وا بوا نوام و

تعرفه گمرک کاالی دیگر و در نتیجه استفاده از تعرفه های کمتور، نامتناسوب بوودن تعرفوه واردات

236

محصوالت فروآلیاژ با تعرفه واردات مواد اولیه مورد نیاز برای تولید آن، به گونه ای که امکان رقابت

مواد مصورفی و موورد رود، عدم تولید بر ی تولیدکنندگان دا لی با تاجران و واردکنندگان از بین می

های کربنی، مواد نسوز و... در دا ول کشوور، و نبوود نیاز این صنعت، همچون میر الکترود و بلوک

در این بخش از صنعت. (DوR)واحد های تحقیق و توسعه فعال

در نهایت راه کارهای حل این مشکالت، از نظر فعاالن و برگان این صنعت شناسایی شدند کوه

ال برای از بین بردن انحصوار دولتوی در صونایع، اصوالح نظوام توامین موالی بورای عبارتند از: ت

تولیدکنندگان و صنعتگران، اصالح مقررات صادرات و واردات، باثبات سوازی اقتصواد کوالن، ایجواد

تعامالت مناسب بین المللی، از میان برداشتن فاصله صنعت و دانشگاه، با ثبات سازی و شفاف کردن

قررات، حذف قوانین و مقررات دست و پاگیر و زاید، از میان بردن موازی کاریها و قووانین قوانین و م

متناق،، تاکید قانونی بر حمایت از بخش تولید، و توجه بیشتر و سخت گیرانه تر نسبت بوه مسوایل

زیست محیطی.

پیشنهادهای پژوهشی و کاربردی:

عنوان پیشنهادهای پژوهشی و کاربردی قابل ارایوه های این پژوهش، موارد زیر به بر اساس یافته

هستند:

گیری های کوالن گذاری و تصمیمهای این پژوهش، در سیاستشود که یافتهدر ابتدا پیشنهاد می

صنعت فروآلیاژ کشور مورد استفاده قرار گیرد، تا با حد موانوع و مشوکالت پویش روی کارآفرینوان و

سعه این صنعت فراهم آید.فعاالن این صنعت، زمینه رشد و تو

از آن جایی که شناسایی معاالت و مسایل مبتال به هر صنعت، پیش نیاز حرکت به سمت توسعه

شود نظیر چنین پژوهشی در سوایر صونایع کلیودی کشوور و شکوفایی آن صنعت است، پیشنهاد می

انجام شود.

نفر به انجوام رسویده اسوت، 23ی با توجه به این که این تحقیق به رو کیفی و با حجم نمونه

توری موورد های این تحقیق، کمی سازی شده و در حجم نمونوه گسوترده شود که یافتهپیشنهاد می

آزمون قرار گیرد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

237

238

منابع :

( .مقدمه ای بر رو های تحقیق کیفی و آمیخته. تهران: دیدار1387بازرگان. ع .).

( .1390پروان. م, November 1). صنعت فوالد ایران. دنیای اقتصادالزامات توسعه.

( .بهبود فاای کسب و کار در برنامه پنجم توسوعه. 1390تاری. ف. ا.. و علوی منش. س .)

.89–47(. 67)18مجلس و پژوهش.

( .ذورنمای محیط کسب و کار در الیحه برنامه پونجم توسوعه. فصولنامه 1389 اری. م .)

.112–89(. 2)13مطالعات راهبردی.

(. کوواربرد پایووایی و روایووی تحقیووق. تهووران: دفتوور 1384گووان. م.. و فتوووت. ا. )عبوواس زاد

.پژوهشهای فرهنگی

( .برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت. جهاد دانشوگاهی واحود 1392فاطمی امین. س .)

.شهید بهشتی

( .51(. چگونگی تنظیم بازار فوالد ایران. بررسی های بازرگوانی. ) 1390گلکاران مقدم. س) .

83–97.

( .فاای کسوب و کوار، 1392مکیان. س. ا.. امامی میبدی. م.. عشرتی. س.. و احمدی. ز .)

راهبرد رشد؛ مقایسه کشورهای اسوالمی منطقوه منوا و سوازمان توسوعه و همکواری هوای

.84–75(. 77)11اقتصادی. پژوهش های رشد و توسعه اقتصادسی.

( .تدوین استراتژی 1393مالیی داریانی. ع .)صنعت فروآلیاژ ایران. تهران.

( .طراحوی مودل وط 1392منوریان. ع.. ایوبی اردکان. م.. ایروانی. م.. و زندی مونش. م .)

مشیگذاری به منظور بهبود محیط کسب و کار جمهوری اسالمی ایران با اسوتفاده از نظریوه

.142–125(. 2)5داده بنیاد. مدریت دولتی.

( .سنجش و بهبود محیط کسب و کار. تهران: انتشوارات 1387میدری، احمد. و قودجانی. ا .)

.جهاد دانشگاهی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

239

Agboli, M., و Christian Ukaegbu, C. (2006). Business

environment and entrepreneurial activity in Nigeria:

implications for industrial development. The Journal of

Modern African Studies, 44(01), 1.

doi:10.1017/S0022278X05001394

Askerov, E. (2012). Global economic outlook and steel

demand trends. Word Steel Association, (October 2012), 2–

26.

Brunner, K. (1985). The Poverty of Nations. Cato Journal,

5(1).

Djankov, S., McLiesh, C., و Ramalho, R. M. (2006).

Regulation and growth. Economics Letters, 92(3), 395–401.

doi:10.1016/j.econlet.2006.03.021

Gillham, B. (2000). The research interview. London:

Continuum Intl Pub Group.

Given, L. M. (Ed.). (2008). The Sage encyclopedia of

qualitative research methods (Vol. 12و). SAGE Publications

Ltd.

Haidar, J. I. (2012). The impact of business regulatory reforms

on economic growth. Journal of the Japanese and International

Economies, 26(3), 285–307. doi:10.1016/j.jjie.2012.05.004

Han, N. H. (2012). Steel as the Backbone of the Modern

Economy. In LCA AND STEEL Seminar. Beijing,.

OECD. (2006). Policy Framework For Investment. Retrieved

from www.OECD.org

Osborn, D. (1992). Reinventing Government: How the

Entrepreneurial Spirit is Transforming the Public Sector. MA:

Addison- Wesley.

240

Porter, M. E. (1980). Competitive Strategy: Techniques for

Analyzing Industries and Competitors. New York: NY: Free

Press.

Stern, N. (2002). A Strategy for Development. Washington:

World Bank.

Stiglitz, J. E. (1999). Whither Reform: Ten Years of the

Transition. In Annual World Bank Conference on

Development Economics. Washington.

Swanson, R. A. (2005). Research in organizations:

Foundations and methods of inquiry. Berrett-Koehler

Publishers.

World Bank. (2005). The World Bank Annual Report 2005.

World Steel Association. (2014). World Steel In Figures 2013.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

241

وکار های راهبردی در جهت بهبود محیط کسب یاستبررسی س

1معصومه بیطرف

چکیده:

هوای اساسوی کشوور، در جهوت بهبوود محویط گیوری رویکرد اصلی در این مقاله، تبیین جهوت

وکار در دو سطح مطرح است: یکی اصالحات بنیادی اسوت کوه وکار است. بهبود محیط کسب کسب

های مرتبط با آن است و همچنوین ارائوه راهبورد مستلزم انجام اصالحات در نظام اقتصادی و مؤلفه

دهنود. در محویط نهوادی اجمواع نظور ت که بنیادهای یک اقتصاد را تشوکیل موی توسعه کشور اس

ها برای ارتقای اثربخشی، حائز اهمیت گذاری ها و سیاست های نهادهای حاکمیتی در برنامه مجموعه

یابود. درواقوع در چوارچوب نظوام های راهبردی ا تصا موی است و در سطح دوم به ارائه سیاست

های اهبرد توسعه مدون و متناسب با مبانی و اقتاائیات کشوراست که سیاستاقتصادی و در قالب ر

راهبردی کارآمد و اثربخش واهد بود.

شود و گذاری بحر می ای و میدانی، درباره ادبیات سیاست در این مقاله با انجام تحقیقات کتابخانه

ن، کارآمد سازی نهادهوا، های کلیدی، باثبات سازی محیط کال سپس ابعاد هر یک از موانع و چالش

وکارهوا در توسعه دانش فناوری و ارتقای کارایی و توسعه بازارهای اقتصاد کالن پویش روی کسوب

گردد. ها ارائه می های راهبردی در جهت مقابله با موانع و چالش ایران را بررسی و درنهایت سیاست

ها انع و چالشهای راهبردی، مو وکار، سیاست کلمات کلیدی: بهبود فاای کسب

نشانی: تهران بزرگراه اشرفی ، مدرس دانشگاه، دانشگاه آزاد اسالمی قزوین گرایش توسعه نیدانشجوی مقطع دکتری کارآفری 1

masomeh.bitaraf@yahoo.com، 09126355226تلفن: ، 2واحد 8بلوک یاس طبقه - یابان سیمون بولیوار-اصفهانی

242

مقدمه:

تحول اساسی در تولید، رشد و توسعه اقتصادی به کوم و کیو فعالیوت کارآفرینوان یوک جامعوه

گیورد و کنند شوکل موی بستگی دارد. فعالیت کارآفرینان نیز بر اساس محیطی که در آن فعالیت می

های کارآفرینانه گستر یتوکار مناسب باشد، فعال کند. به هر میزان که محیط کسب توسعه پیدا می

هوای یابد. عالوه بوراین بوا توسوعه فعالیوت تبع آن اشتغال و درآمد در جامعه افزایش می یابد و به می

تودریج صوادرات افوزایش و یابد و بوه کارآفرینی در جامعه، قدرت رقابتی فعاالن اقتصادی، ارتقاء می

هوا درصودد هسوتند بوا بهبوود محویط کند. به همین دلیل اسوت کوه دولوت واردات کاهش پیدا می

گذاری و تولید تشویق کنند. وکار، کارآفرینان بالقوه و بالفعل را برای سرمایه کسب

هایی مواجوه هسوتند وکار با چالش کارآفرینان در کشورهای مختل ازجمله ایران در محیط کسب

هوای کوالن شوا ص های گذشته، نتوایج ها اهمیت دارد. طی دهه که شناسایی و برطرف کردن آن

آموده دسوت ای به های ا یر و پیشرفته کشور مؤید آن است که باوجود تحوالت صورت گرفته در دهه

های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و طبیعوی، ها و ظرفیت های مختل و با توجه به پتانسیل در حوزه

زنظور رشود بخش نیسوت و کشوور در یوک دوره بلندمودت ا وضعیت اقتصادی کشور چندان رضایت

وری، توزیع درآمد، سا تار تولید و تجوارت از وضوعیت اقتصادی، نر بیکاری و نر تورم، رشد بهره

مطلوب فاصله دارد ونوسان عواملی چون رشد اقتصادی و نر تورم، مؤیود آن اسوت کوه کشوور در

هوای ا چوالش های باثبات و مؤثر، بو ارتقاء اثربخشی مدیریت اقتصاد کالن و تنظیم و اجرای سیاست

هوای پویش روی رشود و توسوعه اساسی مواجه است. یکی از الزامات غلبه بور مشوکالت و چوالش

وکار و توسعه وکار مناسب و انگیزشی است. بهبود محیط کسب اقتصادی کشور، داشتن محیط کسب

منظوور شناسوایی موانوع و باشود. بوه رقابت، یک مفهوم نسبی است که در سطح جهانی مطرح موی

وسویله های اتخاذشده بوه های صورت گرفته بر سیاست وکار عموما پژوهش های محیط کسب چالش

کننود ها را اتخاذ موی گونه سیاست ها این یابی این موضوع که چرا دولت دولت تمرکز دارد برای ریشه

بایستی مبانی و اصول نظام اقتصادی و راهبرد توسعه کشورها موردتوجه و مطالعه قرار گیرد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

243

های آن پردا ته و در زمینه ادبیات وکار و موانع و چالش این مقاله ابتدا به بررسی محیط کسبدر

گوردد و سوپس ابعواد هور یوک از موانوع و گذاری و نظام اقتصادی و ارتباط مابین بحر می سیاست

های کلیدی باثبات سازی محیط کالن، کارآمد سوازی نهادهوا و توسوعه دانوش و فنواوری و چالش

وکارها در ایران را بررسوی ی و ارتقای کارایی و توسعه بازارهای اقتصاد کالن پیش روی کسبنوآور

هوای صوورت های تحقیق( بور مبنوای مطالعوات و پوژوهش های راهبردی )یافته و درنهایت سیاست

گردد. ها بیان می گرفته در اقتصاد ایران جهت شناسایی مشکالت و چالش

مبانی نظری:

:وکار محیط کسب -

آن دسته از عواملی هستند که در مدیریت بنگاه مؤثرند ولی ارج از کنترل مودیران بنگواه قورار

وکار برای تحقوق رشود و توسوعه اقتصوادی ایون اسوت کوه تنهوا دارند. رویکرد بهبود محیط کسب

گوذاری ها برای رشود مسوتمر سورمایه های تولیدی و زیرسا ت سازی، اعطای وام به طرح صوصی

وکار و فاای مساعد اسوت. مجمووع ت و نیاز به عامل اساسی دیگری به نام محیط کسبکافی نیس

تووان در زموره وکار ایران در وضعیت مطلوبی قرار ندارنود و ایوران را موی های محیط کسب شا ص

هوا، از وضوعیت نوامطلوبی بر ووردار اسوت. وکوار در آن بندی کرد که فاای کسب کشورهایی گروه

گوذاری اقتصواد جهوانی و نحووه ران تا حد نسبتا زیادی متأثر از فاای سورمایه وکار ای فاای کسب

وکوار و المللی در اقتصواد جهوانی اسوت. فاوای کسوب تعامل اقتصاد ایران با مناسبات و روابط بین

های استراتژیک توسعه صنعتی ایران تلقی کرد که عمدتا ناشوی از توان از حوزه گذاری را می سرمایه

هوای گوذاری، آزادی وری و اشتغال نیروی کار، سورمایه ل بیرونی بوده و عواملی چون بهرهکلیه عوام

دهد. از سوی دیگر، توسعه های تولیدی را تحت تأثیر ود قرار می اقتصادی تولیدکنندگان و ظرفیت

وکار، از عوامول موؤثر بور پذیری کشورها استوار است و سالمت محیط کسب اقتصادی بر پایه رقابت

وکار روشن و سالم که منتج از سالمت اقتصاد و سیاست درسوت باشد. محیط کسب پذیری می قابتر

های مثبت اقتصادی از قبیل صادرات مفید، رشد اقتصوادی و توسوعه کشورها بوده و منجر به نتیجه

244

های اقتصادی دولت قورار بگیورد. شود، از مواردی است که اکیدا باید در فهرست سیاست صنعتی می

وکار کشور را وکار که به لحا نهادی و از منظر کالن محیط کسب ترین موانع کسب جمله اصلی من

ثبواتی در قووانین و ها و نبود شفافیت و بی های صوصی، مدیریت توان به مالکیت سازد می متأثر می

یط هوای متعودد فوراروی محو ها اشاره نمود. بوا توجوه بوه موانوع و چوالش گذاری مقررات و سیاست

جانبه صورت پذیرد توا بتوانود بسوتر الزم را بایست حرکتی عظیم و همه وکار اقتصاد ایران، می کسب

وکار از طریق تامین امنیوت آزادی و حقووق مالکیوت و برقوراری نظوم برای تسهیل محیط کسب

حقوقی، حفظ ثبات اقتصادی، افزایش شفافیت در عملکرد دولتی، کاهش بوار مقوررات و پیچیودگی

(1390وکارها فراهم نماید. )بیگدلی نین و مقررات مربوط به کسبقوا

ای: المللی و منطقه وکارها در سطت بین موانع کسب

ای بور مبنوای پژوهشوی کوه بانوک المللی و منطقه ها در سطح بین برای شناسایی موانع و چالش

گوذاری در فاای سرمایه"عنوان کشور انجام داده است و نتایج را در کتابی با 81( بر 2003جهانی )

عنوان مشکل اساسی پویش روی منتشرشده است نماگرهایی که در سطح جهان به"المللی سطح بین

اند از: وکارها قرار دارند عبارت کسب

ها و مقررات ها و قانون مالیات -1

تأمین مالی-2

ثباتی سیاسی و نا اطمینانی بی-3

نر تورم -4

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

245

وکار کشور: های پیش روی کسب و چالش بندی موانع جمع 3-2

مجمع جهانی اقتصاد 1390

های مرکز پژوهش 1391مجلس بهار

1389مرادی

حقایق آشکارشده کشور

بندی جمعموانع و ها چالش

دسترسی به تأمین مالی

مشکل دریافت ها تسهیالت از بانک

ارتقاء و توسعه دانش و فناوری

ثباتی و نا بی اطمینانی باال

کارآمد سازی نهادها

ثباتی بی سیاسی

ضع بازار سرمایه در تأمین مالی تولید و نر باالی تأمین سرمایه از بازار غیررسمی

کارآمد سازی نهادها

فناوری و وری پایین بهره

توسعه دانش فناوری و نوآوری

نر تورم

ها بی تعهدی شرکتو مؤسسات دولتی به

موقع بدهی پردا ت به پیمانکاران ود به

ثبات محیط کالن

ناکارآمدی نهادهای دولتی و عمومی

ارتقای کارایی و توسعه بازارهای اقتصاد کالن

ناکارآمدی نظام بروکراسی

نر باالی بیمه اجباری نیروی کار

ها و قانون مقررات کارآمد

عدم تعادل در بازارهای اقتصاد کالن

باثبات سازی محیط کالن

ناکافی بودن ها زیرسا ت

مشکل دریافت ها تسهیالت از بانک

تبیین راهبرد توسعه

نر تورم------------

246

گذاری: های سیاست مفاهیم، مبانی و چارچوب

شوود های اقتصادی و ارتباط آن دو بحر می گذاری و نظام ابتدا مفاهیم و اصول مرتبط با سیاست

دهوی اموور، ایفای نقش دولت در هدایت و سوازمان گذاری و چگونگی های سیاست و در ادامه زمینه

موردبحر و بررسی قرار واهد گرفت.

شود که در جهت دستیابی به یک یوا ای از تدابیر اطالق می ها به مجموعه در مفهوم عام، سیاست

شود. این اهداف مبتنی بر ایون اصول هسوتند کوه دولوت مشوکل یوا چند هدف مشخص اتخاذ می

گذاری در سطح کالن فرایندی است که با محوریت روی جامعه بردارد سیاستمشکالتی را از پیش

منظوور اداره صوحیح اموور مطورح حکومت و دولت برای تأثیرگذاری در جامعه و مسائل عمومی بوه

آید به های جامعه تنظیم و به اجرا درمی گذاری برای حل مسائل، مشکالت و چالش شود. سیاست می

های سیاسی حواکم بور اجتماعی، ارز –دولت در امور از اوضاع اقتصادی همین دلیل نحوه د الت

گذاری از تعریو سونتی کوه پذیرد. علم سیاست های فرهنگی تأثیر می جامعه، سا تار دولت و ارز

عنوان علم و هنر اداره جامعه تغییریافته است بواوجوداین در دنیوای واقعوی علم قدرت سیاسی بود به

های کلیدی برای کارآمدی یک سیاست عبارت است ( مؤلفه1391مرادی، محمدعلی اند. ) تنیده درهم

هوا و از کارایی در تخصیص منابع، اثربخشی در دستیابی بوه اهوداف و سوازگاری بوا اجورای برناموه

قانونی جامعه و حداکثر سازی منافع عمومی.)همان منبع(–های نهادی چارچوب

های اقتصادی: نظام

ای از گیورد نظوام اقتصوادی مجموعوه ی بر اساس نوع نظام اقتصادی شکل موی محیط اقتصاد مل

کند نظام اقتصادی ها را تنظیم می های اقتصادی و روابط میان آن اصول و نهادهایی است که فعالیت

ها و دولت سوروکار با تخصیص منابع و تولید، توزیع محصول و عوامل تولید و هزینه انوارها، بانک

هوای اقتصوادی وجوود دارد بنودی نظوام بیات موضوع رویکردهای مختلفوی بورای طبقوه دارد. در اد

انود نظوام ویشواوندی هایی هستند که در جهوان رواج داشوته های اقتصادی سنتی اولین نظام نظام

( 1391رعیتی چندین سده در ایران رواج داشته است بور اسواس تحقیقوات نموازی ) فئودالی و ارباب

اند از نظام اقتصاد شبانی، انگی، نظام اقتصوادی کشورهای اروپای غربی عبارت های سنتی در نظام

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

247

های اقتصادی بر اساس ایدئولوژی بوه سوه دسوته اقتصوادی ملکی کشاورزی و نظام افزارمند. نظام

های اقتصادی بور اسواس فرهنوگ در شود و نظام بندی می داری طبقه اسالم، سوسیالیستی و سرمایه

شوند که شامل نظام اقتصادی ودتنظیم کننده و تنظویم شوونده بور اسواس دی میبن دودسته طبقه

ریزی و نظام اقتصادی های اقتصادی، نظام اقتصادی برنامه بندی نظام فرهنگ است. نوع دیگر طبقه

های حدی این دو نظام در دنیای واقعی وجود ندارد. چهوار نووع نظوام بازار آزاد است و امروزه حالت

ریزی متمرکز یا دسوتوری، اند از نظام اقتصادی اسالم، نظام اقتصادی با برنامه یگر عبارتاقتصادی د

داری یا نظام اقتصادی مبتنی بر بازار آزاد و نظام اقتصوادی مخوتلط. در نظوام نظام اقتصادی سرمایه

ود ریزی متمرکز، منابع در ا تیار دولت است و بخش صوصی در ایون نظوام وجو اقتصادی با برنامه

وکارها تحت تأثیر دولت اسوت و کوارآفرینی بوه مفهووم متوداول وجوود نودارد ندارد و فعالیت کسب

کننود و سوازوکار وکارها آزادانه در بازار فعالیت موی که در نظام اقتصادی مبتنی بر بازار کسب درحالی

کشورها تلفیقی از بازار تخصیص منابع را بر عهده دارد در دنیای امروز نظام اقتصادی حاکم بر غالب

های دو نظام مذکور هستند. )همان منبع( مؤلفه

ارتباط نظام سیاسی و نظام اقتصادی:

گیرد زیرا موضوع اصلی نظام اقتصادی بر اسواس نظام اقتصادی بر اساس نظام سیاسی شکل می

شوود. گیرد که مبانی آن در نظام سیاسی تبیوین موی کارگیری آن شکل می مالکیت منابع و نحوه به

اند: توصی کرده 2-1( ارتباط این دو نظام را در شکل 2009وارتینگتون و بریتن )

248

(2009ارتباط نظام اقتصادی و سیاسی )وارتینگتون و بریتن -2شکل

ای از نظام دموکراتیک و نظام استبدادی قرار دارد و جایگواه آن بور اسواس نظام سیاسی در دامنه

شود. نظام اقتصادی هم ماننود نظوام سیاسوی در ها تعیین می گیری ممیزان مشارکت مردم در تصمی

ریزی متمرکز قرار دارد. جایگواه آن نیوز بور اسواس د الوت دولوت در دامنه بازار آزاد تا نظام برنامه

شود. در نظام دموکراتیک مردم از طریق آراء ود در سرنوشت وویش تخصیص منابع مشخص می

( در مقابل رابطه بین نظام اسوتبدادی و نظوام 1مانند )منطقه زاد برقرار میمشارکت دارند و در بازار آ

که دولت بر نظام سیاسی کنترل دارد از طریق شود )منطقه سه( وقتی ریزی متمرکز ترسیم می برنامه

گیرد پس دولت بجوای موردم در ابعواد مالکیت دولتی اقتصاد در تولید، توزیع و مصرف در ا تیار می

گیرد. قتصادی تصمیم میسیاسی و ا

مطالعه و بررسی

گذاری و مداخله دولت: سیاست-

دانود کوه دولوت تودابیری اتخواذ گذاری را بر این اصل استوار موی ( ایده سیاستb1998میزس )

کنند از تعرض دا لی و ارجی در امان باشند و کند تا زندگی مردمی که در قلمرو آن زندگی می می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

249

وفصل شود. در این حالت مردم آن کشوور قوادر ها حل کنند و طی آن مناقشهها حمایت دولت از آن

ها درصودد هسوتند یابی به اهداف فعالیت کنند در این زمینه دولت طور آزادانه در دست واهند بود به

تری در امور مختل کشور د الت کنند تا وضعیت کشور را سروسامان بدهند عموموا تا در ابعاد وسیع

در بازارهای مختل اقتصاد کالن یعنی بازار کل کاالها و ودمات، بازارهوای موالی و بوازار ها دولت

هوا از ایون د الوت آن اسوت کوه وضوع جامعوه را بهبوود بخشوند کنند و هدف آن تولید د الت می

توسعه در عمل قادر نیستند که به اهوداف اقتصواد کوالن برسوند باوجوداین، اغلب کشورهای درحال

هوا، د الوت جای ساماندهی امور و فراهم کردن شرایط مناسب برای انجام فعالیوت ها به یعنی دولت

دهند. ای را صورت می گسترده

ها این است که شرایطی فراهم کنند تا طی آن موردم و فعواالن پس یکی از وظای اصلی دولت

ار و تاجر برای دستیابی انداز کننده، نیروی ک کننده، پس اقتصادی نظیر تولیدکننده، کارآفرین، مصرف

ها را سروسامان دهند. ها از این طریق، فعالیت به اهداف، موفق عمل کنند و دولت

طرفداران مکتب فکری نئوکالسیک که زمانی به دولت حداقلی اعتقاد داشتند و سوازوکار بوازار را

هوای نظوری ستداللدانستند امروزه با ا تنها رویکرد تخصیص بهینه منابع و افزایش رفاه عمومی می

مانند کاالهای عمومی و اطالعات غیر کامل و همچنین بنا به دالیل تجربی و حقایق آشکارشده در

شوود اند وبر سونگینی نقوش دولوت در عصور دیجیتوال تأکیود موی کشورهای پیشرفته اذعان کرده

و 17و 16ای هو کنند که نویسندگان زیوادی در سوده (( ایشان بیان می2000)استگلیتز و همکاران )

بر نقش فعال دولت در اقتصاد نظیر توسعه تجارت و صادرات تأکید داشتند مکتب مرکانتلیسوتها 18

، کتاب ثروت ملل ود را منتشر کرد که قسومتی 1776در این گروه قرار دارند. آدام اسمیت در سال

أکیود کورد. اسومیت از آن در واکنش به اندیشه مرکنتلیستها بود و طی آن بر نقش محودود دولوت ت

عنوان بهترین وسیله برای ارتقای رفاه عمومی معرفی کرد و اندیشه ود را بر رقابت و انگیزه سود به

عنوان اندیشه غالب در جریان بوده است در کتاب اسمیت آمده است کوه افوراد بوه دنبوال ها به سده

فراد به دنبال منافع ودشان تبع اینکه ا شود به منافع شخصی ودشان هستند دست نامرئی سبب می

هستند، منافع اجتماعی را ارتقا دهند در این نظریه نقش بخش صوصی در اقتصاد برجسته و غالب

تدریج بر نقش دولت توجه داشتند. است از زمان آدام اسمیت اقتصاددانان به

250

هشت دلیل بالقوه برای ایفا نقش دولت در ادبیات وجود دارد که بهه شهرح زیهر

شود: می معرفی

کاالهای عمومی: بخش صوصی برای تولید کاالهای عمومی انگیزه ندارد زیورا شورط حوداکثر -1

سود در بازار رقابت کامل برای بنگاه این است که درآمد نهایی برابر هزینه نهایی باشد و لذا هیو

االی بنگاهی تمایل ندارد محصول تولید کند و باقیمت صفر بفورو برسواند از طرفوی وقتوی کو

توان استفاده از آن را مانع شد پس کاالی عمومی هم غیررقوابتی عمومی تولید و عرضه شد نمی

کوه دانوش ماهیوت عموومی دارد دولوت در اقتصواد است و هم غیرقابل منع. با عنایوت بوه ایون

کند. بنیان در تولید و عرضه کاالی عمومی ایفای نقش می دانش

شود که رفتار یک نفور یوا یوک بنگواه بور رفواه لتی اطالق میاثرات ارجی: اثرات ارجی به حا-2

کنود و نوه جبوران دیگری تأثیر دارد اما آن فرد یا بنگاه به دلیل این تأثیرگذاری نوه جبوران موی

شود مثال متداول برای اثرات ارجی مثبت فناوری و اثرات ارجی منفی آلودگی است. می

الیت دولت در اقتصاد شرایطی است که بازارها غیر کامول بازارهای غیر کامل: دلیل سوم برای فع-3

اند. بازارهای مالی غیر کامول ( مثالی از بازارهای مالی ارائه کرده2000باشند استگلیتزو همکاران )

قادر نیستند برای آموز در سطوح باالتر تأمین مالی کنند در ایون حالوت دولوت الزم اسوت بوا

دار شود. کند یا اینکه تامین اعطای وام را عهدهتسهیالت برای این منظور ارائه

وسیله اطالعات نواقص در بازارهوای صوصوی شکست اطالعات: فعالیت دولت ممکن است به -4

توان با اغماض آن را کواالی عموومی پذیر باشد ویژگی که اطالعات دارد این است که می توجیه

ی عمومی بحر شد.تلقی کرد و نقش دولت همانند نقشی است که برای کاال

های اقتصادی نقش ایفوا کنود های اقتصاد کالن: دولت الزم است برای اصالح عدم تعادل نوسان-5

هایی که به افزایش نر بیکاری، افزایش نر توورم و رکوود در اقتصواد منجور ازجمله عدم تعادل

شود. می

د تولید کند توزیوع درآمود صورت کارآم باز توزیع: حتی اگر بخش صوصی کاالها و دمات را به-6

ازنظر اجتماعی مطلوب نخواهد بوود در ایون حالوت از سوازوکارهایی نظیور اعموال نور مالیوات

کند. تر درآمدها استفاده می منظور توزیع متعادل تصاعدی به

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

251

که رقابت مؤثر وجود نداشته باشود منوافع ناشوی از رقابوت کوه شوامل شکست رقابت: درصورتی-7

شود در ایون شورایط دولوت بورای اینکوه وری باالتر است، حاصل نمی تر و بهره های پایین قیمت

کند اطمینان حاصل کند در بازارهای صوصی رقابت مؤثر حاکم است نقش ایفا می

هوا را شود کوه موردم و جامعوه بایود آن کاالها و دمات شایسته: به کاالها و دماتی اطالق می-8

ها توانایی آن را داشته باشند یا اینکه افراد را مجبور کند کوه در نظر از اینکه آن داشته باشد صرف

ویژه آموز ابتدایی را دارند آموز عمومی به ها وظیفه طور ا دولت مدارس آموز ببینند. به

(2000اجباری کند.)استیگلیتز

رح زیور های مکتب نئوکالسیک را از سه بعد به ش ( اهداف و سیاست2011در همین زمینه )دات

دهد: موردنقد قرار می

جای کنتورل نور توورم گوید اهداف سیاست به شود وی می ها متمرکز می ابتدا بر اهداف سیاست-1

بیشتر بر توزیع درآمد، فقر و بیکاری تمرکز داشته باشد.

شود تا اینکه یک علم باشد حتوی اگور اقتصواد عنوان یک هنر قلمداد می گذاری اغلب به سیاست-2

شود که واکونش های ریاضی و اقتصادسنجی آزمون و تحلیل شود این کار موجب نمی مدل ازنظر

طوور دقیوق انتظوارات از نتوایج یوک سیاسوت دقیق سیاست به مسئله و مشکل کش شود و به

شناسایی شوند.

کنند های دولت مخالفت دارند و کسانی که فکر می میان کسانی که به دالیل مختل با فعالیت-3

های دولت های دولت داروی تمامی دردها است درک ضعیفی وجود دارد زیرا سیاست سیاست

های اقتصاد کالن رود ممکن است کار نکند و تغییرات مکرر در سیاست گونه که انتظار می همان

ثباتی بیشتری ایجاد شود و نا اطمینانی بیشتر را به دنبال داشته باشد شود بی موجب می

(2011)دات

گذاری: راحل سیاستم

صورت متعوارف تنهوا در رابطوه بوا مراحول گذاری به ( اعتقاد دارد فرایند سیاست1995کینگدان )

کند. مرحله اول شامل تدوین پیشنهادیه اولیه سیاست است مختلفی از توسعه سیاسی مفهوم پیدا می

و د در ایون مرحلوه دار انتخواب شو عنوان یک سیاست اولویوت گذاری به که موضوع سیاست نحوی به

252

زموان و نحووه بررسوی سیاسوت اعتبار سیاست و نهادها و افرادی که باسیاست سروکار دارند، مودت

گذاران ا تصا دارد مرحله شود. مرحله دوم به بحر و بررسی سیاست توسط سیاست مشخص می

سوت را سوم به تصویب یا عدم تصویب سیاست جدید مرتبط است و مرحله چهارم دوره اجورای سیا

شود. دهد و طی آن از اثربخشی و موفقیت سیاست اطمینان حاصل می پوشش می

گویند ابتدا مشکل مطالعه و سپس گذاری می ( در تبیین مفهوم سیاست1980لیندبلوم و همکاران )

گوردد و ها برای دستیابی به آن اهداف شناسایی موی شود در مرحله بعد سیاست اهداف شناسایی می

گذاری است. شود. نظارت آ رین مرحله فرایند سیاست ست موردنظر اتخاذ میدرنهایت سیا

شوود کوه گذاری ود از شش مرحله به شرح زیور تشوکیل موی در ادبیات موضوع، فرایند سیاست

های مختل حل مسئله و اند از تبیین دقیق مسئله و مشکل تبیین اهداف سازگار، تبیین گزینه عبارت

هینه، اجرای سیاست و ارزیابی نتایج و پیامدهای سیاست.مشکل، انتخاب گزینه ب

هوای منتخوب در گذاری گذشته کشور، سیاسوت گیری از تجارب سیاست شایسته است برای بهره

انود در چوارچوب رو ها در طراحی و اجرا طی کورده نظر گرفته شود و کم و کی فرایندی که آن

است یک سیاسوت در فراینود تودوین و طراحوی علمی ارزیابی شود و علل و عواملی که سبب شده

صورت ناقص طی شود، احصا و ارزیابی و عدم دستیابی به نتایج مطلوب سنجیده شود. به

های راهبردی در جهت رفع موانع: سیاست

سیاست راهبردی ارتقای کارآمدی نهادها: -

تجارب رشد و توسعه اقتصادی مؤید این است که نهادها در مدیریت رشد و توسعه کشورها نقش

های اجرایی و قوانونی هسوتند کوه اساسی داشته است نهاده در مفهوم عام شامل مجموعه چارچوب

های اقتصادی و ایجواد درآمود و ثوروت در وکارها و دولت را در انجام فعالیت نحوه تعامل افراد کسب

شوود کند نهاد در مفهوم سازمان به دودسته رسومی و غیررسومی تقسویم موی ک کشور فراهم میی

وکوار، نقوش اساسوی دارنود. گیوری محویط کسوب های رسمی و غیررسمی هر دو در شکل سازمان

وسیله حاکمیوت، مودیریت و گیرد که به های رسمی در چارچوب نهادهایی موردبحر قرار می سازمان

نهاد اغلب توسط موردم های مردم ها و تشکل ود. نهادهای غیررسمی مانند رسانهش گذاری می سیاست

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

253

هوای گیوری محویط مناسوب بورای انجوام فعالیوت شود و امروزه در ابعاد مختل در شوکل اداره می

طلبد که: وکارها می کنند بنابراین الزامات محیط مناسب برای کسب اقتصادی، نقش اساسی ایفا می

ی و اجرایی در یک کشور کارآمد باشند.نهادهای مدیریت-

های اقتصادی و روابط افراد و ای بر فعالیت کننده قانون و مقررات شفاف، پایدار یکسان و تسهیل-

ها حاکم است. سازمان

هوا و رود رویکرد تصویب و نظارت بر حسن اجرای قوانون وکار انتظار می برای بهبود محیط کسب

وکارهوا در های اقتصادی ازجملوه هزینوه کسوب های انجام فعالیت هزینهای باشد که گونه مقررات به

وکار به حوداقل برسود. در غیور ایون صوورت ایجاد، تولید و عرضه کاالها و دمات و انحالل کسب

وکارها کسب و کاره قادر به رقابت با رقبای جهانی نخواهند بود. این در شرایطی است که اگر کسب

هوا و مقوررات بور تر نداشته باشد و هزینه اجرای قانون های پیشرفته لی فناوریالمل همانند رقبای بین

المللی معنا و مفهوم نخواهد داشوت المللی بیشتر باشد رقابت در سطح بین ها نسبت به رقبای بین آن

هوای بیشوتر بور های دست و پاگیر و غیرضوروری و تحمیول هزینوه بنابراین در صورت وجود قانون

های اقتصادی توسعه پیدا نخواهد کرد. با عنایوت بوه بخش غیررسمی در انجام فعالیتوکارها کسب

هوای ووبی بورای قانون اساسوی ظرفیوت 44های اصل مفاد قانون اساسی و قانون اجرای سیاست

منظور تسهیل رقابوت ها و مقررات به شده است تا برای تدوین قانون بینی ایجاد نهادهای کارآمد پیش

ها و مقررات اند و قانون گرفته ای شکل گونه وجود نهادها در کشور به ار استفاده شود بااینو منع انحص

کند و از قدرت و توان وکارها تحمیل می هایی را بر کسب شود که هزینه به نحوی تصویب و اجرا می

ای مودیریتی رود مجموعه نهادهای حاکمیتی، سا تار نهاده کاهد. بنابراین انتظار می ها می رقابتی آن

هوا و مقوررات صوورت کارآمود و همچنوین قوانون ای اصالح نمایند که به گونه و اجرایی کشور را به

هوای دیگوری ماننود غیرضروری را برای کاهش هزینه مبادله فعاالن اقتصادی حذف کنند و قوانون

دهند. های مختل موردتوجه قرار می قانون حمایت از مالکیت معنوی را در فعالیت

هوای نواظر بور وکار و قانون الح و کاهش فرایندهای قانونی مانند قانون ایجاد و انحالل کسباص

برداری از منوابع و عوامول تولیود، اسوتحکام اسوتانداردهای حسابرسوی، ارتقوای اسوتانداردهای بهره

بهداشت و امنیت محیط کار از منابع و عوامل تولیود، اسوتحکام اسوتانداردهای حسابرسوی، ارتقوای

254

ستانداردهای بهداشت و امنیت محیط کار، قانون و مقررات ناظر بر کیفیوت و فورو محصوول در ا

کاهش هزینه اهمیت دارند.

های راهبردی توسعه دانش، فناوری و نوآوری: سیاست

وکارهای بزرگ بود توا بتووان در بازارهوای رویکردها بر توسعه کسب 1960و 1950های در دهه

وکارهوای های اقتصادی، تجربوه نشوان داد کسوب د با ورود کارآفرینی در فعالیتالمللی فعال مان بین

که بنیان و نوآور قادر هستند محصوالت ود را به بازارهای جهانی صادر کنند ازآنجایی کوچک دانش

برداری از فرصت از طریق القیت و نوآوری اسوتوار اسوت، تنووع تولیود و کارآفرینی بر محور بهره

هوای کوچوک افوزوده در مقیواس تنوع صادرات را هم واهد داشت. ایجاد اشتغال و ارز تبع آن به

سازی اقتصاد و دسوتیابی بوه رشود و توسوعه اقتصوادی نباشود، توسط کارآفرینان اگر تنها راه مقاوم

یافتوه و بازارهوا در ا تیوار شودن توسوعه ویژه زمانی که جهانی ترین راه رسیدن به آن است. به کوتاه

بنیان قرارگرفته اسوت و رقابوت از سوطح ملوی جوای وود بوه سوطح وکارهای نوآور و دانش بکس

المللی داده است روی آوردن به توسعه دانش، فناوری و نوآوری، دیگر یک انتخاب نیست. بلکوه بین

ضرورت است به هر میزان که در این فرایند تأ یر شود سارت آن برای کشور مااع واهد بوود

فردی در تحکیم بنیادهای یک اقتصاد دارد و رشود دلیل است که کارآفرین نقش منحصربه به همین

های راهبردی برای توسعه کارآفرینی با یک نگرشی آورد سیاست و توسعه اقتصادی را به ارمغان می

پذیر است: بر دودسته سمت عرضه و تقاضای کارآفرینی تقسیم

هوای هوای توسوعه آمووز و مهوارت ل سیاسوت های راهبردی عرضوه کوارآفرینی شوام سیاست

هوای توسوعه فرهنوگ کارآفرینانوه، هوای توسوعه فنواوری و نووآوری، سیاسوت کارآفرینی، سیاسوت

هوای های قانونی و مقوررات تنظیموی و سیاسوت سازی، سیاست های توسعه آگاهی و شبکه سیاست

تأمین مالی است.

بورداری از های راهبردی تقاضای کارآفرینی با محوریت لق و کش و شناسایی و بهوره سیاست

المللی وجوود دارد. شورایط های کارآفرینانه در سطوح ملی و بین های کارآفرینی است فرصت فرصت

های دولت نقوش پذیرد. سیاست ها از عوامل مختلفی تأثیر می برداری از این فرصت توسعه برای بهره

هوای دولوت بوه تورین سیاسوت هوا دارد عموده بورداری از ایون فرصوت محوری در توسوعه و بهوره

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

255

های مختل آموز گذاری در تحقیق و توسعه و یا مدیریت انتقال دانش و همچنین به حوزه سرمایه

ها و مقررات، نوآوری و تأمین مالی مربوط است. و قانون

کوه الزم اسوت دولوت در تولیود دانوش، بور ایون توسعه نظیر ایوران عوالوه در کشورهای درحال

وکارهوا در های عملیاتی تدوین و اجرا کنند دو رویکرد همزمان برای توسعه نوآوری در کسوب برنامه

وکارها برای تولید نوآوری و دیگوری انتقوال سطح ملی باید اتخاذ شود یکی ارتقای توانمندی کسب

هوای با فرایندهای تولید دا لوی کوه وود بور کانوال دانش و فناوری از ارج از کشور و تطبیق آن

مختلفی استوار است.

در اصول مختل قانون اساسی به علم و دانش و فناوری ازجمله تأسیس نهادهوای علموی توجوه

ای شده است دربند ب اصل دوم قانون اساسی به تحقیق و توسوعه، علوم و دانوش و فنواوری، ویژه

غال توجه شده است دربند چهارم اصل سوم بور تقویوت روح بررسوی و ابتکار و نوآوری و کارایی اشت

های علمی، فنی و فرهنگی و اسالمی از طریق تأسیس مراکز تحقیق و تشویق تتبع در تمامی زمینه

قانون اساسی موضوع افزایش مهارت و ابتکوار افوراد 44شده است دربند سوم اصل محققان تصریح

به فرازهایی ماننود کسوب جایگواه 1404انداز اساسی در سند چشمشده است عالوه بر قانون مطرح

اول تولید علم و فناوری، بر ورداری از دانش پیشرفته و متکی بر منابع انسانی و سورمایه اجتمواعی

گیری اسناد باالدستی مؤید این است موضوعات اساسی مانند تحوالت علمی شده است جهت تصریح

ها اجرایوی نشوده و گیری های اساسی کشور است اما در عمل این جهت فناوری و نوآوری از اولویت

ها برای ایجاد این تحوالت فراهم نشوده اسوت. در ایون زمینوه وسیله دولت محیط چندان مناسبی به

هوا در درون کوارگیری آن سوازی بورای بوه همکاری دانشگاه و صنعت در تحقیق و توسعه و تجاری

های پیش روی تولید دانش و توسعه فنواوری و عنایت به محدودیتوکار حائز اهمیت است. با کسب

هوای راهبوردی نوآوری در کشور و وجود شکاف دانش و فناوری با دنیا الزم اسوت دولوت سیاسوت

منظور تولید، واردات و انتقال دانش جهانی، طراحی و به اجورا مدت به مدت و میان مؤثری برای کوتاه

درآورد.

اند از: برای تولید و کاربرد دانش، فناوری و نوآوری ملی عبارتهای راهبردی سیاست

گذاری در تحقیق و توسعه کشور برای لق دانش، فناوری و نوآوری توسعه سرمایه-1

256

نهادسازی برای مدیریت و تولید دانش، فناوری و نوآوری-2

وکارهای صوصی گذاری تحقیق و توسعه کسب های هدفمند از سرمایه حمایت-3

وکارهای نوآور همراه با توسعه انکوباتورها ها و کسب توسعه بنگاه-4

تقویت ارتباط دانشگاه با صنعت-5

وکوار الکترونیکوی و توسعه دولت الکترونیکی، جامعه الکترونیکی، سالمت الکترونیکی، کسوب -6

آموز الکترونیکی.

تحقیوق و توسوعه مکمول گذاری گذاری مستقیم ارجی همراه با توسعه سرمایه توسعه سرمایه-7

سازی دانش و فناوری وارداتی به کشور. برای بومی

ای با محوریت واردات کاالهای دانش بر ای و واسطه دهی واردات کاالهای سرمایه جهت-8

های راهبردی ارتقای کارایی و توسعه بازارهای اقتصاد کالن سیاست

های بخوش صوصوی یکوی از ه فعالیتمنظور توسع کارآمدی و توسعه بازارهای اقتصاد کالن به

الزامات دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی است بازارهای اقتصاد کوالن شوامل بازارهوای متعودد و

اند از: بازار سرمایه شامل بازار سهام و بوازار اوراق باهودف توأمین متنوعی هستند این بازارها عبارت

مدت، بازار بیموه بورای بواز توزیوع تأمین مالی کوتاهمنابع مالی بلندمدت، بازار پول و اعتبارات برای

انوداز ویژه بازار سرمایه وظیفه دارد پوس ریسک، بازار ارز و بازار کاالهای استاندارد. بازارهای مالی به

های رشد نوین، سورمایه انسوانی و القیوت و های مولد تخصیص دهد. نظریه انوارها را بر فعالیت

وری در رشد معرفی کرده است بهبود سرمایه انسانی موجب افزایش بهره نوآوری را دو عامل کلیدی

شود نوآوری داللت بر رشد و توسعه دانش دارد این در شرایطی است که هر دو عامل بوه اقتصاد می

نحوی به درجه رشد و توسعه نظام مالی مرتبط هستند.

ازپویش نمایوان شوده اسوت یشهای ا یر نقش بازارهای مالی در فرایند رشد و توسعه ب طی دهه

های مالی برای بازارهای مالی یک وسیله مبادله پذیرفتنی هستند که زمینه مبادله را با حاور واسطه

باره از دهند و دراین های مبادله را کاهش می کنند و به این وسیله هزینه عامالن اقتصادی فراهم می

عمول توسوعه بازارهوای موالی در کشوورهای برنود اموا در های حاصل از مقیاس نیز بهره می صرفه

وکارها در بازارهای مالی اقتصادی توسعه موردتوجه الزم قرا ر نگرفته است. تأمین مالی کسب درحال

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

257

که در دارند درحالی های تجاری این نقش را بر عهده ایران بر شیوه سنتی متمرکز است و اغلب بانک

الی اعم از تأمین مالی بخش دولتی و بخوش صوصوی کشورهای پیشرفته، بازار سرمایه در تأمین م

هوایی کوه در محویط شود بسیاری از مشکالت و حتوی چوالش نقش اساسی دارد این ود سبب می

های اصولی آن در توأمین موالی وکار وجود دارد در این فرایند ریشه داشته باشد. یکی از ریشه کسب

های گذشته متفاوت بووده اموا چند در طول دههدولت از نظام بانکی است. این شیوه تأمین مالی هر

تبع آن افزایش حجم نقدینگی کشور بوده است. نتیجه افزایش نقدینگی پیامد آن رشد پایه پولی و به

گذاری، اشتغال و تولید آثار ود انداز، سرمایه تدریج در پس ابتدا ود را نر تورم نشان داده است و به

کند. را نمایان می

گرانه، تکاپوی نیاز های حمایت بارت در نظام بانکی رسمی کشور به دلیل اجرای سیاستمیزان اعت

مند شوند کوه بور اسواس شورایط نظوام توانند از آن بهره کند. پس تنها افرادی می متقاضیان را نمی

می بانکی از اولویت الزم بر وردار باشند. این در شرایطی است که این امر به ایجاد بازار دوگانه رسو

هوای سوود توان به نر های اصلی این دو بازار می و غیررسمی در اقتصاد منجر شده است. از تفاوت

های متفاوت اشاره کرد. باال و ریسک

های شفاف در بازارهای مالی، سهولت دسترسی بوه منوابع موالی، در دسوترس بوودن وجود قانون

هایی هسوتند کوه ر بازارهای مالی مؤلفهآمیز د های مخاطره دمات مالی و در دسترس بودن سرمایه

ها موردتوجه قرار گیرند. گذاری رود در سیاست انتظار می

سیاست راهبردی باثبات سازی محیط کالن

( اعتقاد دارد توصی محویط بوا 1967) 1شود تامپسون تر می محیط سازمانی در طول زمان پیچیده

دهود در ایون محویط ار را تشوکیل موی وکو های محویط کسوب محوریت اطالعات، مرکز ثقل نظریه

هوای ریسوک در آن وکارها با نا اطمینانی بنیادی مواجه هستند و محیط پر از ابهوام و نظریوه کسب

وکارها به دلیل فقودان اطالعوات دربواره آینوده محویط قوادر نیسوتند آینوده کاربرد ندارد زیرا کسب

بینی کنند. طور دقیق پیش ها را به فعالیت

1 Thompson

258

عنووان کمبوود اطالعوات در صوو رویودادها و ( نوا اطمینوانی محیطوی را بوه 1972دونکن )

بینوی کند و یا غیورممکن بوودن پویش گیرد تعری می وکار صورت می وسیله کسب هایی که به کنش

( اعتقاددارنود 2002دانود. کریزنور و موارینو ) تغییرات محیطی و اثرات آن بر تصمیمات سازمانی موی

یطی در نا اطمینانی اطالعات و وابستگی به منابع ریشه دارد.بیشتر نا اطمینانی مح

( تغییرات را ناشی از عوامول مختلو سیاسوی، 2002در مورد منشأ تغییرات محیطی، استیگ تر )

داند. شناسی و اجتماعی می ها، بوم جمعیتی، اقتصادی، فناوری، زیرسا ت

های زیر غالب حیط متالطم ویژگیکند در م ( در تعری محیط متالطم تصریح می1965انسوف )

شود: می

یابی و برآورد رشد اگر ممکن نباشد، غیرممکن است. برون

آمیز نیستند. راهبردهای تاریخی دیگر موفقیت

.پیوندی بین سودآوری و رشد وجود ندارد

.آینده بسیار نامطمئن است

محیطی، انسووف و سوولیون بندی تالطم انگیز و غیرمترقبه است. برای درجه محیط بسیار شگفت

کنند و برای ( ماتریسی را ارائه و تالطم محیطی را در پنج سطح در ستون ماتریس تعری می1993)

دهند. این ماتریس در جودول ذیول بینی پذیر بودن ارائه می سطر ماتریس، چهار سطح را برای پیش

شده است: ترسیم

5 4 3 2 1 سطح تالطمتالطم محیطی

تکراری )یکنوا ت(

انگیز شگفت گسسته تغییرپذیر گستر یابنده

+ اقتصاد ملی پیچیدگیفناوری ای منطقه

+ اجتماعی -سیاسی

جهانی

شنا ت رویدادها

شده شنا ته برون یاب پذیر )برآورد پذیر( شده شنا ته گسسته

نوظهور )جدید( گسسته

سرعت تغییرات

تراز هسته واکنش

مقایسه پذیر با واکنش

با شتاب تر از واکنش یلی با شتاب تر از

واکنش

رؤیت پذیری آینده

متناوب و تکراری

بینی پذیر پیش گویی پذیر پیش تا حدی

گویی پذیر پیش شگفت انگیزهای

گویی غیرقابل پیش

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

259

دهود ایون محیط در سطح نخست به نحوی است که تالطم ذاتا تغییرناپذیر است و وقتی ر موی

آهسته است و واکنش تدریجی واهد بوود. در سوطح دو تالطوم بوا تغییورات آهسوته و تغییر یلی

پذیر واهد بود محیط در سوطح واکنش به تغییرات از زمان آغاز تغییرات تا تأثیرگذاری کامل امکان

سه تالطم با تغییرات فزاینده مواجه است و آینده منطقی و در سطح چهار تالطم با تغییورات یلوی

بینی پذیر است و در سطح پنج زاینده و گسسته مواجه است و آینده حتی بندرت قدری پیشسریع، ف

هاست. متالطم و مملو از شگفتی

گذاری برای فسخ کردن گوران باشوند یوا های سرمایه کنند: وقتی پروژه ( بیان می1983برنانکی )

ینانی باال در بنگواه ایجادشوده و اینکه استخدام و ا راج نیروی کار هزینه باالیی داشته باشند نا اطم

گذاری فراهم شود. های سرمایه شود انگیزه الزم برای تأ یر در اجرای پروژه سبب می

باشوود هووای تووأمین مووالی مووی مووورد دیگووری ناشووی از نووا اطمینووانی اسووت افووزایش هزینووه

(Gilchrist2010و عالوه براین نظریه ) فته است گر های مختلفی برای نا اطمینانی سیاستی شکل

(. نوا 1968انود )فریودمن که آن را در ابعاد پولی، مالی و مقررات تنظیمی بور اقتصواد بررسوی کورده

اطمینانی در مکاتب فکری نئو کالسیک غفلت شده است به همین دلیل کوارآفرین در ایون مکتوب

طح که در مکتوب اتریشوی و مکتوب پسوا کینوزی، نوا اطمینوانی در سو جایگاه چندانی ندارد درحالی

ای موردتوجه قرارگرفته و کارآفرین نقش اساسی دارد. گسترده

داند بلکه کوارآفرین از طریوق شرط نوآوری و کارآفرینی نمی ( نا اطمینانی را پیش1934شومپیتر )

( 2013کند برای محاسبه نا اطمینانی سیاستی، بیکر و همکاران ) تخریب الق نا اطمینانی ایجاد می

ستفاده کرده است.از سه مؤلفه اساسی ا

ها در صو نا اطمینانی اقتصادی مورتبط باسیاسوت را کموی مؤلفه اول: پوشش بری روزنامه

کند. می

شود. ها لغو می های آینده اجرای آن مؤلفه دوم: تعداد مواد قانونی مالیات را که در سال

های مرتبط ه سیاستهای اقتصادی دربار بینی سومین مؤلفه: وجود تناق، میان انواع مختل پیش

کند. عنوان متغیر جانشین برای نا اطمینانی استفاده می با نماگرهای اقتصاد کالن را به

260

های گیرد ناسازگاری اهداف و سیاست ثباتی در اقتصاد کالن از منشأهای مختل سرچشمه می بی

مختلو منشوأهای وسیله نهادها و افوراد بینی نماگرهای اقتصاد کالن به اقتصاد کالن، تفاوت پیش

ها دهد عالوه بر آن ثباتی اقتصادی در اقتصاد کالن را با محوریت فعالیت دولت تشکیل می اصلی بی

گیرد موجب نا اطمینانی شوده اسوت و بور ها شکل می تحوالت سیاسی و انتظاراتی که بر اساس آن

ویوژه در های مختل به وزهالمللی در ح های بین گذارد وجد تکانه تصمیمات فعاالن اقتصادی تأثیر می

ها بور طور طبیعی آثار آن های سیاسی و اقتصادی از دیگر عوامل ایجاد نا اطمینانی هستند و به حوزه

تصمیمات فعاالن اقتصادی ازجمله کارآفرینان در رشد، توسعه و بقا نمایان واهد شد. جولی و یوک

وکارها هنگام انتخاب در سوطح ملوی، بگذاری کس صورت تجربی نشان دادند که سرمایه ( به2012)

یابد. کاهش می

هوا را کواهش گیری کردند نا اطمینانی سیاستی بوازدهی دارایوی ( نتیجه2012برودگارد و دیتزل )

ی نا اطمینانی تجاری مطالعه کورده و نشوان دادنود کوه نوا ( درزمینه2012دهد. هندلی و لیمائو ) می

های اقتصادی به تأ یر افتد. در و کاره برای انجام فعالیت شود ورود کسب اطمینانی تجاری سبب می

رابطه متقابل بین نا اطمینانی و نر تورم ایران بررسی و به این نتیجه رسوید 2008ای مرادی مقاله

شوود و که رابطه بین این دو متغیر وجود دارد یعنی افزایش نر تورم باعر افزایش نا اطمینانی موی

برعکس.

های باثبات، کارآمد و مؤثر ه برای کاهش نر تورم و نا اطمینانی تورم، اجرای سیاستدر این مقال

شده است. ترین عوامل مؤثر بر نر تورم توصیه عنوان مهم پولی و ارزی به

هوای اساسوی شوود و از چوالش ثباتی در اقتصاد ایران موجب تشدید نا اطمینانی در اقتصاد می بی

هوای مقطعوی و هوا بوه سیاسوت ثبواتی ران قورار دارد بخشوی از بوی وکار ای پیش روی محیط کسب

ساله یا حتی در طول های توسعه پنج مدت دولت ا تصا دارد و تغییر مکرر آن در طول برنامه کوتاه

ریزی را از عامالن اقتصادی بگیرد. بینی و برنامه شود قدرت پیش یک سال، سبب می

گیری محیط رقابتی و هم برای توسوعه فعالیوت شکل باثبات سازی محیط اقتصاد کشور هم برای

هوای اقتصوادی شود نا اطمینانی در فعالیت کسب و کاره حائز اهمیت است. باثبات سازی موجب می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

261

طور که بیان گردید نا اطمینانی در تصمیمات و رفتار فعاالن اقتصادی در تحوالت کاهش یابد همان

محیطی ریشه دارد. نی و زیستاقتصادی، سیاسی، فناوری، اجتماعی، قانو

رود برای دستیابی به ثبات اقتصاد کالن، دولت بسته سیاستی برای هرنماگرهای کلیدی انتظار می

اقتصاد کالن )نر تورم و نر رشد اقتصادی( تهیه کند.

-2گذاری نر توورم پوایین هدف- 1جهت مدیریت نر تورم دولت، دو رویکرد را در نظر بگیرد:

یابد. سازی نر تورم که درنتیجه ریسک اقتصادی کشور تقلیل میباثبات

حجم نقدینگی کشور مدیریت شود و نر رشد آن تقلیل یابد

های پولی و مالی، تحقق آن مستلزم کاهش حجم دولت است و با توجه به عدم استقالل سیاست

م با مشارکت مجلوس و گیری حاک یابد مگر اینکه اصالحات بنیادی در محیط تصمیم این تحقق نمی

دولت صورت گیرد

گیری همزمان دنبال گردد: شود جهت باثبات سازی محیط اقتصاد کالن دو جهت پیشنهاد می

ها مقاوم باشد. ای بنا شود که در مقابل تکانه گونه اساس و بنیاد سا تار اقتصاد به-1

کشوور، بوه نفوت وابسوته تبع آن مصرف توضیح اینکه در حال حاضر دولت و تولید و تجارت و به

شود لذا دولت قادر نیست است و میزان صادرات و قیمت نفت، در بیرون از مرزهای کشور، تعیین می

های درآمد نفتی را مدیریت کند و در این صورت با چالشی مواجوه شوده و اقتصواد ایوران در نوسان

ی کوارآفرینی اقودام نموود کوه هوا گردد. لذا باید در جهت توسعه فعالیوت ها شکننده می مقابل تکانه

های کارآفرینی با ریسک باالیی مواجه شود و فعالیت صورت متنوع توزیع می ها به ها و ریسک فرصت

که یک کارآفرین، بازار صادرات محصووالت وود را در کشوورهای شوند و برای مثال درصورتی نمی

ی در ثبوات درآمود آن ایجواد ای ایجاد شوود مشوکل اساسو مختل توزیع کند اگر در کشوری تکانه

."ها را در یک سبد گذاشت مرغ نباید همه تخم"گوید: ای که می نخواهد شد. ایده ساده

کنود در ایون زمینوه دو رویکورد ها اتخاذ می ها و اقداماتی که دولت در مواجه با تکانه سیاست -2

گردد: پیشنهاد می

د ایرانرویکرد راهبردی برای تحکیم مبانی و سا تار اقتصا-

262

ها در سطوح جهانی و ملی رویکرد راهبردی برای مقابله با تکانه-

برای تحکیم مبانی و سا تار اقتصاد ایران از بعد سا تاری حائز اهمیت اسوت. سوا تار تولیود بوه

دلیل وابستگی به نفت و سا تار سنتی از بعد فناوری و سرمایه انسانی شکننده است. عوالوه بور آن

گوذاری و تولیود ای سورمایه ای و مواد اولیه و کاالهای واسوطه ات کاالهای سرمایهحجم باالی وارد

های زیوادی تبع آن به درآمدهای نفتی با نوسان کشور به بازارهای جهانی وابسته است واردات نیز به

ه سازی سا تار اقتصاد ایران باید باتدبیر دولت از یک اقتصاد منابع بنیوان بو مواجه است. برای مقاوم

وسیله کارآفرینان از مراکوز بنیان انتقال یابد و طی آن دانش و فناوری و نوآوری به یک اقتصاد دانش

المللوی )سورریز دانوش ها و مراکز پژوهشوی ملوی( و بوین علمی و پژوهشی در سطوح ملی )دانشگاه

وکار منتقل شود. المللی( به درون کسب بین

گیری و پیشنهاد: نتیجه

تدا مفاهیم و مبانی نظوام اقتصوادی و سیاسوی موردبررسوی قورار گرفوت موانوع و در این مقاله اب

های راهبردی در هر موورد وکار مورد ارزیابی قرارگرفته و سیاست های کلیدی در محیط کسب چالش

معرفی و ابعاد و مؤلفه بحر و بررسی شد کارآمد سازی نهادها، توسعه دانش و فناوری، ارتقا کارایی

ارهای اقتصاد کالن و باثبات سازی محیط کالن.و توسعه باز

منظوور وکوار کشوور بوه نتیجه این مقاله مؤید آن است که وضعیت جاری حاکم بر محویط کسوب

دستیابی به یک اقتصاد رقابتی مناسب نیست و الزم است برنامه مدونی برای ارتقای آن تهیه و اجرا

هوای ها به حل چالش با معطوف کردن سیاستگذاران رسد تصمیم گیران و سیاست شود به نظر می

وکار انجام دهند. با تأکیود چهارگانه فوق قادر واهند بود اصالحات مؤثری برای بهبود محیط کسب

سازی اقتصاد و های کوچک توسط کارآفرینان جهت مقاوم افزوده در مقیاس بر ایجاد اشتغال و ارز

مایند و همچنین روی آوردن به توسعه دانش و فناوری ن دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی اقدام می

و نوآوری ضرورتی است که در این فرایند نباید به تأ یر افتد.

گردد مدیریت کشور به یک انتخاب اساسی دست بزند و با عنایت به تجارب ایوران و پیشنهاد می

د منوابع بنیوان بوه اقتصواد های راهبردی و توسعه را بر انتقال اقتصاد ایران از اقتصوا جهان، سیاست

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

263

دانش، فناوری و نوآوری بنیان، قرار دهد؛ و محور ثقل راهبرد توسوعه اقتصوادی و برطورف نموودن

هوای الزم جهوت وکار و مبتنی بر دانش و نوآوری نهاده شوود و زیرسوا ت های فاای کسب چالش

نهادینه کوردن روحیوه وکار را تأمین نمایند. همچنین بافرهنگ سازی و توسعه و بهبود فاای کسب

گیوری از سورمایه ورد کارآفرینی و تشویق کارآفرینان در جهت تولید در سا تارهای تعاونی و بهره

وکار کشور اقدام نمایند. در ایون مقالوه چهوار چوالش و موانع در مردم، بدر جهت بهبود فاای کسب

هوای دیگوری چوون لشگردد محققان و پژوهشگران چوا وکار قرار گرفت. پیشنهاد می محیط کسب

های الزم و فساد را موردبررسی قرار دهند. های تأمین منابع مالی و زیرسا ت رو

264

منابع:

وکوار در ایوران و جهوان؛ هوای فاوای کسوب ای شوا ص احمدی، سید وحید؛ بررسی مقایسه

.1387های اقتصادی بانک مرکزی ها و سیاست های اقتصادی، اداره بررسی مجموعه پژوهش

های اقتصادی ویرایش هفتم شرکت سهامی انتشار نظام 1391نمازی، حسین

وکار ایوران در وحید بیگدلی، سید امیر سیاح، موسی شهبازی، زهرا نعیمی؛ پایش محیط کسب

هوای مجلوس شوورای اسوالمی؛ وکار، مرکز پوژوهش : دفتر مطالعات محیط کسب1390بهار

1391مهرماه

Baker, s.R.,Bloom,., &Davis,S.(2013).Measuring economic

policy uncertainty.stanford University.

Bernanke,B.(1983).Irrevesibility,uncertainty and cyclical

investment.Quarterly Jornal of ECONOMICS,98,85-106

Brodgard.g.,&detzel,(2012)The asset pricing implications of

goverment economic policy uncertainty.

Dutt,A.K.(2011).Macroeconomic theory after the

crisis.Review of Radical Political Economics, 43(3),310-316.

Fridman ,M,(1968)the role of monetary policy.the American

economic review , 58(1),1-17.

Gichrist,simon.Gae.w.Sim,Egon zarajesk(2010).uncertainty

,financial friction and Investment Dynamics,BOSTON

University.

Handley ,k.,&limao,n.2012).Trade and investment under

policy uncertainty:theory and firm evidence.maryland mimeo.

Julio,b.,&yook,(2012)political uncertahnly and corporate

investment cycles.

kingdon ,j.w.(1995Agendos,alternatives,and public policies

new York:Harper Collins College Publishers

Mises,L.von.(1998b)Interventionism:An economic analysis.Ir

vington-on Hudson,NY:foundation for Economic Education.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

265

Moradi , M ,A (2008).A Garch model if in flation and

inflation uncertionly in Iran.

Schumpeter , j. (1934)the theory of economic

development.cambridge ma: Harvard university press.

Stiglitz,J.e.,orszag,p.r.,&orszag,j.m.(2000).THE Role of

government in a digital age

The word BANK. (2003) investment climate around the

world.Washington,DC 20433-

Worthington,I,Britton.(2009)business environmental.5 th

edition,prentice hall-

266

چالش ها و وضعیت مؤلفه های فضای کسب و کار ایران با ارائه

راهکارهای کاربردی

2*افسون افسری ،1عباس عباسی

چکیده:

بهبود فاای کسب و کار به عنوان پیش نیاز آغاز فرآیند توسعه و در اداموه تقویوت کننوده مسویر

طی شده در روند نیل به توسعه ضرورت اجتناب ناپذیر است. بنابراین می تووان اذعوان داشوت کوه

بخش قابل توجهی از مقتایات رشد اقتصادی هر کشور در گورو فاوای کسوب و کوار مناسوب آن

گذاری شور است. بهبود فاای کسب و کار برای ایجاد اشتغال، رشد تولید نا الص دا لی و سرمایهک

دا لی و ارجی موثر است. این پژوهش از منظر ماهیت و اهداف، یک پژوهش کاربردی می باشود.

در این پژوهش چالش ها و وضعیت مؤلفه های فاای کسب و کار در ایران با استفاده از داده هوای

بانک جهانی و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اسوت.

جهت تحلیل داده ها با استفاده از رو های آماری، بعد از تعیین وضعیت هر استان در هر مؤلفه، و

انجام مقایسه استان ها به صورت مجزا، به ارتباط میان وضعیت کشور بر اسواس داده هوای منتشور

شده از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی و بانک جهانی پردا ته شده است. یافته ها نشان

می دهد که، نتایج بدست آمده از روند پایش فاای کسب و کار ایران بر اساس گزار های بانوک

، و ارزیابی محیط کسب و کار استان هوای کشوور بور اسواس 2015تا 2010جهانی طی سال های

تلفکس: ، بخش مدیریت، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه شیراز، شیراز، دانشیار بخش مدیریت دانشگاه شیراز 1

36276372-071 aabbasi@shirazu.ac.ir

afsoon.afsary@gmail.com 09177160838، دانشگاه شیراز، گرایش مدیریت استراتژیک، MBAکارشناس ارشد رشته 2

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

267

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی طی همین دوره با یکودیگر همنووا نبووده گزار های

است و بر این اساس، اولویت چالش ها و راهکارهای مؤلفه ها به تفکیک ارائه گردیده است.

فاای کسب و کار، مولفه های فاای کسب و کار، راهکارها، ایران. کلمات کلیدی:

268

مقدمه :

، مجموعه ساز و کارها، سا تارها و روابوط و مناسوباتی «محیط کسب و کار»در ادبیات اقتصادی،

است که بر عملکرد بنگاه ها تأثیر می گذارد، در حالی که سرمایه گذار یا کارآفرین بوه عنووان یوک

فعال اقتصادی به تنهایی توانایی اثرگذاری مورد نیاز بر این عوامل و سا تارها را ندارد. این عوامل از

ل اصلی رونق یا رکود در اقتصاد هر کشور می باشند. چشم انداز موجود از محیط کسوب و کوار دالی

در هر کشور، عامل تشویق و ترغیب فعالین اقتصادی یا دلسردی و عقب نشینی آن هوا در ورود بوه

عرصه کسب و کار )ایجاد و توسعه بنگاه های اقتصادی( می باشد )اتاق بازرگانی و صنایع و معوادن

(. در فاای نامناسب کسب و کار، بخش صوصی به سمت اقتصاد زیرزمینی غیرمولد 1390هران، ت

و غیر رسمی سوق پیدا کرده، رشوه و فساد افزایش می یابد و نهایتا بی ثباتی در قراردادهوا، مزایوده

ها، مناقصه ها و ریدهای دولتی زیاد می شود. همچنوین محویط کسوب و کوار نامناسوب، هزینوه

کرد بنگاه های اقتصادی را افزایش می دهد و به این دلیل باعر کندی رشد و توسعه اقتصوادی عمل

می شود. از این رو کشورهایی که به اهمیت این مسأله پی برده اند، توال هوای زیوادی را بورای

بهبود و گستر فاای کسب و کار و شا ص های مرتبط با آن در اقتصاد ملی بکار بورده انود. بوه

مختل ، مؤسسوات زوایای از آن وضعیت ارزیابی در اقتصادی محیط تحلیل و تجزیه ضرورت لدلی

گوناگونی در جهان، محیط کسب و کار در کشورهای مختل و مقایسه وضعیت آن ها با یکودیگر را

بررسی می نمایند که از مهم ترین آن ها می توان به بانک جهوانی، مجموع جهوانی اقتصواد، بنیواد

اداره اطالعات مؤسسه اکونومیست اشاره کرد. اما فارغ از آنچه درشا ص های بین المللی هریتیج و

در مورد فاای کسب و کار ایران اعالم می شود، تنها نهادی که در ایران بوه صوورت منسوجم بوه

پایش فاای کسب و کار کشور پردا ته است، مرکز پژوهش های مجلس شوورای اسوالمی اسوت.

قررات در کشور یکسان هستند؛ اجرای مقررات و فاای حاکم بر کسب و کوار، در هرچند قوانین و م

سطح استان ها بسیار متفاوت است. از این رو آسیب شناسی و بهبود محیط کسب و کار را می توان

از سطح استان ها آغاز نمود. اما چالش هایی برای تعیین وضعیت مؤلفه های کسب و کوار در ایوران

ابراین شناسایی آن نیاز به انجام مطالعه دارد و بر اساس آن می توان بوه راهکارهوای وجود دارد و بن

کاربردی دست یافت.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

269

: روش تحقیق

این پژوهش از منظر ماهیت و اهداف، یک پژوهش کاربردی می باشد. در این مطالعه نیز چوالش

های بانک جهوانی و مرکوز ها و وضعیت مؤلفه های فاای کسب و کار در ایران، با استفاده از داده

پژوهش های مجلس شورای اسالمی، بمنظور بهبود محیط کسب و کار استان ها و کشور، در جهت

ارائه راهکارهای کاربردی پیشنهادی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. جهت جموع آوری داده

وسوط بانوک جهوانی و ها، از اطالعات و مدارک موجود و نتایج پژوهش های پیمایشی انجام شده ت

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی استفاده شده است. نرم افزارها و ابزار موورد اسوتفاده در

می باشد. معیارهای مورد بررسی این پوژوهش شوامل مؤلفوه هوای 2و تاپسیس 1این مطالعه اکسل

هوای و مؤلفوه هوای مرکوز پوژوهش « سهولت کسب و کار»بانک جهانی در گزار های سالیانه

می باشد. « پایش محیط کسب و کار ایران»مجلس شورای اسالمی در گزار های فصلی

. شا ص شروع کسوب و 1شا ص های بانک جهانی در گزار سهولت کسب و کار عبارتند از:

. شا ص ثبوت مالکیوت 4. شا ص دسترسی به انرژی الکتریکی 3. شا ص ا ذ مجوز سا ت 2کار

. شوا ص 8. شا ص پردا وت مالیوات 7ا ص حمایت از سرمایه گذاران . ش6. شا ص ا ذ اعتبار 5

. شا ص انحالل یک فعالیت. 10. شا ص اجرای قرارداد 9تجارت برون مرزی

. اعموال 1شا ص های مجلس شورای اسالمی در گزار پایش محیط کسب و کار عبارتنود از:

. بوی تعهودی 3ن و همکواران . برگشت چک های مشتریا2تحریم های بین المللی علیه کشورمان

. بوی ثبواتی در قیموت 4شرکت ها و مؤسسات دولتی به پردا ت به موقع بدهی ود به پیمانکاران

. تعرفوه پوایین کاالهوای 6. بی ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه گذاری 5مواد اولیه

. تمایل موردم بوه ریود کاالهوای 7وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصوالت رقیب ارجی در بازار

. تولید کاالهای غیراستاندارد، تقلبی و عرضوه 8 ارجی و تقاضای کم برای محصوالت ایرانی مشابه

. ضع بوازار سورمایه در توأمین 10. زیاد بودن تعطیالت رسمی 9نسبتا بدون محدودیت آن به بازار

. ضع دادسراها در رسیدگی موؤثر بوه 11ی مالی تولید و نر باالی تأمین سرمایه از بازار غیر رسم

1. Excell 2 . TOPSIS

270

. 13. ضع زیرسا ت های توأمین بورق 12شکایت ها و اجبار طرف های قرارداد به انجام تعهدات

. ضع نظام توزیوع و مشوکل رسواندن محصوول بوه دسوت 14ضع زیرسا ت های حمل و نقل

گوذاری غیور منطقوی . قیموت 16. عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لوی 15مصرف کننده

. محدودیت قانون کار در تعدیل و جابجایی 17محصوالت تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی

. موانوع تعرفوه ای صوادرات محصووالت و 19. مشکل دریافت تسهیالت از بانک ها 18نیروی کار

ادی در دسوتگاه . وجود مفاسد اقتصو 21. نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی 20واردات مواد اولیه

های دولتی.

پیشینه پژوهش:

فاای کسب و کار و عوامل مؤثر بر آن موضوعی است که در سال های ا یر مطالعوات متعوددی

در کشورهای مختل در مورد آن صورت گرفته است. مطالعاتی که در زمینه ارزیابی و بهبود فاوای

کسب و کار مورد بررسی قرار گرفت به شرح زیر است:

بطور مسوتمر توسوط 1389از تابستان "پایش محیط کسب و کار"ایران، گزار های فصلی در

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی با همکاری تشکل های اقتصادی سراسر کشور تهیوه و

منتشر می شود. این گزار ها، ارزیابی تشکل های اقتصادی ایران از مؤلفه های ملی محیط کسب

ک استان ها و حوزه های مختل ارائه می کند. مؤلفه های محیط کسوب و کوار در و کار را به تفکی

بوا مشوارکت 1389تا بهار 1388گزار های فصلی پایش محیط کسب و کار ایران، طی زمستان

تشکل اقتصادی سراسری بدست آمده است. این مؤلفه ها به اقتاا و تناسب بوا شورایط اقتصواد 80

انجام کسب و »شده اند و با شا ص های مشهور بین المللی نظیر شا ص ایران شناسایی و تعری

بانک جهانی یا گزار جهانی رقابت پذیری تفاوت هایی دارند. در تحقیق دیگر، صالح آبوادی « کار

محقوق بوه "نقش بازار سرمایه در بهبود فاای کسب و کار ایران"( در مطالعه ای با عنوان 1388)

یه بر فاای کسب و کار در بازار سرمایه کشور پردا ته است. این مطالعه ایون بررسی آثار بازار سرما

ادعا را مطرح نموده است که بازار سرمایه، یکی از پشتیبانان قوی برای اشوتغال آفرینوی، نووآوری و

( 1389 واهد بود. جعفری و همکواران ) "سرمایه آگاهانه"رشد اقتصادی به دلیل به جریان اندا تن

ارزیابی فاای کسب و کار صنعتی ایران در حمایت از بخش صوصوی بوا "ه ای با عنوان در مطالع

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

271

با استفاده از یک رویکرد تلفیقی از تحلیل سلسله مراتبی فازی و کارت "رویکرد کارت امتیاز متوازن

امتیازی متوازن، به ارزیابی فاای کسب و کار صنعتی در ایران پردا ته است. محقق پس از بررسی

عیت موجود و مطلوب فاای کسب و کار در ایران، شا ص های اسوتخراجی بوا تحلیول فرآینود وض

راهبورد کوالن بورای 16سلسله مراتبی فازی وزن دار گردیده و با استفاده از برگان ایون بخوش،

محیط مساعد کسوب و کوار، پویش "توانمندسازی بخش صوصی ارائه نموده است. مقاله با عنوان

(، با هدف ارزیابی محیط کسوب 1389)احمدپور داریانی و همکاران، "رآفرینی در ایراننیاز توسعه کا

و کار به عنوان پیش نیاز توسعه کارآفرینی، از دیدگاه کارشناسان دا لی انجوام شوده اسوت. در ایون

پژوهش بعد از بررسی الگوهای گوناگون محیط کسب و کار، الگووی سوهولت کسوب و کوار بانوک

پیمایشوی، دیودگاه -ان الگوی مبنا انتخاب شد. سپس در چارچوب پژوهشی توصویفی جهانی به عنو

کارشناس بررسی شد. نتایج آزمون تی یک نمونه ای نشان داد که شا ص های ده گانه محیط 101

کسب و کار از دیدگاه کارشناسان دا لی مساعد نمی باشند و به وبی در کشور تسوهیل نشوده انود.

نس یکطرفه نشان داد که شا ص هوای ده گانوه محویط کسوب و کوار اهمیوت آزمون تحلیل واریا

یکسانی ندارند و می توان شا ص های ده گانه محیط کسب و کار را در سه گروه به لحا اهمیوت

بررسوی شوا ص "( در پژوهشی با عنووان 1390میانگین آن دسته بندی کرد. اشرفی و فهیمی فر )

به بررسی و مقایسه شا ص های مرتبط با "ید بر جایگاه ایرانهای بهبود فاای کسب و کار با تأک

بهبود فاای کسب و کار در بین کشورهای همسایه ایران، و تأکید بر جایگواه ایوران، پردا توه انود.

شا ص های الزام آور بودن اجرای قراردادها، شروع یک کسب و کار، ا ذ اعتبار، پردا وت مالیوات،

رون مرزی، ثبت و انتقال مالکیوت، ا وذ مجووز و در نهایوت شوا ص انحالل یک فعالیت، تجارت ب

حمایت از سرمایه گذاران به ترتیب بطور میانگین دارای کمترین میزان رتبه در کشور ایران بوده اند.

همچنین ایران در بین کشورهای منطقه در اکثر شا ص ها رتبه باالیی را دارا می باشود و در میوان

د وبی را در رابطه با فاای کسب و کار نشان نداده است، و هنوز با سطح کشورهای منطقه عملکر

بهبود فاوای "( در مقاله ای با عنوان 1390مطلوب فاصله بسیاری وجود دارد. تاری و علوی منش )

به معرفی بر ی شا ص هوای مختلو فاوای کسوب و کوار "کسب و کار در برنامه پنچم توسعه

ضعیت ایران بر اساس این شا ص ها، بر ی چالش های ایران در ایون پردا ته و با بررسی رتبه و و

272

حوزه را شناسایی کرده اند؛ همچنین به بررسی سهم باالی بخش عمومی غیردولتی در اقتصواد، بوه

عنوان یکی از علت های بوجود آمدن انحصار )بازدارنده ترین عامل در فاای کسب و کوار ایوران(،

له نشان دهنده نامناسب بودن فاای کسب و کار ایران بر مبنای شا ص پردا ته اند. نتیجه این مقا

های ارجی و دا لی است. همچنین بررسی مواد فصل بهبود فاوای کسوب و کوار برناموه پونجم

توسعه نشان می دهد که مواد ارائه شده در الیحه دولت، کامل و دارای اولویت نبوده، اما نمایندگان

مواد، مانند بیمه نوسانات نر ارز، افزایش مشارکت بخش صوصی، مجلس شورای اسالمی، بر ی

اصالح قانون کار و مقررات زدایی، را به آن افزوده اند که در ارتقای این فصل بسیار مؤثر بوده است.

2014بررسی محیط کسب و کار کشور با استفاده از گزار بانک جهانی سال "مطالعه ای با عنوان

توسوط دفتور 1392در سوال "گانوه ملوی 21ریافتی از استان ها و مؤلفه های میالدی، گزارشات د

پایش و بهبود محیط کسب و کار انجام شده است. نتایج حاصل از ایون مطالعوه حواکی از وضوعیت

نامطلوب محیط کسب و کار ایران در منطقه و جهان می باشود. همچنوین بیشوتر اجوزای شوا ص

ط نامناسب قرار دارد و تنهوا در تعوداد محودودی از شوا ص هوا سهولت کسب و کار ایران در شرای

دوره ارزیوابی هوای انجوام شوده در ایون 11شرایط کشور نسبتا مطلوب است. بر اسواس میوانگین

، اسووتان هووای بوشووهر، هموودان و کهکیلویووه و بویراحموود 1392تووا بهووار 1389پووژوهش، از پوواییز

یالن، اردبیل و زنجان در زمره بهترین اسوتان هوا نامساعدترین محیط کسب و کار، و استان های گ

بررسوی الیحوه "( در گزار با عنووان 1392جوادی ) به لحا محیط کسب و کار ارزیابی شده اند.

به تأثیر بودجه دولت بر محیط ". تأثیر بودجه بر محیط کسب و کار44کل کشور 1393بودجه سال

اقتصادی( پردا ته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد کسب و کار )شامل محیط نهادی و محیط

که بودجه های سالیانه در کشورهای صادر کننده نفت )مانند ایران( بیشتر از آنکه بوه رونوق محویط

مقایسه محیط "در پژوهش با عنوان اقتصادی کسب و کار کمک کنند، سبب کسادی آن می شوند.

(، هودف اصولی، مقایسوه مطلوبیوت 1392یحت کون، )نصو "کسب و کار ایران با کشورهای منطقه

فاای کسب و کار ایران با کشورهای منطقه و مشخص کردن رتبه فاای کسوب و کوار ایوران در

بین کشورهای منطقه، با استفاده از مدل ترکیبی جامع تری نسبت بوه مودل هوای بانوک جهوانی و

ی این واقعیت است کوه ایوران در مؤسسه اکونومیست بوده است. نتایج این پژوهش به روشنی گویا

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

273

بین کشورهای منطقه از نظر مطلوبیت فاای کسب و کار به هیو عنوان از شرایط مطلوبی بر وردار

نمی باشد. یکی از چالش های بازار کار، فاای بسته، بدون تغییر و آزادسازی نشده قوانین و مقررات

یر منعط و با مشکل مواجه سا ته است. همین ناظر بر این بازار کار می باشد که تقاضای بازار را غ

موضوع سبب شده است تا کشور در عرصه رقابت جهانی همه سواله جایگواه قبلوی وود در فاوای

بوا جهانی، تنها بانک کارشناسان اذعان به کسب و کار را از دست داده و با تنزل رتبه مواجه باشد.

کوار، ثبوت نیوروی سرمایه گذاران، استخدام از مجوز، حمایت ا ذ شا ص پنج در اصالحات انجام

نحوو مطلووبی بوه فعلی وضعیت از را ود جایگاه بود واهد قادر فعالیت، ایران انحالل و مالکیت

دهد. ارتقا

مبانی نظری :

کسب و کار به عنوان فعالیت هایی تعری می شود که تولید و رید کاالها و دمات را به منظور

(. 1393سود در بر می گیرد )براتی، رسول زاده، رفیعی دارانوی، و مظهوری، فرو و با هدف کسب

منظور از محیط کسب و کار مجموعه عواملی است که بر اداره و عملکرد بنگاه ها مؤثر اند اما تقریبا

. محیط کسب و کار به مجموعه شرایط مؤثر بر عملکورد 1 ارج از کنترل مدیران بنگاه ها می باشند

اقتصادی مانند کیفیت دستگاه های حاکمیت، ثبات قوانین و مقررات، کیفیوت زیرسوا ت بنگاه های

ها و... که تغییر آن از توان مدیر یا مالک آن ارج است نیز اطالق می شوود )میودری و قودجوانی،

مقدم « فاای کسب و کار»(. با تأمل در تعری فوق مشخص می گردد که شنا ت و بررسی 1387

2لیل فعالیت های اقتصادی است. در تعری سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحدبر تجزیه و تح

(، محیط کسب و کار به مفهوم مجموعه قوانینی است که بر هزینه شرکت ها تأثیر دارد مانند 2008)

هزینه مجوزها، تشریفات اداری، مالیات، هزینه های نیروی کار و غیره. در تعری واحد ارتباطوات و

( محیط کسب و کار مجموعه ای از سیاست ها، شرایط حقووقی، نهوادی و 2008) 3اقتصادی توسعه

(. در واقع محیط کسب و کار 1392قانونی حاکم بر فعالیت های کسب و کار بیان شده است )افشار،

شامل زیرسا ت های اقتصادی، میزان سالمت سیستم اداری، امنیوت اجتمواعی، ثبوات در سیاسوت

1390گزارش رقابت پذیری ایران . اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران 1

2 . UNIDO 3 . DCED

274

قوانین و مقررات، کیفیت نظام قاائی و غیره است که بر عملکرد شرکت هوا توأثیر های اقتصادی،

مستقیم دارند، ولی تغییر دادن آن ها فراتر از ا تیارات و قدرت مدیران شرکت ها و کسوب و کارهوا

(.1388است )اتاق بازرگانی،

یافته ها

بررسی وضعیت و روند هر یک از معیارهای سهولت کسب و کار، از نظر بانک جهانی

با میانگین رتبه « اجرای قرارداد»بطور کلی طی دوره مورد مطالعه این گزار ، در ایران، شا ص

به ترتیب بهترین و بدترین عملکورد را 7/162با میانگین رتبه « ا ذ مجوز سا ت»و شا ص 2/54

میالدی داشته اند. 2015تا 2010طی سال های

)منبع: 2015تا 2010جایگاه ایران در شا ص های سهولت کسب و کار بین سال های -1نمودار

یافته های پژوهش(

54.2 66.2

94

124 125.3 141.3

153.2 158.2 161.8 162.7

020406080

100120140160180

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

275

اجرای قراردادها:

به اعتقاد بانک جهانی دشواری حل ا تالف تجاری و وصول طلب با استفاده از دادگاه ها، هزینوه

و زمان زیاد، عدم صالحیت و فساد عوامل دادگاه، تأ یر در فرآیند تجدیدنظر، زمان طوالنی اجورای

وود حکم و... بنگاه ها را مجبور می سازد به دنبال ابزارهای دیگری برای حل و فصول ا تالفوات

باشند و به دلیل بی اعتمادی به سیستم قاایی، مطالبات ود را از مسیر قانونی دنبال نکنند. این در

حالی است که عدم اجرای قراردادها و دیر یا ناقص اجرا شدن آن ها عالوه بر بنگاه های متارر، به

می زند. زنجیره شرکا و طرف های معامله آن ها و در نتیجه کل محیط کسب و کار ضرر

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند اجرای قرارداد -2نمودار

شروع کسب و کار :

در گزار بانک جهانی یکی از دالیل طوالنی بودن این مراحول در ایوران بوه الوزام کارآفرینوان

جهت ا ذ گواهی عدم سوء پیشینه به منظور ثبت شرکت نسبت داده شده است.

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015د شروع کسب و کار رون-3نمودار

53 48

54 53 51

66

0

20

40

60

80

2010 2011 2012 2013 2014 2015

اجرای قرارداد

48 43 50

87

107

62

0

20

40

60

80

100

120

2010 2011 2012 2013 2014 2015

شروع کسب و کار

276

اخذ اعتبار :

بازارهای مالی توسعه نیافته، دشواری تأمین مالی طرح ها، تغییرات سیاستی در پایان دوره تصدی

دولت و نیز عدم ثبات در سیاست های اقتصاد کالن از جمله معاالت کشور در این شا ص هستند.

الت بانکی از مهم ترین محدودیت های برون زای بنگواه هوای ایرانوی بوه در سال های ا یر مشک

شمار می رود. مطالبات معوق بانک ها موجب حساسیت بیشتر آن ها به دریافت وثایقی شوده کوه از

عهده بسیاری از متقاضیان ارج است. همچنین فقدان ساز و کار هدایت سرمایه هوای سورگردان و

ی تولیدی، از دیگر مشکالت ایران در این شا ص می باشد. پس اندازها به سوی طرح ها

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند ا ذ اعتبار -4نمودار

ورشکستگی :

در سال های ا یر بی ثباتی سیاست های پولی، مالی و تجاری به ویژه در بخوش تولیود، موجوب

ر پردا ت بدهی ها موجب ورشکسوتگی آن هوا زیان ده شدن بنگاه ها شده است. ناتوانی بنگاه ها د

می گردد. به عالوه قانون ورشکستگی ناکارآمد ایران، منابع مالی را صرف تولید و ایجاد اشتغال نمی

کند و قدرت اعتبار دهندگان را کاهش می دهد. بانک جهانی در گزار ود به ایران توصیه کورده

یا تجدید سازمان، توسط سرپرست اموال بوه هموراه که در این رابطه تصمیم گیری در مورد انحالل

بستانکاران صورت گیرد و اولویت دهی به مدعیان مشخص شود.

113 96 97

83 86 89

0

50

100

150

2010 2011 2012 2013 2014 2015

اخذ اعتبار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

277

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند ورشکستگی -5نمودار

پرداخت مالیات:

از دیدگاه بانک جهانی مالیات های غیر شفاف، سنگین و تبعی، آمیز در ایوران، بنگواه هوا را بوه

توق فعالیت های تولیدی و یا فرار مالیاتی سوق می دهد، همچنین عودم سواماندهی نظوام جوامع

اطالعاتی و استفاده از رو مالیات بر ارز افزوده، مشکل جدی دیگری است که در حوال حاضور

یران وجود دارد. در ا

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند پردا ت مالیات -6نمودار

تجارت برون مرزی

ایران در تجارت فرامرزی نسبت به میانگین منطقه منا از وضعیت مطلوبی بر وردار نمی باشد. به

یچیوده واردات و اعتقاد بانک جهانی، ایران با تعودد محودودیت هوای تجواری، فرآینود طووالنی و پ

صادرات و بی ثباتی در قوانین و مقررات مواجه است. ا تالف بسیار زیادی در تعری و اجرای تعرفه

109 117 125 126 129 138

0

50

100

150

2010 2011 2012 2013 2014 2015

ورشکستگی

117 118 125

129

139

124

100

110

120

130

140

150

2010 2011 2012 2013 2014 2015

پرداخت مالیات ها

278

های گمرکی و مراحل اداری وجود دارد و زمان طوالنی در گمرک، ضوایعات کواال را افوزایش موی

ریم هوای یوک دهد. همچنین هزینه باالی گمرک موجب افزایش فساد می گردد. از سوی دیگر تح

جانبه و چندجانبه مالی و اقتصادی بین المللی در ایران به صورت مانعی در بخوش تجوارت وارجی

ایفای نقش می کنند.

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند تجارت برون مرزی -7نمودار

دسترسی به انرژی الکتریکی

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند دسترسی به انرژی الکتریکی -8نمودار

: حمایت از سرمایه گذاران

حمایت ناکافی از سهام داران رد و دشواری شرایط طرح دعاوی، کارآفرینان را از سرمایه گذاری

منصرف می کند. به عالوه سرمایه گذاران نمی توانند از دارایی های متنوع بهره مند شووند و بورای

نبع مالی یعنی بانوک هوا متکوی هسوتند. در چنوین شورایطی دسترسوی تأمین اعتبار تنها به یک م

134 131

139 143

153 148

120

130

140

150

160

2010 2011 2012 2013 2014 2015

تجارت برون مرزی

163 164 163 169

107

0

50

100

150

200

2010 2011 2012 2013 2014 2015

دسترسی به انرژی

الکتریکی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

279

کارآفرینان به نقدینگی دشوار می گردد. بنگاه های اقتصادی به دلیول مشوکالت موجوود در توأمین

مالی به سطح کارای ود نمی رسند و رشد اقتصادی آنان متوق می شود.

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند حمایت از سرمایه گذاران -9نمودار

: ثبت مالکیت

تعداد مراحل، زمان و هزینه ثبت مالکیت در ایران بیشتر از متوسط منطقه منا می باشد. در کشوور

ایران طوالنی بودن و دشواری فرآیندهای ثبت اموال و امالک و هزینه های باالی مربوط بوه آن از

ان برای ثبت فعالیت ویش با مشکالت فراوانوی جمله عواملی هستند که موجب می شوند کارآفرین

روبرو شوند. این در حالی است که در ایران بدون داشتن سند رسمی، حقوق مالکیوت کارفرمایوان و

فعاالن اقتصادی به راحتی نق، می شود. در حال حاضر سازمان ثبت اسوناد، دفواتر اسوناد رسومی،

ن نهادهای مرتبط بوا ایون شوا ص هسوتند کوه در سازمان امور مالیاتی و شهرداری ها از اصلی تری

کندی انجام این فرآیند مؤثر می باشند.

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند ثبت مالکیت -10نمودار

165 166 167

150 147

154

130

140

150

160

170

2010 2011 2012 2013 2014 2015

حمایت از سرمایه گذاران

153

159

165 165 168

161

145

150

155

160

165

170

2010 2011 2012 2013 2014 2015

ثبت مالکیت

280

اخذ مجوز :

در ایران مراحل دشوار ا ذ مجوز و دشواری رعایت قوانین، موجب باال رفتن هزینوه و یوا انگیوزه

برای فعالیت هوای اقتصوادی در بخوش رسومی موی گوردد و عمودتا بوه واسوطه فورار از دغدغوه

استانداردهای ایمنی صورت می گیرد. به گزار بانک جهانی، سردرگمی فعاالن اقتصادی برای ا ذ

یافت استعالم های گوناگون و پراکندگی سازمان ها و مؤسسات تعیین شده بورای صودور مجوز و در

مجوزها و همچنین زمان طوالنی برای دریافت این مجوزها، از موانع مهمی است که موجب نگرانی

و تردید فعاالن اقتصادی برای آغاز فعالیت و کسب مجوز شده است.

)منبع: یافته های پژوهش( 2010 -2015روند ا ذ مجوز سا ت -11نمودار

بررسی وضعیت و روند هر یک از معیارهای پایش محیط کسب و کار ایران، از نظر مرکز پژوهش

( 1392تا پایان زمستان 1389دوره پایش پاییز 14های مجلس شورای اسالمی )

رار گرفته و رتبه مورد آزمون ق 1مؤلفه حاکم بر فاای کسب و کار ایران بوسیله مدل تاپسیس 21

بندی شدند. تاپسیس به معنای رو های ترجیح بر اساس مشابهت به راه حول ایوده آل اسوت. در

سال( ارزیابی و رتبه بندی 4) 1392تا 1389مؤلفه کسب و کار کشور طی سال های 21این آزمون،

د. گزینوه بهینوه، شده اند. منطق اصولی این مدل، ایده آل مثبت و ایده آل منفی را تعری موی کنو

گزینه ای است که کمترین فاصله را با ایده آل مثبت و بیشوترین فاصوله را بوا ایوده آل منفوی دارد.

مابین صفر و یک است. هرچه این مقودار بوه یوک CLآمده است، مقدار 1همانگونه که در جدول

1 . TOPSIS

141 162 166 166 169 172

0

50

100

150

200

2010 2011 2012 2013 2014 2015

اخذ مجوز ساخت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

281

اشد. اما در این جا، با نزدیک تر باشد، راهکار به جواب ایده آل نزدیک تر است و راهکار بهتری می ب

)بدترین( بوده است و مؤلفه ها هرچه نمره 10)بهترین( تا 1توجه به اینکه نمره ارزیابی مؤلفه ها بین

به یک نزدیک تر باشد، CLکمتری داشته باشند، بهتر است )منفی بودن شا ص ها(، هرچه مقدار

د. آن مؤلفه بدتر ارزیابی شده و چالش بزرگ تری به شمار می رو

تا زمستان 1389رتبه بندی شا ص ها )چالش ها( ی فاای کسب و کار ایران از پاییز -1جدول

با استفاده از مدل تاپسیس )منبع: یافته های پژوهش( 1392

-Alternativs. Cl+ d+ d شا ص ها رتبه

1 مشکل دریافت تسهیالت از

بانکA1 1 0 0.142

A2 0.84 0.023 0.12 بی ثباتی در قیمت مواد اولیه 2

3 نذ باالی بیمه اجباری نیروی

انسانیA7 0.8 0.029 0.114

4 ضع بازار سرمایه در تأمین

مالی تولید و...A4 0.71 0.041 0.101

5

بی تعهدی شرکت ها و مؤسسات دولتی در پردا ت

بدهی...

A5 0.68 0.046 0.097

6 اعمال تحریم های بین المللی

علیه کشورمانA3 0.658 0.049 0.094

7 قیمتگذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی...

A9 0.622 0.054 0.089

8 بی ثباتی قوانین و مقررات

مربوط به تولید و...A8 0.573 0.061 0.082

9 وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی

A6 0.563 0.062 0.08

10 محدودیت قانون کار در تعدیل

نیروی کارو جابجایی A11 0.533 0.067 0.076

A13 0.531 0.067 0.076 زیاد بودن تعطیالت رسمی 11

12 تولید کاالهای غیر استاندارد، تقلبی و عرضه آن به بازار

A12 0.529 0.067 0.075

برگشت چک های مشتریان و 13 A15 0.495 0.072 0.071

282

1392تا زمستان 1389از پاییز میانگین رتبه شا ص های محیط کسب و کار ایران -12نمودار

)بدترین تا بهترین(

)منبع: یافته های پژوهش(

0123456789

ز ات

الهی

س تت

افری

دلکشم

…

یهول

اادمو

ت یم

قر د

یاتثبی

ب

ی رباج امه

بیی

ال با

خرن

…

و ا ه

ترک

شی

هدتع

ی ب

…

ی ملل

النبیی

هام

ریح تلما

عا

…

ی طق

منرغی

ی رذاگمت

قیت …را

رمق

و ن

نیوا

قی

اتثبی

ب…

ر د

یاد

صقت اسد

فا م

ودجو

…

ر د

رکا

ن نو

قات

دیدو

حم

ی …سم

رت

الطی

تعن

ود باد

زی

،رد

داتان

سرا

غیی

هاالکا

د ولی

ت…

ن یارشت

می

هاک

چت

شرگ

ب…

ی دگ

سیرر

دها

راساد د

فضع

…

ی جرخا

ی ها

الکا

ه ض

رع

ی …دات

روا

ی ها

الکا

ن ییپاه

رفتع

…

ی ها

الکا

د ری

خه

بدم

ر م

لایتم

…

ت را

ادص

ی افه

رتع

ع وان

م…

و ع

زیتو

م ظا

نف

ضع…

ل حم

ی ها

ت خسا

رزی

ف ضع

…

ن می

تأی

هات

خسا

رزی

ف ضع

…

همکاران

14 ضع دادسراها در رسیدگی

شکایات و...مؤثر به A10 0.477 0.074 0.068

15 عرضه کاالهای ارجی قاچاق

در بازار دا لیA14 0.411 0.084 0.059

16 تعرفه پایین کاالهای وارداتی و

رقابت...A18 0.344 0.093 0.049

17 تمایل مردم به کاالهای

ارجی و...A17 0.34 0.094 0.048

18 موانع تعرفه ای صادرات

و واردات مواد اولیه محصوالتA16 0.324 0.096 0.046

19 ضع نظام توزیع و مشکالت

رساندن محصول...A19 0.294 0.101 0.042

A21,A20 0.275 0.103 0.039 ضع زیرسا ت های حمل و نقل 20

ضع زیرسا ت های تأمین برق 21

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

283

دوره پایش محویط کسوب و کوار کول کشوور، 14از نظر تشکل های اقتصادی شرکت کننده در

نر بواالی »و « بی ثباتی در قیمت مواد اولیه»، «مشکل دریافت تسهیالت از بانک ها»مؤلفه های

، «ضوع زیرسوا ت هوای توأمین بورق »نامساعدترین، و مؤلفه هوای « بیمه اجباری نیروی انسانی

ضع نظام توزیع و مشکل رسواندن محصوول بوه دسوت »و « ای حمل و نقلضع زیرسا ت ه»

به عنوان مساعدترین شا ص های محیط کسب و کار ایران ارزیابی شده اند. « مصرف کننده

در ادامه روند هریک از مؤلفه های محیط کسب و کار بر اساس اولویت آمده اسوت. ضومن آنکوه

در 1392توا 1389ور بصورت مجزا طی سال های وضعیت هریک از شا ص ها در استان های کش

پیوست آورده شده است.

مشکل دریافت تسهیالت از بانک:

مشوکل »دوره پایش محیط کسب و کار ایران، 14از نظر تشکل های اقتصادی شرکت کننده در

به عنوان نخستین مؤلفه نامساعد کشور معرفی شده است. « دریافت تسهیالت از بانک ها

روند مشکل دریافت تسهیالت از بانک )منبع: یافته های پژوهش( -13نمودار

8.718

7.530 7.587 7.579

6.500

7.000

7.500

8.000

8.500

9.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

284

بی ثباتی در قیمت مواد اولیه

روند بی ثباتی در قیمت مواد اولیه )منبع: یافته های پژوهش( -14نمودار

نرخ باالی بیمه اجباری نیروی انسانی

انسانی )منبع: یافته های پژوهش(روند نر باالی بیمه اجباری نیروی -15نمودار

ضعف بازار سرمایه در تأمین مالی تولید و نرخ باالی تأمین سرمایه از بازار غیررسمی

رونود ضوع بوازار سورمایه در توأمین موالی و نور بواالی توأمین سورمایه از بوازار -16نمودار

غیررسمی)منبع: یافته های پژوهش(

7.161

6.605

7.766

7.351

6.000

6.500

7.000

7.500

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

7.976 7.030 6.547 6.692

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

7.465

6.091 6.370 6.903

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

285

بی تعهدی شرکت ها و مؤسسات دولتی در پرداخت بدهی خود به پیمانکاران

روند بی تعهدی شرکت ها و مؤسسات دولتوی بوه پردا وت بموقوع بودهی وود بوه -17نمودار

پیمانکاران )منبع: یافته های پژوهش(

اعمال تحریم های بین المللی علیه کشورمان

بین المللی علیه کشورمان )منبع: یافته های پژوهش(روند اعمال تحریم های -18نمودار

قیمت گذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی

روند قیمت گذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی -19نمودار

)منبع: یافته های پژوهش(

7.390 5.957 6.229 6.785

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.274 5.931

6.815 6.989

5.000

5.500

6.000

6.500

7.000

7.500

1389 1390 1391 1392

کل کشور

7.237

5.808 6.173 6.227

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

286

سرمایه گذاری بی ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و

روند بی ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه گذاری )منبع: یافته های پژوهش( -20نمودار

وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی

روند وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی )منبع: یافته های پژوهش(-21نمودار

تعدیل و جابجایی نیروی کارمحدودیت قانون کار در

روند محدودیت قانون کار در تعدیل و جابجایی نیروی کار )منبع: یافته های پژوهش( -22نمودار

6.729 5.516

6.024 6.394

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.476

5.690 5.973

6.376

5.000

5.500

6.000

6.500

7.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.837

5.563 5.635 6.005

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

287

زیاد بودن تعطیالت رسمی

روند زیاد بودن تعطیالت رسمی )منبع: یافته های پژوهش( -23نمودار

محدودیت آن به بازار تولید کاالهای غیراستاندارد، تقلبی و عرضه نسبتا بدون

روند تولید کاالهای غیراستاندارد، تقلبی و عرضه بدون محدودیت آن به بازار -24نمودار

)منبع: یافته های پژوهش(

برگشت چک های مشتریان و همکاران

روند برگشت چک های مشتریان و همکاران )منبع: یافته های پژوهش( -25نمودار

7.068

5.729 5.562 5.647

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.739 5.743 5.592 5.905

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.631 5.612 5.493 5.703

0.000

5.000

10.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

288

رسیدگی به شکایات و اجبار طرف های قرارداد به انجام تعهداتضعف دادسراها در

روند ضع دادسراها در رسیدگی مؤثر به شکایات )منبع: یافته های پژوهش( -26نمودار

عرضه کاالهای خارجی قاچاق در بازار داخلی

پژوهش(روند عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی )منبع: یافته های -27نمودار

تعرفه پایین کاالهای وارداتی رقابت غیرمنصفانه محصوالت رقیب خارجی

روند تعرفه پایین کاالهای وارداتی و رقابت غیرمنصوفانه محصووالت رقیوب وارجی -28نمودار

بازار )منبع: یافته های پژوهش(

6.552 5.582 5.234

5.792

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

6.206 5.142 5.174 5.602

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

5.876

4.993 4.998 5.198

4.500

5.000

5.500

6.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

289

ه تمایل مردم به خرید کاالهای خارجی و تقاضای کم برای محصوالت ایرانی مشاب

روند تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کم بورای محصووالت ایرانوی -29نمودار

مشابه )منبع: یافته های پژوهش(

موانع تعرفه ای صادرات محصوالت و واردات مواد اولیه

پژوهش()منبع: یافته های روند موانع تعرفه ای صادرات محصوالت و واردات مواد اولیه -30نمودار

ضعف نظام توزیع و مشکل رساندن محصول بدست مصرف کننده

)منبع: یافتوه روند ضع نظام توزیع و مشکل رساندن محصول به دست مصرف کننده -31نمودار

های پژوهش(

5.504

5.195 4.978

5.328

4.500

5.000

5.500

6.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

5.415 4.546 5.030

5.757

0.000

2.000

4.000

6.000

8.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

5.457

4.568

5.063 5.191

4.000

4.500

5.000

5.500

6.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

290

ضعف زیرساخت های حمل و نقل

روند ضع زیرسا ت های حمل و نقل )منبع: یافته های پژوهش( -32نمودار

زیرساخت های تأمین برقضعف

روند ضع زیرسا ت های تأمین برق )منبع: یافته های پژوهش( -33نمودار

-دوره پایش محیط کسب و کار به تفکیک تشکل های استان ها14میانگین ارزیابی -34نمودار

)منبع: یافته های پژوهش( 1392تا 1389

5.615 4.600 4.715 5.049

0.000

2.000

4.000

6.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

4.565 3.565 3.597 3.914

0.000

2.000

4.000

6.000

1389 1390 1391 1392

کل کشور

۰.۰۰

۱.۰۰

۲.۰۰

۳.۰۰

۴.۰۰

۵.۰۰

۶.۰۰

۷.۰۰

۸.۰۰

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

291

( )منبوع: 1389 -1392ان از فاای کسب و کار )روند ارزیابی تشکل های اقتصادی ایر-35نمودار

یافته های پژوهش(

نتیجه گیری:

آنچه مسلم است این است که آسیب شناسی فاای کسب و کوار و ارائوه راهکارهوای کواربردی،

جهت اصالح فاای کسب و کار و بهبود شا ص های مربوط به آن، در عرصه جهوانی و ملوی، نوه

تنها گامی مثبت در عرصه اقتصاد و ارتقاء سطح اشتغال و تولید در کشور محسوب موی شوود؛ بلکوه

الی مهم برای استقبال سرمایه گذاران دا لی و وارجی و ارتقواء و تسوهیل جریوان بطور قطع سیگن

ورود فناوری به شمار می رود. و تمامی این ها بستری برای تحقق هدف مهوم چشوم انوداز بیسوت

ساله که تبدیل شدن به قدرت اول منطقه به لحا اقتصادی، فنی و علمی است، به شمار می آید.

، حکایت از رتبه نامناسب ایران در 2015تا 2010نتایج گزار های بانک جهانی طی سال های

در کشوور « فاوای کسوب و کوار »تمامی شا ص های مورد نظر این گزار دارد و اینکه وضعیت

ایران مطلوب و شایسته توان بالقوه کشور نمی باشد. اما نتایج گزار های پوایش محویط کسوب و

حکایت از روند رو به بهبود وضعیت محیط کسب و کار کشوور را 1392تا 1389های کار طی سال

داشته است. بنابراین یافته ها نشان می دهد که، نتایج بدست آمده از روند پایش فاای کسب و کار

، و ارزیابی محیط کسوب و 2015تا 2010ایران بر اساس گزار های بانک جهانی طی سال های

6.49

6.2 6.11

6.03

5.8

6

6.2

6.4

6.6

1389 1390 1391 1392

292

کشور بر اساس گزار های مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی طی سوال کار استان های

با یکدیگر همنوا نبوده است که بررسی علت آن نیاز به مطالعه علمی در جهت 1392تا 1389های

آسیب شناسی موضوع و شنا ت بیشتر دارد. شاید یکی از فرضویه هوایی کوه بتووان بور اسواس آن

م داد بررسی صحت آمار و اطالعات مورد اسوتفاده در تحلیول هوای مطالعه ای جدید طراحی و انجا

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی است. بر این اساس، راهکارهایی که از بررسی و اولویت

بندی مؤلفه ها در این مطالعه بدست آمده به تفکیک ارائه می گردد.

راهکارهای پیشنهادی:

مشکل دریافت تسهیالت از بانک ها

کل دریافت تسهیالت از بانک ها، اصلی ترین چالش محیط کسب و کار کشور و هم چنین مش

بزرگترین مانع جهت انجام فعالیت های کشاورزی، دمات و صنعت می باشود. جهوت بهبوود

هرچه بیشتر در این شا ص، موارد زیر جهت بررسی کارشناسان و محققان آینده توصویه موی

گردد:

بط دریافت تسهیالت و ارائه کلیه پیش نیازها و شوروط مربووط بوه شفاف شدن شرایط و ضوا

ا ذ تسهیالت مشتمل بر میزان تسهیالت، نر سود، نوع وثیقه و...

.رسمی، علنی و شفاف شدن نحوه پردا ت تسهیالت

.پردا ت تسهیالت با نر های متفاوت، بر مبنای صنایع مختل و اولویت و اهمیت آن ها

ار هدایت سرمایه های سرگردان و پس انداز به سوی طرح های تولیدی. ایجاد ساز و ک

استفاده از تشکل های صنفی و اتحادیه ها جهت نظارت بر حسن اجرای قووانین و مقوررات و

در بر ی موارد استفاده از آنان در شناسایی، ارزیابی و تأیید تسهیل گیرندگان.

تقویت ابزارهای نظارتی در کوتاه مدت، به گونه ای که بانک ها را در تجهیز عملیات سپرده و

وام را تحت اناباط و کنترل درآورد.

نظارت دقیق بانک مرکزی جهت جلوگیری از حرکت آن ها فراتر از مرزهوای تعیوین شوده در

بانکداری. ذ یره اموال و دارایی، و برگرداندن آن ها به فعالیت اصلی یعنی

بی ثباتی در قیمت مواد اولیه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

293

کنترل و جلوگیری از نوسانات نر ارز. به جهت آنکه قیمت مواد اولیه تابع نر ارز است

.افزایش تولید، عرضه و تأمین مواد اولیه مورد نیاز محصوالت تولیدی

تموام شوده ایجاد صندوق بیمه برای تولیدکنندگان، جهت کاهش فشار ناشی از افزایش قیمت

در مواقع ضروری.

نر باالی بیمه اجباری نیروی انسانی

ساماندهی قوانین بازنشستگی و دمات مورد نیاز

به رسمیت شنا تن قراردادهای پاره وقت و نیمه وقت میان کارفرمایان و کوارگران و سوهولت

انجام و استمرار این قراردادها.

ایط بیمه پردازی کلیه کارگرانشوان را فوراهم موی های تشویقی از کارفرمایانی که شر حمایت

آورند

.ا ذ حق بیمه براساس چیدمان و تعداد نیروی انسانی و چارت بایسته نیروی انسانی

متناسوب بوا مقتاویات « کارگران واحدهای کوچک صنفی»اصالح مقررات بیمه ای در مورد

شغلی و درآمدی آنان.

جهت کاهش فشارهای بوروراتیک بر کارفرمایان و بنگاه تسهیل در مقررات تأمین اجتماعی در

های تولیدی.

ضع بازار سرمایه در تأمین مالی تولید و نر باالی تأمین سرمایه از بازار غیر رسمی

.تقویت مکانیزم های نظارتی بازار سرمایه

افوزایش افزایش شفافیت بازار: با کاهش ریسک مرتبط با اطالعات حسوابداری کوه از طریوق

گیرد، ابهامات بازار اوراق بهادار کاهش یافته و جوذابیت کیفیت و قابلیت اتکای آنها صورت می

و نقدشوندگی آن افزایش واهد داشت.

گذاران: شوک سیاسی و اقتصادی، بوازار سورمایه ایوران را پذیری تصمیمات سیاست بینی پیش

ت گرا کورده اسوت. هرچوه فاوای ابهوام که یک بازار با چشم انداز بلند مدت است، کوتاه مد

گذاران نر بازده باالتری طلب کرده در صو تصمیمات کالن اقتصادی بیشتر باشد، سرمایه

کاهد. کنند. شرایط مبهم و پیچیده از نقدشوندگی بازار می گذاری نمی یا اینکه اقدام به سرمایه

294

پذیری گذاری و تقویت روحیه ریسک توسعه فرهنگ سرمایه

سعه فناوری تو

بی تعهدی شرکت ها و مؤسسات دولتی به پردا ت به موقع بدهی ود به پیمانکاران

.درنظر گرفتن ردی بودجه ای برای تسویه بدهی دولت به پیمانکاران

.تقویت منابع بانکی به منظور افزایش ارائه تسهیالت به پیمانکاران طلبکار

داره شده. استفاده از بودجه عمرانی بصورت وجوه ا

روج دولت از اجرای پروژه ها و واگذاری به بخش صوصی جهت پویاتر شدن پوروژه هوای

نیمه تمام. و پردا ت یارانه از بودجه عمرانی به بخش صوصی به ازای مواردی که زیوان ده

است.

ایجاد محدودیت برای فعالیت بخش هایی که به دولوت بدهکارنود، جهوت دریافوت مطالبوه و

ت بدهی های معوق. پردا

.پردا ت بدهی از طریق صکوک اجاره و اسناد زانه ملی

انتشار اوراق بدهی بلندمدت در یک یا دومرحله و بشکل یکباره. این اوراق کوپن سوودی دارد

که نر آن متناسب با نر تورم اعالمی بانک مرکزی تعیین می شود.

ق مالی به پروژه هوا و پردا وت بودهی بوه فرو اوراق مشارکت و جذب نقدینگی برای تزری

پیمانکاران.

اعمال تحریم های بین المللی علیه کشورمان

سپردن کارها به بخش صوصی و تعاونی )با توجه به آسیب پذیری کمتور آن هوا نسوبت بوه

تحریم ها(.

.برنامه ریزی و توجه به مؤلفه های رشد و اعتالی فرهنگ کار و وجدان کاری

ی صحیح مصرف و تبیین نقش مردم در تنظیم بازار، بخصو در مواقوع کمبوود آموز الگو

بر ی کاالها.

اطالع رسانی به موقع و آگاهی افکار عمومی از تحریم ها و ارائه تحلیل هوای دقیوق و دور از

احساسات و مبتنی بر صداقت و معرفی راهکارهای مقابله.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

295

.افزایش نقش اقتصاد رد و بومی در اقتصاد

حمایت های قانونی، مالی، بانکی و مالیاتی از تولیدکنندگان و کارآفرینان بوه منظوور افوزایش

صادرات غیرنفتی در کنار اشتغالزایی.

قیمت گذاری غیرمنطقی محصوالت تولیدی توسط دولت و نهادهای حکومتی

ود رید محصوالت تولیدی توسط دولت بر اساس بهای تمام شده واقعی بعوالوه درصودی سو

برای تولیدکنندگان، و سپس فرو با قیمت موردنظر و در توان رید مصورف کننودگان، بوه

توزیع کنندگان.

قیمت گذاری محصوالت بر اساس درجه کیفیت همراه بوا اطوالع رسوانی عموومی و نظوارت

شدید، جهت اجرای صحیح طرح و کاهش تخلفات.

قیمت گذاری منطقی در اتاق فکر بوا حاوور نماینودگان موورد اعتمواد تولیدکننودگان، توزیوع

کنندگان، مصرف کنندگان و نمایندگان دولت.

بی ثباتی قوانین و مقررات مربوط به تولید و سرمایه گذاری

ت برقراری امنیت از طریق ثبات و ساده سازی قوانین تولید و سرمایه گذاری بوه جوای تغییورا

مداوم و ایجاد ناامنی.

وجود مفاسد اقتصادی در دستگاه های حکومتی

کوچک سازی و کاهش تصدی گری دستگاه ها و رفع و حذف تمرکزهوای غیرضوروری و بوه

طور همزمان گستر حیطه نظارت و اعمال حاکمیت دولت.

ساده سازی و رفع پیچیدگی های غیرضروری در سا تارها، فرآینودها، مناسوبات و بروکراسوی

حاکم بر دستگاه ها.

شفاف سازی حیطه وظای ، ا تیارات و نحوه انجام اموور و فعالیوت واحودها و دسوتگاه هوای

اجرایی با تآکید بر توسعه آگاهی های همگانی در صو حقوق، وظای و تکالی مربوط به

کارکنان واحدها و دستگاه ها.

.بهبود نظام های جذب و بکارگیری کارکنان

.ارتقاء سطح بر ورداری های کارکنان و بهبود کیفیت زندگی آنان

296

بهبود و افزایش پاسخگویی در قبال تصمیمات و اقدامات مربووط و افوزایش آگواهی عموومی

ت و ارزیابی مردم از آن ها. نسبت به عملکرد دستگاه ها و ایجاد فرصت طرح انتقادا

تعیین شا ص های استاندارد فعالیت، شا ص های سالمتی و رتبه بندی دسوتگاه هوا جهوت

سنجش میزان سالمت آن ها.

بازنگری در قانون و تصویب قوانین جزایی جامع برای بر ورد با مفسدین اقتصادی به گونه ای

که بازدارنده باشند.

فعالیت های دستگاه های دولتی. بهبود مکانیزم نظارت بر

.حذف ابهامات و نقو در ضوابط و مقررات

شناسایی و کنترل فعل و انفعاالت ریالی و ارزی و اندو ته های مسوئولین و نقول و انتقواالت

مالی آن ها طی دوره دمت.

محدودیت قانون کار در تعدیل و جابجایی نیروی کار

بین بردن نقاط مبهم. ایجاد شفافیت در قانون کار و از

آگاهی و اطالع رسانی گسترده پیرامون قانون کار برای کارفرما و کارگران. اکنوون بسویاری از

کارفرمایان و کارگران از حقوق ود ناآگاه اند.

.اصالح و تدوین یک قانون کار عالمانه در چارچوب عدالت

زیاد بودن تعطیالت رسمی

می. انعطاف پذیر کردن تعطیالت رس

.جابجایی تعطیالت وسط هفته به اول هفته جهت حفظ کارایی هفته توسط دولت

.کاهش تعداد روزهای تعطیالت رسمی

برقرار بودن ارگان های دولتی حساس اقتصادی در روزهای تعطیول )ثبوت در تقوویم سوالیانه

کشور به عنوان نیمه تعطیل(.

طیالت رسمی کشور. تغییر ساعت کاری کارکنان متناسب با تعداد تع

.قرار دادن تسهیالت ویژه برای کارکنان و ارگان هایی که در تعطیالت ارائه دمات می کنند

تولید کاالهای غیراستاندارد، تقلبی و عرضه نسبتا بدون محدودیت آن به بازار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

297

.بهبود بازرسی، کنترل و نظارت بر واحدهای تولیدی

غیرمجواز و زیرزمینوی و اعموال مقوررات قوانونی بورای شناسایی و مبوارزه بوا تولیدکننودگان

تولیدکنندگان این کاالها.

.توجه به توسعه استانداردهای پیشرفته مبتنی بر دانش و فناوری

برنامه ریزی الزم در جهت کنتورل کیفوی مسوتمر، بهوره گیوری از فنواوری هوای نووین، ایجواد

1مداومهماهنگی، هم افزایی و اعمال مدیریت و نظارت بور واحودهای صونعتی از طریوق تأسویس

مدیریت کیفیت ایران، با عاویت کلیه تولیدکنندکان کاالهای بوا نشوان اسوتاندارد و نیوز عاوویت

داوطلبانه سایر مراکز تولیدی و دماتی که تاکنون نشان استاندارد دریافت نکرده اند.

ایفای نقش سازمان اسناد در کلیه مراحل تأسیس واحدهای صنعتی با هودف نظوارت مسوتمر بور

مراحل مهندسی تولید و نیوز ارائوه ودمات فنوی و مهندسوی در جهوت ارتقوای کیفیوت در سوطح

استانداردهای بین المللی از طریق تأسیس سازمان نظام مهندسی کیفیت ایران.

دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی کشور در راستای تحولی برنامه ریزی الزم در جهت ورود

بزرگ به منظور توسعه دانش استاندارد و بهره گیری از فناوری های نوین در عرصه استانداردسوازی

کشور از طریق ایجاد رشته های نوین تحصیلی استانداردسازی در دانشگاه هوا و مراکوز آموزشوی و

پژوهشی کشور.

ه ریزی الزم در جهت کاهش قیمت تمام شوده محصووالت صونعتی دارای نشوان بررسی و برنام

استاندارد ایران، به منظور افزایش رقابت پذیری کاالهای ایرانی.

لزوم توجه به فرایند استاندارد کیفیت در مراحل تأسیس واحدهای صنعتی به منظور اعطای نشان

استاندارد کیفیت در بدو تولید.

یجاد امکان دسترسی مردم به مشخصات و اطالعوات مربووط بوه اسوتانداردهای اطالع رسانی و ا

کاال و دمات در جهت توسعه نظارت و مشارکت های مردمی از طریق انتشار هفته ناموه اسوتاندارد

ملی ایران درج مشخصات استاندارد کاال در بسته بندی ها الکترونیکی نمودن فرآیند استاندارد انتشار

ر و اطالعات استاندارد کشور. سالنامه آما

1. On Line

298

ارزیابی عملکرد مدیران و کارکنان واحدهای تولیدی و صنعتی بور مبنوای مشوارکت در تودوین و

اجرای استانداردها در جهت ارتقای کیفیت، شکوفایی و بروز القیت ها.

برگشت چک های مشتریان و همکاران

و نحوه صحیح استفاده از چک. اطالع رسانی و آموز عمومی پیرامون چک، قوانین چک

رنگ بندی کردن دسته چک ها بر اساس اعتبار دارنده آن.

جایگزین کردن چک های الکترونیک به جای چک های کاغذی. با این تفاوت که هنگام صودور

چک اگر اعتبار صادر کننده نتواند از رقم نوشته شده پشتیبانی کنود، امکوان اماوای آن را نخواهود

داشت.

ش هزینه و مدت زمان پیگیری شکایت ها. کاه

استقرار یک سیستم آنالین در تمامی بانک ها و متصل به بانک مرکزی، که در صورت نامعتبر

بودن سابقه متقاضی دسته چک، سیستم بدون اعمال نظر شخصی، مسدود، و از صدور دسوته

چک وی، بصورت اتوماتیک، ممانعت شود.

برگشتی از بسیاری از عملیات بانکی. که ثمربخش بوودن ایون محروم کردن افراد داری چک

رو مستلزم تعهد همزمان همه بانک ها در اعمال محدودیت می باشد.

ضع دادسراها در رسیدگی مؤثر به شکایت ها، و اجبار طرف های قرارداد به اجرای تعهدات

.تخصصی شدن دادگاه ها به منظور استقالل کارآمدی و سرعت بیشتر

.به رسمیت شنا تن مکمل های نظام قاائی

بهبود تأمین نیازهای معیشتی کلیه کارکنان دادسراها به منظور کاهش احتموال فسواد در ایون

بخش.

.گستر نظارت و بازرسی و ارزشیابی مستمر کارکنان قاائی

ون شناسایی و معرفی قاات و کارکنان نمونه که از لحا حسن رفتار، رعایوت مقوررات و شوئ

قاایی و اداری و عملکرد، دارای شایستگی های ممتاز می باشند، به منظور تشویق و ارتقاء آنان.

جابجایی کادر قاایی در شعب مختل دادسرا بوه لحوا موقعیوت مکوانی و شوغلی و یوا بوه

ضرورت موارد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

299

رسانی راه اندازی و امکان طرح شکایت از طریق سایت دادسرا بدون مراجعه حاوری و اطالع

با هدف کاهش اطاله دادرسی، راهنمایی ارباب رجوع بدون مراجعه بوه دادسورا و به شهروندان

ارائه مشاوره های حقوقی و قاائی از طریق سایت مذکور و نیز دریافت انتقادات و پیشنهادات.

عرضه کاالهای ارجی قاچاق در بازار دا لی

ور کلی که با احتساب پردا ت وجوه گمرکوی برقراری نظام تعر فه ای مناسب و منطقی، به ط

از یک طرف و تمرکز ریسک باال در انجام عملیات قاچاق کواال از سووی دیگور، گورایش بوه

سمت واردات و صادرات از طریق قانونی افزایش یابد.

تعدیل هزینه های سربار تولید و کاهش عوارض غیر منطقی بر تولیدات دا لی به طووری کوه

موجبات کاهش هزینه تمام شده محصوالت دا لی را فراهم آورد.

افزایش استاندارد و کیفیت محصوالت دا لی نسبت به محصوالت ارجی به منظوور افوزایش

اضا برای محصوالت ارجی کوه بوه طوور استقبال مردم از کاالهای سا ت دا ل و کاهش تق

قاچاق وارد شده اند.

سوازی شوود توا اصالح فرهنگ رید مردم، به این مفهوم که باید در جامعه طووری فرهنوگ

کیفیت و ارزان ارجی، از تولیدات با کیفیت ایرانی استفاده کنند. مردم به جای کاالهای بی

ر وضعیت زندگی و اقتصاد در بلند مدت. اطالع رسانی عمومی در صو عوارض قاچاق ب

.تشدید مبارزه با کاالی قاچاق در انبارها و مراکز نگهداری

.تشدید مبارزه با کاالی قاچاق در سطح عرضه

.کمک به تخصصی کردن گمرکات کشور

استفاده از فناوری های نوین در کنترل غیرمانع و جلووگیری از جعول اسوناد تجواری )سوامانه

لوانی، مسافری و غیره(. سو ت، م

از طریق اولویت دادن به وشنام ها، رفع موانع غیرتعرفه ای(. روانسازی و تسهیل تجارت رسمی(

.)کمک به رقابت پذیری کاالی دا لی )از طریق افزایش کیفیت، کاهش قیمت، تولید انبوه

سوتم قاوایی و پشتیبانی مادی و معنوی از نیروهوای متعهود و دلسووز در جودار مورزی و سی

تعزیراتی.

300

تعرفه پایین کاالهای وارداتی و رقابت غیرمنصفانه محصوالت رقیب ارجی بازار

.توجه به معیارهای علمی، و اصل مزیت نسبی و توان رقابت پذیری کاالها در تعیین تعرفه ها

بوه اتخاذ سیاست های مناسب و تدابیر و اقدامات محافظتی در مقابل کشورهایی مانند چوین ،

علت اجرای سیاست قیمت شکنی، به گونه ای که تولیدکنندگان دا لی کمتر متارر شوند.

کمک به تولیدکنندگان به منظور کاهش قیمت تمام شده کاالهای تولید دا ل و تنظویم بوازار

دا لی کاالها.

بوه برقراری نظام رتبه بندی کیفیت برای محصوالت دا لی و وارداتی و اطالع رسوانی نتوایج

مصرف کنندگان به منظور قدرت انتخاب.

.تعیین نر تعرفه ای با حاور نمایندگانی از تولیدکنندگان، صادرکنندگان و مصرف کنندگان

تمایل مردم به رید کاالهای ارجی و تقاضای کم برای محصوالت ایرانی مشابه

یق مشوتری و تولیود بهبود عملکرد تولیدکنندگان دا لی. توجه تولیدکننوده بوه شونا ت سوال

محصول متناسب با نیازها و سلیقه آن ها )از لحا قیمت، تنوع، عملکرد، اسوتاندارد و... ( موی

تواند عاملی برای تولید و فرو بیشتر در بلندمدت باشد.

.بهبود شنا ت و تحقیقات پیرامون مشتری

.استفاده از رو های نوین بازاریابی برای جذب و نگهداری مشتری

.به روز رسانی تکنولوژی های تولید

.ارائه محصوالت جدید همراه با واسته ها و سلیقه مشتری

بهره گیری از سرمایه گذاری های ارجی بوه جهوت افوزایش تولیود، کواهش قیموت و ورود

تکنولوژی های جدید.

رعایت استانداردهای جهانی در تولید. این در حالی اسوت کوه بسویاری از محصووالت دا لوی

نتوانسته اند استانداردهای کشور ودمان را نیز کسب کنند.

.بهره گیری از مواد اولیه مناسب و حفظ تنوع در محصوالت

.ایجاد و افزایش جذابیت های منحصر به فرد

محصوالت و واردات مواد اولیهموانع تعرفه ای صادرات

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

301

.معافیت های درآمدهای صادراتی از پردا ت مالیات

تسهیل سرمایه گذاری ارجی نظیر لغو محدودیت و اجازه، در زمینه روج اصل و فرع سرمایه

به ارج.

.اعطای اعتبارات کوتاه مدت و میان مدت به صادرکنندگان با بهره معقول

ین آالت مربوط به تولید، استخراج و بسته بندی از پردا ت حقووق و معافیت واردات کلیه ماش

عوارض گمرکی.

.ایجاد ناوگان ارزان قیمت دولتی

.تقبل هزینه های بازاریابی کاالهای صادراتی توسط دولت

.ایجاد اتحادیه های صادراتی برای هماهنگ و قوی کردن صادرکنندگان

رد صادرات و واردات. کاهش تعداد مراکز تصمیم گیری در مو

.ثبات قوانین و مقررات

کاهش تعرفه های صادرات و واردات مواد اولیوه هموراه بوا نظوارت، بوه منظوور توسوعه و رونوق

اقتصادی.

. ایجاد پتانسیل برای ودکفایی کشور در تولید مواد اولیه صنایع مختل

:ضع نظام توزیع و مشکل رساندن محصول به دست مصرف کننده

اهش تعداد واحدهای صنفی در سطح رده فروشی. ک

.)کاهش هزینه های شبکه توزیع کاال )فاصله بهای تولیدکننده و بهای مصرف کننده

.استقرار سیستم مناسب جهت دستیابی به اطالعات کافی از فعالیت حلقه ها و آمار توزیع کاال

هوای هوا و ظرفیوت از توانوایی ایجاد امکان تعامل کشوری بین اصناف مختل بورای اسوتفاده

صنفی برای توسعه صادرات و تنظیم بازار.

ها و دمات. از بین بردن انحصار در بازار بسیاری از کاال

های فنی و نهادی. توسعه زیرسا ت

یوی مشوترک بوین مبوادی ورود و شوبکه توزیوع بندی و دمات شناسه کاال ایجاد نظام طبقه

دا لی.

302

کننده. یردولتی حمایت از حقوق مصرفهای غ ایجاد تشکل

کننده بازار. تشکیل نهاد مدون تنظیم

ضع زیرسا ت های حمل و نقل

.ایجاد و توسعه حمل و نقل ریلی

.کاهش هزینه های مبادله و آزاد سازی قیمت ها در حوزه حمل و نقل

زیرسا ت ها در سطح توجه به میزان بهره وری در کنار ایجاد زیرسا ت. بهره وری بسیاری از

مطلوبی نیست.

.برقراری سیستم های هوشمند حمل و نقل و بکارگیری تکنولوژی روز دنیا در این حوزه

ایجاد امنیت و ثبات اقتصادی در کشوور در جهوت جوذب سورمایه گوذاری وارجی و توسوعه

ترانزیت.

ضعف زیرساخت های تأمین برق

.ساده تر کردن فرآیند ا ذ انشعاب برق و کم کردن مراحل اداری

.قرار دادن محدودیت های زمانی برای ا ذ انشعاب برق در انشعاباتی با قدرت پایین

استفاده از دمات الکترونیکی و همچنین دمات پنجره واحد به منظور کاهش زمان و

مراجعات حاوری متقاضی به شرکت های برق.

ثبات و پایداری در برق رسانی، و بهبود کیفیت و کمیت دمات بورق در بخوش ایجاد

های مختل مصرف.

ها، کاهش تلفات انتقال و توزیع و بهینه سازی مصرف انورژی افزایش راندمان نیروگاه

برق.

های پاک و تجدیدپذیر در سبد انرژی کشور. افزایش سهم انرژی

نمودن نر فرو برق. شفاف سازی قیمت تمام شده و واقعی

حمایت و تشویق بخش غیردولتی ) صوصی و تعاونی( و بسترسازی جهت افزایش

سرمایه گذاری در صنعت برق.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

303

فهرست منابع فارسی:

(.1390اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران .)" بررسی عوامل مؤثر بر سنجش و بهبود

http://www.tccim.ir/Projects.aspx?id=16. برگرفته از "فاای کسب و کار در ایران

( .1389احمدپور داریانی، محمود، داوری، علی، رماان پور نرگسی، قاسم .)" محویط کسوب و

. 65-89(، 20)61. مطالعات بهبود و تحول، "توسعه کارآفرینی در ایران کار، پیش نیاز

،پایش محیط کسوب و کوار ایوران در "(. 1392مریم، شهبازی، موسی، نعیمی، زهرا )احمدیان

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعات محویط کسوب و ."1391زمستان

. 13109کار، شماره مسلسل:

( 1392احمدیان، مریم، شهبازی، موسی، نعیمی، زهرا .)" پایش محیط کسوب و کوار ایوران در

های مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعات محویط کسوب و مرکز پژوهش ."1392تابستان

. 13441کار، شماره مسلسل:

( 1393احمدیان، مریم، شهبازی، موسی، نعیمی، زهرا .)" پایش محیط کسوب و کوار ایوران در

اسالمی، گروه مطالعات محیط کسب و کوار، مجلس شورای . مرکز پژوهش های"1392پاییز

. 13570ل: شماره مسلس

(1392ا تیاری، سارا .)" گزار بررسی محیط کسب و کار کشور با استفاده از گوزار بانوک

. "گانوه ملوی 21میالدی، گزارشات دریافتی از استان هوا و مؤلفوه هوای 2014جهانی سال

وزارت امور اقتصاد و دارایی، معاونت امور اقتصادی، دفتر پایش و بهبود محویط کسوب و کوار،

صفحه. 87، 925201004گزار : کد

( 1390اشرفی، یکتا، فهیمی فر، فاطمه .)" شا ص های بهبود فاای کسب و کار با تأکید بور

مسائل و سیاست هوای اقتصوادی، شوماره ماهنامه بررسی -. مجله اقتصادی"جایگاه ایران

.7 -42، صص 11

( 1392افشار، منوچهر .)" انشوکده کوارآفرینی دانشوگاه . د"نقش دولت در محیط کسب و کوار

. 1 -19تهران.

304

( 1390بیگدلی، وحید، سیاح، سیدامیر، شهبازی، موسی، نعیمی، زهرا .)" پایش محیط کسوب و

. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعات محویط "1390کار ایران در بهار

. 11080کسب وکار، شماره مسلسل:

بهبود فاای کسب و کار در برناموه پونجم "(. 1390د محسن)تاری، فتح اله، علوی منش، سی

. 47 -89. صص 67. شماره 18پژوهش. سال . مجلس"توسعه

(1389جعفری اسکندری، میثم، علی احمدی، علیرضا، القی، غالمحسین، حیودری، مهودی .)

کسب و کار صنعتی ایران در حمایت از بخش صوصی بوا رویکورد کوارت ارزیابی فاای"

. 21، جلد 2. نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، شماره "متیاز متوازنا

(1392جوادی، شاهین .)" توأثیر بودجوه بور 44کول کشوور 1393بررسی الیحه بودجه سال .

شوورای اسوالمی، معاونوت پوژوهش هوای . مرکز پژوهش های مجلس "محیط کسب و کار

. 13493اره مسلسل: اقتصادی، دفتر مطالعات اقتصادی، شم

( 1393جوادی، شاهین، احمدی، مریم، نعیمی، زهرا .)" پایش محویط کسوب و کوار ایوران در

های مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعات محویط کسوب و . مرکز پژوهش"1392زمستان

. 13756کار، شماره مسلسل:

(1389حسینی، سید محمدرضا .)" و کوار، گوزار معرفی و ارزیابی شا ص های انجام کسب

. مرکوز پوژوهش هوای مجلوس شوورای اسوالمی، گوروه "بنگاه و پایش محیط کسب و کار

. 1 -55، 10666مطالعات محیط کسب و کار، شماره مسلسل:

( 1390ساالری، ابوذر، دهقان بنادکوکی، حجت .)" ارزیابی محیط کسب و کار بوه رو واحود

ز محویط کسوب و کوار ایوران از نگواه ایون ( به همراه چشم انداEIUاکونومیست ) اطالعات

مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعوات محویط کسوب و کوار، . مرکز پژوهش های"مؤسسه

. 1 -56، صص12292شماره مسلسل:

(1391سیاح، سید امیر، شهبازی غیاثی، موسی، نعیمی، زهرا .)" گزار پایش محیط کسوب و

مجلس شوورای اسوالمی، گوروه مطالعوات . مرکز پژوهش های"1391تابستان کار ایران در

. 12783محیط کسب و کار، شماره مسلسل:

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

305

(1390سیاح، سید امیر .)" مرکوز پوژوهش "سامانه بهبود مستمر محیط کسب و کار در ایوران .

. 10838مطالعات محیط کسب و کار، شماره مسلسل: اسالمی، گروه های مجلس شورای

،گوزار "(. 1391موسی، متولی حبیبی، حسین، نعیمی، زهرا )سیاح، سیدامیر، شهبازی غیاثی

. مرکز پژوهش های مجلس شوورای اسوالمی، "1390کسب و کار در زمستان پایش محیط

. 12457مسلسل: کار، شماره گروه مطالعات محیط کسب و

(1391سیاح، سید امیر، شهبازی غیاثی، موسی، نعیمی، زهرا .)"پایش محیط کسب و کار ایران

. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی، گروه مطالعات محیط کسوب و "1391در بهار

. 12659کار، شماره مسلسل:

(1391سیاح، سید امیر، شهبازی غیاثی، موسی، احمدیان، مریم، نعیمی، زهرا .)" گزار پوایش

گروه . مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی،"1391کار ایران در پاییز محیط کسب و

.13003مطالعات محیط کسب و کار، شماره مسلسل:

( 1390شهبازی غیاثی، موسی، نعیمی، زهرا .)" پایش محیط کسوب و کوار ایوران در تابسوتان

های مجلس شورای اسالمی، گوروه مطالعوات محویط کسوب و کوار، . مرکز پژوهش"1390

. 12141مسلسل: شماره

( 1391شهبازی غیاثی، موسی، نعیمی، زهورا .)" پوایش محویط کسوب و کوار ایوران در پواییز

مجلس شورای اسالمی، گوروه مطالعوات محویط کسوب و کوار، . مرکز پژوهش های"1390

. 12349مسلسل: شماره

( 1392شهبازی غیاثی، موسی، احمدیان، مریم، نعیمی، زهورا .)" پوایش محویط کسوب و کوار

سوالمی، گوروه مطالعوات محویط . مرکز پژوهش های مجلس شورای ا"1392ایران در بهار

. 13332کسب و کار، شماره مسلسل:

(1390شهنازی، روح اهلل، دهقان شبانی، زهرا .)" بررسی تأثیر فاوای کسوب و کوار بور رشود

. پژوهشنامه اقتصوادی، سوال یوازدهم، شوماره سووم، صوص "منتخب اقتصادی در کشورهای

185- 161 .

306

(1391گروه مطالعات محیط کسب و کار .)"عیت ایران در گزار سهولت انجوام کسوب و وض

شوورای اسوالمی، شوماره مسلسول . مرکوز پوژوهش هوای مجلوس "جهوانی کوار بانوک

32012640 .

(1391مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی .)" وضعیت ایران در گزار سهولت انجوام

اره مسلسل: مطالعات محیط کسب و کار، شم . دفتر گروه "2013جهانی، کسب و کار بانک

32012640 .

(1392مرکز پژوهش های مجلس شورای اسالمی .)" وضعیت ایران در گزار انجام کسوب و

. 22013293. دفتر مطالعات اقتصادی، شماره مسلسل: "2014کار بانک جهانی،

(1387میدری، احمد، قودجانی، اصالن .) (. سنجش و بهبود محیط کسب و کار )ترجمه و تألی

ارات جهاد دانشگاهی. تهران: انتش

(1392نصیحت کن، حمیدرضا، جوانمرد، حبیب اله، سرلک، احمد .)" مقایسوه محویط کسوب و

. اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایوران بوا "کشورهای منطقه کار ایران با

رویکرد حمایت از تولید ملی.

،پوایش محویط "(. 1389دهقان، حجوت) نعیمی، زهرا، اسدی، حسین، حسینی، سید محمدرضا

هوای مجلوس شوورای اسوالمی، گوروه . مرکز پوژوهش "1389در پاییز کسب و کار ایران

. 10732کسب و کار، شماره مسلسل: مطالعات محیط

(1390نعیمی، زهرا، اسدی، حسین، حسینی، سید محمدرضا، سیاح، سیدامیر .)" پوایش محویط

های مجلس شوورای اسوالمی، گوروه مرکز پژوهش ."1389کسب و کار ایران در زمستان

. 10881کسب و کار، شماره مسلسل: مطالعات محیط

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

307

فهرست منابع انگلیسی:

Jaafari, M., Ahmadi A., Khleghi GH. And Heidari M. (2010),

"Evaluation of the Iranian Industrial Business Environment

in Support of Private Sector with the Balanced Scorecard

Approach", Journal of Industrial Engineering and Production

Management, 21(2), PP. 37-52.

Midari, A. and Ghoudjani, A. (2008), "Evaluation and

Improvement of Business Environment", Industry

Leaders Associations.

Salehabadi, A. (2009), "Role of Capital Market in

Improvement of Iran’s Business Environment", Money

and Economy, 1, PP. 101-123.

Midari, A. and Ghoudjani, A. (2008), "Evaluation and

Improvement of Business Environment", Industry

Leaders Associations.

World Bank (2010). "Doing Business 2010: Reforming

through Difficult Times- comparing regulation in 183

economies".Washington,DC: A copublication of The World

Bank, IFC and Palgrave MacMillan.

World Bank (2011). "Doing Business 2011: Making a

Difference for Entreprenceus- comparing regulation in 183

economies". Washington,DC: A copublication of The World

Bank and the International Finance Corporation.

World Bank (2012). "Doing Business 2012: Doing Business in

a more transparent world- comparing regulation for

domestic firms in 183 economies". Washington,DC: A

copublication of The World Bank and the International

Finance Corporation.

308

World Bank (2013). "Doing Business 2013: Smarter

Regulations for Small and Medium-Size Enterprises-

comparing regulation for domestic firms in 185 economies".

Washington,DC: A copublication of The World Bank and the

International Finance Corporation

World Bank (2014). "Doing Business 2014: Understanding

Regulations for Small and Medium- Size Enterprises-

comparing regulation for domestic firms in 189 economies".

Washington,DC: A copublication of The World Bank and the

International Finance Corporation.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

309

و تاثیر آزادی اقتصادی، کیفیت محیط نهادی و بهبود فضای کسب

کار بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه سند چشم انداز

3، محمود پور حاجی 2*، پرویز نصیر انی 1عباسعلی رضایی

چکیده:

یافته بوا جایگواه نخسوت ، ایران را کشوری توسعه1404انداز جمهوری اسالمی در افق سند چشم

ایوران، عوراق، اردن، اقتصادی در کشوورهای منطقوه )ارمنسوتان، آذربایجوان، بحورین، گرجسوتان،

قزاقستان، کویت، قرقیزستان، لبنان، عمان، پاکسوتان، قطور، عربسوتان سوعودی، سوودان، سووریه،

تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان، امارات متحده عربی، ازبکستان و یمن( و رژیم صهیونیستی تصوویر

زم جهت ارتقواء رشود ترین اهداف کالن اقتصادی کشورها، ایجاد شرایط ال کرده است. یکی از مهم

توان بوه آزادی اقتصوادی، اقتصادی مستمر و باثبات است. ازجمله عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی می

کیفیت محیط نهادی و بهبود فاای کسب و کار اشاره کرد. آزادی اقتصادی، کیفیت محیط نهادی و

ش صوصوی، توسوعه بهبود فاای کسب و کار از طریق ایجاد مناسبات اقتصاد بوازار، توسوعه بخو

گوذاری، تواند سوبب ترغیوب سورمایه تجارت ارجی، حذف مقررات زائد و امنیت حقوق مالکیت می

ها شوده و از ایون راه زمینوه را گذاری ها، انتقال فناوری و استفاده کارآمد از این سرمایه ارتقاء مهارت

ررسی تواثیر آزادی اقتصوادی، کند. لذا هدف مطالعه حاضر بهای مولد فراهم می برای توسعه فعالیت

کیفیت محیط نهادی و بهبود فاای کسب و کار بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه سند چشم انوداز

هوای پانول بورای داده GMMاست. برای این منظور، با استفاده از رو 2004 -2014طی دوره

1)نویسنده مسئول( کارشناس ارشد اقتصاد و کارشناس مسئول اقتصادی اداره کل امور اقتصادی و دارایی استان سیستان و -

054-31133335شماره ثابت: 09153413761شماره همراه: a.rezaei.a@gmail.com بلوچستان

دکتر اقتصاد و عضو هیئ علتی دانشگاه پیام نور واید زاهدان. - 2 کارشناس ارشد اقتصاد . - 3

310

رشود اقتصوادی پویا، اثر آزادی اقتصادی، کیفیت محیط نهوادی و بهبوود فاوای کسوب و کوار بور

است. نتایج مطالعه حاکی از اثر مثبت و بوه کشورهای حوزه سند چشم انداز مورد آزمون قرار گرفته

لحا آماری معنادار هر سه متغیر آزادی اقتصادی، کیفیت محیط نهادی و بهبود فاای کسب و کار

بر رشد اقتصادی کشورهای منتخب است.

محیط نهادی، رشد اقتصادی، داده های تابلویی آزادی اقتصادی، کیفیت واژگان کلیدی:

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

311

مقدمه:

بهبود کسب و کار محیط گامی اساسی در جهت توسعه سرمایه گذاری بخوش صوصوی، تولیود،

اشتغال در کشور محسوب می شود و از طریق فراهم کوردن شورایط رقابوت پوذیری و بسترسوازی

ای در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا مناسب برای ورود مؤثر بخش صوصی نقش تعیین کننده

می کند. شا ص سهولت کسب و کار بانک جهانی، قوانین و مقرراتی را که مستقیما بر انجام کسب

کشوور جهوان را 189و کار و رشد اقتصادی کشورها موثرند، معرفی و بررسی کرده و بور اسواس آن

و کار، سهولت ا ذ مجوز، دسترسوی زیرشا ص شروع کسب 10رتبه بندی می کند. این شا ص از

به برق، ثبت مالکیت، ا ذ اعتبارات، حمایت از سرمایه گذاران رد، تجارت فرامرزی، سهولت اجرای

قراردادها و ورشکستگی و پردا ت دیون تشکیل شده است. گوزار سوهولت کسوب و کوار بانوک

سهولت کسوب و کوار امتیواز میالدی برای نخستین بار عالوه بر رتبه جهانی 2015جهانی در سال

فاصله تا مرز نیز محاسبه گردیده است. امتیاز مذکور، فاصله میان عملکرد هر کشور با کشوور دارای

اسوت و 100توا 0بهترین عملکرد در هر مؤلفه سهولت کسب و کار را نشان می دهد. بازه امتیاز از

شور دارای بهترین عملکرد کمتر است. نزدیک تر یاشد، فاصله کشور تا ک 100هرچه امتیاز کشور به

نتایج حاصل از این بررسی حاکی از صعود رتبه ایران در منطقه و جهان است؛به گونه ای که ایوران

رسیده است. شایان 2015در سال 130کشور مورد بررسی، به رتبه 189پله صعود رتبه در بین 2با

عنوان شده بوود 152میالدی 2014ر سال ذکر است که رتبه ایران در گزار سهولت کسب و ککا

تصحیح شده 132میالدی به 2015که در بازبینی گزار مذکور مطابق رو شناسی گزار سال

جهوانی و امتیواز 22است. در میان کشورهای حوزه سند چشم انداز امارات متحوده عربوی بوا رتبوه

و 175ور سووریه بوا رتبوه جهوانی ، رتبه نخست را به ود ا تصا داده و کش100از رتبه 81/76

.1در آ رین جایگاه قرار دارد 51/46امتیاز

در پراییت ترریت 16/41و نترره 183شایان ذکر اس که در میان کشورها یوزه سند چشم انداز کشور افغانستان با رتبه 1 -

کشور افغانستان از مجتوع کشرورها ، در دسترس نبودن سایر ومار و ارقام مرتبط با ایت کشور اما به دلیل، قرار دارد جایگاه

یوزه سند چشم انداز یذف شده اس .

312

از آنجائیکه توسعه بخش صوصوی در یوک اقتصواد بوازار بور مجموعوه پیچیودهای از قووانین،

زیرسا تهای گسترده فیزیکی و نهادی، محیط با ثبات اقتصاد کالن، توسعه بازارهوای موالی، جوذب

ی، توسعه صنایع کوچک و متوسط، مقررات بازار کار، سیستمهای ارتقاء سرمایه گذاری مستقیم ارج

فناوری، آموز و یادگیری مبتنی است تا در مسیر تغییر دایمی ابعاد توسعه، توانایی حرکت همگوام

با این تغییرا ت را داشته باشد و فراهم شدن این مجموعه به منظور پیاده سوازی الگووی توسوعه در

ت ودکار اتفاق نمیافتد، لذا ایجاد زیرسا تهای نهادی و زیربنایی برای توسعه و یک اقتصاد به صور

رفع موانع کسب و کار از الزامات اولیه اجورای ایون سیاسوت و در زموره وظوای ضوروری دولوت و

نهادهای مدنی ازجمله اتاق بازرگانی و تولیت اصناف است. آنچه مسلم است اصالح فاای کسب و

صهای مزبور در عرصه جهانی نه تنها گامی مثبت و اساسی در جهت تقویوت جنبوه کار و بهبود شا

مشارکت بخش صوصی در عرصه اقتصاد، ارتقا سطح اشتغال و تولید در کشور محسوب موی شوود

بلکه بطور قطع سیگنالی مهم برای استقبال سرمایه گذاران ارجی برای ورود بوه کشوور و ارتقوا و

ری به کشور و در غایت امر دستیابی به اهداف رشد و توسعه اقتصوادی بوه تسهیل جریان ورود فناو

شمار می رود. الزمه دستیابی به این هدف ایجاد و گستر فعالیت اقتصادی است و مهمترین پیش

شرط فعاالن اقتصادی جهت فعالیت، وجود ثبات، آرامش و به عبارت دیگر امنیت اقتصادی در کشور

ه گذاران بتوانند با انجام محاسبات بلندمدت نتیجه تولید، توزیوع و سورمایه است به نحوی که سرمای

گذاری ود را پیش بینی کنند. با بررسی تجارب کشورهای مختل دنیا، مشخص می گوردد بر وی

کشورها با بهره گیری از رویکرد صوصی سازی و البته با فراهم آوردن ساز و کارهوای موورد نیواز

آن توانسته اند زمینه ساز اتفاقوات مثبوت در اقتصواد کشورهایشوان شووند از برای ایجاد و گستر

سوی دیگر کشورهایی مانند چین، ویتنام، مجارستان و لهستان کوشیدند. با رفع موانع توسعه بخوش

صوصی )بهبود محیط کسب و کار( و نه صوصی سازی، سوهم بخوش صوصوی را بطوور قابول

اده و معجزه بزرگ اقتصادی را در دنیا رقم بزنند. به هر حوال انتخواب توجه در کالن اقتصاد ارتقاء د

هر کدام از راهبردهای فوق الذکر یعنی ایجاد و بهبود فاای کسب و کوار مناسوب و زمینوه سوازی

برای ایجاد و گستر هر چه بیشتر فعالیت های بخش صوصی و افزایش سهم آن در کل اقتصاد

کوچک کردن حجم دولت و صوصی سازی جهت حرکوت بوه سووی کشور و یا برنامه ریزی برای

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

313

نیازمنود تمهیود مقودماتی اسوت کوه در ارتبواط بوا -با کمترین د الت دولوت –اقتصاد آزاد رقابتی

توانمندسازی بخش صوصی و یا صوصی سازی اهمیت فوق العاده ای دارد.

آزادی اقتصوادی، محویط در این بررسی کوشش شده است به الزامات و پیش نیازهایی همچوون

نهادی با کیفیت و فراهم نمودن شرایط مناسب و مطلوب برای شکل گیری فعالیتهای اقتصادی که

تحت عنوان بهبود فاای کسب و کار از آن نام بورده موی شوود، کوه جهوت توانمندسوازی بخوش

ر اسوت، صوصی و برقراری ساز و کارهای رقابتی برای ایجاد یوک اقتصواد شوکوفا اجتنواب ناپوذی

پردا ته شود.

"فضای کسب و کار "تعریف

در دهه های ا یر به عنوان یکوی از کلیودواژه هوای مهوم در « فاای کسب و کار» هرچند واژه

مباحر اقتصاد کالن مطرح شده است، با تأملی در مباحر انجام شده پیراموون توسوعه اقتصوادی و

دیود کوه ایون مفهووم هموواره موورد توجوه پیشنیازهای یک اقتصاد شکوفا و رو به رشود وواهیم

صاحبنظران و اندیشمندان بوده است. در سالهای ا یر این مفهوم با دقت و ظرافوت بیشوتری موورد

توجه اقتصاددانان قرار گرفته است و صاحبنظران کوشیده اند ایون مفهووم را بوا دقوت و حساسویت

بیشتری مورد توجه قرار دهند.

عوامول مووثر بور عملکورد واحودهای اقتصوادی ماننود کیفیوت منظور از فاوای کسوب و کوار،

دستگاههای حاکمیت، ثبات قوانین و مقررات، کیفیت و ها زیرسا ت... اسوت کوه تغییور دادن آنهوا

( با تأمول در 1387فراتر از ا تیارات و قدرت مدیران بنگاههای اقتصادی است). میدری و قودجانی،

مقدم بر تجزیوه و تحلیول « فاای کسب و کار»بررسی تعری فوق مشخص میگردد که شنا ت و

هرنوع فعالیت تکرارشوونده اقتصوادی از « کسب و کار»کسب و کار و فعالیتهای اقتصادی است. اگر

قبیل تولید، رید و فرو کاال و دمات به قصد کسب منافع اقتصوادی گفتوه شوود، پوردا تن بوه

و کار را مشخص می کند. بور ایون اسواس فاای کسب و کار، نحوه شکل گیری و گستر کسب

اگر این تعری کسب و کار یعنی تولید و رید و فرو کاال یا عرضوه ودمات بوه منظوور بدسوت

: ( کسوب و 1آوردن سود را کسب و کار بدانیم، انواع مختل کسب و کار انواع عبارت واهند بود از

314

5( کسوب و کوار اینترنتوی، ( 4سوتایی، کسب و کوار رو 3کسب و کار انوادگی، ( 2کار انگی، (

( که در تمامی 1385کسب و کارهای بزرگ. )احمد پورالریانی، 6کسب و کار کوچک و متوسط و (

فعالیوت بسویار سوخت و « فاای کسب و کار»این کسب و کارها، بدون توجه به مباحر مربوط به

ناممکن می باشد.

ا برای راه اندازی یک کسب وکار هرچند کوچک بر اساس مطالعات بانک جهانی در بیشتر کشوره

باید ابتدا بر اساس نیاز بازار در مورد نوع محصول تولیدی تصمیم گیری و سپس برای تآمین سرمایه

اولیه اقدام شود. کسب و کار برای شروع فعالیت باید در دفاتر رسمی ثبت شوود. پوس از آن نیوروی

فراهم شد شرکت تولید ود را آغاز می کند و برای ا ذ کار باید استخدام شود. هنگامی که مقدمات

استانداردها و کسب مجوز عرضه محصول به بازار تال می کند کیفیوت محصووالت وود را بواال

ببرد. پس از ورود به بازار و کسب سود شرکت موظ به پردا وت مالیوات و عووارض واهود بوود.

نامه ریزی کرده باشد، ممکن است شرکت برای صادرات کاالی ود نیز بر

در این صورت فرآیندهای دیگری نیز به فعالیت شرکت افزوده می شود. در تموامی ایون مراحول

نیاز به مراجعه به نهاد قانونی وجود دارد. و حتی در صورتی که فعالیوت تعطیول شوده و یوا شورکت

کسب و کار و تقسیم نخواهد به فعالیت ود ادامه دهد و حتی در صورت ورشکستگی، برای تعطیلی

دارایی های آن بین صاحبان و سهامداران الزم است مراحلی را وفق مقررات انجوام دهود. بوه ایون

ترتیب هر کسب و کار از زمان شکل گیری تا انحالل کامل چر وه ای را طوی موی کنود و در هور

زینوه هوای مرحله بر اساس قوانین و مقررات موجود برای شروع و توداوم فعالیوت وود متحمول ه

گوناگون و صرف زمان می شود. بدیهی است هر چه این مراحل مشکلتر و پیچیده تر و پرهزینه تور

باشند، انگیزه افراد و اشخا حقیقی و حقوقی برای انجام و گستر فعالیتها کمتور موی گوردد. در

هایی بورای گزارشهای بانک جهانی مراحل گفته شده مورد توجه قرار گرفته و بر اساس آنها شا صو

سنجش سهولت آغاز و تداوم کسب و کار در تعامل با محیط شکل گرفته اند. معیارهایی کوه بانوک

جهانی برای اندازه گیری این شا ص ها در نظر می گیرد بیانگر فاای کسوب و کوار در آن کشوور

اولوین می باشد که اصلی ترین آنها زمان و هزینه الزم برای طی هر یک از این مراحل موی باشود.

مسأله ای که در هر طرح تجاری و برای هر صاحب کسب و کاری مطرح است، تامین هوای الزم

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

315

برای حفظ اصل سرمایه او )امنیت اقتصادی( و در مرحله بعد سودآور بودن این طرح و افزون بوودن

( : 1از هزینه های آن است. هزینه های هر فعالیتی توابع دو دسوته عوامول اسوت منافع کسب و کار

( هزینه هایی که به دلیول 2هزینه هایی که در فرآیندهای مختل تولید انجام آنها ضروری است و

نامناسب بودن محیط فعالیت اقتصادی بر صاحبان کسب و کار تحمیول میشوود. گواهی ایون قبیول

یدا هزینه ها به اندازه ای باالست که صاحبان کسب و کار رغبتی به استفاده از فرصتهای اقتصادی پ

( بانک جهانی تال می کند با بررسی محیط کسب و کار ماهیوت 1386نمی کنند). فرشاد مومنی،

این هزینه ها را شناسایی و برای کاهش هزینه های ناشی از محیط فعالیت اقتصوادی راهکارهوایی

رائه نماید.

نیافته به پوا از جمله مهمترین نظریه های جدیدی که انقالب بزرگی در اقتصاد کشورهای توسعه

راه »در قالوب دوکتواب 2000و 1986کرد نظریه هرناندو دسوتو اقتصاددان پرویی بود که در سوال

بهبود فاای کسب و کار را برای راه اندازی فعالیتها حتی با تکیه بر سورمایه « راز سرمایه»و « دیگر

وضع فقورا و ارائوه راه های کوچک مورد توجه جدی قرار داد. دسوتو در کتاب راز سرمایه به تشریح

حل برای بیرون آمدن از فقر می پردازداو معتقد بود در کشورهای توسعه نیافته پس انداز دا لوی بوه

وفور یافت می شود و بخش عمده این پس انداز در دست فقراست اما این کشوورها نموی تواننود از

را اشتغال موی داننود. آنهوا دارایوی پس انداز ود استفاده کنند. فقرا ود راهکار بیرون آمدن از فقر

دارند اما فرآیندی ندارند که مالکیت آنها را نشان داده و سرمایه ایجاد کند بنوابراین دسووتو تقویوت

نظام حقوق مالکیت صوصی را از اولین گامها برای بهبود فاای کسب و کار و بدنبال آن اشتغال و

لق ثروت مورد توجه قرار می دهد.

دسوتو مقررات کمتر و ساده تر از جانب دولت و اتکای بیشتر بر حکومت قانون موی توانود از نظر

شرایط زندگی را برای فقرا آسان کند. اگر فقرا امکان دسترسی به نظام کارآمد رسمی مالکیت داشته

ار باشند می توانند ظرفیت بالقوه سرمایه راکد ود را در جهت تقویت استعداد کارآفرینی ود بوه کو

گیرند. موانع سخت در کشورهای در حال توسعه بخش صوصی را بوه اقتصواد زیرزمینوی، اقتصواد

غیررسمی و غیرمولد سوق می دهد، سورمایه هوا در بواتالق نظوام اداری غورق موی شووند یوا بوه

(1387کشورهای پیشرفته فرار می کنند )میدری و قودجانی،

316

:شاخصهای سنجش فضای کسب و کار

موانع نهوادی کسوب و »ی در سالهای پایانی قرن بیستم در پژوهشی میدانی با عنوان بانک جهان

به انجام یک تحقیق گسترده بینالمللی، بورای شناسوایی موانوع و مشوکالتی پردا وت کوه در « کار

کشورهای مختل فراروی سرمایهگذاران و اصحاب کسب و کار وجوود دارد. ایون پوژوهش کوه در

ق با نام های برونتی، کیسانکو و ودر انجوام شود، نمونهوای متشوکل از توسط سه محق 1996سال

گوزار توسوعه »کشور را شامل میشد و بانک جهانی از نتوایج آن بورای تهیوه 69بنگاه در 3600

استفاده کرد. نمونه مورد اشاره به دو نمونه جزئی تر شامل کشورهای توسعه یافتوه و « 1997جهانی

ته تقسیم شده و کشورهای استرالیا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایرلنود، ایتالیوا، کشورهای کمتر توسعه یاف

پرتغال، اسپانیا، سوئد، انگلستان و ایاالت متحده در گروه نخست، و کشورهایی از منطقه اورمیانوه،

امریکای التین، صحرای افریقا، اروپای غربی و مرکزی و بر ی از کشورهای تشکیل دهنوده اتحواد

شوروی سابق در نمونه یا گروه دوم جای گرفته اند. بدین ترتیب، نمونه قابل توجهی از هور جماهیر

Doingاسوت. دراولوین گوزار ¬دو گوروه در تحقیوق برونتوی، کیسوانکو و ودر فوراهم آموده

Business کشور بررسی شده بودند، بوا پیوسوتن 133شا ص در 5منتشر شد، 2003که در سال

ورهای دریافت شده از متخصصان و محققان تعداد شا ص ها هم اکنون بوه کشورهای دیگر و باز

مورد رسیده اند. هودف اصولی ایون موسسوه ایجواد شا صوی 189و کشورهای مورد بررسی به 10

استاندارد برای یافتن گلوگاهها، و محدودیت ها و موانع فعالیت بهینه بخش صوصی و بهبود نظوام

با استناد به ده شا ص کموی کوه Doing Business ر است.حقوقی حاکم بر فاای کسب وکا

ده مرحله از عمر یک کسب و کار را از زمان شکل گیری تا انحوالل آن در بور موی گیورد در موورد

میزان مناسب بودن محیط اقتصادی کشور برای انجام فعالیت اقتصادی قااوت موی کنود. بور ایون

به صوورت مقایسوه ای بورای هموه کشوورهای اساس شا ص فاای کسب و کار مزبور محاسبه و

بررسی شده گزار می گردد. شا ص ها عبارتند از:

شروع کسب و کار: که فرآیند ثبت شرکت را از نظر تعداد مراحل، مودت زموان موورد نیواز و -1

هزینه صرف شده برای آغاز فعالیت را در نظر می گیرد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

317

ا ذ مجوزها: شامل تمامی فرآیند الزم الرعایه برای ا ذ مجوزهای مورد نیاز تا تاسویس و راه -2

اندازی یک کارگاه می باشد که مطالعه موردی این شا ص نشاندهنده تعداد مراحل، مودت زموان و

هزینه صرف شده برای دریافت مجوزهای مورد نیاز با استاندارد معین هر کشور است.

استخدام و ا راج نیروی کار: میزان دشواری اسوتخدام، انعطافناپوذیری سواعت کوار، شا ص -3

دشواری ا راج، هزینه استخدام و هزینه ا راج را می سنجد.

ثبت مالکیت: فرآیند الزم جهت ثبت دارایی در دفتر اسناد رسمی می باشود. تعوداد مراحول، - 4

دفاتر اسناد رسمی سنجش می شود. بوه عنووان مدت زمان و هزینه های مترتب بر ثبت مالکیت در

مطالعه موردی فرایند کامل رید یک زمین، سا تمان و انتقال حق مالکیت آن از یک فرد بوه فورد

دیگر نشاندهنده این شا ص است.

ا ذ اعتبار: این شا ص میزان توانمندی و امکان سنجش گسترده، دقت اطالعات اعتباری و -5

مالی افراد حقیقی و حقوقی است که توسط بخش دولتی یا بخش صوصی میزان پوشش اطالعات

ثبت و در ا تیار سایر سازمانها یا افراد قرار داده می شود تا بر اساس اعتبار تعیین شوده بوه ارزیوابی

فعاالن اقتصادی بپردازند.

سرمایه حمایت از سرمایه گذاران )سهامداران: ( در این شا ص بررسی می شود که صاحبان - 6

تا چه اندازه مورد حمایت نهادهای قانونی و رسمی می باشند بویژه در معامالتی کوه در آنهوا منوافع

مدیران با منافع شرکت یا منافع دولت در تعارض اسوت. ایون شوا ص میوزان علنوی بوودن )افشوا(

رمایهگذار مبادالت مالی، میزان پاسخگویی مدیر، سهولت شکایت برای سهامدار و توان حمایت از س

را در بر می گیرد.

پردا ت مالیات: این شا ص مأ ذ تعلق مالیات، دفعات پردا ت، زموان تعیوین و پردا وت و - 7

کل مالیات قابل پردا ت را بر حسب درصد از سود حاصل از فعالیتهای اقتصادی را ارزیابی می کند.

و تعداد روز برای صوادرات از )بسوته تجارت فرامرزی: تعداد مراحل، تعداد اماا، تعداد اسناد - 8

بندی در کار انه تا روج از بندر(، میزان تعرفه ها و عوارض و همچنین تعداد مراحل، تعوداد اماوا،

تعداد اسناد و تعداد روز برای واردات از )پهلو گرفتن کشوتی در بنودر توا تحویول محمولوه بوه انبوار

318

جد.در مطالعه مووردی صودور و ورود یوک محمولوه کار انه( و میزان تعرفه ها و عوارض را می سن

استاندارد از راه در یایی در نظر گرفته می شود.

انحالل یک فعالیت: تعداد مرحله، زمان الزم برای دادرسی)روزو ( هزینه پردا ت شده بورای -9

پایان دادن به یک فعالیت اقتصادی در این شا ص مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد.

الزام آور بودن قراردادها: زمان و هزینه الزم برای اعوالم ورشکسوتگی و چگوونگی توزیوع - 10

دارایی های شرکت ورشکسته میان طلبکاران را در بر می گیرد.

:نهادها

باشد که به اشکال مختل تعری شده است اما متأسفانه تعری روشن و گسترده می نهاد مفهومی

( از نهواد کوه 1377ماع باشد وجود ندارد. به گفته داگالس نوورث ) قابل سنجشی که بر روی آن اج

نهادها، قوانین بازی در جامعه اند. در "کند گیرد و بیان می باشد در این طی قرار می جامع ترین می

شوند، چه این مبوادالت های نهفته در مبادالت بشری می نتیجه نهادها سبب سا تارمند شدن انگیزه

اقتصادی و اجتماعی. در یک تعبیر کلی، نهادها مشتمل بر باورها، رفتارهوا )حووزه سیاسی باشند چه

ها، ضوابط و مقررات حقووقی انود کوه پیراموون یوک هسوته اصولی، عقالنی یا غیر عقالنی(، سنت

از این لحا نهادهای وب بوه عنووان ایجواد کننوده یوک "دهند. مجموعه هماهنگی را شکل می

باشد که باعر کاهش نا اطمینانی، تشویق کارایی و بنابر این کموک بوه یسا تار انگیزشی مطرح م

گردد. بهبود عملکرد اقتصادی می

لذا بین سه شکل از نهادها تمایز قائل شد )نهادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی(. قانون اساسی

تعری شده یک کشور نمونه ای از نهادهای سیاسی است که در آن سا تار کلی از نهادهای سیاسی

کند بوه گونوه ای است، برای نمونه نحوه انتخاب سیاستمداران و انتقال قدرت به آنها را توصی می

که ممکن است قدرت را به یک رئیس جمهور که به طور دمکراتیک انتخاب شده است بدهد یا بوه

یک دیکتاتور. بنوابر ایون نهادهوای سیاسوی شوامل نووع حکوموت، قودرت تخصویص داده شوده و

محدودیتهای اعمال شده روی سیاستگذاران و نخبگان سیاسوی اسوت. نهادهوای اقتصوادی )ماننود

کننود. حقوق مالکیت( شکل دهنده محیط اقتصادی هستند که افوراد و شورکتها در آن فعالیوت موی

نهادهای اقتصادی ود توسط نهادهای سیاسی و به طور کلی تر توسط نهادهوای اجتمواعی شوکل

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

319

طور ویژه در ارتباط با توزیع منابع تااد منافعی وجود دارد و تا حدی در مورد نهادهوای یافته اند. به

اقتصادی. یک عامل مهم در تشخیص نتیجه چنین تاادی، تخصیص قدرت سیاسی است که وود

گردد. اینکه چه نوع نهواد اقتصوادی آن به طور معنی داری توسط سا تار نهادهای سیاسی متأثر می

قرار واهد شد به این موضوع بستگی دارد چه کسی قدرت سیاسوی را بورای ایجواد یوا در جامعه بر

مسدود کردن نهادهای اقتصادی در ا تیوار دارد. آمووز ، بهداشوت، حمایوت از شوهروندان فقیور و

ناتوان از تحصیل درآمد مورد قبول برای زندگی، آداب و رسوم و ارزشها از جمله نهادهای اجتمواعی

9دارند. [ ] در یک جامعه است که در شکل دادن محیط اقتصادی نقش مهمی رسمی و غیر رسمی

فعالیت جمعی منافعی را برای جامعه در پی دارد که با عمل فردی حاصل نموی شووند بنوابر ایون

ابتکارات عمل جمعی موفقیت آمیز می تواند به عنوان بهبود دهنده رفاه به حساب آید. اما این عمول

منافع هزینه هایی )مانند رفتارهای فرصت طلبانه و سواری مجانی در جهوت حوداکثر جمعی در کنار

سازی منافع شخصی( را نیز در بر دارد و برای کاهش این هزینه ها ابزارهایی اجتماعی نیاز است که

نهادها ابزاری مناسب برای این منظور محسوب می شوند به اطر اینکوه نهادهوا بوه حول مسوائل

های کارگزاران، به ارتقاء رفتارهای مشارکتی و ماوراء فرصت طلبی کمک ماهنگی برنامهمربوط به ه

کنند و پیامدهای ارجی کوارگزاران را درونوی کورده و همچنوین باعور کواهش نااطمینوانی در می

گردند. نهادها همچنین از تکوین سرمایه اجتماعی و از تجربه عمل جمعی تاریخی که به فعالیتها می

کننود. اعتمواد، اعتبوار و رفتوار ود بر احتمال پذیر فعالیت جمعی اثر مثبت دارد حمایت موی نوبۀ

باشند که تمایل به ایجاد مشوارکت و توداوم آن در طوول متقابل سه ویژگی کلیدی رفتار انسانی می

کت در دهند. رابطه مدور بین اعتماد، اعتبار و رفتار متقابول سوطح مشوار زمان را تحت تأثیر قرار می

کند. در ایون دهد و بنابر این زمینه را برای قوه ابتکار فعالیت جمعی مهیا می بین افراد را افزایش می

توانند برقراری رابطوه دایوره باشند که می ها می زمینه نهادها قادر به ایجاد مجموعه درستی از انگیزه

13مجاز نمایند.[ ]وار باال را تسریع کرده و گستر رفتارهای مشارکتی را تسهیل و

320

:نهادها و رشد اقتصادی

نهادها عامل رشد یا رشد عامل نهادها: -

ادبیات اقتصاد سیاسی رشد همواره با این سوال بحر برانگیز همراه بوده که آیوا توسوعه سیاسوی

مبنای توسعه اقتصادی است یا بالعکس؟ باید توجه داشت تا به امروز جواب قاطعی برای این سووال

داده نشده است و دو رویکرد در ارتباط با آن مطرح است. رویکرد نخست بور بسترسوازی نهوادی و

برای توأمین حقووق های دیگر روی حکومت به عنوان مکانیسمی شروع با دمکراسی و اعمال کنترل

رود سرمایه گذاری در سرمایه فیزیکوی مالکیت تأکید دارد، با وجود چنین نهادهای سیاسی انتظار می

و انسانی و بنابر این رشد اقتصادی حاصل شود. رویکرد دوم بر ضرورت توسوعه اقتصوادی )انباشوت

سرمایه فیزیکی و انسانی( جهت شروع فرایند تأکید دارد به طوور مشوخص آن را الزموه دمکراسوی

وردارند. داند. هر دو رویکرد از مبانی عقالنی گسترده ای بر پایدار و برپایی بر ی دیگر از نهادها می

اهمیت نهادسازی و محدود کردن حکومت از طرف اقتصاد نهادگرای جدید مورد تأکید واقع شوده و

شود به اثرات نهادهای وب ( شروع می1995ا یرا، ادبیات رشد اقتصادی که با کارهای ناک و کفر)

نیوز آن را بوه گوردد کوه وود او ( بر موی 1959پردازد. رویکرد دوم به لیپست ) بر رشد اقتصادی می

دهد. لیپست معتقد است تنها در جوامعی ثروتمند که فقر در حداقل نسبی ود موی ارسطو نسبت می

باشد شهروندان می توانند اگاهانه در امور سیاسی مشارکت داشته باشند. وی همچنین بیان می کند

انتخواب حول که مردم آموز دیده ا تالفاتشان را به جوای نزاعهوای سوخت از طریوق گفتگوو و

هوای ووب و کند که سرمایه انسانی باال منجر به سیاست کنند. گلوسر در همین راستا اشاره می می

باشد: شود، پیامد ارجی اصلی سرمایه انسانی نه تکنولوژیک بلکه سیاسی می ثبات سیاسی بیشتر می

ات باعور حمایوت ها شده و ایون اصوالح به طوریکه دادگاهها و مجامع قانونگذاری جایگزین تفنگ

گردد. بیشتر از حقوق مالکیت و رشد اقتصادی می

در تأییود اهمیوت رویکرد اول نیز از پشتوانه نظری قوی بر وردار است و کارهای تجربی مهموی

( نهادها را شکل دهنوده محویط اقتصوادی 2005نهادها بر رشد اقتصادی انجام شده است. بندسن )

کنند. به طور ا نهادها تأمین کننده مشوقهایی برای فعالیت می داند که شرکتها و افراد در آن می

باشند. به طور کلی، یک فعالیت اقتصادی مانند سرمایه گوذاری در یوک فعالیوت بنگاهها و افراد می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

321

تولیدی، با دو نوع بازده صوصی و اجتماعی همراه است. بازده صوصی، بازدهی الصی است کوه

شود، در حالیکه بازدهی اجتماعی، بوازده دا لوی ی را متعهد شده حاصل میبرای کارگزاری که فعالیت

ها برای کارگزاران(. باشد )مجموع بازدهی کل برای اقتصاد می

مالیات بر سود، شکافی را بین بازدهی بعد از مالیات )بازدهی صوصی( و بازدهی قبول از مالیوات

آورد. نهادهای نامناسب سرمایه گذاری را پایین می کند و این امر انگیزه )بازدهی اجتماعی( ایجاد می

قیمتهوای "اثر مشابهی مانند مالیات روی بازدهی افراد دارد. بنابر این نهادها از طریق بدسوت دادن

کننود، بوه شوند، یعنی بازدهی صوصی و اجتماعی را به همدیگر نزدیک می باعر رشد می "درست

ها، مالکیت وب تعری شده از طریق پایین آوردن هزینهطوریکه وجود نهادهای وبی چون حقوق

کند. بازدهی صوصی مورد انتظار را به بازدهی اجتماعی نزدیک می

امروزه اهمیت نهادها بر عملکرد اقتصادی تقریبا پذیرفته شده است اما آنچوه کوه مهوم بوه نظور

باشد. چرا که اثر گذاری آنها می رسد وارد کردن نهادها به تحلیلهای اقتصادی و شنا ت نحوه اثر می

گیورد کوه گذاری اغلب نهادها بر رشد، غیر مستقیم بوده و از طریق مجواری متفواوتی صوورت موی

شنا ت این مجاری و ارتباط نهادها با همدیگر موضوعی مهمتر از ود نهادهاست لذا در این قسمت

پردازیم. به ا تصار به این موضوع می

نهادها بر رشد اقتصادیکانالهای اثر گذاری

حق اظهار نظر و پاسخگویی -

چون حقوق سیاسی، آزادی بیان و تجمعات سیاسی و اجتماعی، آزادی این شا ص بیانگر مفاهیمی

مطبوعات، میزان نمایندگی حکام از طبقات اجتماعی، فرایندهای سیاسی در برگوزاری انتخابوات و...

کنیم. ز آن یاد میباشد که ما با عنوان شا ص دمکراسی ا می

قائل به اثر در مورد رابطه بین دمکراسی و عملکرد اقتصادی مطالعات زیادی انجام شده که بر ی

( ایون رابطوه را بوه 1996باشند. بوارو ) مثبت و بر ی دیگر معتقد به اثر منفی دمکراسی بر رشد می

از دیکتواتوری در یوک کند در صورت وجود شکل کواملی معکوس برآورد کرده و بیان می Uشکل

شوود هایی بر قدرت مطلقه دیکتاتور موی کشور، بهبود در حقوق سیاسی منجر به برقراری محدودیت

شود، اما در کشورهایی که از سطوح متوسطی از حقووق سیاسوی که این ود باعر افزایش رشد می

322

هوای توأمین ناموه بر وردارند، افزایش حقوق سیاسی به اطر تشدید توجه مردم و مسوئوالن بوه بر

اجتماعی و اشکال مختل توزیع مجدد درآمد باعر تاعی رشد اقتصادی واهد شد.

در حکومتهای مقتدر لیبرال، کشورهایی که قبال یک سیستم صیانت از حقووق مالکیوت و حقووق

شوود( ایجواد مدنی)حقوق غیر سیاسی مانند وضعیت زندگی، قراردادها و مالکیت و غیره را شامل می

ده، مکانیسمها و سنتهایی را برای قانون و مقررات تثبیت کرده باشد فراینود دمکراتیوزه شودن بوا ش

هزینه کم و منافع بیشتری همراه واهد بود. اموا زموانی کوه دمکراتیوزه شودن در حکوموت مقتودر

شوود نوه بور پایوه قوانون، نتیجوه ایجواد افتد در کشورهایی که نظم ایجواد موی غیرلیبرال اتفاق می

های غیر لیبرال است، آنچه که در تأمین ظرفیت نهادی اشتباه است کوه بوه طوور قابول دموکراسی

پیش بینی یک اثر مخرب روی رشد اقتصادی دارد.

کنترل فساد-

بوه نفوع سوء استفاده از قودرت عموومی "تعری سازمان شفافیت بین الملل از فساد عبارتست از:

یوا وه به مقامات دولتوی، بواج گیوری در تودارکات عموومی منافع صوصی. برای مثال پردا ت رش

"ا تالس اموال عمومی.

چون فساد در میان مقامات رسمی، اثر بخشی تدابیر ضد فساد، تأثیر آن بور این شا ص مفاهیمی

های ارجی، پردا ت اضافی یا رشوه برای گرفتن مجوزهوای اقتصوادی و... را انودازه جذب سرمایه

ادبیات موجود در این زمینه وسیع بوده به طوری که حتی بر ی بور ایون باورنود کوه کند. گیری می

گردد: فساد از دو طریق باعر تسریع رشد می

سازد. فعالیت های فاسدی چون رشوه، اجتناب از تأ یرات اداری را برای افراد ممکن می .1

کند. برای کار بیشتر میپردا ت رشوه به صورت نر کارمزدی انگیزه کارگزاران دولتی را .2

کنند فساد اما اغلب محققان مانند مورو و بندسن رویکرد باال به فساد را نادرست دانسته و بیان می

شود. در زیر به ا تصار به نمونه ای از ایون مووارد اشواره به روشهای مختل باعر تاعی رشد می

کنیم: می

توسط افراد فاسد های عمومی دزدیده شدن سرمایه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

323

هایی که امکان فسواد در آنهوا بیشوتر اسوت به سمت پروژه انحراف سرمایه گذاریهای عمومی

)بدون توجه به میزان ضرورت پروژه(.

فساد به عنوان یک مالیات روی سرمایه گذاری صوصی )مثال مبلغ پردا تی به عنوان رشووه

شود. و...( باعر کاهش سود و سرمایه گذاری می

نابع به ویژه سرمایه انسانی از فعالیت های نوآورانه به فعالیت هوای غیور فساد باعر انحراف م

شود. مولد و مار مانند دزدی، رانت جویی و... می

ثبات سیاسی-

های سیاسی، کودتا، آشوب های شهری، های اجتماعی، ترور و اعدام مانند ناآرامی بیانگر مفاهیمی

باشد. باال میو انتقال آرام قدرت در سطوح های قومی تنش

کنند بی ثباتی سیاسی از طریق از بین بردن امکان سورمایه گوذاری اغلب مطالعات ا یر بیان می

گردد. باعر کاهش رشد اقتصادی می

تواند بر رشد اقتصادی اثر گذار باشد و مطوابق بی ثباتی سیاسی از کانال سرمایه و نیروی کار می

نااطمینانی سیاسی بوا بوی ثبواتی سیاسوی هموراه بووده و پیش بینی این اثر منفی است. برای مثال

دهنود. در احتماال نر ترجیحات زمانی را به ویژه برای سرمایه گوذاران ریسوک گریوز افوزایش موی

واکنش به این، نر جانشینی سرمایه گذاریهای بلند مدت و احتماال بوا بهوره وری بواال بوه وسویله

یابد. عالوه بر این، ناکارآمودی بهره وری پایین افزایش می طرحهای سرمایه گذاری کوتاه مدت و با

تولیدی ایجاد شده به واسطه بی ثباتی سیاسی، مانند تجزیه جدول زمانی سرمایه گوذاری، تولیودات

شود که تموام شا صوهای بوی های تولیدی را کاهش واهد داد. نتیجه گیری می نهایی متناظر داده

نا موفق...( از طریق اثر منفی ود روی تولید نهایی سرمایه، رشود ثباتی سیاسی )کودتاهای موفق و

5دهد.[ ] اقتصادی را تحت تاثیر قرار می

حاکمیت قانون-

های سازمان یافتوه، احتموال اعتماد مردم به قوانین، قابلیت پیش بینی دستگاه قاایی، وجود جرم

باشند. حاکمیت قانون میهای سنجش شا ص موفقیت در شکایت علیه دولت از جمله مولفه

324

( در ارتباط با اثورات اقتصوادی نهادهوایی چوون حقووق مالکیوت و سیسوتم قاوایی 1999بارو )

از آنجایی که مردم به دنبال نفع شخصی هستند، تنها در صورتی اقدام به بر عهده گورفتن "گوید می

تالششوان موجوود باشود. کنند که احتمال منطقی از منتفع شودن از کار سخت و سرمایه گذاری می

بنابراین اگر حقوق مالکیت وب تأمین نشده باشد برای مثال به اطر جرم و جنایت بیشتر، نر های

مردم اقدام به کاهش تال و سرمایه -باالی مالیات و یا احتمال باالی مصادره اموال توسط دولت

"نمایند. گذاری می

کیفیت بوروکراسی-

چون مقررات دست و پاگیر، مدا له دولت در اقتصواد، سیاسوت هوای این شا ص بیانگر مفاهیمی

باشد. رقابتی، موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای، دسترسی به بازارهای سرمایه می

سوازد. مقررات کارا اهداف رفاه اجتماعی وضع شده توسط دولت را با هزینوه کمتور محقوق موی

:18کلی نمایان می شود[ ]های اقتصادی بوروکراسی اداری به دو شکل هزینه

هوای های مستقیم مدیریت سیستم قانونگذاری، که در دا ل دولوت و از طریوق تخصویص هزینه .1

ای در قالب های مقرراتی درونی شده. بودجه

های پذیر مقررات، که برای قانونگذار برونزاست و بر دو تولید کننده و مصرف کننوده هزینه .2

با قوانین یا طفره رفتن از پذیر آنها. افتد به صورت انطباق می

:اثر بخشی دولت

کارایی یا اثر بخشی دولت با سیاستگذاری و اجرا توسط دولت برای حمایوت سیسوتم بوازار موورد

توجه واقع شده، همچنین به توانایی دولت در قانونگذاری، داوری دادگاه ها، تصمیمات مودیریتی در

کنود. بوه ت مدیریتی و قاایی مانند پاسخگویی و شفافیت اشواره موی ارتباط با حاکمیت قانون، عدال

و اسوتقالل ودمات همگوانی از فشوارهای سیاسوی و عالوه کیفیت تهیه و تدارک دمات عمومی

کند. صالحیت و شایستگی کارگزاران را بیان می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

325

مروری بر ادبیات تحقیق:

سته عموده تقسویم میشوود: دسوته نخسوت ادبیات موجود در رابطه با موضوع این تحقیق به دو د

مستقیما شناسایی متغیرهای نهادی و سنجش یا مقایسه آنها را هدف گرفته اند و دسته دوم، بررسی

رابطه میان متغیرهای مزبور با رشد و توسعه اقتصادی را در دستور کار ود قرار داده اند و البته ایون

ند ورده اند. در ایون پوژوهش هوای تلفیقوی، نخسوت دو جریان، در تحقیقات زیادی با یکدیگر پیو

متغیرهای نهادی شناسایی و اندازه گیری شده و سوپس، معنوی دار بوودن یوا نبوودن ارتبواط میوان

متغیرهای مزبور با متغیرهای معطوف به رشد اقتصادی مورد آزمون قرار گرفته است. تحقیقات نووع

انکها، شرکتهای سرمایه گوذاری و مؤسسوات بیموه اول، نوعا توسط مؤسسات برآوردکننده ریسک، ب

، EIU ،PRSبه صورت ادواری منشر میشود. گزارشوات ادواری کوه توسوط -انجام شده و معموال

( و.... تولیود و منتشور موی Doing Businessبنیاد هریتیج، انه آزادی، بانک جهانی )کارگروه

شماری وجود دارد که آنها را دوم، تحقیقات بیشود، تماما پژوهش هایی از این نوع هستند. در گروه

به دو دسته دا لی و ارجی تقسیم بندی نموده ایم.

مطالعات خارجی -

بوه 1985تا 1960کشور طی دوره سالهای 125( با استفاده از داده های مقطعی 1992حلی ول )

یانگر تاثیر مثبوت درآمود بررسی ارتباط دو سویه میان دموکراسی و رشد اقتصادی می پردازد. نتایج ب

روی دموکراسی است. همچنین نتایج نشان میدهند که تاثیر مستقیم دموکراسی روی رشد اقتصادی

منفی و غیر معنی دار است، اما تاثیر غیر مستقیم دموکراسی روی رشد از طریق کانال های سورمایه

اثورات منفوی دموکراسوی روی انسانی و سرمایه گذاری، مثبت و معنی دار است که این تاثیر مثبت،

رشد اقتصادی را نثی می نماید.

کشووور 74( به بررسی تأثیر آزادی اقتصادی بوور رشود اقتصووادی 2002کارلسون و النداستروم)

پردا تنود. نتایج بیانگر تأثیر مثبت سا تار بازار، سا تار قانونی و حفاظت از 1975-1995طوی دوره

وه در بوازار سورمایه بور رشود اقتصادی و تأثیر منفی اندازهی دولوت و حقوق مالکیوت و آزادی مبادل

آزادی تجارت بر رشود اقتصادی است.

326

( به بررسی تأثیر سه ویژگی آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی و تسلط حقووق فوردی 2002اسکالی)

کوه دارای پردا ته و بیان میدارد کشورهایی 1960 -1980کشوور طی دوره 115بر رشد اقتصوادی

یکی از سوه ویژگوی آزادی سیاسوی، آزادی اقتصوادی و تسلط حقوق فردی یا هر سه مورد هستند،

از رشد اقتصادی دو تا سه برابر کشورهایی که هیچکدام از این ویژگیها را ندارنو د.

(، در یک تحلیل تجربی بوه بررسوی اثور کیفیت حاکمیتی دولت )آزادی2005کافمن و همکاران )

بیان، بی ثباتی سیاسی و آشوب اثربخشی دولت، کیفیت نظوم دهوی، حاکمیووت قووانون وکنتوورل

2004و 2002، 2000، 1998، 1996کشووور در سووال هووای 209فساد( بوور رشوود اقتصووادی

میپردازندبر. اساس نتوایج بیوان موویدارنوود شووش بعووود حووواکمیتی توووا ثیور متفووواوتی بووور

کشورهای مورد مطالعه دارد لذا بیان میکنند به رغم اینکه روند اصی از بهبود یا تاعی عملکوورد

کیفیت حاکمیت در جهان مالحظوه نمیشود، کیفیت حاکمیت در بر ی کشورها به طوور معنوواداری

)هم در جهت مثبت و هوم در جهوت منفوی ( درحوال تغییرنود.

رو تحلیول عواملی بووه بررسوی آثوار مختلوو بووی ( بوا اسوتفاده از2006پوین ) -ا -جونگ

ثبواتی سیاسوی )انگیوزه هوای سیاسوی شونت، اعتراضات مدنی، بیثبواتی در درون نظوام سیاسوی

پردا ته استبر. اسواس 1984-2003کشوور طوی دوره 98و بیثباتی نظام سیاسی( بر رشد اقتصوادی

یاسی اثر متفواوتی بور رشوود اقتصووادی دارد، اموا در نتایج مطالعه گرچه ابعاد مختل شا صهای س

مجموع بیثباتی نظام سیاسی اثر منفی و معنیداری بر رشد اقتصادی دارد.

(، در پژوهشی با عنوان مقررات ورشد در پی پاسوخ بوه ایون پرسوش 2006دیانکوف و همکاران )

و توجه بوه ایون "ها دارندچرا بر ی کشورها رشد سریع تری نسبت به سایر کشور"مهم اقتصاد که

مطلب که حل این معما استاندارد زندگی نسبت قابل توجهی از جمعیت دنیا را بهبود می بخشد، تاثیر

کشور را بر رشد اقتصادی بررسی کردند. آنها به ایون نتیجوه 135فعالیت حاکم بر قوانین تجاری در

هایی با مقررات دست و پا گیور دارنود. رسیدند که کشورهایی با مقررات بهتر رشد سریعتری از کشور

همچنین نتیجه گرفتند که بهبود مقررات تجاری از بدترین حالت موجود به بهتورین حالوت موجوود

رشد ساالنه می شود. 2.3باعر افزایش

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

327

به بررسی "مقررات، سرمایه گذاری و رشد بین کشورها "(، در مقاله ای با عنوان 2006داوسون )

ات بخش اعتبارات، مقررات بازار کار و مقررات کسب و کار( بر سورمایه گوذاری و اثر مقررات )مقرر

رشد بلندمدت اقتصادی بین کشورها پردا ت. نتایج این پژوهش بیانگر رابطه منفوی و معنوادار بوین

افزایش قوانین و مقررات و رشد اقتصادی است. همچنین نتایج مشابه بین مقررات بخش اعتبارات و

و کار بر رشد اقتصادی گرفته شده است. بر اساس نتایج این مطالعه مقررات اثر معنی مقررات کسب

داری بر سرمایه گذاری دولتی و صوصی دارد به گونه ای که افزایش قوانین و مقررات اثر منفی بر

سرمایه گذاری بخش صوصی و اثر مثبت بر سرمایه گذاری بخش دولتی دارد.

ود عنوان می کند که اصالحات نظارتی در کشورهای نسبتا فقیر اما بوا (، در مقاله 2009ایفرت )

وضعیت حکمرانی وب منجر به افزایش رشد اقتصادی می شود.

قوانین و مقررات کسب و کار و نووار قرموز در اقتصواد "( در مطالعه ای با عنوان 2010نیسترام )

و کار و فعالیت های کارآفرینی پردا توه به بحر متقابل میان قوانین و مقررات کسب "کارآفرینان

با استفاده از داده هوای 1972-2002است. وی با استفاده از رو داده های تابلویی در دوره زمانی

به شرح و بسط در روابط بین کارآفرینی و کارایی قوانین و مقررات کسب و کار OECDکشور 23

رابطه مثبت بین کوارآفرینی و کوارآیی قووانین و پردا ته است. نتایج این تحقیق نشان دهنده وجود

مقررات کسب و کار می باشد.

( به بررسی تأیر ر بوی ثبواتی سیاسوی بور توسعه اقتصادی پاکسوتان 2010قریشی و همکاران )

پردا ته و بور اساس نتایج مطالعه بیان مینودار د بیثبواتی سیاسوی مووانعی 1971 -2008طی دوره

ی محسوب میگرد.بورای توسعه اقتصاد

( به بررسی توأثیر بوی ثبواتی سیاسوی و آزادی اقتصادی بور رشود اقتصوادی 2011آیسن و ویگا)

پردا تند. نتایج مطالعه بیانگر این است که درجوه بواالی بوی 1960 -2004کشور طوی دوره 169

سوی از طریوق ثباتی سیاسی با کاهش رشود اقتصوادی تووأم اسوت آن. هوا معتقدنود بی ثباتی سیا

کاهش بهره وری سبب کند شدن نر رشد اقتصادی میگردد و با درجه کمتر بر سورمایه فیزیکوی و

سرمایه انسانی تأثیر منفی میگذارد. همچنوین بیوان موی دارنود شوا ص آزادی اقتصوادی، سورمایه

328

دی رابطوه ی گذاری، نر ثبت نوام ابتودایی، سا تار قاایی و امنیت حقوق مالکیت و همگنوی نوژا

مثبت و معنیداری با رشد اقتصادی دارند.

کشوور جهوان در 172(، به بررسی اصالحات فاای کار و رشد اقتصادی در 2012ابراهیم حیدر )

پردا ته است. نتایج تحقیق وی بیانگرآن است که اصالحات فاوای کسوب و 2006 – 2010دوره

ا دارد.کار ارتباط مثبت معنی داری با رشد اقتصادی کشوره

کشور جهان مورد مطالعه قرار می دهد و 92(، در مقاله ود ثبت شرکتها را در 2012کالپر و الو )

به بررسی چگونگی سهولت ثبت کسب و کار جدید واثر گذاری اصالحات ثبوت شورکتهارا بور روی

کول ثبت شرکتهای جدید مورد مطالعه قرار می دهد. نتایج نشان می دهد که اصالحات کوچک )در

درصد( اثر قابل توجهی بر کاهش هزینه هوا، بورای ایجواد شورکت هوای جدیود نودارد. 21کمتر از

همچنین که کار آفرینی برای پویایی اقتصاد مدرن ضروری و با رشد اقتصادی مرتبط است.

:مطالعات داخلی

آزادی اقتصووادی ( به بررسی اثر آزادی اقتصادی بور کیفیوت نهادی سرانه و اثور 1384شهنازی )

کشوور بووا اسوتفاده از ادبیووات اقتصوواد 87در 1980 -2003بوور رشووود اقتصووادی طوووی سووالهای

نئوکالسوویک پردا تووه اسووت. نتیجووه بیووانگر اثووور مثبوووت آزادی اقتصووادی بووور سووطح

رآمد است.درآموود سورانه کوول نمو نوه و بووه تفکیووک کشورهای کم درآمد، درآمد متوسط و پرد

( بووه بررسووی ارتبوواط نهادهووای اقتصووادی، سیاسووی 1384جعفووری صوومیمی و آذرمنوود)

کشوور مختلو 8و حقوووقی تعیووین کننووده انگیووزه هووا و محدودیتهای فعالیتهای اقتصادی در

اقتصوادی اثور پردا ته و بر اساس نتوایج بیوان میدارند آزادی 1980 -2001جهان طی دوره زمانی

مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد.

( بوه بررسوی نظوری و تجربووی تووأثیر آزادی اقتصوادی بور رشود 1386نادری و شربت اوغلی )

پردا ته و بیوان موی دارنود کشوورهایی 1999-2004اقتصادی کشورهای منتخب جهان طی دوره

تر بوده است، به طور معناداری رشود اقتصووادی کوه شرایط رقابت پذیری اقتصادی برای آنها مناسب

بواالتری را تجربوه کورده انود.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

329

( با رویکرد مکتب نهادگرا و روششناسی الکتوشی به بررسی تأثیر آزادی 1388رزمی و همکاران )

پردا تووه انوود. در ایوون مطالعووه 2006توا 2000کشور طی دوره 57اقتصادی بر رشد اقتصوادی

دسته کشورهای با کیفیت نهادی باال، متوسوط و پایین طبقه بندی شده انود. نتیجوه کشورها به سه

نشاندهنده رابطوه مثبوت آزادی اقتصادی با رشد اقتصوادی اسوت.

کشور 50( در مطالعه شان تاثیر عوامل نهادی را بر رشد اقتصادی 1388عیسی زاده و احمد زاده )

بررسی می نمایند. نتایج آنها نشان 1996-2005دوره با سطوح مختل توسعه از سراسر جهان طی

می دهد اثر نهادهای عمومی بر رشد اقتصادی مثبت و معنادار بوده و اثر شا ص دموکراسی مثبوت،

اما غیر معنادار است. همچنین هر چه در یک کشور حکمرانی وب بر قرار باشد، رشد اقتصوادی در

سطح باالیی اتفاق می افتد.

( در مطالعه ای به بررسی تاثیر شا ص حکمرانی وب بر رشد اقتصادی 1388ذرپیوند )مبارک و آ

می پردازند.نتایج این مطالعه نشان 1980-2005در یک گروه از کشورهای اسالمی طی دوره زمانی

می دهد که حکمرانی وب تاثیر مثبتی روی رشد اقتصادی دارد، اما اثر دموکراسی روی رشد موبهم

رویکرد به نسبت قابل قبولی که در این مورد قابل اتکاست، اثر غیر مسوتقیم دموکراسوی است. ولی

روی رشد اقتصادی از راه کامال هایی چون بهبود سرمایه انسانی است.

(، در مقاله ود نقش بازار سرمایه را در بهبود فاای کسب و کار ایران بررسی 1388صالح آبادی)

ا ص زمان و تسهیالت آغاز یک کسب و کوار و شوا ص حمایوت از و به ارتباط تنگاتنگ به بین ش

سرمایه گذاری با نهاد ناظر بازار سرمایه به بیان دستاوردهای مطالعاتی محققان و اثار بازار سرمایه بر

فاای کسب و کار و شا ص های آن و نیازهای کسب و کار در بوازار سورمایه پردا وت. وی بوازار

ان قوی برای اشتغال، نوآوری و رشد اقتصادی به دلیل به جریان انودا تن سرمایه را یکی از پشتیبان

سرمایه آگاهانه می داند.

(، به بررسی اعتبارات بانکی و سایر تعیین کننوده هوای اقتصوادی فاوای 1388طیبی و عباسلو )

کسب و کار پردا ت و به دنبال اثر تسهیالت بانکی به همراه سوایر تعیوین کننوده هوای کوالن بور

بودند که نتایج زمینوه هوای الزم بورای تحلیول 1350 -1380بخشهای مختل اقتصادی در دوره

330

اثرات مختل رشد تسهیالت بانکی بر توسعه فاای کسب و کار بخش های مختل را فراهم موی

سازد.

( در مقاله ود به بررسی اثر شا ص های فاای کسب و کوار بور رشود 1388شهنازی و شبانی )

پردا تند. نتایج تحقیق آنها نشوان دهنوده ضوع در 2003-2006کشور منتخب دوره 28اقتصادی

هفت زیر بخش انحالل شرکت، ثبت اموال، پردا ت مالیات، تجوارت فرامورزی، اجورای قراردادهوا،

ا راج و استخدام نیروی کار و شروع کسب و کار اثر منفی و منطبوق بوا مبوانی تئوریوک بور رشود

ورد آزمون دارد. همچنین ضریب سه شا ص ا ذ مجوز، حمایوت از سوهامداران اقتصادی در نمونه م

رد و ا ذ اعتبار در محدوده زمانی و مکانی مورد مطالعه بر الف مبانی تئوریک می باشد.

(، در مقاله ود سیاست های الیحه برنامه پنجم توسعه را از منظور توأثیر اجورای 1389 اری )

ور بررسی می کند. وی بر ی از عمده ترین آسیب های الیحه برنامه آنها بر فاای کسب و کار کش

پنجم از منظر راهبرد بهبود محیط کسب و کار را مورد بررسی و تحلیل قرار موی دهود و تمرکوز آن

بیشتر بر شناسایی بر ی سیاست ها و اقداماتی در الیحه برنامه پنجم اسوت کوه بوه نواامنی بیشوتر

میزنند. فاای کسب و کار کشور دامن

(، در مقاله ود به شنا ت نارسایی ها و چالش های فاوای کسوب و 1390تاری و علوی منش )

کار پردا ته اند و بعد بر ی ابزارها و شا ص های الزم برای شناسایی این این نارسایی ها را معرفی

بررسوی کردند، سپس جایگاه و وضعیت فاای کسب و کار ایران را بر اساس این شا ص ها موورد

قرار داده و با استفاده از برنامه های اصالحی مورد نیاز برای اصالح فاای کسب و کار بوه ارزیوابی

مواد بخش کسب و کار برنامه پنجم توسعه پردا ته که نتیجه تحقیق نشان دهنده فاوای کسوب و

کار نامناسب در کشور است.

ی کسب و کوار، شوا ص هوای (، در مقاله ود ضمن بررسی و معرفی شا ص ها1390ساالری)

رقابت پذیری اقتصاد و مقایسه ایران دراین شا ص ها با کشورهای بر تر جهان و کشورهای منطقه

بطور مبسوط به بررسی شا ص های مربوط به مالیات و اثر آن بر فاای کسب و کار کشور پردا ته

ای روشون از وضوعیت و آثار این شا ص بر عملکرد اقتصادی را بررسی نموده و ضمن ترسویم فاو

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

331

، پیشنهاداتی را جهت 2005 - 2011ارتباط نظام مالیاتی کشور با فاای کسب و کار طی سال های

بهبود وضعیت نظام مالیاتی و بالطبع بهبود فاای کسب و کار ارائه کرده است.

تصریت مدل

قوانونی، در این بخش به معرفی مدل می پردازیم.انتظار موی رود کوه تواثیر متغیرهوای متشوکله

سیاست های تعرفه ای و مقررات پیشروی کارآفرینان برای جابجایی منابع، ورود و روج به بوازار و

جابجایی سرمایه؛کنترل فساد و دیگر مقررات دولتی و به تعبیری فاای آزاد اقتصادی برای کسب و

ار گیرد. در مطالعه کار و سرمایه گذاری مستقیم ارجی بر رشد تولید نا الص دا لی مورد بررسی قر

ج.ا.ایران که کشوورهای تحوت نظور 1404فعلی سعی داریم تا با توجه به کشورهای سندچشم انداز

کشور می باشد، بررسی کمی انجام دهیم. قبل از هر جیزی الزم است متغیرهای مورد 20آن حدود

استفاده را معرفی نماییم که بقرار زیر است:

استفاده در تخمین متغیرهای مورد-1جدول شماره

نام متغیر شرح متغیر ردی

GDPP رشد تولید نا الص دا لی–وابسته 1 Fdi سرمایه گذاری مستقیم ارجی-مستقل 2

Proprig حق مالکیت و قوانین مربوط)حمایت قانونی و نهادی(-مستقل 3 Labfre آزادی تعامل نیروی کار و کارآفرین با دولت-" 4 Finfre سرمایهآزادی جریان -" 5 Govs اندازه دولت -" 6 Fisfre مالیات بر درآمد اشخا و شرکتها به جی دی پی -" 7 Doing bu شا ص بهبود فاای کسب و کار -" 8

9 ثبات بازار در زمینه مدا له قیمتی و سایرسیاست های بر -"

هم زننده بازارMonfre

Trafre میزان و سیاست های تعرفه ای دولت -" 10

11 کنترل فساد و قوانین قاایی برای حمایت از فاای سالم -"

اداریcorpcrl

332

البته الزم به ذکر است در هریک از منابع بررسی مربوط بوه آزادی اقتصوادی موسسوه هوریتج و

موسسه فریزر تعداد شا ص های بکار رفته و نحوه محاسبه متفاوت است.در این مطالعه سعی شوده

شیوه کار موسسه هریتج استفاده شود.است تا از

ب.تصریح مدل

مدل مورد استفاده به شکل زیر است:

𝑌𝑖𝑡 = 𝛼 + 𝛽𝑖𝑋𝑖𝑡 + 𝜀𝑖𝑡 (1) شماره

I=1,…,n,t=2004 ,…,2014که در معادله باال داریم:

( و جوایگزین مناسوبی بورای مودل اثورات GMMرو بکار رفته در بررسی، رو پانل پویوا )

مساله دیگر وجود درون زایی برای بر ی از متغیرهای توضیحی اسوت کوه در رو تصادفی است.

GMM اولیه وجود دارد بنابر این بجای آن از روGMM .سیستم استفاده شده است

در معادالتی که در تخمین آنها اثرات غیر قابل مشاهده ا هر کشور و وجود وقفه متغیروابسته

GMMه در مجموعه متغیرهای توضیحی مشکل دیگری است که بکارگیری رو در متغیر وابست

مبتنی بر مدلهای پویای پانل را ضروری می نماید.

فرض نبود همبستگی سوریال طاهوا و ابزارهوا GMMسازگاری تخمین های حاصل از رو

بستگی دارد. اعتبار

ی همبسوتگی بوین ابزارهوا و ( بررسی می شود که به بررسو 1958فوق را توسط آزمون سارگان )

جمالت طاها می پردازد. از آزمون سارگان برای معتبر بودن ابزارها استفاده می شود.

نتایج تخمین -ال

پس از آزمون مدل تصریح شده، برای تاثیر آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی در مورد کشورهای

به نتایج زیر رسیدیم. 1404حوزه سند چشم انداز

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

333

نتایج تخمین مدل – 2شماره جدول

متغیرها (Z ()1ضرایب و) (Z ()2ضرایب و ) (Z ()3ضرایب و) (Z ()4ضرایب و)

0.4(9.01)

0.33(6.4)

0.4(9.01)

0.39(9.39) Gdpp

L1.

L2.

0.171(1.6) 0.28(2.8) 0.17(1.6) 0.29(3.97) Fdi

-0.27(-3.5) -0.28(-2.75) -0.7(-3.5) -0.2(-2.5) Trafre

-0.313(-3.48) -0.23(-9.0) -0.21(-4.91) -0.15(-2.53) Monfre

0.31(4.12) 0.31(4.75) Prorig

0.21(3.5) -0.087(0.1) Doing bu

0.122(3.98) Govsp

-0.05(-1.75) Labfre

18.8(3.2) 32.2(3.75) 33.4(4.08) 29.5(3.4) -cons

0.000 0.000 0.000 0.000 Wald(pvalue)

منبع: یافته های تحقیق

نشان میدهد، متغیرهای سرمایه گذاری مستقیم 2همان گونه که نتایج ارائه شده در جدول شماره

ارجی، حق مالکیت و قوانین مربوط و انودازه دولوت تواثیر مثبوت و معنوی دار بور رشود اقتصوادی

سرمایه گذاری مستقیم ارجی بور رشود کشورهای حوزه سند چشم انداز داشته است. ثبت بودن اثر

اقتصادی مطابق با اصول و تئوری های اقتصادی و کمبود سرمایه در کشورهای حووزه سوند چشوم

انداز قابل تفسیر می باشد. در مقابل رعایت حق مالکیت به عنوان نخستین اصل جهوت اطمینوان از

ب میتواند روند رشد و توسوعه تحصیل دستاوردهای کار، تال و تولید اشخا در کشورهای منتخ

اقتصادی کشورها را طور مثبت تحت تاثیر قرار دهد. در کشورهای حوزه چشم انوداز بوه دلیول نبوود

بخش صوصی قوی و قدرتمند و دارای سرمایه کافی که بتواند در فرایند رشد و توسعه اقتصادی به

ترگردد تا زمینه های زیر سوا تی ایفاء نقش بپردازد سبب شده است که حوزه فعالیت دولت گسترده

و نهادی مناسب جهت حاور بخش صوصی فراهم گردد به همین دلیول انودازه دولوت بوه دلیول

فراهم سا تن امکانات تسهیل کننده فرایند تولید نقش مثبت بر رشد اقتصوادی کشوورهای موذکور

یر مثبوت و معنواردار بور دارد. شا ص بهبود فاای کسب و کار بانک جهانی مطابق انتظار دارای تاث

رشد اقتصادی می باشد. بدین معنا که با افزایش و بهبود فاای کسوب و کوار در کشوورهای حووزه

334

درصد افزایش می یابد. سیاسوت 0.21سند چشم انداز به میزان یک درصد رشد اقتصادی به میزان

است هوای بور هوم زننوده های تعرفه ای دولت و متغیر ثبات بازار در زمینه مدا له قیمتی و سایرسی

بازار تاثیر منفی و معنادار بر رشداقتصادی کشورهای حوزه چشم انداز دارند. منفی بوودن متغیرهوای

مذکور نشان دهنده عدم کارایی دولت ها ی کشوورهای منتخوب حوداقل در زمینوه هوای سیاسوت

ندازه دولت، شا ص گذاری های کالت اقتصادی در این کشورها می باشد. با عنایت به مثبت بودن ا

بهبود فاای کسب و کار و منفی بودن کارکردهای سیاستگذاری های دولتوی در کشوورهای حووزه

چشم انداز توصیه می شود که دولت ها در این کشورها بویش از آنکوه بوه فکور سیاسوت گوذاری و

تر بخوش د الت در مکانیزم بازار برآیند بیشتر به فراهم سوا تن زموین هوا و امکانوات حاوور فعوال

صوصی در فرایند تولید، رشد و توسعه اقتصادی اقدام نمایند.

نتایج آزمون سارگان -3جدول شماره

15.96 Chi2(52)

0.999 p>chi2

منبع: یافته های تحقیق.

بوند برای ودهمبستگی در تفاضل مرتبه اول طاها –نتایج آزمون آرالنو -4جدول شماره

H0: no Autocorrelation

P>z z درجه

0.0067 -2.71 1

0.0518 -1.95 2

منبع: یافته های تحقیق.

همانطوری که یافته های تحقیق مربوط به آزمون سارگان یا اعتبار و سازگاری تخمین ها نشوان

درصد است بنابرین فرضیه صفر یا معتبور بوودن ابزارهوا را نموی 5آن بیش از Pمی دهد که چون

( نشان می دهد کوه ودهمبسوتگی درجوه اول 4توان رد کرد.نتایج آزمون مربوط به جدول شماره )

وجود دارد ولی از درجه دوم وجود ندارد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

335

نتیجه گیری:

گذاری بخوش صوصوی، تولیود، بهبود کسب و کار محیط گامی اساسی در جهت توسعه سرمایه

اشتغال در کشور محسوب می شود و از طریق فراهم کوردن شورایط رقابوت پوذیری و بسترسوازی

مناسب برای ورود مؤثر بخش صوصی نقش تعیین کننده ای در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا

ت محویط نهوادی و توان به آزادی اقتصادی، کیفی می کند. ازجمله عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی می

بهبود فاای کسب و کار اشاره کرد. آزادی اقتصادی، کیفیت محیط نهادی و بهبود فاای کسوب و

کار از طریق ایجاد مناسبات اقتصاد بازار، توسعه بخش صوصوی، توسوعه تجوارت وارجی، حوذف

هوا، انتقوال گذاری، ارتقاء مهوارت تواند سبب ترغیب سرمایه مقررات زائد و امنیت حقوق مالکیت می

هوای ها شده و از این راه زمینه را برای توسعه فعالیوت گذاری فناوری و استفاده کارآمد از این سرمایه

کند. لذا هدف مطالعه حاضر بررسی تاثیر آزادی اقتصادی، کیفیوت محویط نهوادی و مولد فراهم می

2004 -2014دوره بهبود فاای کسب و کار بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه سند چشم انداز طی

های پانل پویا، اثور آزادی اقتصوادی، برای داده GMMاست. برای این منظور، با استفاده از رو

کیفیت محیط نهادی و بهبود فاای کسب و کار بر رشد اقتصادی کشورهای حوزه سند چشم انوداز

های سرمایه گوذاری است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که متغیر مورد آزمون قرار گرفته

مستقیم ارجی، حق مالکیت و قوانین مربوط و اندازه دولت تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد اقتصادی

کشورهای حوزه سند چشم انداز داشته است و در مقابل سیاست های تعرفه ای دولت و متغیر ثبوات

ثیر منفوی و معنوادار بور بازار در زمینه مدا له قیمتی و سایرسیاسوت هوای بور هوم زننوده بوازار توا

رشداقتصادی کشورهای حوزه چشم انداز دارند. با عنایت به مثبت بودن اندازه دولت و منفوی بوودن

کارکردهای سیاستگذاری های دولتی در کشورهای حوزه چشم انداز توصیه می شود که دولت ها در

زار برآیند بیشوتر بوه فوراهم این کشورها بیش از آنکه به فکر سیاست گذاری و د الت در مکانیزم با

سا تن زمین ها و امکانات حاور فعالتر بخش صوصی در فرایند تولید، رشد و توسوعه برآینود. بور

همین اساس دیده می شود که در طول دوره مورد مطالعه با توجه به شواهد و مستندات آماری بانک

رهای حووزه چشوم انوداز در جهانی وصندوق بین المللی پول علی رغم تال هایی که دولت کشوو

راستای سیاست آزادی اقتصادی چه در بعد بهبود وضعیت کیفیت نهادی و بهبود کیفیت کسب و کار

336

و آزادی در تجارت ارجی و سایر سیاست های تشویقی برای افزایش و رونق زمینه کار انجوام داده

شده تا کشوورهای فووق بوا اند. اما تحوالت فاای منطقه ای و جهانی طی دوره ی یاد شده باعر

3.8برای کشوور یمون و منفوی 2011درصددر سال 12.7کاهش شدید رشد اقتصادی تا حد منفی

گرجستان می توان اشاره کرد. نکتوه قابول توجوه اینسوت در موورد بر وی از 2009درصد در سال

وضوعیت کشورهای حوزه همانند گرجستان و آذربایجان دیده می شود کوه دولوت بورای مقابلوه بوا

بحرانی دست به تعدیل سیاست های آزادی اقتصادی زده است که این موضوع باعر سقوط شا ص

آزادی اقتصادی شده است. البته این مساله را در سیاستهای تعرفه ای و سایر سیاست های حموایتی

ساله از بخش دا لی و پر رنگتر شدن حاور دولت ها در صحنه دا لی می توان دید. از تبعات این م

روج اجباری بخش صوصی در صحنه اقتصادی و کاهش آزادی اقتصادی برای کسب و کار دیده

میشود.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

337

منابع:

بهبود فاوای کسوب و کوار در برناموه پونجم "(. 1390علوی منش، محسن) ;تاری، فتح اهلل

.47-89، 67، فصلنامه پژوهش و مجلس، "توسعه

بررسی رابطوه بوین آزادسوازی اقتصوادی و "، ( 1384)جعفری صمیمی، احمد و آذرمند، حمید

، فصولنامه پژوهشونامه بازرگوانی، "(1980 -2001عملکرد اقتصاد کالن در کشورهای جهان )

.37سال نهم، شماره،

(.1388حسن زاده، علی )" نظام اعتباری، فاای کسب و کار، محودودیت هوا و چوالش هوا" ،

.79-100، 1فصلنامه پول و اقتصاد،

موانوع نهوادی سورمایه "( 1390ملک السواداتی، سوعید.) ;ی زاده بحرینی، محمد حسینحسین

، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی."گذاری و کسب و کار در ایران

( 1388رزمی، علی اکبر؛ رزمی، محمدجواد، شهرکی، سارا ،)" توأثیر آزادی اقتصوادی بور رشود

.155- 128،.28توسعه، شماره ، مجله دانش و"اقتصادی با رویکرد نهادگرا

( 1384شهنازی، روحاله ) ،" پایانناموه "تأثیر آزادی اقتصادی بر رشد اقتصادی و درآمد سورانه ،

کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان.

(.1388شهنازی، روح اهلل: دهقان شبانی، زهرا .)" بررسی تاثیر فاوای کسوب و کوار بور رشود

.161-185، 3. پژوهشنامه اقتصادی، "ادی کشورهای منتخباقتص

(1388صالح آبادی، علی.)" فصولنامه "نقش بازار سرمایه در بهبود فاای کسب و کار ایوران ،

101-121، 1پول و اقتصاد،

( 1388عیسی زاده، سعید و احمد زاده، اکبر ،)" بررسی اثر عوامل نهادی بر رشد اقتصوادی بوا

فصلنامه "(، 1996-2005ی حاکمیتی )مطالعه موردی بین کشوری برای دوره تاکید بر نهادها

.1-28، 40پژوهش های اقتصادی ایران، سال سیزدهم، شماره

اعتبارات بانکی و سایر تعیین کننده های فاای کسوب "( 1388عباسلو، یاسر ) ;طیبی، کمیل

.57-78، 1، فصلنامه پول و اقتصاد، "و کار در ایران

338

تاثیر حکمرانی وب بر رشد اقتصادی درگوروه کشوورهای منتخوب "(.1389، احمد)کمیجانی

OECD وOPEC " ،2 – 24، 2، فصلنامه مدلسازی اقتصادی.

( 1388مبارک، اصغر و آذرپیوند، زیبا ،)" نگاهی به شوا ص هوای حکمرانوی ووب از منظور

اد اسوالمی، سوال نهوم، ، فصلنامه علمی پژوهشوی اقتصو "اسالم و تاثیر آن بر رشد اقتصادی

.179-208، 36شماره

( 1374میدری، احمد ) ،" 6، فصولنامه راهبورد، شوماره، "بی ثباتی سیاسوی و رشود اقتصوادی

177- 163.

تهوران: "سنجش و بهبوود محویط کسوب و کوار "( 1387قودجانی، اصالن.) ;میدری، احمد ،

انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد تهران.

بررسی نظوری و تجربوی توأثیر شورایط آزادی "، ( 1386اوغلی، احمد )نادری، مرتای و شربت

اقتصادی بر رشد

32، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، شماره، "اقتصادی کشورها.

Aisen, A. & Veiga, F. (2011), “How Does Political Instability

Affect Economic Growth?”, IMF Working Paper, No. 11/12-

Asteriou, D. & Price, S. (2001), “Political Instability and

Economic Growth: UK Time Series Evidence”, Scottish

Journal of Political Economy, 48(4), 244-249.

Barro, R. J. (1996), “Democracy and Growth.” Journal of

Economic Growth, 1(1), 1-27.

Carlson, F. & Lundstrom, S. (2002)“.Economic Freedom and

Growth: Decomposing the Effects”, Department of

Economics, Goteborg University, Working Paper in

Economics, 112 (3-4), 335-344.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

339

Fosu, A. K. (2001), “Political Instability and Economic

Growth in Developing Economies: Some Specification

Empirics.” Economics Letters, Elsevier, 70(2), 289-294.

Gupta, D. K., Madhavan, M. C. & Blee, A(1998) “ Democracy,

Economic Growth and Political Instability: An integrated

perspective”, Journal of Socio~Economics.611-587(5).

Gyimah-Brempong, K. & Traynor, T. (1999) “ Political

Instability, Investment and Economic Growth in Sub-Saharan

Africa.”Journal of African Economies, 8(1), 52-86.

Helliwell, J. F. (1992), “Empirical Linkages Between

Democracy And Economic Growth.” NBER Working Paper

Series, No. 4066.

Jong-A-Pin, R. (2006), “On the Measurement of Political

Instability and its Impact on Economic Growth”, European

Journal of Political Economy, 25(1), 15-29.

Kaufmann. D., Kraay, A. & Mastruzzi, M.(2005) “Governance

Matters IV: Governance Indicators for 1996-2004.” World

Bank Policy Research Working Paper, No. 3630. Washington,

D.C., 1-133.

Lucas, R. E. (1988), “On the Mechanics of Economic

Development”, Journal of Monetary Economics, 22(1), 3-42.

North, D. C. (1990), “A Transactions Cost Theory of Politics”,

Journal of Theoretical Politics, 2(4), 355-367.

Nyström, K. (2010), "Business Regulation and Red Tape in

the Entrepreneurial Economy", CESIS and the Division of

Economics, KTH and the Ratio Institute, Stockholm.

340

Polterovich, V. and Popov, V. (2007) “Democratization,

Quality of Institutions and Economic Growth”, Tiger Working

Paper Series, No. 102.

Qureshi, M. N., Karamat, A. & Rafi Khan, I.(2010)“ .Political

Instability and Economic Development: Pakistan Time-Series

Analysis”, International Research Journal of Finance and

Economics, 56(1), 179 -192.

Qureshi, M. G. and Ahmed, E. (2012), “The Interlinkages

between Democracy and Per Capita GDP Growth: A Cross

Country Analysis.” PIDE Working Papers, No. 85.

Romer, P. M. (1986), “Increasing Returns and Long Run

Growth”, Journal of Political Economy, 94(5), 1002-1037.

Scully, G. (2002), “Economic Freedom. Government Policy

and the Trade-Off between Equity and Economic Growth.”

Public Choice, 113(1-2), 77-96.

Sharma, S. D. (2007), “Democracy, Good Governance, and

Economic Development.” Taiwan Journal of Democracy, 3

(1), pp. 29-62.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

341

گذاری در صنایع غذایی و تأثیر آن اهمیت سرمایه

در محیط کسب و کار

٭سید جواد میر1

:چکیده

صنایع غذایی در ایجاد اشتغال و ارز افزوده از ضریب تکاثر باالیی بر وردارند کوه در افوزایش

درآمد، کاهش ضایعات، ارتقاء کیفیت محصوالت تولیدی، تحریک افزایش تقاضا بورای محصووالت

کشاورزی، حاور در بازارهای جهانی و رونق کسب و کار اثر گذارند.

میلیون تنی محصوالت کشاورزی ایران و همچنین تعطیلی 90لید سهم اندک صنایع غذایی از تو

و یا فعالیت کمتر از ظرفیت بر ی از واحدهای صنایع غذایی در کنار حجم باالی واردات محصوالت

گذاری در این عرصه و رفع چالشهای آن است.غذایی گویای اهمیت موضوع سرمایه

-نگر در مقاله حاضر تال شده جایگواه سورمایه با استفاده از رو تحقیق تحلیلی توصیفی ژرفا

% از ارز تولیود 76گذاری در صنایع غذایی تبین و روشن گردد چرا علیرغم اینکه به طور متوسوط

وری مناسب شود سرمایه گذاری در صنایع غذایی از بهرهبخش کشاورزی به ارز افزوده تبدیل می

گذاری صرفأ از طریق متغیرهای پولی و مالی غیر بر وردار نیست. تحلیل پدیده چند وجهی سرمایه

واقع بینانه است و باید با رویکردی نهادگرا مجموعه عوامل اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی

گذاری مورد توجه قرار گیرند.در محیط عمومی کسب و کار و تأثیر آنها بر سرمایه

گذاری در ایران رگذار بر جهت گیری سرمایهترین عامل تأثیحاکمیت مطلق اقتصادی دولت عمده

پذیرد از اینورو است و چون فعالیتهای اقتصادی دولت بدون توجه به شرایط رقابت کامل صورت می

عملکردواحدهای صنایع غذایی که براساس اصول بازار رقابتی فعالیت میکنند را به طور منفی تحوت

ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستاییاستادیار موسسه پزوهشهای برنامه ٭ 1

342

یابد بلکه با افوزایش ریسوک ه سرمایه در آنها کاهش میای که نه تنها بازدتأثیر قرار میدهد به گونه

گردند. این امر به نوبه ود موجب کاهش رونوق کسوب و کوار در ایون گذاری نیز مواجه میسرمایه

حوزه پیشران میشود.

نتیجه مطالعه گویای آن است که بسیاری از صنایع غذایی برای تأمین سرمایه در گرد ودبوه

ت بانکی نیاز دارند که با توجه به نر باالی تورم و در نتیجه نور بواالی سوود قیمتسهیالت ارزان

پذیری آنها افزایش و قدرت رقابت پذیر نیستتسهیالت عمأل دریافت سرمایه مذکور برای آنها امکان

دهوی فعالیتهوا در راسوتای کند. نظام مالیاتی مبتنی بر ارز افزوده نیز فاقد ویژگوی جهوت پیدا نمی

ایت از صنایع غذایی است، تحریمهای اقتصادی نیز صادرات محصوالت صنایع غذایی را محودود حم

گوذاری و رونوق کسوب و کوار توأثیر منفوی داشوته اسوت. سا ته که این امر نیز بر توسعه سورمایه

پیشنهاداتی برای رونق کسب و کار در صنایع غذایی ارائه گردیده است.

نایع غذایی، کسب وکار، کشاورزی.گذاری، صسرمایه ها:کلید واژه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

343

:مقدمه

اقتصاددانان در مورد اینکه سرمایه مهمترین عامل تولید است اتفاق نظرندارند اما در موورد اینکوه

های اصلی تولید است که ایجاد ارز افزوده در بخشوهای مختلو را شودیدأ سرمایه یکی از نهاده

-ها را فراهم موی وری سایر عوامل تولید و نهادهافزایش بهرهتحت تأثیر قرار داده و بستر الزم برای

سازد اجماع دارند. تغیر نر بازدهی سرمایه در هر بخش نه تنها برفرایند جذب سرمایه در آن بخش

گذارد بلکه نسبت سرمایه به تولید، هزینه فرصوت سورمایه و قودرت جوذب سورمایه سوایر تأثیر می

دهد ؛ و به همین اطر است که افزایش نر بوازدهی سورمایه در میبخشها را نیز تحت تأثیر قرار

ای به آن بخش است. هر بخش مهمترین عامل تاثیرگذار بر جذب منابع سرمایه

علیرغم اهمیتی که بخش کشاورزی در اقتصاد و امنیت غذایی دارد اموا طبوق آمارهوای رسومی

گوذاری ترین سهم سرمایهریهای کشور پایینگذا% از کل سرمایه4با سهمی معادل 1392برای سال

-% از کول سورمایه 5گذاری دولت در بخش کشاورزی نیز حوداکثر را دارا بوده ، ضمن اینکه سرمایه

(.1393داده است)بانک مرکزی،گذاریهای دولت را تشکیل

رآمد، رونق کسب و کار از طریق توسعه صنایع غذایی رقابتی که منجر به ایجاد اشتغال، افزایش د

کاهش ضایعات، ارتقواء کیفیوت محصووالت تولیودی، تحریوک افوزایش تقاضوا بورای محصووالت

شود برای هور کشووری کوه تولیود کننوده محصووالت کشاورزی، حاور در بازارهای جهانی و.. می

گذاری در این زمینه برای جمهووری کشاورزی باشد از اهمیت حیاتی بر وردار است. از اینرو سرمایه

-میلیون تن محصوالت کشاورزی تولید میکند که بخش عمده 90ایران که ساالنه بیش از اسالمی

بندی( مصرف میشود و بخش ای از آنها به صورت تازه وری و بدون هیچگونه فرآوری )حتی بسته

قابل توجه دیگری نیز با حداقل فرآوری و کمترین ارز افزوده به بازار عرضوه میشوود ضوروری و

یر است. ناپذاجتناب

به جهت ماهیت عمدتأ دولتی و متکی به نفت اقتصاد ایران و سهم اندک بخش صوصی در آن ،

گذاریهای بخش صوصی نیز شود که سرمایهگیریهای آن موجب میگذاریهای دولت و جهتسرمایه

هوای زیرسوا تی گوذاری و هزینوه از همان الگوی دولتی تبعیت نماید زیرا هزینوه ریسوک سورمایه

گوذاری در حووزه ها کاهش و در نتیجه ضریب امنیت و تاومین سورمایه گذاری در آن زمینهسرمایه

344

گوذاری انودک دولوت در بخوش کشواورزی موجوب یابد. به همین دلیل؛ سورمایه مذکور افزایش می

گذاریهای صوصی هم بیشتر به ارج از بخش کشاورزی سوق یابند تا جاییکوه در گردیده سرمایه

گذاری در بخش کشاورزی بسیار پایین و حتی در بر ی از سالها منفی یر نر رشد سرمایهدو دهه ا

بوده است.

ماهیت فسادپذیر اغلب محصوالت کشاورزی و تولید غالبأ فصلی آنها کوه بوه صوورت حجویم و

یکباره در محدوده زمانی مشخص و کوتاهی صوورت میپوذیرد و ثانیوأ ارز افوزوده بواالیی کوه از

ری این محصوالت حاصل میشود و ثالثأ به دلیل اینکه مصرف بسیاری از این محصوالت بدون فرآو

شوند و آثار آوری ممکن نیست صنایع غذایی جزء الینفک زنجیره تولید کشاورزی محسوب میعمل

ای بر وضعیت کسب و کار دارند.همه جانبه

شهای آن کوه بوه شودت بور رونوق گذاری در صنایع غذایی و چالدر مقاله حاضر موضوع سرمایه

و گذارد مورد بررسی قرار گرفته و عوامل اصلی و تنگناهای آن شناسایی شوده کسب و کار تأثیر می

راهکارهایی ارائه گردیده است .

:روش تحقیق

ها و آمار و اطالعات عمدتأ متکی بر اطالعوات ثانویوه رو تحقیق توصی مفهومی است و داده

انودرکاران و موارد از مشواهدات تجربوی مجریوان، مصواحبه و گفتگوو بوا دسوت میباشد و در بر ی

صاحبنظران استفاده شده است.

:پیشینه تحقیق

گذاری و مسائل مورتبط بوا آن مربووط بوه چگوونگی بیشتر مطالعات انجام شده در زمینه سرمایه

-آن با سایر بخشها موی سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و مقایسه کم و کاستیها و یا رجحانهای

باشد. شاید به دلیل آنکه صنایع غذایی ماهیت دوگانوه کشواورزی و در عوین حوال صونعتی دارنود،

پژوهشگران هم در بخش صنعت و هوم در بخوش کشواورزی بوه نحوو شایسوته و بایسوته بوه آن

کشواورزی گذاری در بخوش اند. به عنوان مثال در پژوهشی که تحت عنوان تحلیل سرمایهنپردا ته

بندیهای آن موضوع حمایت از توسعه صونایع منتشر گردید ضمن اینکه در جمع 1392ایران در سال

های محوری به صراحت مورد تأکید قورار غذایی در چارچوب آمایش سرزمین به عنوان یکی از یافته

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

345

داده گوذاری در صونایع کشواورزی ا تصوا گرفته اما تقریبأ هیو بخشی از آن به موضوع سورمایه

(. لوذا میتووان گفوت فقور 317: 1392نشده است )اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهوران،

گذاری در صنایع کشاورزی و غذایی و چالشها و بسیار جدی و محسوسی در رابطه با موضوع سرمایه

-ت سرمایهمعاالت آن وجود دارد . اما از میان دستاوردهای مطالعات متعددی که در رابطه با وضعی

گذاری وجود دارد میتوان به نکات کلیدی و مهمی دست یافت.

به بعود بخوش کشواورزی کووچکترین 1338در تمام تاریخ مدون شده اقتصاد ایران یعنی ازسال

( میوانگین رشود سوالیانه 1338 – 90گذاری در کشور بوده است. در نیم قرن گذشته )مقصد سرمایه

که با توجه به میانگین نر رشد بخشهای صنعت و دمات کوه % بوده 05/4بخش کشاورزی حدود

ترین نر رشد را بخوش کشواورزی تجربوه اند پایین% بوده83/5% و 33/8در همین مدت به ترتیب

(. 35: 1392نموده است )اتاق بازرگانی،

( که میوانگین نور رشود 1384 – 88( و چهارم توسعه )1379-83های سوم توسعه )طی برنامه

گوذاری درصد بوده، میانگین نر رشود سورمایه 6و 7/10گذاری کل اقتصاد ایران به ترتیب سرمایه

تر بوودن میوانگین % بوده است. پایین4/3% و 5/9بخش کشاورزی برای دو برنامه مذکور به ترتیب

گوذاری کول ین نر رشد سورمایه گذاری بخش کشاورزی در هر دو برنامه از میانگنر رشد سرمایه

گوذاری در بخوش اقتصاد ایران در شرایطی ر داده است که در دو برناموه موذکور توسوعه سورمایه

های فوق قرار داشته و مورد تأکید بوده است ؛ اموا علیورغم ایون کشاورزی در اولویت اهداف برنامه

گذاری دست یابد. ی رشد سرمایهبینی شده براگیریها بخش کشاورزی نتوانسته به اهداف پیشهدف

یکی از اهداف کلی برنامه چهارم توسعه افزایش محصوالت فرآوری شده توسط صنایع تبودیلی بوه

میزان دو برابر وضع موجود در پایان برنامه سوم توسعه و نیز کاهش ضایعات محصوالت کشواورزی

این درحال اسوت کوه بر وی از % وضع موجود در پایان برنامه سوم توسعه بوده است ؛50به میزان

آمار رسمی حکایت از وجود ظرفیت مازاد در صنایع مذکور دارند و شواهد ایون مودعا را نیوز فعالیوت

-بر ی از واحدهای صنایع غذایی با کمتر از ظرفیت اسمی و یا تعطیلی کلی بر ی از آنها اعالم می

گوذاری در ایون حووزه سورمایه دارند که مربوط به نامناسب بوودن بوازار کسوب و کوار و مشوکالت

(.122: 1392است)عمانی و سلمانزاده؛

346

گوری دولوت ( معتقدند اقتصاد ایران در همه بخشها بر پایه تصدی1392بخش و همکاران )یزدان

گری و سیاستگذاری نیز برآیند عملکرد دولت در صوو بنا شده است. ضمن اینکه در زمینه تولی

اند کوه گویوای آن و شواهدی ارائه کرده وی را منفی ارزیابی نمودهصنایع غذایی استان راسان رض

هوای تولیود شوده و هوم بسوتر افوزایش است که دولت با سیاستهای ود هم موجب اقزایش هزینه

گیری واردات محصوالت مشابه محصوالت تولیدی دا ل را فراهم آورده است. در این تحقیق نتیجه

رابطه با صنایع غذایی باید متوق گردیده و تغیور یابود و در ایون شده که سیاستهای فعلی دولت در

ای راستا دولت باید سیاستهایی ازجمله ارائه تسهیالت بلند مدت، اصالح فرآیندهای حمایتی به گونه

منود شودن واردات را در دسوتور مبادله گردد، واقعی شدن نر ارز و ضابطه که موجب کاهش هزینه

کار قرار دهد.

( نقش پیوندهای پسین و پیشین درون و بین بخشوی را 105: 1391باریکانی و همکاران ) سادات

اند.گذاری و رونق کسب و کار در صنایع غذایی موثر دانستهدر توسعه سرمایه

( اثر سرمایه گذاری دولت در بخش کشاورزی بر سرمایه گذاری صوصوی و 1385آباد)امسهرابی

ی را مثبت دانسوته و ضورورت تخصویص اعتبوارات بوانکی بورای رشد ارز افزوده بخش کشاورز

داند.گستر صنایع تبدیلی کشاورزی و رونق کسب و کار در این حوزه را ضروری می

گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیلی دارد؛ هرچند کاهش ضایعات و زائدات کشاورزی نیاز به سرمایه

بخوش کشواورزی در دسوت نیسوت اموا بسویاری از متأسفانه آمار دقیقی از مقدار ضایعات و زائدات

انوود % اعووالم کوورده 30محققووین میووانگین ضووایعات محصوووالت کشوواورزی ایووران را حوودود

( دفتر صونایع 49: 1380( ؛ )صادقی شاهدانی و عبدالملکی،204: 1385( ؛ )رحمانی،5: 1386)شادان،

ضایعات محصوالت باغی )که عمودتأ 1383تبدیلی و تکمیلی وزارت جهاد کشاورزی نیز برای سال

% اعالم داشته ؛ بعای از پژوهشگران مجمووع میوزان 28ضایعات پس از برداشت را شامل میشود(

ضایعات در مراحل کاشت،داشت،برداشت و پس از برداشت بر ی از محصووالت مثول لوبیوا را رقوم

(. 9: 1386اند )شادان،% اعالم کرده85غیرقابل باور

گذاری در زیور بخوش صونایع ( معتقدند مشکالت و معاالت سرمایه1384کاران )احمدپور و هم

ای است که موجب گردیده قیمت بازار سهام گروه صنایع مواد غذایی و آشوامیدنی از غذایی به گونه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

347

هیو الگوی علمی در بازار بورس اوراق بهادار تبعیت نکنود. بودیهی اسوت در صوورت صوحت ایون

-بینوی منوافع حاصول از سورمایه گذاری در این گروه و عدم امکان پیشهگیری ریسک سرماینتیجه

گوذاری در ایون زیور گذاری تشویق به انجام سورمایه گذاری در حدی است که نه تنها کمتر سرمایه

انود بخش میگردد بلکه زمینه روج و فرار سرمایه نیز فراهم میشود. آنها در تحقیق ود نشوان داده

داری وجود دارد و قیمت بازار سوهام سهام و متوسط قیمت بازار ا تالف معنیبین بهای ارز ذاتی

بینی شده آینده آنها رابطه سیستماتیکی شرکتهای گروه صنایع مواد غذایی و آشامیدنی با عواید پیش

گوذاری عوامول ندارد و در تعین قیمت سهام این گروه نر بازده مورد انتظار سرمایه و دوره سورمایه

ذاری نیستند.تأثیرگ

اند که دسترسی تولیدکنندگان به اعتبارات بانکی رابطه مثبوت و ( نشان داده1383میر و دیگران )

گذاری در صنایع غذایی در استان سیستان و بلوچستان و رونق کسوب و داری با توسعه سرمایهمعنی

کار در این منطقه دارد..

-وده را مهمترین عوامل تأثیرگوذار بور سورمایه ( نر تورم و ارز افز1383صامتی و فرامرزپور )

اند.گذاری بخش صوصی در بخش کشاورزی و زیر بخشهای آن دانسته

( معتقد است بخش قابل توجهی از تسوهیالت اعطوایی بوانکی کوه بورای 1382رجبی جهرودی)

گوذاری مایهفعالیت در صنایع غذایی پردا ت گردیده به دلیل سودآوری باالتر در سایر فعالیتها به سر

گذاریهای دیگری شده است. در صنایع مذکور ا تصا نیافته و صرف سرمایه

( اصالح مقررات مالیاتی به نفع صنایع تبدیلی و تکمیلی و تسهیل و 1380بیگی )محمودی و ولی

گذاری در سازی ضوابط اعطای تسهیالت اعتباری بانکی به صنایع غذایی را برای جذب سرمایهروان

اند.غذایی ضروری دانسته صنایع

:مبانی نظری

تریلیون دالر اسوت. ایون 3گرد مالی محصوالت فرآوری شده غذایی در جهان ساالنه بالغ بر

-(. پیش2008المللی محصوالت غذایی را تشکیل میدهد )ربوبنک،رقم سه چهارم حجم تجارت بین

اضا بورای محصووالت کشواورزی و بینیهای جهانی و مطالعات پژوهشگران حاکی از آن است که تق

غذایی فرآوری شده در تمام جهان به سرعت در حال افزایش است. وجود این تقاضا موجب گردیوده

348

ای مبذول گردد؛ زیرا نحوه عملکرد صونایع گذاری برای توسعه صنایع غذایی توجه فزایندهبه سرمایه

دهای رشد اقتصادی، رونوق کسوب و غذایی و توسعه یافتگی یا عقب ماندگی آنها به شدت بر راهبر

(.1: 2009کار ، امنیت غذایی و فقرزدایی تأثیر میگذارد)ای داسیلوا و دیگران،

سهم اندک محصوالت غذایی فرآوری شده در مقایسه با حجم کل تولید محصووالت کشواورزی

یوت تولیودی ایران و عالوه بر آن تعطیلی بر ی از واحدهای صنایع غذایی و یا فعالیت کمتور از ظرف

بسیاری از واحدهای صنایع غذایی و تبدیلی و تکمیلی و در عین حال حجم قابل تووجهی از واردات

گذاری در این عرصه محصوالت کشاورزی و غذایی همگی گویای ضرورت توجه به موضوع سرمایه

و رفع چالشهای فراروی آن است.

ضعیت اقتصادی و تولیدی دارند. هنسون ای بر وجانبهصنایع کشاورزی و غذایی آثار عمیق و همه

-معتقدند تغییرات سریع در عرصه صنایع غذایی مبنای رقابت پذیری را تغییر موی (2008و جافی )

جوییهوای مقیواس ، کارآییهوای ای منوط به عواملی نظیر صرفهپذیری به طور فزایندهدهند و رقابت

های دقیق و موشکافانه تولیدی و ظرفیت دستیابی پشتیبانی و لجستیکی ، انطباق داشتن با استاندارد

به بازارهای جهانی از طریق ارائه تولیدات و محصوالت ممتاز است که رونق کسب و کار را موجوب

شود .می

ترین کشورهایی که نقش بخش کشاورزی در توسعه اقتصادیشان باالسوت پیشروترین و پیشرفته

افزوده باال )که عمومأ در صنایع حصوالت کشاورزی با ارز اند با مکشورهایی هستند که یا توانسته

شوند( در بازارهای جهانی حاور یابند و یا دارای بازارهای دا لوی بزرگوی غذایی و دارویی ایجاد می

افزوده باال را جذب نمایند )کرانفیلد و هستند که میتوانند محصوالت فرآوری شده کشاورزی با ارز

(.1998همکاران،

بطه با صنایع فراوری مواد غذایی یکی از تغییرات اساسی که در زنجیره عرضه و تقاضای این در را

بنودی محصوول و ای است که نوع محصوالت به لحا کیفیت، درجهصنایع پدید آمده نقش فزاینده

الخصو شرکتها و برندهای مشهور و مسلط بور بوازار از کیفیوت اند و علیاستانداردها با آن مواجه

کنند)رایکس یژه محصوالتشان به عنوان ابزاری برای حفظ تمایز و جایگاهشان در بازار استفاده میو

(.2000و همکاران،

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

349

انود کوه بندی رسویده ( معتقدند که نه تنها آنها بلکه اغلب محققین به این جمع2004بو و بین)

سووم بور اسواس کیفیوت سهم شرکتها و تولیدکنندگان از بازار محصوالت صنایع غوذایی در هوزاره

شود و رقابت در قیموت از ضوریب اهمیوت کمتوری بر ووردار محصول و رقابت در کیفیت تعین می

شان و ثانیأ به فناوری که است. کیفیت تولید این صنایع اوأل وابسته به کیفیت مواد ام مورد استفاده

مول نادیوده گرفتوه شووند ایون گیرند وابسته است و چنانچه ایون عوا در فرایند تولید از آن بهره می

دهند .شرکتها و تولید کنندگان سهم ود را از بازار کسب و کار از دست می

:مطالعات و بررسیها

گذاری دولتی و صوصی نظرات متاادی وجوود دارد. بر وی معتقدنود در مورد رابطه بین سرمایه

کشواورزی اسوت و نقوش گذاری صوصی در بخوش گذاری دولتی زمینه ساز توسعه سرمایهسرمایه

گوذاری نماید. درحالیکه گروه دیگری اعتقاد دارند سرمایهکاهنده ریسک و اطمینان آفرین را ایفا می

-گذاری صوصی در بخش کشاورزی است و نقش بازدارنده در توسعه سورمایه دولتی رقیب سرمایه

( و 1379ترکموانی ) ( بواقری و 1387کنود. کوازرونی و ابقوایی ) گذاری بخش صوصی را ایفوا موی

( مدافع دیودگاه 1387( به گروه اول گرایش دارند و طاهری و همکاران )1379هژبرکیانی و علیزاده )

گذاری دولتی و صوصی ،آنچه در مطالعه حاضور دوم هستند. اما قطع نظر از نوع رابطه بین سرمایه

به عنوان یک نقیصه و الء محرز گردید این است

پذیرد اما در ذاری در صنایع غذایی عمدتأ توسط بخش غیر دولتی صورت میگکه هر چند سرمایه

گذاریهای بخشهای کشاورزی و صنعت ایران نه تنها جایگاه صنایع غذایی به طور آمار رسمی سرمایه

گذاریهای صوصوی و دولتوی نیوز اطالعواتی ا روشن نیست بلکه در صو تفکیک سرمایه

گردیده کوه محققوین مجبوور شووند ودشوان مقودار سورمایه بخوش وجود ندارد. این امر موجب

1392 صوصی و بخش دولتی را برآورد نمایند )اتاق بازرگانی صنایع، معوادن و کشواورزی تهوران،

گوذاری ( سورمایه 1376( و مهرگوان ) 1379( ؛ باقری و ترکمانی )1382(. شاکری و موسوی )102:

گوذاری بخوش صوصوی رده و حاصول آنورا سورمایه گوذاری کوم کو ثابت دولت را از کل سورمایه

اند.قلمدادکرده

350

کنند صنایع غذایی به جهت اینکه نقش واسط را بین تولید مواد ام اولیه و مصرف نهایی ایفا می

ای بر وردار هستند. برای رونق هر چه بیشتر کسب و کار بایود از پیوندهای پسین و پیشین گسترده

-های توسوعه وندهای پسین و پیشین بیشتری بر وردارند در اولویت برنامهتوسعه فعالیتهایی که از پی

-ای قرار گیرند. این موضوع آنقدر مهم اسوت کوه راس موسون بوا اسوتفاده از رو تحلیلوی داده

روا نیوز بور اسواس رو ستانده ؛ جونز از طریق محاسبه معکوس تولیدات ؛ سواداریانتو و ریوس و

اند تا بتواننود اولویتهوای مورتبط بوا ندهای پسین و پیشین را محاسبه نمودهستانده پیو -تحلیلی داده

گیوری پیونودهای پسوین و پیشوین کسب و کار را تعیین نمایند. در ایران نیز مطالعاتی بورای انودازه

( ، 1386( ، بوانویی و همکواران ) 1384( ، محمودی و همکاران )1383صورت گرفته است . بیدآباد )

تیو ایون محاسوبات را ( غالبأ از طریق ماتریس معکوس لئوون 1391ی و همکاران )سادات باریکان

اند که صنایع غذایی در مقایسه با سایر فعالیتهای بخش کشواورزی اند و همگی نشان دادهانجام داده

ای و ضوریب تکواثر بواالیی در توسوعه تر و در نتیجه از اثور ماشوه از پیوندهای پسین و پیشین قوی

ب و کار بر وردارند.فاای کس

آمارهای جهانی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد )یونیدو( هم نشان میدهد صنایع کشاورزی در

نیوز فقوط رشوته 1995جایگاه اول تولید ارز افزوده در جهان را دارا بووده و در سوال 2014سال

درصود سوهم از کول 8/11( با در ا تیوار داشوتن 15فعالیت صنایع غذایی و آشامیدنی )کد ایسیک

ارز افزوده رشته فعالیتهای صنعتی در جایگاه اول جهان قرار داشته در حالیکه صنایع شیمیایی بوا

اند. در ایوران نیوز سوهم های دوم و سوم بودهدرصد در رتبه 5/8درصد و صنایع ماشین سازی با 10

نفر شاغل( از ارز افزوده کول 10ارز افزوده صنایع غذایی و آشامیدنی )البته کارگاههای باالی

شود با هزار میلیارد ریال بوده است که برآورد می 75درصد که بالغ بر 3/9به 1389صنعت در سال

رسود. ارز افوزوده صونایع غوذایی و % موی 15نفور بوه بویش از 10احتساب کارگاههای کمتور از

که صنایع تولید رادیو و تلویزیوون و ای بودهبرابر ارز افزوده 31در ایران 1389آشامیدنی در سال

اند.در همین سال در بین زیر گروههای صنایع غذایی بیشوترین سوهم از وسایل ارتباطی ایجاد کرده

% ، گوشت و 16% به لبنیات تعلق داشته و پس از آن به ترتیب میوه و سبزیجات 22ارز افزوده با

%، 10% ، شیرینی و شکالت11ها شیرین کننده% ، 11% ، روغنهای وراکی 14های پروتینیفرآورده

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

351

درصود از کول شواغالن 1/15انود. % را به ود ا تصوا داه 8% و نوشیدنیها هم 8غالت و حبوبات

بخشهای تولیدی و اقتصادی کشور در صنایع غذایی و آشامیدنی اشتغال دارند و ارز افزوده صنایع

14962نعتی و تولیودی کشوور داراسوت. از غذایی و آشامیدنی رتبه پنجم را در میان بخشوهای صو

درصود بوه صونایع غوذایی و 3/18، 1390نفر کارکن و باالتر کشوور در سوال 10کارگاه صنعتی با

(. 37 -39: 1392آشامیدنی ا تصا داشته است )فاطمی امین و مرتاایی،

فاصوله آمار بانک مرکزی هم گویای آن است که کواهش سوهم کشواورزی در ارز افوزوده در

درصود افوزایش 9/24بوه 13% عمدتأ به صنعت ا صا یاقته کوه از 6/53به 1338 -91سالهای

ای از این افزایش مربوط به صنایع کشواورزی و غوذایی اسوت )بانوک مرکوزی یافته و بخش عمده

ت(.1393ج.ا.ایران،

است که فعالیت ایدر ایران هم مثل سایر کشورهای در حال توسعه سا تار صنایع غذایی به گونه

پذیرد. به عنوان مثال کارگاههای کوچوک و این صنایع در دو بخش رسمی و غیر رسمی صورت می

هوای لبنوی در کنوار کار انجوات بوزرگ محصووالت لبنوی و یوا سنتی پنیر سازی و تولید فورآورده

مودرن های گیاهی و تولید عرقیات در جوار کار انجاتکارگاههای کوچک و سنتی استخراج عصاره

تولید عرقیات با ظرفیتهوای تولیودی بواال و... مشوغول فعالیوت هسوتند. در بخوش صونایع غوذایی

کشورهای در حال توسعه بیشترین سهم از تولید را بخش غیر رسمی و کارگاههای کوچوک صونایع

است و بخش رسمی سهم اندکی از "غیر رسمی "تبدیلی در ا تیار دارند و شیوه اصلی تولید اساسأ

ولید صنایع غذایی را دارد. از اینرو بخش اعظم مواد ام زراعوی، بواغی، داموی و شویالتی در ایون ت

ای از کشورها و از جمله در ایران در بخش غیر رسمی جذب میشوند و به همین دلیول سوهم عموده

بازار کسب و کار ، اشتغال و ارز افزوده ایجاد شده مربوط به بخش غیر رسمی است.

توسعه یافتگی کشور و یا توسعه یافتگی بخشی از صنایع کشاورزی و غذایی افزایش هرچه درجه

یابد سهم بخش رسمی از فرآوری محصوالت کشاورزی مربوطه افزایش یافته و در مقابول از سوهم

گذاری در صونایع غوذایی و کسوب و بخش غیر رسمی کاسته میشود. علیرغم اینکه موضوع سرمایه

هر دو بخش رسمی و غیر رسمی از اهمیت فراوانی بر وردار است اما با توجوه کار وابسته به آن در

نفر شاغل بوه بواال را 10به تعری واحدهای تولیدی توسط مرکز آمار ایران که صرفأ کارگاههای با

352

نفر صوورت 10شود بخش غیر رسمی تولید که در کارگاههای کوچک با شاغلینی کمتر از شامل می

ول مانده و آمار قابل اتکایی از آنها در ایران وجود ندارد.میپذیرد عمأل مغف

موضوع مهمی که مورد تأکید صاحبنظران اقتصادی و صنایع غذایی است و افرادی همچون ورلی

اند این است که هرچنود آنرا مورد توجه قرار داده) 2009( و ای.داسیلوا و همکاران )2004و فاکس )

پوا باشود میتوانود کنندگان ورده دکنندگان رد و متشکل از فرآوریزنجیره ارزشی که متکی بر تولی

موجبات رونق کسب و کار صنایع غذایی را موجب گردد اما با این حال دالیل زیادی وجود دارند که

کننودگان و باعر میشوند شرکتهای متوسط و بزرگ )که بازار عمدتأ در ا تیوار آنهاسوت( بوا عرضوه

ار نکنند. پا ککنندگان ردهتأمین

نفر 10( تعداد کل واحدهای صنعتی با بیش از 1مرکز آمار ایران )جدول 1390براساس آمار سال

آیسویک کوه 15واحد از واحدهای صنعتی مذکور تحوت کود 2742واحد است. تعداد 14962شاغل

مستقیمأ به نفر در آنها 187722اند و بندی شدهمربوط به صنایع مواد غذایی و آشامیدنی است طبقه

کار اشتغال دارند.

بر اسواس موافقتهوای صوادره بورای 1393دفتر صنایع کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی در سال

( کوه 15برداری تعداد واحدهای صونایع موواد غوذایی و آشوامیدنی )کود جواز تأسیس و پروانه بهره

- ی از آنها هنوز به مرحله بهرهواحد اعالم داشته که بر 7988باشند را نفر می 10کارکنان آنها زیر

تواند قابل اتکا باشود؛ اموا اند.اگرچه به جهت انحراف معیارهای متعدد آمار مذکور نمیبرداری نرسیده

نفر شواغل 10همانگونه که اشاره شد بخش اعظم تولید در بخش غیر رسمی و کارگاههای کمتر از

به لحا سا تار بازار تولید و فرو ود جوییهای مقیاس و همانجام میشود که هم به جهت صرفه

گذاری هستندنیازمند توسعه سرمایه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

353

و زیرکدهای آن 15تعداد واحدها و شاغلین فعال تحت کد ایسیک -1جدول

کد آیسیک

نوع فعالیتتعداد واحد

تعداد شاغلین

نفر 187722 2742 صنایع مواد غذایی و آشامیدنی 15

151 حفاظت تولید و عمل آوری و

گوشت،ماهی،میوه،سبزی،روغن و چربی از فساد نفر 53767 820

نفر 33509 317 تولید فرآورده های لبنی 152

153 های آسیاب شده و تولید محصوالت از دانه

آردسازی و نشاسته و وراک دام و غذاهای حیوانات نفر 15694 464

نفر 71546 1018 تولید سایر محصوالت غذایی 154

نفر 13206 123 تولید انواع آشامیدنی 155 .10: 1393مأ ذ: مرکز آمار ایران،

علیرغم نیاز صنایع غذایی و آشامیدنی به توسعه سرمایه گذاری؛ نه تنها سرمایه گوذاری در ایون

گذاریهای موجود زیر بخش از توسعه الزم بر وردار نیست بلکه در دهه ا یر کاهش و روج سرمایه

افتاده که مهمترین عامل آن نر باالتر بازده سرمایه در سایر بخشها بوده است. همانگونوه نیز اتفاق

رونود 1381-86دهد پس از روند افزایشوی تعوداد کارگاههوا در بوازه زموانی نشان می 2که جدول

مستمرأ کاسوته شوده 1391گذاری در صنایع غذایی کاهش یافته و از تعداد کارگاهها تا سال سرمایه

همچنان تداوم داشته و اگر چوه 93دهد این کاهش تا سال ست. بررسیهای مطالعه حاضر نشان میا

دهد اما عدم رشد تعداد تعداد شاغلین کارگاههای مذکور روند کاهشی مستمر و شدیدی را نشان نمی

شاغلین گویای آسیب دیدن بازار کسب و کار در این حوزه است.

354

نفر طی سالهای 10های صنایع غذایی و آشامیدنی باالتر از کارگاهتعداد و شاغلین -2جدول

90- 1381

1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390

گاهکاراد عدت

2535

2700

2673

2681

2706

2767

3015

2884

2757

2742

یناغل شدادتع

151530

161505

162332

175715

165075

170591

193306

185342

191055

187722

.12: 1393مأ ذ: مرکز آمار ایران،

اغلب محققین و صاحبنظران هم در بخش کشاورزی و هم در بخش صونعت یکوی از معاوالت

(. 181: 1393گذاری میدانند )اباذری و حسینی یکانی؛صنایع تیدیلی،تکمیلی وغذایی را کمبود سرمایه

گوذاری و حمایتهوای موالی و بوانکی را بوا سوهمی ( عامل سورمایه 29: 1389کالنتری و همکاران)

برنده برای ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی و رونق کسب % مهمترین عامل پیش3/71معادل

هوای الوذکر برناموه اند. عالوه بر مطالعات و تحقیقات فووق و کار در استان راسان شمالی ذکر کرده

اند . ه را صریحآ مورد تأیید قراردادهتوسعه کشور نیز این نقیص

گذاری در زمینه صنایع غذایی و آشامیدنی صرفأ منحصر به احداث تأسیسوات ماافأ اینکه سرمایه

های اولیه، ایجاد نظام فورو آالت نیست بلکه سرمایه در گرد برای تأمین نهادهو ابنیه و ماشین

های جاری اجتناب ناپذیر )که بر ی از مطالبات، هزینهو بازاریابی و تبلیغات، تعویق و یا عدم وصول

متأسفانه در دهه ا یر بعاأ مرتبأ به زیان بخش تولید افزایش یافته مثول هزینوه تهیوه موواد اولیوه،

ها و عوارض گوناگون دا لی و صادراتی، نر افزایش نر ارز، مالیات بر ارز افزوده، تحمیل هزینه

هوای تحمیلوی ر بانکها و هم در بازار غیر رسمی ارج از بانک، هزینوه های مالی هم دباالی هزینه

ناشی از فساد نظام اداری اجرایی و قاایی و...( بخوش اعظموی از نیازهوای واحودهای تولیودی بوه

سرمایه و توسعه کسب و کار را تشکیل میدهند. .

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

355

گراست و بر اساس نظریوه توزیع استانی صنایع غذایی و آشامیدنی نیز به شدت نامتوازن و تمرکز

مرکز پیرامون موجب شده رونق بازارهوای کسوب و کوار در اسوتانهای مختلو از شودت و ضوع

درصد ( در صدر استانهای 83/8کارگاه ) 242بر وردار شوند. در حالی که استان راسان رضوی با

گیورد ر رتبه آ ر قرار میدرصد ( د 66/0کارگاه ) 18کشور قرار دارد ، استان سیستان و بلوچستان با

کارگاه ( ولوی 234، همچنین علیرغم اینکه استان تهران از نظر تعداد کارگاه در رده دوم قرار دارد )

درصد ( جایگاه نخسوت کشوور را در 38/16درصد ( و ارز افزوده ) 5/14از نظر تعداد شاغالن )

(. 16 1393ا تیار دارد)بهزاد نسب

% از جمعیت ایران 2حدود 1384تا 1377حاکی از آن است که طی سالهای گزار بانک جهانی

روزانوه 1377درصد از جمعیت ایران در سوال 3/8دالر داشته و حدود 25/1روزانه درآمدی کمتر از

درصود رسویده 8درصد کواهش بوه 3/0با1384اند که این رقم در سال دالر درآمد داشته 2کمتر از

(.2-21: 2014است)بانک جهانی،

نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد این است که بر اساس همین گزار تعداد افراد با درآمود

درصود در سوال 1/43دالر در گروه کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط از 25/1روزانه کمتر از

د. در کنوار دهو % را نشوان موی 50رسیده که کاهشی بویش از 2010درصد در سال 6/20به 1377

ای از آن در چوین و هنود عوامل دیگر بخش اعظمی از این دستاورد جهانی )که البته بخوش عموده

تحقق یافته( مدیون توسعه صنایع کشاورزی و به ویژه صنایع غذایی است. این ارقام بیانگر ظرفیوت

گوذاری در ایهنهفته صنایع غذایی در کاهش فقر و رونق کسب و کار در ایران میباشد و تقویت سورم

بانوک جهوانی از 2013این زمینه میتواند این ظرفیت را فعال سازد. ضمن اینکوه در گوزار سوال

به ایران ا تصا داده شوده کوه بودترین جایگواه در 145شا ص فاای کلی کسب و کار جایگاه

از آثوار میان کشورهای اورمیانه ، آسیای میانه و قفقاز است و دلیل عموده آن ناشوی از نیوز پوس

تحریمهای اقتصادی نقش باالی دولت در اقتصاد است)موسسوه مطالعوات و پژوهشوهای بازرگوانی،

1392 :22 .)

2013عالوه بر دیدگاه بانک جهانی و صاحبنظران دا لی، موسسه هریتیج نیز در گوزار سوال

و اعالم داشته از بوین ود حاکمیت مطلق دولت بر فعالیتهای اقتصادی ایران را مورد تأیید قرار داده

356

متغیر اقتصادی ، شا ص درجه آزادی اقتصادی آنها را اندازه 50کشوری که بر اساس محاسبه 177

(. 8: 1392قرار دارد )موسسه مطالعوات و پژوهشوهای بازرگوانی، 168گیری نموده ایران در جایگاه

گردان گذاری که دولت صحنههاین شرایط موجب میگردد که بسیاری از فعالیتهای اقتصادی و سرمای

اصلی آنها در اقتصاد ایران است بدون توجوه بوه شورایط رقابوت کامول صوورت پوذیرد و عملکورد

پذیری و اصول بازار رقابتی فعالیت میکنند به طور منفی تحت تأثیر بنگاههایی که در چارچوب رقابت

بر ی از شا صهای مهوم 2013سال گیرد. جایگاه ایران از نظر مجمع جهانی اقتصاد که در قرار می

کشور محاسبه کرده به شرح ذیل است: 144تأثیرگذار بر رونق کسب و کار را برای

رتبه ایران در بر ی از شا صهای منتخب کسب و کار در جهان -3جدول

رتبه ایران شا ص

130 گذارحمایت از سرمایه

105 کارآمدی هیأت مدیره شرکتها

141 بنگاههای اقتصادی به وامسهولت دسترسی

142 نر تورم

113 گستره بازار سازی

134 گستره آموز کارکنان

62 رواج رشوه در نظام اداری

.2-8: 1392موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، ما ذ:

یکی از مهمترین عواملی که بازار کسب و کار در ایران را سالهاست تحت توأثیر وود قورار داده

های بانکی پیشی داشته ساله ا یر نر تورم همواره بر نر سود سپرده 30نر باالی تورم است. در

گذاران را به دنبال داشوته و موجبوات اندازکنندگان و زیان بر ی از سرمایهو این امر عمأل تنبیه پس

ایی نیوز از ایون ها از بخش تولید را فوراهم آورده اسوت. صونایع غوذ رشد سفته بازی و فرار سرمایه

تأثیرپذیری مستثنی نبوده و شرکتهای فعال در عرصه صنایع غذایی نیز همچون بسیاری از بانکها و

هوای گذاری در پی کسب سود بیشتر و جلوگیری از ضرر و زیوان ؛ حتوی سورمایه شرکتهای سرمایه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

357

ر چنوین شورایطی انود. د موجود ود را به سمت سفته بازی، ملک و سا تمان، سکه و ارز سوق داده

های جدید کمتر جذب فعالیتهای تولیدی و از جمله صنایع غذایی گردند. بور طبیعی است که سرمایه

مورد بررسوی قورار 1گیری چند شا صهگذاران با توجه به مدلهای تصمیمهمین اساس رفتار سرمایه

گیرد.می

و کارهای مختل است. هر گذاری در کسببازده دارایی متغیر مهمی برای مقایسه ارز سرمایه

-چه بازده دارایی در یک رشته فعالیت بیشتر باشد به معنی مزیت آن فعالیت بورای توسوعه سورمایه

توسوط سوازمان 1389شد. بر اساس رتبه بندی انجام شده برای بخش صنعت در سال باگذاری می

انود و نسوبت بوه رار داشوته ق 11درصد در رتبه 01/8مدیریت صنعتی، صنایع غذایی با بازده دارایی

و متعلق به گروه فلزات اساسی بوده فاصله زیادی دارد)فاطمی 17/22بازده دارایی باالترین رتبه که

برابر بیشوتر از 7/2(. به عبارت دیگر بازده دارایی در گروه فلزات اساسی 41: 1392امین و مرتاایی،

گوذاری در ایون موجب کاهش جاذبه سرمایه بازده دارایی در گروه صنایع غذایی است و این وضعیت

گروه شده است.

در کنار فاای عمومی اقتصادی کشور و عوامل کلی مربوط به محیط کسب و کار ؛ هر یوک از

باشند که گذاری با مسائل و مشکالت ا ود مواجه میصنایع غذایی در رابطه با موضوع سرمایه

گذاری در صونایع یستند. مثأل نوع مسائل مربوط به سرمایهبعاأ قابل تعمیم به صنایع غذایی دیگر ن

% مواد اولیه مصرفی این صنایع به واردات کامأل با ماهیت 80روغن نباتی به جهت وابستگی بیش از

گذاری که صنایع لبنی یا آبمیوه با آن مواجه هستند متفاوت است. همچنین بر وی از مسائل سرمایه

ک مقیاس با واحدهای تولیدی بوزرگ )کوه هور دو نووع آنهوا در مسائل و مشکالت واحدهای کوچ

صنایع غذایی فعال هستند( با یکدیگر مشابه نیستند. از اینرو ، اگر چه معاالت و مشوکالت عوام و

گذاری گریبانگیر صنایع غذایی است ؛ اما به لحا ویژگیهوای وا هور مشترکی در زمینه سرمایه

گذاری در بازار کسب و کار آنها با یکودیگر متفواوت اسوت. مایهیک از صنایع مذکور نقش و نوع سر

-نیاز به سرمایه برای رونق بازار کسب و کار در صنایع غذایی در چهار عنوان اصلی ذیل قابل طبقوه

بندی است:

1 Multiple Attribute Decision Making

358

اندازی واحد تولیدی.گذاری اولیه برای مطالعه ،احداث و راهسرمایه -ال

-بندی، حقوق و دستمزد، و سایر هزینهواد اولیه تولید، بستهسرمایه در گرد برای تأمین م -ب

های جاری.

سرمایه الزم برای بازاریابی،توزیع و فرو . -ج

سرمایه مورد نیاز برای تحقیق و توسعه. -د

گذاری در هر یک از چهار بخش مذکور و برای صنایع غذایی مختلو مسوائل و نیازهوا و سرمایه

. بسیاری از محصوالت کشاورزی به صوورت فصولی تولیود شوده و صونایع موانع ا ود را دارد

مربوطه در یک فصل ا با حجم انبوهی از مواد اولیه که بعاأ فساد پذیر بوده و باید سریعأ جذب

جوات، کنسوانتره، گردیده و حفظ ، نگهداری و فرآوری شوند )مثل صونایع کنسورو و کمپووت میووه

اند. اما بازار مصرف آنها در طوول سوال توزیوع ن کشی زیتون ( مواجهآبمیوه، رب گوجه فرنگی، روغ

آالت آنها )یعنی بخشی از سرمایه( مودت ای از ماشینشود و از اینرو عالوه بر اینکه بخش عمدهمی

ماند بخش دیگری از سرمایه در قالب محصوول تولیود شوده توا زموان زمان طوالنی بال استفاده می

واد اولیه انبار شده نیز عمأل از چر ه کسب و کار وارج شوده و هزینوه وواب فرو در بازار و یا م

کنند کوه موجوب افوزایش هزینوه تولیود و گذار تحمیل میسرمایه و انبارداری مااع را به سرمایه

گردد. از اینرو ارائه تسهیالت متناسب بانکی به ایون گوروه از پذیری صنایع مذکور میکاهش رقابت

ترین حلقه مفقوده آنها برای رونق کسب و کارشان است. اموا بخوش دیگوری از عمدهصنایع غذایی

محصوالت کشاورزی )مثل شیر( علیرغم فسادپذیری باال به جهت عرضه مستمر مواد اولیه در طول

سال با این مشکل مواجه نیستند اما مشخص نبودن سیاستهای مدا الت قیمتوی دولوت و پردا وت

کننوده در طوی سوه سوال یش مستمر قیمت شیر ام ، کاهش قدرت رید مصرفیارانه تولید ، افزا

( و نهایتأ ایجاد مشکل تقاضا در بازار مصرف محیط کسوب و کوار آنهوا را بوا مخواطره 90-94ا یر)

جدی مواجه نموده است.

هوای روغنوی( کوه قابلیوت گروه دیگری از محصوالت کشاورزی )مثول غوالت، حبوبوات و دانوه

کشوی تری را دارند و صنایع مربوطه آنها از جمله آرد و نان ، روغنتر و طوالنی مدتنگهداری سهل

و کنجاله ، تولید وراک دام و طیور ، صنایع غذایی و کنسروهای آماده با مسائل ا ود از قبیل

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

359

های روغنی، شوکر و کنتورل واردات حجیم و تحت حمایت دولت در صو گندم، جو، برنج ، دانه

گذاری در صنایع تبودیلی و غوذایی اند که موجب افزایش ریسک سرمایهدر بازار دا لی مواجهقیمت

شود.مربوطه می

مشکالت زیر سا تی مربوط به سا تار بازرگانی کشور که عمودتأ منطبوق و متناسوب بوا واردات

آن است و کمتر برای صادرات طراحی گردیده نیز مسئله جدی دیگری است که صونایع غوذایی بوا

حلهوای باشند و این امر موجب تحدید صادرات محصوالت صنایع غذایی )کوه یکوی از راه مواجه می

-پذیری و کواهش هزینوه اساسی حل مشکالت سرمایه گذاری در این صنایع و افزایش توان رقابت

باشد( شده است. این معال که مشکلی چند ده ساله در ایران است در سالهای ا یر با های آنها می

تحمیل تحریمهای اقتصادی و موانع ایجاد شده در روابط بانکی ارجی تشدید گردیده است.

عالوه بر موارد فوق به دلیل تسلط مالکیت غیر صوصوی در اقتصواد ایوران )کوه البتوه مخوتص

صنایع غذایی نیست و در کلیه فعالیتهای اقتصادی شمولیت دارد( بسیاری از صنایع غوذایی بوزرگ و

مدیریتهای ناکارآمد دولتی یا شوبه دولتوی ) نظیور بانکهوا، صوندوقهای بازنشسوتگی، متوسط تحت

سازمانهای وابسته به ارگانهای نظوامی و انتظوامی، موسسوات موذهبی از قبیول آسوتانهای مقودس

رضوی، حارت عبدالعظیم، شاهچراغ، اوقاف و امور یریه، بنیادهای مستافان ، جانبازان ، شوهید ،

...( قرار دارند که در بسیاری از مسئولیتهای تولیدی ، بازرگانی و اقتصادی آنها از افوراد کمیته امداد و

شود. این نحوه مودیریت وود موانع اساسوی و ای و تخصصی الزم استفاده میفاقد صالحیت حرفه

ر گذاریهای موجوود بووده و انحرافواتی را نیوز در مسوی برداری بهینه از سرمایهبزرگی بر سر راه بهره

وری سرمایه و ثانیأ در بر ی موارد گذاریهای صحیح ایجاد نموده که اوأل موجب کاهش بهرهسرمایه

گذاریها شده است .باعر اتالف و ضایع شدن سرمایه

360

:هایافته

گذاری در هر دو بخش دولتی و صوصی در زمینه صنایع غذایی و عودم تووازن کمبود سرمایه -

وری و افزایش هزینه تولیود صونایع ذاریهای مکمل موجب کاهش بهرهگمنطقی در زنجیره سرمایه

بینی میشود در برنامه پنجم توسعه نیز صنایع غذایی به اهداف ترسویم شوده غذایی شده است. پیش

دست نخواهندیافت.

گوذاری در صونایع کشواورزی و بررسیهای انجام شده نشان داد که در زمینه تحقیقات سورمایه -

گوذاری جدی و عمیقی وجود دارد. اغلب پژوهشوهای انجوام شوده در موضووع سورمایه غذایی الء

گذاری در بخش کشاورزی که عمدتأ معطوف به تولید مواد اولیه کشاورزی و اموور مربوط به سرمایه

باشد شکل گرفته است. تحقیقات صونایع غوذایی و کشواورزی نیوز زیر سا تی بخش کشاورزی می

باشد و تقریبوأ میتووان ائل و مشکالت یک واحد تولیدی یا شرکت ا میعمدتأ راجع به کلیه مس

گذاری در یک صنعت غذایی ا مغفول مانده است. گفت موضوع سرمایه

های دولتی و اعتبارات بوانکی )حوداقل منابع اعتباری تصویبی برای صنایع غذایی اعم از بودجه -

و با توجه بوه اینکوه در زموان تصوویب ا نیافتهدر دودهه ا یر( به طور کامل و صد در صد ا تص

بودجه نیز به دلیل محدودیت منابع، مقدار بودجه و اعتبارات مصوب معموأل کمتر از مقدار نیاز است،

-ازاینرو عدم تخصیص اعتبارات و بودجه مصوب مشکالت این صنایع را مااع نمووده و موجوب

گذاری و انجوام ا و امور جاری شود و توسعه سرمایههشده منابع اعتباری تخصیصی نیز صرف هزینه

بینوی شوده های پیشاقدامات زیرسا تی هم در بخش صوصی و هم در بخش دولتی در حد برنامه

محقق نشود.

ای ، مشکالت ناشی از به دلیل نر باالی تورم ، سیاستهای ناپایدار صادراتی و وارداتی و تعرفه -

المللی ، عدم استفاده از فناوریهای نوین در بر ی مبادالت بانکی بینتحریمهای اقتصادی ، دشواری

از رشته فعالیتهای صنایع غذایی و همچنین عدم ایفوای بوه موقوع تعهودات دولوت هزینوه ریسوک

گوذاریهای وری مورد انتظار از سورمایه گذاری در صنایع غذایی باالست. با توجه به عدم بهرهسرمایه

گذاری الزم نیز به شکل منفی تحت تأثیر قرار گرفته کوه ایون امور کواهش موجود ، توسعه سرمایه

رونق کسب و کار را در پی داشته است .

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

361

دهد که حداقل در سه دهه ا یور نور مبادلوه بوه زیوان بررسی بلند مدت نر مبادله نشان می -

ثیر قورار داده بخش کشاورزی بوده و این امر در بلند مدت صنایع غذایی را به طور منفوی تحوت توأ

اند که توان شوند( عمأل اثبات نمودهاست. راهبردهای کنونی )که بسیاری از آنها سالهاست دنبال می

تغییر این وضعیت و تحریک رونق کسب و کار را ندارند.

ای کشور را بر عهده دارد های عمومی و توسعهنظام مالیاتی عالوه بر اینکه رسالت تأمین هزینه -

های اقتصادی و انسانی به سمت اولویتهای اساسی ود را در جهت هدایت تولید و سرمایهباید نقش

اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست محیطی ایفا کند. اما نظام مالیاتی مبتنی بر ارز افزوده در ایران

دهی فعالیتها در راستای حمایت از صنایع غذایی دا لی است و نسوبت بوه امنیوت فاقد ویژگی جهت

تفاوت است.ذایی، اقتصاد مقاومتی و توسعه صادرات در این راستا بیغ

از واحدهای تولیدی کوچک مقیاس صنایع غذایی آمار دقیق و قابل اتکایی در آمارهوای مراکوز -

رسمی آماری )مرکز آمار ایران، وزارت صنعت،معدن وتجارت، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی(

د نیز با یکدیگر تناقاات فاحشی دارند و این حووزه بوا اغتشوا آمواری وجود ندارد. آمارهای موجو

گذاری در این زیربخش باال رود. جدی مواجه است که موجب گردیده ریسک سرمایه

های مالی بنگاهها و شورکتهای صونایع غوذایی و بنا به دالیل متعدد سا تاری اقتصادی هزینه -

نتیجه هزینه تمام شده ایون واحودهای تولیودی افوزایش های فرصت آنها بسیار باالست و درهزینه

پذیری آنها به طور منفی تحت تأثیر قرار گرفته است.یافته و قدرت رقابت

ای بر سر راه صادرات محصوالت صنایع غوذایی وجوود دارنود کوه توأثیر موانع اساسی بازدارنده -

از عودم بر وورداری از اسوتانداردهای اند. این عوامل عمدتأ عبارتندمنفی بر رونق کسب وکار داشته

تولیدی و بهداشتی الزم به ویژه در صو موواد اولیوه مصورفی؛ ناپایوداری در صوادرات مسوتمر

محصول مورد تقاضای بازارهای ارجی به دلیل محدودیتهای صادراتی بورای پاسوخگویی بوه نیواز

غیر ایرانی میشود؛ موانع ناشوی از دا لی که موجب تغییر منابع تأمین توسط واردکنندگان ارجی به

تحریمهای اقتصادی و بانکی و تبادل ارزی؛ ضع در بازاریابی ارجی توسط تولیدکننودگان صونایع

غذایی.

362

گوذاری اتکای مفرط صاحبان صنایع غذایی به بازار سرمایه و بازار مصرف دا لی و عدم سرمایه -

گوذاران رنگ و انگشت شمار سورمایه بسیار کمگذاران ارجی که منجر به حاور مشترک با سرمایه

گذاران ارجی میتواند نقش مهموی ارجی در صنایع غذایی ایران گردیده است. مشارکت با سرمایه

را در تأمین سرمایه، انتقال تکنولوژی، تأمین بازار ارجی برای محصوالت تولیدی صونایع غوذایی و

توسعه بازار ایفا نماید.

صوصی در اقتصاد ایران بسیاری از صنایع غذایی بزرگ و متوسط را تحت سلطه مالکیت غیر -

ثبات قرار داده که موجب رکود کسب وکار ، اتالف منابع، وارد شدن ضرر و مدیریتهای ناکارآمد و بی

اند. وری و از دست دادن بازار شدهای،کاهش بهرهزیانهای مکرر بر منابع تولیدی و سرمایه

قیموت یع غذایی برای تأمین سرمایه در گرد وود نیازمنود تسوهیالت ارزان بسیاری از صنا -

بانکی هستند که با توجه به نر باالی تورم و در نتیجه نر باالی سوود تسوهیالت عموأل دریافوت

هوای ها و معرفی ناموه باشد. بسیاری از مجوزها ، موافقتنامهپذیر نمیسرمایه مذکور برای آنها امکان

-ی دریافت تسهیالت توسط صاحبان شرکتها و صنایع غذایی صوصی یا به نتیجوه نموی صادره برا

توانند مورد استفاده قرار گیرند.رسند و یا در موقع مناسب ود نمی

:پیشنهادات نتیجه گیری و

با توجه به ماهیت مسائلی که کسب وکار صنایع غذایی با آنها مواجه هستند راهکارهای متنووعی

در قالبهای کالن و رد باید در دستور کار قرار گیرند:

ای هوای توسوعه اقل بر اساس برناموه ها باید الگذاری زیر سا تی دولت در کلیه زمینهسرمایه

-های سرمایهب محقق و اجرا گردد. عدم تخصیص بودجههای سالیانه مصوپنج ساله و بودجه

وری آنها های جاری صنایع غذایی و کاهش بهرهای مصوب موجب افزایش هزینهای و توسعه

شده و بر رونق بازار کسب و کار اثر منفی دارد.

ه دهند؛ از اینرو این نکته کبازار ارجی بخش مهمی از بازار صنایع غذایی ایران را تشکیل می

بازار ارجی نیز به اندازه بازار دا لی ) و حتی در بر وی مووارد بیشوتر از بوازار دا لوی( بورای

گذاران صنایع غذایی اهمیت دارد باید موورد توجوه عملوی مسوئوالن نظوام صاحبان و سرمایه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

363

سیاستگذاری و برنامه ریزی کشور قرار گیرد و از اتخاذ سیاستهای ناپایدار صادراتی، وارداتوی و

ای که لطمات جبران ناپوذیری را بوه شورکتها ، تولیدکننودگان و صوادرکنندگان صونایع تعرفه

ایم اجتناب گردد.آورد و در گذشته بارها شاهد آن بودهغذایی وارد می

ارائه تسهیالت اعتباری بانکی مورد نیاز با نر سودهای حمایتی بورای اسوتفاده از فناوریهوای

ایع غذایی باید در دستور کار دولت و بانکها قرار گیورد توا از ایون نوین در رشته فعالیتهای صن

-وری صنایع مذکور و تولید روزآمد و منطبق بر نیاز بازار رقابتی ارتقا یافته و هزینهطریق بهره

های تولیدشان کاهش یابد و رونق کسب و کارشان پایدارتر شود.

ماد عمومی و کواهش هزینوه ریسوک ایفای به موقع تعهدات دولت موجبات افزایش سطح اعت

آورد. بدیهی است عدم ایفوای تعهودات بوه موقوع گذاری در صنایع غذایی را فراهم میسرمایه

های تولید و قیمت تموام شوده آنهوا را افوزایش دولت نسبت به شرکتهای صنایع غذایی هزینه

گذارد.پذیری آنها تأثیر منفی میداده و بر قدرت رقابت

تخاذ سیاستهای تعدیلی و اصالحی به ویژه در راسوتای اقتصواد مقواومتی در ضروری است با ا

قیموت، حمایتهوا و معافیتهوای های حمایتهای زیرسا تی، ارائوه تسوهیالت بوانکی ارزان زمینه

-ای، تسهیالت صادراتی برای صنایع غذایی ، حمایتهای تعرفهمالیاتی تولیدی، حمایتهای بیمه

ولیود دا لوی نور مبادلوه بوه نفوع بخوش کشواورزی و صونایع گیری حمایت از تای با جهت

کشاورزی و غذایی اصالح شود.

سیاستهای مالیاتی مبتنی بر ارز افزوده در بخوش صونایع غوذایی بایود نسوبت بوه صونایع

تری بر وردار باشد و به کاهش هزینه ریسوک در ایون زیوربخش غیرغذایی از ویژگی حمایتی

لیاتی یکسان در صنایع غذایی و غیر غذایی موجب بدتر شودن کمک کند. اعمال سیاستهای ما

شود.رابطه مبادله می

با توجه به فقدان آمار دقیق و قابل اتکا از واحدهای تولیدی کوچک مقیاس صنایع غذایی و با

ای از رونق کسوب وکوار بوه ایون واحودها بسوتگی دارد و عنایت به این واقعیت بخش عمده

م در مرکز آمار ایران و بانک مرکزی بورای رفوع ایون نقیصوه تودبیر ضروری است راهکار الز

گردد.

364

بسیاری از صنایع غذایی پس از ا ذ مجوزهای مربوطه و شروع به کار با مشکالت و معاالت

شوند که اساسأ در فرایند ا ذ مجوز اجرایی و تولیدی توسط سازمانها و دستگاههایی مواجه می

اند. این امور موجوب توسوعه فسواد اداری و افوزایش د یل نبوده برداریتأسیس و پروانه بهره

بینی نشده تولید گردیده و در بر ی مواقع موجب شده طرح اولیوه یوا متوقو های پیشهزینه

ست داده و تغییر کواربری پیودا کنود. بوه شود و یا توجیه اقتصادی و تولیدی ود را کامأل از د

ای بوازنگری و نظارت دستگاههای ذیربط بوه گونوه همین دلیل ضروری است شیوه مدا له و

های گزافی را بر آنهوا گذاران با تصمیمات متناق، دستگاهها که هزینهاصالح شود که سرمایه

تحمیل مینماید مواجه نباشند.

گوذاران برای تسهیل حاور ایران در بازارهای کاال و سرمایه در ارج از کشور حاور سورمایه

-ایی ایران ضروری است. از اینرو باید زمینه حاور و مشوارکت سورمایه ارجی در صنایع غذ

گذاران ارجی و نشان دادن انعطافهای الزم در گذاران ارجی با اصالح مقررات جذب سرمایه

موارد اجرایی و اداری فراهم گردد.

هور گونوه با توجه به تنوع ماهیتی و گوناگونی مسائل صنایع غذایی که در بر ی از ابعاد فاقود

گوذاری و الزاموات شباهتی با یکدیگر هستند و برای شنا ت دقیق و علمی چالشهای سورمایه

گوذاری و کسوب و کوار رونق بازار کسب وکار صنایع غذایی ضروری است با محوریت سرمایه

پژوهشهای مسقلی برای هر یک از صونایع غوذایی در دسوتور کوار پژوهشوگران و موسسوات

گیرد تا الء مطالعاتی در صنایع غذایی از این حیر جبران گردد. تحقیقاتی ذیربط قرار

پذیری و کواهش هزینوه تموام شوده و در برای جلوگیری از واب سرمایه ،حفظ قدرت رقابت

نتیجه رونق بازار کسب وکار باید گستره بازار صنایع غذایی با هودف توسوعه صوادرات توسوط

گذار تعری شود.سرمایه

ای واحود و در چوارچوب طورح آموایش و توسعه صنایع غذایی در پنجوره ضروری است ایجاد

ای بوا لحوا کلیوه مالحظوات الزم زیرسوا تی، تولیودی، سرزمینی مشخص و سنجیده شوده

اقتصادی، اداری ، زیست محیطی و حتی سیاسی و فرهنگی مورد حمایت و در دستور کار قرار

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

365

گوذار ط دستگاههای ذیربط دولتی به سرمایهبینی نشده توسهای پیشگیرد و از تحمیل هزینه

جلوگیری شود.

رونق بازار کسب و کار بدون شکستن سلطه دولتی و شبه دولتی بر شرکتهای بزرگ و متوسط

پذیر نیست. شکستن این سلطه بایود بوا عزموی و صوصی سازی واقعی و صحیح آنها امکان

جدی و به فوریت در دستور کار قرار گیرد.

ررات و درصد سود تسهیالت بانکی به صنایع غوذایی بایود بوه نووعی کوه امکوان ضوابط، مق

استفاده از این تسهیالت برای صنایع مذکور فراهم گردد اصالح شوده و موورد بوازنگری قورار

گیرند.

داشتن شرکای توانمند بین المللی و ارجی نوعی سرمایه محسوب شده کوه نوه تنهوا باعور

گوذاری در شود بلکه موجب افزایش ضوریب امنیوت سورمایه ار میرونق بیشتر بازار کسب و ک

ایران و ایجاد تقاضای موثر ارجی برای محصوالت تولیدی شرکتهایی کوه از مزیوت داشوتن

ای در شود. این نقیصه در رابطه با صنایع غذایی به طور گستردهمندند میشرکای ارجی بهره

ایران مصداق دارد.

366

فهرست منابع:

( .اولویوت 1393اباذری،ع. و حسینی یکانی،س . ) بنودی مکوانی اسوتقرار صونایع تبودیلی و

تکمیلی کشاورزی )مطالعه موردی استان مازندران( . تحقیقات اقتصواد و توسوعه کشواورزی

. 175 -182: 1، شماره 45ایران، دوره

( . تحلیل سرما1392اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران . )گوذاری در بخوش یه

340کشاورزی ایران . اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی تهران، تهوران، ج.ا.ایوران :

صفحه .

( . مقایسه قیمت مورد انتظوار بوا قیموت 1384فر،م. و سرافرازیزدی،م. )زادهاحمدپور،ا.؛یحیی

ورس اوراق بهوادار بازار سهام )صنایع مواد غذایی و آشامیدنی شرکتهای پذیرفته شوده در بو

. 15 -32: 19تهران( . پژوهشنامه علوم انسانی و اجتماعی، سال پنجم، شماره

( .تحلیل بازار مرکبات در جهان و ایران . موسسوه پژوهشوهای برناموه 1393اردستانی،م . )-

صفحه . 23ریزی ، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، وزارت جهاد کشاورزی .

گوذاری صوصوی و ( . بررسی وضعیت و ارتباط بین سورمایه 1379،ج. )باقری،م. و ترکمانی

دولتی در بخش کشاورزی با استفاده از آزمون هوم انباشوتگی . مجموعوه مقواالت سوومین

.775 –797اسفند : 1بهمن تا 29کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران ، مشهد،

( .بررسی رابطوه بلندمودت و کوتواه 1382باقری،م. و کرمی،ا . ) مودت توورم و اعتبوارات بوا

گذاری صوصی در بخش کشاورزی . مجموعه مقاالت نخستین همایش کشواورزی سرمایه

و توسعه ملی. تهران.

( . موجوودی سورمایه در اقتصواد ایوران 1393بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران . ) ال

. معاونت اقتصادی بانک مرکزی. 1353 -91

ب( . الصوه تحووالت اقتصوادی کشوور 1393ان . ) بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایور

صفحه . 90. اداره بررسیها و سیاستهای اقتصادی . 1392

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

367

( . شا ص کل بهوای کاالهوا و ودمات 1393بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران . )پ

مصووووووورفی در منووووووواطق شوووووووهری ایوووووووران . بازیوووووووابی شوووووووده از

www.cbi/datedlist/10807/aspx 11، ساعت 10/10/93در تاریخ .

( . سوهم فعالیتهوای اقتصوادی در تولیود 1393بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایوران . )ت

در www.cbi/datedlist/10807/aspxنا وووالص دا لوووی . بازیوووابی شوووده از

. 9، ساعت 20/9/93تاریخ

.( . ترسیم سیمای صونایع غوذایی 1393؛ مسافر،ن،؛ نوری،م. و عبداهلل زاده،م. )بهزادنسب،ج

ریزی ، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، وزارت جهواد کشور . موسسه پژوهشهای برنامه

صفحه . 96کشاورزی .

( .بررسی آثار افزایش درآمدهای نفتی بر بخوش کشواورزی 1380بختیاری، . و حقی،ز . )

109 -138: 35، شماره 9دی در اقتصادایران(. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال )بیماری هلن

( .رونوود تولیوود و تجووارت شوویر در جهووان و ایووران . موسسووه 1393پووالوم،م. و جیووران،ع . )

12ریزی ، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی، وزارت جهواد کشواورزی . پژوهشهای برنامه

صفحه .

وری کول عوامول تولیود ( . اندازه گیری رشود بهوره 1386فرد،م. )پور،م. و شاهمرادیتهامی

بخش کشاورزی و بررسی سهم آن از رشد ارز افزوده بخش . اقتصاد کشواورزی، شوماره

2 :332- 317.

( .مقایسه بهره1389 داپرست شیرازی،ج. و ستایش،ع . ) وری نیروی کار و سورمایه بخوش

: 70، شوماره 18تصاد کشاورزی و توسعه، سوال کشاورزی با بخشهای صنعت و دمات . اق

78- 55 .

( . بررسوی انتظوارات متقابول بورای 1391آزما،ج. و ایزانلوو،ق. ) داپرست مشهدی،م.؛ بخت

گوذاری ) مطالعوه مووردی مشارکت دولت و بخش صوصی برای رفع موانع تولید و سرمایه

زی )علووم و صونایع بخش کشواورزی اسوتان راسوان شومالی . اقتصواد و توسوعه کشواور

. 48-58: 1، شماره 26کشاورزی(، دانشگاه فردوسی مشهد، جلد

368

( .محاسبه بهره1379دانشورکا کی،م . ) وری سرمایه در بخش کشواورزی و مقایسوه آن بوا

1بهمون توا 29صنعت . مجموعه مقاالت سومین کنفرانس اقتصاد کشاورزی ایران ، مشهد،

. 856 -864اسفند:

.( . امکان سنجی اقتصادی بوه منظوور 1390؛ کریمی،ف. و زاهدی کیوان،م. )راعی دهقی،م

گذاری در احداث صنایع لبنی در شرایط عدم قطعیت . تحقیقات اقتصواد کشواورزی، سرمایه

. 47 -72: 1، شماره 3جلد

( .بررسی نقش تسوهیالت اعطوایی بانکهوا در تجهیوز سورمایه و 1382رجبی جهرودی،م . )

خش کشاورزی . مجموعه مقاالت نخستین همایش کشاورزی و توسعه ملی گذاری بسرمایه

ریزی و اقتصاد کشاورزی.. موسسه پژوهشهای برنامه

( .بررسی نقش صونایع تبودیلی در کواهش ضوایعات و توسوعه صوادرات 1385رحمانی،م . )

. 201 -229: 49، شماره 16محصوالت باغی . روند پژوهشهای اقتصادی، سال

.تبیین ویژگیهای صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی و صنایع روسوتایی ( .1383)رحیمی،ع

صفحه. 334با تکیه بر تجارب دیگر کشورها . وزارت جهاد کشاورزی، تهران، ج.ا.ایران :

( .بررسی تأثیر سرمایه1393رنجبرپور،ر.؛ حقیقت،ج.؛ کریمی تکانل،ز. و مردی بیوه راه،ر . )-

. 71 -91: 4شماره ، 6گذاری بر قیمت مواد غذایی در ایران . تحقیقات اقتصاد کشاورزی، جلد

( . شناسوایی پیونودهای بوین بخشوی 1391نژاد،ب. و اقوامی،م. )سادات باریکانی،س.؛ ایران

فعالیتهای اقتصاد ایران با تأکید بر فعالیتهای بخش کشاورزی . تحقیقات اقتصاد کشواورزی،

. 99 -119: 2اره ، شم4جلد

صفحه . 54. 2صنعت ، نگار -( . اطلس ملی ایران1387برداری کشور . )سازمان نقشه

( .تعیین نور بوازدهی سورمایه 1380سلطانی،غ . ) گوذاری در بخوش کشواورزی . موسسوه

صفحه. 109ریزی و اقتصاد کشاورزی : پژوهشهای برنامه

( .بررسی نقش سرمایه گذاری دولت در رشد بخش کشاورزی طی 1385سهرابی ام آباد،ن .)

برنامه های عمرانی توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسوالمی ایوران . پایوان

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

369

نامه کارشناسی ارشد رشته اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه آزاد اسوالمی تهوران مرکوزی.

صفحه. 233

گذاری صوصوی و دولتوی ( . بررسی عوامل موثر بر سرمایه1382وسوی،م. )شاکری،ع. و م

.91-103: 44و43، شماره 11در بخش کشاورزی . اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال

( .بررسی ابعاد اقتصادی ضایعات محصوالت کشاورزی در ایران . مجموعه 1388شادان،ع . )

اه فردوسی، مشهد.مقاالت ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی . دانشگ

گوذاری ( . عوامل موثر بر سرمایه1388فر،ی. )شکری،ا.؛ شاهنوشی،ن.؛ محمدزاده،ر. وآذرین

.107-118: 2در بخش کشاورزی ایران . تحقیقات اقتصاد کشاورزی، شماره

( .تعیین مزیوت نسوبی در اسوتانهای کشوور بوا 1388صادقی شاهدانی،م. و عبدالملکی،ح . )

. 76 – 89: 50. تحقیقات تجاری، شماره MODMاستفاده از مدل

گوذاری صوصوی در بخوش ( . بررسوی موانوع سورمایه 1383پوور،ب. ) صامتی،م. و فرامورز

. 91 -112: 45کشاورزی ایران . اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره

( .تحلیول آثوار افوزایش مخوارج دولوت بور 1387طاهری،ف.؛ موسوی،ن. و محمودی،ح . )

الن بخش کشاورزی و اقتصواد ایوران: تحلیلوی در چوارچوب تعوادل عموومی . متغیرهای ک

.95 –120: 47پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، شماره

( .تولید و تجارت شکر در ایران و جهان . موسسه پژوهشهای برنامه1393طوسی،م . ) ریزی

صفحه . 18، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی :

،( . شناسایی عوامل مووثر بور مودیریت نووآوری در صونایع 1392س. )عمانی،ا. و سلمانزاده

تبدیلی و تکمیلی محصوالت دامی در مناطق روستایی استان وزسوتان . روسوتا و توسوعه،

. 121 -141: 4، شماره 16سال

( .برنامه راهبردی زنجیره تأمین فرآورده1392فاطمی امین،س. و مرتاایی،ا . ) . های غذایی

صفحه . 489جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی، تهران، ایران: انتشارات

ای دانش و نر بازده سرمایه . ( . بررسی رابطه فرایند چر ه1389چه،م. و حسومیان،م. )قره

. 9-24: 3چشم انداز مدیریت دولتی، شماره

370

( .بررسی مخارج مصرفی و سورمایه 1387کازرونی،ع. و ابقایی،ف . ) های دولوت بور سورمای-

. 1-20: 1،شماره 8گذاری بخش صوصی در ایران . پژوهشهای اقتصادی، سال

گذاری دولتی در بخش کشاورزی و ( . تجزیه تحلیل سرمایه1379راد،ع. و کوپاهی،م. )کیانی

-116: 32شوماره ، 8. اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال 1379 -83بینی آن برای دوره پیش

103 .

برنوده و بازدارنوده ایجواد و ( . عوامل پیش1389. و موحد محمدی،ح. )کالنتری، .؛ عبدی،ر

توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی در استان راسان شومالی . اقتصواد کشواورزی و

. 19-37: 70، شماره 18توسعه، سال

( . چکیده نتایج طرح آمارگیری نیوروی کوار 1393مرکز آمار ایران . )- دفتور 1393پواییز .

صفحه . 10معیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران : ج

( . 1392موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگوانی )( . تحلیول اطالعوات بوازار ایوران )تابوا

34. پژوهشکده مطالعات راهبردی ، وزارت صنعت، معودن و تجوارت . تهوران . 124شماره

صفحه.

( .تأثیر رابطه 1382مهرابی بشرآبادی،ح . ) مبادله قیمتی بر بخش کشاورزی ایران . مجموعه

مقاالت چهارمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی .

( .تحوالت سرمایه1368مهرگان،ن . ) گوذاری در بخوش کشواورزی . اطالعوات سیاسوی و

.62و 61اقتصادی ، شماره های

( .تحلیل رفتار سرمایه1376مهرگان،ن . ) گوذاران بخوش صوصوی در کشواورزی ایوران .

. 135 -160: 17، شماره 4اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال

طرح مطالعاتی بررسی 1( . گزار شماره 1392ای فالت . )مهندسان مشاور آمایش منطقه

گذاری دولتی و غیر دولتی در توسوعه اقتصوادی روسوتاها و ارائوه راهکارهوای موانع سرمایه

594کشواورزی و توسوعه روسوتایی : ریوزی ، اقتصواد مناسب . موسسه پژوهشهای برناموه

صفحه .

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

371

( .بررسی عوامل موثر بر دسترسی بوه اعتبوارات 1383میر،س.؛ اکبری،ا. و هاشمی تبار،م . )

کشاورزی و نقوش آن در تولیود )مطالعوه مووردی اسوتان سیسوتان و بلوچسوتان( . اقتصواد

. 25 -51: 48کشاورزی و توسعه، شماره

( . آمار ناموه کشواورزی ال1392وزارت جهاد کشاورزی . ) جلود دوم . وزارت جهواد 1390

صفحه. 425کشاورزی . تهران .

( . آموار ناموه کشواورزی 1392وزارت جهاد کشواورزی . )جلود دوم . وزارت جهواد 1391ب

بهمون سواعت 12در www.mag.ir/portal/fileکشاورزی . تهران . بازیابی شده از

صفحه. 405. 17

وری در اقتصواد ایوران . بانوک مرکوزی، مجموعوه ( . بررسی بهوره 1388زاده زنوز،پ. )ولی

.40پژوهشهای اقتصادی ، شماره

( . عوامول مووثر بور سورمایه 1393پور،ز. )نیا،م.؛ عبداللهی،ز. و اسکندریهوشمند،م.؛ دانش-

، 3طالعوات اقتصوادی کواربردی ایوران، دوره گذاری صوصی در بخش کشاورزی ایران . م

. 239 -255: 11شماره

بخش،س.؛ شاهنوشوی فروشوانی،ن.؛ دانشوورکا کی،م.؛ کارشوکی،ح. و دورانودیش،آ. یزدان

( . شناسایی عوامل موثر بر استفاده از ظرفیوت تولیودی صونایع غوذایی و آشوامیدنی 1392)

81، شوماره 21ورزی و توسوعه، سوال )مطالعه موردی استان راسان رضوی( . اقتصاد کشوا

:100- 71 .

A.da Silva, C.; Baker, D.; W.Shepherd, A.; Jenane,C. and

Miranda-da-Cruz, S. (2009). Agro-Industries For Development.

Food and Agriculture Organization of the United Nations

(FAO) and United Nations Industrial Development

Organization (UNIDO), London,UK: 278 Pages.

Amiri Aghdaie,S. and Davari,H. (2010). Iran Accession to

WTO and Its Effects on Food Industries. International Journal

of Marketing Studies, Vol.2,No.2:160-165. Cranfield, J.; Hertel, T.W.; Eales, J.S. and Preckel, P.V. (1998).

Changes in the Structure of Global Food Demand. American

Journal of Agricultural Economics, Vol 80, No 5: 1042–1050.

372

Food and Agriculture Organization of the United Nations.

(2007). Challenges Of Agribusiness And Agro-Industries

Development. Rome, Italy: 98 Pages. Busch,L. and Bain,C. (2004). New! Improved? The

Transformation of the Global Agrifood System. Rural

Sociology,Vol 69,No 3: 321–346.

Henson, S.J. and Jaffee,S. (2008). Understanding Developing

Country Strategic Responses to the Enhancement of Food

Safety Standards. The World Economy,Vol 31,No1: 1–15.

Raikes,P.; Jensen, M. and Ponte,S. (2000). Global Commodity

Chain Analysis and the French Filière Approach: Comparison

and Critique. Economy and Society,Vol 29,No 3: 390–417. Vorley, W. and Fox,T. (2004). Concentration in Food Supply

and Retail Chains. Department for International Development.

International Institute for Environment and Development,

London.

Vorley, W. and Fox,T. (2004). Global Food Chains—

Constraints and Opportunities for Smallholders . OECD DAC

POVNET Agriculture and Pro-Poor Growth Task Team

Helsinki Workshop 17-18 June:33 Pages.

World Bank. (2007). World Development Report 2008-

Agriculture For Development. Washington D.C, USA:390

Pages.

World Bank. (2014). World Development Indicators 2014.

Washington D.C, USA, Retrieve from

http://data.worldbank.org/products/wdi on 2015,

Jan.3,11a.m:115 Pages.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

373

ی تجارت خانگی حوزهبررسی روند صدور مجوز مشاغل

الکترونیک در کشور

2، کیوان مأموری*1بابک ضیاء

:چکیده

؛ 3گوذرد موی « وانگی نودهی و حمایوت از مشواغل قوانون سواما »نزدیک به چهارسال از تصویب

رشود اقتصوادی انگی درکاهش نر بیکاری وکمک بوه دلیل اهمیت باالی مشاغل موضوعی که به

. طبوق آ ورین آموار 4متشکل از بیست وزارتخانوه و سوازمان گردیود کشور منجر به تشکیل ستادی

. 5اسوت انگی برای متقاضیان صادر گردیده مجوز شغل 000، 500حدود 1392موجود تا پایان سال

رشوته از آن مربووط بوه 27 وانگی قورار داشوته کوه بندی مشاغل رشته در دسته 240حاضر درحال

، متوولی صودور نمواد اعتموواد 7ی تجوارت الکترونیکوی ه، و مرکوز توسوع 6الکترونیوک اسوت تجوارت

، پس از صدور مجوز شغل انگی برای متقاضی، جهت فرو از طریق اینترنت مسئول 8الکترونیکی

تا به اموروز بورای کمتور از 1389رسیدگی به آن است. نمادی که از صدور اولین مورد در اسفندماه

ها حداقل از حیر داشتن مجووز، یک از آن ، و البته هیو9فروشگاه اینترنتی صادر شده است 10.000

امروز حتی یک مجوز از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی یک شغل انگی نیستند. چراکه تا به

ای بورای آن درنظور گرفتوه نشوده و نماد گزینه ی ای است و حتی در سامانه دراین زمینه صادر نشده

تهران، یابان امیرآباد شمالی، نبش کوچه ، ی کارآفرینی دانشگاه تهران استادیار دانشکده، دکترای کارآفرینی از دانشگاه پوترا مالزی 1 bziyae@ut.ac.ir، 09128347857ی کارآفرینی دانشگاه تهران؛ تلفن همراه: ، دانشکده16

متری، 24آباد، بلوار تهران، سعادت، آزاد اسالمی واحد تهران مرکزیدانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی دانشگاه 2، 1998677311غربی؛ کدپستی: 5، واحد 13غربی، بعداز تقاطع دشت بهشت، پالک 2ی کوچه

K1.Mamouri@Gmail.com09123022075؛ تلفن همراه: 22366458تلفن ثابت: ؛

است اجتماعی ابالغ شده رپیرو تأیید شورای نگهبان از سوی رئیس جمهور وقت به وزارت کار و امو 1389 رداد 23در تاریخ 3 قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل انگی( 3ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل انگی )ماده 4 کار، تعاون و امور اجتماعی تی ثبت مشاغل انگی وزار آمار سامانه 5 ی ساماندهی و حمایت از مشاغل انگی اعالمی از سوی دبیر انه 6 وزارت صنعت، معدن و تجارت 7

8 eNamad

9 www.eNamad.ir/ShopList.aspx

374

اند. اما یک جستجوی ساده در اینترنوت موارا بوه بندی شده صرفا به اشخا حقیقی و حقوقی دسته

ترین کانال معرفی و فرو محصوالتشوان فاوای مجوازی رساند که اصلی انگی می انبوه مشاغل

-دلیل بیکاری یا عالقه به ود است. کارآفرینان غالبا جوانانی با سطوح باالی تحصیلی هستند که به

ی حاضور باهودف بررسوی فاوای کنند. مطالعه دماتشان می اشتغالی اقدام به فرو محصوالت و

-ی نیموه مصواحبه 23 وانگی اینترنتوی، بوارویکردی کیفوی، ازطریوق انجوام کوار مشواغل و کسب

شناسایی نیازهای این مشواغل پردا توه و انگی اینترنتی به ی عمیق با صاحبان مشاغل سا تاریافته

است. کرده ها به عمل آید را مشخص هایی که الزم است از آن فهرستی از حمایت

کوار، و کسوب اینترنتوی، فاوای وانگی صدور مجووز مشواغل وانگی، مشواغل کلمات کلیدی:

الکترونیک، تجارت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

375

مقدمه

های شوغلی هسوتند و سوهم مهموی در موفقیوت کسب و کارهای کوچک و متوسط مولد فرصت

. کسب و کارهای انگی به عنوان (Cowling & Bygrave, 2002)اقتصاد یک کشور دارند

های مشاغل کوچوک فرصوتی مناسوب بورای اجورای یوک ایوده بوا ریسوک و یکی از زیرمجموعه

,Finmark)مراکز رشود کسوب و کارهوای کوچوک و متوسوط هسوتند های پایین بوده و هزینه

گر سوهمی عموده و ی یک مؤسس کارآفرین، نمایان . انجام کسب و کار در انه، یا از انه(2006

درصد از جمعیوت 70تا 50هاست. به عنوان مثال در انگلستان چیزی در حدود ر حال رشد از بنگاهد

. به صورت مشابهی براسواس (Daniel, Domenico, & Sharma, 2014)باشد کاری می

انود درصد از کسب و کارهای انگلستان، انگی گوزار شوده 66ی بان جهانی کارآفرین مطالعه دیده

(Vorley & Rodgers, 2012)دهنود اشتغاالن تشکیل می-. و دو سوم از این جمعیت را ود

(Ruiz & Walling, 2005) در سایر کشور ها هم به صورت مشابهی سهم کسب و کارهای .

% از مالیات مشاغل توسط کسب و کارهای وانگی 52 انگی از بازار کار باالست. در ایاالت متحده

درصد از کسوب و کارهوای کوچوک( 67درصد از کسب و کارها ) 58پردا ت شده است. در استرالیا

( 2008. واکور و همکواران ) (Mason, Carter, & Tagg, 2011)د باشون مشاغل انگی می

گور آن کارانوه نشوان های محافظه اند. تخمین کردهاین عدد را دو سوم کسب و کارهای استرالیا بیان

ی آمریکا و انگلستان بوه است که حدودا یکی از هر ده انواده در کشورهای استرالیا، ایاالت متحده

.(Walker, Wang, & Redmond, 2008)پردازند کسب و کارهای انگی می

هوای کارآفرینانوه، از علول های جدید، تغییر در سا تار صنعت، فشار محیط و ارز ظهور فناوری

. دالیل اشتغال بوه کسوب و (Walker, 2003)اصلی ظهور مجدد کسب و کارهای انگی است

های بیرونی نظیر به رسمیت شنا ته شودن کسب و کارهای کوچک، محصول محرک کار در ادبیات

ها )الگوهای نقشی(، موفقیت مالی )درآمد باالتر، )نیاز به تأیید، دستاورد، موقعیت و مقام، تأثیر(، نقش

های درونی نظیر نوآوری )رشد شخصی و یادگیری( و اسوتقالل )کنتورل، انعطواف امنیت( و محرک

,Birley & Westhead, 1994; Carter, Gartner)باشوود آزادی( موویپووذیری، و

Shaver, & Gatewood, 2003; Cassar, 2007) انگی . در ادبیات کسب و کارهوای و

376

هوا، نووع شود، یکی عوامل مربوط به کسب و کار )هزینه دالیل اشتغال به دو گروه اصلی تقسیم می

زندگی(. استقرار یک کسب و کار در انه موجوب -کسب و کار( و دیگری عوامل شخصی )تعادل کار

های شروع به کار و باالسری می گردد و همچنین عودم نیواز بوه فاوای اضوافی بوه کاهش هزینه

توانود های کلیدی انجام کسب و کار انگی است که موی ی نوع کسب و کار یکی از محرک سطهوا

ی رواج مشاغل فناوری محور باشد. از طرف دیگر کسب و کار انگی در ارتباط بوا عامول در نتیجه

ی انعطاف پذیری، کنترل، کیفیت زندگی، و است. این آزادی تسهیل کننده و فراهم آورنده« آزادی»

الیل درونی شخصی مانند رئیس ود بودن، جستجوی چالش شخصی، رشد شخصی و به رسمیت د

;Dwelly, Maguire, Truscott, & Thompson, 2006)شونا ته شودن اسوت

Loscocco & Smith‐Hunter, 2004; Mason et al., 2011; Newbery &

Bosworth, 2010; Walker et al., 2008)های شروع به کسب و کار . مهم ترین انگیزه

پذیری، رئیس ویش بوودن، بازارهوای وا ، زندگی، انعطاف- انگی به ترتیب اولویت: تعادل کار

های باالسری، نبود موارد جایگزین و بوه دسوت شغل مناسب، استفاده از فاای انه، کاهش هزینه

ترین حووادث منجور . و اصلی(Wynarczyk & Graham, 2013)باشند د میآوردن پول زیا

های/دانش اندو توه(، اعتمواد بوه به شکل گیری کسب و کارهای انگی نیز، تجارب کاری )مهارت

سوون، ی زندگی/سوواعات انعطوواف پووذیر، اشووتغالی، بهبووود شوویوه-نفووس، اسووتقالل موردنظر/ ووود

انگی/تمهیدات مراقبت از انواده، افزایش درآمد/کسب پوول بیشوتر، مواجهوه بوا مشوکالت/بیکار

.(Vorley & Rodgers, 2012)شدن، عنوان شده است

آوری، وب با مقاصود جموع ی جهانی ی قابلیت استفاده از اینترنت و شبکه واسطه کسب و کارها به

در انتخواب کوارآفرینی ICTاند. نقش تبادل و انتشار اطالعات دچار تغییرات اساسی و انقالبی شده

. فناوری نه تنهوا (Martin & Tiu Wright, 2005)ویژه توسط زنان( بسیار پررنگ است )به

ها را قوادر بوه برای شاغلین ابزاری برای انجام کار تقریبا از هر کجا را ممکن سا ته است، حتی آن

انود هایی که به لحا جغرافیایی پراکنده همکاری، مشارکت و هماهنگی با شاغلین مستقل و شرکت

« مردانوه »های سخت، که به صورت سونتی . بر الف فناوری(Mason et al., 2011)کند می

ای رسوانه »های ارتباطی مانند اینترنت و فاای مجازی بویش از پویش آمدند، فناوری به حساب می

شوند. چراکه مبنایی فناورانه برای شکل جدیودی از جامعوه اسوت کوه پتانسویل محسوب می« نانهز

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

377

هوای ارتبواطی، زنوان، بیشوتر از موردان، بوه رهایی بخشی برای زنان دارد. به لحا طبیعت فناوری

ترین دالیل رشود باشند. یکی از اصلی صورت منحصر به فردی مناسب زندگی در عصر دیجیتال می

هوایی در جهوت انعطواف پوذیری هوای ناشوی از فنواوری ی کسب و کارهای انگی فرصت دهفزاین

.(Wynarczyk & Graham, 2013)الکترونیکی و امکان کارکردن انگی است

و ها نسبت بوه کسوب و کارهوای وانگی بوه د در غیاب آمارهای مستقل و شواهد آشکار، دیدگاه

شوند. یک نگاه گذشتن از کنار کسب و کارهای انگی است تحت عناوینی نظیور صورت تقسیم می

ی ی زندگی و یا یک کار تفریحی که بیشتر توسط زنان و به دلیل مناسب بودن با وظیفوه یک شیوه

شود و درآمد کموی داشوته و در نتیجوه از نظور اقتصوادی داری اجرا می های انه مادری و مسئولیت

تأثیرگذار نیست. و یک نگاه جایگزین دیگور، کوه منوافع اقتصوادی، اجتمواعی و محیطوی کسوب و

دارد کوه از طریوق ایجواد مشواغل و ارتباطوات تجواری، کارهای انگی را برجسته کرده و بیان می

ی روسوتایی و شوهری گردد، و مسبب حیوات محوالت در هور دو منطقوه موجب تقویت اقتصاد می

ی کاهش مصرف سو ت، واسطه تیب افزایش ایمنی و امنیت را به همراه داشته و بهشود. بدین تر می

ی اثوورات مثبووت بوور روی سووالمت هوووا، بوورای محوویط نیووز سووودمند اسووت و در نتیجووه

(Mason et al., 2011).

با توجه به رویکرد دوم و بنا به اعتقاد بر اثرگذاری مثبت مشاغل انگی بر حل معال بیکاری در

قانون ساماندهی و حمایت از مشاغل انگی تصویب و اجرایوی شود. آ ورین 1389کشور، در سال

و حمایت از مشاغل انگی مستقر در وزارت تعاون، کار و ی ساماندهی آمارهای دریافتی از دبیر انه

رشوته در 372هزار مجوز مشاغل وانگی در قالوب 500رفاه امور اجتماعی حکایت از صدور حدود

1392توا 1390هوای ی ال آمار ثبت نام متقاضیان مشاغل انگی طی سال کشور دارد. در ضمیمه

به تفکیک استان آمده است.

378

های مشاغل انگی به تفکیک حوزه و متولی صدور نمواد ی فهرست رشته دهنده شانن- 1جدول

باشد. برای هریک می

دستگاه اجرایی نوع فعالیتجمع کلی

ها رشته

صنایع دستیسازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی

و گردشگری123

های مرتبط فر دستباف و رشته به صنایع

وزارت صنعت، معدن و تجارت )مرکز ملی فر ایران(

18

تجارت الکترونیک وزارت صنعت، معدن و تجارت )مرکز توسعه تجارت الکترونیکی(

26

امور تولیدات دامی، شیالت، صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی، عشایری،

امور تولیدات گیاهی 53 وزارت جهاد کشاورزی

27 ای سازمان آموز فنی و حرفه تولیدی )صنعت و دمات(

125 وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی های فرهنگی و هنری فعالیت

372 جمع

های پذیرفته شده مشاغل انگی به همراه متولی صدور هرکدام فهرست تعداد رشته 4جدول

بیشوترین تقاضوا جهوت دریافوت 92توا 90اگرچه با توجه به جدول رشته هایی که طی سالهای

ی ب( بیشترین تمرکز در این حوزه بر روی مشاغل وانگی مجوز مشاغل انگی داشته اند )ضمیمه

ای نظیر قالیبافی تر است جایی که تقریبا یک سوم از مجموع مجوزهای صادره مربوط به رشته سنتی

ی تجارت رشته از این فهرست مربوط به حوزه 26مشخص شده 1طور که در جدول اما هماناست.

بایست پوس از دریافوت مجووز شوغل ها می الکترونیک است که مطابق قوانین موجود متقاضیان آن

ی تجارت الکترونیکوی سایت جهت ا ذ نماد اعتماد الکترونیکی به مرکز توسعه ی وب انگی و تهیه

متقاضی صادر 10،000ت، معدن و تجارت مراجعه نمایند. نمادی که تا امروز برای حدود وزارت صنع

ی مشواغل وانگی قورار ندارنود. یک به صوورت مشوخص در دسوته شده که از این تعداد هم هیو

ی تجارت الکترونیکی نیز مورد تأییود قورار گرفتوه اسوت. موضوعی که توسط مسئولین مرکز توسعه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

379

ی کوارآفرینی و مشواغل وانگی وزارت فرهنوگ و ارشواد اسوالمی و ی توسوعه همچنین دبیر انوه

انود. لکون همچنین مسئولین وزارت جهاد کشاورزی نیز به صورت مشابه این موضوع را تأیید کورده

دهود یک جستجوی ساده در گوگل هزاران هزار کسب و کار انگی در فاای مجازی را نشان موی

دهی بوه مشوتریان بهوره ای مجازی به عنوان جزء کلیدی سرویسهای فا که از اینترنت و ظرفیت

ها نیز هویو اقودامی در راسوتای ثبوت کسوب و کارهوای برده و مشخصا اکثریت قریب به اتفاق آن

اند. انگی ود نکرده

ی آن در چنود سوال ا یور، ی دیرین کار از انه در ایران، و همچنین رشد فزاینوده با وجود سابقه

معی حول این موضوع صورت نپذیرفته اسوت و در نتیجوه دانوش فعلوی موا نسوبت بوه مطالعات جا

پژوهش حاضر به ها بسیار محدود است. های کسب و کارهای انگی در کشور و صاحبان آن ویژگی

عنوان بخشی از موضوع شناسایی عوامل مؤثر بر کارآفرینی انگی در فاای مجازی کشوور سوعی

انش فعلی ما از کسب و کارهای انگی در فاای مجازی کشور، فرآیند دارد ضمن ارتقای درک و د

صدور مجوز برای این مشاغل که اولین عامل از مجموعه عوامل بررسی محیط کسب و کار است را

کنندگان مشاغل انگی بوه عنووان افورادی کوه از از طریق مصاحبه با کارآفرینان و صاحبان و اداره

انود، بوه صوورت داده ضوبط و بوا و کارهای انگی را تجربوه کورده نزدیک مسائل مربوط به کسب

های کیفی تجزیه و تحلیل کند. شیوه

380

:روش تحقیق

ی داده بنیاد( در تمامی مراحل طراحی و تجزیه و تحلیول ایون پوژوهش ی داده مبنا )نظریه شیوه

ی داده بنیاد معمول است، تجزیه و تحلیول در تموام مودت طور که در نظریه کار گرفته شد. همان به

ین کوارگیری اطالعوات، تعیو گیری، گردآوری اطالعوات، بوه ی ادبیات مربوط به حوزه، نمونه مطالعه

ی داده بنیواد در تموامی صورت الصه، نظریوه . به(Charmaz, 2006)ها و نگار مقاله یافته

23سا تاریافته بوا -های نیمه ها از طریق انجام مصاحبه کار گرفته شد. داده مراحل پژوهش حاضر به

هوا در تهوران مشوغول بوه تن از صاحبان مشاغل انگی در فاای مجازی کشور، کوه اکثریوت آن

کوار گرفتوه شوده در زموان مصواحبه، سورایی بوه ی داسوتان آوری شود. شویوه یت هستند، جموع فعال

های مربوط به تجاربشوان از کسوب و کارهوای وانگی وود کنندگان را به تعری داستان مشارکت

گیری هدفمنود و نظوری ها از نمونه کرد. برای دسترسی به بیشترین تنوع ممکن از نمونه ترغیب می

کننودگان در پوژوهش ترین معیوار بورای مشوارکت ها را افزایش دهد اصلی تا غنای دادهاستفاده شد

ها مبنی بر اشتغال به کسب و کار انگی بود. اظهاری آن- ود

هوا مطوابق بوا نظور وانم سازی متون مصاحبه های حاصل از پیاده منظور تجزیه و تحلیل داده به

ری متمرکز به دقت صوورت پوذیرفت؛ در تموام طوول ( کدگذاری اولیه و به تبع کدگذا2006چارمز )

ی داده بنیواد اسوت در جریوان بوود. پوس از تجزیوه و نویسی که از اصول نظریه-پژوهش یادداشت

مصاحبه، کدها و مقوالت نوظهوری نمایان نشده و اشباع نظری حاصول شود 87تحلیل و کدگذاری

ی نظری انتخواب شوده هایی که به شیوه نهی دیگر با نمو مصاحبه 6اما برای حصول اطمینان بیشتر

بودند انجام شد که مؤید کفایت نظری پژوهش بوده و کدگذاری نظری نیز به موازات انجام پذیرفت.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

381

:های پژوهش یافته

1های مورد نیاز از کسب و کارهای انگی در قالب شکل پس از اتمام کدگذاری نیازها و حمایت

مربوط به موارد درونی و شخصی صاحبان مشاغل وانگی اسوت و نمایان شد، نیازهای کسب و کار

تواند منجور های الزم می ریزی و انجام حمایت حمایت مورد نیاز مربوط به موارد بیرونی که با برنامه

ی تجارت الکترونیک شود. به بهبود محیط کسب و کارهای انگی حوزه

سیستم کدگذاری نهایی- 1جدول

اتمام کدگذاریسیستم کدگذاری پس از

های مورد نیاز حمایت نیازهای کسب و کار

ارتباطات

امنیت شغلی

وجاهت

آموز

ها زیرسا ت

فرو

فرهنگ سازی

فنی

قانونی

های توصیفی و تحلیلی پژوهش حاضر کارآفرینان وانگی در فاوای مجوازی در با توجه به یافته

باشند: های ذیل می کشور دارای ویژگی

زنان از طریق کسب و کارهای انگی در فاای مجازی افزایش مشارکت

.کارآفرینان انگی در فاای مجازی غالبا مجرد هستند

های انوادگی تأثیر کمی در اقدام به کارآفرینی در این حوزه دارد. انگیزه

.کم سن و سال تر از سایر کارآفرینان فاای آنالین هستند

باشند. دارای مدارج باالی تحصیلی می

ی آشنایی و فعالیت در اینترنت از سنین پایین سابقه

هوای وا کسوب و ی ویژگوی دهنوده ها در پژوهش حاضر نشان همچنین تجزیه و تحلیل داده

ها اشاره شده است: کارهای انگی در فاای مجازی در کشور است که در ادامه به آن

ی نسبتا پایین ی اولیه سرمایه

تاهاندازی نسبتا کو زمان راه

382

شود. منجر به محدود شدن روابط اجتماعی فرد می

ایجاد درآمدهای چندگانه برای فرد

کمک به کاهش نر بیکاری

های کسب و کار با انه نیازمند تعیین مرزبندی

غالبا محصول محور هستند تا دماتی

نیاز به تعری و کسب وجاهت در سطح جامعه

کسب درآمد بیشتر نسبت به کارمندی(عدم وجود امنیت شغلی )با وجود احتمال

هوا، گذاری، فرو ، زیرسوا ت های دولت/قانون در ابعاد وجاهت، قانون نیازمند حمایت

ها، بیمه و رفع نیازهای مالی آموز

اطالعوی کامول از قووانین مربووط بوه کنندگان بی موضوع بسیار عجیب در مورد تمامی مشارکت

چه در مقدموه ذکور آن رفوت یعنوی عودم ا درنظر گرفتن آنکسب و کارهای انگی بود، که شاید ب

نظر برسد. همچنین اکثر ی تجارت الکترونیک طبیعی به صدور حتی یک مجوز شغل انگی در حوزه

های کسب و کار انگی را محدود دانسته و از تمایول وود بوه گسوتر کنندگان، ظرفیت مشارکت

هوای قوانونی را از علول د و عدم وجود حمایوت کردن ی شرکتی صحبت می کسب و کارشان به شیوه

کردند. اصلی آن بیان می

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

383

:گیری بحث و نتیجه

ی صرف نظر از پیچیدگی و عدم کارایی نظام صودور مجووز کسوب و کارهوای وانگی در حووزه

تجارت الکترونیک در کشور البته در صورت اجرای درست قوانین و پیاده سازی آن، که البتوه هرگوز

صورت نبوده و تا به امروز حتی یک مجوز کسب و کار انگی در کشور صادر نشده است، هم بدین

ی تجوارت الکترونیکوی بوه عنووان متوولی امور صودور نمواد اعتمواد و حتی مسئوالن مرکز توسعه

رسد ایون عودم صودور مجووز منجور بوه بوروز نظر می الکترونیکی اطالعات اصی از آن ندارند، به

ی تجارت الکترونیک شده است. رای صاحبان کسب و کارهای انگی در حوزهای ب مشکالت عدیده

عدم نیاز به ا ذ مجوز مواردی نظیر عدم احساس امنیت شغلی و وجاهت شغلی را بوه هموراه دارد و

توند نسبت به رفع نیازهوا کسب و کاری که بدون در نظر گرفتن قوانین و مقررات بنا شده باشد نمی

های مورد نیاز از سوی دولت حساب کند. روی حمایتو مشکالت ود بر

عالوه بر موضوع صدور مجوز کسب و کارهوای وانگی حووزه تجوارت الکترونیوک در کشوور کوه

رسود فرآینود نظر موی های مربوطه در دولت اجرایی گردد به بایست هر چه سریعتر توسط سازمان می

های حاصل از پژوهش چنین با توجه به یافتهصدور مجوز نیاز به بازنگری و تسهیل داشته باشد، هم

ی تجارت الکترونیک اقودامات وری کسب و کارهای انگی در حوزه حاضر در راستای توسعه و بهره

رسد: نظر می ذیل جهت حمایت از این مشاغل ضروری به

ای و مدیریتی مورد نیاز کسب و کارهای انگی های حرفه آموز مهارت

های ضروری جهت انجام کسب و کارهای انگی. به عنووان مناسب و زیرسا تفراهم آوردن بستر

ها با وسوایلی کوه بوه دلیول های عمومی و تجهیز آن نمونه بهبود دسترسی به اینترنت، ایجاد کارگاه

ی آن ها در انه وجود ندارد و اجواره قیمت، سایر و یا مزاحمت برای همسایگان امکان استفاده از آن

نان انگی.به کارآفری

کمک به امر فرو ؛ از طریق بازاریابی های نوین )از طریق اینترنت( و سنتی )از طریق صدا و سیما

و تبلیغات شهری( برای کسب و کارهای انگی. رفوع نیازهوای دولوت از طریوق تولیودات مشواغل

انگی. ها به مشاغل های مرتبط سازمان سپاری فعالیت انگی و ایجاد ساز و کاری برای برون

384

وجاهت بخشیدن به کسب و کارهای انگی به عنوان یوک نهواد رسومی اشوتغال و توال بورای

اعتالی فرهنگ کارهای دست ساز و هنری و القای این باور به جامعه که روجی کسب و کارهوای

انگی از کیفیت استاندارد بر وردار است.

ز آن بورای کموک بوه گرداننودگان مشواغل فراهم آوردن بستر مجازی )اینترنتی( و پشتیبانی فنی ا

ای سازی ساده ی استاندارد که قابلیت شخصی های از پیش طراحی شده انگی از طریق ایجاد پرتال

ی پایین در ا تیار مشاغل انگی قرار گیرد. داشته باشد و با هزینه

معنووی، تصویب و اجرای قوانین حمایتی از کسب و کارهای انگی، نظیر قوانون حوق مالکیوت

و مسوتمری مشواغل وانگی و قووانینی در راسوتای تنظیم قانون تجوارت مشواغل وانگی، بیموه

های مالی و غیرمالی. حمایت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

385

:فهرست منابع

Birley, S., & Westhead, P. (1994). A taxonomy of business

start-up reasons and their impact on firm growth and size.

Journal of Business Venturing, 9(1), 7-31. doi:

http://dx.doi.org/10.1016/0883-9026(94)90024-8

Carter, N. M., Gartner, W. B., Shaver, K. G ..& Gatewood, E. J.

(2003). The career reasons of nascent entrepreneurs. Journal of

Business Venturing, 18(1), 13-39. doi:

http://dx.doi.org/10.1016/S0883-9026(02)00078-2

Cassar, G. (2007). Money, money, money? A longitudinal

investigation of entrepreneur career reasons, growth preferences

and achieved growth. Entrepreneurship and Regional

Development, 19(1), 89-107 .

Charmaz, K. (2006). Constructing Grounded Theory: A

Practical Guide Through Qualitative Analysis: SAGE

Publications.

Cowling, M., & Bygrave, W. D. (2002). Entrepreneurship and

unemployment: relationships between unemployment and

entrepreneurship in 37 nations participating in the Global

Entrepreneurship Monitor (GEM) 2002. Paper presented at the

Babson College, Babson Kauffman Entrepreneurship Research

Conference (BKERC).

Daniel, E. M., Domenico, M. D., & Sharma, S. (2014).

Effectuation and home-based online business entrepreneurs.

International Small Business Journal. doi:

10.1177/0266242614534281

386

Dwelly, T., Maguire, K., Truscott, F., & Thompson, L. (2006).

Under The Radar: Tracking and supporting rural home-based

business. Report for the Commission for Rural Communities,

Cheltenham, and Live Work Network, Penzance .

Finmark. (2006). Home Based Entrepreneurs: Research

Findings and Recommendations (pp. 74).

Loscocco, K., & Smith‐Hunter, A. (2004). Women home‐based

business owners: insights from comparative analyses. Women

in Management Review, 19(3), 164-173. doi:

doi:10.1108/09649420410529870

Martin, L. M., & Tiu Wright, L. (2005). No gender in

cyberspace? International Journal of Entrepreneurial Behaviour

& Research, 11(2), 162-178. doi:

doi:10.1108/13552550510590563

Mason, C. M., Carter, S., & Tagg, S. (2011). Invisible

Businesses: The Characteristics of Home-based Businesses in

the United Kingdom. Regional Studies, 45(5), 625-639. doi:

10.1080/00343401003614241

Newbery, R., & Bosworth, G. (2010). Home‐based business

sectors in the rural economy. Society and Business Review,

5(2), 183-197. doi: doi:10.1108/17465681011055596

Ruiz, Y ..& Walling, A. (2005). Home-based working using

communication technologies. Labour market trends, 113(10),

417-426 .

Vorley, T., & Rodgers, P. (2012). Home is where the business

is: Incidents in everyday life and the formation of home-based

businesses. International Small Business Journal. doi:

10.1177/0266242612452173

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

387

Walker, E. (2003). Home-Based Businesses: Setting Straight

The Urban Myths. Small Enterprise Research, 11(2), 35-48. doi:

10.5172/ser.11.2.35

Walker, E., Wang, C., & Redmond, J. (2008). Women and

work‐life balance: is home‐based business ownership the

solution? Equal Opportunities International, 27(3), 258-275.

doi: doi:10.1108/02610150810860084

Wynarczyk, P., & Graham, J. (2013). The impact of

connectivity technology on home-based business venturing: The

case of women in the North East of England. Local Economy.

doi: 10.1177/0269094213491700

388

بوه تفکیوک 1392تا 1390های ت نام متقاضیان مشاغل انگی طی سالآمار ثب -ضمیمه ال

)صورت نزولی به(استان

استان کل مستقل

درصد از کل

کل پشتیبان

در صد از کل

%9.7 106 %11.3 56،015 راسان رضوی 1

%7.4 81 %10.4 51،709 اصفهان 2

%1.4 15 %7.2 35،603 وزستان 3

%0.1 1 %7.0 34.786 آذربایجان غربی 4

%0.1 1 %6.7 34،415 فارس 5

%0،0 0 %4.1 20،246 لرستان 6

%0،0 0 %3.8 19،044 البرز 7

%8.1 88 %3.6 17،788 آذربایجان شرقی 8

%3.1 34 %3.5 17،288 مرکزی 9

%1.5 16 %3.4 17،072 کرمان 10

%1.3 14 %3.4 16،938 همدان 11

%0،0 0 %3.2 15،938 راسان جنوبی 12

%39.7 433 %2.8 13،969 کرمانشاه 13

%3.5 38 %2.8 13،844 راسان شمالی 14

%0.1 1 %2.8 13،776 مازندران 15

%0.8 9 %2.6 12،701 گیالن 16

%0.4 4 %2.3 11،278 تهران 17

%0.1 1 %2.2 11،041 یزد 18

%0،0 0 %2.0 9،916 کهگیلویه و بویراحمد 19

%0،0 0 %1.9 9،630 بلوچستانسیستان و 20

%3.2 35 %1.9 9،361 سمنان 21

%1.9 21 %1.8 8،874 قزوین 22

%1.3 14 %1.7 8،603 اردبیل 23

%0.1 1 %1.6 8،150 بوشهر 24

%3.6 39 %1.3 6،341 چهارمحال و بختیاری 25

%0.0 0 %1.2 5،704 قم 26

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

389

استان کل مستقل

درصد از کل

کل پشتیبان

در صد از کل

%8.2 90 %1.1 5،334 هرمزگان 27

%1.7 19 %0.9 4،474 ایالم 28

%2.8 31 %0.7 3،706 زنجان 29

%0،0 0 %0.5 2،518 گلستان 30

%0،0 0 %0.2 907 کردستان 31

%100 1،092 %100 495،967 جمع کل

بیشترین تقاضا جهت دریافت مجووز مشواغل 92تا 90رشته هایی که طی سالهای -ضمیمه ب

انگی داشته اند

رد

ی

تعداد مجوز شغل

161،951 قالیبافی 1 صادره

45،390 نازک دوز زنانه 2

28،996 پرور دهنده گوسفند، بز 3

25،632 یاطی لباس عروس 4

20،815 تایپیست 5

19،659 مسند ( –گلیم بافی )ورنی بافی 6

16،909 طراحی و دو ت لباس 7

14،189 پرور دهنده بوقلمون گوشتی 8

11،891 پرور دهنده گاو شیری 9

5،495 تولید و بسته بندی ترشیجات و شور 10

5،358 گلدوزی 11

5،180 پرور دهنده مرغ بومی 12

تهیه نرم افزارهای کامپیوتری 13

4،621

4،501 پخت انواع نان 14

4،366 معرق کاری 15

سر –پودر –تهیه و بسته بندی سبزیجات فرآوری شده ) شک 16

پاک کرده و رد کرده ( –کرده

4،339

4،262 بسته بندی تخم مرغ بومی 17

4،089 طراحی و دو ت لباس محلی 18

4،065 پرور دهنده اردک گوشتی 19

390

رد

ی

تعداد مجوز شغل

3،697 گرافیک کامپیوتری)هنرهای تجسمی( 20 صادره

3،404 پرده دوزی 21

3،329 راسته دوز 22

3،085 دمات حسابداری 23

2،991 پرواربندی بره 24

2،972 گلسازی 25

2،937 قالب بافی 26

2،804 دوغ ( –پنیر –تهیه فرآورده های لبنی مانند )کشک 27

–بسته بندی انواع مواد غذایی از محصوالت کشاورزی )سنتی 28

صنعتی ( و گیاهان دارویی

2،604

2،319 بافندگی 29

2،114 سرمه دوزی 30

423،934 جمع

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

391

موثر در بهبود محیط کسب وکارهای بین المللی شناسایی عوامل

3، مصطفی کشاورزترک2، رویا عباسی نیارکی1دکتر محسن رضایی میرقائد

:چکیده

افزایش در بین المللی شدن شرکت ها و بازارهای رد یکی از پر اهمیت ترین روند ها در محیط

عملیات رده فروشی به طور فزاینده ای در عملیات و جهت گیری ود کسب و کار امروز می باشد.

بین المللی شده اند. ماهیت در حال تغییر محیط کسب و کارهای بین المللی واهان توجه به موانوع

بین المللی شدن شده است. کسب وکارها با هدف گستر کسب و کوار وود بوه بوازار جهوانی بوا

ر طبیعت پویای بازار مواجه شده اند، به عنوان مثال، محیط کسب و پیچیدگی و عدم قطعیت ذاتی د

کار جدید، ترجیحات مصرف کننده نا آشنا، انتخاب محل برای انجام فعالیوت هوای کسوب و کوار و

عملیات جهانی موثر هماهنگی را می توان ذکر کرد. در مقاله حاضر سعی شده است تا با مروری بوه

الملل و عوامل موثر بر این کسب وکار ها در محویط بوین الملول بوه مفاهیم محیط کسب وکار بین

دسته بندی و شناسایی عوامل موثر در بهبود محیط کسب وکارهای بین المللوی در آثوار و مقواالت

STEEPموجود در قالب مدل بپردازیم. 4

.STEEPکسب وکار بین المللی، بهبود محیط، عوامل موثر، مدل کلید واژگان:

اقتصاد، دانشیار دانشگاه امام حسیندکتری 1

Roya.abbasi@ut.ac.irنویسنده مسئول، دانشجوی کارشناسی ارشد کارآفرینی فناوری اطالعات، دانشگاه تهران 2

m.keshavarzturk@ut.ac.irدانشجوی کارشناسی ارشد کارآفرینی فناوری، دانشگاه تهران 3

4 (Social, Technological, Economic, Environmental, Political)

392

:مقدمه

.J)در محیط اموروزی طورات مورتبط بوا اشوتباهات اسوتراتژیکی بسویار قابول توجوه هسوتند

Dawson, SLBurt, & Sparks, 2003) و شرکت ها باید به طور مداوم ود را با تغییرات

سریع محیطی وفق دهند. استدالل شده است که استراتژی های عملیاتی از فاکتورهای مهم حیواتی

شرکت ها ( ;Lowson, 2005 Yu, 2011)برای موفقیت بسیاری از رده فروشان می باشد.

برای رسیدن به موفقیت در بازارهای جهانی باید استراتژی های عملیواتی مناسوبی را بورای محویط

این راه بکارگیری منابع مناسب میتواند از این اسوتراتژی هوا حمایوت های ارجی تدوین کنند و در

کند. بنابراین، مطالعات ا یر اثرات محیط کسب وکار را بر روی ورود به بازارهای جهانی، به دالیول

جهانی شدن، دسترسی به بازارهای ارجی، نر رشد باال، نیروی کار ارزان تر و مزایای دیگر در بین

. اگور چوه ( ;J. A. Dawson, 1994 Williams, 1992)یش یافتوه اسوت شرکت ها افوزا

گستر بین المللی شدن کسب وکارها دارای منافع زیادی برای شرکت هوای فعوال موی باشود از

طرفی موجب افزایش عدم قطعیت و پیچیدگی و پراکندگی جغرافیایی در محیط های مختلو شوده

,Burt., et al., 2003 J. A. Dawson, 1994; Myers & Alexander)اسوت

. شرکت های چند ملیتی در انجام کسب وکارها با موانوع فرهنگوی، پیچیودگی محیطوی، ( ;2007

. (Evans & Bridson, 2005)تغییرات سیاسی، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی مواجه می شووند

در این بین فاکتورهای محیطی تاثیر قوی تری در بین المللی شدن کسب وکارها نسوبت بوه دیگور

.(Evans, et al., 2008)عوامل دارد

در عصر جهانی شدن، موفقیت یا شکست یک کسب وکار بوه رقابوت مووثردر بازارهوای جهوانی

,Palmer, 2006; Palmer & Quinn, 2003; Palmer. & Quinn)بسوتگی دارد

اظهار داشت که استراتژی های بین المللوی در ورده فروشوی هوا 1994. داوسون در سال (2005

,Quelch & HofF)ید جهانی فکر کنند و محلوی عمول کننود امری عادی است. شرکت ها با

. شرکت ها بر اساس منابع و توانایی هایشان در ارتباط با محیط های پویوای کسوب وکوار، (1986

بایوود تصوومیماتی بوورای گسووتر اسووتراتژی هووای بازاریووابی و عملیوواتی بوور اسوواس اسووتانداردها

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

393

. شرکت های رده فروشی زمانیکه آنها برنامه های بازاریوابی و (Evans, et al., 2008)بگیرند

تژی های رده فرو ود را با بازارهای متفاوت منطبق کنند و پاسوخگوی تغییورات محویط استرا

& ,Calantone, Kim, Schmidt)کسوب وکوار باشوند عملکورد بهتوری واهنود داشوت

Cavusgil, 2006) المللوی، توانوایی در در واسوت و . برای موفقیت در رده فروشی های بوین

های جهانی بسیار مهم تنظیم بازاریابی بر اساس آمیخته بازاریابی و بازار هدف و توسعه ی استراتژی

. اسوتراتژی هوای جهوانی نقوش حیواتی را در عملکورد (Wigley & Chiang, 2009)اسوت

سازمانی در بازار های جهانی بازی می کنند. افزایش موفقیت در شرکت هوای چنود ملیتوی، نشوان

,.Prasad)دهنده ی استراتژی های عملیاتی بوین المللوی کوه موجوب رقابوت و رفواه موی شوود

Babbar, & Motwani., 2001).

پیشینه تحقیق:

. کسب وکار بین الملل:2-1

در ادبیات پیشین کسب وکار بین الملل، شرکت های چند ملیتی نقش مهمی ایفا می نمودند. اموا

و متوسط)به طور ا آنهایی در حال حاضر این کشش و عالقه به سمت کسب وکارهای کوچک

. حقیقت این نکتوه بیوانگر آن (Pangarkar, 2008)که بین المللی هستند( سوق داده شده است

است که کشورها به منظور کامیابی در رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجواد شورکت هوای چنود

اند. الزم به ذکر است کوه های کوچک و متوسط دو تهملیتی کوچک، نگاه ویژه ای به کسب و کار

طرح موضوع جهانی شدن، اثراتی نیز بر کسب وکارهای کوچک و متوسط داشته است، بدین مفهوم

که کسب وکارهای کوچگ و متوسط به جهت کوچک بودنشان، پیش از این قربانی بازی های تجار

یکوی از بوازیگران اصولی ایون حرکوت در مقابل شرکت هوای بوزرگ بودنود، اموا در حوال حاضور

و شواهد نشان می دهد که آنهوا گوام (Ruzzier, Hisrich, & Antoncic, 2006)هستند

نمووده هایی فراتر از بازارها ی دا لی گذاشته اند و کمک های ویژه و فزاینوده ای بوه رشود آینوده

.(Gjellerup, 2000)اند

هوا شورکت رشود حقیقوت در .است تغییر برای زمینه ای شدن فراهم از ناشی شدن المللی بین

کننود. توا جاییکوه رشود و بوین حرکت شدن المللی بین سمت تا آنها به کند فراهم می را زمینه ای

394

، البتوه بوین المللوی (Ruzzier, et al., 2006)المللی به دو واژه ی در هم تنیده تبدیل شده اند

شدن واژه ای ا تر است به گونه ای که پژوهشگران بین رشود در دا ول و رشود بوین المللوی

& Welch)تفوواوت قایوول انوود. از بووین المللووی شوودن تعوواری متنوووعی ارائووه شووده اسووت

Luostarinen, 1988) کالوف و بیمویش .(Calof & Beamish, 1995) از بوین المللوی

فرایند سازگاری فعالیت های شرکت )استراتژی، سا تار، منوابع و..( بوا محویط بوین "شدن به عنوان

پژوهشگرانی که بر روی بوین المللوی شودن یاد می کنند. یکی دیگر از تعاریفی که در میان "الملل

کسب وکارهای کوچک و متوسط فعالیت می کنند بسویار مطورح اسوت، تعریفوی اسوت کوه نایودو،

(Naidu, Cavusgil, Kinnera, & Murthy, 1997)کاووسگیل، کینورا و موورتی ارائوه

یوک آن موجوب بوه کوه است تدریجی فرایند یک شدن المللی بین"نموده اند.آنان می گویند که

منظور به شرکت حرکت فرایند واقع در .می دهد گستر را ود الملل تجارت بین شرکت، روابط

مهم این چه هر .باشد می المللی بین فعالیت های انجام منظور به منابع ی ذ ایر توسعه و انباشت

. هم چنان که هنوز اجماعی در ارائه ی "یابد می تسریع نیز شدن بین المللی فرایند "دهد. ر زودتر

توا شرایط نیز حوزه این در شده مطرح های تئوری مورد ندارد، در وجود شدن المللی تعریفی از بین

با بین رابطه در جامع تئوری یک و (Ruzzier, et al., 2006)است صورت همین به ای اندازه

هایی که در حوزه ی بین المللی المللی شدن کسب و کارهای جدید هنوز حاصل نشده است. تئور ی

کوچک و متوسط مطرح شده است عبارتند از:شدن کسب وکارهای

مدل های مرحله ای بین المللی شدن: مدل بین المللی شدن آپساال مدل نوآوری؛

نگاه شبکه ای به بین المللی شدن؛

نگر مبتنی بر منابع به منظور بین المللی شدن؛

ی شصت به عنوان یک پروژ ه ی پژوهشوی بوه مدل مرحله ای آپساال نخستین بار در اوایل دهه

منظور تشریح رفتارهای شرکت های کوچک و متوسط در جهت ورود به بازار بین الملل ارائه شد. در

ر حقیقت این مدل اشاره بر آن دارد که فرایند افزایش تعامل یک شرکت با بازار بین الملل به منظوو

صادرات بستگی به انواع مختل یادگیری آن و میزان دانشی دارد که به مرور کسب شده اسوت. بوا

مرور زمان و تجهیز هر چه بیشتر منابع شرکت و کسب دانش از بازار ارجی، میوزان تعهود آن نیوز

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

395

رقابت در برای تعامل با بازار بین الملل افزایش می یابد. درمدل مرحله ای نوآوری، شرکت به منظور

آورد. بر وی بازار بین الملل و کسب مزیت رقابتی نیاز به نوآوری دارد که به مرور زمان به دست می

از پژوهشگران به تئوری مرحله ای انتقاداتی داشتند مبنی بر آن که بر ی شرکت های دانش محور

ظور در زمینوه ی از هنگامی که تأسیس می گردند بین المللی هستند. در واقع بر اسواس ا وتالف ن

زمان بین المللی شدن تئور یهای جدیدی مطرح شد از جمله تئوری شرکت های نوپای بین المللی و

زاده جهانی که البته تئوریهای نام برده بسته به نوع صنعت که دارای فنآوری پیشرفته یا دانش محور

بین المللی شدن کسوب کنند و به همین منظور در دسته بندی تئوری های باشد موضوعیت پیدا می

وکارهای کوچک و متوسط قرار نگرفتند. تئوری دیگر، تئوری شبکه است که در راستای مدل آپساال

که تأکید بر کسب دانش و یادگیری تدریجی داشت، شکل گرفت. این تئوری به این اشاره دارد کوه

رود به بازار بوین الملول را با بهره گیری از منابع، دانش و تجربه ی سایر شرکت ها می توان تعهد و

,Johanson & Mattsson)تقویت و تسریع کرد. به همین منظور مودل جانسوون و ماتسوون

بر یادگیری تدریجی و توسعه ی دانش بازار از طریق تعامل درون شبکه ها تأکیود داشوت. (1993

پژوهش های مربوط به شبکه و کسب وکار بین الملل عمدتا بور روی مودیریت روابوط بوین الملول

و تمرکز دارد. چیزی که در دل این تئوری وجود داشت و نادیده گرفته شده بود، موقعیت استراتژیک

تأثیرگذار افراد آن هم به طور ا کارآفرینان، در بین المللی شودن کسوب و کارهوای کوچوک و

متوسط بود. دانشی که در روابط بلند مدت به دست آمده کوامال در یوک شوخص از دا ول شورکت

متمرکز گشته، کسی که تأثیر ماندگاری بر بین المللی شدن شرکت از طریق ایجاد روابط اجتماعی با

گذارد. این چنین روابط اجتماعی برکارآفرینان و کسب وکارهایشان تأثیر فووق العواده ای یرین میسا

.(Davidsson, 2003)گذارد می

این شبکه های اجتماعی ایجاد شده، بخشی از شبکه های کسب وکوار هسوتند. در مجمووع ایون

بخشیدن به امر بین المللی شدن شرکت ها بسیار توأثیر گذارنود. آ نچوه در تئووری روابط بر سرعت

به "منابع"شبکه جلب توجه می کند فعاالن در شبکه و منابعی است که از کنار آن به دست می آید.

متوسط مطورح شود چراکوه ایون و کوچک وکارهای کسب شدن المللی بین برای رکن یک عنوان

حدودیت منابع مواجه بودند. تئووری مبتنوی بور منوابع کوه برگرفتوه از ادبیوات شرکت ها عمدتا با م

396

مدیریت استراتژیک بود، در میان کسب وکارهای کوچکی که تصمیم به بین المللی شدن داشوتند از

جایگاه ویژ های بر وردار شد. ایجاد یک مزیت رقابتی پایدار، هدفی بوود کوه در ایون زمینوه دنبوال

که و مبتنی بر منابع تئوری هایی بودند که رابطه و قرابوت زیوادی بوا یوک دیگور شد. تئوری شب می

داشتند. اما به هرحال کمبود پژوهش ها در حوزه ی کسب وکارهوای کوچوک و متوسوط و تئووری

مبتنی بر منابع احساس می شود. اهمیت منابع در شرکت ها موجب گشت کوه پژوهشوگران نتواننود

عالی را به ویژه برای بین المللی شدن کسب وکارهای کوچک و متوسط نقش کارآفرینان و مدیران

نادیده بگیرند. بر اساس این رویکرد به منظور ایجاد ارز های بیشوتر در شورکت هوای کوارآفرین

,Hitt)الزم بود که پژوهشگران به فکر ایجاد یکپارچگی بین کارآفرینی و تفکر استراتژیک بیافتنود

Ireland, Camp, & Sexton, 2001) از این رویکرد جدید با عنوان کارآفرینی بین الملول .

,Antoncic & Hisrich, 2000 McDougall & Oviatt)یوواد شووده اسووت

.کارافرینی بین الملل یک عمل است که برای یک مقطع ر می دهود بنوابراین کوارآفرین (2000

توان این گونه تعری کرد: شخصی که رفتار نوآورانه و ریسک پذیرانه را به منظوور بین الملل را می

& McDougall)گذر از مرزهای ملی و ایجاد ارز های بیشتر در شرکت ترکیب نموده اسوت

Oviatt, 2000).

( هنوز فقدان یک تئوری 2000با عنایت به بازنگری تئوری های این حوزه آنتونیک و هیسریو )

یی را که تا کنون مطرح شده بود بررسی و سه ها یک پارچه را حس می کردند. این دو محقق تئوری

های شورکت و ویژگوی عامل را برای بین المللی شدن عنوان نمودند که عبارتند از کارآفرین، ویژگی

( هنوز جامع نیست. پرکز 2006های محیطی. این مدل ارائه شده با توجه به نظر روزییر و دیگران )

دست یافتند که این عوامل را به دو دسوته ی عوامول و هاگس به جمع بندی دقیق تر و جامع تری

دا لی )سازمانی( و عوامل ارجی )محیطی( تقسیم می نمود.

برای دسته بندی عوامل موثر بر کسب و کارهای بین المللی STEEP. رو 2-2

شوکل گرفوت و 1960در سال "موسسه تحقیقاتی جانسون"توسط STEEPایده اصلی رو

STEEP، پیترز شوارتز رو 70انتشار داده شد. در اوایل دهه ی 1971ر سال توسعه داده شد و د

را برای تحقیقات ود زمانی که با کمپانی های بزرگ همکاری می کورد بکوار موی بسوت. ایون

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

397

کنوونی تبودیل STEEPبسط و گستر یافت تا بوه 1975رو توسط هارولد و لوریج در سال

مخف واژگان اجتماعی، فناورانوه، اقتصوادی، محویط STEEP(. Loverridge, 2002شود )

زیست و سیاسی می باشد.

:عوامل تاثیر گذار بر محیط کسب وکار بین الملل

های بین المللی شدن بر دو حوزه ی کسب وکار بین الملل و کارآفرینی بین الملول اکثریت تئوری

تأکید دارند که عوامل محیطی به عنوان مؤل هایی مهمی است که مدیران بر اسواس آن تصومیم

اینود. الملل و بهره گیری از فرصت ها در بازار بین الملل قطعی می نم ود را برای ورود به بازار بین

برای مثال، تئوری چر ه ی عمر محصول بین المللی، بین المللی شدن را مرحله ای از زنجیور ه ی

عمر محصول می داند که شرکت نیاز داشته باشد تا میزان فرو محصولش را گسوتر دهود. یوا

تئوری رفتار استراتژیک که بر بررسی حرکات و رفتار شرکت و سپس بازنگری آن بر اساس رقبوای

موجود تأکید دارد تا بدین وسیله از ریسک و عدم اطمینان مدیران بکاهد و زمینوه را بورای ورود بوه

بازار بین الملل محیا یا در صورت حاور در بازار بین الملل، میزان بین المللی شدن وود را تقویوت

یود بور ایون نماید. همچنین بر طبق تئوری مرحله ای بین المللی شدن که پیش از این یواد شود تأک

موضوع دارد که شرکت ها با گذر زمان، کسب دانش از محیط و بررسوی عوامول محیطوی و ایجواد

کاهند. بنابراین موی تووان انباشت بیشتر منابع از میزان ریسک و عدم اطمینان موجود در محیط می

شود شوند که به صورت منفی یا مثبت بر ر گفت که عوامل محیطی به نیروهای محیطی اطالق می

شرکت در زمینه ی بین المللی شدن تأثیر می گذارند. عوامل محیطوی کوه پژوهشوگرانی همچوون

داشتند تأکید آن بر عمدتا( 2006دیگران ) و روزییر(Zahra & George, 2002)زهرا و جرج

رقابت، سیاست های دولت و فرصت های رشد صنعت. شدت از عبارتند

شدت رقابت به میزان رقابت دا لی و بین المللی اطالق می شود. بنا به تئوری بین المللی بکلی،

المللوی نشوده های توسعه در بازار دا لی باالتر از هزینه های توسعه در بازار بین تا زمانی که هزینه

دهد که بوازار دا لوی باشد، شرکت ها در بازارهای دا لی فعالیت واهند کرد. این امر زمانی ر می

عامل . بنابراین، اشباع بازار دا لی می تواند(Karadeniz & Göćer, 2007)اشباع شده باشد

398

,Shamsuddoha, M, & Ndubisi)باشد ها شرکت شدن المللی بین برای محرکی و مهم

. عالوه براین، شدت رقابت بین المللی نیز عامل مهم دیگری است و به تشریح دلیول بوین (2009

المللی شدن سریع شرکت های جدید، مخصوصا شرکت هایی که در صنایع بوا تشوریح دلیول بوین

المللی شدن سریع شرکت های جدید، مخصوصا شرکت هایی که در صنایع با آن دارد که مشوتریان

دهند محصوالت برتری با کیفیت و قیمت مناسب تر برگزیننود بنوابراین دا لی و ارجی ترجیح می

که شرکت ها در این بازار رقابت عقب نیافتند الزم است که به بازار بین الملل وارد شوند و برای این

& Zahra)زمینه را برای ارتقای دانش و ایجاد شبکه هوای دانشوی موورد نظور را فوراهم نمایود

George, 2002) در این رابطه بحر بسیاری شده است که شدت رقابت در حووزه ی دا لوی و

بین المللی رابطه ی مثبتی با بین المللی شدن دارد.

سیاست های حمایتی دولت عامل مهمی در کشورهای در حال توسوعه اسوت، زیورا بوه کسوب و

ای توسووعه یافتووه توجووه کمتووری از سوووی دولووت مووی کارهووای کوچووک و متوسووط در کشوووره

وجود چنین حمایت هایی در یک صنعت وا ، مخصوصوا در بنابراین، (Etemad, 1999)شود

,McDougall)کشورهای در حال توسعه می تواند بسیار حایز اهمیت باشد. بور طبوق مطالعوات

، کسب و کارهای جدید بین المللی در صنایعی رقابوت موی کننود کوه از سوطوح بواالیی از (1989

حمایت های دولتی بر وردار هستند.

عت عامل دیگری است که تأثیر مثبتی بر بین المللی شدن دارد و شامل نر فرصت های رشد صن

رشد در بازار جهانی و رشد فرو صنعت می شود. دالیول چنودی وجوود دارد کوه بور نقوش قابول

مالحظه ی نر رشد بازار جهانی بر بین المللی شدن تأکید می کنند. اوال، هر چند که بوازار دا لوی

سیده باشد اما به علت کندتر بودن فرآیند توزیع محصول و فرآیندهای مربوط ممکن است به اشباع ر

. ثانیا، (Vernon, 1966)به صادرات، بازارهای بین المللی همچنان به رشد ود ادامه واهند داد

شرکت هایی که در بازارهای دا لی ایستا یا با رشد کم فعالیت می کنند ممکن است مجبوور باشوند

کموی نیوز برایشوان دارد، تال بیشتری را برای به دست آوردن سهم بازار دا لی ود کوه درآمود

صرف کنند. ثالثا، شرکت هایی که در صنایعی فعالیت می کنند که از پتانسیل رشد جهانی بر ووردار

است، به منظور جلوگیری از پدیدار شدن رقبای قدرتمند جدید یوا ممانعوت از بزرگتور شودن رقبوای

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

399

تری بر ووردار اسوت روی موی فعلی شان، به بازارهای در حال رشدی که از تقاضای بالقوه ی بواال

آورند.

توان بر نقش بسزای عوامل محیطی که متشکل از سیاسوت بر طبق آن چه تا کنون گفته شد می

های حمایتی دولت، فرصت های رشد صنعت و شدت رقابت می باشد بر تقویت شدت بوین المللوی

شدن شرکت های کوچک و متوسط تأکید نمود.

جهان این اطمینان را ایجاد می کند که بوه سوازماندهی کسوب و محیط پایدار سیاسی در سراسر

کار و ترویج کسب و کار کمک می کند.سازمان ها به مطالعاتی در زمینه ی ریسوک هوای سیاسوی

مرتبط با بر ی کشورها و اثرات آن بر موفقیوت اقتصوادی نیازمنود هسوتند. ریسوک هوای سیاسوی

ی با انگیزه های سیاسی که موی توانود سوودآوری در بلنود عبارتند از هر گونه اقدام دولتی یا رویداد

. سازمان (Ricky & Griffin, 2008)مدت و یا ارز یک سازمان را تحت تاثیر قرار می دهد

های بین المللی برای به حداقل رساندن زیان های موالی و طورات پویش رو بوا مودیریت نیازمنود

ارزیابی ریسک های سیاسی می باشند. به طور معمول، سازمان ها مسوائل ناپایودار و اثورات آن بور

اساس استراتژی هایی برای مقابله با مشوکالت آینوده را عملیات آینده را ارزیابی می کنند و بر این

طرح ریزی می کنند.

در کشورهای کمتر توسعه یافته، ریسک سیاسی بر اساس سیاست ها وقوانین مجزا بیشتر اسوت.

تولید نا الص ملی و درآمد سرانه در کشور های در حال توسعه بسیار پایین است و آنها در چر ه ی

شرایطی از قبیل نیروی کار غیر ماهر، بیکاری، جمعیتی با تحصیالت کم، بدهی نادرست اقتصادی با

های بین المللی باال در دام افتاده اند. و به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب نمی توانند سرمایه گذاری

های ارجی را جذب کنند. بسیاری از کشورهای امریکای مرکزی و جنوبی، شرق میانه و افریقوا در

سرمایه گذاری ارجی برای تحریک رشد اقتصادی قوی ظاهر شده اند.جذب

به طور کلی فناوری، یعنی استفاده از علوم در اهداف مختل ازجمله صنعت، کسب وکار، سیسوتم

های دولتی وتالشهای عمومی انسان. فناوری فرایندی است که معنی اجتمواعی آن تعریو و حول

روز، پیشرفت های سریعی در بخش های فناوری اطالعات مشکالت است.کسب وکارهای جهانی ام

کرده است، سرعت دقت انتقال اطالعات از مزایای فناوری اطالعات است. اقتصاد، سیاست، بوازار و

400

رقابت در سراسر جهان نیازمند اطالعاتی دقیق برای تصمیم گیری دقیق و به موقوع اسوت، اموروزه

رسانه هوای اجتمواعی در موورد اسوتانداردهای زنودگی، مصرف کنندگان در سراسر جهان، از طریق

سلیقه و ترجیحات ود آگاه تر شده اند. رشد فناوری اطالعات علت و اثر جهانی شدن است. انقالب

اطالعات به افزایش بهره وری در سراسر جهان کمک کرده است. عالوه بر این، استفاده از اینترنوت

ن شده اسوت. شورکت هوا در سراسور جهوان بوه صوورت موجب تجارت الکترونیکی در سراسر جها

الکترونیکی با مشتریان، توزیع کننودگان، توامین کننودگان و شورکای اتحوادی آنهوا در بسویاری از

مشخصوی نودارد بلکوه "مرز"کشورها ارتباط برقرار می کند. بنابراین، شاید فناوری اطالعات هنوز

است. "انسان"عنوان فعل و انفعاالت برون مرزی منوط به همان هنجارها، ترجیحات، و مقررات به

David)فرهنووگ یووک مفهووومی اسووت کووه سووازمان هووا در چووارچوب آن عموول مووی کننوود.

Farnham, 2005) .رفتارهای گروه توسط آداب و رسوم، ارز ها و عادات مشخص می شوود .

یکدیگر شده است و البته موجوب پیونود گوروه هوا بوه برنامه های ذهنی موجب تفاوت انسان ها از

همدیگر شده است. بدون فرهنگ آداب و رسوم، ارز ها، عادات، اعتقادات مشوترک، نگور هوا،

هنجارها. قوانین، زندگی مردم دچار مشکل می شود.

محیط کسب و کار جهانی بسته به نوع پاسخ منطقه، دارای فرهنگ های مختل است. بنابراین،

سه نوع اصلی از واکنش وجود دارد: منفعل، مشارکتی و یا درگیری. ترکیبی از فرهنگ های مختل

منجر به تنوع محصوالت فرهنگی می شود.و در واقع فرهنگ هوای محلوی تکامول موی یابود و در

نتیجوووه مخلووووطی از فرهنوووگ هوووا موجوووب یوووک ترکیوووب جهوووانی فرهنوووگ موووی شوووود.

(Ricky & Griffin, 2008)

یافته ها:

دسوته بنودی و STEEPعوامل موثر بر بهبود محیط کسب وکارهای بین الملل در قالب مودل

مدل ساده ولی مهموی موی باشود، ابوزاری اسوت کوه بصوورت STEEPشناسایی شده اند. مدل

گسترده مورد استفاده قرار می گیرد تا محیط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، محیط زیست که

درآن فعالیت می کنید را بهتر درک کنید.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

401

دسته بندی عوامل عوامل موثر بر بهبود محیط کسب وکارهای بین المللی -1دولج

عوامووول محیطوووی STEEPمدل

عوامل موثر بر بهبود محیط کسب وکارهای بین المللی

تحصیالت مصرف کنندگان عوامل اجتماعی سن جمعیت، امید به زندگی تعداد طالق، تولد، مرگ مهاجرت و نر مهاجرت

اثر اقلیت در سبک زندگیتغییرهای

شرکت ها باید رشد سریع پدید های فناورانه محیطی را در نظور بگیرنود بورای عوامل فناوری مثال فناوری ارتباطات و اطالعات

شرکت ها باید قابلیت دسترسی به فناوری را در نظر بگیرند.

حجم و نر رشد تولید نا الص دا لی عوامل اقتصادی نوسانات نر ارز ارجی

اندازه بازار برای محصول ود

سطح از درآمد قابل تصرف )قابل دسترس برای هزینه(

تمایل مردم به صرف کردن )تغییر در هزینه های تقسیم شده بوسویله تغییور در درآمد قابل تصرف(

نر بهره و تورم

نر بیکاری

سیاست پولی و مالی

عوامووول محووویط زیست

و نقلدر دسترس بودن و کارآیی سیستم حمل

مجاورت محل به بازارها

در دسترس بودن مواد اولیه محلی

در دسترس بودن برق، آب، گاز

در دسترس از تامین کنندگان و دمات

فرم و ثبات دولت عوامل سیاسی

نگر نسبت به سرمایه گذاری صوصی توسط دولت، مشتریان، و رقابت

درجه تبعی، ضد ارجی

میزان ط قرمزها

میزان فساد

مقررات زدایی و / یا مقررات

402

نتیجه گیری:

در شرایط امروزی که سازمانها با محیط رقابتی جهانی مواجه اند، همواره نیاز به تغییرات ریشه ای

های کاری احساس می شود. نیروی رقابتی جهانی، سازمانهای اموروزی را مجبوور کورده و القیت

های کاری جدیدی را در رویه های کاری ثابت ود، رو ها و است که بعد از دهها سال ادامه رو

ای کوه دیگور سوازمانها دارای ثبوات کواری نیسوتند و از نووعی ثبوات نسوبی پیش گیرند، به گونوه

بر وردارند و برای اینکه از قافله عقب نیافتند اکثر این سازمانها از مهارتهای مدیریت تغییر بهره می

سعی در ایجاد تغییرات بنیادی در درون سازمان دارند. در ایون گیرند و با شجاعت و جسارت اصی

میان مطلبی که باید مورد توجه قرار گیرد، توجه دائم سوازمانها بور رویودادهای دا لوی و وارجی و

نظارت بر روندها می باشد تا بتوانند در زمان مناسب و بر حسب ضرورت در دوره های بلند مدت به

ود را با شرایط در حال تغییر وفق دهند. در دهه های ا یر تغییرات بنیادینی شیوه ای موفقیت آمیز،

در محیط کسب و کار به وجود آمده است. این تغییرات منجر بوه وضوعیتی شوده اسوت کوه در آن،

شرکت های کوچک و متوسط، با توجه به نقش شان در اشتغال زایی و توسعه ی اقتصادی کشورها،

همی در رشد کشورهای در حال توسعه بر عهده دارند. در پژوهش حاضر به نقش گسترده، متنوع و م

شناسایی عوامل موثر بر بهبود محیط کسب وکار بین المللی پردا ته اسوت و از ایون میوان عوامول

اقتصادی، اجتماعی، فناوری، سیاسی، فرهنگی، محیط زیست نقش بسیار مهمی در محیط های بین

را تشکیل داده اند. از جمله از عوامل اقتصادی مهوم، نوسوانات نور ارز الملل داشته اند دسته بندی

ارجی و اندازه بازار برای محصول ود را میتوان نام برد. در مورد عامل فناوری شرکت ها باید رشد

سریع پدید های فناورانه محیطی را در نظر بگیرند برای مثال فناوری ارتباطات و اطالعات. عوامول

عی تحصیالت مصرف کنندگان سن جمعیت، امید به زندگی می باشند و عوامول زیسوت مهم اجتما

محیطی همچون در دسترس بودن و کارآیی سیستم حمل و نقل، مجاورت محول بوه بازارهوا قابول

تامل می باشند و فرم و ثبات دولت، نگر نسوبت بوه سورمایه گوذاری صوصوی توسوط دولوت،

مل سیاسی می باشند.مشتریان، و رقابت از جمله از عوا

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

403

منابع و مآخذ:

Antoncic, B, & Hisrich, R. D. (2000). An integrative

conceptual model.In L. P. Dana (Ed.), Global marketing co-

operation and networks. New York: International Business

Press., 17-35.

Burt., S.L, Dawson, J.A, & Sparks, L. (2003). Failure in

international retailing: research propositions. International

Review of Retail, Distribution and Consumer Research 13,

355-376.

Calantone, R J, Kim, D, Schmidt, J, & Cavusgil, S.T. (2006).

The influence of internal and external firm factors on

international product adaptation strategy and export

performance: a three- country comparison Journal of Business

Research, 59(2), 176-185.

Calof, J, & Beamish, P. (1995). Adapting to foreign markets:

Explaining i. nternationalization. International Business

Review, 4(2), 115-131

David Farnham. (2005). Chartered Institute of Personnel and

Development. Managing in a strategic business context, 306.

Davidsson, P Honig, B. (2003). The role of human capital

among nascent entrepreneurs. Journal of Business Venturing,

18(3), 301-331

Dawson, J.A. (1994). Internationalisation of retail operations.

Jo u r n a l of M a r k et i ng Management, 10, 267-282.

Dawson, JA, SLBurt, & Sparks, L. (2003). Failure in

international retailing: research propositions. ”, International

Review of Retail, Distribution and Consumer Research 13, pp.

355-376.

404

Etemad, H. (1999). Globalization and the small and medium-

sized enterprises: Search for potent strategies. Global Focus.

11(3), 85-104.

Evans, J, & Bridson, k. (2005). Explaining retail offer

adaptation through psychic distance. International Journal of

Retail & Distribution Management 33(1), 403-411.

Evans, J, Bridson, K, Byrom, J, & Medway, D. (2008).

Revisiting retail internationalisation: drivers, impediments and

business strategy. International Journal of Retail &

Distribution Management, 36(4), 260-280.

Gjellerup, P. (2000). SME support services in the face of

globalization Concerted action seminar, Opening address.

Conference Proceedings Danish Agency for Trade and

Industry, Copenhagen, 16-28.

Hitt, M. A, Ireland, R. D, Camp, S. M, & Sexton, L. D.

(2001). Guest editors’ introduction to the special issue

strategic entrepreneurship:Entrepreneurial strategies for

wealth creation Strategic Managemen Journal of, 22(6/7), 479-

491.

JAYARAJ, R. (2011),Analyzing the international business

environment and identifying key factors for international

business operations.

Karadeniz, E, & Göćer, K. (2007).. Internationalization of

small firms: A case study of Turkish small- and medium-sized

enterprises. Europea Business Review, 19(5), 387-403.n

Lowson, RH. (2005). Retail operations strategies: empirical

evidence of role, competitive contribution and life cycle.

Interna ti o nal J our n al of Opera ti o ns & Pr o duction

Management, 25, 642-680.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

405

McDougall, P. P. (1989). International versus domestic

entrepreneurship New venture strategic Business Venturing, 4,

387-400. McDougall, P. P, & Oviatt, B. M. (2000).

International entrepreneurship: The intersection of two

research paths. Academy of Management Journal of, 43(5),

902-906.

Myers, h, & Alexander, n. (2007). The role of retail

internationalisation in the establishment of a European retail

structure. International Journal of Retail & Distribution

Management 35, 6-19Naidu, G. M, Cavusgil, T, Kinnera, S ,

& Murthy, B. (1997). An export promotion model for India:

Implications for public policy. International Business Review,

6(2), 113-125.

Palmer, M, & Quinn, B. (2003). The strategic role of

investment banks in the retail internationalisation process: is

this venture marketing? Journal of Marketing, 37(10), 1391-

1408.

Palmer, M. (2006). International retail joint venture learning.

Service Industries Journal 26(2), 165-187.

Palmer., M, & Quinn, B and. (2005). An exploratory

framework for analysing international retail learning.

International Review of Retail, Distribution and Consumer

Research, 15(1),. 27-55.

Pangarkar, N. (2008). Internationalization and performance of

small- and medium-sized enterprisesJournal of World

Business, 43, 475-485 Reuber, A. R., & Fischer, E. (1997).

The influence of the managementteam’s international

experience on the internationalization behaviors of SMEs.

Journal of International Business Studies, 28(4), 807-825.

406

Prasad., S, Babbar, S, & Motwani., J. (2001). International

operations strategy: current efforts and future directions.

International Journal of Operations & Production Management

21(5/6), 645-665.

Quelch, JA, & HofF, EJ. (1986). Customizing global

marketing. Harvard Business Review 64, 59-68.

Ruzzier, M, Hisrich, R, & Antoncic, B. (2006). SME

internationalization research: Past, present, and future. Journal

of Small Business and Enterprise Development, 13(4), 476-

497.

Shamsuddoha, A. K, M, Yunus A., & Ndubisi, N. O. (2009).

Impact of government export assistance on

internationalization of SMEs from developing nations. Journal

of Enterprise Information Management, 22(4), 408-422.

Vernon, R. (1966). International investment and international

trade in the product cycle. Quarterly Journal of Economics,

80, 190-207.

vida, i, & Fairhurst, A. (1998). International expansion of

retail firms: a theoretical approach for future investigations.

Journal of Retailing and Consumer Services 5, 143-151.

Welch, L. S., & Luostarinen, R. (1988). Internationalization:

Evolution of a concep. Journal of General Management,,

14(2), 34-55.

Wigley, S, & Chiang, C.L.R. (2009). Retail

internationalisation in practice: Per Una in the UKand Taiwan.

International Journal of Retail & Distribution Management,

37(3), 250- 270.

Williams, D. (1992). Motives for retailer internationalisation:

their impact, structure, and implicationS. Journal of Marketing

Management 8(3), 269-285.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

407

Yu, W. (2011). Operations strategy, business environment,

operations resources and performance: an empirical study of

retail firms in China. unpublished PhD thesis, Nottingham

University Business School, Nottingham.

Zahra, S, & George, G. (2002).. International

entrepreneurship: The current status of the field and future

research agenda. In M. Hitt, D Ireland, D. Sexton, & M. Camp

(Eds.), Strategic entrepreneurship Creating an integrated

mindset. Oxford: Blackwel Publishers., 255-288.

408

ارزیابی شاخص های سهولت راه ندازی کسب و کار در جهت

توسعه کارآفرینی در ایران

3، روح اله مددی2، ابراهیم جعفری1علی داوری*

:چکیده

در سال های ا یر با افزایش توجه سیاستگذاران به موضوع کارآفرینی در جامعوه، زمینوه مناسوبی

برای بروز کارآفرینی، با هدف توسعه کشور را فراهم شده است. علی رغم تال هایی که در جهوت

داری توسعه کارآفرینی و مباحثی مانند صوصی سازی انجام شده است، در عمل رشد مناسب و پایو

در زمینه توسعه کارآفرینی و شرکت های کوچک و متوسط مشاهده نمی شود. به همین دلیل بهبود

محیط کسب و کار در جهت توسعه شرکت های کوچک و کارآفرینی اهمیت بیشتری می یابد. زیورا

های کوچک و متوسط و کارآفرینان را در مقایسه با شرکت هوای وکار، شرکت محیط نامناسب کسب

گ در معرض مشکالت بیشتر قرار می دهد. در این مقاله سوعی بور آن اسوت توا بوا اسوتفاده از بزر

شا ص های بانک جهانی در مورد تحلیل محیط کسب و کار کشورها، به بررسی شا ص هایی کوه

منجر به سهولت راه اندازی کسب در ایران می شود، بپردازیم. بمنظور ارزیابی محیط کسب و کوار و

نان از صحت نتایج آمارهای بانک جهانی از دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع، حصول اطمی

این پژوهش در وزارت صنایع انجام شده است. در مجموع نتایج نشان می دهد که محویط کسوب و

کار کشور وضعیت بسیار مناسبی نداشته که با آمارهای بانک جهانی تشابه دارد.

کار، صوصی سازی، شا ص های کسب و کار بانک جهوانی، محیط کسب و واژگان کلیدی:

توسعه کارآفرینی

Ali_davari@ut.ac.ir، استادیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران 1

، 09172046239، 137پالک 4شیراز، یابان امام حسین کوچه ، دانشجوی دکتری کارآفرینی، دانشگاه آزاد قزوین 2E_jafari_S@yahoo.com

MBA، 09193103318 rmadadi@gmail.comکسب و کار گرایش فوق لیسانس مدیریت 3

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

409

:مقدمه

در مورد اهمیت کارآفرینی و تاثیری که بر روی وضعیت اقتصادی و اجتماعی یک کشوور دارد توا

کنون پژوهش های زیادی صورت گرفته است، و این موضوع از دیدگاه های گوناگونی مورد بررسی

حال این سوال مطرح است که چگونه می توان وضعیت کارآفرینی در یک کشور را قرار گرفته است.

کلیه در اقتصادی فعالیتهای گستر به وابسته کشور هر در اقتصادی بهبود و توسعه داد؟ پیشرفت

موانوع دیگور بعبوارت و شوود فوراهم امر این برای الزم بستر که است آن مستلزم و هاست زمینه

دانستن .شود دیده تدارک منظور این به مناسب زمینه های و برود ازمیان عالیتهاف راه سر در موجود

بوجوود و کارآفرینوان گورایش افزایش کار، باعر و کسب ایجاد برای کارآفرینی مناسب بسترهای

بسوترهای و شورایط از اطوالع با کارآفرینان و گردد می نوظهور کارآفرینان از وسیعی طی آمدن

بررسی با همچنین و زده کار و کسب ایجاد به روشن، دست دیدگاهی با ریسکها شنا ت و موجود

(. تحقیقوات اولیوه 1383شود)قزلبا ، واهد موجود شناسایی نواقص و بسترها، موانع این وضعیت

نشان می دهد که عوامل زیادی بر روی سطح کارآفرینی در یک کشور تاثیر گذار است که مجموعه

فاای کسب و کار شنا ته می شود. فاوای کسوب و کوار از طورق گونواگون این عوامل با عنوان

ارزیابی می شود و در هر روشی شا ص های ا بوه وود را در نظور موی گیرنود، اموا یکوی از

سرفصول 14مهمترین مراجع ارزیابی ای شا ص ها، بانک جهانی می باشد. بانک جهوانی سوالیانه

یادی مورد بررسی قرار می دهد. وضعیت سرفصلها بوا مختل فاای کسب و کار برای کشورهای ز

استفاده از شا صهایی اندازه گیری می شود و در نهایت رتبه کشورها بر اساس آن تعیین می شوود.

در حال حاضر این رتبه بندی به تدریج به شا صی معتبر برای سنجش اقتصاد کشورها تبدیل شوده

رهای مختلو و همچنوین سورمایه گوذاران از نتوایج و با توجه به میزان روزافوزون اسوتقبال کشوو

المللی روندی صعودی را طی می کند. ضومن گزارشهای ساالنه، میزان انتشارآن در رسانه های بین

سورمایه گوذاران در آنکه انتشار ساالنه این گزار در تغییرمحل سرمایه گذاری و یا استمرار حاور

یک اقتصاد مؤثر بوده است.

اقتصوادی راهبورد یک عنوان به آن بهبود جهت تال و کار و کسب فاای توضعی از آگاهی

اساسوی چالشهای از یکی را وکار کسب محیط جهانی، بهبود میشود. بانک شنا ته ها دولت برای

410

برای ایجاد فرصت های شغلی، کاهش فقور، را آن و کرده معرفی توسعه حال در کشورهای توسعه

(. در پژوهش سعی 1390 استاندارد زندگی مردم اساسی می داند )سلطانیکار آفرینی و بهبود فاای

بر آن است تا شا ، های بانک جهانی در مورد تعیین فاای کسب و کار را از دیدگاه متخصصوان

وزارت صنعت، معدن، تجارت مورد بررسی قرار دهیم.

مبانی نظری پژوهش:

در است، اما مدیریت و اقتصاد ادبیات در بدیع مفهومی چند هر کار و کسب کسب محیط بهبود

سیاست از یکی عنوان به که طوری به است شده واقع زیادی توجه مورد ما کشور در ا یر سالهای

چنوان از روزهوا ایون کوار و کسوب محیط بهبود موضوع .است گرفته قرار کید تا مورد کلی های

سوازی صوصی جانشین راهبرد حتی یا و مقدمه عنوان به آن از گاهی که است بر وردار اهمیتی

در گزار بانک جهانی در مورد کسب و کار، برای مقایسه بین کشور های مختل ده .شود می یاد

شا ص را در نظر گرفته است که شامل چر ه عمر کسب و کار می باشد. این شا ص ها بوه شورح

زیر می باشد:

ا وذ از الرعایه الزم فرآیند )تمامی مجوزها ا ذ -2شرکت(، ثبت )فرآیند کار و کسب شروع -1

-4کوار، نیروی ا راج و استخدام -3شود(، می را شامل کارگاه یک اندازی راه و تاسیس تا مجوز

-6اعتبوار، ا وذ -5باشود(، موی رسمی اسناد دفتر در دارایی ثبت جهت الزم )فرآیند مالکیت ثبت

یوک انحوالل -9فرامرزی، تجارت -8مالیات، پردا ت -7)سهامداران(، گذاران سرمایه از حمایت

(.Doin business 2014قراردادها ) بودن آور الزام - 10فعالیت،

ت صوور بوه و محاسوبه را کار و کسب سهولت فوق، رتبه شا ص 10 به استناد با جهانی بانک

توجوه نمایود. در سوال هوای ا یور بوا افوزایش موی گوزار کشوور 189 تمامی برای ای مقایسه

سیاستگذاران، دولتمردان و مدیران به موضوع کارآفرینی در جامعه موا، زمینوه مناسوبی بورای بوروز

کارآفرینی، با هدف توسعه اقتصادی کشور را فراهم شده است. علی رغم تال هایی که در جهوت

و صوصی سازی و رشد اقتصادی شده است، در عمل مشاهده می شود که رشد 1توسعه کارآفرینی

1 Entrepreneurship Development

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

411

مناسب و پایداری در زمینه توسعه کارآفرینی، و شرکت های کوچک و متوسط مشاهده نموی شوود.

بنابراین این سوال شکل می گیرد که چرا علی رغم اهتمام مسووالن کشوور و تاکیود برناموه هوای

توسعه اقتصادی کشور بر توسعه بخش صوصی، صوصی سازی شورکت هوای دولتوی و توسوعه

هنوووز پیشوورفت چشوومگیر و پایووداری در ایوون زمینووه مشوواهده نمووی شووود کووارآفرینی و غیووره

(Doin business 2014.)

شاید بتوان پاسخ به این سوال را در بحر شرایط محیط کسوب و کوار و تجوارب سوایر کشوورها

یافت. روسیه و کشورهای اروپای شرقی در جهت بهبود وضعیت اقتصادی ود استراتژی صوصوی

تژی بهبود محیط کسب و کار را انتخاب کورد. چوین در طوول سوه دهوه بودون سازی و چین استرا

صوصی، سهم بخش صوصی را سازی و تنها با فراهم نمودن محیط مناسب برای بخش صوصی

افزایش داده است. ولوی 2004درصد در سال 70به بیش از 1970درصد در پایان دهه 20از کمتر از

سازی توانستند در کمتوراز چهوار یه با تکیه بر سیاست صوصیاکثر کشورهای اروپای شرقی و روس

درصد افزایش دهند. اما صوصی سازی در این کشورها 80سال سهم بخش صوصی را به بیش از

وکار درچین به معجزه اقتصوادی به فاجعه اقتصادی منجر شده است و استراتژی بهبود محیط کسب

درصود از 75سوال گذشوته 20نجوات یافتنود و در طوول میلیون نفر از فقور 500انجامید. در چین

هایی که در جهان از فقر مطلق نجات یافتند چینوی بودنود و در کشوورهای اروپوای شورقی و انسان

روسیه تعداد فقرا به پنج برابر افزایش یافت.

دهد که رشد بخش صوصی بوه دو رو ممکون اسوت. رو نخسوت تجربه جهانی نشان می

های دولتی به بخش صوصی یا صوصی سازی و رو دوم رفع موانع ها و شرکت واگذاری دارایی

وکار به عنوان یوک اسوتراتژی وکار است. بهبود محیط کسب بخش صوصی یا بهبود محیط کسب

سازی است و بر ی نیز حتی بر این باورند که رفع موانع بخوش اقتصادی مکمل استراتژی صوصی

سازی شود. وکار باید جایگزین صوصی سب صوصی یا همان بهبود محیط ک

سوازی تاکیود گوذاران اقتصوادی بور صوصوی پردازان و سیاست ، نظریه1980اگر در ابتدای دهه

گوذاری پوردازی و سیاسوت وکار موورد توجوه نظریوه بهبود محیط کسب 1990داشتند، از اوا ر دهه

412

صول تحوالت اقتصوادی ماننود تجربوه گذاری مح اقتصادی بوده است. این تغییر در پارادایم سیاست

سو طرح نظریات جدید اقتصادی از سوی دیگر است. چین و اروپای شرقی و روسیه از یک

نیوافتگی و تفواوت کشوورهای در حوال توسوعه و اقتصاددان معروف پرویی علوت توسوعه 1دسوتو

حب دارایوی هسوتند اموا یافته تنها را در این نکته می داند که اکثر مردم فقیر این کشورها صا توسعه

فرآیندی ندارند که مالکیت آنها را نشان داده و سرمایه ایجاد کنند. آنهوا محصوول دارنود ولوی سوند

وکار دارند اما فاقد شخصیت حقوقی هستند. دسوتو و همکوارانش نشوان فرو رسمی ندارند. کسب

روز 289مرحله اداری و 1231دادند که تاسیس یک کارگاه یاطی دارای مجوزهای قانونی الزم به

زمان نیاز دارد. در نتیجه افراد ترجیح می دهند کوه بوه صوورت زیرزمینوی و غیور رسومی کارکننود

(De Soto, 1989).

به بیان دیگر براساس نظریه دسوتو موانوع نظوام اداری در کشوورهای در حوال توسوعه، بخوش

دهد. در این فاای نامسواعد سوق می صوصی را به اقتصاد زیرزمینی، اقتصاد غیررسمی و غیرمولد

بوا 2سازی، توسعه کارآفرینی و شرکت هوای کوچوک و متوسوط وکار، سیاست های صوصی کسب

مشکل مواجه می شوند. تولیدکنندگان در برابر رقبای ارجی شکسوت موی ورنود. در واقوع نظوام

توان حداقل بخشی از میسازی نظام اداری اداری عامل همه این مشکالت است. در حالیکه با روان

صاحبان کسب و کارهای بخش غیررسمی را ارتقا داد و گامی در جهت کاهش فقور آنهوا برداشوت.

وی نشان داد که در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا ابتدا نظام اداری متحول شوده اسوت و سوپس

( 1387رشد مستمر اقتصادی میسر گردیده است)میدری و قودجانی،

مجموعه شرایط موثر بر قیمت و کیفیت واحودهای اقتصوادی اسوت 3( کسب و کارمحیط )فاای

که مدیر و یا مالک شرکت یا بنگاه اقتصادی نقش چندانی در آن ندارد و بر مدیر شرکت تحمیل می

شود. کیفیت زیر سا ت های اقتصادی، میزان فساد اداری، امنیت اجتماعی، ثبات در سیاسوت هوای

مقررات، کیفیت نظام قاوائی و... از جملوه عوامول محیطوی هسوتند کوه تواثیر اقتصادی، قوانین و

مستقیم بر عملکرد واحدهای اقتصادی دارند و تغییر دادن آنها فراتور از ا تیوارات و قودرت مودیران

1 De Soto 2 SMEs 3 Business Environment Improvement

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

413

(. در صورتیکه ماهیت و جهت 1388های اقتصادی است )اتاق بازرگانی صنایع و معادن تهران، بنگاه

انجوووام شوووده اسوووت 1ط کسوووب و کوووار بررسوووی شوووود، تحلیووول محووویطتغییووورات در محوووی

.(orthington and Britton, 2006)

وکار کسب محیط و کارآفرینی توسعه

کوارافرینی ابعواد کلیوه در کارافرینانوه رفتوار وقوع و نر و احتمال افزایش به کارافرینی توسعه

جدید، استفاده کارهای و کسب ایجادجوامع، نخبگان و دولتها هدف واقع، اگر در .شود می اطالق

..و. اجتمواعی اجتماعی، عودالت مشکالت ظرفیتهای موجود، حل استفاده، توسعه بی ظرفیتهای از

.میرساند مقصود منزل سر به را آنان که است راهی کارافرینی است، توسعه

انجوام بورای شهروندان انگیزه و عالقه افزایش کارافرینی فرصتهایی افزایش مانند کوششهایی

کوارافرینی، ایجواد فراینود اجورای در موفقیوت بورای آنهوا کارآفرینانه، توانمنود سوازی فعالیتهای

مسلم آنچه .است کشور توسعهای دریک اقدامات کارافرینان، بیانگر هدایت و حمایت مکانیزیمهای

معنوا دارند، بودین یکدیگر بر متقابل اثر کارافرینی توسعه و کار و کسب محیط که است این است

فعالیتهوای توسوعه و ایجواد و میدهود افزایش را کارافرینانه رفتار وقوع مناسب، احتمال که محیط

.شود کار و کسب فاای به بهبود منجر تواند می نیز کارافرینی، ود

:گذارد می اثر وکارها کسب بر طریق سه از محیط کلی بطور

وکار کسب یک ها روجی برای تقاضا ایجاد

وکار کسب فرآیندهای و موجودیت از حمایت

کارها و کسب نیاز مورد منابع تامین

:از عبارتند گیرند می کار به دولتها که کارآفرینی توسعه های سیاست تر کلی بندی دسته

1 Environmental Analysis or Environmental Scanning

414

کارآفرینی های قابلیت توسعه

پویش عوامول اسوت، گواهی دوقسم بر ها اثرگذاری این جهت و، قانونی حمایت،زمینه ها ایجاد

اینکوه .هسوتند هوا کننده فعالیوت محدود و بازدارنده عوامل گاهی و هستند کننده ترغیب و برنده

.دارد بسوتگی وکوار کسوب وود باشود، بوه برنده پیش یا بازدارنده کار و کسب یک برای محیط

محویط بوا رابطه در که مدیریتی و انطباق کرده، میزان تعری ود برای وکار که کسب مأموریتی

.است وکار کسب عملکرد بر اثر محیط میزان و جهت کننده کند، تعیین می اعمال

های کوچک و متوسط و کارآفرینان وکار بر توسعه شرکت تاثیر محیط کسب

های های کوچک و متوسط و کارآفرینی است. شرکت وکار مانع رشد شرکت محیط نامناسب کسب

بینند. نظام مالی ناکارآمود وکار آسیب می های بزرگ از محیط نامناسب کسب کوچک بیش از شرکت

ها تمایل دارند منابع وارد می سازد. بانک های بزرگ از آسیب های کوچک بیش از شرکت به شرکت

هوای بوزرگ بسویار های بزرگ قرار دهند. زیرا ارزیوابی وضوعیت شورکت ا در ا تیار با شرکت ود ر

های کوچک است. از سوی دیگر احتمال ورشکستگی در اثر نوسانات اقتصوادی در تر از شرکت آسان

ها رغبت چندانی در اعطای اعتبار به آنها را ندارند. های کوچک معموال بیشتر است و بانک شرکت

هوای گوذاران، پردا وت های بزرگ می توانند با تاثیرگذاری و ارتباط مسوتقیم بوا سیاسوت شرکت

وکار را تا حدودی های تبلیغاتی و سایر ابزارهای موثر بر افکار عمومی محیط کسب غیرقانونی، هزینه

هوای برای ود هموار سازند، ولی صاحبان شرکت هوای کوچوک منوابع محودودی بورای پردا وت

گذاران هستند. دارند و معموال فاقد روابط موثر با سیاستغیرقانونی

بینند اما وکار آسیب می بزرگ از محیط نامناسب کسب های کوچک بیش از شرکت هرچند شرکت

هوای بوزرگ در محویط وکوار هسوتند. شورکت های بزرگ نیز واهان محیط مناسب کسوب شرکت

نند با رقبای ود رقابت کنند. به بیان دیگر در توا شوند و نمی های سنگین می نامناسب متحمل هزینه

سوازی ای از وقت وود را صورف نثوی ها در کشورهای در حال توسعه بخش عمده حالیکه شرکت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

415

هوای سیاسوی و کنند، رقبا در کشورهای پیشورفته بودون تورس از شووک های محیطی می مزاحمت

.(World Bank,2005) اقتصادی تنها به جلب رضایت مشتری و نوآوری مشغول هستند

توسعه اقتصادی و محیط کسب و کار

یکی از اسناد مهمی که در مورد بهبودفاای کسب و کار مرجع تصمیم گیری دستگاه ها اجرایوی

کشور قرار می گیرد، برنامه های توسعه است. بهبود فاای کسوب و کوار در سیاسوت هوای کوالن

برنامه پنجم توسعه که کامال به بهبود 5در فصل برنامه چهارم توسعه و همچنین 41کشور در ماده

برنامه چهارم دولوت 41فاای کسب و کار ا تصا یافته است مورد توجه ویژه قرار دارد. در ماده

موظ شده است که جهت بهبود فاای کسب و کار در کشور و زمینوه سوازی توسوعه اقتصوادی و

(. اما در برنامه پنجم 1383ت و برنامه ریزی کشور، تعامل با جهان پیرامون، اقدام کند)سازمان مدیری

به صورت کامال مبسوط در زمینه بهبود فاای کسب و کار دستگاه های اجرایی را مکل به اجورای

اقدامات الزم در صو صدور مجوز های قانونی و کمک های مالی برای بهبود فاوای کسوب و

چون افزایش بهره وری، افوزایش میوزان اشوتغال، کار کرده است، این برنامه مشتمل بر مواردی هم

بهبود سیاست های ارزی، اصالح قانون بیمه، اصالح نظام مالیاتی، اصالح الگوی مصرف نفت و گاز

و مشتقات آن، انرژی های پاک، کشاورزی، صونعت و معودن، حمول و نقول و مسوکن موی باشود.

پنجم بسویار بیشوتر شوده اسوت و همانطور که مشخص است اهمیت فاای کسب و کار در برنامه

یکی از ارکان اصلی توسعه کشور می باشد. و از مواردی که در این فصل از برنامه پنجم در صو

فاای کسب و کار ذکر شده است می توان به مشکالت اصلی که در زمینه بهبود فاوای کسوب و

لزوم بهبود فاوای کسوب و کار در کشور وجود دارد پی برد. این اقدامات و سیاستها نشان می دهد

کار برای سیاستگذاران در ایران نیز شنا ته شده است. اما اقدام چندانی برای بهبود فاای کسوب و

کار در عمل صورت نگرفته است. رفع موانع رشد بخش صوصی سرمایه چندانی نیاز ندارند و مانند

سوازی بوا مخالفوت صوصی سازی مستلزم استقبال بخش صوصی نبوده و بر والف صوصوی

سیاسی مواجه نیست.

416

وکار مزایای بهبود محیط کسب

وکار نه تنها این استراتژی را به عنوان شرط رشود بخوش طرفداران استراتژی بهبود محیط کسب

کننود بلکوه بور ایون اعتقادنود کوه ایون اسوتراتژی بایود جوایگزین اسوتراتژی صوصی ذکور موی

وکوار ر رشد بخش صوصی از طریق بهبود محیط کسبسازی شود. دالیل نیاز به گست صوصی

عبارتند از:

های سیاسی و اجتمواعی هموراه باشود، ولوی بهبوود محویط سازی ممکن است با تنش صوصی

سوازی در بسویاری از کشوورها بوا وکوار بودون تونش سیاسوی و اجتمواعی اسوت. صوصوی کسب

ر، شیلی، آرژانتین، نیجریه و بسویاری از های شدید همراه بوده است. در انگلستان ترکیه، مص واکنش

سوووازی دسوووت بوووه تظووواهرات زده انووود کشوووورهای دیگووور، کوووارگران علیوووه صوصوووی

(.1372)علوی تبار و میدری،

سوازی لزومواب بوه تقویوت رقابوت کند، ولی صوصی وکار، رقابت را تقویت می بهبود محیط کسب

کنود هر فرد در بخش صوصی ایجاب میانجامد. بخش صوصی واهان رقابت نیست. منافع نمی

واگذار شده تمایل دارنود تعوداد رقبوا محودود بمانود. در که از رقابت جلوگیری کند. صاحبان شرکت

شوود و طور تشودید انحصوار وکار از ابتدا بر افزایش رقابت تاکید موی استراتژی بهبود محیط کسب

سازی است. بسیار کمتر از سیاست صوصی

ی محل مناسوبی بورای جوذب و فعالیوت مالکوان و مودیران صوصوی نیسوت. های دولت شرکت

سوازی درموان شووند. دولوت بورای اهوداف های دولتی بیش از آن بیمارند که بوا صوصوی شرکت

یوابی براسواس مالحظوات کنود، مکوان اجتماعی یا سیاسی شرکتی را در یک منطقه تاسویس موی

پذیری آن شرکت را یل واهد کرد که شاید رقابتهای گوناگون بر شرکت تحم غیراقتصادی، هزینه

های مختلو قورار دارد. برای همیشه منتفی سازد. پس از تاسیس شرکت دولتی نیز در معرض آفت

های نظارتی مختلفی از سوی سه قوه مجریه، قاائیه و مقننه برای نظارت بر شرکت دولتی، دستگاه

بیش از آن که ناظر باشند به دنبوال کسوب امتیواز شوند. ناظران سه قوه گاهی در شرکت مستقر می

هستند. در نهایت ناظران و مدیران رده عالی برای تثبیت یا ارتقای موقعیت شغلی ود باند، گروه یا

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

417

شوود و سازی، این شبکه کنار گذاشوته نموی دهند. پس از صوصی شبکه ای غیررسمی تشکیل می

ه کند. مدیر جدید بخش صوصی نیز باید با آن مصالح

جلوگیری از افزایش هزینه بنگاه ها، کاهش شکل گیوری اقتصواد زیرزمینوی، ایجواد پیونود بوین

شرکت های کوچک و بزرگ و بهره گیری از صرفه های اقتصادی ناشی از مقیاس از دیگر مزایوای

بهبود محیط کسب و کار است.

سواالت پژوهش

کار کشور با استفاده از شا ص های ده گانه با توجه به هدف تحقیق یعنی ارزیابی فاای کسب و

بانک جهانی از دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع برای حصول اطمینان از وضعیت سهولت

کسب و کار کشور، سواالت تحقیق عبارتند از:

( آیا شا ص های ده گانه محیط کسب و کار بانوک جهوانی از دیودگاه برگوان و کارشناسوان 1

در سطح مناسبی است؟ وزارت صنایع

( آیا میزان اهمیت شا ص های ده گانه محیط کسب و کار بانک جهوانی از دیودگاه برگوان و 2

کارشناسان وزارت صنایع با یکدیگر تفاوت دارند؟

( آیا دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع با نتایج ارزیابی شوا ص هوای ده گانوه محویط 3

( در مورد ایران به صورت تقریبی انطباق و سازگاری دارد؟2009کسب و کار بانک جهانی)سال

پیشینه تحقیق:

بوه کوه اسوت ( 1995کیفور ) و نک مطالعه حوزه این در تأثیرگذار و مشهور مطالعات از یکی

دوره در جهوان کشوور 97 در ICRGریسوک شوا ص بوا رشد و رابطه سرمایه گذاری بررسی

سورمایه مودلهای در شا ص این که میدهد نشان مطالعه نتیجه .( پردا ته اند1989 -1974زمانی)

.است معنادار رشد و گذاری

درکالیفرنیوا کسوب و کوار فاوای موورد در ( 1999همکاران ) و داردیا توسط که تحقیقی در

بورای آنهوا بوه مربوط وزنی شا ص و عوامل از اصلی دستهبندی از گرفته است، فهرستی صورت

418

بررسویهای فهرست این اساس بر .است شده سرمایه گذاری ارائه توسعه شرکت و تورنتون گرانت

بررسویهای کوه است حالی در این .است تولید هزینههای بر CEDمتمرکز بیشتر تورنتون گرانت

CED شوا ص در .باشود داشوته جوامعی ارزیوابی هر ایالت در کسب وکار فاای از دارد تال

کسب وکار داشته موجب بهبود زیرسا تها گردیده رونق بر منفی تأثیر اینکه با مالیات وضع تورنتون

کسب رهبران نزد در زیرا اجتماعی است سیاستهای بر توجه بیشترین هم CEDاست. در شا ص

توسط شده انجام به تحقیقات توجه همچنین، با .بر وردارند باالیی ارز از اجتماعی مسائل و کار

گرفته کارئ انجام کیفیت .است بوده مؤثر بسیار اقتصادی عملکرد بر دستمزد سطوح محققان این

.میآید به شمار کسب و کار فاای در مهم اجزای از یکی نیز محلی کار نیروی توسط

معاهودات توأثیر بررسوی به شده انجام( 2003همکارانش ) و توبین توسط که دیگری مطالعه در

دا لوی کسوب و کوار فاوای و وارجی مسوتقیم سرمایه گذاری بر BITدوجانبه سرمایه گذاری

ایون از توا میآیند به شمار توسعهیافته کشورهای برای عمومی ابزاری معاهدات این .پردا ته است

که است دلیل همین به و کنند محافظت و حمایت ارجی مستقیم از سرمایه گذاری بتوانند طریق

و ارجی مستقیم سرمایه گذاری تعیین در توبین که عواملی .مییابند محبوبیت بیشتری روز به روز

سیاسوی، اقتصوادی، ریسوک رشد بازار، نر اندازه از عبارتند دانسته کسب و کار مؤثر فاای بهبود

ماننود عوامل از بر ی و جمعیت و طبیعی کالن، منابع اقتصاد ثبات در شا ص به عنوان تورم نر

ایون نتوایج .اسوت گرفتوه نادیده متااد ماهیت و داشتن بودن ناکارامد به دلیل را اقتصاد بازبودن

سرمایه گذاری جریان در پیشرو عامل تعیین کننده بهعنوان بازار اندازه که است آن از حاکی تحقیق

موجوب اقتصادی رشد باالی نر .شده است پذیرفته جهان در کسب و کار فاای بهبود و ارجی

ریسوک میوان ارتباط حاصله به نتایج توجه با .میگردد کشور هر در سرمایه گذاری میزان افزایش

جمعیت عامل اثر همچنین .است معنادار و مثبت ارتباطی ارجی مستقیم سرمایه گذاری و سیاسی

یک از زیرا است؛ گرفته شده نظر در مبهم تحقیق این در تورم نر تأثیر شده، اما برآورد مثبت نیز

توورم بواالی دیگر نور سوی از و میباشد نشده پیشبینی تورم از بدهکاران بردن سود موجب سو

بهبوود سرمایه گذاری و راه سر بر مانعی که شود منجر دا لی سیاستهای شکست به است ممکن

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

419

سورمایه گوذاری مسوتقیم جریوان بور طبیعی منابع وجود تأثیر نهایت در .است کسب و کار فاای

.است شده برآورد مثبت کسب و کار فاای بهبود و ارجی

و کسوب وکوار فاوای "تحوت عنووان ( 2003همکواران ) و داالر توسط که دیگری مطالعه در

در کسوب و کوار فاوای بررسوی به گرفته صورت "توسعه حال در اقتصادهای در شرکتها عملکرد

انودازهگیری از حاصل نتایج .است پردا ته پاکستان و بنگالد ، اتیوپی، چین همچون کشورهایی

فاای کسوب بر سرمایه گذاری معنادار تأثیرات از حاکی مناطق این در کسب و کار فاای از عینی

و سود، نر های رشد بهرهوری، دستمزد، نر سطوح زمینه سرمایه گذاری در فاای .میباشد و کار

اعتقاد نویسندگان همچنین، به .مینماید جلوه پراهمیت شرکتها سطح در سرمایه موجودی و اشتغال

و دسوتیابی زیرسا تها آوردن فراهم راستای در کسب و کار فاای به بهبودبخشی در دولتها نقش

.میشود شمرده مهم بسیار بینالمللی بازارهای به

16 سورمایه گوذاری در فاوای بررسوی به (که2009الروسی ) به شود می مربوط دیگر تحقیق

در کسوب و کوار فاوای ویژگیهوای نمووده توال وی .اسوت پردا ته هندوستان از کشور ایالت

و رشود زمینوه در مختلو ایالتهوای عملکرد تفاوت به طریق این از تا شناسایی کند را هندوستان

16 در کسوب و کوار محویط به مربوط توصیفی متغیر 46 این تحقیق در .ببرد سرمایه گذاری پی

کوه نمووده طبقهبنودی گروه 3 در را متغیر 46 نمودن، او این آسان برای .شدهاند شناسایی ایالت

دارد انتظار وی .مؤسسات و نهادهها، زیرسا تها از عبارتند

.یابود افوزایش نیوز دا لوی سرمایه گوذاری صوصوی سرمایه گذاری سطح فاای بهبود با که

ایالتهوای کوه اسوت آمده بهدست نتیجه این ایالت 16 در گرفته صورت همچنین، طبق تحقیقات

مشوابه بهطوور بورعکس؛ و هسوتند بر ووردار کیفیتتوری گذاری بوا فاای سرمایه از توسعهیافته

.داشته اند نیز مناسبتری کسب و کار کردهاند، فاای را تجربه سریعتری رشد که ایالتهایی

بور آن توأثیر و کسب و کار فاای شا ص" تحتعنوان مقالهای در (1389دیگران ) و عرب مازار

سورمایه گوذاری بر کسب و کار فاای شا ص تأثیر بررسی به "ایران در سرمایه گذاری صوصی

420

زموانی دوره طوی ایوران در صوصوی - شوا ص که است آن از حاکی نتایج .پردا تهاند (1352)

دارد سرمایه گذاری صوصوی بر معناداری و مثبت تأثیر کسب و کار فاای از شده ( تدوین1386)

بودن ثابت فرض با و متوسط بهطور کسب و کار فاای شا ص در افزایش درصد یک طوریکه به

بنابراین میشود. درصد0.72 میزان به ایران در صوصی گذاری سرمایه افزایش موجب شرایط سایر

.میگردد منجر ایران در سرمایه گذاری صوصی افزایش به کسب و کار محیط بهبود

کسوب فاوای بور مالیواتی نظوام تأثیر بررسی" عنوان تحت مقالهای در (1390ساالری ) ابوذر

ایران مقایسه و اقتصاد پذیری رقابت کسب و کار، شا صهای شا صهای بررسی و معرفی به "وکار

بررسوی بوه مشوخص بهطوور و منطقوه کشوورهای و جهوان برتور کشورهای با شا صها این در

بور شوا ص این آثار و پردا ته کشور کسب و کار فاای بر آن اثر و مالیات به مربوط شا صهای

ارتباط وضعیت از روشن - را فاای پیشنهاداتی ترسیم ضمن و نموده بررسی را اقتصادی عملکرد

نظوام وضوعیت بهبود جهت 2012تا 2005 سالهای طی کسب و کار فاای با کشور مالیاتی نظام

.است نموده ارائه کسب وکار فاای بهبود بالطبع و مالیاتی

روش پژوهش

کسب و کار کشور با استفاده از شوا ص هوای ده گانوه بانوک هدف این پژوهش ارزیابی فاای

جهانی از دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع است. بنوابراین نووع پوژوهش بودلیل بررسوی

پژوهش با بومی سوازی 1پیمایشی است.مدل مفهومی – وضعیت موجود، کاربردی و از نوع توصیفی

( طراحی گردید. ابزار مورد اسوتفاده 1انی)پیوستشا ص های ده گانه سهولت کسب و کار بانک جه

ای لیکرت) یلی کم تا یلی زیاد( می باشد. گزینه 5برای گردآوری اطالعات پرسشنامه با مقیاس

جامعه آماری این تحقیق را به دلیل آن که وزارت صنایع، معادن و تجارت بخش بسیار زیوادی از

ب و کار کشور بسیار تاثیر گذار است، و از سوی دیگر مشاغل را در بر می گیرد و بر روی فاای کس

واحدی در زمینه کارآفرینی و شرکت های کوچک و متوسط در ایون وزارت انوه فعوال موی باشود،

انتخاب گردید. که پرسشنامه بین کارشناسان و برگان این وزارت انه که در حوزه های مرتبط بوا

1 Conceptual Model

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

421

نفور 76یت داشتند، توزیع شد. حجم نمونه پوژوهش کارآفرینی و شرکت های کوچک و متوسط فعال

الزم بوذکر اسوت آلفوای پرسشنامه عودت داده شود. 10 که پس از توزیع پرسشنامه محاسبه گردید

بمنظوور تجزیوه و تحلیول است. % محاسبه گردید که بیانگر پایایی پرسشنامه90کرونبا پرسشنامه

هوای آموار آمواری موورد اسوتفاده شوامل رو استفاده شد؛ رو هوای SPSSها از نرم افزار داده

ای، تحلیول یک نمونه tهای و آمار استنباطی )شامل آزمون توصیفی )مانند میانگین و انحراف معیار(

واریانس یکطرفه و تحلیل عاملی اکتشافی( می باشند.

یافته های پژوهش

ال ( آمار توصیفی شا ص های دهگانه محیط کسب و کار

دهود. هموه ابعواد گانه سهولت کسب و کار را نشوان موی 10توصیفی شا ص های ( آمار 1جدول

است. با این وجود ابعاد ثبوت 3محیط کسب و کار کشور از نظر پاسخگویان دارای میانگین کمتر از

شرکت و شروع کسب و کار و سهولت ثبت دارایی ها و سهولت انحوالل و اعوالم ورشکسوتگی بوه

تا سوم و کارایی نظام قاایی دارای کمترین میانگین است.ترتیب دارای میانگین اول

422

آمار توصیفی شا ص های ده گانه -1جدول

میانگین شا ص انحراف

معیار

ضریب

پراکندگی

0.26 0.74 2.81 ثبت شرکت و شروع کسب و کار 1

0.33 0.76 2.29 سهولت ا ذ مجوزهای الزم 2

0.30 0.75 2.54 سهولت استخدام و ا راج کارکنان 3

0.30 0.78 2.58 سهولت ثبت دارایی ها 4

0.32 0.74 2.33 سهولت ا ذ تسهیالت و اعتبارات 5

0.33 0.82 2.49 حمایت از سرمایه گذاران 6

0.32 0.76 2.42 سهولت پردا ت مالیات 7

0.29 0.70 2.39 سهولت تجارت ارجی 8

0.40 0.85 2.15 کارایی نظام قاایی 9

10 انحالل و اعالم سهولت

ورشکستگی2.55 0.72 0.28

0.17 0.43 2.46 سهولت کسب و کار)مجموع کل(

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

423

2,58

2,42

2,55

2,15

2,39

2,33

2,54

2,29

2,81

2,49

1,00

2,00

3,00

4,00

5,00

ب و كار ت و آغاز كس ت شرک ت ثب سهول

ت اخذ مجوزهاي الزم سهول

دام و اخراج کارکنان ت استخ سهول

ت دارايي ها ت ثب سهول

ت اخذ تسهيالت و اعتبارات سهول

ذاران ت از سرمايه گ حماي

ت ت ماليا ت پرداخ سهول

ت تجارت خارجي سهول

کارايي نظام قضايي

ت انحالل و اعالم ورشکستگي سهول

نمودار مقایسه میانگین شا ص های ده گانه کسب و کار -1شکل

:ای یک نمونه t نتایج آزمون

بمنظور پاسخگویی به سواالت اول پژوهش)ارزیابی مناسب بودن شا ص هوای ده گانوه محویط

یک نمونه ای با tکسب و کار بانک جهانی از دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع(، از آزمون

استفاده شد. فرضیات و نحوه تصمیم گیری این آزمون به شرح زیر است: 3نقطه بر

برابر است. 3آن است که میانگین شا ص مورد بررسی با به مفهوم H0فرض

برابر نیست. 3به مفهوم آن است که میانگین شا ص مورد بررسی با H1فرض

H0( باشود، 05، 0در صورتیکه سطح معناداری بزرگتور از میوزان طوا) %95در سطح اطمینان

پذیرفتوه H1رد و H0شود، در صورتیکه سطح معناداری کوچکتر از میزان طا اسوت پذیرفته می

424

با توجه به اینکه این آزمون به صورت دو دامنه است بمنظور اظهار نظر بهتر در صوو می شود.

مناسب بودن شا ص های ده گانه محیط کسب و کار بر اساس مقادیر حد باال و حد پوایین تفواوت

(µ1 -µ2) می توان گفت: %95اطمینان در سطح

( 3هر گاه حد پایین و باال هر دو مثبت باشند، میانگین شا ص مورد بررسی از مقدار آزمون )عدد

بزرگتر است، به بیان دیگر شا ص مورد بررسی در سطح مناسبی قرار دارد.

ار آزموون هر گاه حد پایین و باال هر دو منفی باشند باشد، میانگین شا ص موورد بررسوی از مقود

به بیان دیگر شا ص مورد بررسی در سطح مناسب نیست. کوچکتر است. (3)عدد

( تفواوت 3هر گاه حد پایین منفی و حد باال مثبت باشد، میانگین شوا ص بوا مقودار آزمون)عودد

(.1385معنادار ندارد و در حد متوسط است)مومنی،

زمون ها سطح معنادار کوچکتر از میزان % در تمام آ95، در سطح اطمینان 2بر اساس نتایج جدول

( در µ1 -µ2رد می شود. همچنین با توجه به عالمت حد پایین و بواالی تفواوت) H0 طاست و

همه آزمونها هر دو منفی می باشند، می توان نتیجه گیری کرد که میانگین همه شا ص های مورد

د بررسی در سطح مناسوب نموی باشوند. بررسی از مقدار آزمون کوچکتر می باشد. بنابراین ابعاد مور

% می توان گفت:95بنابراین در سطح اطمینان

.ثبت شرکت در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

.ا ذ مجوزهای الزم در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

مناسبی نیست. استخدام و ا راج کارکنان در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح

.ثبت دارایی ها در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

.ا ذ تسهیالت و اعتبارات در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

.حمایت از سرمایه گذاران در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

نشده و در سطح مناسبی نیست. پردا ت مالیات در کشور به وبی تسهیل

.تجارت ارجی در کشور به وبی تسهیل نشده و در سطح مناسبی نیست

.نظام قاایی در کشور کارایی نداشته و در سطح مناسبی نیست

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

425

انحالل و اعالم ورشکستگی در کشور به ووبی تسوهیل نشوده و در سوطح مناسوبی

نیست.

بوه ووبی تسوهیل نشوده و در سوطح در مجموع فاا و محیط کسب و کار در کشور

مناسبی نیست.

یک نمونه ای tنتایج آزمون -2جدول

T متغیر سطح معنادار

میزان طا

نتیجه آزمون

تخمین فاصله ای ( µ1 -µ2ا تالف )

%95در سطح

حد پایین

حد باال

-H0 0.35- 0.04رد 0.05 001، 0 -2.54 ثبت شرکت و شروع کسب و کار 1

-H0 0.86- 0.55رد 0.05 000، 0 -9.00 سهولت ا ذ مجوزهای الزم 2

3 سهولت استخدام و ا راج

کارکنان -H0 0.61- 0.30رد 0.05 000، 0 -5.89

-H0 0.58- 0.26رد 0.05 000، 0 -5.23 سهولت ثبت دارایی ها 4

-H0 0.82- 0.52رد 0.05 000، 0 -8.84 سهولت ا ذ تسهیالت و اعتبارات 5

-H0 0.67- 0.34رد 0.05 000، 0 -6.02 حمایت از سرمایه گذاران 6

-H0 0.74- 0.43رد 0.05 000، 0 -7.40 سهولت پردا ت مالیات 7

-H0 0.75- 0.46رد 0.05 000، 0 -8.44 سهولت تجارت ارجی 8

-H0 1.03- 0.68رد 0.05 000، 0 -9.78 کارایی نظام قاایی 9

10 اعالم سهولت انحالل و ورشکستگی

-H0 0.60- 0.30رد 0.05 000، 0 -6.10

-H0 0.63- 0.46رد 0.05 000، 0 -12.28 سهولت کسب و کار)کل(

ج(آزمون تحلیل واریانس یکطرفه

بمنظور پاسخگویی به سوال دوم پژوهش)بررسی میزان اهمیوت شوا ص هوای ده گانوه محویط

کارشناسان وزارت صنایع( از این آزمون استفاده شوده کسب و کار بانک جهانی از دیدگاه برگان و

است. فرضیات این آزمون عبارتند از:

: میانگین شا ص های ده گانه محیط کسب و کار با هم تفاوت معنادار ندارند.H0فرض

426

حداقل یک جفت از میانگین های شا ص های ده گانه محیط کسب و کوار بوا هوم H1فرض:

تفاوت معنادار دارند.

نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه -3جدول

منبع تغییراتمجموع مربعات

مجذور میانگین

Fآماره سطح معناداری

نتیجه آزمون میزان طا

3.13 28.17 بین گروهی

0.58 539.37 درون گروهی H0رد 0،05 0،000 5.40

-- 567.54 مجموع

H0( اسوت 0، 05% با توجه به اینکه سطح معنادار کوچکتر از میزان طا ) 95در سطح اطمینان

پذیرفته می شود. یعنی حداقل یک جفت از میانگین های شا ص هوای ده گانوه محویط H1رد و

کسب و کار با هم تفاوت معنادار دارند. به بیان دیگر شوا ص هوای ده گانوه محویط کسوب و کوار

بمنظور بررسی دقیق تر اینکه تفاوت ها بین میوانگین چوه شوا ص اهمیت یکسانی ندارند. در ادامه

هایی است از آزمون مقایسه چندگانه توکی استفاده شد. نتایج این آزمون نشان داد که می تووان در

% شا ص های ده گانه محویط کسوب و کوار را در سوه گوروه از جنبوه اهمیوت 95سطح اطمینان

به ترتیب اهمیت عبارتند از:میانگین دسته بندی کرد این گروه ها

گروه اول: دارای بیشترین میانگین و شامل سوه شوا ص ثبوت شورکت و شوروع کسوب و کوار،

سهولت ثبت دارایی ها و سهولت انحالل و اعالم ورشکستگی.

شا ص سهولت استخدام و ا راج کارکنان، حمایت از سرمایه گذاران، سهولت 6گروه دوم: شامل

لت تجارت ارجی، سهولت ا ذ تسهیالت و اعتبارات و سهولت ا ذ مجوزهای پردا ت مالیات، سهو

الزم.

گروه سوم: دارای کمترین میانگین و شامل شا ص کارایی نظام قاایی.

د( مقایسه نتایج پژوهش و نتایج ارزیابی بانک جهانی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

427

نتوایج بمنظور پاسخگویی به سوال سوم پژوهش)مقایسه سازگاری تقریبی نتایج این پوژوهش بوا

ارزیابی شا ص های ده گانه محیط کسب و کار بانک جهانی( مقایسه های زیر انجام شده است.

اسوتفاده شود. در 2014کشور در ده شا ص کسب و کار در سال 189از رتبه ایران در مقایسه با

کشور بصورت تقریبی وب باشد، وضعیت شا ص مناسب و 189صورتیکه رتبه ایران در مقایسه با

باشد، وضعیت ایران متوسط است. 90اگر رتبه ایران بد باشد، وضعیت نامناسب و اگر در محدوده

یوک t دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع نیز بر مبنای میانگین نمونوه و نتیجوه آزموون

نمونه ای در وضعیت های نامناسب، متوسط و مناسب ارزیابی شد.

189یگر مقایسه شد. به بیان دیگر نتیجه مقایسوه رتبوه ایوران بوا نتایج مرحله اول و دوم با یکد

کشور با دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع مقایسه شد. نتیجه این مقایسه به صورت تشوابه

و یا افتراق نتایج می باشد.

هانی نشان می دهد در بیشتر موارد نتایج این پژوهش با نتایج بانک ج 4همانطور که نتایج جدول

سازگاری و تشابه دارد. و فقط در مورد شا ص های سهولت پردا وت مالیوات، سوهولت انحوالل و

اعالم ورشکستگی و کارایی نظام قاایی افتراق نتایج مشاهده می شود. بوه بیوان دیگور برگوان و

کارشناسان وزارت صنایع بصورت تقریبی ارزیابی بانک جهانی از نامساعد بودن محیط کسب و کوار

ایران را تایید نموده اند.

428

مقایسه نتایج پژوهش و نتایج ارزیابی بانک جهانی -4جدول

ابعاد

مرحله اول: گزار بانک جهانی کشور 189بین 2014در سال

مرحله دوم: دیدگاه برگان و کارشناسان وزارت صنایع

مرجله سوم: مقایسه نتایج بانک جهانی و دیدگاه کارشناسان

بین رتبه ایران کشور 189

نتیجه مقایسه رتبه ایران با

کشور 189 میانگین

نتیجه tآزمون یک نمونه ای

نتیجه مقایسه میانگین و tآزمون

ثبت شرکت و شروع

کسب و کار نامناسب 2.81 متوسط 62

گرایش

به

متوسط

تشابه نتایج

سهولت ا ذ

مجوزهای الزم نتایجتشابه نامناسب نامناسب 2.29 نامناسب 172

سهولت استخدام و

ا راج کارکنان تشابه نتایج نامناسب نامناسب 2.54 نامناسب 147

سهولت ثبت دارایی

ها تشابه نتایج نامناسب نامناسب 2.58 نامناسب 147

سهولت ا ذ

تسهیالت و

اعتبارات

تشابه نتایج نامناسب نامناسب 2.33 متوسط 89

حمایت از سرمایه

گذاران تشابه نتایج نامناسب نامناسب 2.49 نامناسب 154

سهولت پردا ت

مالیات124

گرایش به

متوسط افتراق نتایج نامناسب نامناسب 2.42

سهولت تجارت

ارجی تشابه نتایج نامناسب نامناسب 2.39 نامناسب 148

افتراق زیاد نامناسب نامناسب 2.15 مناسب 66کارایی نظام قاایی

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

429

نتایج )اجرای قرارداد ها(

سهولت انحالل و

اعالم ورشکستگی138

گرایش

به متوسط2.55

نامنا

سب

نامنا

سب

افتراق

نتایج

سهولت کسب و

کار 2.46 نامناسب 130

نامنا

سب

نامنا

سب

تشابه

نتایج

ه( نتایج تحلیل عاملی اکتشافی

هوا از منظور بررسی سا تار عاملی و کاهش حجم متغیرهوا و تشوکیل سوا تار جدیودی از داده به

تحلیل عاملی اکتشافی با رو اجزای اصلی با استفاده از قاعده وریمکس استفاده شده است.

عوامل احصا شده و آماره های تحلیل عاملی -5جدول

آزمون مجاز بودن تحلیل عاملی

0.83KMO = 15، 1668=کای دو سطح معنادار آزمون

000، 0بارتلت= نتیجه: قابل قبول

صا احملعام نا

دهش

1م ظای نرای(کا

یاایق

2از ت مای(ح

انذاره گمایسر

3یرای دات(ثب

4م خداست( ا

نیسای انرونی

5ترک شت(ثب

6 و اللنح(ا

یتگکسرشو

7ییاتمالم ظا(ن

8ه زین هلوام(ع

و بکسی ا

ی هاه زین)هکار

و تدراصا

ی، رای دات،رداواد

وز(مج

9ی هاوزمجذ (ا

زمال

ارز ویژه

8.01 3.50 2.68 1.81 1.65 1.53 1.41 1.31 1.04

درصد واریانس

25.04 10.95 8.39 5.67 5.14 4.79 4.42 4.10 3.24

درصد اشتراک

25.04 35.99 44.37 50.05 55.19 59.98 64.39 68.49 71.73

و سطح معنواداری آزموون بارتلوت 0.7بزرگتر از KMOنشان می دهد که آماره 5جدول شماره

جودول ها برای اجرای تحلیل عاملی مناسب هسوتند. توان گفت که داده لذا می است. 0.05کمتر از

عامل دارای ارز ویژه بزرگتور از یوک هسوتند. 9واریانس کل با رو اجزای اصلی نشان داد که

430

عامول کواهش یافوت. 9تا بود که بعد از تحلیل عاملی بوه 10تحلیل عاملی تعداد شا ص هاقبل از

گذاری آنها است. الزم بوذکر اسوت کوه سوا تار نشاندهنده عوامل نه گانه احصا شده و نام 7جدول

نشان می دهد، سا تار عاملی جدید بوه 5همانطوز که جدول کند. % تغییرات را تبیین می72عاملی

کامالب 8یادی با چارچوب شا ص های ده گانه محیط کسب و کار شباهت دارد و فقط عامل میزان ز

جدید است.

:بحث و نتیجه گیری

انجوام بورای شهروندان انگیزه و عالقه افزایش کارافرینی فرصتهایی افزایش مانند کوششهایی

مکوانیزیم کارافرینی، ایجاد فرایند اجرای در موفقیت برای آنها کارآفرینانه، توانمند سازی فعالیتهای

کار و کسب محیط .است کشور توسعه ای دریک اقدامات کارافرینان، بیانگر هدایت و حمایت های

مناسب، احتموال محیط که معنا دارند، بدین یکدیگر بر قابل مالحظه ای اثرات کارافرینی توسعه و

توانود موی نیز کارافرینی، ود فعالیتهای سعهتو و ایجاد و میدهد افزایش را کارافرینانه رفتار وقوع

بانک جهانی به منظور تحلیل محیط کسب و کار کشورها از .شود کار و کسب فاای بهبود به منجر

شا ص کسب و کار منتشر می کند کوه در سوال 10به صورت ساالنه گزارشاتی حاوی 2003سال

مطرح می شود که رتبوه بنودی بانوک است. حال این سوال 130کشور 189رتبه ایران بین 2014

جهانی کامالب درست است یا یر؟ و اگر نه تفاوت ها در کجاست؟ در این تحقیوق دو هودف دنبوال

شد، اول این که آیا شا ص های بانک جهانی که برای همه کشور ها بوه صوورت یکسوان در نظور

ه آیوا میوزان و نموره ای کوه گرفته می شود با بافت بومی ایران مطابقت دارد یا یر؟ و دوم آن کو

برگان دا ل کشور برای هرکدام از این شا ص ها قائل هستند با ارزیابی بانک جهانی مطابق دارد

یا یر؟ بنابراین ارزیابی محیط کسب و کار در درون کشور و بوسویله کارشناسوان و برگوان بورای

وهش بوا هودف بررسوی دیودگاه حصول اطمینان از وضعیت موجود الزم می باشد. بنابراین این پوژ

ای بوا هودف یوک نمونوه t برگان و کارشناسان وزارت صنایع در این زمینه انجام شد. نتایج آزمون

ارزیابی مناسب بودن شا ص های ده گانه محویط کسوب و کوار از دیودگاه برگوان و کارشناسوان

و بوه ووبی در وزارت صنایع نشان داد که شا ص های مورد بررسی در سطح مناسب نمی باشوند

کشور تسهیل نشده اند.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

431

مقایسه نتایج پژوهش و نتایج ارزیابی بانک جهانی با هدف مقایسه سازگاری تقریبوی نتوایج ایون

پژوهش با نتایج ارزیابی شا ص های ده گانه محیط کسب و کوار بانوک جهوانی نشوان داد کوه در

ی و تشابه دارد. به بیان دیگر همانگونوه بیشتر موارد نتایج این پژوهش با نتایج بانک جهانی سازگار

نشان داده شد رتبه ایران به لحا فاای کسب و کار در میان سایر کشور ها بسویار 4که در جدول

پایین است و از سوی دیگر هر کدام از شا ص های بانک جانی به تفکیک متفاوت موی باشود اموا

تی که این شا ص ها را از دیدگاه برگان اکثریت شا ص ها نتایج بسیار بدی را نشان می دهد، وق

بررسی کردیم نتایج نشان داد که برگان دا لی نیز ارزیابی بانک جهانی از نامسواعد بوودن محویط

کسب و کار ایران را تایید نموده اند و فقط در مورد سه شا ص افتراق نتایج مشاهده شد. در گزار

و اعالم ورشکستگی گرایش بوه متوسوط داشوت، و بانک جهانی، پردا ت مالیات و سهولت انحالل

کارایی نظام قاایی ایران مناسب ارزیابی شوده اسوت. در حالیکوه کارشناسوان وزارت صونایع ایون

شا ص ها را نامناسب ارزیابی کرده اند. این افتراق در مورد کارایی نظام قاایی بسیار بیشتر اسوت.

بسیار نامطلوب )با پایین ترین میانگین( ارزیابی نموده در واقع این کارشناسان کارایی نظام قاایی را

اند.

9نتایج تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که شا ص های دهگانه بانک جهوانی را موی تووان در

عامل همان شا ص های قبلی و فقط یوک عامول 8عامل معنادار الصه کرد. الزم بذکر است که

کار( می باشد. تایید نسبی شوا ص هوای قبلوی شواید جدید)عامل هشتم عوامل هزینه ای کسب و

بیانگر اعتبار باالی الگوی محیط کسب و کار بانک جهانی باشد. این عامل هوا بوه ترتیوب اهمیوت

عبارتند از: کارایی نظام قاایی، حمایت از حقوق سرمایه گذاران، ثبت دارایی هوا، اسوتخدام نیوروی

ظام مالیاتی، عوامل هزینه ای کسب و کار)هزینه های انسانی، ثبت شرکت، انحالل و ورشکستگی، ن

صادرات و وادردات، دارایی، مجوز( و ا ذ مجوزهای الزم.

در مجموع می توان نتیجه گیری کرد که محیط کسب و کار کشور هم از نظر مراجع معتبور بوین

تیجه نموی تووان المللی)بانک جهانی( و هم از نظر کارشناسان دا لی نامساعد و نامطلوب است، در ن

به سیاست های توسعه کارآفرینی، شرکت های زودبازده، اشتغال، صوصی سازی پایودار در کشوور

وشبین بود. زیرا عوامل بازدارنده در محیط کسب و کار بر برنامه های مشوق کارآفرینی اثور منفوی

432

وضوع موجوود داشته و حتی ممکن است به مرور تعداد فعاالن در کسب و کارهای مولد نسوبت بوه

کاهش یافته و رشد آنها منفی شود. از ایون رو پیشونهاد موی شوود کوه سیاسوت گوذاران اصولی در

صو برنامه هایی که منجر به ایجاد فاای کسب و کار می شود، تمهیداتی اندیشیده شوود کوه

و فرایند صدور مجوز های قانونی اصالح شود و بتوان در مدت زمان بسیار کوتاه تری مجوز کسوب

کار را دریافت کرد، در صو استخدام ها تدابیری اتخاذ شود که دست بنگاه هوا بورای اسوتخدام

بازتر شود و برای این کار بسته های تشویقی در نظر گرفته شود، نظام مالیاتی به گونوه ای طراحوی

اتخواذ شود که مشوق راه اندازی کسب و کار های کوچک باشد نه عامل بازدارنده، تودابیر حموایتی

گردد تا در هنگام ورشکستگی شرکت ها که یکی از موانع ورود به کسب و کار است بتوان از آن ها

حمایت مالی یا حقوقی کرد که فرد کارآفرین باز بتواند به کسب و کار ود بوازگرددف در صوو

کوه سرمایه گذاری اولیه که یکی از بزرگتری مشکالت کارآفرینان اسوت تصومیماتی گرفتوه شوود

سرمایه گذاران بتوانند به چنین کسب و کارهایی وارد شوند و حمایت مالی انجام دهنود و دسترسوی

کارآفرینان به منابع مختل سرمایه افزایش پیدا کند، در صو صادرات و واردات نیاز بوه مشووق

رود پیدا کند.های بسیار قوی تری می باشد که کسب و کار بتواند درآن حوزه با انگیزه به آن حوزه و

و در نهایت به محققین آینده پیشنهاد می شود که تحقیقوات کواربردی در موورد امکوان و نحووه

اصالح فرایند های هر کدام از شا ص های ده گانه به طور جداگانه صورت بپذیرد. تا از این طریوق

راه کارهای اجرایی به هرکدام از نهاد های مربوطه ارائه گردد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

433

:ماخذمنابع و

( پروژه مطالعه و بررسی فاای کسب و کار و ارائه 1388اتاق بازرگانی صنایع و معادن تهران )

برنامووه عموول جهووت بهبووود آن در ایووران: مطالعووه موووردی سووازمان تووامین اجتموواعی،

http://www.tccim.ir

( توسعه، کارآفرینی، اشتغال، ارائه شده در جلسه 1384احمد پور داریانی، محمود ) هم اندیشوی

شورای اشتغال وزارت کار، سایت انه کارآفرینان.

(.برناموه چهوارم توسوعه اقتصوادی، اجتمواعی و 1383سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوور.)

فرهنگی کشور، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

( نقش دولت و وط مشوی هوای د 1385داوری، علی و رضایی، حمید رضا ) ولتوی در توسوعه

.2کارآفرینی، فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران،

(1384دستو، هرنالدو )"ترجمه جعفر یر واهان، فصولنامه "چرا اقتصاد غیررسمی اهمیت دارد

تامین اجتماعی.

( مطالعوه نقوش دولوت در لوق 1388رضایی، حمید رضا، محموودی، موریم و داوری، علوی )

، همایش منطقه ای توسعه کوارآفرینی، دانشوگاه آزاد اسوالمی واحود کارآفرینی و توسعه پایدار

انزلی.

(رو 1384سکاران، اوما ،) ترجمه دکتر محمد صائبی و دکتر محمود .های تحقیق در مدیریت

ریزی. شیرازی، تهران، موسسه عالی آموز و پژوهش مدیریت و برنامه

، ،بانوک مودل اسواس کشووربر یدارو کوار و کسوب فاای ای مقایسه برسی "سلطانی

181تهران، ارشد دانشگاه کارشناسی نامه ، پایان"جهانی

( 1390ساالری، ابوذر ) ،" اقتصادی، مجله "کسب وکار فاای بر مالیاتی نظام تأثیر بررسی

.10 و 9 اقتصادی، شماره های مسائل یا ستهای بررسی ماهنامه

( معیارهوای اجتمواعی در ارزیوابی سیاسوت هوای 1372علوی تبار، علیرضا و میدری، احمود )

اقتصادی، نشریه راهبرد،

434

بور آن توأثیر و کسوب وکوار فاای شا ص"، ( 1389احمدیان ) ومریم عرب مازار، عباس

اقتصاد ، فصلنامه"ایران در سرمایه گذاری صوصی

دیودگاه از ایوران در وکوار کسوب ایجواد رایبو نیواز موورد بسوترهای برسی "ر.قزلبا ، م

تهران، دانشگاه ارشد نامه کارشناسی ، پایان"و برگان کارشناسان

( رو تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالحسین 1384وان)کیوی، ریموند، کامپنهود، لوک

نیک گهر، تهران، نشر توتیا

(تحلیل1385مومنی، منصور ) با استفاده های آماریSPSS نشر کتاب نو

(سنجش و بهبود محیط کسب و کار، سازمان انشارات 1387میدری، احمد و قودجانی، اصالن )

جهاد دانشگاهی واحد تهران.

( شا ص های ده گانه سهولت کسب و کار بانک جهانی1پیوست

شا ص های ده گانه سهولت کسب و کار بانک جهانی -6جدول

اجزا شا ص های ده گانه

شرکت و شروع ( ثبت 1 کسب و کار

مراحل ا ذ مجوز)پردا ت عوارض ثبت، انتخاب نام و....(

مدت زمان شروع تا پایان فرایند ثبت شرکت

مجموع هزینه ثبت شرکت

حداقل سرمایه موردنیاز برای شروع یک فعالیت اقتصادی

( ا ذ مجوز های الزم 2از شهرداری، اداره آب و برق، محیط زیست و...

مجوزهای الزم و مراحل اداری آنهاتعداد

مدت زمان الزم برای ا ذ مجوزها

میزان هزینه ا ذ مجوزهای الزم

( استخدام و ا راج 3 کارکنان

سختی و مشکالت استخدام)عدم ممنوعیت قرادادهای دائمی یا موقت و یا ا (

انعطاف نا پذیری مقررات ساعات کار)تعداد و روزهای کاری در هفته، تعطیالت رسمی(تعداد

سختی و مشکالت ا راج)امکان قانونی ا راج یک یا چندکارمند مازاد و..(

انعطاف ناپذیری اشتغال)ترکیبی از سه شا ص اول(

هزینه ا راج )جریمه های حقوقی و قانونی و....(

هزینه غیر دستمزدی نیروی کار)درصدی از حقوق فرد بر مبنای شا ص های غیر عملکردی(

ارایی در سازمان ( ثبت د4 ثبت امالک

مراحل ثبت )گواهی تصفیه بدهی مالیاتی، بیمه و...( زمان مورد نیاز برای شروع و پایان ثبت اسناد

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

435

اجزا شا ص های ده گانه

هزینه ثبت

( ا ذ تسهیالت و 5 اعتبارات

قوانین پردا ت تسهیالت و اعتبارات)لزوم وثیقه و...(

دسترسی افراد و شرکت ها به اطالعات اعتباری الزم

ثبت موسسات عمومیپوشش

پوشش ثبت موسسات صوصی

( حمایت از سرمایه 6 گذاران

شفافیت معامالت در بازار سهام و امکان انتشار اطالعات

میزان مسئولیت و تعهد مدیران شرکت در قبال سهامداران

قدرت سهامداران در شکایت علیه رفتارهای سوء مدیران شرکت

حمایت از سرمایه گذاران

مالیات ( پردا ت7

تعداد انواع مالیات ها)مالیات انتقال دارایی، فرو و....(

زمان مورد نیاز انجام کارهای اداری پردا ت مالیات ها)

منصفانه بودن نر مالیات بر سود

( تجارت ارجی8

تعداد اسناد الزم برای صادرات)بارنامه، بیمه نامه و....(

جابجایی بار و حمل ونقل بار به زمان الزم برای صادرات )امور گمرگی، پایانه ها(

هزینه های صادرات

تعداد اسناد الزم برای واردات)بارنامه، بیمه نامه و....(

زمان الزم برای واردات )امور گمرگی، جابجایی بار و حمل ونقل بار به پایانه ها(

هزینه های واردات

( صدور حکم در نظام 9 قاایی

پرونده و قااوت و...(مراحل دادرسی )افتتاح

مدت زمان دادرسی و صدور حکم از آغاز تا پایان

هزینه مورد نیاز برای حل ا تالف)وکیل، دادگاه و....(

( اعالم ورشکستگی و 10 اتمه بخشیدن به

وکار)سختی مسائل و کسب قوانین پس از ورشکستگی(

زمان اعالم ورشکستگی تا صدور حکم دادگاه در زمینه ورشکستگی

هزینه )هزینه های رسمی دادگاه و دستمزد وکال، ارزیابان مستقل، وکال و حسابداران.. (

درصد بازگشت دارایی و مطالبات سهامداران

436

Chen, Martha(2005) The Business Environment and the

Informal Economy: Creating Conditions for Poverty Reduction,

Conference on “Reforming the Business Environment”Cairo,

Egypt.

De Soto, Hernaldo (2000)The Mystery of Capital: Why

Capitalism Triumphs in the West and Fails Everywhere Else,

Basic Books,USA.

Doing Business (2009)The International Bank for

Reconstruction and Development / The World Bank,

www.worldbank.org

Dyck, A(2000)Privatization and Corporate Governance:

Principles, Evidence and Future Challenges, Harvard Business

School, Boston.

Dardia, Michel & Sherman Luck (1999), "Rethinking the

California Business Climate", Public Institute ofCalifornia.

Knack, S. & P. Keefer (1995), "Institution and Economic

Performance, Cross Country Test Using

AlternativeMeasures",EconomicandPolitics,Vol. 7, Issue. 3.

Dollar, David, Mary Hallward-Driemeier & Taye Manistee

(2003), "Investment Climate & Firm Performance in

Development Economices World Bank", Development Research

Group.

Tobin, Jennifer&SusanRose-Ackerman(2003), ForeignDirect

Investment and the Business Environment In Developing

Countries: the Impact of Bilateral

InvestmentTreaties,Department ofPolitical Science.

World Economic Forum (2008) The Global Competitiveness

Report 2008–2009, Switzerland.

World Economic Forum (2009) The Global Competitiveness

Report 2009–2010, Switzerland.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

437

Worthington, Ian and Britton, Chris(2006) The Business

Environment, Prentice Hall, Fifth edition.

438

موثر بر توسعه کارآفرینی بر اساس الگو های سیاست های کالن

حیط کسب و کارم

3ترانه فر منش ،2، نسترن افشم1علی داوری

:چکیده

افزایش سطح فعالیت های کارآفرینانه در یک جامعه به ایجاد محیطی پیش برنده بورای افوزایش

تعداد کارآفرینان جدید و راه اندازی کسب و کارهای جدید نیاز دارد. در سال های ا یر برنامه هوایی

کارآفرینی در ایران انجام شده است. بنابراین ارزیوابی سیاسوت هوا و برناموه هوای در جهت توسعه

توسعه کارآفرینی دولت در ایران الزم بنظر می رسد.

بررسی بانک جهانی نشان داده است که بین محیط مساعد کسب و کار و توسعه کارآفرینی رابطه

ست های موثر بر توسعه کارآفرینی و بررسی مستقیم وجود دارد. این مقاله با هدف ارائه مدلی از سیا

الگوی جهوانی مورتبط بوا 8پیش برندگی این سیاست ها، تدوین شده است. بر این اساس، با مرور

محیط کسب و کار و کارآفرینی، یک مدل مفهومی قالب سیاسوت هوای کوالن توسوعه کوارآفرینی

(بوازار موالی، 4ه منوابع انسوانی، (توسوع 3(ثبوات اقتصواد کوالن، 2(عوامل نهادی و قانونی، 1شامل

( فنواوری و بوازار کاالهوا و ودمات 8(نوآوری 7(تحقیق و توسعه 6(زیرسا ت های نرم و سخت، 5

تدوین شد. سپس بمنظور ارزیابی وضعیت موجود پرسشنامه ای تدوین و دیودگاه کارشناسوان حووزه

ونه گیری تصوادفی در قالوب های مرتبط با کارآفرینی در وزارت صنعت، معدن و تجارت به رو نم

پیمایشی بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد در مجموع سیاسوت -یک پژوهش توصیفی

استادیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران 1

دانشجوی دکتری کارآفرینی دانشگاه تهران 2

کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی دانشگاه تهران 3

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

439

های کالن موثر بر توسعه کارآفرینی در وضعیتی بازدارنده داشته و بوه بهبوود نیواز دارنود. در پایوان

پیشنهاداتی نیز برای بهبود این سیاست ها ارائه شده است.

کارآفرینی، توسعه کارآفرینی، محیط کسب وکار، سیاست های کارآفرینی لیدی:واژگان ک

440

:مقدمه

تجارب نشان می دهد که سطح فعالیت های کارآفرینانه افراد جامعه در صوورتی افوزایش واهود

یافت که افراد کارآفرینی را به عنوان یک گزینه امکان پذیر و مناسب رشد و ترقی آگواهی داشوته و

به پیگیری آن باشند )انگیز (؛ دانش، مهارتها و توانایی های الزم را داشته )مهارت ها( و بوه مایل

ای، دسترسی حمایت کافی برای شروع یک کسب و کار مانند دسترسی به اطالعات، دمات مشاوره

به سرمایه و مشوق ها، در یک محیط قانونی و سیاسی مطلوب دسترسی داشته باشند)فرصت ها(.

منظور ایجاد فرصتهای بیشتر، دولت ها می توانند موانع موجود در سیستم های نظارتی، اداری، به

قانونی و مالی که ممکن است به عنوان عوامل بازدارنوده در ورود بوه کسوب و کوار عمول کننود را

توانند مجازات های ورشکسوتگی و سیاسوت هوای کاهش داده یا حذف کنند. همچنین دولت ها می

کووار و تووامین اجتموواعی را بووه عنوووان موانووع و بازدارنووده هووای پنهووان کوواهش دهنوود بووازار

(Lundstrom & Stevenson,2005,P.47)

نتایج بررسی سازمان همکاری های توسعه اقتصوادی در زمینوه شناسوایی عوامول تعیوین کننوده

توسعه کارآفرینی نشان می هد که می توان عوامل پیش برنده توسعه کارآفرینی را در راستای بهبود

انگیر ، مهارت ها و فرصت ها در دو گروه سیاست های کوالن گروهبنودی کورد. سیاسوت هوای

ه بهبود محیط کسب و کار کمک می کنند. سیاست های کالن تقریباب در همه کشورها کالن دولت ب

مشترک و یکسان هستند. به طور کلی، سیاست های کالن جهت توسعه کارآفرینی در محیط کسب

و کار بسیار مؤثر عمل می کنند.

الن بررسوی های ک توان در گروه سیاست های توسعه کارآفرینی را می بر اساس این مدل سیاست

هوای کوچوک و متوسوط و هوای دولتوی هسوتند کوه بور شورکت های کالن، سیاستکرد. سیاست

های کوچک و متوسط و کوارآفرینی را بوه عنووان هودف گذارند ولی شرکتکارآفرینی آنها تأثیر می

های کالن، بر ماهیت کوارآفرینی دهند. شواهد بیانگر آنست که سیاستاصلی ود مد نظر قرار نمی

ها تأثیر دارند و تقریبا در همه کشورها مشترک و یکسان هستند. ر همه کشورد

در سال های ا یر تال هایی در جهت توسعه کارآفرینی در کشور انجوام شوده اسوت، ولوی در

عمل افزایش نر کارآفرینی و توسعه شرکت های کوچک و متوسط در کشور بوا مشوکالتی هموراه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

441

خشی از این مشکل را در سیاست های کالن توسعه کارآفرینی کشوور بوده است. شاید بتوان علت ب

جستجو کرد. بنابراین این پژوهش بدنبال شناسایی سیاست های کالن و سنجش پیش برندگی این

سیاست ها بر توسعه کارآفرینی کشور با بررسی اینکه سیاست های کالن توسعه کارآفرینی در ایران

هستند و هم چنین شناسایی میزان پیش برندگی ابعواد سیاسوت 1دارندهآیا پیش برنده، نثی و یا باز

در ادامه مبانی نظری پژوهش در بخش کارآفرینی، توسعه کارآفرینی، سیاست های کالن می باشد.

ه مودل مفهوومی تودوین شوده و ارائ مجمع جهانی اقتصادهای کالن، الگوی رقابت پذیری جهانی

است.

:پیشینه پژوهش

شووند، ولوی فورد کوارآفرین و فعالیوت اگر چه فعالیت های کارآفرینانه از سطح فوردی آغواز موی

ای و بستر محیطی مانند عوامل فرهنگی کارآفرینانه در الء شکل نمی گیرد، و بوسیله عوامل زمینه

کالن تحت تأثیر قرار می گیرد. با توجه بوه ضورورت و نهادی، محیط کسب و کار و شرایط اقتصاد

توسعه کارآفرینی، برنامه هایی در جهت توسعه کارآفرینی در کشورهای مختل بوسیله دولوت هوا و

مراکز تحقیقاتی از دهه های گذشته تدوین شده است که در ادامه به سیاست های کوالن موؤثر بور

ده است.توسعه کارآفرینی و محیط کسب و کار اشاره ش

کارآفرینی

با توجه به ماهیت میان رشته ای کارآفرینی، تعاری مختلفی برای آن مطرح شده است. بر وی از

این تعاری در ادامه بیان شده است.

( تاسیس و مدیریت یک شرکت جدید جهت استفاده از فرصت های نوآورانه و منحصر بوه فورد 1

(. ( Hindle & Rushworth, 2000یابد است که به رشدی سریع دست می

( فرآیند نوآوری و تأسیس یک کسب و کار مخاطره آمیز که چهار مؤلفه فرد، محیط، سوازمان و 2

شووود هووای مختلوو نظیوور دولووت پشووتیبانی مووی فرآینوود بوور آن تأثیرگووذار اسووت و بوسوویله شووبکه

(Kuratk and Hodgetts, 2001)

1Encouraging, Neutral or Discouraging

442

گیری مرتبط با آن(، که تحت شرایط ریسک ( فعالیتهای اقتصادی سود محور )و جریان تصمیم3

و عدم قطعیت انجام می شود. کارآفرینی با نوآوری نیز سرو کار دارد زیرا کارآفرینان تال می کنند

(UNECE, 2008)تا ترکیب جدیدی از عوامل تولید را برای سودآوری کش کنند.

کارآفرینی می باشد. ( کارآفرینی شامل سه جزء کارافرینان، فعالیت کارآفرینانه و4

کارآفرینان، افرادی )صاحبان کسب و کار( هستند که در جستجوی ایجاد ارز ، از طریق لق یوا

گستر فعالیت اقتصادی به وسیله شناسایی و بهره بورداری از محصووالت، فرآینودها و بازارهوای

، از طریق لق یوا گسوتر جدید می باشند. فعالیت کارآفرینانه، اقدام افراد در پیگیری ایجاد ارز

فعالیت اقتصادی با شناسایی و بهوره بورداری از محصووالت، فرآینودها و بازارهوای جدیود اسوت. و

(OECD, 2007a )کارآفرینی، پدیده ای مرتبط با فعالیت کارآفرینانه می باشد.

از ( فرآیند ایجاد ارز با تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منوابع بوه منظوور بهوره گیوری 5

(.1383فرصت ها است. )احمدپور داریانی،

:توسعه کارآفرینی

اگر کارآفرینی سیستمی شامل کارآفرینان )و کارافرینان بوالقوه(، نهادهوا و اقودامات دولتوی تلقوی

شود، در اینصورت پیامد مطلوب یک ط مشی کارآفرینی، افزایش سوطح فعالیوت کارآفرینانوه موی

ها و دولت ها ایجاد محیطی است که عرضه مستمر کارآفرینان جدید باشد، که متعاقب آن نقش نهاد

و تال برای راه اندازی و رشد سازمانها موفق را فراهم واهند کرد. برای انجام چنین کاری، وط

مشی کارآفرینی طور منطقی باید بر تمام بخشهای فرآیند کارآفرینانه از آگاه شودن فورد از انتخواب

بقوووواء و رشوووود اولیووووه یووووک شوووورکت نوپووووا تمرکووووز کنوووود هووووای کارآفرینانووووه تووووا

(Lundstrom & Stevenson , 2005)

مشی هوا مشی ها برای تشویق کارآفرینی اتخاذ می شوند. این طمعیارها و شا ص هایی از ط

در گامهای پیش از شروع، هنگام شروع و پس از شروع فرآیند کارآفرینانه مدنظر قرار موی گیرنود و

انگیز ، فرصت و مهارت ها طراحی می شوند. هدف اولیه این ط مشی ها ترغیب در جهت ایجاد

افراد بیشتر برای در نظر گرفتن کارآفرینی به عنوان یک گزینه )انتخاب( و گوام برداشوتن در جهوت

شووووووروع یووووووک کسووووووب و کووووووار و مراحوووووول بعوووووودی رشوووووود اسووووووت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

443

(Lundstrom & Stevenson , 2001a) د یوک شورکت از تمامی فعالیتهایی که به ایجوا

طریق برنامه های اطالع رسانی، توسعه مشاغل، وداشتغالی، بقاء و رشود کسوب و کوار، و تشوویق

. فرآینود افوزایش تعوداد (INTERMAN, 1991)روحیه کارآفرینی در جامعه کمک موی کنود

کارآفرینان در یک جامعه از طریق شکل گیری فعالیت اقتصادی جدید، و رشود شورکتهای کوچوک

(ACOA,1996, & Stevenson, 1996).

تعریف خط مشی های کارآفرینی در برنامه های توسعه کارآفرینی کشورها

تر به وسیله ایجواد فرصوت هوایی بورای هلند: هموار کردن راه برای ایجاد یک جامعه کارآفرینانه

The entrepreneurial)کووووارآفرینی و حووووذف موانووووع پوووویش روی کووووارآفرینی

society,2000,p.8)

هوای کارآفرینانوه، انگلستان: ایجاد و بهبود نگر مثبت نسبت بوه کوارآفرینی، افوزایش فعالیوت

افزایش تعداد و کیفیت شرکتهای نوپا و تبدیل شدن به بهترین مکان در جهوان بورای شوروع یوک

(DTI Strategic Framework,2000-01)کسب و کار

رکت به وسیله حذف و کواهش موانوع تاسویس فنالند: ارتقای کارآفرینی، رقابت پذیری و رشد ش

شرکت ها و کسب و کارهای کوچک و ترغیب تمام بخشهای اداری ودولتی در جهت تسهیل فرایند

تأسوویس و تووأمین بودجووه شوورکتهای جدیوود، افووزایش سووطح فعالیووت کارآفرینانووه بووا توورویج

تا کوارآفرینی بوه عنووان نگر های مثبت نسبت به کارآفرینی و بهبود عملکرد و اثربخشی بازارها

,Ministry of Trade and Industry, Finland)یوک گزینوه شوغلی مطورح باشود

2000)

ایاالت متحده: ایجاد جو اقتصادی مناسب که موجب شکل گیری، جوذب و حفوظ شورکت هوای

شود که محصوالت و دماتی را تولید و بازارهوای جدیود را توسوعه موی دهنود کارآفرینانه نوآور می

(State Entrepreneurship Policies and Programs 1999)

های کسوب اندازیکانادا: حمایت از کارآفرینان بالقوه به منظور حصول اطمینان از رشد مستمر راه

(Atlantic Canada Opportunities Agency, 1999)و کارها و ایجاد مشاغل جدید

444

دسته بنودی کورده انود. "کالن"یا " رد"دگاه های کارآفرینی را در دی کوراتکوو هادجتس نظریه

دیدگاه کالن کارآفرینی شامل عوامل وسیعی است که با موفقیت یا شکست فعالیت های کارآفرینانه

مکتب فکوری محیطوی)محیط اجتمواعی. نهادهوا، ارز هوا(؛ از منظر بیرونی مرتبط است و شامل

یر)تغییورات سیاسوی. اقتصوادی( اسوت. مکتب فکری مالی )تامین منابع مالی( و مکتوب فکوری تغی

دیدگاه رد شامل عوامل ا فورد کوارآفرین بووده و بخشوی از منبوع کنتورل درونوی محسووب

شوند. در این دیدگاه، کارآفرین بالقوه دارای توانایی کنترل، هدایت یوا تنظویم پیامود هور عامول می

تأثیرگووووووذار اسووووووت. ماننوووووود نظریووووووۀ هووووووای صوصوووووویات کارآفرینووووووان.

(Kuratk and Hodgetts, 2001)

هدف این پژوهش توسعه یک الگو و چارچوب مفهومی بمنظور تبیین ط مشوی هوای دولوت در

توسعه کارآفرینی است. با توجه به رویکردهایی که در زمینه کارآفرینی به ا تصار معرفی شود، ایون

ن مبوانی نظوری ایون پژوهش دارای رویکرد کالن و محیط گرا با تاکید بر نقش دولت است. بنابرای

پژوهش بر مطالعات سطح کالن توسعه کارآفرینی تمرکز دارد.

ضرورت توسعه کارآفرینی

هوای تولیودی، فیزیکوی، انسوانی و توسعه اقتصادی عبارتست از رشد همراه با افوزایش ظرفیوت

جتمواعی اجتماعی. در توسعه اقتصادی، رشد کمی تولید حاصل واهد شد، اما در کنار آن، نهادهای ا

( 2( افزایش ثروت و رفاه مردم جامعه 1نیز متحول واهند شد. توسعه اقتصادی دارای اهدافی مانند

ایجاد اشتغال می باشد.

شک، روند توسعۀ اقتصادی در کشورهای توسعه یافته، بیانگر این واقعیوت اسوت کوه اقتصواد بی

وسعۀ اقتصادی کشورهای توسوعه یافتوه، ی که کارآفرینان در ت ا تحت تأثیر کارآفرینی است؛ به گونه

(Hindle & Rushworth, 2000)اند. نقش محوری داشته

نقش کارآفرینی به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی، در دیدگاههای شومپیتر بیان شده اسوت.

به زعم شومپیتر هر کسی ترکیب جدیدی را ایجاد کند، کارآفرین اسوت. یوافتن ترکیوب جدیودی از

لید، فرآیندی کارآفرینانه می باشد که موتورتوسعه اقتصادی واهد بوود. ترکیوب جدیود راه عوامل تو

های بهتری را برای برآوردن تقاضای فعلی یا ایجاد محصوالت جدیود ایجواد موی کنود کوه اغلوب

موجب منسو شدن تکنولوژی ها و محصوالت فعلی می شوند )فرآیند تخریب الق(. شرکتی کوه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

445

در آن فعالیت می کند، از طریق فرآیند دوگانه سهم بازار و افزایش تقاضای کل برای کارآفرین نوآور

محصوالت ارائه شده در بازار رشود واهود کورد و در نهایوت توسوعه اقتصوادی جامعوه بوه کموک

کارآفرینان شکل می گیرد. دیدگاه نظری یا تئوریک دیگر بوسیله اشمیتز ارائه شده اسوت. در مودل

رآفرینانه، عاملی تعیین کننده برای رشد بهره وری می باشد. اشمیتز در مدل وود بور وی فعالیت کا

نقش فعالیتهای تقلیدی کارآفرینان در رشد اقتصادی تأکیود موی کنود.این رویکورد در تجربوه رشود

اقتصادهای مشاهده می شود. کارآفرینان تقلیدکننده، کارآفرینانی هسوتند کوه فعالیتهوای موجوود را

.(Schmitz,1989)ی کنند و آنها را به مرحله عمل در می آورند. تقلید م

عالوه بر دیدگاههای تئوریکی مطالعات تجربی گوناگون نیز بر نقش کارآفرینی در رشد اقتصوادی

تاکید دارند. برای مثال، مطالعات سازمان همکاری های توسعه اقتصادی و مطالعات دیودبان جهوانی

قتصادی کارآفرینی یکی از مهمترین منابع تحلیل اقتصادی پیوندهای بین فعالیت کارآفرینانه و رشد ا

را ارائه می کنند. همانطور که مالحظه می شود کارآفرینی برای ایجاد فاای سالم اقتصادی و رشود

شده اسوت ملی یک ضرورت محسوب می شود و نقش کارآفرینی در پایداری و ثبات اقتصادی تایید

(Henry, 2002 ) پژوهش های کارآفرینی نشان داده است که عوامل و شرایط محیطوی مثول .

وامل فرهنگی، اجتماعی، قانونی، سیاسی و فناوری تأثیر مثبت و یوا منفوی بور توسوعه کوارآفرینی ع

. در واقووع (Deakins & Freel, 2003; Histrich & Drnovsek,2002)دارنوود

کارآفرینان در همه کشورها و فرهنگ ها وجود دارند. ولی محیط نامساعد برای کارآفرینی معموال به

گیوری از فرصوت هوای ینی می انجامد؛ حال آنکه محویط مسواعد موجوب بهوره رشد اقتصاد زیرزم

.(( Herbig , etal , 1994کارآفرینانه می شود

کاستی ها و اهمیت در حال رشد ط مشی گذاری کارآفرینی از جنبه تئوریک نیاز به یک مبنوای

تور یوا کارآفرینوان ارآفرینانوه تر و مقایسه پذیر را الزم می کند. تا بتوان به ایجاد یک اقتصاد کدقیق

بیشتر و دستیابی به اهداف تعیین شده کمک کرد. بر این اساس بسیاری از کشورها در حوال حاضور

ط مشی های کارآفرینی را به عنوان یک رشته علمی مجزا به رسمیت می شناسند. در سطح بوین

ون دیودبان جهوانی المللی نیز سازمان هوایی ماننود بانوک جهوانی و سوازمانهای صوصوی همچو

کارآافرینی، توسعه داده های بین المللی را آغاز نموده اند. با این وجود هنوز بحر وط مشوی هوای

446

توسعه کارآفرینی موضوع بسیار جدیدی می باشد و بیان دقیق اهداف ط مشی کارآفرینی هنووز در

((Lundstrom & Stevenson, 2001dمراحل تکامل می باشد

توسعه کارآفرینی با دو جهت گیری کلی شامل حذف و کاهش موانع کارآفرینی نقش دولت ها در

. بر اسواس ایون جهوت گیوری هوا، (UNECE, 2008)و ترغیب و تشویق کارآفرینی می باشد

ها دولت برای توسعه کارآفرینی شامل تدوین قوانین و مقررات مورتبط، بر ی از مهمترین ط مشی

مراحل اداری، حمایتهای مالی و اعطای وام، ارتقواء کوارآفرینی و سازی های مالیاتی، ساده ط مشی

آموووز ، اطووالع رسووانی و مشوواوره بووه کارآفرینووان و ایجوواد زیرسووا تهای الزم مووی باشوود

(Lundstrom & Stevenson, 2001)

هدف این پژوهش توسعه یک الگو و چارچوب مفهومی بمنظور تبیین ط مشوی هوای دولوت در

ی است. با توجه به رویکردهایی که در زمینه کارآفرینی به ا تصار معرفی شود، ایون توسعه کارآفرین

پژوهش دارای رویکرد کالن و محیط گرا با تاکید بر نقش دولت است. بنابراین مبوانی نظوری ایون

پژوهش بر مطالعات سطح کالن توسعه کارآفرینی تمرکز دارد.

های سیاست کارآفرینی ها و ویژگی اولویت

های کوچک و متوسط موضوع بسیار جدیدتری ه کارآفرینی نسبت به بحر توسعه شرکتتوسع

هوای هرحال سیاسوت بوده و سیاست توسعه کارآفرینی هنوز در مراحل تکامل و رشد است. به

های زیر هستند: کارآفرینی دربرگیرنده اولویت

هوای اشتغال )معرفی مودل عنوان یک گزینه جذاب اطالع رسانی بیشتر نسبت به کارآفرینی به

نقش کارآفرینان موفق، تغییر نگر عموم مردم(

های یادگیری در فرآیند کارآفرین شدن و شروع یک کسب و کوار بورای افوراد افزایش فرصت

گیری کارآفرینانه، آموز ( )جهت

های کارآفرینی و مشاوره شروع یک کسب و کار کوچک در سطح تسهیل دسترسی به آموز

معه و ارتقای کیفیت دمات پشتیبانی کسب و کارهای کوچکملی و جا

منظوور تورویج بحور، یوادگیری و شوراکت ای بوه هوا و تبوادالت شوبکه تسهیل ایجاد فعالیت

های بحر در مورد سیاست ها( ها، سمینارها و یا گردهمایی ها، انجمن )کنفرانس

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

447

کاهش موانع اداری و قانونی برای ورود به کسب و کار

اندازی و شروع یک کسب و کار های کوچک، سرمایه و سایر منابع برای راه سترسی به وامتسهیل د

توسعه دانش و پژوهش در زمینه چگونگی ایجواد کسوب و کارهوای کوچوک و کوارآفرینی در

اقتصاد و نقش آنها در ایجاد شغل و ثروت )پژوهش و نشراطالعات(.

رآفرینی به شرح زیر هستند:های موجود کا های متداول سیاست همچنین ویژگی

مند بوه شوروع یوک هامورد هدف قرار دادن افراد عالقه توجه به افراد بیش از توجه به شرکت

کسب و کار )ارائه پشتیبانی قبل از شروع کسب و کار(

هوا و تشویق بیشتر و بیشتر افراد برای شروع کسب و کوار شخصوی بوا هودف ایجواد فرصوت

هوای شوروع و اداره ر یوادگیری فرآینود کارآفرینانوه و ایجواد مهوارت منظو پشتیبانی از افراد به

موفقیت کسب و کار

های اقلیت جامعه مانند زنان و جوانان های هدف شامل عموم مردم و بخش توجه به گروه

توجه به ایجاد فرهنگ کارآفرینانه یا افزایش شور و نشاط کارآفرینانه در جامعه

های پشتیبانی های مالی مستقیم که موجب استفاده بیشتر از اهرم رماز اه عدم استفاده گسترده

هوووووووای کوچوووووووک( شوووووووود )بوووووووه اسوووووووتثنای وام غیرموووووووالی موووووووی

Lundstrom & Stevenson, 2001d) .)

سیاست های کالن

و مقوررات هسوتند؛ هوای مالیواتی های کالن شامل مواردی نظیر سیاست رقابت، سیستم سیاست

هوای کوچوک و های مدیریتی صاحبان شرکت آموز ؛ مشاوره؛ ارایه برنامههای رد شامل سیاست

های تغییر فرهنگی نظیر آموز سازمان و دسترسوی متوسط یا مالکان بالقوه آنها و همچنین برنامه

هوای ورد در تورویج کوارآفرینی های کالن نسبت به سیاسوت شود. سیاست های مالی می به برنامه

.(OECD,2007b)موثرتر هستند.

بر ی از سیاست های کالن عبارتند از:

پایین، امنیت اقتصادی کنترل تورم، نر بهره

448

سیستم مالیاتی کارآمد

سیاست های رقابت و ضد انحصار در دسترسی به منابع مالی

سهولت شروع و اداره یک کسب و کار( قوانین تجاری(

ه در یک کشوور اثوربخش اجرای سیاست ها و قوانین )ممکن است اجرای یک سیاست ک

باشد و در کشوری دیگر فاقد اثربخشی(می

:سیاست های رد شامل

کمک مالی برای توسعه آموز مدیریت و کارکنان شرکت های کوچک و متوسط

افزایش تحقیق و توسعه در شرکت های کوچک و متوسط

بهبود ظرفیت های کارآفرینانه

لق فرهنگ کارآفرینانه

منابع مالی برای کارآفرینان و غیره است بهبود دسترسی به(OECD,2007a) .

الزم بذکر است که سیاست های کالن در مباحر محیط کسب و کار ریشه دارند و سیاست های

26 رد بیشتر در الگوهای توسعه کارآفرینی مورد توجه قرار گرفته انود. در تحقیقوی کوه در سوطح

یه بوسیله بانک توسعه و نوسازی اروپا و بانوک جهوانی کشور اروپای مرکزی و شرقی، روسیه، و ترک

نشان می دهد که در کشوری مانند روسیه سفید)بالروس( سیاست های کالن مانندسیستم مالیواتی

)نر ها و تعدد موارد مالیاتی، تغییرات در الزامات مالیاتی(، قوانین و مقررات متعدد و بی ثبات، کنترل

ای دولتی، سختی دریافت مجوز و ثبت شرکت و فساد مقاموات در های بیش از حد توسط سازمان ه

.(UNECE, 2007)سطح کالن موانعی مهم برای توسعه کارآفرینی هستند

در این مقاله تأکید بر سیاست های کالن می باشد. این سیاست ها شامل عوامل نشان داده شوده

می باشد به شرح زیر است: 1در جدول

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

449

مفهوم، ابعاد و شا ص سیاست های کالن -1جدول

شاخص بعد مفهوم

الن کیهات اسسی

عوامل نهادی و قانونی

ثبات سیاسی کشور، کارایی چارچوب های قانونی در زمینه کسب و کار، قوانین نیروی کار، مالیاتی، قاایی ضد انحصار و مالکیت

معنوی و غیره

ثبات اقتصادی، امنیت اقتصادی و غیرهنر تورم، نر بهره، ثبات اقتصاد کالن

توسعه منابع انسانی

سطح عمومی آموز های ابتدایی و دانشگاهی در کشور، میزان هزینه ها و سرمایه گذاری در آموز کشور، دسترسی به نیروی

انسانی متخصص و غیره

بازارمالیر شرایط برابر برای دسترسی به منابع مالی، نبود محدودیت در بازا

مالی و سرمایه کشور و غیره

زیرسا ت های نرم و سختکمیت و کیفیت زیر سا ت های حمل و نقل، انرژی و ارتباطالتی

و اطالعاتی

تحقیق و توسعه و نوآوریدسترسی به نتایج تحقیقات در کشور، میزان سرمایه گذاری در

تحقیق و توسعه و غیره

فناوریمدرن، همکاری فناورانه بین حمایت دولت از فناوری های

شرکتها، انتقال تکنولوژی و غیره

بازارکاالها و دماتاندازه بازار دا ل و ارج کشور، رقابت و نبود شرایط انحصار و

رانت در بازار کاالها و دمات

هوا توسعه بهبود می یابند ولی بررسوی اگر چه فعالیت های کارآفرینانه با اجرای این برنامه های

نشان می دهد انگیزه ها و فعالیت های کارآفرینانه به وسیله عوامل فرهنگی، نهادی، دولت، محویط

کسوووووب و کوووووار و شووووورایط اقتصووووواد کوووووالن تحوووووت توووووأثیر قووووورار دارنووووود

(Wennekers & Thurik, 1999.)

نیافتگی کشورهای جهان سوم را موانع دسوتو اقتصاددان معروف پرویی یکی از دالیل مهم توسعه

ظام اداری این کشورها می داند که بخش صوصی را به اقتصاد زیرزمینی، غیررسومی و غیرمولود ن

وکار، سیاست های کالن، توسعه کارآفرینی و توسعه شرکت دهد. در این فاای نامساعد کسب سوق

(. محیط کسوب و کوار 1387های کوچک و متوسط با مشکل مواجه می شوند )میدری و همکاران،

سا ت های اقتصادی، سالمت نظام اداری، امنیت اجتماعی، ثبات سیاست های اقتصادی، شامل زیر

450

قوانین و مقررات، کیفیت نظام قاائی و غیره است که تاثیر مستقیم بر عملکرد شرکت ها دارند ولی

تغییر دادن آنها فراتر از ا تیارات و قدرت مدیران شرکت ها و کسب و کارها است.با توجه به اهمیت

ین موضوع هر ساله گزارشات بین المللی در زمینه محیط کسب وکار و رتبه بندی کشوورها در ایون ا

(.1388زمینه منتشر می شود )اتاق بازرگانی صنایع و معادن تهران،

(GCI)الگوی رقابت پذیری جهانی مجمع جهانی اقتصاد

GCIدر زمینه محیط کسب و کار گزار های متعدد منتشر می شود. یکی از این گوزار هوا،

رقابوت سال است که گزار 30بیش از مجمع جهانی اقتصاد( است، مجمع جهانی اقتصاد)گزار

پذیری رتبوه بنودی پذیری جهانی را منتشر می کند. این گزار کشورهای مختل را از نظر رقابت

کند. هدف مجمع از ارائه این نوع گزار ها، ارائه ابزارهای الگوبرداری برای رهبران کسب و کار می

رفوع موانوع و سیاست گذاران کشورها به منظور مقایسه سیاست های کوالن کشوورها، شناسوایی و

رکن به شرح زیر است. بعد اول( عوامل اساسوی 12رقابتی است. این گزار دربرگیرنده سه بعد با

نهادها، زیر سا ت ها، ثبات شا ص های کالن اقتصادی، بهداشت و آموز های مقودماتی. شامل

ر محصوالت، بعد دوم( عوامل توانمندساز شامل تحصیالت دانشگاهی و آموز کارکنان، کارایی بازا

کارایی بازار کار، توسعه بازار مالی، آمادگی فناورانه، اندازه بازار. بعود سووم( عوامول نووآوری شوامل

.(World Economic Forum,2012)پیشرفتگی کسب و کار و نوآوری.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

451

GCI رتبه ایران بر اساس شا ص -2جدول

2014-2013 سال

148 تعداد کشورها

امتیاز رتبه معیار

GCI 82 4،1کل مقیاس

4.5 75 عوامل اساسی

3.7 83 نهادها 1

4.1 65 ها زیر سا ت 2

4.3 100 های کالن اقتصادی ثبات شا ص 3

6 51 های مقدماتی بهداشت و آموز 4

3.7 98 عوامل توسعه دهنده کارآیی

4 88 تحصیالت دانشگاهی و آموز کارکنان 5

3.9 110 کارایی بازار محصوالت 6

3 145 کارایی بازار کار 7

3.2 130 پیشرفتگی بازار مالی 8

3 116 آمادگی تکنولوژیکی 9

5.1 19 اندازه بازار 10

3.4 86 عوامل نوآوری

3.6 104 پیچیدگی کسب و کار 11

3.2 71 نوآوری 12

در 83 (، کشور ایوران در رتبوه 2014 -2015بر اساس آ رین گزار منتشره توسط این مجمع )

با توجه به این که بهبود محیط کسب و کار شرط اساسی رشد طبیعوی و .کشور قرار دارد 144میان

پایدار بخش صوصی و شرکت های کوچک کارآفرین است، می توان گفوت کوه توجوه بوه بهبوود

محیط کسب وکار برای توسعه کارآفرینی شرطی الزم می باشد. از طرف دیگر ط مشی گوذاری و

سیاست های ا کارآفرینی می تواند به افزایش تعداد کارآفرینوان در کشوور کموک کنود. تدوین

توجه به این رکن در نهایت می تواند به افزایش تعداد شرکت هوای کارآفرین)نتوایج کوتواه مودت(،

افزایش استخدام و ثروت آفرینی)نتایج بلند مدت( کمک کند. بر این اساس در ایون تحقیوق محویط

452

در قالب سیاست های کالن موثر بر توسه کارآفرینی مورد بررسی قورار گرفوت و مودل کسب و کار

GCI برای طراحی مدل مفهومی تحقیق به عنوان مدل مبنا انتخاب شد. مجمع جهانی اقتصاد

:اهداف و سؤاالت پژوهش

سنجش پیش برندگی این سیاست ها بر هدف اصلی این پژوهش شناسایی سیاست های کالن و

توسعه کارآفرینی کشور است. بر این اساس، سواالت پژوهش عبارتند از:

آیا سیاست های کالن توسعه کارآفرینی در ایران پیش برنده، نثی و یا بازدارنده هستند؟

آیا میزان پیش برندگی ابعاد سیاست های کالن یکسان است؟

پژوهش مدل مفهومی -1شکل

های کالن سیاست

توسعه بر مؤثر

وقانونینهادیعوامل

ثبات اقتصادکالن

توسعه منابع انسانی

بازارمالی

های نرم و زیرسا ت

سخت

تحقیق و توسعه و

نوآوری

فناوری

بازارکاالهاو دمات

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

453

منابع، برای بیان مناسب بودن سیاست ها از واژه پیش برنوده، بورای الزم بذکر است در بر ی از

ارزیابی نامناسب از سیاست ها از واژه بازدارنده)یا مانع( و برای برای وضعیتی کوه نوه مناسوب و نوه

نامناسب است از واژه نثی استفاده می شود. در این پژوهش سواالت با این واژگان بیان شده اند.

:روش تحقیق

پیمایشوی اسوت. ابوزار – ین پژوهش بدلیل بررسی وضعیت موجود، کاربردی و از نوع توصویفی ا

ای لیکرت )کامالب مناسب توا کوامالب نامناسوب( موی گزینه 5گردآوری اطالعات پرسشنامه با مقیاس

استفاده شد. جامعوه آمواری LISRELو SPSSها از نرم افزار بمنظور تجزیه و تحلیل داده باشد.

حقیق کارشناسان وزارت صنایع، علووم و اقتصواد موی باشوند کوه در حووزه هوای مورتبط بوا این ت

کارآفرینی، شرکت های کوچک و متوسط و تجاری سازی فعالیت داشته اند. الزم بذکر است حجوم

% پاسوخگویان دارای 54نفر محاسبه گردید. همچنین از جنبوه جمعیوت شونا تی 96نمونه پژوهش

% آنهوا دارای مودرک کارشناسوی بووده انود و در 36% دکتوری و 10شود و تحصیالت کارشناسی ار

سال بودند. 10% آنها دارای سابقه بیش از 74مجموع

اطالعات جمعیت شنا تی -3جدول

دکتری کارشناسی ارشد کارشناسی میزان

34 52 10

کرونبا و در مرحله در این پژوهش بمنظور بررسی ویژگی های فنی ابزار اندازه گیری، ابتدا آلفای

بعد از تحلیل عاملی تاییدی)مدل های اندازه گیری( برای بررسی روایی استفاده شود. نتوایج ایون دو

رو در جدول زیر الصه شده است. نتایج این آزمون ها نشان می دهد ابزار اندازه گیری از حیر

های انودازه گیوری بمنظوور ویژگی های فنی دارای شرایط الزم می باشد. الزم بذکر است که مدل

تلخیص در مقاله گنجانده نشدند.

454

بررسی ویژگی های فنی ابزاراندازه گیری پژوهش -4دول ج

ویژگی فنی روایی)تحلیل عاملی تاییدی( پایایی

X2/df RMSEA NNFI آلفای کرونبا

9، 0بیشتر از 0.08کمتر از 4کمتر از 7، 0بزرگتر از پرسشنامه

سیاست های کالن

0 ،97 2 ،67 0 ،071 0 ،91

تجزیه و تحلیل داده ها

(میانگین ابعاد و مفاهیم اصلی پژوهش: بمنظور تلخیص یافته های پوژوهش، میوانگین ابعواد در 1

آمده است. همانطور که مشاهده می شود در بین سیاست های کالن، زیرسا ت ها و ثبوات 5جدول

اقتصاد کالن به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میانگین هستند.

میانگین ابعاد سیاست های کالن -5جدول

میانگین بعد مفهومالن کیهات اسسی

2،32 عوامل نهادی و قانونی

1،98 ثبات اقتصاد کالن

2،98 توسعه منابع انسانی

2،38 بازار مالی

2،96 زیرسا ت ها

2،09 تحقیق و توسعه

2،41 فناوری

2،58 بازار کاالها

2.46 سیاست های کالن

یک نمونه ای: بمنظور بررسی سواالت اول و دوم پژوهش )پیش برنوده، t(بررسی نتایج آزمون 2

3یک نمونه ای بوا نقطوه بور t نثی و یا بازدارنده بودن وضعیت سیاست های کالن( از آزمون

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

455

منطبق بر قاعده متداول در آزموون H0استفاده شد. رو تصمیم گیری در صو رد یا پذیر

باشد به شرح زیر است. می tهای

برابر است. 3به مفهوم آن است که میانگین بعد مورد بررسی با H0فرض

برابر نیست. 3به مفهوم آن است که میانگین بعد مورد بررسی با H1فرض

H0( باشود، 05، 0در صورتیکه سطح معناداری بزرگتور از میوزان طوا) %95در سطح اطمینان

پذیرفتوه H1رد و H0رتیکه سطح معناداری کوچکتر از میزان طا اسوت شود، در صوپذیرفته می

با توجه به اینکه این آزمون به صورت دو دامنه است بمنظور اظهار نظر بهتر در صوو می شود.

در سوطح اطمینوان (µ1 -µ2)مناسب ابعاد پژوهش بر اساس مقادیر حد باال و حد پوایین تفواوت

می توان گفت: 95%

( 3پایین و باال هر دو مثبت باشند، میانگین متغیر مورد بررسی از مقدار آزموون )عودد هر گاه حد

بزرگتر است، به بیان دیگر متغیر مورد بررسی در وضعیت پیش برنده قرار دارد.

هر گاه حد پایین و باال هر دو منفی باشند باشد، میانگین متغیر مورد بررسی از مقدار آزمون )عودد

به بیان دیگر متغیر مورد بررسی در وضعیت بازدارنده قرار دارد. کوچکتر است (3

( 3هر گاه حد پایین منفی و حد باال مثبت باشد، میانگین متغیر مورد بررسی با مقدار آزمون)عودد

تفاوت معنادار ندارد و به بیان دیگر متغیر مورد بررسی در وضعیت نثی قرار دارد.

و قاعده تصمیم گیری می توان گفت: 5نتایج جدول % با توجه به95در سطح اطمینان

سیاست های کالن شامل عوامل نهادی و قانونی، ثبات اقتصاد کالن، بازار مالی، تحقیق و توسعه

و نوآوری، فناوری و بازار کاالها و ودمات در وضوعیت بازدارنوده قورار دارنود. همچنوین دو عامول

انی در وضعیت نثی قرار دارند. زیرسا ت های نرم و سخت و توسعه منابع انس

456

یک نمونه ای t نتایج آزمون -6جدول

t بعد مفهومسطح معنادار

حد پایین ا تالف

حد باالی ا تالف

نتیجه

الن کیهات اسسی

H0رد -0،56 -0،81 0،00 -10،82 عوامل نهادی و قانونی

H0رد -0،89 -1،15 0،00 -15،80 ثبات اقتصاد کالن

H0پذیر 0،14 -0،17 0،84 -0،21 منابع انسانیتوسعه

H0رد -0،47 -0،78 0،00 -7،99 بازار مالی

زیرسا ت های نرم و سخت

H0پذیر 0،11 -0،20 0،59 -0،54

تحقیق و توسعه و نوآوری

H0رد -0،75 -1،08 0،00 -11،05

H0رد -0،45 -0،73 0،00 -8،46 فناوری

H0رد -0،31 0،54 0،00 -7،29 بازار کاالها و دمات

H0رد -0،44 0،64- 0،00 -10،76 سیاست های کالن

(نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه: بمنظورپاسخ به سووال سووم و چهوارم پژوهش)مقایسوه 3

میزان پیش برندگی ابعاد سیاست های کالن بصورت درون گروهی بوا یکودیگر( از آزموون تحلیول

واریانس یکطرفه استفاده شده است.

( نتایج آزمون تحلیل واریانس یکطرفه7جدول

H0 آمارهF نتیجه آزمون میزان طا ارسطح معناد

میانگین ابعاد سیاست های کالن با هم تفاوت معنادار ندارند.

H0رد 0،05 0،00 25،87

پذیرفتوه H1رد و H0% در هر دو آزموون 95همانطور که مالحظه می شود در سطح اطمینان

می شود. به بیان دیگر بعای از ابعاد سیاست های کالن پیش برنودگی یکسوانی ندارنود. در اداموه

بمنظور بررسی دقیق تر اینکه تفاوت ها بین میانگین چه ابعادی اسوت از آزموون مقایسوه چندگانوه

د را در % ابعوا 95توکی استفاده شد. نتایج این آزمون نشوان داد کوه موی تووان در سوطح اطمینوان

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

457

گروههای های زیر قرار داد. الزم بذکر است کوه گوروه دوم توا چهوارم دارای میوانگین کمتور)پیش

برندگی کمتر( نسبت به گروه اول هستند.

بررسی پیش برندگی ابعاد سیاست های کالن -8جدول

نوع سیاست ها

گروه دوم گروه اولگروه سوم

گروه چهارم

سیاستها ی کالن

زیرسا ت / توسعه منابع انسانی

بازار کاال و دمات، فناوری /بازار

مالی

عوامل نهادی

تحقیق و توسعه و نوآوری /ثبات اقتصادی

:نتیجه گیری و بحث

زمان تدوین برنامه سووم موجب شد در 1380بینی حادترشدن آن در دهه مشکل بیکاری و پیش

هوای توسعه کارآفرینی در سطح وزارتخانوه قرار گیرد و توسعه، موضوع توسعه کارآفرینی مورد توجه

این موضوع در برنامه های چهوارم و معادن مطرح شود. و فناوری، تعاون و صنایع و علوم، تحقیقات

نیوز بوه نووعی 44همچنین در ابالغیه اصل .سیاست های کلی برنامه پنجم نیز پیگیری شده است

هایی که در جهت توسعه کارآفرینی انجوام مور توجه قرار گرفته است. با این وجود علی رغم تال

شده است، در عمل رشد مناسب و پایداری در زمینه توسوعه کوارآفرینی و شورکت هوای کوچوک و

متوسط در کشور مشاهده نمی شود. شاید بتوان علت بخشی از این مشکل را درسیاست های کالن

الت بررسوی نقوش سیاسوت هوای توسعه کارآفرینی کشور جستجو کرد. بنابراین این پژوهش با رسو

کالن در جهت توسعه کارآفرینی کشور انجام شد. بور ایون اسواس سیاسوت هوای کوالن در قالوب

الگوهای محیط کسب و کار بانک جهانی، رقابت پذیری جهانی مجمع جهانی اقتصاد، تصویر محیط

اصوالح شوده، کسب و کار و سیاست های دیدبان جهانی کارآفرینی، دیده بوان جهوانی کوارآفرینی

توسعه کارآفرینی یورواستات، توسوعه کوار آفرینوی بور اسواس مطالعوه تطبیقوی کشوورها و توسوعه

کارآفرینی آنکتاد بررسی شد و الگوی مفهومی پژوهش با تفکیک این دو نووع سیاسوت از یکودیگر

تدوین شد.

458

رسشنامه نشوان داد بمنظور گردآوری اطالعات از پرسشنامه استفاده شد. نتایج آمار توصیفی این پ

هستند. با این وجود در بوین سیاسوت هوای 3همه ابعاد سیاست های کالن دارای میانگین کمتر از

کالن، زیرسا ت های نرم و سخت و ثبوات اقتصواد کوالن بوه ترتیوب دارای بیشوترین و کمتورین

ل زیرسوا ت یک نمونه ای نشان داد که تنها دو سیاست کالن شوام tمیانگین هستند. نتایج آزمون

های نرم و سخت و توسعه منابع انسانی در وضعیت نثی قرار دارند و مابقی سیاست های کالن در

وضعیت بازدارنده قرار دارند. همچنین نتایج آزمون تحلیل واریوانس یکراهوه نشوان داد کوه در بوین

می باشوند، سیاست های کالن زیرسا ت و منابع انسانی دارای وضعیت بهتر و پیش برندگی بیشتر

ولی تحقیق و توسعه و نوآوری و ثبات اقتصادی نسبت به بقیه ابعاد سیاست هوای کوالن بیشوترین

بازدارندگی را دارند. همانطور که مشاهده می شود در مجموع نتایج آماری پژوهش مشابه و یکودیگر

را تایید و نوعی همگرایی درونی را نشان می دهند.

ژوهش با اطالعات موجود در این زمینه به گزار های منتشوره بوین بمنظور مقایسه نتایج این پ

المللی مراجعه شد. ارزیابی بانک جهانی در زمینه سهولت کسب و کار نشان می دهود کوه ایوران در

135کشور رتبه ایران 178ایران بین 2008مقایسه با سایر کشورها وضعیت نامناسبی دارد. در سال

کشوور 183رتبه ایران بوین 2010و البته در سال 142کشور این رتبه به 181بین 2009و در سال

. بور اسواس (World Bank, 2008, 2009 & 2010)رسویده اسوت 137رتبه ایوران بوه

130رتبه ایوران در شوا ص هوای سوهولت کسوب و کوار بوه 2015گزار بانک جهانی در سال

صویر محیط کسب و کار نیز کشوور . بر اساس ارزیابی چارچوب ت(World Bank, 2015)رسید

2009الوی 2006در مقایسه با سایر کشورها وضعیت مناسبی ندارد و این وضعیت در نتایج سه سال

. (Business Environment Snapshot ,2009)به صورت یوک رونود دیوده موی شوود

تاییود همچنین بررسی های انجام شده در درون کشور نامناسب بودن محیط کسب و کار کشوور را

در زمینه محیط کسب و کار کشور 1384می کند. برای نمونه شرکت نوسازی صنایع ایران در سال

و دارای 65کشوور 70پژوهشی انجام داد. این بررسی نشوان موی دهود کوه رتبوه ایوران در میوان

(. بنابراین شواید بتووان نتیجوه 20 1388بازدارندگی محیطی است )مرکز پژوهش های مجلس،

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

459

کرد که نتایج این مقاله دارای نوعی همگرایی بیرونی با نتایج پوژوهش هوای بوین المللوی و گیری

دا لی است.

پیشنهادات

با توجه به نتایج این پژوهش و گزار های بین المللی ذکر شده نمی توان بوه نتوایج حاصول از

ی در کشوور سیاست های کالن توسعه کارآفرینی، شرکت های زودبوازده، اشوتغال، صوصوی سواز

وشبین بود. زیرا عوامل بازدارنده کالن اثر منفی داشته و حتی ممکن است به مرور تعداد فعاالن در

کسب و کارهای مولد نسبت به وضع موجود کاهش یافته و رشد آنها منفی شود. بنابراین توجوه بوه

این بوا توجوه بوه سیاست های کالن در راستای بهبود فاای کسب و کار الزم بنظر می رسد. بنوابر

نتایج پژوهش در ادامه پیشنهاداتی بمنظور بهبود سیاست های کالن توسعه کارآفرینی به شرح زیور

تدوین شده است.

( بستر سازی برای رعایت قوانین مالکیت معنوی و رعایت قوانین ضد انحصار، قوانین مالیاتی، کار 1

نی در زمینه کسب و کار.و ورشکستگی ودر مجموع بهبود کارایی چارچوب های قانو

( تال برای کاهش نر تورم. و بهبود امنیت و ثبات اقتصادی به عنوان مشکالت پایه ای اقتصاد 2

ایران

( بهبود دسترسی به منابع مالی شامل بهبود شرایط دسترسی عادالنه کارآفرینوان و شورکت هوای 3

ت هوای کوچوک بوه بازارهوای کوچک به منابع مالی، وام و تسهیل دسترسی کارآفرینان و شورک

سهام و نیز بکارگیری مکانیزم هایی در جهت افزایش سالمتی و شفافیت بانوک هوا و موسسوات

مالی.

( بهبود دسترسی به بازارها شامل تسهیل دسترسی به بازارهای دا لی و بازار هوای وارجی بورای 4

ت عمومی و حمایتی ماننود کارآفرینان در جهت صادرات محصوالت. دولت می تواند با ارائه دما

اطالع رسانی، اجرای کارآمد قوانین رقابت و ضد انحصار در بازار کاالها و دمات بوه کارآفرینوان

کمک کند.

( دسترسی به امکانات تحقیق و توسعه شامل سرمایه گذاری دولت در تحقیوق و توسوعه، تسوهیل 5

شرایط و امکانات تست برای کارآفرینان

460

ش الزامات و کنترل های دولتی در جهت کمک به رشد شرکت های کوچوک و ( تال برای کاه6

کارآفرینان در مراحل باالتر رشد تا انگیزه کافی برای توسعه کمی و کیفی وجود داشته باشد.

در پایان بر این نکته تاکید می شود که رفع موانع رشود کوارآفرینی و بخوش صوصوی نیواز بوه

الف صوصی سازی مسوتلزم اسوتقبال بخوش صوصوی نبووده و بوا سرمایه چندانی ندارند و بر

مخالفت سیاسی مواجه نیست. البته سیاست های کالن در جهت بهبود فاای کسب و کارچندسالی

است که در کشور مورد توجه قرار گرفته است و در این زمینه اقداماتی انجام شوده اسوت)احمدپور و

بر بهبود فاای کسب و کار 44غیه سیاستهای کلی اصل (. برای مثال در ابال14، 1388داوری،

صراحتا تأکید شده است. همچنین در برنامه چهارم توسعه و سیاست های کلی برنامه پونجم توسوعه

(. بنوابراین 37-28صوص 1388نیز در این زمینه بندهایی وجود دارد. )مرکز پژوهش های مجلوس،

توجه به ظهور پیامدهای این برنامه ها و قوانین در شرایط می توان امیدوار بود در چند سال آینده با

فعلی بهبود حاصل شود. بایستی به این نکته نیز توجه داشت که تا زمانیکوه نهادهوای قانونگوذاری،

مجری و قاایی کشور درک درست و مشابهی از شرایط موجود کشور نداشته باشند، ممکن است بوا

و نظارت ناکارآمد به بازدارندگی بیشتر سیاست های کالن منجر وضع قوانین بیشتر، اجرای نادرست

شوند.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

461

:منابع

( ،پروژه مطالعه و بررسوی فاوای کسوب و کوار و 1388اتاق بازرگانی صنایع و معادن تهران )

7ارائه برنامه عمل جهت بهبود آن در ایوران: مطالعوه مووردی سوازمان توامین اجتمواعی،

(www.tccim.ir)

(بررسی عوامل بازدارنده و موانع 1388احمدپور داریانی، محمود، داوری، علی و قربانپور، عادله )

محیطی توسعه کارآفرینی در کشور با استفاده از نتایج چوارچوب هوای محویط کسوب و کوار،

کنفرانس ملی کارآفرینی، دانشگاه کاشان

39(بررسی چالش های فاای کسوب و کوار، گوزار 1388پژوهش های مجلس)مرکز :

.37-28صص

(1387میدری، احمد و قودجانی، اصالن )" سوازمان "سنجش و بهبوود محویط کسوب و کوار ،

.انشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران

Ahmad, Nadim and Hoffman, Anders, (2007), "A Framework

for Addressing and Measuring Entrepreneurship", OECD, pp

6-19.

Bosma, Niels and Levie, Jonathan (2010) "Global

Entrepreneurship Monitor",2009 Executive Report, Global

Entrepreneurship Research Association (GERA), p11-12

De Soto, Hernaldo(2000) The Mystery of Capital: Why

Capitalism Triumphs in the West and Fails Everywhere Else,

Basic Books,USA

Donor Committee for Enterprise Development or ODCED

(2008)"Supporting Business Environment Reforms: Practical

Guidance for Development Agencies", www.Enterprise-

Development.org/ www.Business-Environment.org

International Finance Corporation(2009), "Business

Environment Snapshot: -Methodology Note " , Washington,

DC, PP.13-15

Lundstrom, and Stevenson(2005), "Entrepreneurship Policy:

Theory and Practice", International Studies in

Entrepreneurship, Springer, New York, pp 47 & pp60-62.

462

OECD (2007a), "Framework for the Evaluation of SME and

Entrepreneurship Policies and Programmes", Paris

OECD (2007b),"OECD Entrepreneurship Indicators Project:

Overview" , World Bank Seminar on Entrepreneurship and

Development, Washington, pp12

Orford,J. ; Herrington,M. ;Wood,E.(2005)."Global

Entrepreneurship Monitor2004 South African Report". UCT

Center for Innovation and Entrepreneurship:50-54

UNCTAD,(2005). "Entrepreneurship and Economic

Development". United Nations Conference On Trade And

Development (UNCTAD) ,pp6-14

UNECE,(2007) "Fostering Entrepreneurship in Catching-Up

Economies: Major Issues and Challenges". Conference on

“Reducing Barriers to Entrepreneurship and Encouraging

Enterprise Development: Policy Options”, Geneva,, pp5-7

Wennekers, S. and A. R. Thurik (1999), "Linking

Entrepreneurship and Economic Growth". Small Business

Economics, 13

World Bank, (2010, 2009 & 2008)" Doing Business",

www.worldbank.org

World Bank, (2015)" Doing Business", www.worldbank.org

World Economic Forum (2009), "The Global Competitiveness

Report" 2009–2010, Switzerland

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

463

های اقتصادی کار و رشد تولید بخشو سناریوی بهبود محیط کسب

پسا تحریم کشور در شرایط

3نسرین کریمی، 2، زهرا زمانی1سید کمیل طیبی

:چکیده

هوای جدیودی در بازارهوای فرامورزی بورای یابد، فرصتزمانی که محیط کسب و کار بهبود می

های جدید تر و فرصتشود، به طوری که دسترسی به بازارهای بزرگهای اقتصادی ایجاد میبخش

ها نیازمند مودیریت کوارا در گیری از این فرصتکند. بهرهمی نقش مهمی را در رشد اقتصادی بازی

ساز رشد و توسعه اقتصوادی اسوت. کار و رقابتی نمودن آن است که زمینهوزمینه بهبود فاای کسب

نیواز کوار بوه عنووان پویش وها در بهبود محویط کسوب گذاریاز این رو اعمال اصالحات و سیاست

-های بینیابد. در کشور ما نیز همزمان با حذف تحریمضرورت میتسهیل تولید و گستر صادرات

آیود بوه نحووی کوه های جدید اقتصادی و تجاری بوجود میای فرصتالمللی بعد از توافقات هسته

های مختل مثل صنعت، معدن، سازی در اقتصاد ایران و بخشبرای استفاده از این شرایط و ظرفیت

محیط کسب و کار نیز بهبود یابد و زمینه الزم برای رشد اقتصوادی دمات و کشاورزی نیاز است تا

هوای و کار و سایر عوامل اقتصادی در رشد بخشایجاد شود. بنابراین، این مقاله نقش محیط کسب

هوای های اقتصادی و بر اساس سه سوناریوی شوا ص اقتصادی ایران را در دوره پس از لغو تحریم

های تابلویی پویا دهد. نتایج برآوردها با استفاده از رو دادهی قرار میبهبود کسب و کار مورد بررس

(GMM در طی دوره )کار و رشد سرمایهوحاکی از آن است که بهبود محیط کسب 2004-2014-

sk.tayebi@ase.ui.ac.ir، 09131141268 التلل دانشگاه اصفهان، استاد و مدیر قطب اقتصاد بیت 1

z_zamani85@yahoo.com، 09131281262 دکترا اقتصاد، دانشکده علوم ادار و اقتصاد دانشگاه اصفهان، 2

inoo.karimi69@gmail.com، 09189900528کارشناس ارشد علوم اقتصاد دانشگاه اصفهان، 3

464

-های اقتصاد ایجواد موی های دا لی و ارجی و ثبات بازار ارز تأثیر مثبت و معناداری بر رشد بخش

کند.

محیط کسب و کار، بازبودگی اقتصادی، رشد اقتصادی، دوره پسا تحریم. کلمات کلیدی:

JEL :O40, F10بندی طبقه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

465

:مقدمه

رود، از ایون رو های اصلی کشورها به شمار میامروز دستیابی به رشد و توسعه اقتصادی از دغدغه

اقتصادی و تسهیل توسعه های زیادی منجر به رونق تولید و رشدکار از کانالوبهبود در محیط کسب

کار در جهت ایجاد محیطی امن و بوا قووانین و مقوررات شوفاف و وگردد. مدیریت صحیح کسبمی

نماید کوه موجوب ارتقواء ایجاد بسترهای الزم، ورود سرمایه و مشارکت صاحبان سرمایه را میسر می

مقابول نبوود فاوای امون های اقتصادی و تولیدی و نهایتا رشود اقتصوادی اسوت. در عملکرد بنگاه

گوذاری و اقتصادی و بی ثباتی و دست و پاگیر بودن قوانین و مقررات موجب افزایش ریسک سرمایه

شود.ایجاد نگرانی و دلسردی سرمایه گذاران برای فعالیت می

ای ایوران و های اقتصادی پس از توافقات هستهدر شرایط کنونی و با فرض برداشته شدن تحریم

الملل ایجواد گذاری ارجی و توسعه تجارت بینهای زیادی از جمله جذب سرمایهرصتف 1+5گروه

کار مناسب و نبود ثبات در اقتصواد و قووانین و مقوررات وشود که در صورت فقدان محیط کسبمی

نماید و این مسأله موجب تاوعی بدنوه اصولی اقتصواد، ها غیر ممکن میگیری از این فرصتبهره

های تولید را نیز افزایش دهد.یدات دا لی گشته و اقتصاد غیر رسمی و هزینهصادرات و تول

های ود را در بازاری بوا قووانین و مقوررات عالوه بر این واضح است که صاحبان سرمایه دارایی

پا گیر و پر نوسان مشارکت نداده و چنین بازاری را برای ورود کاالهای ود بوه عنووان بوازار ودست

-گیرند که آسیبی جدی و جبران ناپذیر بر تولیدات دا لی و کول اقتصواد وارد موی نه میمصرف نشا

ها و تهدیدهایی را به همراه دارد، حال ها همچون شمشیری دو لبه است که فرصتنماید. لغو تحریم

های الزم و اصالحات اساسوی شمار آن منوط به ایجاد زیرسا تهای بیگیری از فرصتآن که بهره

است.

کار و فراهم آوردن وهای مناسب برای بهبود محیط کسبدر این میان اعمال اصالحات و سیاست

شرایطی متناسب با دوره پس از تحریم که امکان تجارت وارجی و ورود سورمایه را در پوی داشوته

ها برای آماده سوازی طور که در کشور ویتنام قبل از برداشته شدن تحریمباشد ضروری است. همان

اقتصاد در شرایط پس از تحریم اصالحاتی انجام گرفت که بیشتر در چهار زمینه حقووق مالکیوت در

(، بهبود محویط کسوب و کوار و تسوهیل 1989(، ثبات اقتصاد کالن، به ویژه نر تورم )1988سال )

466

هوای صوصوی و کواهش ( و در نهایت قانون ایجاد شورکت 1990های اقتصادی )اندازی فعالیتراه

( شوکل گرفوت، بوه طووری کوه 1987گوذاری وارجی ) کزگرایی، آزادسازی تجاری و سورمایه تمر

هوا در کسوب رشود اصالحات در چهار حوزه باال موجب موفقیت ویتنام در دوره پس از لغوو تحوریم

اقتصادی بوده است.

-دهبا نگاهی به تجربه کشور ویتنام و سایر کشورهایی که دچار تحریم و شبه تحریم اقتصادی بو

های اقتصادی نبووده و بایود در ها به تنهایی موجب بهبود شا صتوان دریافت که لغو تحریماند می

گوذاری سوازی تجواری و تسوهیل سورمایه کار و آزادوجهت ثبات اقتصاد کالن و بهبود محیط کسب

اندیشی کرد. ارجی چاره

-کار و رشد اقتصادی در بخوش وببنابراین، این مطالعه تال دارد تا با ارزیابی رابطه محیط کس

های اقتصادی کشور در های اقتصاد کشاورزی، معدن، صنعت و دمات با استفاده از اطالعات بخش

کار وی سه سناریوی بهبود محیط کسبو ارائه 2014-2004های تابلویی )پویا( برای دوره قالب داده

تصادی مثل صونایع، معوادن، ودمات، های اقمتناسب با فاای پس از لغو تحریم ها بر رشد بخش

بخش تنظیم شده است: در بخش 6کشاورزی مورد بررسی قرار دهد. بر این اساس، این پژوهش در

هوای به بیان مبانی نظری و مفاهیم مورد نیاز مانند رابطه رشد اقتصوادی وهور کودام از شوا ص 2

بر پیشینه موضوع ا تصوا به مروری 3فاای کسب و کار پردا ته شده است، در حالی که بخش

به ترتیب به تصوریح و بورآورد الگووی پوژوهش و پوس از آن 5و 4های دارد. در ادامه و در بخش

شوود. ها بر رشد اقتصادی پردا توه موی های کسب و کار و تأثیر آناعمال سناریوهای بهبود شا ص

-مورد بحر قرار می 6یعنی بخش بندی و ارائه راهکارها در بخش پایانینهایتا نتایج برآورد و جمع

گیرد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

467

:هامبانی نظری، تعاریف، شاخص

وکار و رشد اقتصادیبهبود محیط کسب-

بر اساس تعری بانک جهانی از سهولت فاای کسب و کار، این شوا ص بوه مجموعوه عوواملی

تحت تسلط دهند و بسیاری از این متغیر ها شود که فاای کالن کسب و کار را شکل میاطالق می

و در ا تیار مدیر بنگاه اقتصادی نبوده اما بر عملکرد بخش صوصی و همچنین شکست یا موفقیت

زیر شا ص شامل شروع کسب و کار، ا ذ پروانه هوای موورد 10آن تأثیر گذار است. این شا ص از

مایه گوذاران، نیاز و اجازه سا ت و ساز، استخدام نیروی کار، ثبت دارایی، ا ذ اعتبار، حمایوت از سور

پردا ت مالیات، تجارت فرامرزی، اجرای قرارداد و اتمه کسب و کار تشکیل شده است )جووزدانی،

1392.)

محیط کسب و کار شامل نهادها، مقررات و رویه های اداری مندرج در محویط فعالیوت اقتصوادی

مراحل، هزینوه هوا و کند. هرچه است و به نوعی هزینه های غیر فنی فعالیت اقتصادی را تعیین می

هوای مورتبط بورای تاسویس زمان انجام مراحل ثبت شرکت، ا ذ مجوز از شهرداری و سایر دستگاه

محل فعالیت، دریافت انشعاب برق، استخدام و ا راج کارکنان، ثبت دارایی در سازمان ثبت اموالک،

تجارت ارجی، صودور ا ذ تسهیالت و اعتبارات، حمایت از حقوق سهامداران جزء، پردا ت مالیات،

هوای حکم در نظام قاایی و اعالم ورشکستگی و اتمه بخشیدن به کسب و کار کمتر باشد هزینه

یابود )گوزار وکارها افزایش میگیری کسبشروع و تداوم فعالیت اقتصادی کاهش و احتمال شکل

(. 1391وزارت امور اقتصاد و دارایی،

وکار ای بر عهده دارد زیرا اوال: محیط کسبنقش عمدهمحیط کسب وکار در ایجاد رشد اقتصادی

ای که ها با دونوع هزینه روبرو هستند: یکی هزینهبرد، زیرا بنگاههای تولید را باال مینامناسب هزینه

کند. مشوکل بعودی ایون اسوت کوه ای که محیط تحمیل میکند و دیگری هزینهبنگاه پردا ت می

کنود و ها را بیش از اندازه بزرگ یا بیش از اندازه کوچک موی رکتمحیط کسب و کار نامناسب یا ش

بورد زیورا از یوک سوو بوزرگ شودگی های کوچک و بزرگ را از بوین موی امکان تعامل بین شرکت

کنند اگور کوار را بوه ها وجود دارد که ناشی از این است که مسئولین بنگاه حس مینامناسب شرکت

کنند که در شود. بنابراین واحدهایی را ایجاد مینترلی ایجاد میدیگری بسپارند مشکالت غیر قابل ک

468

وکار نامناسب، شوند. همچنین محیط کسبرو متحمل هزینه اضافی میآنها تخصص ندارند و از این

دهد و وقتی هم سیستم قاایی نامناسب باشد یا امنیوت بوه های مالی را کاهش میامکان مشارکت

-آید. مشکل دیگر محیط کسبکان مشارکت مالی در اقتصاد پایین میدرستی تعری نشده باشد، ام

نیسوتند، ایون در حوالی 1های بزرگ و کوچک قادر به ایجاد شبکهوکار نامناسب این است که بنگاه

سازی بسویار آسوان اسوت. است که در کشورهای با سیستم قاایی و حقوقی یکپارچه و روان شبکه

یکدیگر در رقابت هستند، یعنی یک بنگاه منفورد نیسوت، و اهمیوت ها هستند که باامروز این شبکه

-پذیری است. نتیجه دیگر محیط نامناسوب کسوب وری و قدرت رقابتای در ایجاد بهرهتولید شبکه

ها به سمت اقتصاد غیر رسمی است، به طوری که تولیدکننده از پردا وت مالیوات وکار، حرکت بنگاه

تواند وام بگیرد و رشد نماید، یعنی اقتصاد غیر رسمی، مؤیود کوچوک نمیکند، اما در اثر آن فرار می

-سازی محیط کسبنیازهای رشد اقتصادی، آسانهاست. بنابراین یکی از الزامات و پیشماندن بنگاه

ها پرهزینه و دردسرساز باشد، آنها به فعالیت در بخش وکار بنگاهوکار است. زمانی که مقررات کسب

هوای هوای بوزرگ و گسوتر فعالیوت گذاریشوند، از آنجا که امکان سرمایهیل میغیررسمی متما

هوای ها کوچک مانده و به شرایط صرفهها در بخش غیر رسمی میسر نیست، مقیاس این بنگاهبنگاه

شوود. در مجمووع رسند و در نتیجه، رشد اقتصادی و اشتغال کمتری ایجاد موی ناشی از مقیاس نمی

اندازی کسب و کار جدید تواند سبب کاهش هزینه و ریسک راهوکار میحیط کسباصالح و بهبود م

شده و فاای انتقال بنگاه از بخش غیررسمی به بخش رسمی و رشد و گسوتر آنهوا ایجواد شوود

(.1388)شهنازی و دهقانی شبانی،

هوانی بنودی کوارگروه بانوک ج طبق طبقه 2گانه 10های های بهبود کسب و کار در شا صنشانه

(DB)3 قابل ترتیب است، اولین شا ص مربوط به شروع کسب و کوار اسوت کوه در آن بوه تعوداد

شوود.به عبوارتی کمتور مراحل، مدت زمان مورد نیاز و هزینه صرف شده برای آغاز فعالیت توجه می

شدن مراحل شروع کار به منزله بهبود آن بوده است. کاهش مقوداری مراحول ا وذ مجووز ریود و

1 Networking

فروش، ساخ و ساز، شاخص اخذ امتیاز برق، ها کسب و کار عبارتند از: شروع کسب و کار، اخذ مجوز خرید، شاخص 2

ثب و انتقال مالکی ، اخذ اعتبار، یتای از سرمایه گذاران )سهامداران(، پرداخ مالیات، تجارت برون مرز ، انحالل یک

فعالی و الزام وور بودن اجرا قراردادها.

3 Doing Business

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

469

و سا ت و ساز وقتی کاهش یابد، باز عالمتی بر بهبود محیط کسب و کوار اسوت. همچنوین فرو

ی بهبوود محویط گذاران بوه منزلوه های تجارت برون مرزی و حمایت از سرمایهبهبودی در شا ص

شود.کسب و کار تلقی می

ثبوت گیرد که یک کارآفرین جهوت در عمل، شا ص شروع کسب و کار کل فرایندی را در بر می

کند، در صورتی که تعداد مراحل و موانع قانونی و هزینه و زمان صرف شده در طوی شرکت طی می

یابد. شا ص ا وذ مجوزهوا از این فرایند افزایش یابد احتمال پیگیری و ثبت کسب و کار کاهش می

ص بایود و شوا های سا تمانی و رید و فرو ا تصا مینظر بانک جهانی بیشتر به ا ذ پروانه

های کسب و کار اضافه شده اسوت و در هور دوی ایون به شا ص 2011ا ذ مجوز برق که از سال

شا ص ها هر چه هزینه صرف شده برای ا ذ مجوزها و تعداد مراحل و زمان افوزایش یابود تمایول

یابدکه نتیجه کاهش انگیزه تولید است. شوا ص کارآفرینان برای راه اندازی کسب و کار کاهش می

کند. در این شا ص مراحلوی کوه بوه انتقال مالکیت، فرایند ثبت حقوق مالکیت را بررسی می ثبت و

موجب قانون جهت انتقال یا ثبت مالکیت باید انجام شود را نشان میدهد و مراحلوی از جملوه ریود

شود.یک زمین یا سا تمان و انتقال حق مالکیت آن از یک فرد به فرد دیگر را شامل می

دهود و دارای چهوار زیور اعتبار میزان آگاهی افراد به حقوق قانونی ود را نشان موی شا ص ا ذ

گذاری، و مبادله اطالعات اعتباری است. در صوورت وجوود یوک شا ص دسترسی، کیفیت، اشتراک

اندازی و ثبت کسب و کار توسوط بازار شفاف و امکان بیشتر دسترسی به اطالعات، انگیزه جهت راه

گذاران نیز بوه سونجش مسوئولیت و یابد. شا ص حمایت از سرمایهشدت افزایش می کارآفرینان به

باشود و هرچوه پاسخگویی مدیران در برابر سهامداران و ارائه اطالعات روشن در مورد معامالت موی

انجامد. شا ص پردا وت مالیوات شفافیت و پاسخگویی افزایش یابد به افزایش ثبت کسب و کار می

ها، زمان و نور هوای ص های کسب و کار است که با در نظر گرفتن تعداد پردا تنیز یکی از شا

ها و زمان صرف مالیاتی برروی عملکرد سرمایه گذاران تأثیر دارد و هرچه نر مالیات و تعدا پردا ت

یابد. اندازی فعالیت افزایش میشده کاهش یابد جذب سرمایه گذاران جهت مشارکت و راه

ون مرزی میزان سهولت یا دشواری فرایند صادرات یوا واردات کواال را بررسوی شا ص تجارت بر

یابود، کند و هر چه روند انجام امور صادرات و واردات تسهیل شود محیط کسب و کار بهبود موی می

470

که تأثیر مستقیم بر رشد تولید بنگاه دارد. همچنین شا ص الزام آور بودن اجرای قراردادها سوهولت

دهد و هر چه نظام قاوایی تقویوت قاایی و دعوی های حقوقی را مورد بررسی قرار میانجام امور

گوردد. در نهایوت شوا ص هوا موی شود این شا ص بهبود یافته و در نهایت موجب توسوعه فعالیوت

ای است که سرمایه گذاران و سهامداران جهوت ا وذ انحالل فعالیت با در نظر گرفتن زمان و هزینه

توانند امیدوار باشند که کنند از طرفی درصدی از مطالباتی که سهامداران میمی مطالبات ود صرف

کند. در صورتی که سهامداران بتوانند شود را نیز بررسی میپس از ورشکستگی شرکت نصیبشان می

ای اندک به درصد باالیی از مطالبات ود دسوت یابنود نشوان از تقویوت محویط در زمان و با هزینه

تووان رتبوه کشوور گذاری در چنین بازاری است. در نمودار زیر موی بهبود انگیزه سرمایه کسب و کار

را مالحظه کرد. الزم به ذکر است کوه رتبوه 2014های مذکور در سال ایران در هر کدام از شا ص

( نشوان 1طوور کوه نموودار ) باشد. همانکشور مورد بررسی گروه کسب و کار می 189بندی در بین

ها در وضعیت بهتری ی شا صنسبت به بقیه 66شا ص الزم االجرا بودن قراردادها با رتبه دهد می

کشور در وضعیت وبی نیست ونوه تنهوا ایون 189در بین 172است اما شا ص ا ذ مجوز با رتبه

ها در وضعیت نامناسبی هستند. لذا اصوالحات نظوارتی در جهوت بهبوود شا ص بلکه عمده شا ص

ر ضروری است.محیط کسب و کا

کشور رتبه ایوران 189باالترین رتبه مربوط به شا ص ا ذ مجوز است که از بین 2014در سال

بوده و پس از آن به ترتیب شا ص ثبت و انتقال مالکیت و شا ص تجارت برون مورزی قورار 161

که ایوران در دارند. در این سال بهترین رتبه مربوط به شا ص الزام آور بودن اجرای قرار دادهاست

قرار دارد. 67رتبه

رتبه ایران در شا ص شروع کسب و کار، ا ذ امتیاز برق و تجوارت بورون مورزی 2015در سال

دهنده تال مسئولین بورای بهبوود وضوعیت مقوررات در ایون شوا ص بهبود یافته است که نشان

دهنوده توجوه بوه نهای ا ذ مجوز و حمایوت از سورمایه نشوا هاست. افزایش رتبه ایران در شا ص

اندیشی در جهت اصالح مقررات در این زمینوه اسوت. رتبوه وضعیت نامناسب این شا ص ها و چاره

و نمودار 2014ها تفاوت چشمگیری نداشته است. نمودار آبی اطالعات سال ایران در مابقی شا ص

دهد.را نشان می 2015قرمز سال

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

471

(2014ایران ) های کسب و کارمقایسه وضعیت شا ص-1نمودار

های پژوهشمنبع: کارگروه کسب و کار و یافته

های گروه کسب و کار معیار و راهنمای مهمی برای اطالع رسوانی طور که ذکر شد گزار همان

ها در جهت بهبود محیط کسب و کار و انجام اصالحات نظارتی است. با این حال این دولت به دولت

های کسب و کار در تغییر رونود اصوالحات وود اسوتفاده گزار کند چگونه از است که انتخاب می

های اقتصادی و تجاری نموده و رتبه کسب و کار ود را بهبود بخشد. در شرایط فعلی کشور فرصت

شود، به طوری که اهمیت اصالح قوانین و مقررات مورتبط ها ایجاد میپس از برداشته شدن تحریم

توان هدف را در حداکثر سازی تأثیر اصالحات بر روی شود و میبا محیط کسب و کار دو چندان می

هوای توسوعه رشد اقتصادی قرار داد. بدین لحا ترویج رشد بخش صوصی همواره در قلب برنامه

دارند کوه در حال توسعه به اهمیت این موضوع پی برده اند و اذعان میاست و بسیاری از کشورهای

ایجاد شده منوط به رها کردن پتانسیل بخش صوصی است.اشتغال و رفاه به بهترین وجه

ها کمک کرده است که به ارزیابی سالمت نظام نظوارتی وود های بانک جهانی به دولتگزار

توان به ها میبپردازند و شرایط اعمال اصالحات را فراهم سازند. در واقع با نگاهی به همین گزار

یک منبع اطالعاتی مهم در مورد فرصت کسوب و DBید. استنباطی از کل سیستم یک اقتصاد رس

020406080

100120140160180200

کار و بکسع روش

وزمجذ اخ

رقز بتیا امخذا

کیمالل تقاو ان ثب

باراعتذ اخ

انذار گایهرم س از تایی

تالیا ماخردپ

رزن مروت بجارت

دها رداقرا جرام الزاا

عالیک ف

ل یحالان

2014

2015

472

گذاران بین المللی میدهد که به طور بالقوه سرمایه گذاری ارجی افزایش و شوتاب کار را به سرمایه

تواند به حجوم بزرگتوری در رشد اقتصادی حاصل گردد. بهبود قابل درکی در محیط کسب و کار می

FDI) گذاری مستقیم ارجیاز جریان سرمایهتوانود بوه تحریوک شود و در نهایت موی ( منجر می1

اقتصاد منجر شود.

هاست، کوه دولوت ممکون اسوت بوه دالیول رتبه کسب و کار یک ابزار تبلیغاتی مؤثر برای دولت

مختلفی مایل به بهبود تصویر ود باشد. مثال بهبود رتبه کسب و کار ممکن است منجور بوه ایجواد

هوای صونعت، معودن، کشواورزی و حتوی ( در بخوش FDIیم وارجی) جریان سرمایه گذاری مستق

وری در صونایع دا لوی بور رشود تواند اثری بویش از افوزایش بهوره می FDI دمات شود. افزایش

اقتصادی داشته باشد.

های بزرگ و چند ملیتی است که با توجه گذاری ارجی مربوط به شرکتبخش اعظمی از سرمایه

کنند و بیشتر مقررات مورتبط ورها اقدام به مشارکت و سرمایه گذاری میبه گزار کسب و کار کش

هووای کوچووک و متوسووط کننوود. امووا اغلووب شوورکت بووا سوورمایه گووذاری ووارجی را دنبووال مووی

( 2SMEهایی کوه طوی مراحول مختلو بایود ( ها هستند که روی موانع نظارتی مختل و هزینه

ها قابل توجه است. با این حال هنوز ها این هزینهرکتنمایند زیرا برای این شصرف کنند، تمرکز می

کننود، گذاری مشترک بازی میبه ویژه از طریق سرمایه FDIها نقش مهمی در جذب SMEهم

های کسب و کار جدید و گسوتر تواند به ایجاد طرحگذاری میای که بهبود محیط سرمایهبه گونه

(2012، 3)مارکهای تولیدی موجود منجر شود فعالیت بنگاه

-در مجموع، اصالحات یک فرایند مداوم از صدور، بررسی، اصالح، و یا حذف قووانین و سیاسوت

های نامناسب که نیاز به تال و ظرفیت باالی دولت دارد. اعمال اصالحات فقط صودور قووانین و

موا نیوز مقررات نیست بلکه ایجاد مؤسساتی است که قوانین مودون را عملوی کننود. لوذا در کشوور

هوای ها باید محیط کسب و کاری همگام بوا واسوته اصالحات متناسب با شرایط پس از لغو تحریم

1 Foreign Direct Investment 2 Small Medium Enterprises 3 Marek

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

473

های اقتصادی ها و بخشیک اقتصاد بازار مدرن و رقابتی را ایجاد کند، که در آن سازمان تولید بنگاه

های کسب و کار شکل بگیرد.جدید بر پایه بهبود سا تاری در شا ص

:پیشینه موضوعمروری بر

وکار بر رشود اقتصوادی ای به بررسی تأثیر فاای کسب( در مقاله1388شهنازی و دهقانی شبانی)

وکار مورد استفاده در تحقیوق آنهوا شوا ص اند. شا ص فاای کسبدر کشورهای منتخب پردا ته

شا ص فاای کسب و کار بانک جهانی است که در چارچوب یک مدل رشد درونزا تأثیر اجزای این

های تابلویی برآورد به رو داده 2003-2006های کشور منتخب طی سال 68بر رشد اقتصادی در

وکار، ثبت امووال، دهد ضع در هفت زیر بخش تعطیل کردن کسبشده است. نتایج آنها نشان می

زی انودا پردا ت مالیات، شا ص تجارت ارجی، اجرای قراردادها، استخدام و ا وراج کوارگران و راه

کسب و کار جدید اثر منفی و منطبق با تئوری بر رشد اقتصادی در نمونه مورد آزمون دارد.

گوذاری مسوتقیم وارجی، ( در پژوهش ود رابطه بین سرمایه1391زاده )کشیده و دابخشدامن

دهند. مطالعوه مورد بررسی قرار می 2010تا 2004وکار و رشد اقتصادی طی سالهای مقررات کسب

کشور منتخب از 19های تابلویی صورت گرفته است. نمونه آماری آنها با استفاده از رهیافت داده آنها

گوذاری دهد که میزان سرمایهبوده است. نتایج حاصل از برآوردهای آنها نشان می G77کشورهای

اری مستقیم ارجی در کشورهای مود مطالعه با دوره تا یر بر رشد اقتصوادی توأثیر مثبوت و معنواد

دارد. همچنین حاکمیت قوانین با یک دوره تأ یرتأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد.

ای به بررسی تأثیر بهبود فاای کسب و کار بر رشد اثتصادی ( در مقاله1391بختیاری و شایسته )

ویی طوی دوره های توابل اند. بدین منظور از رو دادهدر کشورهای منتخب با تأکید بر ایران پردا ته

دهد بهبود فاای کسب و کوار رابطوه مثبوت و های آنها نشان میاند. یافتهاستفاده کرده 90-1384

معناداری با رشد اقتصادی در کشورهای مورد بررسی داشته است.

های فاوای کسوب و ( در مطالعه ود به بررسی اثر شا ص1392عبداللهی، مهربانی و بصیرت )

یران و مقایسه آن با کشورهای عاو سوازمان همکواری اقتصوادی و توسوعه کار بر رشد اقتصادی ا

(OECDطی سال ) اند. آنها در مقاله ود، بوه دنبوال بررسوی وضوعیت پردا ته 2006-2011های

474

فاای کسب و کار در ایران و مقایسه آن با کشورهای عاو سازمان همکواری و توسوعه اقتصوادی،

ر در ایوران و مقایسوه آن بوا کشوورهای عاوو سوازمان های فاای کسوب وکوا بررسی اثر شا ص

هوای اند. پژوهش آنها بر اساس رو تحلیلی با استفاده از تکنیوک همکاری و توسعه اقتصادی بوده

وکار بوده اسوت. نتوایج تجربوی اقتصاد سنجی و اطالعات آماری بانک جهانی و سایت محیط کسب

ت از سهامداران رد، ا ذ اعتبار و اجرای قراردادهوا های حمایآنها حاکی از اثر گذاری بیشتر شا ص

تواند ها و بهبود آنها میبر رشد اقتصادی کشورهای مورد بررسی بوده است که توجه به این شا ص

به همراه داشته باشد. OECDتأثیر بسزایی بر رشد اقتصادی کشورهای

ی اقتصوادی در رشود وکوار و آزاد ( در بررسوی وود نقوش محویط کسوب 1393بابکی و سلیمی)

هوای اقتصادی کشورهای منتخب را مورد ارزیابی قرار دادند رو برآورد آنها با استفاده از رو داده

بوده است. نتایج برآوردهوای آنهوا حواکی از آن اسوت کوه اثور 2013تا 2004تابلویی و برای دوره

د. همچنوین نتوایج حاصول از گذاری آزادی اقتصادی، تأثیر مثبت ومعناداری بر رشد اقتصوادی دارنو

وکار بور دهد که اثرگذاری آزادی اقتصادی نسبت به محیط کسبآزمون برابری دو ضریب نشان می

رشد اقتصادی بیشتر است.

1بودهیاف و ضریبی( در مقاله ای به بررسی رابطه مقوررات فاوای کسوب و کوار و رشود 2014)

ند. آنها با استفاده از ده شا ص انجام کسب پردا ت 2011-2007کشور در دوره 162اقتصادی برای

های و کار و بر ی از دیگر متغیرهای کنترل دریافتند که یک لینک ارتباطی بسیار قوی بین شا ص

مرزی و ا ذ مجوز سا ت و ساز، با رشد اقتصادی وجود دارد. همچنین کسب و کار بجز تجارت برون

تور در جهت بهبود مقررات کسب و کار به رشد سریعها های آنها حاکی از آن است که سیاستیافته

انجامد.کشورهای فقیر می

ای به بررسی تأثیر اصالحات در مقررات کسب و کوار رشود اقتصوادی در ( در مقاله2012) 2حیدر

با رو اثرات ثابوت مقطعوی پردا توه اسوت. نتوایج 2010-2006های کشور جهان طی سال 172

وکار، دهد که به طور متوسط، هر اصالح در مقررات کسبعه نشان میحاصل از برآوردهای این مطال

شود.درصدی نر رشد تولید نا الص دا لی می 5/1باعر افزایش

1 Boudhiaf & Zribi

2 Jamal Ibrahim Haidar

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

475

های دولت در محویط کسوب و کوار و ای به بررسی تأثیر سیاست( در مطالعه2011) 1کالی و سن

هوای توابلویی پویوا پردا تنود. داده های رشد استاندارد و رو رشد اقتصادی با استفاده از رگرسیون

دهود کوه های کشور هندوستان انجام گرفت نشوان موی نتایج این مقاله که در سطح محلی و ایالت

اصالحات مؤثر دولت در محیط کسب و کار به طور قابل توجهی بر روی رشود اقتصوادی اثور گوذار

جوب هودایت رونود رشود بوده و تعامل بین دولت و بخش صوصی است که به طور چشمگیری مو

گردد.اقتصادی می

( در مقاله ود به بررسی رابطوه سیسوتماتیک میوان آزادی اقتصوادی، 2010و همکاران ) 2ساینی

دهود کوه سرمایه گذاری مستقیم ارجی و رشد اقتصادی پردا ته اند. نتایج تجربی آنها نشوان موی

را )مثبت( بر روی رشد اقتصوادی ( به صورت مستقیم اثر ودFDIسرمایه گذاری مستقیم ارجی )

مشروط به سطح آزادی اقتصادی در کشورهای میزبوان اسوت. بوه ایون FDIگذارد و اثر باقی نمی

های چنود ملیتوی در آنهوا معنی که در کشورهایی که از آزادی اقتصادی بیشتری بر وردارند شرکت

هوای ر رشود بوه آزادی فعالیوت ای از سرمایه گذاری مستقیم وارجی بو یابند و اثر حاشیهحاور می

85های تابلویی و برای اقتصادی در کشورهای میزبان بستگی دارد. این مطالعه که با استفاده از داده

کنود کوه بورای جوذب سورمایه انجام گرفته است؛ پیشنهاد می 1972 -2004کشور دنیا برای دوره

ای کوه ی را جهت دهند، بوه گونوه های اقتصادگذاران فعالیتگذاری مستقیم الزم است که سیاست

های شفاف برای سرمایه گوذاران بوالقوه ایجواد کننود. سیاست FDIقبل از هر اقدامی جهت جذب

اصالحات یک فرایند دشوار و نیازمند یک تعهد بلند مودت اسوت لوذا در بعاوی از کشوورها انجوام

کند.ای ایجاد میالعادهقاصالحات در کوتاه مدت دشوار است اما در بلندمدت منافع اقتصادی فو

ای به بررسی اثر قووانین و مقوررات کسوب و کوار بور روی در مطالعه (2006) 3استل و همکاران

کشور انجام شد حاکی از آن است که 39کارآفرینان نوپا و جوان پردا تند. برآوردهای آنها که برای

نور شوروع فعالیوت و کمبود سرمایه موردنیاز جهت شروع کسب و کار اسوت کوه موجوب کواهش

1 Cali & Sen

2 Saini et al

3 Stel et al

476

گیوری شود و مراحل اداری کسب و کار مانند هزینه و زمان با نور شوکل کارآفرینی در کشورها می

کسب و کار جدید ارتباطی ندارند.

در پژوهش ود با عنوان مقررات و رشد اقتصوادی کوه در دو نوبوت در سوال 1باوس و گرویزارد

رات دسوت و پواگیر و بویش از انودازه در کشوورهای بوا انجام دادند دریافتند که مقر 2008و 2005

-کند. همین( را محدود میFDIگذاری مستقیم ارجی)مقررات باال، رشد اقتصادی ناشی از سرمایه

توانود بور اسواس طور یافته های این مطالعه حاکی از این است که نتایج رابطه مقررات و رشود موی

.های اقتصاد سنجی مختل ، متفاوت باشدمدل

هر چند مطالعات گردآوری شدن رشد اقتصادی و محیط کسب و در مطالعات انجام گرفته از توجه

های ا یر سایه اندا ته غفلوت شوده های نر ارز که همواره بر کل اقتصاد ایران طی سالبه تالطم

طور رشد به صورت کلی در نظر گرفته شده است در صورتی که محیط کسوب و کوار است و همین

های اصلی اقتصاد از جمله دمات، کشاورزی، صنعت و معدن اثرات واند رشد اقتصادی بر بخشتمی

های انجوام گرفتوه متفاوتی ایجاد کند یکی دیگر از موضوعاتی که پژوهش فعلی را با سایر پژوهش

از ها نیهاست که در شرایط فعلی اقتصاد که امکان لغو تحریمسازد توجه به مسئله تحریممتفاوت می

نماید. لذا به همین منظوور به اصالحات محیط کسب و کار و مدیریت قوانین نظارتی را ضروری می

شود که سناریوهایی در جهت بررسی تأثیر تغییر محیط کسب و کار بر روی رشد اقتصادی اعمال می

های اقتصادیاهمیت مدیریت کسب و کار بیشتر درک شود، به ویژه آن که فرصت برای رشد بخش

شود.در دوره پساتحریم فراهم می

1 Busse and Groizard

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

477

:الگوی پژوهش

های اقتصادی اعم از کشاورزی، صنعت و معودن در تصریح مدل رشد اقتصادی کشور برای بخش

داگالس در سطح کالن استفاده می شود، به طوری که یوک فورم -و دمات از یک تابع تولید کاب

i (Yi ) طی به صورت زیر قابل تعری اسوت، کوه در آن تولیود هور بخوش -رگرسیونی لگاریتمی

( است، کوه عمودتا Tجارت ارجی )( و تL(، موجودی منابع انسانی )Kتابعی از موجودی سرمایه )

شود:متغیر صادرات یا باز بودن تجارت در نظر گرفته می

(1)

kکه در آن (k=1,2,3 ضرایب شیب مدل تولید هسوتند کوه عمودتا دارای عالموت انتظواری )

iمثبت بوده و تغییرات هم جهت تولید را با متغیرهای پیشگفته نشان می دهند. U جملوه طوا در

است که به صورت عامل غیر قابل مشاهده ای در طوول زموان تولیود آن بخوش را iمعادله بخش

تحت تاثیر قرار می دهد.

برای گنجاندن متغیر تجارت ارجی )صادرات( درتابع تولید بخش ها، توجیهات متعوددی مطورح

سوازد بور اسواس هموان نظریوه را در تابع تولید موجه میچه که وجود این متغیر شده است، ولی آن

ای شکاف دو وجهی است. مطابق با این نظریه، عالوه بر نیروی کار و سرمایه، کارکرد بخش عموده

های ارزی اسوت چنوان از اقتصاد یک بخش استفاده از ظرفیت های موجود متکی به میزان دریافتی

خش های اقتصادی یک کشور را دچار محودودیت هوای چه کاهشی در میزان صادرات بوجود آید، ب

ای ایجاد می ای و سرمایهارزی می کند که این هم به نوبه ی ود آثار منفی بر واردات مواد واسطه

گذاری بخوش کند. این امر در کارکرد اقتصاد یک کشور تأثیر مستقیم دارد، به طوری که در سرمایه

شود. بنابراین با توجه به درآمدهای ارزی حاصله وارد می صوصی و هزینه های عمرانی دولت لل

ای صورت گرفته، وچر ه تولید ای و سرمایهاز صادرات است که واردات مواد اولیه و کاالهای واسطه

شود. لذا می توان گفت آید و منجر به بهبود فاای کسب و کار میگذاری به حرکت درمیو سرمایه

iiiiiULnTLnKLnLLnY

3210

478

ی تولیدی هر بخش و به مراتب کانال موؤثر در بسیار مهم در چر هکه درآمدهای ارزی، یک عامل

بهبود محیط کسب و کار آن بخش است.

شود که کشوورهای در حوال توسوعه بوه کاالهوای سورمایه ای و بر این، تجارت باعر می عالوه

و ای که برای فرایند توسعه حیاتی و اساسی هستند، دسترسی پیدا کننود. نظریوات اقتصوادی واسطه

تجربیات کاربردی حاکی از آن است که بازار آزاد و آزاد سازی تجارت راهی اثبات شده برای رسیدن

به تولید و توسعه است. امکان وجود یک رابطه مثبت بین سیاست بوازبودگی تجواری و رشود، یوک

عامل مهم در تحریک موج بی سابقه اصالحات تجاری در بسیاری از کشوورها بووده اسوت. مبنوای

نیواز های اصالحات تجاری، این اعتقاد است که آزادسازی، پیشنطقی برای به اجرا درآوردن برنامهم

انتقال از یک اقتصاد نسبتا بسته به یک اقتصاد نسبتا باز است. بنابراین باز بودن تجواری پویش نیواز

(1392رشد واهد بود )حاار مقدم و عبدلی،

سورمایه گوذاری هوای فیزیکوی و عوامول انسوانی در رشود در ادبیات اقتصادی، بر نقش موثر بر

(. با این حوال، سورمایه گوذاری از طریوق منوابع دا لوی و 1988اقتصادی تاکید می شود )لوکاس،

دهنود کوه رشود اقتصوادی در کشوورهای ( نشان می1995) 1 ارجی تامین می شوند. کو و هلپمن

ارجی است. بودین ترتیوب، یوک تقریوب مختل متاثر از رشد جریان های ورودی سرمایه گذاری

( اسوت کوه در FDIی ارجی، سرمایه گذاری مستقیم ارجی )مشخص برای جریان های سرمایه

توان نتیجه گرفت کوه ثبوات در درآمودهای تابع تولید یا رشد اقتصادی وارد می شود. به عبارتی می

های بهبوود ی در تعامل با شا صهای دا لی و ارجگذاریها در جذب سرمایهارزی و پویایی بخش

محیط کسب و کار )از جمله شفافیت بازار، بهبود شرایط برون مرزی،...( از عوامل تأثیرگذار بر رشود

( در قالوب فورم زیور مجوددا 1های اقتصادی هستند. بنابراین شکل تعمیم یافته رابطوه ) تولید بخش

تعری می شود:

(2)

1 Coe, D.T. and E. Helpman

iiii

ULnWLnY 0

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

479

ه های تابع تولید هر بخش است، به طوری که:بردار تعیین کنند Wiکه در آن

(3 ) Wi =[Li, DKi,Ti, DBi]

هوای دا لوی و به ترتیب منابع انسانی، تغییر در موجودی سورمایه DBو L ،DK ،Tکه در آن

دهند. نشان می i ارجی، تجارت ارجی و شا ص بهبود فاای کسب و کار را در بخش اقتصادی

( ماننود DBهای بهبود محویط کسوب و کوار ) مقاله چگونگی تأثیر شا ص 3و 2های در بخش

کمتر شدن مراحل شروع کار، کاهش مقداری مراحل ا ذ مجووز ریود و فورو و سوا ت و سواز،

های تولیدی گذاران بر رشد ظرفیت اقتصادی بخشجارت برون مرزی و حمایت از سرمایهگستر ت

زا از تشکیل سرمایه انسوانی کوه منجور بوه نووآوری و به بحر گذاشته شد. در الگوهای رشد درون

القیت در افزایش تولید و بهبود کسب و کار مؤثر است به عنوان عامل تأثیرگذار بر رشد اقتصادی

گذاری در آموز عالی که به منزله تشوکیل سورمایه انسوانی اسوت، شود. سرمایهگرفته میدر نظر

هوای دهد و منجر به کاهش هزینوه های اقتصادی را افزایش میوری منابع تولید و کارایی بنگاهبهره

هوای شوغلی جدیود و کواهش شود. وجود رشد پایدار در سطح کالن به منزله لق فرصتمبادله می

های اقتصوادی و ها یعنی افزایش کارایی بنگاههای مبادله است. در عمل کاهش در این هزینههزینه

بخشود )طیبوی و زموانی، وکار را بهبود میهای مولد آنهاست که در نهایت محیط کسبرشد فعالیت

(. آموز به عنوان انعکاسی از مهارت نیروی انسانی عامل مهمی در جوذب سورمایه گوذاری 1393

شود. جمعیت آموز دیده توانایی زیادی برای انجوام کارهوای یلوی ارجی محسوب می مستقیم

دهد. همچنین آموز ، توانایی کشوور را در پیچیده دارد و به آسانی ود را با وظای جدید وفق می

دهد. عالوه بر این آموز به عنوان یک عامول تغییور سوا تاری جذب تکنولوژی جدید افزایش می

بور المللی از تولیدات کاربر به تولیودات تکنولووژی های بیناری مستقیم ارجی در شرکتگذسرمایه

های تجاری مودرن عامول شود. به عبارت دیگر وجود نیروی کار آموز دیده و بره در سازمانمی

شود.گذاری مستقیم ارجی میمهم و مؤثری بر جریان سرمایه

480

های اقتصوادی های نر ارز بر رشد بخشرد تأثیر تالطمبه پیروی از باوس و وزه لوئیس گرویزا

ثباتی درآمدهای صادراتی آنهاست، نیز یکی از عواملی است که به عنووان جوایگزین که ناشی از بی

ثباتی در بازار از ایران همواره عامل شود، زیرا بیتجارت در الگوی رشد این مطالعه در نظر گرفته می

های اقتصادی بوده و فاای کسب و کار را نیوز. سازی رشد تولیدی بخشای در محدود کنندهتعیین

های اساسوی و بنیوادین در تعیوین درجوه تخریب کرده است. نر واقعی ارز در هر کشور از شا ص

رود. در واقوع تالطوم الملل و تبیین وضعیت دا لی و ثبات اقتصاد آن کشور به شمار موی رقابت بین

های مالی است و به ویژه تالطوم نور ارز بور کلیدی نااطمینانی دارایی هاینر ارز یکی از شا ص

های پولی اثرگذار است. بوا یوافتن الملل و شوکبسیاری از متغیرهای اقتصاد کالن مانند تجارت بین

ها عملکرد دولت و بانک مرکوزی بینی آنها و همچنین پیشراهی مطمئن برای کاهش این نوسان

(. در چنین 1391شود )طیبی و زمانی، ها کمتر میاراتر شده و هزینه هجینگ بنگاههای ارز کدر بازار

نیاز در جهت رشد اقتصادی است.شرایطی ثبات نر ارز یکی از عوامل پیش

گذاری مستقیم ارجی وضعیت مقررات و میزان حاکمیوت همچنین از موارد بسیار مؤثر بر سرمایه

تواند بوه صوورت موانعی گذاری است. مقررات به طور نسبی میقوانین در کشورهای میزبان سرمایه

گذاران دا لی و گذاران به عرصه تولید باشد، زیرا مانعی است که بر سر راه سرمایهبرای ورود سرمایه

وپا گیر به منظوور گذاران ارجی قرار دارد. اتخاذ قوانین با ثبات و با کاهش قوانین دستهم سرمایه

گذاران ارجی وارد شده بوه اقتصواد کسب و کار باعر واهند شد که تعداد سرمایهورود و روج به

-کشویده و ودابخش میزبان بیشتر شده و اثرات مثبتی بر رشد اقتصادی کشور میزبان بگذارد )دامن

(.1391زاده،

و ی محیط کسب و کار که پیوند دهنده 1ی الگوی رشد سولوبنابراین، الگوی این پژوهش بر پایه

شود:های اقتصادی کشور است، به صورت زیر تعری میرشد تولید بخش

(4 )Growthit = β0 + β1HCit + β2DKit + β3Vexet + β4DBkit +

uit

1 Solow

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

481

(، بووه ترتیووب رشوود k= 1,2,3,4) Vexe ،DBk، و Growth ،HC ،DKکووه در آن

عوالی(، تغییور در موجوودی های تولیدی، سرمایه انسانی )نور ورودی بوه آمووز اقتصادی بخش

دهنود. های بهبود محیط کسب و کار و را نشان موی های نر ارز و شا صسرمایه، نوسان یا تالطم

( ارائوه شوده اسوت. 1های مرتبط با ایون متغیرهوا در جودول ) تعاری مشروح و منابع گردآوری داده

1گردد. کاسلی و همکارانشآورد می( برGMMهای تابلویی پویا )( با استفاده از شیوه داده4معادله )

های رشد اقتصادی استفاده کردند. به کوار بوردن ( برای اولین بار از این شیوه در برآورد مدل1996)

ای فردی، اطالعات بیشتر هایی همانند لحا نمودن ناهمسانیپنل دیتای پویا مزیت GMMرو

تور، بوا هوای دقیوق تیجه آن تخموین های مقطعی است که نهای موجود در رگرسیونو حذف تور

پویا نسوبت بوه GMM واهد بود. به طور کلی رو GMM طی کمتر در کارایی باالتر و هم

طوی در های دیگر دارای مزایایی از جمله حل مشکل درونزا بودن متغیرها، کاهش یا رفع همرو

سوت )نودیری و محمودی، مدل، حذف متغیرهای ثابت در طی زمان و افزایش بعد زمانی متغیرهوا ا

1390.)

هاهای اقتصادی کشور و منابع دادهتعری متغیرهای الگوی رشد اقتصادی بخش-1جدول

منبع شرح متغیر

itGrowth

(DLPit)

)تفاضل لگاریتم tدر زمان i نر رشد اقتصادی بخشتولید نا الص بخش اقتصادی (که با استفاده از ارز افزوده بخشهای صنعت و معدن، کشاورزی و دمات به

دست آمده است.

www.cbi.ir

HCit ها و های دانشگاهآموز عالی، که به منزله ورودی www.worldbank.org سایر مراکز علمی است

DKit نر رشد بخش سرمایه www.cbi.ir

DBkit های محیط کسب و کار )مراحل ثبت مالکیت، شا ص

ا ذ مجوز و تعداد مراحل مورد نیاز برای تجارت و شا ص حمایت از سرمایه گذاران(*

www.doingbusiness.org

Vexet های نر ارزنوسان یا تالطم www.theglobaleconomy.com

1 Caselli, et al

482

کار، الگو در چهار حالت برآورد شده است، به طووری های چهارگانه کسب و * با توجه به شا ص

های پژوهشها جایگزین شده است. منبع: یافتهکه در هر حالت یکی از شا ص

نتایج تجربی

آزمون تجربی الگو

های صنعت و معدن، کشاورزی و دمات کشور )در ( برای بخش1الگوی تصریح شده در معادله )

-( بوه رو داده DBاز آمارهای مؤسسه اجرای کسب و کار ) ( با استفاده1383 -1394ی طی دور

های در چهار حالت متناسب با شا ص Stata (13)افزار ( و کاربرد نرمGMMهای تابلویی پویا )

چهارگانه بهبود محیط کسب و کار )مراحل ثبت مالکیت، ا ذ مجوز و تعداد مراحل مورد نیواز بورای

ان( برآورد شده است. بر این اساس نتایج برآورد مدل رشود تجارت و شا ص حمایت از سرمایه گذار

ارائه شده اسوت. هموان طوور کوه نتوایج نشوان (2های اقتصادی کشور در جدول )اقتصادی بخش

های اقتصوادی ایجواد داری بر رشد اقتصادی بخش دهد، رشد سرمایۀ انسانی تأثیر مثبت و معنی می

گذاری در نیروی انسوانی بوه حسواب الی نوعی سرمایههای آموز ع کرده است. در حقیقت، هزینه

شود. آن دسته از نیروی کاری ها میهای افراد در این بخش ها و توانایی آمده و سبب افزایش مهارت

تری بر وردار باشد، قادر است در چر ۀ تولید، پویوایی و تحووالت که از سطح دانش و آموز بیش

یت تولید و رسیدن به رشود اقتصوادی بواالتر شوود. سورمایۀ فناوری ایجاد کرده، سبب افزایش ظرف

فیزیکی نیز تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی ایجاد کرده است. بدیهی است که تجهیز نیروی انسانی بوا

سازد. بنابراین، در ایجاد امنیوت اقتصوادی و تر، رشد این عامل مهم تولید را محقق می سرمایۀ بیش

تری انجام گیرد. از و گستر و متنوع کردن بازارها باید تال بیشگذاری محیط امن برای سرمایه

دهد که مراحل ثبت مالکیت، ا ذ مجوز و تعداد مراحل موورد ( نشان می2سوی دیگر، نتایج جدول )

-نیاز برای تجارت اثر منفی و به لحا آماری معنادار بر رشد اقتصادی داشته است )به ترتیب حالوت

. همچنین شا ص حمایت از سرمایه گوذاران اثور مثبوت و معنوادار بور رشود های اول، دوم و سوم(

دهد هر چه مراحل ثبوت مالکیوت، مراحول اقتصادی داشته است )حالت چهارم(. این نتایج نشان می

ا ذ مجوز و مراحل مورد نیاز برای تجارت کمتر باشد تولید و تجارت با سهولت و سورعت بیشوتری

یابد. همچنین فراهم آوردن محیط امن و حمایت رشد اقتصادی افزایش میافزایش یافته و در نتیجه

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

483

گذاری شده و رشود اقتصوادی را بوه هموراه های تولید و سرمایهگذاران سبب افزایش انگیزهسرمایه

-گذاری سبب تشویق سورمایه داشته است. بر این اساس در شرایط پساتحریم تسهیل فرایند سرمایه

شوود کوه تقویوت رشود های ارجی به اقتصاد کشور موی ب جذب سرمایهگذاران ارجی شده و سب

اقتصادی را به دنبال دارد.

(، در چهار حالتGMMهای تابلویی پویا )نتایج برآورد الگوی رشد اقتصادی به رو داده-2جدول

نام متغیر حالت اول حالت دوم حالت سوم حالت چهارم

87/97 z = 79/39

P>|z| =

000/0

56/18- z = 91/5-

P>|z| = 000/0

56/17 z = 44/12

P>|z| =

000/0

20/35 Z = 23/46

P>|z| =

000/0

Cons.

87/0 z = 28/18

P>|z| =

000/0

11/2 z = 79/22

P>|z| = 000/0

70/0 z = 43/28 P>|z| 000/0 =

39/0 Z= 63/29

P>|z| =

000/0

DLPit-1

72/3 z = 75/32

P>|z| =

000/0

02/1 z = 35/10

P>|z| = 000/0

67/0 z =13/15

P>|z| =

000/0

27/1 Z = 74/41

P>|z| =

000/0

LDKit

11/0 z = 20/4

P>|z| =

000/0

33/1 z = 27/12

P>|z| = 000/0

47/0 z =25/25

P>|z| =

000/0

40/0 Z = 76/25

P>|z| =

000/0

LHCit

45/2- z = 53/29-

P>|z| =

000/0

52/1- z = 44/15-

P>|z| = 000/0

97/0- z = 61/17

P>|z| =

000/0

30/0- Z = 79/12-

P>|z| =

000/0

Vexet

22/4- z = 40/29

P>|z| =

000/0

12/4 z = 32/19

P>|z| = 000/0

17/0- z =46/32

P>|z| =

000/0

26/0- z = 64/42

P>|z| =

000/0

DBkit

Wald

chi2(5) =

Wald

chi2(5) =

Wald

chi2(5) = Wald

chi2(5) -آزمون

های

484

نام متغیر حالت اول حالت دوم حالت سوم حالت چهارم

63/51361 Prob > chi2 =

000/0

56/22388 Prob > chi2 =

000/0

62/41300 Prob >

chi2000/0 =

=39/1058 Prob >

chi2000/0 =

تشخیصی

های پژوهشمنبع: یافته

:شرایط پسا تحریم: اثر رشد ناشی از سناریوی بهبود محیط کسب و کار

انود های کسب و کار اثر معنواداری بور رشود اقتصوادی داشوته ( شا ص2نتایج جدول )بر اساس

بنابراین سناریوی بهبود محیط کسب و کار در چند حالت در نظر گرفته شده است، بوه ایون صوورت

که اگر شرایط پساتحریم برقرار شود و همزمان با آن شرایط بهبود محیط کسب و کار فراهم شود از

احل ثبت مالکیت، ا ذ مجوز و تعداد مراحل موورد نیواز بورای تجوارت )بوه ترتیوب جمله کاهش مر

-های اول، دوم و سوم( و تقویت حمایت از سرمایه گذاران )حالت چهارم( بهبود یافته کوه موی حالت

های اقتصادی کشور مؤثر واقع شود. نتایج مربووط بوه تغییور در تواند نهایتا بر رشد اقتصادی فعالیت

( الصه شده اسوت، و 4( و )3های )های کسب و کار بر اساس سه سناریو در جدول صضریب شا

دهد با برقراری شرایط بیان شده اگر مراحل ثبت مالکیت، ا ذ مجوز و تعداد مراحول موورد نشان می

-% کاهش یابد رشد اقتصادی به شدت کمتری نسبت به حالت اولیه کاهش می10نیاز برای تجارت

شوود رشود اقتصوادی بوه میوزان % سبب موی 10افزایش حمایت از تجارت به میزان یابد. همچنین

بیشتری نسبت به قبل افزایش یابد. بر اساس نتایج ارائه شده در جدول باال سه سناریو تعری شوده

-% )کوتاه10های کسب و کار به ترتیب به میزان است: در سناریوی اول، دوم و سوم بهبود شا ص

( در هر چهار 3% )بلندمدت( در نظر گرفته شد. مطابق با نتایج جدول )50مدت( و ن% )میا25مدت(،

مودت و بلندمودت مودت، میوان های محیط کسب و کار رشد اقتصادی در کوتاهحالت بهبود شا ص

% کاهش در شا ص مراحل ثبوت 10افزایش واهد یافت. بدین ترتیب، بر اساس سناریوی اول اگر

هوای اقتصوادی کشوور بوجوود % تغییر مثبت در رشد تولید بخش5/5به میزان مالکیت اتفاق بیفتد،

درصد تغییور 7درصد و 6آید، این در حالی است که برای سناریوهای دوم و سوم به ترتیب حدو می

چوه مطوابق بوا سوناریوهای سوه گانوه شود. به همین ترتیب چنانمثبت در رشد اقتصادی ایجاد می

مالکیت، ا ذ مجوز و تعداد مراحل مورد نیاز برای تجوارت ایجواد شوود، های ثبتکاهش در شا ص

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

485

های تولیدی در شرایط پساتحریم قابل مالحظه واهود بوود. تغییرات مثبتی در رشد اقتصادی بخش

مودت و هوای کوتواه گوذاران دا لوی در دوره در مقابل هر گونه افزایش در شا ص حمایت از سرمایه

ترین اثور نهوایی آن وروج های اقتصادی شود که مهمبه رشد تولید بخشتواند منجر بلندمدت می

اقتصاد کشور از رکود و تورم مزمن شده است.

های کسب و کار در صوورت اعموال سوناریوی بهبوود محویط ضریب برآوردی شا ص-3جدول

کسب و کار

حالت اول حالت دوم حالت سوم حالت چهارم

79/3- z = 40/29

P>|z| =

000/0

01/5 z = 32/19

P>|z| =

000/0

14/0- z =46/32

P>|z| =

000/0

23/0- Z = 64/42

P>|z| =

000/0

DBk

it’

های پژوهشمنبع: یافته

های سه گانه کشور در صورت اعموال سوناریوی بهبوود محویط درصد رشد تولید بخش-4جدول

کسب و کار

حالت اول حالت دوم حالت سوم حالت چهارم

72/9 82/3 06/7 53/5 سناریوی اول*

69/10 99/3 67/7 94/5 سناریوی دوم**

33/12 29/4 70/8 62/6 سناریوی سوم***

های پژوهشمنبع: یافته

% بهبود شا ص محیط کسب و کار10*

% بهبود شا ص محیط کسب و کار25**

486

% بهبود شا ص محیط کسب و کار50**

:گیری و پیشنهادهانتیجه

شرایط کنونی اقتصاد جهانی تمامی کشورها سعی در افزایش رشود اقتصوادی دارنود و عوامول در

نمایند. یکی از عوامل و شاید مهمترین عامل تأثیرگوذار بور مؤثر بر افزایش آن را به دقت تعقیب می

هاست. پژوهش حاضور بوه بررسوی رشد اقتصادی بهبود محیط کسب و کار و مقررات نظارتی دولت

حیط کسب و کار و رشد اقتصادی با در نظر گرفتن شرایط پساتحریم پردا ته است. الگووی رابطه م

GMMو بوا اسوتفاده از رو 1383 -1394ی رشد اقتصادی ارائه شده در این مطالعه طوی دوره

برآورد شده است. نتایج برآوردی این پژوهش حاکی از آن اسوت کوه در دوره موورد بررسوی بهبوود

و کار موجب افزایش رشد اقتصادی شده و بالعکس اقزایش مقررات و مراحول وضعیت محیط کسب

دست و پا گیر در فرایند انجام کسب و کار آثاری منفی بر رشد اقتصادی بر جای گذاشته است. با لغو

های اقتصادی و با در نظر گورفتن سوه حالوت در رونود اصوالحات سوه سوناریوی بهبوود در تحریم

حیط کسب و کار در نظر گرفته شد. بر اساس نتایج در صورتی که بتوان در های چهارگانه مشا ص

% درصود بهبوود 50% و در بلند مدت25%، در میان مدت به میزان 10مدت به میزان یک دوره کوتاه

توان شاهد رشد چشمگیر اقتصادی و برون رفت از شرایط رشود در محیط کسب و کار ایجاد کرد می

اندازهای رشود اقتصوادی و اسوتفاده از یابی به چشمد. در نتیجه جهت دستاقتصادی پایین فعلی بو

ها، مدیریت محیط کسب و کار و سالمت مقررات نظوارتی های ایجاد شده پس از لغو تحریمفرصت

ضروری است.

هوا راهکارهوایی مثول کواهش گیری از شرایط ایجاد شده پس از لغو تحریماز این رو جهت بهره

های انجام مراحل اداری، کاهش زمان صرف شوده در کیت، ا ذ مجوز، کاهش هزینهمراحل ثبت مال

فرایند شکل گیری کسب و کار، افزایش شفافیت و ایجاد قوانین با ثبات، ایجاد ثبات اقتصاد کالن از

مرزی، بهبود نظام بانکی و موالی در جمله نر تورم و نر ارز، بهبود شرایط و امکانات تجارت برون

های اولیوه جهوت جوذب ارائه دمات به سرمایه گذاران دا لی و ارجی، گستر زیرسا تجهت

سرمایه، حمایت از سرمایه گذاران دا لی در جهت افزایش توان رقابت با رقبوای وارجی، شوفافیت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

487

بازار، گستر مالکیت صوصی و تسریع ثبت و انتقال مالکیت، تشویق سرمایه گذاران و کارآفرینان

اندازی کسب و کار از طریق ایجاد تسهیالت اعتباری و مالی، تاومین اصول سورمایه راه کوچک به

فعاالن اقتصادی جهت افزایش انگیزه شروع فعالیت و افوزایش اطالعوات و قوراردادن اطالعوات در

های بالقوه سرمایه دسترس نهادهایی همچون گروه کسب و کار برای ایجاد تصویری شفاف از توان

شود.توصیه می پذیری کشور

488

:منابع

نقش محیط کسب و کوار و آزادی اقتصوادی در "(، 1393فر، مصطفی)اهلل، سلیمیبابکی، روح

-. مجله اقتصاد و توسعه منطقوه "های تابلوییرشد اقتصادی کشورهای منتخب با رویکرد داده

8ای، سال بیست و یکم، دوره جدید، شماره

بررسی تأثیر بهبود فاای کسب و کوار بور رشود "(، 1391)بختیاری، صادق، شایسته، افسانه

. فصلنامه علوم اقتصادی، سال ششم، شماره "اقتصادی در کشورهای منتخب با تاکید بر ایران

19 ،175-204

( 1392جوزدانی، نسیم ،)" پژوهشونامه اتواق "هوای کسوب و کوار در ایوران بررسی شوا ص ،

65و 64، معادن و کشاورزی اصفهان، سال چهاردهم، شماره: نشریه اتاق بازرگانی، صنایعبازرگانی

نقش توسعه نظام مالی و بهبود فاای کسب "(، 1389فر، فاطمه)حسینی، سیدمهدی، فهیمی

. مجموعه مقاالت چهارمین کنفرانس توسوعه نظوان توامین موالی در "و کار بر رشد اقتصادی

.687-670ایران،

،وری بررسی اثرات آزادسازی تجاری بور بهوره "(، 1392قهرمان )حاارمقدم، نسرین، عبدلی

38-7 ، 4. فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره "بخش صنعت، در چهار گروه درآمدی در سال

بررسوی توأثیر مقوررات کسوب و کوار و "(، 1391زاده، سوعید ) کشیده، مرجان، دابخشدامن

. فصولنامه علووم "G77کشوورهای گذاری مسوتقیم وارجی بور رشود اقتصوادی در سرمایه

.109-81، 1اقتصادی، شماره

بررسی تأثیر فاوای کسوب و کوار بور رشود "(، 1388شبانی، زهرا )اهلل، دهقانیشهنازی، روح

.185-161. پژوهشنامه اقتصادی، "اقتصادی در کشورهای منتخب

( 1391طیبی، سید کمیل، زمانی، زهرا ،)" طوم نور ارز: تجربوه اثر بازبودن اقتصوادی بور تال

.24-1. فصلنامه تحقیقات راه و اندیشه، "و ایران OECDکشورهای

( ،1393طیبی، سید کمیل، زمانی، زهرا ،)" :نقش آموز عالی در بهبود محیط کسوب و کوار

، دومین همایش ملی تعامل صنعت و دانشوگاه، کرموان، دانشوگاه "ایران و چند کشور منتخب

.1393فروردین 28و27شهید با هنر کرمان،

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

489

( 1392عبداللهی، فرشته، مهربانی، فاطمه و مهدی بصیرت ،)" های فاای مقایسه اثر شا ص

کسب و کار بر رشد اقتصادی: مطالعوه مووردی ایوران و کشوورهای عاوو سوازمان و توسوعه

انداز اقتصاد ایران. . اولین همایش الکترونیکی ملی چشم"OECDاقتصادی و همکاری

،بررسی تاثیر سا تارهای نهادی بر رشد اقتصادی بوا "(، 1390محمد، محمدی، تیمور )ندیری

، 3، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سوال پونجم، شوماره "های تابلویی پویاداده GMMرو

24-1صص

16، دوشونبه، 404فته نامه بری، تحلیلی وزارت امور اقتصادی و دارایی، سال یازدهم، شماره

.1391مرداد

Haidar, J. I. (2012), “The Impact of Business Regulatory

Reforms on Economic Growth,” Journal of the Japanese and

International Economies, 12 (2), 119-217.

Busse, M. and J. Groizard (2005), ‘FDI, Regulation and

Growth’, An Empirical Analysis,

http://webs.uvigo.es/viijpe/pdf/BUSSEGRIZARD.pdf

Busse, M. and J. Groizard (2008), ‘Foreign Direct Investment,

Regulation and Growth’ , The world Economy, Blackwell

Publishing Limited, UK.

Boudhiaf, M. and El G. T. Zribi (2014), “Business

Regulations and Economic Growth: What Can Be Explained?”

International Strategic Management Review, 2, 69-78.

Coe, D. and E. Helpman, (1995),“International R&D

Spillovers”, European Economic Review, 39, 859-887.

Massimiliani, C. and K. Sen (2011), “Do Effective State

Business Relations Mater for Economic Growth? Evidence

from Indian States,” World Development, 39, 1542-1557.

490

Hanusch, M. (2012), The Doing Business Indicators,

Economic Growth and Regulatory Reform, Policy Research

Working Paper.

Saini, A., A. Zubaidi Baharumshah and S. H. Law (2010),

“Foreign Direct Investment, Economic Freedom and

Economic Growth: International Evidence”, Economic

Modeling, 27, 1079–1089

Stel, A., Story D.J., and. Thurik A.R., (2006), "The Effect of

Business Regulations on Young Business Entrepreneurship",

Small Business Economics, 28(2-3), PP. 171-186.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

491

الزامات بهبود محیط کسب و کار در فرآیند جذب سرمایه گذاری

خارجی در ایران

2، پدرام داودی1زاد حسین باستان

چکیده:

سرمایه گذاری ارجی در قالب مکانیزم توامین موالی و یوا انتقواالت سورمایه ای بوین المللوی از

یکطرف ظرفیت های تامین موالی اقتصواد را افوزایش داده و از طورف دیگور بعنووان یوک متغییور

عملکردی اقتصاد کالن، ارزبابی و اعتماد سرمایه گذاران بین المللی را بوه صوحت جهوت گیوری و

نتایج سیاستگذاری یک اقتصاد تبیین می نماید. جذب منابع پوس انوداز وارجی در قالوب دورنمای

تجاری بین المللی انجام شده که بشدت -ابزارهای بدهی و یا سرمایه گذاری از طریق مبادالت مالی

سیاسی و نیز مزیت های -متاثر از بهبود محیط کسب و کار، ارتقاء فاای کار آفرینی، ثبات اجتماعی

سال گذشته بوا تاوعی مسوتمر محویط 14دار اقتصادی یک کشور می باشد. اقتصاد ایران طی پای

کسب و کار و فاای کارآفرینی مواجه بوده که در کنار بحران هوای مختلو پوولی، موالی، موازنوه

پردا تها و بخش حقیقی زمینه کاهش قدرت رقابت ملی را در جذب منابع سورمایه ای بوین المللوی

. همچنین منابع پس انداز دا لی نیز در یک فرآیند ضد انگیزشی بوه صوورت سورمایه فراهم سا ت

گذاری غیر مولد در بازارهای مالی کم ریسک با درجه نقدپذیری بواال انباشوته شوده و یوا از طریوق

حساب سرمایه موازنه پردا تها از کشور ارج شده اند. در شرایطی که اقتصاد ایران بشودت نیازمنود

الی و سرمایه گذاری پایدار جهت تحقق اهداف کالن رشد پایدار غیرتورمی و ثبات مالی بوده منابع م

عمال اعمال اصالحات سیاستی، نهادی، ابزاری و مقرراتی در حوزه اقتصاد کوالن ضورور بنظور موی

رسد، که در کنار بکارگیری یک سیستم هوشمند پایش سرمایه گذاران ارجی زمینه کاهش چوالش

پژوهشگر گروه پولی و ارز ، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکز ج.ا. ایران. - 1

موسسه عالی وموزش و پژوهش مدیری و برنامه ریز - 2

492

مالی را فراهم سا ته، که در این تحقیق مراحل و مصادیق آن به تفصیل مورد بررسی قورار های احت

واهد گرفت.

سرمایه گذاری مستقیم ارجی، بهبوود فاوای کسوب و کوار، موانوع سورمایه واژگان کلیدی:

گذاری

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

493

مقدمه:

یکی و مالی کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور عمال با محدودیتهای مختل تکنولوژ

هوای المللی را در جذب سرمایه المللی مواجه بوده که زمینه گستر فاای رقابت بین در عرصه بین

ارجی و نیز دانش فنی فراهم سا ته است. کشورهای مختل با اتکواء بوه اصوالحات سوا تاری و

المللوی طرف وضوعیت رتبوه بوین های فاای کسب و کار از یک سیاستی و نیز بهبود وضعیت مولفه

ای وارجی فاای کسب و کار ود را ارتقاء داده و از طرف دیگر زمینه حاور و جذب منابع سرمایه

سازند. اقتصاد ایران طی دهه گذشته وضعیت متفواوتی داشوته بطوریکوه را در اقتصاد ملی فراهم می

و در گزار نزول کرده 2013در سال 152به 2005در سال 108رتبه جهانی کسب و کار ایران از

. در دوره مشوابه رتبوه جهوانی 1رسیده اسوت 130به 2015شا ص بهبود فاای کسب و کار سال

ارتقواء یافتوه اسوت. کوه 6و 23، 69به 21و 69، 93ترتیب از کشورهای ترکیه، امارات و مالزی به

ر طوی دهنده ارتقاء زمینه جذب سرمایه های ارجی را برای کشوورهای موذکور اسوت. د ود نشان

پلوه بهبوود 23و 26، 32، 33دوره مشابه، کشورهای رواندا، گرجستان، بالروس و اکراین بترتیب با

بهترین عملکرد را جهت کاهش شکاف با اقتصادهای پیشرو داشتند.

معوادل 2013بر اساس محاسبات صندوق بین المللی پول تولید نا الص دا لوی ایوران در سوال

ت )رو برابری قدرت رید(. علیرغم آنکه رتبه جهانی اقتصاد ایران طوی میلیارد دالر بوده اس 946

سال ا یر بطور متوسط هجدهم دنیا بوده، اما عملکرد اقتصاد کشوور در جوذب سورمایه وارجی 14

تر بوده است. طی داشته، بسیار ضعی 29و 48نسبت به کشورهای امارات و مالزی که رتبه جهانی

میلیارد دالر سرمایه 12و 39، 112های ترکیه، امارات و مالزی بترتیب کشور 2000-2013سالهای

میلیوارد دالری اقتصواد 2.5 ارجی جذب کرده که در مقایسه با اندازه اقتصاد آنها عمال با عملکورد

قابل تامل می باشد. البته اگر رقم روج سرمایه دهه ا یر را در محاسبات منظور نموده و رقم 2ایران

1 - Doing Business 2006-2014

ارقام سرمایه گذار مستقیم خارجی ناظر بر عتلکررد بروده و ارقرام ترامیت مرالی خرارجی از وریرق روشرها متکری برر - 2

بهرره برردا و -ات فرروش و سراخ ابزارها بدهی از قبیل فاینانس، بیع متقابل، فاینانس خودگردان، صور مختلر اعتبرار

اجاره منظور نشده اس .

494

سواله 14طور الص منعکس گردد، قطعا رقم موذکور بورای دوره گذاری مستقیم ارجی بهسرمایه

منفی واهد بود.

)میلیارد دالر( 1تولید نا الص دا لی و سرمایه گذاری مستقیم ارجی انباشته -1جدول

مالزی امارات ترکیه ایران

526 272 1174 946 2013-تولید نا الص دا لی

29 48 16 18 2013اقتصاد در سال رتبه جهانی

سرمایه گذاری مستقیم ارجی 2013-2000

2.5 112.2 39.5 12.4

در ادامه مقاله، موانع سا تاری موثر بر فاای کسب و کار در فرآیند جذب سرمایه گذاری ارجی

مورد بررسی قرار گرفته و سپس علل تاعی رتبه جهانی فاای کسب و کار و کارآفرینی در اقتصاد

ایران تحلیل شده است. در بخش پایانی تحقیق نیز راهکارهای بهبود پایودار فاوای کسوب و کوار

هت تسهیل مبادالت مالی بین المللی بطور عام و سرمایه گذای ارجی بطور ا پیشنهاد شوده ج

است.

:مرور ادبیات تجربی

توان در این حوزه برشمرد. دسوته اول: عوامول تواثیر گوذار بور جوذب دو دسته از مطالعات را می

گذاری ارجی را احصا نموده سرمایهسرمایه گذاری ارجی را بررسی کرده و دسته دوم: موانع جذب

اند. در ادامه پاره از این مطالعات که توسط پژوهشگران دا لی و ارجی انجام شده، فهرسوت شوده

است.

گوذاری مسوتقیم وارجی را در کشوورهای درحوال ( عوامل تعیین کننده سورمایه 1997) 2چانالی

ارجی از مودل جاذبوه تعودیل شوده، گذاری مسوتقیم و توسعه بررسی و برای توضیح جریان سرمایه

استفاده نموده است. نتایج این تحقیق نشان داد: اندازه بازار، رشود تولیود نا والص دا لوی، دسوتمزد

1 - International financial statistics, IMF, 2013.

2 Chunlai

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

495

کارآی بخش صنعت، ضریب فاصله از مرکز )که با فاصوله نسوبی از مرکوز اقتصواد جهوانی بورآورد

گوذاری مسوتقیم اد بر میزان سرمایهشود(، ذ یره سرمایه گذاری مستقیم ارجی و باز بودن اقتص می

.داری مؤثر هستند ارجی به صورت معنی

( با هدف تعیین نقش سرمایه گذاری مسوتقیم وارجی در فراینود 1998) 1برونستزین و همکاران

انود، حاوور رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه نگاشته شده اسوت. در ایون بسوتر نشوان داده

سرمایه انسانی در ترغیب سرمایه گذاران ارجی برای انتقال سرمایه به کشورهای در حوال توسوعه

بدیلی داشته است. نقش بی

( به شناسایی عوامل موثر بر سرمایه گذاری ارجی در عربستان سعودی طی 2002) 2لرحمانعبدا

پردا ته است. این مطالعه نشوان داد ارتبواط دوسوویه بوین سورمایه گوذاری 2000الی 1980دوره

مستقیم ارجی با متیغرهای تولید نا الی دا لی، رشد اقتصادی، صادرات، واردات، نر دستمزد، نر

گذاری دا لی وجود دارد. شت سرمایه و سرمایهبازگ

کشور در حوال 10( انجام و با استفاده از اطالعات 1997ای مشابه چانالی ) ( مطالعه2003) 3بانگا

شدگان دوره متوسطه، بدهی ارجی و توسعه نشان داد: اندازه بازار، هزینه نیروی کار، نسبت ثبت نام

باشند. همچنین نتایج مطالعوه یه گذاری مستقیم ارجی میمصرف برق عوامل مؤثر بر جریان سرما

دار و یافته دارای توأثیر مثبوت و معنوی های سرمایه گذاری با کشورهای توسعه نشان داده موافقتنامه

.ای نیز اثرات متفاوتی بر سرمایه گذاری مستقیم ارجی دارند موافقتنامه های منطقه

متغیور در ورود 8م یک مطالعه بین کشوری و بررسی اثر ( با انجا2006) 4عماد موسی و کارداک

اند که سه متغیر نسبت صادرات به تولید نا الص دا لوی، سرمایه گذاری مستقیم ارجی، نشان داده

طوط تلفن به ازاء هر هزار نفر و ریسک کشور مورد نظر دارای ارتباط معنی دار با جریوان سورمایه

باشد. رها میگذاری مستفیم ارجی در این کشو

1 Borensztein et al.

2 Abdel-Rahman

3 Banga. 4 Imad Moosa and Cardak

496

( در چارچوب یک الگووی تلفیقوی بوه مطالعوه عوامول مووثر بور جوذب 1383داودی و دیگران )

اند. نتایج ایون پردا ته 2002الی 1990کشور جهان طی دوره 47گذاری مستقیم ارجی در سرمایه

گوذاری بخوش های قانونی، تشوویق و تقویوت سورمایه دهد که توجه به زیرسا ت مطالعه نشان می

کار و ثبات سیاسی کشور در جذب بیشتر وری و سطح مهارت نیروی صوصی، توجه به کارآیی، بهره

سرمایه گذاری مستقیم ارجی موثر است.

( درباره میزان امنیت در یوک اقتصواد و ترکیوب عوامول نواامن کننوده 1383زاده بحرینی ) حسین

دو رویکرد بهره جسوته اسوت. نخسوت، فاای سرمایه گذاری مطالعه نموده است و در این راستا از

رویکرد عینی به مقوله امنیت است، که در آن استحکام یا ضع نهادهای امنیت ساز در کشور مورد

توجه قرار می گیرند و دوم که متامن رویکرد ذهنوی بوه مقولوه امنیوت در یوک کشوور و عوامول

ب و کار اسوت، از متقاضویان واقعوی زدا و میزان تأثیر هریک از آن عوامل برناامنی محیط کس امنیت

حال منطق رویکرد این مقاله این است .شود امنیت یعنی سرمایه گذاران بالفعل یا بالقوه استعالم می

گذاری در یک کشور یا صنعت ا ، احساس امنیت از جانب افورادی کوه که برای اقدام به سرمایه

مقاله عوامل ایجادکننده نواامنی در محویط گذاری هستند، موضوعیت دارد و در این متقاضی سرمایه

المللوی برآوردکننوده گذاری در ایوران براسواس تصوویر ارائوه شوده توسوط سوازمانهای بوین سرمایه

.ریسک)که به طور عمد ه به شیوه دوم متکی هستند( بررسی شده است

کشوور، ( با اشاره به اهمیت سرمایه در رشود و توسوعه افتصوادی 1383مظاهری و دهبیدی پور )

گذار ارجی و موانع آن را فهرست نمودند. در این مطالعه تنوع بخشوی عوامل موثر در جذب سرمایه

به ابزارهای مالی و استفاده از بازار سرمایه، رفع انحصار و توجوه بیشوتر بوه تسوهیل امور صوصوی

اند. دهسازی، تقویت و توسعه بازارهای مالی به عنوان راهکار در حذف این موانع معرفی کر

( عدم ثبات سیاسی و اقتصادی، به عنوان یکوی از موانوع جوذب سورمایه گوذاری 1384طاهری )

ارجی در ایران در کانون توجه قرار داده اسوت. نگارنوده بوه موانوع فرهنگوی، اجتمواعی، سیاسوی،

ا، اقتصادی و تاریخی قوانین و مقررات دست و پاگیر کار، وضعیت نابسامان ارز، قانون ثبوت شورکته

قوانون اساسوی پردا توه 81های ارجی و مشکالت اصل محدودیت قانون جلب و حمایت سرمایه

است.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

497

های سرمایه گوذاری مسوتقیم وارجی در (، به مطالعه تعیین کننده1385شاه آبادی و محمودی )

یرسوا تها منابع طبیعی موجود، سرمایه انسانی و ز .اند. ایشان سه دسته از متغیرها: ال ایران پردا ته

عامول بواز .متغیر حقوق سیاسی و متغیر موهومی انقالب اسالمی با اثور منفوی؛ ج .با اثر مثبت؛ ب

بودن اقتصاد تأثیر مثبت و عامل نسبت مخارج دولت به تولید نا الص دا لی نیز تأثیر منفوی؛ را بور

سرمایه گذاری ارجی موثر دانسته اند.

( پوس از بررسوی اهمیوت سورمایه گوذاری 1386المی )مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسو

هوای کشوور میزبوان، ارجی و نقش آن در توسعه بازار سرمایه ایران، به نقش سه عامول سیاسوت

های اقتصادی کشور گذاری ارجی و ویژگی جمعیت فعال کشورها در جهت توسعه و تسهیل سرمایه

های سرمایه گذاری، داد و سوتد پرده، صندوقمیزبان اشاره شده است. ایشان استفاده از رسیدهای س

اند. مستقیم اشخا ارجی را از راهکارهای جذب سرمایه گذار ارجی بر شمرده

( اثر حکمرانی وب بر جذب سرمایه گذاری مستقیم ارجی را بررسی کرده است. 1386رضایی )

جذب سرمایه گذاری مستقیم ای استفاده و در آن عملکرد او برای این منظور از نوع توصیفی مقایسه

ارجی و شا ص حکمرانی وب در ایران در مقایسه با چند کشور منتخوب شوامل چوین، برزیول و

مالزی را واکاوی نموده است. این مطالعه در توضیح ضع عملکرد جذب سورمایه گوذاری مسوتقیم

ی سیاسی در ایران دهد که عدم موفقیت مذکور ریشه در میزان مخاطره باال ارجی ایران، نشان می

دارد. به این ترتیب هزینه معامالتی بر واسته از نااطمینانی در ایران، موجب تاوعی مکوانی ایوران

.گشته است

( با بررسی موانع عمده سورمایه گوذاری وارجی در ایوران، بوه مطالعوه 1390سعیدی و میعادی )

سشونامه در بوین سورمایه گوذاران انود. در ایون راسوتا بوا توزیوع پر میدانی این پدیده همت گماشته

های شروع کسب و کار، ا ذ مجوزهای اند که ورود سرمایه گذار ارجی با شا ص گیری کرده نتیجه

االجرا داران جزء، پردا ت مالیات، تجارت فرامرزی، الزم الزم، اشتغال، ثبت احوال، حمایت از سرمایه

ود دارد. شدن قراردادها و پایان کسب و کار رابطه معنادار وج

498

:موانع جذب سرمایه گذاری خارجی

المللی های بین تصویر نامناسب اقتصاد ایران در شاخص -

کاهش رتبه بین المللی بهبود فضای کسب و کار ایران -

ترکیب مولفه های فاای کسب و کار از یکطرف هزینه انجام فعالیتهای اقتصادی یک اقتصواد را

دیگر رتبه بین المللی یک کشور را در رقابت با سایر کشوورها جهوت جوذب متاثر سا ته و از طرف

منابع سرمایه ای ارجی تحت تاثیر قرار می دهد. سرمایه گذاران بین المللی با توجه به رتبه مذکور

و ریسکهای تجاری و غیرتجاری نسبت به سرمایه گذاری در اقتصادهای مختل تصمیم گیری موی

مطوابق 2006-2013تا مولفه های ناظر بر فاای کسب و کار ایران طی دوره نمایند. در همین راس

. مطابق جدول ذیل عموال نهوه مولفوه از دمه مولفوه مووثر بور 1مورد بررسی قرار گرفته است 2جدول

فاای کسب و کار طی دوره مطالعاتی و در یوک شورایط ضودرقابتی مسوتمرا کواهش داشوته کوه

های شورایط تجوارت وارجی، مراحول و الزاموات آغواز یوک فعالیوت ترتیب مولفه مهمترین آنها به

انود. اقتصادی و نظام مالیاتی بیشترین کاهش و مهمترین موانع جذب سرمایه وارجی معرفوی شوده

ای را انعکواس پلوه 11البته شرایط حمایت از سرمایه گذار نیز به لحا قانونی و قاائی بهبود نسبی

دهد. می

2006-2013لمللی مولفه های فاای کسب و کار ایران طی دوره رتبه بین ا -2جدول

تغییرات 2013 2006

43 107 64 شروع یک فعالیت اقتصادی

25 168 143 ثبت دارائی

21 86 65 ا ذ اعتبار

-11 147 156 حمایت از سرمایه گذار

43 139 96 مالیات

66 153 87 تجارت

18 51 33 اجرای قرارداد

طی دوره مطالعاتی مولفه های شرایط اشتغال، قانون کار و نیز الزامات اخذ مجوز فعالیتهای اقتصادی از لیست - 1

مولفه های موثر بر فعالیتهای اقتصادی حذف شده که در صورت استمرار بکارگیری آنها عمال رتبه ایران بیشتر کاهش می

یافت.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

499

20 129 109 ورشکستگیحل

15 182 167 ا ذ مجوز عمرانی

23 169 146 ا ذ مجوز برق

33 152 119 کل

1کاهش شاخص های بین المللی کارآفرینی

های جدید سرمایه گوذاری و تولیودی در عرصوه کارآفرینان موتور حرکت، نوآوری و لق فرصت

سیاستگذاری سازگار و بهنگوام زمینوه بهبوود اقتصاد کالن می باشند. ایجاد فاای مناسب از طریق

رتبه 1390-92سازد. طی سالهای های کارآفرینی را فراهم می فاایی کسب و کار و نیز ارتقاء مولفه

های درک قابلیت کارآفرینی، منزلت اجتماعی کارآفرینوان و قصود رغم بهبود مولفه جهانی ایران علی

های نوو، تورس از کلیدی کارآفرینی همچون درک فرصتهای کارآفرینی عمال در حوزه سایر مولفه

عبوارت ای به کارآفرینان تنزل رتبه داشته اسوت. بوه های اقتصادی و نیز توجه رسانه شکست فعالیت

دیگر، تنزل رتبه کارآفرینی نوعی ضدانگیز و ضع فاای رقابتی برای سرمایه گوذاران وارجی

گردد. تلقی می

مالی و ارزیمحدودیتهای نظام پولی،

چالش های شبکه بانکی -

علوت باشند. در اقتصواد ایوران بوه الملل می بانکها موتور فعالیتهای اقتصادی و مالی در اقتصاد بین

المللی از یکطرف فرآیند تامین مالی )تامین مالی سرمایه در گرد و عدم امکان حاور بانکهای بین

بایود گذاران ارجی که از منوابع دا لوی موی ه سرمایهای مورد عالق نیز قسمتی از طرح های سرمایه

شدت با محدودیت مواجه بوده و از طرف دیگور ودمات ای ارجی به های سرمایه تامین شده( طرح

هوای شوبکه بوانکی شووند. دارائوی های غیررقابتی عرضه می صورت زمان بر و با هزینه بانکی نیز به

میلیارد دالر بوده که الص گورد سواالنه آنهوا بوا 200حدود 1393کشور در پایان تیر ماه سال

عبوارت باشد. به میلیارد دالر می 60احتساب رشد بلندمدت نقدینگی، برای کل اقتصاد کشور کمتر از

دهی مذکور بسویار نواچیز و میلیارد دالر، قدرت وام 1000ازاء تولید نا الص دا لی در حدود دیگر به

1 - Global Entrepreneurship Monitor, 2010-14.

500

های بزرگ تباری شبکه بانکی در تامین مالی سرمایه در گرد طرحداللت بر محدودیت ظرفیت اع

صورت سندیکائی( بوده که در کنار عدم توسعه ابزارهای متعارف تامین موالی بوازار سورمایه )حتی به

عمال جذب سرمایه ارجی را با چالش مواجه سا ته است. همچنین شرایط ارائوه ودمات متعوارف

درصد با احتساب وثایق(، صدور 100گشایش اعتبارات اسنادی )معادل بانکی از قبیل پیش پردا ت

هوای اعطوای درصود بوا احتسواب وثوایق(، نر هوا و هزینوه 30ضمانت نامه های مختل )بیش از

دار توسط بانکها، عدم احتساب رتبه درصد(، عدم صدور تعهدات پردا ت زمان 28تسهیالت )بیش از

سبب بروز فاای ضد انگیزشی برای …ین نر سود تسهیالت، اعتباری اشخا و شرکتها در تعی

المللی جهوت بهبوود گذاران دا لی و ارجی شده است. در تحلیل نهائی، حاور بانکهای بین سرمایه

فاای رقابتی در بازار پول، کاهش هزینه دمات بانکی و تسهیل توامین موالی سورمایه در گورد

یالی و ارزی یوزانس و ریفاینانس( در کنوار توسوعه ابزارهوای ای )اعتبارات ر های بزرگ سرمایه طرح

نماید. مختل تامین مالی از بازار سرمایه ضروری می

محدودیتهای ناظر بر حساب سرمایه ایران -

المللی به بازارهای موالی آزادسازی تدریجی حساب سرمایه و تسهیل دسترسی سرمایه گذاران بین

المللی بوده که در چوارچوب قوانون جلوب و حمایوت از دا لی مهمترین رو جذب منابع مالی بین

ور باشد. سرمایه گذاران ارجی در قالب ص های اجرائی آن میسر می نامه گذاری ارجی و آئین سرمایه

تواننود، در بازارهوای متشوکل و مختل سرمایه گذاری مستقیم و سرمایه گذاری در سبد سهام موی

های غیرتجاری آنها نیوز تحوت پوشوش قوانون جلوب و غیرمتشکل سرمایه فعالیت نموده و ریسک

گذاران وارجی در گذاری ارجی قرار گیرد. علیرغم امکان حاور قانونمند سرمایه حمایت از سرمایه

عنوان کم ریسوک تورین بوازار( ازار سرمایه عمال شرایط حاور آنها در بازار پول و اوراق قرضه )بهب

طرف دسترسی سرمایه گذاران ارجی را به بازار پول محدود تبیین نشده است. چالش مذکور از یک

یه گذاری سا ته و از طرف دیگر زمینه تجهیز منابع ارزی را برای شبکه بانکی )در قالب سپرده سرما

های ارجی به سازد. در تحلیل نهائی، ورود پایدار منابع و سرمایه ارزی اشخا غیرمقیم( دشوار می

اقتصاد ایران مستلزم دسترسی یکسان و قانونمند به مجموعه بازارهای مالی پرریسک )بازار سورمایه

سوب و کوار بووده توا و بورس کاال( و کم ریسک )بازارهای پول و اوراق قرضه( در ادوار مختلو ک

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

501

المللی ترکیب سبد سیاسی دا لی و بین-های اقتصادی گذار ارجی با توجه به وضعیت مولفه سرمایه

گذاری ود را مدیریت نماید. سرمایه

:ریسک نوسانات نرخ ارز

گذاران ارجی نوعی مالیات مستقیم تلقی تاعی ارز پول ملی )افزایش نر ارز( برای سرمایه

ای وارجی )در قالوب اوراق المللوی کشوور را در جوذب منوابع سورمایه رت رقابوت بوین شده که قود

علت روندهای نسبی توورمی بواالی تواریخی و نیوز دهد. اقتصاد ایران به گذاری ( کاهش می سرمایه

شوک پذیری موازنه پردا تها از نوسانات درآمدهای نفتی همواره در معرض شوکهای افوزایش نور

متوسط قیمت هر بشکه صادراتی بخش نفوت جهوت برقوراری 1دارد. مطابق نمودار اسمی ارز قرار

درصد رشود بوه 397با 1380دالر در سال 18های کشور، از موازنه مالی حساب جاری ترازپردا ت

پوذیری بخوش وارجی افزایش یافته که از یکطرف داللت بر رشود آسویب 1394دالر در سال 72

خش نفت بوده و از طرف دیگر شوک پذیری بازار ارز را از کانال موازنه نسبت به شوکهای برونزای ب

پردا تها نسبت به نوسانات قیمت جهانی نفت و یم تر سوا ته اسوت. در چنوین شورایطی، پوشوش

ریسک نوسانات نر ارز در قالب بیمه نامه ها و یا ابزارهای متعارف مشتق از اقدامات اساسی جهوت

باشد. البته تعیین میزان نوسانات قابل بیمه نر ارز، نور کوارمزد رجی میتشویق سرمایه گذاران ا

های اسمی سود در بازارهای پوول و ارز در تعامول بوا مقوادیر ها و نیز مدیریت شکاف نر بیمه نامه

باید بوه نحووی انجوام شوده توا تفاضول پوشش ریسک نوسانات نر ارز توسط سیاستگذار پولی می

های ریسکهای تجاری آنها، نسوبت بوه سوودهای متعوارف بوین سعار از هزینهنر های اسمی سود ا

المللی بازارهای پول بیشتر نگردد.

502

قیمت صادراتی بخش نفت موازنه کننده ترازپردا تها -1نمودار

:ناکارآمدی اطالعاتی و مدیریتی

ضعف مدیریت بخشی در شهرستانها و نواحی غیرمرکزی -

شود. از یکطرف گذاران ارجی تلقی می های مهم سرمایه کشور یکی از چالشسا تار نظام اداری

تمرکز مسئولیتها در واحدهای ستادی پایتخت سبب انتظار و صرف وقت فوراوان توسوط متقاضویان

ارجی جهت ا ذ مجوزهای مختل شده و از طرف دیگر ضع دانش و تخصص در حوزه مذاکرات

المللوی در شهرسوتانها سوبب تاوعی انگیوزه سورمایه گوذاران بوین المللی در ادارات اسوتانی و بین

منظوور وروج از هائی شده که امور اداری و حقوقی آن به شهرستانها تفوی، شده است. بوه فعالیت

دور باطل مذکور نیاز به استحاله تمرکز در نظام اداری و آموز گسترده مدیران میانی در اسوتانها و

جی ا تیارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی و وزارتخانوه هوا بوه مراکوز شهرستانها و تفوی، تدری

استانی و شهرستانها همراه با نظارت دقیق بر عملکرد آنها از الزامات تسهیل سرمایه گذاری وارجی

شود. احساس می

:فقدان اطالعات جامع و شفاف مبتنی بر آمایش سرزمین -

قوانین برنامه پنجساله چهارم و پونجم مبنوی بور 182و 77علیرغم احکام قانونی مندرج در مواد

ای کشوور و نیوز هوای نسوبی منطقوه تدوین و ارتقاء طرح آمایش سرزمین با هدف شناسائی مزیوت

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

503

المللوی بیشوتر، عموال چوارچوب های با قدرت رقابوت بوین ای ارجی به بخش هدایت منابع سرمایه

گذاران ارجی بوه نوواحی مختلو کشوور تهیوه نشوده اسوت. تودوین جهت هدایت سرمایهمدونی

اقتصادی بوده که در کنار توسعه -ای مبنای تهیه گزارشات توجیه مالی های جغرافیائی و منطقه مزیت

زیرسا تهای )راه، آب، برق، گاز، دمات مخابراتی( عمرانی مکمل، شرایط حاوور سورمایه گوذاران

نماید. سهیل و تسریع می ارجی را ت

:آمار مخدوش سرمایه گذاری و استقراض خارجی -

بر اساس گزار ساالنه اقتصادی کشور و اطالعات حساب سورمایه موازنوه پردا تهوای وارجی

مبادالت مالی بین المللی کشور مشتمل بر سرمایه گذاری )کوتاه مدت و بلندمدت( و نیز تامین مالی

بانوک توسوعه اسوالمی، اتحادیوه - ارجی )فاینانس، ریفاینانس، بیع متقابل، تسهیالت بانک جهانی

گوذاری ( اسوت. در گزارشوات عملکورد سورمایه …یاپای آسیائی، صور مختل اعتبارات فرو و پا

هووای پوورداز وضووعیت مسووتقیم ووارجی اقووالم تووامین مووالی مووذکور کووه تمامووا در دسووتورالعمل

المللی و موازنوه پردا تهوا ذیول دیوون وارجی قورار داشوته بوه اشوتباه در کنوار گذاری بین سرمایه

میلیوارد دالر 123در حودود 1380-91تقیم ارجی قرار گرفته اسوت. طوی دوره گذاری مس سرمایه

گذاری مستقیم وارجی تنهوا در مبادالت مالی در موازنه پردا تهای کشور به ثبت رسیده که سرمایه

طور سونتی عبارت دیگر مبادالت مالی حساب سرمایه کشور به . به1میلیارد دالر بوده است 2.5حدود

هوا و علوت چوالش المللوی بووده و اقتصواد ایوران بوه ارهوای بودهی و اسوتقراض بوین متکی بوه ابز

گذاران ارجی نداشته است. در هموین راسوتا، ضورورت های مذکور جذابیتی برای سرمایه محدودیت

المللوی تفکیک و انعکاس صحیح مبادالت مالی به اجزای استقراض ارجی و سورمایه گوذاری بوین

د.نمای اجتناب ناپذیر می

بانک مرکز . جتهور اسالمی ایران. ، موازنه پرداختها ارز ، گزارشات اقتصاد کشور - 1

504

گذاری خارجی فقدان مکانیزم بازخورد در شناسائی چالش های سرمایه

گذاران ارجی پس از ا ذ موافقت نامه اصولی از کمیته جذب و حمایت از سرمایه گوذاری سرمایه

های مختل اقتصادی و حاکمیتی در آن عاو بوده عمال فاقد پشتوانه ارجی که نمایندگان دستگاه

هوای فورآروی فعالیتهوای وود بووده و کمتور دسوتگاهی متوولی در تبیین چالشنهادی و مقرراتی

هوای پاسخگوئی و پیگیری مشکالت مقطعی آنهاست. در چنین شرایطی بسویاری از موافقوت ناموه

مالی و نیز مدیریتی مواجه شده و غالب آنها متوق مانده است.-صادره در مرحله اجرا با موانع اداری

:یهای قانون محدودیت

:نرخ غیررقابتی مالیات بر شرکتها

های اقتصادی بووده کوه المللی عموما در قالب اشخا حقوقی و بنگاه گذاران بین فعالیت سرمایه

شدت به مقوله مالیات بر شرکتها حساسند. در همین راستا نر مالیات بر شرکتها در اقتصاد ایوران به

درصدی کشورهای امارات، مالزی و 20و 15، 10ی درصد بوده که در مقایسه با نر ها 25در حدود

الوراس نیوز چوالش جودی شورکتهای ترکیه قابلیت رقابت کمتری دارد. همچنین مقوله مالیات علی

صوورت نماینودگی کوچک و متوسط ارجی با نظام مالیاتی ایران بوده که غالبا در اقتصاد کشور بوه

فعالیت دارند.

محدودیت های قانون کار

گردد. کار در اقتصاد ایران نوعی ضدانگیز برای سرمایه گذاران دا لی و ارجی تلقی می قانون

عدم تمایز تعهدات مالی کارفرمایان نسبت به شاغلین در قراردادهای کوتاه مدت و بلند مدت، سوهم

باالی تعهدات مالی کارفرما برای قراردادهای بیمه درموانی و بازنشسوتگی کارکنوان، محودودیتهای

سا تاری تعدیل گروهی نیوروی کوار و تعطیلوی بنگواه، عودم تفکیوک مقوررات نواظر بور تعهودات

کارفرمایان در مقابل نیروی کار متخصص و غیرمتخصص و نیز محودودیتهای بوومی و منطقوه ای

) صوصا شهرهای کوچک( حتی در اعمال قانون کاری جاری کشوور عموال انگیوزه هوای سورمایه

ورود به محیط کسب و کار ایران بطوور عوام و صونایع کواربر بطوور وا گذاران ارجی را برای

محدود سا ته است.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

505

بووده اسوت. در 147و 136رتبه رقابتی اشتغال در اقتصاد ایران بوین 2006-2010طی سالهای

همین راستا، تعطیالت فراوان در فاای کسب و کار کشور یکی دیگر از موانع جدی جوذب سورمایه

ت، بطوریکه طی ده سال گذشته متوسط زمان فعالیت بازار سورمایه بعنووان یکوی از ارجی بوده اس

روز بووده 240شا ص های کلیدی مدت زمان انجام فعالیتهای اقتصادی در یک دوره موالی حودود

روز )بدون احتساب مکوانیزم وارج از 51تا 21که در کشورهای صنعتی و اقتصادهای نوظهور بین

بیشتر می باشد. البته معامالت بر ط بازار دارائیهای مالی و غیرمالی عمال ارج پیشخوان فرابورس(

از ساعات رسمی کاری همواره در اقتصادهای صونعتی و نوظهوور اداموه دارد. در صوو متوسوط

فعالیت روزانه صنایع طی یک دوره یکساله نیز شا ص مذکور بسیار غیررقابتی تر می باشد.

:رهنگیساختار اقتصادی و ف

:فرهنگی و قضائی-فضای اجتماعی

در شرایطی که کسب ثروت، انباشت سرمایه و سرمایه گذاری در فعالیتهای اقتصادی بزرگ توسط

بخش صوصی )اعم از حقیقی و حقوقی( به لحا فرهنگی و اجتماعی ضد ارز تلقی شده و نیوز

بزرگ حاکم بووده عموال سورمایه گوذار فاائی امنیتی بر رفتار صاحبان سرمایه و مدیران بنگاههای

ارجی با ریسک مااع محیطی مواجه واهد شد. همچنین بر ورد کیفری و قاوائی بوا تجوار و

صاحبان سرمایه ای که به دلیل ریسکهای تجاری و نیز نوسانات ادوار اقتصوادی از ایفوای تعهودات

جار و سرمایه گذاران دا لی و مالی و حقوقی ود عاجز بوده عمال نوعی فاای ضدانگیزشی برای ت

هائی همچون ورشکستگی، نکول، اعصار و چوک برگشوتی کوه بین المللی ایجاد نموده است. پدیده

بایود در یوک چوارچوب متاثر از ریسکهای تجاری و رفتار غیرعمودی عواملین اقتصوادی بووده موی

بی قورار گرفتوه و حتوی ای و بدور از فرآیندهای جاری امنیتی و کیفری مورد ارزیا تخصصی و حرفه

توسط حاکمیت مورد مساعدت قرار گیرند.

506

سههاختار انحصههاری تولیههد و ورود نهادهههای امنیتههی و حههاکمیتی در فعالیتهههای

اقتصادی

صورت انحصارات طبیعی )مخابرات، نفوت، آب و سا تار تولیدی بخشهای مختل اقتصاد ایران به

انحصارات چندجانبه )پتروشیمی، فووالد، د انیوات، ( و یا…فاضالب، حمل و نقل ریلی، ارتباطات و

( مدیریت شده که در کنار حاور گسترده نهادهوای حواکمیتی … ودروسازی، حمل و نقل هوائی و

های بازار نظامی( عمال از یکطرف فعالیت آزادنه عاملین اقتصادی دا لی را بر اساس مولفه-)عمومی

گذاران ارجی را در موقعیت نابرابر طرف دیگر سرمایه )اصول رقابت و سودآوری( محدود سا ته و از

علوت بهوره گیوری از رانتهوای رقابتی و اطالعاتی قرار داده است. بسیاری از نهادهوای عموومی بوه

حاکمیتی و علیرغم محدودیتهای مقرراتی و نیز عدم ا ذ مجوزهای متعارف )در بخش های مختل

ارهوای متشوکل و غیرمتشوکل پوول و سورمایه( مشوغول مخابرات، تجارت، عملیات پیمانکاری، باز

سوازند. فعالیت بوده و حتی عرصه فعالیت رقابتی را برای سرمایه گذاران دا لی و ارجی محدود می

علت دسترسوی نوابرابر بوه ودمات اجتمواعی، اداری و حقووقی عموال همچنین نهادهای مذکور به

دی رقیب دا لی و ارجی فراهم سا ته است. ریسکهای بالقوه غیرتجاری را برای عاملین اقتصا

المللی . راهکارهای بهبود فاای کسب و کار جهت تسهیل مبادالت مالی بین4

مولفه های موثر بر فاای کسب و کار متاثر از سیاستها و عملکرد سه قوه مقننه، مجریه و قاائیه

هائی ح و پیگیری شوند. مولفهبوده که می باید در قالب یک کارگروه مشترک مورد هدفگذاری، اصال

همچون مدت زمان ثبت دارائی، ا ذ مجوزهای آغاز یک فعالیت اقتصادی، عملیات عمرانی، تجاری،

برق و اعتبار بانکی با اصالح مقررات در کوتاه مدت قابل بهبود بوده در حالیکوه اصوالح نور هوای

ستگی نیازمند تغییرات قانونی در میوان مالیاتی، حمایت حقوقی از سرمایه گذار و فرآیند اعالم ورشک

مدت می باشند.

منظور آزادسازی تدریجی حسواب سورمایه جهوت بهبوود فاوای رقوابتی در بازارهوای موالی و به

دسترسی به منابع مالی گسترده و ارزان بین المللی )نر های بهره پائین( می باید مقوررات تاسویس

یط حاور اشخا غیرمقیم جهت سرمایه گوذاری در بانکهای ارجی در کشور در کنار تسهیل شرا

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

507

بازارهای مسکن، سرمایه، بورس کاال و نیز شبکه بانکی تدوین شوند. شورای عالی بوورس، شوورای

عالی مسکن و شورای پول و اعتبار جایگاه قانونی جهت تصویب مقررات مذکور را دارند.

سول ارز توسوط مقاموات پوولی از یکسان سازی نر ارز در کنار اجرای مقوررات تشوکیل بوازار

یکطرف ریسک نوسانات آتی نر ارز و فعالیتهای سوداگرانه احتمالی را کاهش داده و از طرف دیگر

التفاوتهای ناشی از اعمال نر های چند گانه ارز را زمینه فعالیتهای رانت جویانه جهت استفاده از مابه

از میان می برد.

هوای اقتصوادی عوالوه بور ه و مالیات بر تعدیل ارز دارائی بنگواه قوانین مالیات بر ارز افزود

بایود اهوداف مکملوی های مالیاتی و رشد درآمدهای بخش عموومی عموال موی اهداف گستر پایه

المللوی همچون کاهش مالیات بر شرکتها، تشویق انباشت سرمایه و نیز بهبوود شورایط رقابوت بوین

ن ارجی را مورد توجه قرار دهند. تصویب و اجرای همزمان فاای اقتصاد کالن برای سرمایه گذارا

قوانین مذکور با کاهش مالیات بر شرکتها توسط سازمان مالیاتی یک الزام سیاسوتی جهوت تشوویق

سرمایه گذاری و بهبود رشد اقتصادی می باشد. البته در الیحه روج از رکود مصوب مرداد ماه سال

اصالح قانون مالیاتها پیش بینی شده است. جاری اصالحیه های مذکور در قالب

بانک مرکزی با هدف بهبود کارائی شبکه بانکی و تسهیل عملیات اعتباری برای سرمایه گوذاران

باید بانکها را بر اساس مقررات نظارتی از سرمایه گذار مستقیم باالتر از نسبتهای دا لی و ارجی می

بایود از طریوق بوازار سورمایه های بزگ اقتصادی می رحاحتیاطی منع نماید. همچنین تامین مالی ط

انجام شده و وظیفه بانکها تنها در حوزه تامین مالی سرمایه در گرد واحدهای مذکور واهد بوود.

درصد )ضوابط بوال سوه( عموال قودرت اعتبواردهی 9افزایش نسبت کفایت سرمایه بانکها تا سق

افزایش می دهد. همچنین تسهیل شرایط دسترسوی شبکه بانکی را به بنگاههای کوچک و متوسط

به ابزارهای تامین مالی ارزی در کوتاه مدت و نیز رفع موانع حاور بانکها و نهادهای اعتبواری بوین

المللی در دا ل کشور )میان مدت( از راهبردهای انگیزشی تلقی می شود.

طورح جوامع و شوفاف آموایش باید در کنار مشارکت در تدوین دستگاههای ستادی و سیاستی می

سرزمین نسبت به ارتقاء دانش فنی شاغلین ادارات و سوازمانهای منطقوه ای، متناسوب بوا موقعیوت

اقلیمی و مزیت های منطقه ای اقدام نمایند. در همین راستا، تدوین ضوابط ارزیابی و ارتقاء مودیران

508

عنوان یک راهکار انگیزشی ید بههای سرمایه ای جد میانی و منطقه ای بر اساس ارز و تعداد طرح

قابل پیشنهاد است.

باید به تفکیک ابزارهای بدهی و سرمایه گذاری توسط المللی کشور می عملکرد مبادالت مالی بین

بانک مرکزی و سازمان سرمایه گذاری ارجی انعکاس یابد. ضوابط نواظر بور دسوتورالعمل شوماره

تفکیک ابوزار )اوراق سورمایه گوذاری مسوتقیم، سورمایه شش پرداز موازنه پردا تهای ارجی به

گذاری در سبد سهام، سرمایه گذاری در اوراق قرضه و ذ ایر بوین المللوی(، نهواد )دولوت مرکوزی،

بانکها، شرکتها و اشخا ( و بازارها )بازارهای پول، سرمایه، ابزار مشتق ( موی بایود مبنوای اعوالم

باشد.گزارشات عملکرد سرمایه گذاری ارجی

قانون کار و تعهدات غیررقابتی کارفرمایان )به تفکیک قراردادهای کوتاه مدت و میان مدت( یکی

از موانع اصلی بهبود فاای کسب و کار و ارتقاء مولفه های کارآفرینی در اقتصاد ایوران موی باشود.

تصمیم بوه علیرغم آنکه دولتهای مختل طی دو دهه گذشته با هدف بهبود فاای سرمایه گذاری،

اصالح و تعدیل موادی از قانون کار گرفتند، اما فشارهای سیاسی و اجتماعی موانع از تحقوق هودف

مذکور گردید. در همین راستا، هدفگذاری حداقلی در صو مستثنی سازی بنگاههوای کوچوک از

شمول قانون کار و یا تفکیک تعهودات کارفرمایوان )بازنشسوتگی و ودمات درموانی( در صوو

راردادهای کوتاه مدت و بلند مدت از طریق سیاستگذاری مشترک در سطح سه قووه قابول توصویه ق

می باشد.

باید از طریق طراحی یک سیستم بور ط پوایش، کلیوه مراحلوی را کوه گذاری می سازمان سرمایه

سرمایه گذاران ارجی از زمان ثبت در واست تا آغاز فعالیت طی نموده را بصورت زمانبنودی شوده

رصد کرده و کلیه چالش ها و موانع را در دستگاههای مختل شناسائی، پیگیوری و اعوالم )کمیتوه

سرمایه گذاری ارجی( نمایند. دستگاههای مختل نیز می باید بصورت زمانبندی شده کلیه موانع و

د. بعلت چالش ها را در تعامل متقابل با سرمایه گذاران ارجی و سازمان سرمایه گذاری مرتفع نماین

جامعیت قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری ارجی و تکثر نماینودگان دسوتگاههای مختلو

عاو کمیته سرمایه گذاری ارجی عمال امکان تعدیل مقررات و آئین نامه های اجرائوی جوامع تور

جهت پاسخگوئی دستگاههای مختل به سرمایه گذاران ارجی وجود دارد.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

509

ی به کمک رسانه های عمومی می تواند در صو نهادینه سازی اهمیت، سازمان سرمایه گذار

امنیت و منزلت انباشت سرمایه بطور عام و نقش سرمایه گذاری وارجی )بوا توجوه بوه محودودیت

مقیاس و اندازه کوچک منابع سرمایه ای دا لی( در ایجواد اشوتغال، رشود اقتصوادی و ارتقواء رفواه

تبیین الگوهای مختل بین المللی و تجربیات اقتصوادهای نوظهوور اجتماعی فرهنگ سازی نمایند.

که همگی با اتکاء به منابع موالی و سورمایه ای وارجی امکوان بهوره بورداری از مزیتهوای بوالقوه

اقتصادی ود را یافته، ضروری می باشد.

قانون اساسی با هودف افوزایش مشوارکت بخوش صوصوی در 44علیرغم آنکه اصالحیه اصل

الیتهای اقتصادی تصویب شده اما عملکرد سوازمان صوصوی سوازی طوی دهوه گذشوته زمینوه فع

افزایش اندازه بخش عمومی را فراهم سا ته است. در این راستا، ضرورت بازنگری آئین ناموه هوای

و نیز بازنگری در راهبردهای صوصی سازی دولت اجتنواب ناپوذیر موی 44اجرائی اصالحیه اصل

ر صو جرم انگاری اقداماتی که فعالیتهای مجواز بخوش صوصوی را در یوک باشد. همچنین د

باید قوانین و مقررات مشخصی تدوین و تصویب شود. در هموین فاای غیررقابی محدود سا ته می

راستا، نهادهای عمومی می باید در صو کاهش اندازه و واگذاری بخشی از فعالیتهوای وود بوه

بخش صوصی ملزم شوند.

:گیری یجهنت

اقتصاد ایران طی چهارده سال گذشته با تاعی رتبه بین المللی مربوط به شرایط محیط کسب و

کار و فاای کارآفرینی مواجه شده که در کنار عدم تعادل های گسترده پولی، مالی و ارزی عمال در

ر کنوار بهبوود جذب منابع سرمایه ای و اعتباری بین المللی دجار رکود شده اسوت. پدیوده موذکور د

مستمر مولفه های کسب و کار در اقتصادهای رقیب سبب تقویت نااطمینانی سرمایه گذاران ارجی

در انتقال منابع سرمایه ای به اقتصاد ایران شده است. در ایون راسوتا، دورنموای تشودید ریسوکهای

ر موالی و نیوز اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور در عرصه بین المللی در کنار بحران هوای مسوتم

نظام بوروکراتیک ناکارآمد سبب روج سرمایه و کاهش مااع سهم ایران از مبادالت موالی بوین

المللی شده است. بر طرف سازی و تعدیل موانع برشمرده شده، نیازمند جدیت و هماهنگی قوای سه

510

وه برآن همیاری گانه در همه سطوح برای ایجاد تغییرات نهادی و تصویب و تنقیه قوانین است. عال

نماید. المللی مطالبه می های فرهنگی و مردم نهاد را در ایجاد فرهنگ پذیر کارآفرینان بین سازمان

سرمایه گذاری ارجی در قالب مکانیزم توامین موالی و یوا انتقواالت سورمایه ای بوین المللوی از

بعنووان یوک متغییور یکطرف ظرفیت های تامین موالی اقتصواد را افوزایش داده و از طورف دیگور

عملکردی اقتصاد کالن، ارزبابی و اعتماد سرمایه گذاران بین المللی را بوه صوحت جهوت گیوری و

دورنمای نتایج سیاستگذاری یک اقتصاد تبیین می نماید. جذب منابع پوس انوداز وارجی در قالوب

نجام شده که بشدت تجاری بین المللی ا-ابزارهای بدهی و یا سرمایه گذاری از طریق مبادالت مالی

سیاسی و نیز مزیت های -متاثر از بهبود محیط کسب و کار، ارتقاء فاای کار آفرینی، ثبات اجتماعی

پایدار اقتصادی یک کشور می باشد.

در شرایطی که اقتصاد ایران بشدت نیازمند منابع مالی و سرمایه گذاری پایدار جهت تحقق اهداف

ت مالی بوده عمال اعموال اصوالحات سیاسوتی، نهوادی، ابوزاری و کالن رشد پایدار غیرتورمی و ثبا

مقرراتی در حوزه اقتصاد کالن ضرور بنظر می رسد، که در کنار بکوارگیری یوک سیسوتم هوشومند

پایش سرمایه گذاران ارجی زمینه کاهش چالش های احتمالی را فراهم سا ته، که در این تحقیوق

رسی قرار واهد گرفت. مراحل و مصادیق آن به تفصیل مورد بر

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

511

منابع:

.بانک اطالعات سری های زمانی، بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران

گذاری در ایوران، دوفصولنامه ( عوامل مؤثر بر سرمایه1383زاده بحرینی، محمد حسین ) حسین

109جستارهای اقتصادی، شماره دوم،

( بازشناسوی عوامول موؤثر بور جوذب سورمایه 1383داودی، پرویز و اکبر شاهمرادی ،) گوذاری

کشور جهان در چارچوب یک الگووی تلفیقوی، 46در اقتصاد ایران و (FDI)مستقیم ارجی

.114، 20فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، شماره

( تاثیر حکمرانی وب بر جذب سرمایه1386رضایی، مهدی ) اری وارجی بوه ایوران، رفواه گذ

.26اجتماعی، سال هفتم، شماره

( 1388رضایی، مهدی ،) ،عوامل موثر بر جذب سرمایه گذاری مستقیم ارجی در صنایع ایوران

موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.

( بررسی موانع عمده سرمایه گذاری وارجی در ایوران از 1390سعیدی، علی و زهرا میعادی ،)

(، صوفحه 41)پیواپی 2. شماره 11ه سرمایه گذاران ارجی، پژوهشنامه اقتصادی، دوره دیدگا

181 - 200.

( تعیین کننوده 1385شاه آبادی، ابوالفال و عبداله محمودی ،) گوذاری مسوتقیم هوای سورمایه

.126- 89، صفحه 5شماره , 3 ارجی در ایران، جستارهای اقتصادی دوره

( 1384طاهری ابوالقاسم،) موانع جذب سرمایه گذاری ارجی در ایران، دو فصولنامه حقووق و

.54تا صفحه 21از صفحه ; 14شماره , 7دوره , 1384سیاست: بهار و تابستان

.قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسالمی ایران

.قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسالمی ایران

انون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسالمی ایران.ق

.قانون تشویق و حمایت سرمایه گذاری ارجی

.گزارشات اقتصادی کشور، بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران

( سرمایه گذاری ارجی در سبد مالی.1386مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسالمی ،)

512

(، جذب سرمایه گوذاری در ایوران: محودودیت 1383و مجید دهبیدی پور) مظاهری، طهماسب

ها، مشوق ها و راه کارها، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شری .

Abdel-Rahman, A-M. M(2002), The Determinants of FDI in

the Kingdom of Saudi Arabia, Department of Economics,

King Saudi University.

Banga, R. (2003). Impact of government policies and

investment agreements on FDI inflows. Indian council for

research on international economic relations, 1-43.

Borensztein, E., De Gregorio, J., & Lee, J. W. (1998). How

does foreign direct investment affect economic growth?.

Journal of international Economics, 45(1), 115-135.

Chunlai,C,(1997), “The location Determinants of FDI in

Developing Countries”, CIES Discussion Paper Series, PP:

97-112.

Doing Business, World Bank, 2006-2014.

Global Entrepreneurship Monitor, 2010-14.

International financial statistics, IMF, 2013.

Moosa, I. A., & Cardak, B. A. (2006). The determinants of

foreign direct investment: An extreme bounds analysis.

Journal of Multinational Financial Management, 16(2), 199-

211.

World Economic Outlook, IMF, 2013.

مجموعه مقاالت دومین همایش ملی بهبود محیط کسب و کار

513